Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë · Web viewElektronika në automjete Eksploatimi i automjeteve Pajisjet për diagnostifikim në automjete C - Module profesionale

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

ARSIMI PROFESIONAL

Programi mësimor(Modulet profesionale)

AutomekanikShkalla III

Redaktorë profesional: Mr. Art. Luljeta Belegu Demjaha, zyrtare në Sektorin për Arsim Profesional, MASHT Alqi Mustafai, Ekspert i Arsimit Profesional, Instituti i Studimeve Pedagogjike në Tiranë

Ballinën e punoi:Mr. Art. Bujar Demjaha

Shtypi:...

2

Udhezimi Administrativ

3

I. ParathënieNё kuadёr tё reformave nё arsim, Ministria e Arsimit, Shkencёs dhe e Teknologjisё (MASHT) po zbaton procesin e ndyshimeve edhe nё Arsimin Profesional (AP)...

4

PËRMBAJTJA

I. Parathënie

II. Korniza e programit profesional për profilin “Automekanik”, kl. 13

III. Modulet profesionale për profilin “Automekanik”, kl. 13

A - Module profesionale të përbashkëta

1. Vizatimi me kompjuter2. Ndërmarrësia3. Mbrojtje mjedisi

B – Module profesionale të profilit

1. Elektronika në automjete 2. Eksploatimi i automjeteve 3. Pajisjet për diagnostifikim në automjete

C - Module profesionale zgjedhore

1. Komponentet elektro-hidraulike/pneumatike2. Mekanikë teknike3. Bazat e konstruktimit

IV. Struktura e sistemit të arsimit në Kosovë

5

6

7

Korniza e programit profesional

ARSIMI PROFESIONAL

AutomekanikKlasa 13, Shkalla III

8

II. Korniza e programit profesional

Lëmia: MakineriProfili: AutomekanikShkalla: IIIKlasa: 13

I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin në profilin Automekanik, shkalla III.

1. Struktura e shkollimit për profilin Automekanik, shkalla III

Arsimimi në profilin Automekanik, klasa 13, trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë dhe ofrohet në shkollat profesionale, si shkallë e tretë e këtij shkollimi. Shkalla e tretë e arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor pas përfundimit të shkallës së dytë, i përgatit nxënësit për të fituar një nivel më të lartë të kualifikimit profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës si dhe vazhdimin e studimeve në nivele më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punëtorit të kualifikuar me shkathtësi të larta dhe mundëson arsimimin e mëtejshëm në shkolla post-sekondare ose në universitete.Plani mësimor i profilit Automekanik, shkalla III, është i strukturuar në lëndë të përgjithshme dhe module profesionale, si më poshtë:- Lëndët e përgjithshme (të obligueshme) që synojnë formimin shkencor/humanitar të

nxënësve për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.

- Modulet e teorisë dhe praktikës profesionale (të obligueshme) bëjnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore për proceset teknike-teknologjike që lidhen me profesionin e Automekanikut, si dhe i aftësojnë ata me kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës.

- Lëndët e përgjithshme (zgjedhore) lehtësojnë orientimin e nxënësve për shkollim të mëtejshëm dhe i ndihmojnë ata në plotësimin e kërkesave të pranimit në universitete.

- Modulet e teorisë dhe praktikës profesionale (zgjedhore) mundësojnë ngritjen e nivelit profesional të nxënësve në profesionin e Automekanikut.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit për profilin Automekanik, shkalla III

Qëllimi kryesor i shkollimit për profilin Automekanik, shkalla III, është zhvillimi i mëtejshëm i personalitetit të nxënësve per t’u integruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi i mëtejshëm te nxënësit i ndjenjës së vetbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e gadishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës dhe për t’u zhvilluar individualisht në drejtimet emocionale, intelektuale dhe profesionale.Për të realizuar këto qëllime, është e nevojshme që shkollimi profesional në shkallën III, si vazhdimësi e shkallës I dhe shkallës II, tu krijojë nxënësve:

- Mundësi të përshtatshme për të nxënë pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë fizike e mendore;

9

- Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme per të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit e trajnimit profesional të mëtejshëm;

- Kushte për të njohur dhe zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare;

- Kushte për tu njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në fushën mirëmbajtjes, riparimit dhe eksploatimit të automobilave;

- Lehtësi për të kuptuarit e mjedisit shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm per rolin që mund të luajnë në shoqëri.

- Mbështetje për të zhvilluar ndjenjen e disiplines, kuriozitetin itelektual dhe vlerat morale;- Kushte për tu zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë që do të

ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme profesionale.- Mbështetje pёr tё çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre dhe për të marrë

përgjegjësi në proçesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional. - Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe besimit të ndërsjelltë nëpërmjet

përvojes së punës praktike.- Mundësi për tu njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në

kontekstet e integrimit Europian.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi për profilin Automekanik, shkalla III

Shkollimin profesional për Automekanik, shkalla III mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses shkallën II të këtij profili profesional dhe zotërojnë aftësi shëndetsore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të vazhduar më tej shkollën e mesme të lartë.Në raste të veçanta, kur kërkesat për të ndjekur profilin profesional të Automekanikut, shkalla III, janë më të larta se sa kapacitetet reale të shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime të veçanta me kritere pranimi të posaçme për këto shkolla.

4. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm

Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin Automekanik në shkallën III, i lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit post-sekondar për arritjen e nivelit të teknikut të automjeteve si dhe mundëson kalimin e tyre në studime universitare.

5. Mundësitë e punësimit

Shkollimi në profilin Automekanik, shkalla III, në vazhdimësi të shkallës I dhe II të këtij profili, i referohet shërbimeve të mirëmbajtjes, riparimit dhe eksploatimit të automjeteve që janë në përdorim dhe do të përdoren edhe në të ardhmen në tregun e Kosovës. Nisur nga kjo, Automekaniku i shkallës III mund të punësohet në ndërmarrje transporti, në ndërmarrje të tjera që kryejnë shërbime ose eksploatim automjetesh si dhe në pika servisi për automjete. Ai edhe mund të vetpunësohet si automekanik në këtë sektor të shërbimeve. Si automekanik me shkathtësi të larta, në përfundim të këtij shkollimi dhe pas një përvoje pune, nxënësi mund të krijojë një bisnes të vetin në këtë sektor dhe të punësojë të tjerë në të.

10

II. Kompetencat që fitojnë nxënësit në përfundim të shkollimit për profilin Automekanik, shkalla III.

1. Kompetencat e përgjithshme

Ndjekja e shkollimit në profilin Automekanik, shkalla III, do të zhvillojë akoma më tepër te nxënësit kompetencat e përgjithshme të fituara në shkallën I dhe shkallën II, të cilat do t’i shërbejnë atij në përvetësimin me më efektivitet të programit mësimor, në zhvillimin në nivel më të lartë të kompetencave profesionale, si dhe në integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë:

- Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet e ndjenjat e tij dhe për argumentuar opinionet për çështje të ndryshme.

- Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të mbledhjes dhe shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

- Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

- Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore.

- Të nxisë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve efektive dhe efiçiente të problemeve që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

- Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kuadrin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

- Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij.- Të tregojë vet-kontroll dhe pavarësi në vendim-marrje gjatë ushtrimit të veprimtarisë së

tij profesionale. - Të organizojë drejt proçesin e të nxënit e tij dhe të shfaqë gadishmërinë e vullnetin për një

të nxënë që do të zgjatë gjithë jetën.- Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e

objektivave të pranuara.- Të kryejë vlerësime dhe vet-vlerësime nisur nga kritere të drejta, si bazë për të

përmirësuar dhe çuar më tej arritjet. 2. Kompetencat profesionale

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit njëvjeçar në profilin profesional Automekanik, shkalla III, nxënësi do të zhvillojë në një nivel më të lartë kompetencat profesionale të fituara në shkallën II të këtij profili, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetenca të tjera që lidhen me modulet profesionale të detyruara, si më poshtë:

- Të përdorë kompjuterin për paraqitjen grafike të detaleve të ndryshme, në nivelin e pranuar ndërkombëtarisht (ECDL).

- Të paraqesë informatat dalëse nga procesi i vizatimit me kompjuter.- Të përshkruajë funksionet e elementeve elektronike në automjete.- Të përshkruajë mundësitë dhe metodat e eksploatimit të automjeteve.- Të përdorë pajisjet elektronike për diagnostifikim e parregullsive në motor dhe në

automjet.- Të mirëmbajë pajisjet diagnostifikuese të automjeteve.

11

- Të bëjë matje dhe kontrollime në automjete me ndihmën e pajisjeve diagnostifikuese.- Të ruajë dhe mirëmbajë veglat dhe pajisjet e punës- Të kujdeset për mjedisin e punës.- Të respektojë rregullat e sigurimit teknik e të mbrojtjes në punë.- Të kryejë veprime që lidhen me funksione udhëheqëse të ndërmarrjës.- Të ndërmarrë veprimtari për ruajtjen e mjedisit të punës.

Nëse nxënësi përzgjedh edhe module profesionale zgjedhore nga ato të cilat i përmban plani mësimor, ai do të ketë mundësinë të përfitojë edhe kompetenca të tjera që lidhen me këto module, si më poshtë:Kompetenca që lidhen me modulin “Komponentet hidraulike/pneumatike dhe elektrike“:- Të përzgjedhë komponentet e duhura elektro-hidraulike/pneumatike në kontekstin e

përdorimit të tyre në profesionin e automekanikut.- Të konceptojë dhe qarqe të thjeshta elektro-hidraulike/pneumatike. Kompetenca që lidhen me modulin “Mekanika teknike“:- Të zbatojë konceptet e statikës gjatë trajtimit të çështjeve teorike e praktike që lidhen me

profesionin e automekanikut.- Të zbatojë konceptet e kinematikës gjatë trajtimit të çështjeve teorike e praktike që lidhen

me profesionin e automekanikut.- Të zbatojë konceptet e dinamikës gjatë trajtimit të çështjeve teorike e praktike që lidhen

me profesionin e automekanikut.Kompetenca që lidhen me modulin “Bazat e konstruktimit“:- Të analizojë faktorët e ndryshëm që ndikojnë në formësimin e konstruksioneve.- Të zbatojë principet elementare të bazave të konstruktimit gjatë trajtimit të çështjeve

teorike e praktike që lidhen me profesionin e automekanikut.

12

III. Plani mësimor për profilin Automekanik, klasa 13

Nr LENDET DHE MODULET

MESIMOREKLASA 13Shkalla III

Orë në javë Orë në vit (kredite)A Lëndë të përgjithshme 11 3521 Gjuhë dhe komunikim (gjuhë amtare) 3 962 Gjuhë angleze 3 963 Matematikë 2 644 Teknologji e informimit dhe komunikimit 3 96B Module të teorisë dhe praktikës profesionale 17 544

B1 Module profesionale të përbashkëta 7 2241 Vizatimi me kompjuter 2 64 (10)2 Ndërmarrësia 3 96 (16)3 Mrojtje mjedisi 2 64 (10)

B2 Module profesionale të profilit 10 3201 Elektronika në automjete 2 64 (10)2 Eksploatimi i automjeteve 2 64 (10)3 Pajisjet për diagnostifikim në automjete 6 192 (32)C Lëndë dhe module zgjedhore (2 lëndë ose

module të obligueshme)4 128

1 Komponentet elektro-hidraulike/pneumatike. 2

64 orë ose 10 kredite

64 orë ose 10 kredite

2 Mekanikë teknike 2 3 Bazat e konstruktimit 2 4 Matematikë 25 Fizikë 26 Kimi 27 Biologji 2 8 Histori 2 9 Sociologji 2

10 Ekonomi 211 Gjuhë gjermane 2

Shuma e orëve javore dhe vjetore 32 1024

Shënim: Krediti është njësi matëse e ngarkesës mësimore të moduleve profesionale dhe një kredit është i barabartë me përafërsisht 6 orë mësimore.Raportet kohore: Lëndët e përgjithshme (të obligueshme) 34,4%Modulet e teorisë dhe praktikës profesionale (të obligueshme) 53,1%Lëndët e përgjithshme (zgjedhore) dhe modulet profesionale (zgjedhore) 12, 5%

IV. Udhëzime për zbatimin e kornizës së programit mësimor

Lëndët e përgjithshme janë të njëjta për të gjitha profilet arsimore dhe programet e detajuara të tyre parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT.Viti mësimor përmban 32 javë mësimore. Java mësimore ka 32 orë mësimore.Një orë mësimore ka një kohëzgjatje prej 45 minutash.Si njësi e ngarkesës mësimore për modulet mësimore do të përdoret koncepti i kreditit i cili do të jetë i barazvlefshëm me 6 orë mësimore.

13

Rekomandohet që modulet profesionale teorike-praktike (të obligueshme) për klasën 13 të realizohen në përputhje me renditjen e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në vartësi të kushteve dhe situatave specifike në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të renditjes së trajtimit të moduleve mësimore, gjithnjë duke synuar të mos dëmtojnë proçesin e përvetësimit të tyre.Plani mësimor përmban gjithashtu 3 module profesionale zgjedhore si dhe 8 lëndë të përgjithshme zgjedhore, nga të cilat nxënësit janë të obliguar të zgjedhin vetëm dy prej tyre, sipas kësaj skeme:Zgjedhja e parë: 2 module profesionale zgjedhore.Zgjedhja e dytë: 2 lëndë të përgjithshme zgjedhore. Zgjedhja e tretë: 1 modul profesional zgjedhor dhe 1 lëndë e përgjithshme zgjedhore.Shkollat profesionale duhet të orientojnë nxënësit në lidhje me përparësitë që u krijojnë atyre modulet apo lëndët zgjedhore për vazhdimësinë e shkollimit në drejtime të caktuara. Nxënësit propozojnë modulet profesionale zgjedhore ose lëndët e përgjithshme zgjedhore të cilat kanë dëshirë të ndjekin, nisur nga interesat e tyre individuale, por është shkolla profesionale që vendos përfundimisht se cilat prej tyre do të përmbajë programi i shkollës. Për të vendosur se cilat module zgjedhore e lëndë zgjedhore do të ofrohen gjatë klasës 13, shkolla profesionale do të konsiderojë kërkesat individuale të nxënësve, kushtet e shkollës, kualifikimin e mësimdhënësve, mundësitë e ndarjes së nxënësve në grupe me madhësi të pranueshme, etj. Mbështetur në përshkruesit e moduleve profesionale mësuesit do të përgatisin plane më të hollësishme ku do të parashtrohen veprimtaritë mësimore konkrete. Njëkohësisht, ata do të përgatisn instrumentat e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve.Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të shkallës III të përgatitjes në Profilin Automekanik, do të organizohet në formë provimesh të fokusuara në tri drejtime kryesore:

- Provimi për lëndët e kulturës së përgjithshme (të obligueshme);- Provimi i integruar për teorinë profesionale (të obligueshme);- Provimi i integruar për praktikën profesionale (të obligueshme).

Rezultatet e provimeve përfundimtare do të pasqyrohen në Diplomën e maturës profesionale.Modalitetet e vlerësimit të nxënësve me nota, të provimeve përfundimtare dhe të përmbajtjes së diplomës, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT.

V. Udhëzime të përgjithshme didaktike.

Mësuesit e moduleve të teorisë dhe praktikës profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin maksimalisht të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin te ata të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme.E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proçes analize fillestare i cili do të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i përgatitjes së mëparshme të nxënësve, përmbajtja e hollësishme e moduleve profesionale, shkalla e integrimit të tyre me lëndët e përgjithshme dhe me njëri-tjetrin, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimdhënëse etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues e mësimdhënës të shkollës.Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proçes të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me rezultatet e të mësuarit që përmbajnë përshkruesit e moduleve si dhe me shkallën e përmbushjes nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësuesit.

14

Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgat Automekanikët e shkallës III.Mësuesit duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për të përballuar me sukses vështirësitë që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale si automekanik, me vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm në universitet si dhe dhe veprimtarinë shoqërore si qytetar.Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësuesit dhe instruktorët është fakti që të nxënit nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm.Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësuesit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në trajtimin e rezultateve mësimore teorike të moduleve të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në ato praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga instruktori, praktika e mbikqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në stadet përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës.Gjatë trajtimit të moduleve të përgjithshme profesionale mësuesit duhet të përzgjedhin sa më shumë të jetë e mundur shembuj dhe ilustrime konkrete nga profesioni i automekanikut. Po kështu, detyrat që u jepen nxënësve duhet të pasqyrojnë zhvillimet dhe problemet në këtë profesion. Përsa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe të pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format, metodat dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësuesit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Metodat dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim, vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit të veprimtarive praktike e të produkteve të punës, projekte për vlerësimin etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësuesi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, të testuara në situata pune reale apo të simuluara. Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësuesit nga lektor i thjeshtë, në një moderator, mbikqyrës, nxitës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

15

Modulet profesionaleARSIMI PROFESIONAL

AutomekanikKlasa 13, Shkalla III

16

17

A - Modulet profesionale të përbashkëta

PËRSHKRUESI I MODULIT

“Vizatimi me kompjuter”(AutoCAD)

Lëmia: Të gjitha lëmitëProfili: Të gjitha profiletShkalla: IIIKlasa: 13

Numri i modulit B1 – 1

Lloji dhe qëllimi i modulit

Një modul teoriko-praktik që aftëson nxënësit të përdorin programin AutoCAD për të realizuar me kompjuter vizatime të ndryshme që lidhen me profesionin për të cilin ata po aftësohen.

Kohëzgjatja e modulit

64 orë (10 kredite 6 orëshe si dhe 4 orë në dispozicion të mësuesit).Rekomandohet 20% Teori, 70% praktike dhe 10% Vleresime

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi kryen veprime të thjeshta të startimit në AutoCAD. Përmbajtja- Përgaditja për startim e programit AutoCAD.- Startimi i AutoCAD-it.- Përdorimi i pajisjeve për pikën.- Hapja e një dokumenti të vizatuar (ekzistues).- Hapja e “Layer”-it në AutoCAD.- Përdorimi i urdhërave të vijës.- Përdorimi i tastaturës.- Përdorim i hapësirës punuese në sistemin koordinativ.- Vet-kontrolli për startimin me AutoCAD.

RM 2 Nxënësi vizaton elementet themelore duke përdorur urdhërat edituese në AutoCAD.Përmbajtja- Vizatimi i vijave.- Fshirja e objekteve të vizatuar.- Vizatimi i vijave me distanca direkte, hyrëse.- Vizatimi i katërkëndëshit.- Vizatimi me “GRID” dhe “SNAP”.- Vizatimi i rrethit.- Përdorimi i urdhërit “Undo”.- Ruajtja e punës së bërë.- Dalja nga AutoCAD-i.- Vet-kontrolli për vizatimin themelor dhe editimin e

urdhërave.

18

RM 3 Nxënësi cakton saktësinë e vizatimit në AutoCADPërmbajtja- Vizatimi në urdhërin “Polar Tracking”.- Vizatimi i objekteve në “Object Snap”.- Radhitja-rregullimi në “Snap”.- Shoqërimi në “Snap Tracking”.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për saktësinë e vizatimit.

RM 4 Nxënësi organizon vizatimet me “Layer”-a.Përmbajtja- Krijimi i vizatimeve të reja me shabllona. - Kuptimi i “Layer”-it (shtresës).- Statusi i “Layer”-it.- Ndërrimi i “Layer”-it të një objekti.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për organizmin e vizatimeve dhe

informatave.

RM 5 Nxënësi krijon dhe merr informatat për vizatimin.Përmbajtja- Matja e distancës. - Matja e sipërfaqes.- Informatat për objektin.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për krijimin dhe marrjen e

inforamatave për vizatimin.

RM 6 Nxënësi vizaton figura gjeometrike të avancuara me AutoCAD.Përmbajtja- Vizatimi i harkut. - Vizatimi i vijave të thyera.- Konvertimi i vijave të thyera në vija të drejta dhe harqe.- Konvertimi i vijave të drejta dhe harqeve në vija të

thyera.- Përdorimi i urdhërit “Trim”.- Përdorimi i urdhërit “Extend”.- Përdorimi i urdhërit “Fillet”.- Përdorimi i urdhërit “Chamfer”.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për vizatimin e figurave gjeometrike të

avancuara.

RM 7 Nxënësi “Insert”-on blloqet.Përmbajtja- Përmbajtja e bllokut. - “Insert”-imi i bllokut.- Krijimi i pasqyrës së objektit (rrotullimi i objektit).

19

- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për “Insert”-imin e bllokut.

RM 8 Nxënësi shkruan tekste dhe mbush tekstura.Përmbajtja- Hyrja në “Multiline Text”.- Formatimi i “Multiline Text”-it.- Editimi i “Multiline Text”-it.- Mbushja e vizatimeve, urdhëri “Hatching”.- Editimi i “Hatch Pattern”.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për shkruajtjen e tekstit dhe mbushjen e

teksturës.

RM 9 Nxënësi vizaton kuotimet në AutoCAD.Përmbajtja- Koncepti i kuotimeve.- Krjimi i kuotimit të thjeshtë.- Dimensionet shumëtipëshe.- Urdhërat e tjera për kuotimet.- Udhëzuesit themelor për kuotimet.- Editimi i kuotimeve.- Zgjedhja e llojit të kuotimit.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për vizatimin e kuotimeve.

RM 10 Nxënësi përgadit vizatimin për shtypje dhe e shtyp atë.Përmbajtja- Procesi i shtypjes.- Krijimi i “Layout”-eve.- Përdorimi i “Floating Viewports”.- Krijimi i “Floating Viewports”.- Punimi mbrenda “Floating Viewports”.- Direktivat për “Layout”-et.- Urdhëri “PLOT”.- Rregullimi i shtypjes.- Pamja e fletës për shtypje.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për përgaditjen për shtypje dhe shtypjen e

vizatimeve.

RM 11 Nxënësi ndërron dimensionet e objekteve-vizatimeve.Përmbajtja- Udhëri “Stretch” - rritje.- Udhëri “Lengthen” - zgjatje.- Udhëri “Break” - këputje.- Zgjedhja e objeketeve më të avansuara.- Zgjedhja e shpejtë - opsionale.- Editimi me “Grips”.- Përmbledhja e urdhërave.

20

- Vet-kontrolli për ndrrimin e dimensioneve.

RM 12 Nxënësi vizaton me AutoCAD një projekt (objekt) që lidhet me profesionin përkatës.Përmbajtja- Konceptimi i një projekti ose përzgjedhja e një objekti

nga profesioni përkatës.- Analiza e projektit ose objektit të përzgjedhur.- Përdorimi i urdhërave për vizatimin e projektit ose

objektit.- Vizatimi i projektit ose objektit në përputhje me kërkesat

dhe standardet teknike specifike të profesionit përkatës.- Formatimi i fletës për “Plotim”.- Shtypja e vizatimit të projektit ose objektit.- Vet-kontrolli për vizatimin e projektit ose objektit.

Proçedurat e vleresimit

Realizimi i pranueshem i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mesuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mesuaritIV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Pyetje-përgjigje me gojë.Vëzhgim me listë-kontrolli.

KR Nxënësi duhet të:- përgaditë kompjuterin dhe programin për startim;- startojë programin AutoCAD;- përdorë pajisjet për pikën;- hapë dokumentin ekzistues të vizatuar;- hapë “layer”-in në AutoCAD;- përdorë urdhërat për vijën;- përdorë urdhërat për tastaturën;- përdorë hapësirën punuese në sistemin koordinativ;- bëjë vet-kontrollin e veprimeve të startimit me AutoCAD;- shpjegojë përdorimin e mjeteve të punës.


KR Nxënësi duhet të:- vizatojë vija të ndryshme;- fshijë objektet e vizatuar që janë të panevojshëm;- vizatojë vijat me distanca direkte hyrëse;- vizatojë katërkëndësha të ndryshëm;- vizatojë me “grid” dhe “snap”;- vizatojë rrathë të ndryshëm;- përdorë urdhërin “undo” kur është e nevojshme;

21

- ruajë punën e bërë;- dalë nga AutoCAD-i në mbarim të punës;- bëjë vet-kontrollin gjatë vizatimit të elementeve themelore

dhe përdorimit të urdhërave të editimit.


KR Nxënësi duhet të:- vizatojë në urdhërin “polar tracking”;- vizatjë objekte të ndryshme në “object snap”;- radhitë dhe bëjë rregullime në “snap”;- bëjë shoqërimin në “snap tracking”;- përmbledhë urdhërat;- bëjë vet-kontrollin gjatë caktimit të saktësisë së vizatimit.


KR Nxënësi duhet të:- krijojë vizatime të reja me anë të shabllonave të ndryshme;- tregojë kuptimin e “layer”-it (shtresës);- përshkruajë statusin e “layer”-it;- ndërrojë “layer”-in e një objekti;- bëjë përmbledhjen e urdhërave;- bëjë vet-kontrollin gjatë organizimit të vizatimeve me

“layer”-a.


KR Nxënësi duhet të:- kryejë matje të sakta të distancave;- kryejë matje të sakta të sipërfaqeve;- tregojë informatat për objektin;- përmbledhë urdhërat;- bëjë vet-kontrollin gjatë krijimit dhe marrjes së

informatave për vizatimin.


KR Nxënësi duhet të:- vizatojë harqe të ndryshme;- vizatojë vija të thyera të llojeve të ndryshme;- konvertojë vijat e thyera në vija të drejta dhe harqe;- konvertojë vijat e drejta dhe harqet në vija të thyera;- përdorë siç duhet urdhërin “trim”;- përdorë siç duhet urdhërin “extend”;- përdorë siç duhet urdhërin “fillet”;

22

- përdorë siç duhet urdhërin “chamfer”;- bëjë përmbledhjen e urdhërave;- bëjë vet-kontrollin gjatë vizatimit të figurave gjeometrike.


KR Nxënësi duhet të:- përshkruajë përmbajtjen e bllokut;- bëjë “insert”-imin e bllokut;- krijojë pasqyrën e objekteve të ndryshme (rrotullimin e

tyre);- bëjë përmbledhjen e urdhërave;- bëjë vet-kontrollin gjatë “insert”-imit të bllokut.


KR Nxënësi duhet të:- bëjë hyrjen në “multiline text”;- bëjë formatimin e hapësirës së “multiline text”-it;- bëjë editimin e “multiline text”-it;- mbushë vizatimet e ndryshme me urdhërin “hatching”;- bëjë editimin me “hatch pattern”;- bëjë përmbledhjen e urdhërave;- bëjë vet-kontrollin gjatë shkruajtjes së tekstit dhe

mbushjes së teksturave.


KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë konceptin e kuotimeve;- krijojë kuotime të thjeshta në vizatime të ndryshme;- përdorë dimensionet shumëtipëshe në vizatime të

ndryshme;- përdorë siç duhet urdhërat e tjera për kuotimet;- përdorë siç duhet udhëzuesit themelorë për kuotimet;- bën editimin e kuotimeve të ndryshme;- përzgjedh llojin e duhur të kuotimit;- bën përmbledhjen e urdhërave;- bën vet-kontrollin gjatë vizatimit të kuotimeve.


KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë procesin e shtypjes;- krijojë “layout”-et përkatëse;- përdorë “floating viewports”;

23

- krijojë “floating viewports”;- kryejë punime mbrenda “floating viewports”;- tregojë direktivat për “layout”-e;- përdorë urdhërin “plot”;- bëjë rregullimin e duhur për shtypjen;- bëjë rregullimin e duhur të pamjes së fletës për shtypje;- bëjë përmbledhjen e urdhërave;- bëjë vet-kontrollin gjatë përgaditjes për shtypje dhe

realizimit të shtypjes.


KR Nxënësi duhet të:- përdorë urdhërin “stretch” për të bërë rritje;- përdorë udhërin “lengthen” për të bërë zgjatje;- përdorë udhërin “break” për të bërë këputje;- përzgjedhë objeketet më të avancuara;- bëjë zgjedhje të shpejtë për opsionet;- editojë me anë të “grips”;- bëjë përmbledhjen e urdhërave;- bëjë vet-kontrollin gjatë ndërrimit të dimensioneve.


KR Nxënësi duhet të:- konceptojë një projekt ose përzgjedhë një objekt nga

profesioni përkatës.- bëjë analizimin e projektit ose objektit që do të vizatohet.- përdorë urdhërat e duhura për vizatimin e projektit ose

objekti të përzgjedhur.- bëjë vizatimin e projektit ose objektit në përputhje me

kërkesat dhe standardet teknike specifike për profesionin përkatës.

- bëjë formatimin e duhur të fletës për “plotim”.- bëjë shtypjen e vizatimit të projektit ose objektit.- bëjë vet-kontrollin gjatë vizatimit të projektit ose objektit.

Metodat e të mësuarit të rekomanduara

-Mësuesi duhet të shpjegojë përdorimet e programit AutoCAD për vizatime të ndryshme që lidhen me profesionet si dhe të ilustrojë veprimet dhe urdhërat për të kryer këto vizatime. -Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete të përdorimeve të AutoCAD në kompjuter si dhe të pajisjeve të tjera ndihmëse.-Gjatë demonstrimeve mësuesi duhet të përzgjedhë shembuj të vizatimeve që pasqyrojnë procese apo objekte të profesionit për të cilin po përgatiten nxënësit.-Nxënësit duhet të angazhohen në detyra dhe ushtrime konkrete për përdorimin e kompjuterit, pajisjeve ndihmëse dhe programit

24

AutoCAD, për të kryer vizatime nga profesioni përkatës. Atyre duhet tu kërkohet zbatimi i rregullave dhe standardeve ndërkombëtare për vizatimet me kompjuter.-Mësuesi duhet të organizojë dhe diskutime në grup në lidhje me rezultatet e punës së nxënësve. -Gjatë vlerësimit te nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të njohurive dhe aftësive të fituara.

Baza materiale e domosdoshme

Per realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:

- Mjedise (klasa) për punë me kompjutera.- Kompjutera të pajisur me programin AutoCAD.- Pajisje ndihmëse për shtypje të vizatimeve.- Materiale të ndryshme si disketa, CD, letër në formate të

ndryshme, etj.- Udhëzuesa dhe katallogë për punën me kompjuterat dhe

programin AutoCAD.- Modele vizatimesh të ndryshme.- Objekte të ndryshme që do të vizatohen.

25


“Ndërmarrësia”




Një modul teorik-praktik që i pajis nxënësit me njohuritë e nevojshme për ndërmarrësinë dhe termet e parimet bazë përkatëse (plani ekonomik, proporcionet, koeficientët, bilanci kontabël, kostot, çmimet, format e ndryshme të biznesit, etj), si dhe i aftëson ata të kryejnë llogaritje që lidhen me këto terme.


96 orë (16 kredite 6 orëshe)Rekomandohet 60% Teori, 30% Praktike dhe 10% Vleresime


RM 1 Nxënësi shpjegon kuptimin e planit ekonomik, proporcioneve dhe koeficientëve dhe kryen llogaritje që lidhen me to.Përmbajtja- Kthimi mbi kapitalin (ekuiteti), kuptimi i këtij termi.

- formulat themelore të kthimit të kapitalit;-gjenerimi i fitimit dhe profitabiliteti i një kompanie;-vlerësimi dhe renditja e vlerës së arritur të kthimit mbi

kapital.- Kuptimi për kthimin mbi investimin (ROI-return on

investment).- llogaritja e kthimit mbi investimin përmes formulave

themelore;-vlerësimi dhe renditja e vlerës së arritur të kthimit mbi

investimin.- Likuiditeti, kuptimi i termit “Likuiditet”.

-kuptimi i termit “mjete likuide”;-vendndodhja e “mjeteve likuide” në deklaratën financiare

vjetore;-kuptimi i termit “fyt i ngushtë likuiditeti“;- rëndësia që ka për kompaninë arritja e likuiditetit të

mjaftueshëm;- llogaritja e likuiditetin e shkallës së parë përmes

shfrytëzimit të formulave themelore;-niveli i shumës së likuiditetit të shkallës së parë;-marrëdhëniet midis likuiditetit dhe rentabilitetit.

- Kuptimi i termit “Proporcion i kapitalit” (PiK).- llogaritja e proporcionit të kapitalit me ndihmën e

formulave themelore;-kuptimi i termit “proporcioni mes borxhit dhe kapitalit”;- llogaritja e proporcionit mes borxhit dhe kapitalit përmes

26

shfrytëzimit të formulave themelore;- rëndësia e “proporcionit të kapitalit” për kompaninë.

- Kuptimi i termit “Rjedhje e parasë së gatshme” (Cash flow).

- llogaritja e rrjedhjes së parasë së gatshme përmes shfrytëzimit të formulave themelore.

- Kuptimi i termit “rentabilitet i qarkullimit” (të hyrat nga shitjet).

- llogaritja e rentabilitetit të qarkullimit përmes shfrytëzimit të formulave themelore;

- rëndësia e rentabilitetit të qarkullimit për një kompani.-Kuptimi i termit “Produktivitet” dhe rëndësia e

produktivitetit për një kompani.

RM 2 Nxënësi shpjegon kuptimin e bilancit kontabël dhe termave përkatës si dhe kryen llogaritje që lidhen me to.Përmbajtja- Ndërtimi i një bilanci kontabël.

-kuptimi i termit “bilanc kontabël” dhe qëllimi i tij;- elementet themelore të një bilanci kontabël;- rëndësia e balancimit të “shtyllës së pasurisë” dhe

“shtyllës së kapitalit dhe detyrimeve”.- Kuptimi i termit “Aktiva” (shtylla e pasurive).

-kuptimi i termit “pasuria joqarkulluese“ (asetet fikse) dhe shembuj për të;

-kuptimi i termit “pasuria qarkulluese“ (asetet aktuale) dhe shembuj për të.

- Kuptimi i termit “Pasiva” (shtylla e kapitalit dhe detyrimeve).

-kuptimi i termit “kapitali vetanak“, shembuj për të;-kuptimi i termit “kapitali i huazuar“, shembuj për të.

- Kuptimi i termit “Inventarizim” dhe qëllimi i tij.-hapat e domosdoshme për të kryer inventarizimin dhe

renditja e tyre.- Kuptimi i termit “Pasqyra e fitimit dhe e humbjes” dhe

qëllimi i tij.-ndërtimi i strukturës themelore të pasqyrës së fitimit dhe

humbjes;-kuptimi i termit “të ardhurat nga shitja” dhe llogaritja e

tyre;-dallimet midis “të ardhurave nga shitja” dhe”fitimit”.

- Llogaritja e rezultatit vjetor dhe rëndësia e tij.-mënyrat e llogaritjes së rezultatit vjetor duke u bazuar në

bilancin e gjendjes (krahasimin e pasurive);-mënyra e llogaritjes së rezultatit vjetor duke u bazuar në

pasqyrën e fitimit dhe humbjes.- Kuptimi i “Punëve përmbyllëse” (rezultatit periodik të

pastër).- rëndësia e marrjes parasysh të transaksioneve biznesore të

cilat gjatë një viti përmbyllës nuk kanë sjell “pagesë në

27

bankë” ose “pagesë nga banka”, gjatë përpilimit të deklaratës financiare vjetore.

- Kuptimi i termit “Llogaritë e arkëtueshme” dhe renditja e tyre në deklaratën financiare vjetore.

- Kuptimi i termit “Llogaritë e pagueshme” dhe renditja e tyre në deklaratën financiare vjetore.

- Kuptimi i termit “Provizionet” dhe renditja e tyre në deklaratën financiare vjetore.

- arsyet për krijimin e provizioneve;-dallimet midis “provizioneve” dhe “llogarive të

detyrueshme”.- Kuptimi i termit “Rezervat” dhe renditja e tyre në

deklaratën financiare vjetore.- arsyet për krijimin e rezervave;-dallimet midis “provizioneve” dhe “rezervave”.

- Kuptimi i termit “Amortizim”.- llogaritja e amortizimit linear;-problematika gjatë llogaritjes së amortizimit.

- Ndikimet e shpenzimeve në deklaratën financiare vjetore.-kuptimi i termit “shpenzime të kapitalizuara“ (shpenzimet

të cilat duhet të aktivizohen);- shpenzime duhet të aktivizohen në bilanc dhe shpenzime

që mund të regjistrohen në shumën e tërësishme të tyre në pasqyrën e fitimit dhe humbjes;

-kuptimi i termit “asete me vlerë të ulët“;-pasojat që mund të kenë shpenzimet e aktivizuara dhe ato

jo të aktivizuara në rezultatin e deklaratës financiare vjetore.

- Kuptimi i “Pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti” dhe ndërtimi i saj.

-përparësitë pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti përballë pasqyrës se fitimit dhe humbjes në formë kontoje;

-kuptimi i termit “rezultat operativ”;-kuptimi i termit “rezultati operativ i aktiviteteve të

rëndomta biznesore“;-kuptimi i termit “rezultat financiar”;-kuptimi i termit “rezultat i jashtzakonshëm”;-kuptimi i termit “profiti i distribueshëm”;-kuptimi i termit “rezultat vjetor”;- llogaritja e rezultatit operativ, rezultatit operativ të

aktiviteteve të rëndomta biznesore, rezultatit vjetor dhe profitit të distribueshëm me anë të formulës themelore.

- Analiza e pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti.

- arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje operative;-arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje e

aktiviteteve te rëndomta biznesore;-arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje para

tatimore;

28

-dy mundësitë themelore që ekzistojnë për ta përdorur fitimin pas tatimor.

- Analiza e deklaratës financiare vjetore.- leximi i një deklaratë financiare të vjetore të thjeshtë dhe

nxjerrja e konkluzioneve themelore nga ajo (studim i rasteve).

RM 3 Nxënësi shpjegon kuptimin e kostos (shpenzimeve) dhe termave përkatëse si dhe kryen llogaritje që lidhen me të.Përmbajtja- Detyrat e llogaritjes së kostos.

-kuptimi i termit “kosto” dhe qëllimi i llogaritjes së saj;-dallimi midis kontabilitetit financiar dhe llogaritjes së

kostos;- rëndësia e përshtatjes së vlerave të kontabilitetit financiar

para se ato të përdoren në llogaritjen e kostos.- Termet e llogaritjes së kostos.

- llojet e kostove dhe shembuj për to;-kuptimi i termit “qendra e shpenzimeve“ dhe shembuj për

të;-kuptimi i termit “njësia e shpenzimeve“ (shpenzim-

bartësit) dhe shembuj për të;-kuptimi i termit “kosto e drejtpërdrejtë“ (kosto primare)

dhe shembuj për të;-kuptimi i termit “kosto e përgjithshme“ dhe shembuj për

të;-kuptimi i termit “kosto fikse“ dhe shembuj për të;-kuptimi i termit “kosto të ndryshueshme“ dhe shembuj për

to;-dallimi themelor midis llogaritjes së kostos së plotë dhe

llogaritjes së kostos së drejtpërdrejtë.- Kuptimi i termit “Çmim” dhe qëllimi i llogaritjes së

çmimit.- format e ndryshme të tregjeve (monopoli, oligopoli,

konkurrenca e përkryer);-karakteristikat e margjinave të çmimeve në format

gjegjëse të tregjeve;-kuptimi i funksionit “çmim-kërkesë”;- faktorët që ndikojnë dukshëm në çmimin e një produkti;- rëndësia që ka margjina e kontributit për llogaritjen e

çmimit;- llogaritja e margjinës së kontributit të një produkti apo një

porosie;-ndikimet pozitive ose negative të margjinës së kontributit

në rezultatin operativ (vjetor) të një kompanie;-dallimi themelor i çmimit më të ulët afatshkurtër dhe

çmimit më të ulët afatgjatë;- llogaritja e çmimit më të ulët afatshkurtër dhe çmimit më

të ulët afatgjatë (për një kompani një-produktëshe);-masat që lidhen me politikën e çmimeve;

29

- efektet pozitive e negative të një politike agresive të çmimeve.

- Kuptimi i “Kontabilitetit të qendrave të shpenzimit” dhe qëllimi i tij.

-qëllimi dhe ndërtimi i listës së shpërndarjes së shpenzimeve dhe riprodhimi i strukturës themelore të saj;

-qëllimi i shpërndarjes (alokimit) të shpenzimeve të rezultuara nga shërbimet interne.

- Kuptimi i “Kontabilitetit të qendrave të profitit” dhe qëllimi i saj.

-ndërtimi themelor i qendrave të profitit;- llogaritja e margjinës së kontributit të një qendre profiti;- arsyet përse “margjina pozitive e kontributit” të një qendre

profiti nuk mund të barazohet me “fitimin” (profitin);-masat themelore për përmirësimin e margjinës së

kontributit të një qendre profiti.

RM 4 Nxënësi shpjegon parimet dhe faktorët ligjore e të së drejtës ekonomike që lidhen me veprimtarinë e bisneseve.Përmbajtja- Format e ndryshme ligjore të organizimit të bizneseve dhe

klasifikimi i tyre në kategori të caktuara. -dallimi kryesor mes partneriteteve dhe firmave të

inkorporuara;-kuptimi i termit “përgjegjësi e pakufizuar personale”;-kuptimi i termit “përgjegjësi solidare”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Biznes individual”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Ortakëri e rëndomtë”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Ortakëri e kufizuar”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Shoqëri me përgjegjësi të kufizuar”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Shoqëri aksionare”.

-organet e një shoqërie aksionare dhe detyrat e tyre;-kuptimi i termit “vlera nominale e një aksioni” (letre me

vlerë);-kuptimi i vlerës së kursit të një aksioni;-kuptimi i termit “dividendë”;

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Partneritet i heshtur”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Partneritet i të drejtës qytetare”.

- Kriteret që duhet të përmbushen në mënyrë që një nënshkrim të ketë përgjegjësi ligjore në një biznes.

- rregullat themelore të ndërlidhura me emrin e një firme;- rregullat themelore për të drejtën e përfaqësimit ligjor të

30

bizneseve;-mënyrat e kufizimit apo zgjerimit të së drejtës së

përfaqësimit ligjor të bizneseve;-kuptimi i termit “autorizim për të vepruar apo

nënshkruar”;-kuptimi i termit “prokurë“ (fuqia e prokurimit dhe

autorizim i plotë komercial);-dallimi mes prokurës individuale dhe asaj të përgjithshme;-qëllimi i regjistrit të bizneseve dhe informatave relevante

me bizneset e regjistruara në atë bazë të të dhënave.- Format e kombinuara të bizneseve.

-kuptimi i termit “grup i kompanive“;-kuptimi i termit “kartel“.

Procedurat e vlerësimit

Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV a) Pyetje-përgjigje me gojë.b) Pyetje-përgjigje me shkrim.c) Detyra me shkrim.

KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin e termit “Kthimi mbi kapitalin” (ekuitetin).

- tregojë cilat janë formulat themelore të kthimit të kapitalit;- llogaritë kthimin mbi ekuitetin përmes formulave themelore;- tregojë ndryshimet midis gjenerimit të fitimit dhe profitabilitetit

të një kompanie;-bëjë vlerësimin dhe renditjen e vlerës së arritur të kthimit mbi

kapital.- shpjegojë kuptimin e termit “kthimi mbi investimin”.

- llogaritë kthimin mbi investimin përmes formulave themelore;- bëjë vlerësimin dhe renditjen e vlerës së arritur të kthimit mbi

investimin.- shpjegojë kuptimin e termit “likuiditet”.

- shpjegojë kuptimin e termit “mjete likuide”;- tregojë se në cilën pjesë të deklaratën financiare vjetore ndodhen

“mjetet likuide”;- shpjegojë kuptimin e termit “fyt i ngushtë likuiditeti“;- argumentojë rëndësinë që ka për kompaninë arritja e likuiditetit

të mjaftueshëm;-bëjë llogaritjen e likuiditetit të shkallës së parë përmes

shfrytëzimit të formulave themelore;-arsyetojë se sa duhet të jetë shuma e likuiditetit të shkallës së

parë;-argumentojë marrëdhëniet midis likuiditetit dhe rentabilitetit.

31

- shpjegojë kuptimin e termit “proporcion i kapitalit”.-bëjë llogaritjen e proporcionit të kapitalit me ndihmën e

formulave themelore;- shpjegojë kuptimin e termit “proporcioni mes borxhit dhe

kapitalit”;-bëjë llogaritjen e proporcionit mes borxhit dhe kapitalit përmes

shfrytëzimit të formulave themelore;-argumentojë rëndësinë qendrore që ka për kompaninë

“proporcioni i kapitalit”.- shpjegojë kuptimin e termit “rrjedhje e parasë së gatshme”.

-bëjë llogaritjen e rrjedhjes së parasë së gatshme përmes shfrytëzimit të formulave themelore.

- shpjegojë kuptimin e termit “rentabilitet i qarkullimit”.-bëjë llogaritjen e rentabilitetit të qarkullimit përmes shfrytëzimit

të formulave themelore;-argumentojë rëndësinë qendrore që ka për kompaninë

rentabiliteti i qarkullimit.- shpjegojë kuptimin e termit “produktivitet”.- argumentojë rëndësinë qendrore që ka për kompaninë

produktiviteti.

RM 2 IV a) Pyetje- përgjigje me gojë.b) Pyetje-përgjigje me shkrim.c) Detyra me shkrim.

KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin e termit “bilanc kontabël” dhe qëllimin e tij.

- tregojë cilët janë elementet themelore të një bilanci kontabël;- argumentojë rëndësinë që ka balancimi i “shtyllës së pasurisë”

dhe “shtyllës së kapitalit dhe detyrimeve”.- shpjegojë kuptimin e termit “aktiva” (shtylla e pasurive).

- shpjegojë kuptimin e termit “pasuria joqarkulluese“ (asetet fikse) dhe japë shembuj për të;

- shpjegojë kuptimin e termit “pasuria qarkulluese“ (asetet aktuale) dhe japë shembuj për të.

- shpjegojë kuptimin e termit “pasiva” (shtylla e kapitalit dhe detyrimeve) dhe japë shembuj për të.

- shpjegojë kuptimin e termit “kapitali vetanak“ dhe japë shembuj për të;

- shpjegojë kuptimin e termit “kapitali i huazuar“ dhe japë shembuj për të.

- shpjegojë kuptimin e termit “inventarizim” dhe qëllimin e tij.- rendisë si duhet dhe shpjegojë hapat e domosdoshme për të

kryer inventarizimin.- shpjegojë kuptimin e termit “pasqyra e fitimit dhe e humbjes”

dhe qëllimin e tij.-përshkruajë ndërtimin e strukturës themelore të pasqyrës së

fitimit dhe humbjes;- shpjegojë kuptimin e termit “të ardhurat nga shitja”;-kryejë llogaritje të sakta të të radhurave nga shitja;

32

- tregojë dallimet midis “të ardhurave nga shitja” dhe”fitimit”.- tregojë çfarë është llogaritja e rezultatit vjetor dhe argumentojë

rëndësinë e këtij procesi.-përshruajë mënyrat e llogaritjes së rezultatit vjetor duke u

bazuar në bilancin e gjendjes (krahasimin e pasurive);-përshkruajë mënyrat e llogaritjes së rezultatit vjetor duke u

bazuar në pasqyrën e fitimit dhe humbjes.- shpjegojë kuptimin e “punëve përmbyllëse” (rezultatit periodik

të pastër).- argumentojë pse gjatë përpilimit të deklaratës financiare vjetore

ka rëndësi qëndrore marrja parasysh e transaksioneve biznesore të cilat gjatë një viti përmbyllës nuk kanë sjellë “pagesë në bankë” ose “pagesë nga banka”.

- shpjegojë kuptimin e termit “llogaritë e arkëtueshme” dhe tregojë si renditen ato në deklaratën financiare vjetore.

- shpjegojë kuptimin e termit “llogaritë e pagueshme” dhe tregojë si renditen ato në deklaratën financiare vjetore.

- shpjegojë kuptimin e termit “provizionet” dhe tregojë si renditen ato në deklaratën financiare vjetore.

- tregojë cilat janë arsyet për krijimin e provizioneve;- shpjegojë dallimet midis “provizioneve” dhe “llogarive të

detyrueshme”.- shpjegojë kuptimin e termit “rezervat” dhe tregojë si renditen

ato në deklaratën financiare vjetore.- tregojë cilat janë arsyet për krijimin e rezervave;- shpjegojë dallimet midis “provizioneve” dhe “rezervave”.

- shpjegojë kuptimin e termit “amortizim”.-kryejë llogaritje të sakta të amortizimit linear;-përshkruajë problematikën gjatë llogaritjes së amortizimit.

- tregojë cilat janë ndikimet e shpenzimeve në deklaratën financiare vjetore.

- shpjegojë kuptimin e termit “shpenzime të kapitalizuara“ (shpenzimet të cilat duhet të aktivizohen);

-argumentojë se cilat shpenzime duhet të aktivizohen në bilanc dhe cilat shpenzime mund të regjistrohen në shumën e tërësishme të tyre në pasqyrën e fitimit dhe humbjes;

- shpjegojë kuptimin e termit “asete me vlerë të ulët“;-përshkruajë pasojat që mund të kenë shpenzimet e aktivizuara

dhe ato jo të aktivizuara në rezultatin e deklaratës financiare vjetore.

- shpjegojë kuptimin e “pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti”.

- tregojë ndërtimin e “pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti”;

- argumentojë përparësitë e pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti përballë pasqyrës se fitimit dhe humbjes në formë kontoje;

- shpjegojë kuptimin e termit “rezultat operativ”;- shpjegojë kuptimin e termit “rezultati operativ i aktiviteteve të

rëndomta biznesore“;

33

- shpjegojë kuptimin e termit “rezultat financiar”;- shpjegojë kuptimin e termit “rezultat i jashtzakonshëm”;- shpjegojë kuptimin e termit “profiti i distribueshëm”;- shpjegojë kuptimin e termit “rezultat vjetor”;-kryejë llogaritje të sakta të rezultatit operativ, rezultatit operativ

të aktiviteteve të rëndomta biznesore, rezultatit vjetor dhe profitit të distribueshëm, duke përdorur formulën themelore.

- bëjë analizën e pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti.- shpjegojë arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje

operative;- shpjegojë arsyet arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje e

aktiviteteve te rëndomta biznesore;- shpjegojë arsyet arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje

para tatimore;-përshkruajë dy mundësitë themelore që ekzistojnë për ta

përdorur fitimin pas tatimor.- bëjë interpretimin e deklaratës financiare vjetore.- bëjë leximin e një deklaratë financiare të vjetore të thjeshtë dhe

nxjerrë konkluzionet themelore nga ajo (studim i rasteve).


KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë detyrat për llogaritjen e kostos.

- shpjegojë kuptimin e termit “kosto”;- tregojë qëllimin e llogaritjes së kostos;- tregojë dallimin midis kontabilitetit financiar dhe llogaritjes së

kostos;-argumentojë rëndësinë e përshtatjes së vlerave të kontabilitetit

financiar para se ato të përdoren në llogaritjen e kostos.- shpjegojë termet e llogaritjes së kostos.

-përshkruajë llojet e kostove dhe japë shembuj për to;- shpjegojë kuptimin e termit “qendra e shpenzimeve“ dhe japë

shembuj për të;- shpjegojë kuptimin e termit “njësia e shpenzimeve“ (shpenzim-

bartësit) dhe japë shembuj për të;- shpjegojë kuptimin e termit “kosto e drejtpërdrejtë“ (kosto

primare) dhe japë shembuj për të;- shpjegojë kuptimin e termit “kosto e përgjithshme“ dhe japë

shembuj për të;- shpjegojë kuptimin e termit “kosto fikse“ dhe japë shembuj për

to;- shpjegojë kuptimin e termit “kosto të ndryshueshme“ dhe japë

shembuj për to;- tregojë cilat janë dallimet themelore midis llogaritjes së kostos

së plotë dhe llogaritjes së kostos së drejtpërdrejtë.- shpjegojë kuptimin e termit “çmim” dhe tregojë qëllimin e

llogaritjes së çmimit.

34

-përshkruajë format e ndryshme të tregjeve si monopoli, oligopoli, konkurrenca e përkryer;

-përshkruajë karakteristikat e margjinave të çmimeve në format gjegjëse të tregjeve;

- shpjegojë kuptimin e funksionit “çmim-kërkesë”;- rendisë faktorët që ndikojnë dukshëm në çmimin e një produkti

dhe tregojë si ndikojnë ata;- argumentojë rëndësinë që ka margjina e kontributit për

llogaritjen e çmimit;-bëjë llogaritjen e saktë të margjinës së kontributit të një produkti

apo një porosie;- shpjegojë ndikimet pozitive ose negative të margjinës së

kontributit në rezultatin operativ (vjetor) të një kompanie;- tregojë dallimin themelor midis çmimit më të ulët afatshkurtër

dhe çmimit më të ulët afatgjatë;-bëjë llogaritjet e sakta të çmimit më të ulët afatshkurtër dhe

çmimit më të ulët afatgjatë (për një kompani një-produktëshe);

- rendisë dhe shpjegojë masat që lidhen me politikën e çmimeve;- tregojë cilat janë efektet pozitive e negative të një politike

agresive të çmimeve.- shpjegojë kuptimin e “kontabilitetit të qendrave të shpenzimit”

dhe tregojë qëllimin e tij.- tregojë qëllimin dhe përshkruajë ndërtimin e listës së

shpërndarjes së shpenzimeve, si dhe përshkruajë riprodhimin e strukturës themelore të saj;

- tregojë qëllimin e shpërndarjes (alokimit) të shpenzimeve të rezultuara nga shërbimet interne.

- shpjegojë kuptimin e “kontabilitetit të qendrave të profitit” dhe tregojë qëllimin e saj.

-përshkruajë ndërtimin themelor të qendrave të profitit;-bëjë llogaritje të sakta të margjinës së kontributit të një qendre

profiti;- shpjegojë arsyet përse “margjina pozitive e kontributit” të një

qendre profiti nuk mund të barazohet me “fitimin” (profitin);-përshkruajë masat themelore për përmirësimin e margjinës së

kontributit të një qendre profiti.


KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë format e ndryshme ligjore të organizimit të bizneseve

dhe bëjë klasifikimin e tyre në kategori të caktuara. - regojë dallimin kryesor mes partneriteteve dhe firmave të

inkorporuara;- shpjegojë kuptimin e termit “përgjegjësi e pakufizuar

personale”;- shpjegojë kuptimin e termit “përgjegjësi solidare”.

35

- shpjegojë kuptimin e formës “biznes individual”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e kësaj forme.

- shpjegojë kuptimin e formës “ortakëri e rëndomtë”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e kësaj forme.

- shpjegojë kuptimin e formës “ortakëri e kufizuar”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e kësaj forme.

- shpjegojë kuptimin e formës “shoqëri me përgjegjësi të kufizuar”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e kësaj forme.

- shpjegojë kuptimin e formës “shoqëri aksionare”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e saj.

- tregojë cilat janë organet e një shoqërie aksionare dhe përshkruajë detyrat e tyre;

- shpjegojë kuptimin e termit “vlera nominale e një aksioni” (letre me vlerë);

- shpjegojë kuptimin e vlerës së kursit të një aksioni;- shpjegojë kuptimin e termit “dividendë”;

- shpjegojë kuptimin e formës “partneritet i heshtur”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e saj.

- shpjegojë kuptimin e formës “partneritet i të drejtës qytetare”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e kësaj forme.

- rendisë kriteret që duhet të përmbushen në mënyrë që një nënshkrim të ketë përgjegjësi ligjore në një biznes.

-përshkruajë rregullat themelore të ndërlidhura me emrin e një firme;

-përshkruajë rregullat themelore për të drejtën e përfaqësimit ligjor të bizneseve;

- tregojë cilat janë mënyrat e kufizimit apo zgjerimit të së drejtës së përfaqësimit ligjor të bizneseve;

- shpjegojë kuptimin e termit “autorizim për të vepruar apo nënshkruar”;

- shpjegojë kuptimin e termit “prokurë“ (fuqia e prokurimit dhe autorizim i plotë komercial);

- tregojë dallimin mes prokurës individuale dhe asaj të përgjithshme;

- tregojë qëllimin e regjistrit të bizneseve dhe informatave relevante me bizneset e regjistruara në atë bazë të të dhënave.

- përshkruajë format e kombinuara të bizneseve.- shpjegojë kuptimin e termit “grup i kompanive“;- shpjegojë kuptimin e termit “kartel“.

Metodat e rekomanduara të të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në klasë mundësisht të pajisur me kompjutera. Rekomandohet të organizohen vizita mësimore në ndërmarrje (biznese) të ndryshme të lokalitetit ku ndodhet shkolla profesionale.- Gjatë shpjegimit të koncepteve teorike, rekomandohet që mësuesi

36

të përdore ilustrime, shembuj konkretizimi si dhe materiale pamore të ndryshme. Shembujt duhet të përzgjidhen nga veprimtaria e bizneseve të lokalitetit ku ndodhet shkolla. - Rekomandohet që të organizohen takime dhe biseda me biznesmenë të suksesshëm të lokalitetit për çështje të veçanta të ndërmarrësisë që trajtohen në modul. - Mësuesi duhet të organizojë me nxënësit bashkëbisedime në grup për temat më të rëndësishme që trajtohen në modul. - Nxënësve duhet tu jepen ushtrime me llogaritje si dhe detyra komplekse (individuale dhe në grup) që lidhen me termet, konceptet dhe parimet që trajtohen në modul. Detyrat e klasës dhe detyrat e shtëpisë duhet të përdoren për përforcimin e njohurive të fituara dhe krijimin e shprehive llogaritëse dhe analizuese që parashikohen në modul.- Rekomandohet që të përdoret metoda e “lojës me role” ku nxënësit angazhohen në veprimtari të ndryshme të funksionimit të një biznesi të simuluar. Aty ku është e mundur, të përdoret metoda e përzier (hibridizimi) e mësimit tradicional me mentorimin (këshillimin) e nxënësve.- Studimi i literaturës dhe mbledhja e informacioneve nga burime të ndryshme (përfshirë dhe internetin) duhet të jetë pjesë e punës së pavarur të nxënësve. - Në të gjitha rastet, trajtimi i koncepteve dhe dokumentacionit për tema të ndryshme të modulit të “Ndërmarrësisë” duhet të jetë në përputhje me rregullat dhe standardet kombëtare dhe ndërkombëtare të pranuara. - Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të vihet theksi te kontrolli i shpjegimit dhe demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të fituara nga ata.


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, mjetet, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Klasë mësimore për trajtimin e çështjeve teorike.- Kompjutera të pajisur me programe për veprimtarinë e

bizneseve, si dhe të lidhura në rrjet dhe në internet.- Materiale të ndryshme pamore për konkretizimin e çështjeve

teorike që trajtohen në modul (pankarta, pllakate, fletpalosje, skema, grafikë, etj).

- Materiale të shkruara në mbështetje të temave që trajtohen në modul (pjesë nga tekstet, udhëzime, katalogë, dokumente ligjorë, rregullore, konventa, protokolle, reklama, modele të dokumentave, raporte, etj).

37


“Mbrojtje mjedisi”




Një modul teorik-praktik që i pajis nxënësit me njohuritë e nevojshme për mjedisin dhe problemet mjedisore, si dhe i aftëson ata të ndërmarrin veprimtari për mbrojtjen e mjedisit në shkollën, puntorinë, fermën apo mjedise të tjera në lokalitet, veprimtari që përmirësojnë mjedisin dhe rrisin shkallën e ndjeshmërisë qytetare për mbrojtjen e tij.


64 orë (10 kredite 6 orëshe si dhe 4 orë në dispozicion të mësuesit)Rekomandohet 50% Teori, 40% praktike dhe 10% Vleresime


RM 1 Nxënësi shpjegon kuptimin e mjedisit dhe bazat e mbrojtjes mjedisore.Përmbajtja- Njohuri të përgjithshme për mjedisin.- Njohuri të përgjithshme për ndotësit kryesorë të mjedisit

dhe pasojat e tyre.- Burimet mjedisore.- Mbrojtja e burimeve mjedisore, parimet dhe rëndësia.

RM 2 Nxënësi tregon ndikimin e veprimtarisë së njeriut në cilësinë e mjedisit.Përmbajtja- Llojet e veprimtarive njerëzore.- Veprimtaritë njerëzore me pasoja negative për mjedisin.- Ndikimi i veprimtarive profesionale në cilësinë e mjedisit. - Dilema mjedisore: shtim i prodhimit apo mjedis i

shëndoshë.

RM 3 Nxënësi analizon burimet kryesore të mjedisit jetësor.Përmbajtja- Përbërësit kryesorë të mjedisit.- Ajri, ndotja, ndotësit dhe treguesit e cilësisë së ajrit.- Toka, ndotja, degradimet dhe pasojat mjedisore.- Uji, ndotësit, eutrofikimi dhe pasojat për njeriun dhe qeniet

e gjalla.- Treguesit e gjendjes së mjedisit.- Veprimtaritë për mbrojtjen e burimeve të mjedisit.

RM 4 Nxënësi analizon marrdhëniet midis zhvillimeve demografike dhe mjedisit.

38

Përmbajtja- Shtimi i popullsisë në vend, në rajon dhe në botë.- Ndikimi i rritjes së popullsisë në mjedis.- Migrimi fshat-qytet, kaosi urbanistik.- Shkaqet dhe pasojat e migrimit të pakontrolluar.- Problemet sociale dhe mjedisi.- Roli i komunitetit për mbrojtjen e mjedisit.

RM 5 Nxënësi analizon ndikimin e mbeturinave në mjedisin jetësor.Përmbajtja- Llojet e mbeturinave.- Mbeturinat e veprimtarive profesionale. - Çështje të menaxhimit të mbeturinave.- Ndikimi i mbeturinave të ngurta në mjedis.- Mbeturinat e rrezikshme, menaxhimi i tyre.- Rëndësia e riciklimit të mbeturinave për mjedisin dhe

njeriun.- Metodat e riciklimit të mbeturinave.- Kompostimi i mbeturinave.- Cilat mbeturina mund të kompostohen.- Përgatitja e kompostores.- Rëndësia ekonomike e kompostimit dhe riciklimit.

RM 6 Nxënësi analizon aspekte të monitorimit të burimeve mjedisore.Përmbajtja- Procesi i monitorimit dhe domosdoshmëria e monitorimit

të burimeve mjedisore.- Monitorimi i ajrit, pikat e nxehta.- Metodat, teknikat dhe instrumentet për monitorimin e ajrit.- Monitorimi i ajrit në qendrat urbane, katalizatori në

automjete, matja e shkarkimit të gazeve.- Monitorimi i ajrit të brendshëm, në punëtori.- Ndotja e ajrit nga veprimtaritë profesionale.- Monitorimi i ujërave.- Metodat, teknikat dhe instrumentet për monitorimin e

ujërave.- Analizat kimike dhe biologjike të ujërave.- Mostrat dhe pikat e monitorimit.- Ndotja e ujërave nga veprimtaritë profesionale.- Monitorimi i tokave dhe i biodiversitetit.- Vëzhgimi dhe treguesit e degradimit/dëmtimit të tokës dhe

biodiversitetit.- Veprimtaritë profesionale dhe ndikimi negativ në tokë dhe

biodiversitet.

RM 7 Nxënësi interpreton konventat dhe protokollet ndërkombëtare si dhe ligjet të mbrojtjen e mjedisit.Përmbajtja- Konventat, protokollet dhe ligjet për mjedisin dhe

39

mbrojtjen e tij.- Konventat, protokollet dhe ligjet për mbrojtjen e mjedisit

nga ndikimi i veprimtarive profesionale.- Strategjitë dhe planet e veprimit për mbrojtjen e mjedisit

në nivel global, kombëtar dhe lokal.

RM 8 Nxënësi kontribuon në analizën e problemeve mjedisore dhe planifikimin e nismave mjedisore në lokalitet. Përmbajtja- Organizimi i vëzhgimeve (dhe matjeve) për problemet

mjedisore në shkollë, puntori, fermë dhe mjedise të tjera në lokalitet.

- Organizimi i takimeve dhe bisedave me palët e interesuara- Përpunimi i informacionit dhe identifikimi i problemeve

mjedisore.- Përcaktimi i veprimtarisë mjedisore që do të organizohet.- Parashtrimi i efekteve pozitive të veprimtarisë mjedisore.- Hartimi i planit për zhvillimin e aktivitetit mjedisor

përkatës (qëllimi, renditja e veprimtarive, afatet kohore, ndarja e përgjegjësive, kostot, etj).

RM 9 Nxënësi kontribuon në realizimin e veprimtarisë mjedisore. arrihen.Përmbajtja- Organizimi i grupit për kryerjen e veprimtarisë mjedisore.- Ndarja e detyrave punuese te antarët e grupit.- Përgatitja dhe shpërndarja në komunitet e materialeve

informuese për veprimtarinë mjedisore.- Sigurimi i burimeve financiare si dhe i mjeteve e

materialeve të nevojshme për realizimin e veprimtarisë.- Projektimi dhe përgatitja e produkteve (nëse është e

nevojshme) në mbështetje të veprimtarisë mjedisore.- Realizimi i ndërhyrjeve për përmirësimin e gjendjes

mjedisore në shkollë, puntori, ferma ose në lokalitet (parstrime, largime të mbeturinave, vendosje e objekteve për hedhje mbeturinash, mbjellje të pemëve, realizim kompostimesh, etj.).

- Regullat e sigurisë në punë dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë realizimit të veprimtarive mjedisore.

- Realizimi i diskutimeve në grup në lidhje me veprimtarinë e kryer dhe rezultatet e arritura.

- Përgatitja e një raporti për ecurinë e veprimtarisë mjedisore.


Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Me poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit

40

KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV a) Pyetje- përgjigje me gojë.b) Detyrë me shkrim.

KR Nxënësi duhet të:- tregojë kuptimin për mjedisin dhe argumentojë

rëndësinë e tij.- rendisë ndotësit kryesorë të mjedisit.- tregojë pasojat kryesore të ndotjes së mjedisit.- përshkruajë burimet mjedisore kryesore.- argumentojë rëndësinë që ka mbrojtja e burimeve

mjedisore.- tregojë parimet ku mbështetet mbrojtja e burimeve

mjedisore.


KR Nxënësi duhet të:- rendisë llojet kryesore të veprimtarive njerëzore.- përshkruajë veprimtaritë njerëzore që sjellin pasoja të

dëmshme për mjedisin.- tregojë ndikimin e veprimtarive profesionale në

cilësinë e mjedisit.- japë shembuj të dëmtimit të mjedisit nga veprimtaritë

në profesionin për të cilin përgatitet nxënësi. - analizojë dilemën e sotme mjedisore që ka të bëjë me

raportet midis shtimit të prodhimit dhe ruajtjes së një mjedisi të shëndoshë.


KR Nxënësi duhet të:- rendisë përbërësit kryesorë të mjedisit.- përshkruajë ndotjen e ajrit dhe shkaktarët e kësaj

ndotjeje.- analizojë treguesit e cilësisë së ajrit.- përshkruajë ndotjen e tokës dhe shkaktarët e kësaj

ndotjeje.- analizojë degradimin e tokës dhe rendisë pasojat

mjedisore të këtij fenomeni.- përshkruajë ndotjen e ujit dhe shkaktarët e kësaj

ndotjeje.- analizojë eutrofikimin dhe rendisë pasojat për njeriun

dhe qeniet e gjalla.- përshkruajë treguesit kryesorë të gjendjes së mjedisit.- japë shembuj të ndotjeve të ajrit, tokës dhe ujit dhe

pasojave të tyre për shëndetin e njeriut.

41

- japë shembuj të veprimtarive kryesore për mbrojtjen e burimeve të mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- tregojë karakteristikat dhe prirjet e shtimit të popullsisë

në vend, në rajon dhe në botë.- analizojë ndikimin e rritjes së popullsisë në mjedisin

jetësor.- tregojë shkaqet dhe pasojat e migrimit të pakontrolluar

fshat-qytet.- analizojë shkaqet dhe pasojat e kaosit urbanistik.- përshkruajë marrëdhëniet midis problemeve sociale

atyre mjedisore.- japë shembuj të ndikimeve demografike në mjedisin

jetësor.- argumentojë rolin e komunitetit për mbrojtjen e

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- tregojë kuptimin për mbeturinat.- klasifikojë mbeturinat në përgjithësi dhe ato të

veprimtarive profesionale në veçanti.- japë shembuj të mbeturinave që krijohen gjatë

veprimtarive në profesionin për të cilin përgatitet.- përshkruajë aspekte të ndryshme të menaxhimit të

mbeturinave. - tregojë ndikimin e mbeturinave të ngurta në mjedis.- rendisë mbeturinat e rrezikshme dhe tregojë

vështirësitë në menaxhimin e tyre.- tregojë kuptimin e riciklimit të mbeturinave dhe

rëndësinë e këtij proçesi për mjedisin dhe njeriun.- përshkruajë metodat kryesore të riciklimit të

mbeturinave.- tregojë kuptimin e kompostimit të mbeturinave dhe

rendisë mbeturinat që mund të kompostohen.- përshkruajë si bëhet përgatitja e kompostores.- argumentojë rëndësinë ekonomike dhe mjedisore të

kompostimit dhe riciklimit.

RM 6 IV a) Pyetje- përgjigje me gojë.b) Detyrë me shkrim.c) Vëzhgim i veprimtarive praktike.

42

KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin e procesit të monitorimit dhe

argumentojë domosdoshmërinë e monitorimit të burimeve mjedisore.

- tregojë çështë monitorimi i ajrit dhe “pikat e nxehta”.- përshkruajë metodat, teknikat dhe instrumentet

kryesore për monitorimin e ajrit.- argumentojë rëndësinë që ka monitorimi i ajrit në

qendrat urbane- tregojë rolin e katalizatorit në automjete dhe mënyrën e

matjes së shkarkimit të gazeve.- përshkruajë si bëhet monitorimi i ajrit të brendshëm në

një punëtori.- japë shembuj të ndotjes së ajrit nga veprimtaritë

profesionale.- rgumentojë rëndësinë që ka monitorimi i ujërave.- përshkruajë metodat, teknikat dhe instrumentet

kryesore për monitorimin e ujrave. - përshkruajë si kryhen analizat kimike dhe biologjike të

ujërave.- shpjegojë kuptimin e mostrave dhe rëndësinë e pikatve

të monitorimit.- japë shembuj të ndotjes së ujërave nga veprimtaritë

profesionale.- tregojë rëndësinë që ka monitorimi i tokave dhe i

biodiversitetit.- përshkruajë si bëhet vëzhgimi dhe cilët janë treguesit e

degradimit/dëmtimit të tokës dhe biodiversitetit.- japë shembuj të ndikimit negativ të veprimtarive

profesionale në tokë dhe biodiversitet. - kryejë vëzhgime dhe matje të thjeshta për nivelin e

ndotjes së ajrit, tokës dhe ujrave në lokalitet.


KR Nxënësi duhet të:- interpretojë konventat, protokollet dhe ligjet kryesore

për mjedisin dhe mbrojtjen e tij.- interpretojë konventat, protokollet dhe ligjet për

mbrojtjen e mjedisit nga ndikimi i veprimtarive profesionale.

- interpretojë paragrafe nga legjislacioni që i referohen profesionit për të cilin përgatitet nxënësi.

- analizojë strategjitë dhe planet e veprimit për mbrojtjen e mjedisit në nivel global dhe kombëtar.

- mbledh dhe interpreton informacione për veprimtaritë mjedisore në lokalitet.

43

RM 8 IV a) Pyetje- përgjigje me gojë.b) Detyrë me shkrim.c) Vëzhgim i veprimtarive praktike

KR Nxënësi duhet të:- kryejë vëzhgime (dhe matje) që lidhen me problemet

mjedisore në shkollë, puntori, fermë dhe mjedise të tjera në lokalitet.

- mbajë shënime për vëzhgimet dhe matjet e kryera.- takohet dhe bisedojë për çështjet mjedisore me palët e

interesuara- bëjë përpunimin e informacionit të mbledhur dhe

identifikojë problemet mjedisore.- përcaktojë veprimtarinë mjedisore që do organizohet,

në bashkpunim me mësuesin dhe nxënësit e tjerë.- argumentojë efektet pozitive të veprimtarisë mjedisore

që parashikohet të organizohet.- hartojë një plan të hollësishëm për zhvillimin e

veprimtarisë mjedisore përkatëse, që do të përmbajë qëllimin, renditjen e veprimtarive, afatet kohore, ndarjen e përgjegjësive, kostot, etj, këto në bashkpunim me mësuesin dhe nxënësit e tjerë.

RM 9 IV a) Pyetje- përgjigje me gojë.b) Detyrë me shkrim.c) Vëzhgim i veprimtarive praktike

KR Nxënësi duhet të:- marrë pjesë aktivisht në organizimi i grupit për

kryerjen e veprimtarisë mjedisore të planifikuar.- marrë detyrat detyrat punuese që duhet të kryejë në

përbërje të grupit.- bëjë përgatitjen, shumfishimin dhe shpërndarjen në

komunitet të materialeve informuese për veprimtarinë mjedisore që do të kryhet.

- angazhohet aktivisht në gjetjen e burimeve financiare si dhe mjeteve e materialeve të nevojshme për realizimin e veprimtarisë mjedisore.

- angazhohet aktivisht në projektimin dhe përgatitjen e produkteve (nëse është e nevojshme) në mbështetje të veprimtarisë mjedisore.

- angazhohet aktivisht në zbatimin e detyrave për përmirësimin e gjendjes mjedisore në shkollë, puntori, fermë ose në lokalitet (parstrime, largime të mbeturinave, vendosje e objekteve për hedhje mbeturinash, mbjellje të pemëve, realizim kompostimesh, etj.).

- zbatojë rregullat e sigurisë në punë dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë realizimit të veprimtarive mjedisore.

- merr pjesë aktivisht në diskutime në grup në lidhje me

44

veprimtarinë e kryer dhe rezultatet e arritura.- kontribuojë në përgatitjen e një raporti për ecurinë e

veprimtarisë mjedisore.

Metodat e rekomanduara të të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në klasë, në mjediset ku realizohen praktikat e nxënësve dhe në lokalitetin ku ndodhet shkolla profesionale.- Gjatë shpjegimit të koncepteve teorike, rekomandohet që mësuesi të përdore ilustrime, shembuj konkretizimi si dhe materiale pamore të ndryshme. Ai duhet të organizojë bashkëbisedime në grup për çështjet mjedisore që trajtohen në modul. Rekomandohet që të ftohen dhe aktivistë mjedisor për tu trajtuar nxënësve tema për aspekte të ndryshme mjedisore.- Nxënësve duhet tu jepen detyra individuale dhe detyra në grup për të analizuar problemet mjedisore që lidhen me jetën në shkollë dhe jashtë saj, si dhe me veprimtarinë e tyre të ardhshme profesionale. Studimi i literaturës dhe mbledhja e informacioneve për çështjet mjedisore duhet të jetë pjesë e punës së pavarur të nxënësve. - Rekomandohet të organizohen vizita mësimore në vende me ndotje të theksuar, në puntori të profesioneve përkatëse për të vëzhguar aspekte mjedisore, si dhe në objekte ku kryhen kompostime dhe riciklime. - Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë të jetë e mundur në veprimtari praktike që sjellin përmirësim të kushteve mjedisore në shkollë, puntori, fermë apo mjedise të tjera të lokalitetit ku ndodhet shkolla (të kryejnë pastrime të mjedisit, mbjellje të bimëve, sistemim të territorit, prodhim dhe vendosje të konteinerëve të mbeturinave, kompostime, etj). - Nxënësit duhet të kryejnë edhe veprimtari të ndryshme për ndërgjegjësimin e komunitetit për problemet mjedisore. - Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të vihet theksi te kontrolli i demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive mjedisore të fituara nga ata.


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, mjetet, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Klasë mësimore për trajtimin e çështjeve teorike.- Materiale të ndryshme pamore për konkretizimin e çështjeve

teorike që trajtohen në modul (pankarta, pllakate, fletpalosje, skema, grafikë, etj).

- Mjete dhe pajisje pune për kryerjen e veprimtarive mjedisore dhe monitorim të mjedisit (matësa të ndotjeve, vegla pune, dorëza, qese, etj) varësisht nga natyra e veprimtarisë.

- Lëndë të para dhe materiale të tjera që përdoren në veprimtari mjedisore të tilla si prodhim i kontejnerëve të mbeturinave, realizimi i kompostimeve, mbjellje e fidaneve, etj.

Materiale të shkruara (konventa, protokolle, dokumente ligjore, manuale, rregullore, të dhëna statistikore, udhëzuesa pune, raporte, etj).

45

B - Modulet profesionale të profilit

PERSHKRUESI I MODULIT

"Elektronika në automjete"

Lamia: MakineriProfili: AutomekanikShkalla: IIIKlasa: 13

Numri i modulit B2 - 1


Një modul teoriko-praktik i cili ndihmon në ngritjen e njohurive të nxënësve rreth elementeve elektronike në automjete dhe ndikimi i tyre në dirigjimin e sistemeve elektronike në automjete.


64 orë (10 kredite 6 orëshe, 4 orë në dispozicion të mësuesit) Rekomandohet 60% Teori, 30% Praktike dhe 10% Vleresime


RM 1 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruajë sistemin për dirigjim të punës së motoritPërmbajtja- Senzorët dhe aktuatorët- Furnizimi i modulit kontrollues elektronik- Tensioni i furnizimit- Përputhja e sinjaleve- Procesimi i sinjaleve- Vetëdiagnostifikimi- Strategjija e përkufizimit të punës- Sistemet adaptive - OBD dhe EOBD (European On-Board Diagnostic)- Standardi europian për mbrojtje nga gazrat e djegura

RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruajë sistemin e ndezjes elektronikePërmbajtja- Energjija konstante e ndezjes- Ndezja - Përforcuesi i ndezjes- Shpërndarësi i ndezjes- Sistemi i ndezjes direkte (DIS)- Rregullimi i ndezjes- Ndezja detonative- Kontaktori induktiv- Senzori i pozitës së boshtit brrylor (motorik)- Kontaktori Hallov- Kontaktori optik

46

- Kandelat

RM 3 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruajë sistemin për injektim të karburantitPërmbajtja- Injektimi shumë pikësh (MPI)- Injektimi një pikësh (SPI) - Peak-and-Hold injektori me rrymim të kontrolluar/impuls

të moduluar- Injektimi sekuencial i karburantit- Senzori i sistemit për injektim të karburantit- Senzori i ngarkesave - Senzori i rrjedhjës së ajrit (AFS) me mbyllëse rrotulluese- Senzori i rrjedhjës së masës së ajrit (MAF)- Senzori i presionit absolut (MAP)- Senzori për paranjoftim të cilindrit (CID)- Senzori i temperaturës- Senzori i temperaturës së ajrit të thithur (ATS)- Senzori i temperaturës së lëngut ftohës (CTS)- Senzori i pozicionit të fluturës- Senzori potenciometrik i pozitës së fluturës (TPS)- Ndërprerësi i pozitës së fundme të fluturës (TS)- Rregullimi i monoksidit të karbonit- Aktuatorët e sistemit për injektim të karburantit- Injektorët - Injektori i startimit në të ftohtë- Kontrolluesi i hapit bosh (Lerit)- Valvola për kontrollim të hapit bosh ISCV Bosch tre

telash- Valvola për kontrollim të hapit bosh ISCV Bosch dy telash- Shiber valvola për kontrollim të hapit bosh (AAV)- Ndërprerësi inercial

RM 4 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruajë sistemin e gazrave të djegura (çfryrëse)Përmbajtja- Produktet e djegura- Konventori katalitik- Dirigjimi në në sistemin e mbyllur- Llamda sonda (O2S)- Llamda sonda me nxemës (HO2S)- Parametrat e sinjaleve nga llamda sonda - Kontrollimi i avullimit të karburantit- Valvola e rezervarit (EVAP)- Valvola e riqarkullimit e gazrave të djegura (EGR)- Analiza e gazrave të djegura

RM 5 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj sistemin anti-bllokues (ABS)Përmbajtja

47

- Sistemet kontrolluese elektronike për ndalim të bllokimit të rrotave dhe kontrollim të forcës tërheqëse

- Funksionimi dhe pjesët e ABS- Tipet e ABS- Identifikimi i defekteve të ABS- Moduli i sigurisë së punës- Testi i procedurës dhe shfrytëzimi i masave të sigurisë - Parashenjat e sigurisë- Matja me multimetër- Kontrollimi me osciloskop- Forma e sinjaleve dhe interpretimi i formës së sinjaleve- Vetëdiagnostifikimi i sistemit anti-bllokues ABS

RM 6 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj matjen e sinjaleve nga lidhja (kyçja) e modulit kontrollues elektronikPërmbajtja- Testi i procedurës pa kuti shpërndarëse- Testi i procedurës me kuti shpërndarëse- Masat e sigurisë te automjetet e pajisura me jastëk të ajrit- Shfrytëzimi i multimetrit- Kontrollimi me oshiloskop- Format e tensionit- Parametrat karakteristikë të formës së sinjaleve- Sinjalet e tensionit të rrymës njëkahore- Të dhënat e lidhj es serike-amplitudës, frekuencës, forma

dhe gjerësija e sinjaleve- Kuptimi dhe interpretimi i formës së sinjaleve në ekranin e

oshiloskopit


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat te të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV a) Pyetje përgjigje me gojëb) Test me shkrim

KR Nxënësi duhet të jetë në gjendje të:

- përshkruaj senzorët dhe aktuatorët- përshkruaj furnizimin e modulit kontrollues elektronik- shpjegojë tensionin e furnizimit- shpjegojë përputhjen e sinjaleve- shpjegojë procesimin e sinjaleve- përshkruaj vetëdiagnostifikimin- shpjegojë strategjinë e përkufizimit të punës- përshkruaj sistemet adaptive OBD dhe EOBD

48



- përshkruaj energjinë konstante të ndezjes- shpjegojë ndezjen - shpjegojë përforcuesin e ndezjes- shpjegojë shpërndarësin e ndezjes- shpjegojë sistemin e ndezjes direkte (DIS)- shpjegojë rregullimin e ndezjes- tregoj ndezjën detonative- shpjegojë kontaktorin induktiv- tregoj senzorin e pozitës së boshtit brrylor (motorik)- shpjegojë kontaktorin Hallov- shpjegojë kontaktorin optik- shpjegojë kandelat



- përshkruaj injektimin shumë pikësh (MPI)- përshkruaj injektimin një pikësh (SPI) - shpjegojë injektorin Peak-and-Hold me rrymim të

kontrolluar/impuls modular- shpjegojë injektimin sekuencial të karburantit- shpjegojë senzorin e sistemit për injektim të

karburantit- shpjegojë senzorin e ngarkesave - shpjegojë senzorin e rrjedhjës së ajrit (AFS) me

mbyllëse rrotulluese- shpjegojë senzorin e rrjedhjës së masës së ajrit (MAF)- shpjegojë senzorin e presionit apsolut (MAP)- shpjegojë senzorin për paranjoftim të cilindrit (CID)- shpjegojë senzorin e temperaturës- shpjegojë senzorin e temperaturës së ajrit të thithur

(ATS)- shpjegojë senzorin e temperaturës së lëngut ftohës

(CTS)- shpjegojë senzorin e pozicionit të fluturës- shpjegojë senzorin potenciometrik të pozitës së

fluturës (TPS)- shpjegojë ndërprerësin e pozitës së fundme të fluturës

(TS)- përshkruaj rregullimin e monoksidit të karbonit- shpjegojë aktuatorët e sistemit për injektim të

karburantit- shpjegojë injektorët - shpjegojë injektorin e startimit në të ftohtë

49

- tregoj kontrolluesin e hapit bosh (Lerit)- shpjegojë valvolën për kontrollim të hapit bosh ISCV

Bosch tre telash- shpjegojë valvolën për kontrollim të hapit bosh ISCV

Bosch dy telash- shpjegojë shiber valvolën për kontrollim të hapit bosh

(AAV)- përshkruaj ndërprerësin inercial



- përshkruaj produktet e djegura- përshkruaj konventorin katalitik- përshkruaj dirigjimin në sistemin e mbyllur- shpjegojë llamda sondën (O2S)- shpjegojë llamda sondën me nxemës (HO2S)- tregoj parametrat e sinjaleve nga llamda sonda - përshkruaj kontrollimin e avullimit të karburantit- përshkruaj valvolën e rezervarit (EVAP)- përshkruaj valvolën e ricirkulimit të gazrave të djegura

(EGR)- përshkruaj analizën e gazrave të djegura



- përshkruaj sistemet kontrolluese elektronike për ndalim të bllokimit të rrotave dhe kontrollim të forcës tërheqëse

- përshkruaj funksionimin dhe pjesët e ABS- tregoj tipet e ABS- shpjegojë defektet e ABS- përshkruaj modulin e siguris së punës- përshkruaj testin e procedurës dhe shfrytëzimit të

masave të siguris - përshkruaj parashenjat e siguris- tregoj matjën me multimetër- tregoj kontrollimin me oshiloskop- tregoj formën e sinjaleve dhe interpretimin e formës së

sinjaleve- përshkruaj vetëdiagnostifikimin e sistemit anti-

bllokues ABS


50


- përshkruaj testin e procedurës pa kuti shpërndarëse- përshkruaj testin e procedurës me kuti shpërndarëse- përshkruaj masat e siguris tek automjetet e pajisura me

jastëk të ajrit- tregoj shfrytëzimin e multimetrit- përshkruaj kontrollimin me oshiloskop- tregoj format e tensionit- tregoj parametrat karakteristik të formës së sinjaleve- përshkruaj sinjalet e tensionit të rrymës njëkahore- shpjegojë të dhënat e lidhjës serike-amplitudës,

frekuencës, formën dhe gjerësinë e sinjaleve- shpjegojë kuptimin dhe interpretimin e formës së

sinjaleve në ekranin e oshiloskopit- përshkruaj kontrollimin e komponenteve- shpjegojë injektorët - shpjegojë kontaktorët induktiv- shpjegojë valvolën për kontrollimin të hapit bosh IAC - shpjegojë llamda sondën, senzorin e oksigjenit (O2)- shpjegojë senzorin e djegjes detonative (KS)- tregoj daljën në drejtim të ndezjes me tranzistor- tregoj rrymën primare të bobinës- përshkruaj kushtet gjatë të cilave duhet të bëhen matjet- shpjegojë vlerat tipike

Metodat e të mesuarit të rekomanduara

-Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore -Nxënësit duhet të përsërisin sa më shumë të jetë e mundur për ti ngritur njohurit për funksionin e sistemeve elektronike dhe elementeve përbërse të tyre-Nxënësit duhet të angazhohen në paraqitjen e sa më shumë shembujve në lidhje me çështjet e sistemeve elektronike në automjete dhe elementeve përbërse të tyre-Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në kontrollin e njohurive dhe koncepteve të fituara nga nxënësit për sistemet elektronike në automjete dhe elementeve përbërse të tyre.- Është e nevojshme që nxënësi të dokumentojë të gjitha rezultatet e arritura sipas radhës së përdorimit dhe t’i përmbledhë të gjitha dokumentet në dosje.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, përfshirë edhe vendet reale të punës- Klasë mësimore.- Skema elektrike.- Mjete didaktike (elemente të ndryshme të konkretizimit). - Pankarta, makete, udhezuesa, katalloge, standarde, etj.

51


"Eksploatimi i automjeteve"


Numri i modulit B2 - 2

Qëllimi dhelloji i modulit

Një modul teorik i cili njeh nxënësit me konceptet dhe parimet bazë të eksploatimit të automjeteve dhe i aftëson ata që të analizojnë faktorët që ndikojnë në eksploatimin e automjetit.


64 orë (10 kredite 6 orëshe, 4 orë në dispozicion të mësuesit) Rekomandohet 70% Teori, 20% praktike dhe 10% Vleresime


RM 1 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj madhësitë teknike, mundësitë e vendosjes dhe eksploatimit të automjetit.Përmbajtja- Karakteristikat teknike të automjetit- Mundësit e vendosjës në automjet- Eksploatimi i masës së automjetit

RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj dinamikën e automjeteve motorikePërmbajtja- Treguesit e dinamikës së automjeteve - Karakteristikat dinamike- Shpejtësia maksimale- Intensiteti i shpejtimit- Shpejtësia mesatare- Faktorët influencues në karakteristikën dinamike

RM 3 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj sigurinë e automjetevePërmbajtja- Kuptimi i sigurisë së automjeteve.- Siguria pasive- Faktorët dhe pajisjet për rritjen e sigurisë pasive. - Siguria aktive- Faktorët dhe pajisjet për rritjen e sigurisë aktive

RM 4 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruajë vetitë frenuese të automjeteve. Përmbajtja- Zvogëlimi maksimal i shpejtësisë- Koha e frenimit

52

- Karakteristika frenuese e automjetit- Ndikimi i faktorëve konstruktiv në vetitë frenuese të

automjetit - Ndikimi i koeficientit të fërkimit në vetitë frenuese të

automjetit- Ndikimi i vrazhdësisë së rrugës - Ndikimi i gjendjës së rrugës duke marrë parasysh kushtet

klimatike- Ndikimi i karakteristikës së gomës

RM 5 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj stabilitetin dhe drejtueshmërinë e automjetitPërmbajtja- Faktorët relevantë të cilët ndikojnë në stabilitetin e

automjetit .- Koeficienti anësor i fërkimit të pnematikut me rrugën- Stabiliteti i automjetit kundër bartjes dhe rrokullisjes- Stabiliteti i automjetit në kthesa- Drejtueshmëria e automjetit- Karakteristikat drejtuese të automjetit- Caktimi eksperimental i drejtueshmërisë

RM 6 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj komoditetin gjatë eksploatimit të automjetitPërmbajtja- Komoditeti vibrues i automjetit- Automjeti si model lëkundës dhe parametrat e tij- Kriteri për komoditetin lëkundës të automjetit

RM 7 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj afatsherbimin e automjeteve dhe faktorët themelor influencues Përmbajtja- Konsumimi i detaleve të automjeteve motorike- Fërkimi hidrodinamik ose i mbrendshëm- Klasifikimi i formave të konsumit- Shkatërrimet nga lodhja- Korrozioni

RM 8 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj ndikimet e kushteve eksploatuese në afatsherbimin e automjeteve Përmbajtja- Ndikimi i kushteve eksploatuese rrugore dhe transportuese- Stabiliteti i kushteve punuese- Regjimet punuese të motorit në eksploatim- Kushtet atmosferike-klimatike- Kultura e përdorimit të automjetit- Klasifikimi i automjeteve sipas kalueshmërisë- Parametrat e kalueshmëris së automjeteve- Aftësia e automjetit për të përballuar pjerrtësitë

53

- Aftësia e automjetit për të përballuar pengesat e ngurta- Faktorët të cilët ndikojnë në kalueshmërinë e automjetit

nëpër truall të butë- Përcaktimi eksperimental i kalueshmërisë

RM 9 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj ekonomikën e karburantit të automjeteve Përmbajtja- Faktorët e mbrendshëm-konstruktiv, të jashtëm dhe

gjendja teknike e automjetit- Ndikimi i faktorëve real eksploatues- Pajisjet ndihmëse- Konfiguracioni dhe gjendja sipërfaqësore e rrugëve- Përcaktimi eksperimental i karakteristikës ekonomike të

karburantit- Metodat e normimit të shpenzimit të karburantit

RM 10 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj efikasitetin e automjetitPërmbajtja- Efikasiteti projektues, prodhues dhe eksploatues- Treguesit kompleks të efikasitetit- Testimi i efikasitetit të automjetit

RM 11 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj eksploatimin e automjeteve në kushte të ndryshme klimatikePërmbajtja- Eksploatimi i automjetit gjatë temperaturave të ulëta- Mjetet dhe mënyrat për përmirësimin e eksploatimit të

automjetit në temperatura të ulëta- Eksploatimi i automjetit në klimë të thatë dhe të lagshtë

tropikale- Mjetet dhe mënyrat për përmirësimin e eksploatimit të

automjetit në kushte të klimës tropikale- Eksploatimi i automjetit në terrene malore



RM 1 IV a) Pyetje përgjigje me gojëb) Testim me shkrim


54

- përshkruaj karakteristikat teknike të automjetit- përshkruaj mundësitë e vendosjës në automjet- përshkruaj shfrytëzimin e masës së automjetit



- identifikoj treguesit e dinamikës së automjeteve - përshkruaj karakteristikat dinamike- përshkruaj shpejtësin maksimale- përshkruaj intensitetin e shpejtimit- përshkruaj shpejtësinë mesatare- identifikoj faktorët influencues në karakteristikën

dinamike të automjeteve



- shpjegojë kuptimin e sigurisë së automjetit.- përshkruaj sigurinë pasive- tregojë masat e sigurisë në karroceri- tregojë si funksionojnë rripat e sigurisë- përshkruajë masat e sigurisë në dyert- tregojë rolin e mbështetëses së kokës- përshkruaj ndikimin që kanë në sigurinë e automobilit:

parafangot, pasqyrat, timoni dhe pozita e motorit, rezervuarit, akumulatorit.

- përshkruaj mbrojtësit, si jastekët e ajrit (AIRBAG)- përshkruaj sigurinë aktive- përshkruaj pajisjën për rritjen e dukshmërisë së ngasësit- argumentojë rëndësinë e pajisjeve sinjalizuese për

sigurinë e automobilit.

RM 4 IV a) Pyetje përgjigje me gojëb) Testim me shkrim.


- shpjegojë zvoglimin maksimal të shpejtësisë- përshkruaj kohën e frenimit- përshkruaj karakteristikat frenuese të automjetit- tregojë ndikimin e faktorëve konstruktivë në vetitë

frenuese të automjetit - përshkruaj ndikimin e koeficientit të fërkimit në vetitë

frenuese të automjetit- përshkruaj ndikimin e vrazhdësis së rrugës - përshkruaj ndikimin e gjendjës së rrugës duke marrë

parasysh kushtet klimatike55

- përshkruaj ndikimin e ujit dhe lagshtisë në rrugë- përshkruaj dukurinë dhe veprimin e pykës

hidrodinamike (AQUAPLANING)- përshkruaj ndikimin e borës dhe akullit- përshkruaj ndikimin e karakteristikës së gomës



- rendisë faktorët relevant të cilët ndikojnë në stabilitetin e automjetit - analizojë koeficientin e fërkimit anësor të pneumatikut

me rrugën- shpjegojë stabilitetin e automjetit kundër bartjës dhe

rrokullisjes- shpjegojë kuptimin e stabilitetit statik- shpjegojë kuptimin e stabilitetit dinamik- përshkruaj stabilitetin e automjetit në kthesa- përshkruaj drejtueshmërin e automjetit- shpjegojë karakteristikat drejtuese të automjetit- bëjë caktimin eksperimental të drejtueshmërisë



- shpjegojë kuptimin e komoditetit vibrues të automjetit- analizojë automjetin si model lëkundës dhe parametrat

e tij- përshkruaj ndikimin e masës së varur në lëkundjet e

automjetit- përshkruaj ndikimin e masës së pavarur në lëkundjet e

automjetit- përshkruaj ndikimin e elementeve të shuarjës së

sistemit të mbështetjës së rrotave në lëkundjet e automjetit

- përshkruaj ndikimin e pneumatikëve në lëkundjet e automjetit

- përshkruaj ndikimin e elementeve elastike në lëkundjet e automjetit

- analizojë kriteret për komoditetin lëkundës të automjetit



- përshkruaj konsumimin e detaleve të automjeteve - tregojë kuptimin e fërkimit hidrodinamik ose të

56

mbrendshëm- bëjë klasifikimin e formave të konsumit- përshkruaj konsumin mekanik- përshkruaj konsumin termik- përshkruaj konsumin mekaniko-koroziv- përshkruaj konsumin eroziv- përshkruaj konsumin kavitues- përshkruaj shkatërrimet nga lodhja- përshkruaj korrozionin



- përshkruaj ndikimin e kushteve eksploatuese rrugore dhe transportuese në afatshërbimin e automjetit

- përshkruaj ndikimin e stabilitetit të kushteve punuese- përshkruaj ndikimin e regjimeve punuese të motorit në

eksploatim- përshkruaj ndikimin e kushteve atmosferike-klimatike- përshkruaj ndikimin e kulturës së përdorimit të

automjetit - bëjë klasifikimin e automjeteve sipas kalueshmërisë- analizojë parametrat e kalueshmërisë së automjeteve- përshkruaj aftësinë e automjetit për të përballuar

pjerrëtësitë- përshkruaj aftësinë e automjetit për të përballuar

pengesat e ngurta- analizojë faktorët të cilët ndikojnë në kalueshmërin e

automjetit nëpër truall të butë- përshkruaj përcaktimin eksperimental të kalueshmërisë



- përshkruaj ndikimin e faktorëve të brendshëm-konstruktiv, të jashtëm dhe gjendjen teknike të automjetit në ekonomikën e karburantit.

- përshkruaj ndikimin e faktorëve real eksploatues- përshkruaj ndikimin e pajisjeve ndihmëse në

ekonomikën e karburantit.- përshkruaj konfiguracionin dhe gjendjen sipërfaqsore

të rrugëve në ekonomikën e karburantit- përshkruaj përcaktimin eksperimental të karakteristikës

ekonomike të karburantit- analizojë metodat e normimit të shpenzimit të karburantit


57


- shpjegojë kuptimin e efikasitetit projektues, prodhues dhe eksploatues

- përshkruaj treguesit kompleks të efikasitetit- bëjë testimin e efikasitetit të automjetit



- përshkruaj kushtet e eksploatimit të automjetit gjatë temperaturave të ulëta

- analizojë mjetet dhe mënyrat për përmirësimin e eksploatimit të automjetit në temperatura të ulëta

- përshkruaj kushtet e eksploatimit të automjetit në klimë të thatë dhe të lagshtë tropikale

- analizojë mjetet dhe mënyrat për përmirësimin e eksploatimit të automjetit në kushte të klimës tropikale

- përshkruaj kushtet e eksploatimit të automjetit në terrene malore


-Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore. Rekomandohen dhe vizita mësimore në puntorinë e riparimit të automjeteve dhe në pika servisi të automjeteve.-Mësuesit duhet të përdorin sa më shumë shembuj konkretë si dhe materiale ilustruese në mbështetje të koncepteve dhe njohurive për eksploatimin e automjeteve.-Nxënësit duhet të angazhohen në paraqitjen e sa më shumë shembujve në lidhje me çështjet e ndryshme të eksploatimit të automjeteve. Nxënësit duhet të marrin pjesë aktive në diskutime në grup në lidhje me çështjet e ndryshme që trajtohen në modul.-Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në kontrollin e njohurive dhe koncepteve të fituara si dhe paraqitjen e shembujve të ndryshëm në lëmin e ekspoatimit të automjeteve.- Është e nevojshme që nxënësi të dokumentojë të gjitha veprimtaritë e kryera dhe të përmbledhë rezultatet në një dosje.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, mjetet dhe materialet e mëposhtme:- Klasë mësimore.- Puntori e automobilave.- Pankarta, makete, udhezuesa, katalloge, standarde, etj.- Materiale të shkruara në mbështetje të çështjeve të modulit.

58


"Pajisjet për d iagnostifikim në automjete "


Numri i modulit B2 -3

Qëllimi dhe lloji i modulit

Një modul teoriko-praktik i cili ndihmon në ngritjen e njohurive dhe shkathësive të nxënësve për përdorimin dhe mirëmbajtjen e pajisjeve diagnostifikuese në automjete.


192 orë (32 kredite 6 orëshe) Rekomandohet 20% Teori, 70% Praktike dhe 10% Vleresime


RM 1 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë çështë testuesi automatik dhe si përdoret Përmbajtja- Autotestuesi (konstruksioni, parimi i punës dhe përdorimi)- Sondat elektrike (lidhset induktive, pjesët ndihmëse të

sondës, sondat konike)- Llampa stroboskopike- Pajisjet kyçëse ndihmëse

RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të bëjë matje me pajisjet diagnostifikuese Përmbajtja- Matja me auto testues në funksion të osciloskopit

(tensionit, intensitetit, rezistencës, bobinës induktive etj.)- Matja me moto testues dhe krahasimi me matjen klasike - Kontrollimi i llamda sondës pa përdorim të auto testuesit

për diagnostifikim- Kontrollimi i modulit të ndezjes- Diagnostifikimi serik- Matjet në dizel motora

RM 3 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të evitojë dëmtimet dhe mirëmbajë pajisjet diagnostifikusePërmbajtja- Prishjet (defektet) dhe mirëmbajtja e autotestuesve- Prishjet (defektet) e pajisjeve ndihmëse- Rregullat për mirëmbajtje të pajisjeve për diagnostifikim

RM 4 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të bëjë lidhjën e pajisjes diagnostifikuese me prizën për dijagnostifikim të automjetitPërmbajtja

59

- Regjistrimi i të dhënave për tipin e automjetit dhe shenja e motorit

- Gjetja e prizës për diagnostifikim në automjet me anën e pajisjes diagnostifikuese

- Vendosja e lidhjeve (prizës) për diagnostifikim

RM 5 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të bëjë eliminimin e gabimeve në automjet me ndihmen e pajisjeve diagnostifikuesePërmbajtja- Evitimi i kodeve të gabimeve nga ana e pajisjes

diagnostifikuese- Përzgjedhja e funksioneve (diagnostifikimi i motorit otto

ose dizel, absit, airbab-ut, tabelës së instrumenteve, pajisjes së aklimatizimit, ndërruesit automatik, varjes, bllokadës elektrike të motorit).

- Verifikimi i të gjitha njësive elektropneumatike- Shlyerja e kodeve të gabimeve sipas procedurës- Regjistrimi i kodeve sipas procedurës

RM 6 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të bëjë matje dhe kontrollime me anën e pajisjes diagnostifikuese në automjetPërmbajtja- Përdorimi i skemës dhe të dhënave për pozitën,vlerat e

sakta dhe forma e prizës të elementeve të dëmtuara - Matja me auto testues në funksion të osciloskopit

(tensioni, intensiteti, rezistenca e bobinës induktive)- Kontrollimi i llamda sondës dhe kualitetit të përzierjes- Kontrollimi i modulit të ndezjes- Kontrollimi i njësive EC- Kontrollimi i releve- Kontrollimi i sensorëve- Kontrollimi i aktuatorëve

RM 7 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj, bëjë matje dhe kontrollime me anën e pajisjeve të ndryshme diagnostifikuese në automjetPërmbajtja- Autestuesi universal i boshit, përdorimi.- Autestuesi universal i fiatit, përdorimi.- Autestuesi universal i renos, përdorimi.



60

RM 1 IV a) Pyetje përgjigje me gojëb) Testim me shkrimc) Vëzhgim me listë kontrolli


- përshkruej autotestuesin (konstruksionin, parimin e punës dhe përdorimin)

- përshkruej sondat elektrike (lidhset induktive, pjesët ndihmëse të sondës, sondat konike)

- përshkruej llampën stroboskopike- përshkruej pajisjet kyçëse ndihmëse



- bëjë matje me autotestues në funksion të osciloskopit (tensionit, intensitetit, rezistencës, bobinës induktive etj.)

- bëjë matje me mototestues dhe ti krahasoj me matjet klasike

- bëjë kontrollimin e llamda sondës pa përdorim të auto testuesit për diagnostifikim

- bëjë kontrollimin e modulit të ndezjes- bëjë dijagnostifikime serike- bëjë matjet në dizel motora



- evitoj prishjet (defektet) dhe mirëmbaj autotestuesin- evitoj prishjet (defektet) e pajisjeve ndihmëse zbatoj

rregullat për mirëmbajtje të pajisjeve për diagnostifikim



- bëjë regjistrimin e të dhënave për tipin e automjetit dheshenjën e motorit

- gjej prizën për diagnostifikim në automjet me anën e pajisjes diagnostifikuese

- Vendos lidhjen (prizën) për diagnostifikim

61



- bëjë identifikimin e kodeve të gabimeve me anën e pajisjes diagnostifikuese

- përzgjedh funksionet (diagnostifikimi i motorit otto ose dizel, ABS it, airbag-ut, tabelës së instrumenteve, pajisjes së klimatizimit, ndërruesit automatik, varjes, bllokadës elektrike të motorit, verifikimi i të gjitha njësive elektropneumatike

- shlyej kodet e gabimeve sipas procedurës regjistroj kodet sipas procedurës



- përdor skemat dhe të dhënat për pozitën,vlerat e sakta dhe forma e prizës të elementeve të dëmtuara

- bëjë matje me auto testues në funksion të osciloskopi (tensioni, intensiteti, rezistencës, bobinës induktive)

- bëjë kontrollimin e llamda sondës dhe kualitetin e përzierjes

- bëjë kontrollimin e modulit të ndezjes- bëjë kontrollimin e njësive EC- bëjë kontrollimin e releve- bëjë kontrollimin e senzorëve- bëjë kontrollimin e aktuatorëve



- përdor autestuesin universal të boshit- përdor autestuesin e fiatit- përdor autestuesin e renos


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në punëtorin e shërbimeve për automjete ose në ndonjë pikë servisi për automjete.- Gjatë trajtimit të modulit, preferohet të bëhen vizita në punëtorit e serviseve të automjeteve.- Nxënësit duhet të përsërisin sa më shumë te jetë e mundur për ti përvetësuar njohurit dhe shkathtësit që kanë të bëjënë me përdorimin e pajisjeve diagnostikfikuese të automjeteve.

62

- Nxënësit duhet të angazhohen në paraqitjen e sa më shumë shembujve në lidhje me çështjet e ndryshme të diagnostikimit të automjeteve.- Mësimdhënësi duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirembajtjes së veglave dhe pajisjeve diagnostifikuese.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në kontrollin e njohurive dhe shkathtësive të fituara në përdorimin dhe mirëmbajtjën e pajisjeve dijagnostifikuese të automjeteve.- Është e nevojshme që nxënësi të dokumentojë të gjitha rezultatet e arritura sipas radhës së përdorimit dhe t’i përmbledhë të gjitha dokumentet në dosje.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet, mjetet dhe materialet e mëposhtme: - Punëtori automjetesh.- Pajisjet dijagnostifikuese- Pajisjet ndihmëse- Vegla pune,instrumente matëse- Udhëzues, katalogë, rregullore, standarde, etj.

63

C - Modulet profesionale zgjedhore


"Komponentet elektro-hidraulike/pneumatike"


Numri i modulit C - 1


Një modul teorik-praktik i cili i pajis nxënësit me konceptet bazë nga hidraulika/pneumatika dhe dirigjimi elektro-hidraulik/pneumatik si dhe i aftëson ata për të ndërtuar qarqe të thjeshta elektro-hidraulike/pneumatike.




RM 1 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj ligjshmëritë e pneumatikës Përmbajtja- Të dhënat themelore për ajrin.- Konceptet themelore të pneumatikës.- Përfitimi i ajrit të komprimuar.- Transmetimi i ajrit të komprimuar.- Simbolet e ISO-1219 që lidhen me pneumatikën

RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje, pavarsisht, të ndërtojë skema pneumatike me një cilindërPërmbajtja- Elementet ekzekutues pneumatikë - cilindrat- Elemnetete dirigjues (drejtues) - shpërndarësit- Funksionet logjike EDHE, OSE, JO- Valvulet kohore dhe të presionit- Dirigjimi pneumatik me cilindër

RM 3 Nxënësi duhet të jetë në gjendje, pavarsisht, të instalojë komponente pneumatike në tavolinen didaktike provuese dhe të kyçë sistemin ne pune Përmbajtja- Lidhja e elementeve në pajisjen didaktike- Lëshuarja e sistemit në punë

RM 4 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj metodat e dirigjimit elektro- pneumatik Përmbajtja

64

- Dirigjimi dhe sistemi dirigjues- Sinjalet bllokuese- Komponentet elektro-pneumatike- Sensorët- Diagrami funksional: rruga-hapi, rruga-koha- Metoda VDMA- Metoda kaskade- Metoda hap pas hapi- Metoda e taktit- Shembuj të dirigjimit elektro-pneumatik nga praktika

RM 5 Nxënësi duhet të jetë në gjendje, pavarsisht, të instalojë komponente elektro-pneumatike në tavolinen didaktike provuese dhe kyçë sistemin në punëPërmbajtja- Përzgjedhja e elementeve elektro-pneumatike.- Bashkimi i elementeve në tavolinen didaktike provuese- Lëshimi në punë i sistemit në tavolinen didaktike provuese

RM 6 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj ligjshmëritë themelore të hidraulikës dhe metodat e dirigjimit hidraulikPërmbajtja- Konceptet themelore dhe ligjet në hidromekanikë- Fluidet hidraulike dhe instalimet hidraulike.- Pompat hidraulike- Agregatet - Elementet hidraulike ekzekutive- Elementet hidraulike dirigjuese

RM 7 Nxënësi duhet të jetë në gjendje, pavarsisht, të instalojë komponentet hidraulike në tavolinën didaktike provuese dhe kyçë sistemin në punë.Përmbajtja- Përzgjedhja e elementeve hidraulike të nevojshëm.- Lidhja e elementeve hidraulike në tavolinën didaktike

provuese- Lëshimi në punë i sistemit në tavolinën didaktike provuese

RM 8 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj metodat e dirigjimit elektro-hidraulik Përmbajtja- Elementet drejtues elektro-hidraulik- Teknika e dirigjimit me rele- Simbolet dhe normat e vizatimit të skemave elektro-

hidraulike

RM 9 Nxënësi duhet të jetë në gjendje, pavarsisht, të instalojë elemente elektro-hidraulike në tavolinën didaktike provuese dhe kyçë sistemin në punë

65

Përmbajtja- Përzgjedhja e elementeve elektrike dhe hidraulike të

nevojshëm.- Lidhja e elementeve elektrike dhe hidraulike në tavolinën

didaktike provuese- Lëshimi i sistemit në punë



RM 1 IV a) Test me shkrimb) Pyetje përgjigjie me gojë


- shpjegojë të dhënat themelore për ajrin- shpjegojë konceptet themelore të pneumatikës- tregojë si përfitohet ajri i komprimuar.- tregojë si transmetohet ajri i komprimuar- shpjegojë simbolet e ISO–1219 që lidhen me

pneumatikën.

RM 2 IV a) Test me shkrimb) Pyetje përgjigjie me gojë c) Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli


- identifikoj elementet ekzekutuese pneumatike-cilindrat- përcatoj elementet dirigjuese - shpërndarësit- përshkruaj funksionet logjike EDHE, OSE, JO- vendosë valvulat kohore dhe të presionit- përshkruaj dirigjimin pneumatikë në cilinder



- përzgjedhë elementet e duhura pneumatike.- bëjë lidhjen e elementeve pneumatike në pajisjen

didaktike, në përputhje me skemën.- bëjë lëshimin e sistemit në punë


66


- shpjegojë dirigjimin dhe sistemet dirigjuese- tregojë se çfarë janë sinjalet bllokuese- përshkruaj komponentet elektro-pneumatike- tregojë çfarë janë sensorët- shpjegojë diagramin funksional: rruga-hapi dhe rruga-

koha.- përshkruaj metoden VDMA- përshkruaj metoden kaskade- përshkruaj metoden hap pas hapi- përshkruaj metoden e taktit- paraqesë shembuj të dirigjimit elektro-pneumatik nga

praktika

RM 5 IV a) Pyetje përgjigjie me gojë b) Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli


- përzgjedhë elementet e duhur elektro-pneumatike.- bëjë bashkimin e elementeve në tavolinen didaktike

provuese, sipas skemës.- bëjë lëshimin në punë të sistemit në tavolinen

didaktike provuese

RM 6 IV a) Test me shkrimb) Pyetje përgjigje me gojë


- shpjegojë konceptet themelore dhe ligjet në hidromekanikë

- tregojë ç’janë fluidet hidraulike dhe instalimet hidraulike.

- përshkruaj pompat hidraulike- përshkruaj agregatet e ndryshme hidraulike- përshkruaj elementet hidraulike ekzekutive- përshkruaj elementet hidraulike dirigjuese



- përzgjedhë elementet hidraulike të duhura.- bëjë lidhjen e elementeve hidraulike në tavolinën

didaktike provuese- bëjë lëshimin në punë të sistemit në tavolinën

didaktike provuese

67



- dallojë dhe përshkruaj elementet drejtues elektro-hidraulik

- shpjegojë teknikën e dirigjimit me rele- përshkruaj simbolet dhe normat e vizatimit të skemave

elektro-hidraulike

RM 9 IV b) Pyetje përgjigjie me gojë c) Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli


- bëjë përzgjedhjen e elementeve elektrike dhe hidraulike të nevojshëm.

- bëjë lidhjen e elementeve elektrike dhe hidraulike në tavolinën didaktike provuese, sipas skemës.

- bëjë lëshimin e sistemit në punë në tavolinen didaktike


-Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet laboratorin e Pneumatikës/Hidraulikës si dhe të organizohen vizita në objekte ku përdoren komponente elektro-hidraulike/pneumatike.-Mësuesi duhet të kryejë demonstrime të metodave se si ndërtohen komponentet elektro-hidraulike/pneumatike dhe si vihen ato në punë. -Nxënësit duhet të angazhohen në demonstrime për përfitimin e shkathtësive praktike për ndërtimin dhe vënien në punë të komponenteve elektro-hidraulike/pneumatike.-Mësimdhënësi duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirembajtjes së veglave dhe pajisjeve.-Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në kontrollin e zbatimit të njohurive dhe të shkathtësive të fituara.- Në një test me shkrim, që është kombinim i pyetjeve përafërsisht të ngjashme, me opsione të shumta të zgjidhjes, dhe (ose) test me përgjigje të shkurtër, nxënësi duhet të demonstrojë aftësi për të shpjeguar sistemin për dirigjim të punës së motorit. Përveç kësaj, nxënësi duhet të hartojë dosjen e të gjitha detyrave të realizuara.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet, mjetet dhe materialet e mëposhtme:- Laborator hidraulik/pneumatik i pajisur me mjetet e nevojshme.- Elemente të sistemeve elektro-hidraulik/pneumatike.- Mjete të ndryshme vizualizuese.- Pankarta, makete, udhezuesa, katalloge, skema, standarde, etj.- Materiale të shkruara në mbështetje të çështjeve të modulit.

68


"Mekanikë teknike"




Një modul teorik që aftëson nxënësit për të kuptur konceptet bazë të statikës, kinematikës dhe dinamikës dhe për t’i zbatuar ato në problemet e ndryshme që lidhen me profesionin e automekanikut.


64 orë (10 kredite 6 orëshe, 4 orë në dispozicion të mësuesit) Rekomandohet 60% Teori, 30% Ushtrime praktike dhe 10% Vleresime


RM 1 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë përkufizimet themelore të statikës Përmbajtja- Aksiomat e statikës- Përbërja e dy forcave konkurente- Përbërja e dy forcave paralele- Zbërthimi i një force në dy përbërës paralel me kahje të

njëjtë dhe kahje të kundërt- Përbërja e disa forcave - Përbërja e një sistemi forcash të çfardoshme të bashkë-

rrafshta

RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë momentin e forcave. Përmbajtja- Momenti i një force kundrejt një pike dhe një aksi- Teorema e Varinjonit- Shembuj nga përbërja e momenteve

RM 3 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj teorinë e çiftit të forcave Përmbajtja- Kuptimi i çiftit të forcave.- Analiza e çiftit të forcave- Përbërja e çiftit të forcave- Shembuj nga çiftet e forcave

RM 4 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj kuptimin dhe rëndësinë e qendrës së rëndesës Përmbajtja- Kuptimi i qendrës së rëndesës.

69

- Përcaktimi gjeometrik i qendrës së rendeses së trupave të ndryshëm, në rrafsh dhe në hapësirë.

- Qendra e rëndeses e trupave të përbërë.

RM 5 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj parimet e kinematikës dhe llojet e lëvizjes drejtëvizore të njëtrajtshme të pikës.Përmbajtja- Kuptimi dhe parimet e kinematikës.- Lëvizja drejtëvizore e njëtrajtshme- Lëvizja drejtëvizore e ndryshueshme- Lëvizja njëtrajtësisht e shpejtuar- Lëvizja njëtrajtësisht e ngadalsuar- Diagramet e lëvizjes së ndryshuar

RM 6 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj lëvizjen rrethore të pikës Përmbajtja- Shpejtësia periferike lineare e pikës.- Shpejtësia, shpejtimi këndor i pikës.- Lëvizja rrethore njëtrajtësisht e ngadalësuar- Shpejtimi normal tangjencial

RM 7 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj kinematikën e trupit të ngurtëPërmbajtja- Caktimi i pozitës së trupit të ngurtë dhe shkallët e lëvizjes - Lëvizja translatore- Rrotullimi i trupit rreth aksit të palëvizshëm- Rrotullimi i njëtratshëm- Rrotullimi njëtrajtësisht i ndryshuar

RM 8 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj llojet, vetitë dhe përdorimet transmetuesve të lëvizjes.Përmbajtja- Kuptimi mbi transmetuesit e lëvizjes.- Transmetuesit me rripa- Transmetuesit me dhëmbëzor- Transmetuesit planetar dhe diferencial me dhëmbëzor.- Raporti i transmisionit.

RM 9 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj ekuacionet e lëvizjes planare të trupit të ngurtë.Përmbajtja- Lëvizja planare.- Ekuacionet e lëvizjes planare- Poli i çastit të shpejtësive- Zbërthimi i lëvizjes plane në lëvizje translatore dhe

rrotulluese

70

- Teorema mbi projeksionin e shpejtësive të pikave të trupit të ngurtë

RM 10 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj ligjet themelore dhe ekuacionet e dinamikës.Përmbajtja- Kuptimi i dinamikës.- Ligjet themelore të dinamikës- Ekuacionet e lëvizjes drejtëvizore të pikës- Ekuacionet e lëvizjes në rrafsh

RM 11 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj teoremat e përgjithshme të dinamikës së pikës Përmbajtja- Sasia e lëvizjes- Puna e forcës - Fuqia- Energjia kinetike- Energjia potenciale- Ligji mbi ruajtjen e energjisë mekanike

RM 12 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj lëvizjen e pikës së lidhur.Përmbajtja- Reaksioni i lidhjes.- Lëvizja në rrafsh horizontal dhe të pjerrët- Lavjerrësi matematik.





- formulojë dhe shpjegojë aksiomat e statikës- paraqesë rezultanten e forcave konkurente dhe paralele

në rrafsh dhe në hapësirë- japë shembuj të zbërthimit dhe përbërjes së forcave në

mënyrë analitike dhe grafike- krahasoj rezultatet e paraqitjes grafike dhe analitike të

forcave konkurente dhe paralele.

71



- përkufizojë momentin e forcës kundrejt një pike dhe një aksi

- përshkruaj teoremen e Varinjonit dhe japë shembuj.- japë shembuj të përbërjes së momenteve në mënyrë

analitike dhe grafike- krahasoj rezultatet e nxjerrura në mënyrë analitike dhe

grafike

RM 3 IV a) Pyetje përgjigjie me gojëb) Test me shkrim


- shpjegojë kuptimin e çiftit të forcave- përshkruaj përbërjen e çiftit të forcave- nxjerrë momentin rezultues në mënyrë analitike dhe

grafike- japë shembuj me veprim të çiftit të forcave



- shpjegojë kuptimin e qendrës së rëndesës.- përcaktojë qendren e rëndesës së trupave të ndryshëm

në rrafsh dhe në hapësirë (trekëndëshi, katrori, katërkëndëshi, paralegrami, prizma, piramida, koni, cilindri).

- Përcaktojë qendrën e rëndesës së trupave të përbërë.



- përkufizojë dhe shpjegojë parimet themelore të kinematikës.

- përshkruaj lëvizjen drejtëvizore të njëtrajtshme - përshkruaj lëvizjen drejtëvizore të ndryshueshme- përshkruaj lëvizjen njëtrajtësisht të shpejtuar- përshkruaj lëvizjen njëtrajtësisht të ngadalësuar- paraqesë diagramet e lëvizjës së ndryshuar- japë shembuj mbi llojet e ndryshme të lëvizjeve

drejtvizore të pikës - paraqesë grafikisht llojet e lëvizjeve drejtvizore të

pikës.

72



- përshkruaj shpejtësinë periferike lineare- përshkruaj shpejtësinë dhe shpejtimin këndor- përshkruaj lëvizjen rrethore njëtrajtësisht të ngadalsuar- përshkruaj shpejtimin normal dhe tangjencial - japë shembuj mbi llojet e ndryshme të lëvizjes rrethore

të pikës.



- përcaktoj pozitën e trupit në rrafsh dhe hapësirë- shpjegoj se ç’janë shkallët e lëvizjes së trupit të ngurtë. - përshkruaj lëvizjen translatore- përshkruaj rrotullimin e trupit rreth aksit të

palëvizshëm- përshkruaj rrotullimin e njëtrajtshëm - rendisë llojet e rrotullimit të trupit të ngurtë.- krahasoj rrotullimin e trupit me lëvizje rrethore të

pikës.- japë shembuj nga lëvizjet e llojeve të ndryshme të

trupit të ngurtë



- shpjegojë kuptimin e transmetuesve të lëvizjes- klasifikojë transmetuesit e lëvizjes.- përshkruaj transmetuesit me rripa. - përshkruaj transmeruesit me dhëmbëzor - përshkruaj transmetuesit planetar dhe diferencial me

dhëmbëzor.- shpjegojë kuptimin e raportit të transmisionit.- llogaritë raportin e transmisionit për raste të ndryshme.- japë shembuj nga transmetuesit e llojeve të ndryshëm.



- shpjegojë kuptimin e lëvizjes planare.- përshkuaj ekuacionet e lëvizjes plane- përkufizojë polin e çastit të shpejtësive

73

- shpjegojë si bëhet zbërthimi i lëvizjes plane në lëvizje translatore dhe rrotulluese.

- shpjegojë teoremën mbi projeksionin e shpejtësive të pikave të trupit të ngurtë.

- japë shembuj nga lëvizja plane (mekanizmat me piston dhe mekanizmat katër shkallësh)



- perkufizojë dinamikën.- shpjegojë ligjet e Njutonit - përshkruajë ramjen e lirë dhe hedhjen vertikale- përshkruajë hedhjen e pjerrtë dhe hedhjen horizontale- japë shembuj nga dinamika e pikës (gjuajtja e

aeroplanit me top)



- shpjegojë kuptimin e sasisë së lëvizjes, punës së forcës, energjive kinetike e potenciale.

- shpjegojë ligjin mbi sasinë e lëvizjes, punës dhe fuqisë- përkufizojë ligjin mbi ruajtjen e energjisë kinetike dhe

potenciale- japë shembuj nga teoremat e përgjithshme të

dinamikës



- shpjegojë reaksionet që e mbajnë pikën të lidhur.- përshkruaj lëvizjen në rrafsh horizontal dhe të pjerrët- shpjegojë lavjerrësin matematik- japë shembuj nga lëvizja e pikës së lidhur

Metodat e të mësuarit të rekomanduara

- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore.- Mësimdhënësi duhet të zgjedhë qasje adekuate të pjesëmarrjes

aktive të nxënësve në kuadrin e mësimdhënies dhe të mësuarit, duke i ofruar mundësi nxënësit që të ushtrohet sa më shumë në ushtrime për zbatimin e njohurive të fituara.

- Nxënësit duhet të inkurajohen që të marrin pjesë në mënyrë aktive në zhvillimin e aftësive të tyre përmes diskutimeve, hulumtimeve dhe ushtrimeve praktike.

- Rekomandohet të mësimdhënësi të ilustrojë konceptet që trajtohen në modul me shembuj të përzgjedhur nga profesioni i

74

automekanikut.- Vlerësimi duhet të bëhet pas secilit rezultat të arritur të mësimit.- Rekomandohet që testet me shkrim të kryhen me anë të metodës

së pyetjeve me zgjedhje të shumfishtë (me alternativa) ose me përgjigje të shkurtër.

- Nxënësi duhet të hartojë dosjen e të gjitha detyrave të realizuara.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, mjetet, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Klasë mësimore.- OHP-projektor- Mjete vizualizimi (pankarta, skica, skema). - Materiale të shkruara në mbështetjeve të çështjeve që trajton

moduli.

75


"Bazat e konstruktimit"




Një modul teorik i cili i njeh nxënësit me konceptet themelore të bazave të konstruktimit dhe i aftëson ata për t’i zbatuar këto njohuri në situata profesionale që kanë të bëjnë me profesionin e automekanikut.




RM 1 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj fazat e procesit te konstruktimit Përmbajtja- Kuptimi i konstruktimit.- Procesi i konstruktimit- Llojet e konstrukcioneve- Kërkesat të cilat duhet të kënaqë konstrukcioni

RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj sforcimet statike - dinamike përmes paraqitjeve grafike (digrami Hukut-Uelerit-Smithit)Përmbajtja- Materialet dhe qëndrueshmëria e tyre.- Sforcimet statike.- Sforcimet dinamike.- Diagrami i Smithit- Cilësia e punimit të materialit

RM 3 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj fenomenet e koncentrimit të sforcimeve dhe mundësitë e qendrueshmërisë dinamike të detaleve. Përmbajtja- Kuptimi i koncentrimit të sforcimeve.- Konstruktimi i drejtë nga aspekti i sforcimeve dhe

koncentrimit të sforcimeve.- Kuptimi i sforcimit të lejuar.- Qëndrueshmëria dinamike e detajeve.

RM 4 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj formësimin e drejtë të konstrukcioneve varësisht nga mundësia e ndërrimit dhe përzgjedhja e tolerancave

76

Përmbajtja- Formësimi i drejtë i konstrukcioneve varësisht nga

mundësia e ndërrimit (zëvendësimit)- Formësimi i drejtë i konstrukcioneve varësisht nga

tolerancat- Vendosjet e shpeshta (më të rekomanduara) në

konstrukcionet makinerike.

RM 5 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj formësimin e drejtë nga aspekti teknologjik i pjesëve të derdhura.Përmbajtja- Procesi i derdhjes, dukuria e porozitetit, pasojat e tkurrjes

të lëndës derdhëse dhe shmangia e tyre.- Formësimi i mureve të pjesët e derdhura- Përmasat konstruktive të rekomanduara.- Formësimi i thundrave mbështetëse të shtëpizave të

derdhura- Konstrukcioni i brinjëve.- Kuotimi i drejtë, shmangiet e përmasave gabarite të

pjesëve të derdhura

RM 6 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj formësimin gjatë farkëtimit të lirë dhe në kallëp Përmbajtja- Krahasimi i pjesëve të farkëtuara dhe pjesëve të

përpunuara me prerje- Formësimi gjatë farkëtimit të lirë, operacionet themelore- Formësimi gjatë farkëtimit në kallëp - kalimet me trashësi

të ndryshme- Pjerrtësitë në pjesët e farkëtuara dhe shtesat e përpunimit

RM 7 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj formësimin e pjesëve të destinuara për përpunim me heqjen e ashklës Përmbajtja- Sasia e materialit të ndarë- Fiksimi i pjesëve në makinat përpunuese- Përshtatja e sipërfaqeve përpunuese dhe instrumentit

prerës (hyrja dhe dalja e instrumenteve)- Ndarja e sipërfaqeve me përpunim dhe saktësi të ndryshme- Ngarkimi i instrumenteve prerës dhe rritja e efikasitetit të

përpunimit

RM 8 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj sforcimet dhe deformimet e pjesëve të salduaraPërmbajtja- Sforcimet dhe deformacionet e tegelave të salduar- Përshtashmëria e tegelave(mundësia e qasjes)- Konstrukcionet me llamarina të salduara dhe llamarina me

trashësi të ndryshme

77

- Konstruktimi i drejtë i mbështjellësit të rezervuarit- Formësimi i traut të salduar me bajtshmëri më të madhe- Përpunimi makinerik i bashkësive të salduara dhe shtesat

për përpunim

RM 9 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj standardet dhe normat teknike të konstrukcionet e salduara Përmbajtja- Rëndësia e standardeve dhe npormave teknike për

saldimin.- Standardet për saldim të konstrukcioneve metalike- Normat DIN për saldim të konstrukcioneve metalike.

RM 10 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj konstruktimin ndaj kërkesave të montazhit dhe demontazhit.Përmbajtja- Llojet e montimeve- Sistemi i grupeve të montimit- Reduktimi i operacioneve gjatë montimit- Formësimi i drejtë i vendeve për lidhje (bashkim)- Përshtatjet gjatë montimit- Formësimi i drejtë te montimi automatik- Pengimi i montimit të gabueshëm- Demontimi dhe ndikimi në konstrukcionet makinerike.

RM 11 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruaj konstruktimin ndaj kërkesave të transportit Përmbajtja- Elementet të cilët mundësojnë ngritjen e konstrukcioneve

të rënda (vrimat, qengelat, bulonat me kokë unazore).- Varja e pjesëve.- Shembuj të elementeve të konstrukcioneve që mundësojnë

transportimin e tyre.





- shpjegojë kuptimin e konstruktimit.- përshkruaj procesin e konstruktimit - klasifikojë llojet e ndryshme të konstruksioneve

78

- analizojë kërkesat për formimin e një konstruksioniRM 2 IV a) Pyetje përgjigjie me gojë

b) Test me shkrim


- përshkruajë materialet e llojeve të ndryshme nga pikpamja e qëndrueshmërisë së tyre.

- analizojë sforcimet statike dhe dinamike.- shpjegojë diagramin e Smithit- përshkruajë cilësinë e punimit të materialit



- shpjegojë kuptimin e koncentrimit të sforcimeve.- përshkruaj konstruktimin e drejtë nga aspekti i

sforcimeve dhe i koncentrimit të sforcimeve.- shpjegojë kuptimin e sforcimit të lejuar.- analizojë qëndrueshmërinë dinamike të detajeve.



- përshkruaj formësimin e drejtë të konstruksioneve varësisht nga mundësia e ndërrimit

- përshkruaj formësimin e drejtë të konstruksioneve varësisht nga toleranca

- japë shembuj të vendosjeve më të shpeshta në ndërtimet makinerike



- përshkruaj procesin e derdhjes - përshkruaj dukurinë e porozitetit në derdhje.- përshkruaj pasojat e tkurrjes të lëndës derdhëse- përshkruaj formësimin e mureve të pjesëve të derdhura - përshkruaj përmasat konstruktive të rekomanduara- përshkruaj formësimin e thundrave mbështetëse të

shtëpizave të derdhura- përshkruaj konstruksionin e brinjëve- përshkruaj kuotimin e drejtë- tregojë shmangiet e përmasave gabarite të pjesëve të

derdhura

79



- bëjë krahasimin e pjesëve të farkëtuara dhe pjesëve të përpunuara me derdhje

- shpjegojë formësimin gjatë farkëtimit të lirë- përshkruaj operacionet gjatë farkëtimit të lirë- përshkruaj formësimin gjatë farkëtimit në kallëp- tregojë pjerrtësitë në pjesët e farkëtuara dhe shtesat e

përpunimit



- llogaritë sasitë e materialit të ndarë- përshkruaj si bëhet fiksimi i pjesëve në makinat

punuese- shpjegojë përshtatjen e sipërfaqeve përpunuese të

instrumentit prerës- përshkruaj ndarjen e sipërfaqeve me përpunim dhe

saktësi të ndryshme- analizojë ngarkimin e instrumentit prerës për rritjen e

efikasitetit të përpunimit



- përshkruaj sforcimet dhe deformacionet e tegelave të salduar

- përshkruaj si bëhet përshtatshmërinë e tegelave- përshkruaj konstruksionet me llamarina të salduara - përshkruaj konstruksionet e llamarinave me trashësi të

ndryshme- përshkruaj konstruksionin e mbështjellësit të

rezervuarit- përshkruaj formësimin e drejtë të traut të salduar- përshkruaj bashkësitë e salduara dhe tregojë shtesat e

përpunimit



- argumentojë rëndësinë që kanë standardet dhe normat teknike për saldimin.

80

- përshkruaj standardet për saldim të konstruksioneve makinerike

- përshkruaj normat DIN për saldim të konstruksioneve makinerike



- përshkruaj llojet e montimeve- shpjegojë sistemet e grupeve të montimit- përshkruaj formësimin e drejtë të vendeve për lidhje- shpjegojë përshtatjet gjatë montimit- përshkruaj formësimin e drejtë te montimi automatik- përshkruaj pengimin gjatë montimit të gabueshëm- përshkruaj si ndikon demontimi në formësimin e

konstrukcioneve makinerike



- klasifikojë dhe përshkruajë elementet të cilat ndikojnë në ngritjen e pjesëve

- përshkruaj mënyren e varjes së pjesëve.- japë shembuj të elementeve të konstrukcioneve që

mundësojnë transportimin e tyre


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore si dhe të organizohen vizita në objekte ku prodhohen ose montohen konstrukcione makinerike.- Mësuesit duhet të ilustrojnë konceptet parimet që trajtohen në modul me shembuj konkretë nga profesioni përkatës. - Nxënësit duhet të angazhohen në paraqitjen e shembujve në lidhje me çështjet e ndryshme të bazave të konstruktimit- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në kontrollin e zbatimit të njohurive të fituara në kuadrin e profesionit përkatës. - Rekomandohen teste me shkrim me metodën e pyetjeve me zgjedhje të shumfishtë (me opsione) ose me pyetje me përgjigje të shkurtër. Nxënësi duhet të hartojë dosjen e të gjitha detyrave të realizuara.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet, mjetet dhe materialet e mëposhtme:- Klasë mësimore.- Mjetet vizualizuese (pankarta, skema, vizatime, makete)- Materiale të shkruara në mbështetje të çështjeve të modulit.

IV. Struktura e sistemit të arsimit në Kosovë81

82

Documents

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë · Web viewElektronika në automjete Eksploatimi i automjeteve Pajisjet për diagnostifikim në automjete C - Module profesionale