Upload
nguyenquynh
View
214
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
miqÅu
Wiia idCIr;dj" †.= wdhq ld,h" my;a <ore urK wkqmd;slh ldka;djkag iu ;Fjhla ,nd oSu"
ixjrAOk lghq;=j,oS mdrsirsl 'â;%;ajhla ,nd.ekSug lghq;= lsrSu wd° orAYl wkqj ii|d n,k l,
f;jeks f,dj iu tal mqoa., wdodhu we;s wka rgj,aj,g jvd †hqKq ;;a;ajhla fmkak qà l<o"
ë/lshdj yd ¥mam;alu m%uqL fldg f.k mek ke.S we;s fndfyda iudc wdrA:sl m%Yak /ilg wm rg
uqyqKmd we;'
YS% ,xldfï tal mqoa., wdodhu foaYmd,k ksoyi ,enQ 1948 isg jeÆfjâka mej;=ko wdodhu
fn°hdfà ëIu;djhla l%ufhka jrAOkh èula olakg we;' 1973 † ck.ykfhka 40] lajq wvq
wdodhà ,nk ck lKavdhu ,enq wdodhà m%udKh rfê uqÛ wdodhfuka 19'3] laj ;snq w;r 1991 °
th 14'8] olajd my; jeç we;' /lshd wjia:d jirlg jeÆë we;af;a 1'1] lska muKs' tfy;a Y%u
n,ldh Bg fo.=Khlska jeÆ è we;' ,CI 8 lg wdikak ixLHdjla ±kg /lshd ërys;j isåk
w;r thska 35] la oaë;shsl wOHdmkh ksu l< W.;a ;reK msÑi fj;s'
¥mam;alu" „j;aèu i|yd uq,sl wjYH;d imqrd .ekSug fkdyelsnj iy iudc idOdrK;ajh
,nd.ekSfà wmyiq;djh fmkakqà lrk ,CIKhla f,ig yákd.; yelsh' Wreufhka ,;a fohla
fkdue;slâka ¥mam;aj isåk who" ;uka Wmhd.;afoa l%udkql+,j ëhoà fkdls¯u ksid uyÛëfha°
¥mam;aj isåk who" wdndò; fyhska idodld,slj ¥mam;aj isåk who jYfhka ¥mam;=ka fldgia l<
yel' âka jeÆ fofkl=g wdrA:sl ksIamdokhg iyNd.s èug wjia:d imhd°u ;=,ska ¥mam;alâka uqojd
.; yel'
fmdaIK ;;a;ajh âKqula f,ig ¥mam;alu uekSu i|yd fhdod .kq ,efæ' ukao fmdaIKh yd
¥mam;alu w;r n,j;a iyiànkaO;djhla mj;sk nj f,dj fkdfhla rgj, lr we;s iäCIKj,ska
fmkS f.dia we;' ukao fmdaIKfhka fmf,k fndfyda <uqka yuqjkafka ¥mam;a mjq,a w;Ñks' 1980 -
82 w;r mj;ajk ,o fmdaIKh ms<sn| iäCIKhlska fy<s jq lreKq wkqj wm rfê fmr mdi,a hk
<uqka w;=Ñka 36] la W.% ukao fmdaIKfhka fmÛKs' fà fya;= fldg f.k Tjqkaf.a jrAOkh o nd,è
;snqks' jhi wkqj ;sÅh hq;= nr m%udKh wkqj i,ld ne¢ëg" 1993 † fmdaIK m%;sm;a;s ie,iqà
wxYh uÕska lrk ,o iäCIKhlg wkqj jhig wvq nÑka hq;a orejkaf.a ixLHdj 35] la muK jk
nj fmkS f.dia we;'
/lshd ërys;" W!K fiajd kshqla; yd ¥mam;a hk fldgia iudch ;=, meyeos,sj fjkafldg yákd
.ekSu wmyiqh' /lshd ërys; fndfyda wh ¥mam;=ka fkdfj;s' tfukau /lshd lrk wh w;r o
¥mam;a;= iså;s' /lshdj, ksr; iuyr whg ;u uq,sl wjYH;d imqrd .ekSug m%udKj;a wdodhula
fkdue;' fà wkqj fmkS hkafka wdka;slj wvq ksIamdok M,odhs;djhla we;s lghq;=j, ¥mam;=ka fh°
isåk nj;a" wvq Y%u M,odhs;dj ;=,ska ,efnk i;H bmehqu l%ufhka wvqj f.dia iuyr /lshdj,
fhfokakjqka o ¥mam;=ka .Khg jefgk nj;ah'
mj;sk ixLHd f,aLk wkqj fmkS hkafka ¥mam;alu jeÆ jYfhka olakg ,efnkafka kd.Ñlj fkdj
.%dähj njh' kd.Ñl ¥mam;=ka fndfyduhla .âka k.rhg meâKs wh fï' /lshd fidhd .âka
k.rhg tkafkda wvq jegqmla ,nk /lshdj, fhfo;s' Tjqka kqqmqyqKq Y%âlhkah' fndfydaëg Tjqkaf.a
/lshd ;djld,slh' wëòu;a wdrA:sl wxYfha /lshdj, fh° isçu fudjqka w;r fmfkk ,CIKhls'
2
fuu .egÛj,g ëiáà fièu i|yd jÑkajr ëëO rchka uÕska fkdfhl=;a W;aidyhka ord we;'
1950 oYlfha b†Ñm;a l, oi wjqre¥ ie,eiau" 1970 oYlfha b†Ñm;a l, mia wjqre¥ ie,eiau"
1980 oYlfha b†Ñm;a l, taldnoaO .%däh ixjrAOk jevigyk yd tu oYlfha w. Nd.fha°
b†Ñm;a l< ckiëh jevigyk fà i|yd .;a mshjrj,a f,ig ±laëh yelsh' fà ish¢
jevigyka uÕska rfê wdrA:sl ixjrAOkh jeÆ lr,Su ;=,ska /lshd wjia:d ckkh fldg ë/lshdj yd
¥mam;alu wju ls¯u wfmalaId flÑks'
jeÆ M,odhs;djhlska hq;a /lshd yd wdodhà W;amdok wjia:d yákajd°u" tl;= lrk ,o jeÆ
jåkdlâka hq;a kj ksIamdok wjia:d yákajd°u" kj yd Wmfhda.S ;dCIKh fhdod .ksâka ksIamdok
lghq;=j, fh†ug wjia:d imhd°u yd fj<|m,g m%fïYèfà wjia:d yákajd°u fà i|yd .; yels
iq¥iq mshjr f,i yákajd†h yelsh'
1994 ° kj rch uÕska ¥mam;alu ;=rka lr,Su i|yd b†Ñm;a lrk ,o cd;sl jevigyk jqqfha
iuDoaò jevigykhs' ;reKhka w;r n,j;au m%Yakh jk ë/lshdjg ëi¥ula ,nd°u;a" fmd¥fï
¥mam;alu rg ;=,ska ;=rka ls¯u;a" ;reK ;reKshka ixjrAOkhg iDcqju iyNd.s lr.ekSu;a fuu
jevigyfka wruqK fï' iS>%fhka jeÆjk Y%u n,ldh i|yd by< M,odhs;djhlska hq;a /lshd
wjia:d yd wdodhà udrA. yákajd°u t;rà myiq lghq;a;la fkdfï' tfy;a Bg wod< jk .%däh
hå;, myiqlà ixjrAOkh ls¯u" .%däh ck;dj ;=, fi!LH yd fmdaIK ;;a;ajh by< ±äu yd
Tjqka w;r iajhx /lshd i|yd m%fïYèfà wjia:d jeÆlr,Su hk lghq;= i|yd fuu jevigyk
uÕska m%uqLia:dkh ,nd° we;'
iuDoaò jevigyfka mÑmd,k yd l<ukdlrK w†hr
ck;d iyNd.S;ajfhka hq;a ixjrAOk jevigykla f,i iuDoaò jevigyk idrA:lj l%shd;aul ls¯u
i|yd .%däh uêgfà isg cd;sl uêgu olajd w†hr lsysmhlska m%cd ixëOdk yd mÑmd,k tall
msysgqjd we;'
miafokdf.a lKavdhu
¥mam;alfà m%n, ,CIK kà ¥mam;=ka ;ksè isçu yd Tjqka w;r ixëOdk Yla;shla fkd;sÉuh' .%däh
uêgfà my,u ixëOdkh f,ig ^mia fokdf.a& l=vd lKavdhu msysgqjd we;' ;u ;ukaf.a leue;a;
u; ¥mam;a mjq,a myla tlaè fuu lKavdhu iEfoa' fuu lKavdhu ks;r /iaè b;sÑ ls¯u i|yd
/iaè idlÄPd mj;ajk w;r" ie,iqà l%shdj,sh mjq, fj; f.k hk b;d fyd| jeÆyså wOHdmk
l%uhla f,io fuh ye|skaëh yel' fuh furg ixialD;shg wdfïksl jQ w;a;à
l%uh mK.ekaèug lrkq ,nk W;aidhla f,igo ye|skaëh yel'
iuDoaò n,ldh
iuDoaò n,ldh msysgqjd we;af;a tys .%du ks<OdÑ jiula ksfhdackh jk f,igh' wod, jifà jhi
18-35 w;r ;reK msÑi fuhg wh;afï' ;reK ;reKshka rfê ixjrAOk l%shdj,sh ie,iqà ls¯ug
fufyhèu yd m%.;s md,khg iànkaO ls¯u iuDoaò n,ldhka msysgqèfà uQ,sl wruqK fï'
3
WmfoaYl iNd
fldêGdYfha m†xî W.;=ka jeÆysåhkaf.ka yd mQcH mCIfhka iukaë; WmfoaYl uKav,h ne.ska
msysgqjd we;s w;r iuDoaò n,ldhg wjYH Wmfoia fuuÕska ,nd.ekSug wkqn, ° we;'
m%dfoaYSh iuDoaò lâgq
m%dfoaYSh f,alàf.a m%Odk;ajfhka m%dfoaYSh f,alà fldêGdYhlg tl ne.ska m%dfoaYSh iuDoaò lâgq
msysgqjd we;' ishÛ m%dfoaYSh rcfha ks,Od¯ka tys idud‚lfhda fj;s' tu m%dfoaYSh f,alà fldêGdYh
;=, iuDoaò jevigyk ls%hd;aul ls¯u ms<sn| ishÛu j.lSà fuu lâgqjg mej¯ we;'
†ia;s%la iuDoaò lâgq
†ia;s%la f,alàf.a m%Odk;ajfhka iy †ia;s%lalfha ishÛ rdcH wdh;k m%Odkskaf.ka fuu lâgq iukaë;
fï' osia;s%lalfha iuDoaò jevigyk ls%hd;aul ls¯fà j.lSu fuu lâgqjg mej¯ we;' .à uêgfà
isg cd;sl uêgu olajd iuDoaò jevigyk ls%hd;aul jk wdldrh rEm igyk wxl 01 ys ±lafï'
rEm igyka wxl 01
iuDoaò jevigyk l%shd;aul lrèfà wdh;ksl ixëOdk jHqyh
mÑmd,k$l<uKdlrk uêgâ wod,jk wdh;k$ ixëOdk
cd;sl uêgu Y%S ,xld iuDoaò wòldÑh
iuDoaò flduidÑia ckrd,a fomdrA;fàka;=j
†<sá iyk fomdrA;fàka;=j
†ia;%sla uêgu
†ia;%sla f,alà$ †ia;%sla
wOHCI
†ia;%sla iuDoaò ldrAhd,
^iyldr iuDoaò
flduidÑia&
m%dfoaYSh uêgu
m%dfoaYSh f,alà$
ksfhdacH wOHCI
m%dfoaYSh iuDoaò tallh
^uQ,ia:dk l<uKdlre&
l,dm uêgu l,dm l<uKldlre l,dm l<uKdlre
.%du fiajd jià uêgu
^iuDoaò n,ldh&
iykdOdr,dNS mjq,a
^l=vd lKavdhà&
4
iuDoaò jevigyk ls%hd;aul lrk wdh;k
iuDoaò flduidÑia ckrd,a fomdrA;fàka;=j
rch ëiska 1994 Tlaf;danrA udifha° iuDoaò flduidÑia ckrd,a fomdrA;fàka;=j msysgqjk ,o w;r
tu fomdrA;fàka;=j uÕska iuDoaò jevigyk l%shd;aul ls¯u wdràN lrk ,°'
†<sá iyk fomdrA;fàka;=j
b;du †<sá ck;djg „jk w;aje,la we;s ls¯fà wruqK we;sj wdrCIK cd,hla f,ig iykdOdr
,nd°fà jevigykla yákajdfok ,°' iuDoaò jevigyk hgf;a iykdOdr ,eÉu i|yd f;dard .kakd
,o mjq,a j,g iykdOdr iemhSfà lghq;= 1995 cQ,s ui isg †<sá iyk flduidÑia fomdrA;fàka;=j
uÕska is¥ lrkq ,eÉh' thg wu;rj" †<sá iyk wdydr uqoaor fnod°u" ëfYaI wdydr uqoaor fnod
°u yd ëh,s i,dl m;%sld fnod°u hk lghq;= fuu fomdrA;fàka;=j uÕska bgq lrkq ,efæ'
YS% ,xld iuDoaò wòldÑh
;reKhska" ia;S%ka iy wjdis iy.; ;;a;ajhg m;aj we;s ck lKavdhà wdrA:sl yd iudc ixjrAOk
lghq;=j,g tlalr .ekSu" Tjqkaf.a iudchSh ia:djrNdjh m%jrAOkh ls¯u iy ¥.Snj ;=rka ls¯u hk
mrudrA: we;sj iuDoaò jevigyk ie,iqà lsÑu yd ls%hd;aul ls¯u i|yd 1995 wxl 30 orK YS%
,xld iuDoaò wòldrS mk; uÕska YS% ,xld iuDoaò wòldÑh msysgqjkq ,eÉh'
by; i|yka l, whqÑka iudcfha ;reKhska" ia;s%ka iy wjdis iy.; ;;a;ajhlg m;aj we;s
lKavdhàj, wdrA:sl iy iudchSh ;;a;ajh jeÆ †hqKq ls¯u i|yd"
Tjqkaf.a wdodhà jeÆ †hqKq ls¯u yd Tjqka w;r /lshd wjia:d iq,N ls¯u'
wdrA:sl yd iudc ixjrAOk lghq;=j,g Tjqka tlalr .ekSu'
mjq,a uêgfà wdrA:sl lghq;= yd m%cd ixjrAOk jHdmD;s iuÕ .à" m%dfoaYSh f,alà fldêGdY
†ia;s%la yd m<d;a uêgâka iànkaO ls¯u'
m%;s,dNSkaf.a wNsjDoaòh i|yd Tjqkaf.a iyNd.s;ajh we;sj ixjrAOk jHdmD;s yd fhdackd l%u
ie,iqà lsÑu iy l<ukdlrKh ls¯u'
m%;s,dNSka w;r iyfhda.s;dj we;s ls¯u" Tjqka w;r b;sÑ ls¯à jvjd,Su yd Kh myiqlà
,nd.ekSug iydhèu'
m%;s,dNSkag wod, jk rdcH yd rdcH fkdjk wdh;kj, fiajdjka Tjqka fj; ,nd°ug wjYH
myiqlà iemhsu
hk lghq;= ls%hd;aul ls¯u fuu mk; uÕska iuDoaò wòldÑh fj; mjrd we;'
5
iuDoaò jevigyk W;=re yd kef.kysr fom<df;ka wàmdr †ia;s%lalh muKla we;=¢j †ia;s%lal 18l
1996 jifrA isg ls%hd;aul ëh' 1997 jifrA° iSudiys; jev fldgila l%shd;aul ls¯u i|yd uvl,mqj"
;%sl=Kdu,h iy jïkshdjo we;=,;a lr .eKsk'
uqo,a m%;smdok
iuDoaò jevigyk i|yd 1996 jrAIfha isg ,nd oS we;s uqo,a m%;smdok ms<sn| ëia;r j.= wxl 01
ys ±lafjk w;r tu m%;smdok ëëO ldrAhhka i|yd fhdojd we;s wdldrh rEmigyka wxl 02 ys
±lafï'
uqo,a m%;smdok 1996 - 1998
j.= wxl 01
re' â,shk
ëia;rh 1996 1997 1998 1999
m%odkhka ^iykdOdr& 7855 8081 8000.00 8000
m%cd jHdmD;s 254 700 525.50 492
mÑmd,k ^iuDoaò kshdul jegqma& 938 959 428.56 824
Kh jevigyka 100 650 300.00 150
tl;=j 9147 10390 9254.06 9466
uQ,h( whjeh f,aLkh - uyd NdKavd.drh
iuDoaò uqo,a m%;smdok ëëO ldrAhhka i|yd fhdojd we;s wdldrh
1996 - 1998
rEmigyka wxl 02
1996100
938254
7855
mqodkhka ^iykdOdr& m%cd jHdmD;s
mÑmd,k ^iuDoaò kshdul jegqma& Kh jevigyka
1997
700959 650
8081
mqodkhka ^iykdOdr& m%cd jHdmD;s
mÑmd,k ^iuDoaò kshdul jegqma& Kh jevigyka
1998
428.56525.5 300
8000
mqodkhka ^iykdOdr& m%cd jHdmD;s
mÑmd,k ^iuDoaò kshdul jegqma& Kh jevigyka
1999
8000
492824
150
m%odkhka ^iykdOdr& m%cd jHdmD;s mÑmd,k Kh jevigyka
6
1996 jirg idfmaCIj 1997 jifrA ishÛu jevigyka i|yd ,nd ° ;snQ m%;smdok 11'96] lska muK
by< f.dia we;s w;r 1997 jirg idfmaCIj 1998 jirg ,nd ° ;snQ m%;smdok m%udKfha 10'93 olajd
my< hdula olakg ;snqKs'
iuDoaò flduidÑia ckrd,a fomdrA;fàka;=j
iuDoaò flduidÑia ckrd,a fomdrA;fàka;=j uÕska iuDoaò wdrCIK jevigyk" iuDoaò ck;d jHdmD;s
jevigyk" iuDoaò kshdulhska m;als¯u" mjq,a ixjrAOk jevigyk" iuDoaò wOHdmksl jevigyka
fuu fomdrA;fàka;=j uÕska l%shd;aul flfrA'
2'1 ixëOdk jHqyh Yla;su;a ls¯u
iuDoaò ixjrAOk jevigyk .%däh uêgâka l%shd;aul ls¯u myiq ls¯u i|yd 1999 jrAIh ;=<
iuDoaò kshdulhska '''''''''' fofkl=g ixjrAOk ks,Od¯ka jYfhka ia:sr m;aèà ,nd°ug lghq;= fldg
we;'
iuDoaò kshdul m;aèà 1996-1999
1'1 ixëOdk jHqyh Yla;su;a ls¯u
iuDoaò kshdul m;aèà 1996 - 1999
j.= wxl 02
ëia;rh fhdacs; ixLHdj 1996 1997 1998 1999
1' osia;%slal 25 18 21 21 21
2' m%dfoaYSh f,alà fldêGdY 301 200 272 272
3' .%du ks,OdÑ jià 14818 12137 13560 13560 13703
4' kshdulhska ^m;a ls¯u& 33517 25921 31388 31388 1343
5' ixjrAOk ks,Od¯ka 10000 - - 7839
1'2 iudc wdrCIK jevigyk
wruqKq
†<sá mjq,a ±kg isåk ;;ajfhka ;j¥rg;a my;g jeçug n,mE yels y†is wdmod fyda ëhoà
w;HjYHjk idudchSh wjia:djkays° tajdfha nr wju lr .ekSu i|yd wdmiq wh fkdlrk
rCIK wdOdr uqo,la mjq,g iemhSu
†<sá mjq,aj, yeis¯à rgdj hym;a w;g fjkia ls¯ug Wmldrjk wdl,am jrAOkhg wjYH
jevigyka l%shd;aul ls¯u
7
iduQysl Yla;s jrAOkhg yd wdrA:sl Yla;s jrAOkhg Wmldr èu uÕska udkj ys;jd° iudc
wdrCIK cd,hla we;s ls¯u
iuDoaò iudc wdrCIK jevigyk hgf;a remsh,a 1000$-" 500$- iy re' 250$- iykdOdr ,nk mjq,a
j,ska re' 25$- l udisl jdÑl uqo,la whlr .kq we;'
iudc wdrCIK lghq;= l%shd;aul ls¯u i|yd m%dfoaYSh lâgqjla m%dfoaYSh f,alà ldrAhd,fhao" osia;%sla
lâgqjla osia;%sla f,alà ldrAhd,fhao wrUd ldrAhd, fiajl myiqlà ,nd ° we;'
1'2'1 iudc wdrCIK myiqlà iemhSu
rCIK l%uhg odhl jk idud‚l mjq,aj, is¥jk my; i|yka wjia:d i|yd wdOdr imhkq ,efæ'
mjqf,a idud‚lhl=f.a urKh
- re' 5000$- jirlg tla urKhlg muKs'
idud‚lhd frda.Sèu - osk 07 fyda Bg jeÆ †k .Kkla frday,a .;èuloS jirlg WmÑu osk
30la i|yd osk tllg re' 50$- ne.ska WmÑu re'1500$- ls'
mjqf,a is¥jk tla ëjdyhlg muKla
idud‚lhdg re 3000$- ls'
hefmkakl=g ) re' 1000$- ls'
idud‚lhdf.a mjqf,a tla ore Wm;lg muKla
- re' 2000$- ^m<uq fyda fojk ore Wmf;ka tllg&
iudc wdrCIK mjq, hkq iuDoaò idud‚lhd ^.Dy uQ,sl&" Tyqf.a fyda wehf.a ld,;%hd iy Tyqf.a
wëjdyl orejka we;=,;a l=gqành fï'
iudc wdrCIKh 1997 - 1999
jka† f.èà
j.= wxl 03
jka† jrA.h 1997 ixLHdj 1998 ixLHdj jeh jQ uqo,
re'â'
1999 ixLHdj jeh jQ uqo,
re'â'
Wm;a 22044 24801 49.71 8398 16.76
ëjdy 21353 29614 58.59 20712 21.21
f,v frda. 6448 9691 22.31 10012 7.89
urK 11543 16569 81.55 12925 63.29
tl;=j 61388 80675 212.16 52047 109.16
8
1'2'2 iudc wdrCIK wruqo, hgf;a l%shd;aul flfrk fjk;a jevigyka
1'2'2'1 wOHdmksl jevigyka
iuDoaò m%;s,dNS mjq,aj, orejkaf.a wOHdmksl lghq;= ixjrAOkh ls¯u i|yd;a m%;s,dNSkaf.a ±Kqu
jrAOkh ls¯u i|yd;a WmldÑ jk fia iuDoaò Kek kqjK wOHdmk jevigyk l%shd;aul lr we;'
iuDoaò keK kqjK YsIH;aj jevigyk - 1999
j.= wxl 04
YsIH;ajh †ia;%sla ixLHdj YsIHFj,dNSka
ixLHdj
jehjk uqo,
re'â'
keK kqjk 18 478 1.43
;reK irië YsIH;aj 13 138 0.41
msÑfjka YsIH;aj 11 84 0.25
ëfYaI YsIH;aj 01 02 0.02
tl;=j 702 2.11
wdodhà jrAOkhg yd iudc ;;a;aj ixjrAOkhg Wmldrèu
iuDoaò m%;s,dNSkaf.a wdodhà yd iudc ;;a;ajh jrAOkh ls¯u i|yd f;dard .kq ,enQ m%foaYhkays
iq¥iq kshdul jHdmD;s l%shd;aul ls¯ug mshjr f.k we;'
uyk ueIska fnod°u
j.= wxl 05
jrAIh ,ndfok ,o uyk
ueIska ixLHdj
Kh uqo,a
re' â'
Kh wdmiq whèu
re' â'
1997 4991 16.49 6'12
1998 536 1.27 4'77
1999 4990 18.71 12'37
tl;=j 5527 17.76 10'89
ëjdy40%
f,vfrda.19%
Wm;a16%
urK25%
9
udkj iàm;a ixjrAOk mqyqKq jevigyk
iuDoaò l<uKdlrejka" iuDoaò ixjrAOk ks,Od¯ka" iuDoaò kshduljreka iy iuDoaò m%;s,dNSka
ixjrAOk lghq;=j,g fhdojd .ekSu '''' ls¯u Wfoid mjq,a ixjrAOk jevigyka" iuDoaò n,ld
mqyqKqj" †ia;%sla m%.;s iudf,dapk jevigyka iy iuDoaò l<uKdlrejka iy jeÆ jYfhka iuDoaò
ixjrAOk ks,Od¯ka yd kshduljreka we;=¢j 1200 lf.a iyNd.S;ajfhka iEu wxYhlau wdjrKh
jkfia iuDoaò fh!jk wNsudKS jevigyk ilia lr we;'
j.= wxl 06 u.ska ±lafï
j.= wxl 06
jevigyk iyNd.S jQ ixLHdj ëhou re'â'
mjq,a ixjrAOk jevigyk 25 0'035
iuDoaò n,ld mqyqKqj 10750 0'167
†ia;%sla m%.;s iudf,dapk /iaèà 01 ^jevigyka& 0'042
fh!jk wNsudKS jevuqÛj 1200
len,s fr† fnod°u
j.= wxl 07
jrAIh ,ndfok ,o
ls' .%E' m%udKh
jåkdlu
re'
1998 5201 650,125.00
1999 9184 918,400.00
frdao mqgq ,nd°u
m%dfoaYSh f,alà fldêGdY uêgâka f;dard .kakd ,o wdndò; mqoa.,hska i|yd fkdâf,a frdao mqgq
fnod ° we;'
j.= wxl 08
jrAIh m%udKh jåkdlu
re'
1998 133 1,130,500.00
1999 150
iuDoaò ck;d jHdmD;s
iuDoaò jevigyk hgf;a lDIsldrAâl lghq;= †hqKq ls¯ug Wmld¯ jk l=vd jeë" iqÛ jdÑudrA.
wd†h m%;sixialrKh lsÑu yd lDIsldrAâl <sx b†ls¯u hk lghq;= Y%u iQCIu l%u Wmfhda.S
10
lr.ksâka iuDoaò n,ldhka ,jd bgq ls¯fà jevigykla f,i fuu jHmD;sh iuDoaò flduidÑia
ckrd,a fomdrA;fàka;=j uÕska l%shd;aul lr we;'
jevigyfka m%Odk wruqK jkafka .àudkj, f.dë ck;djg lDIsldrAâl lghq;= i|yd c, myiqlà
iemhSu yd tu myiqlà jeÆ †hqKq ls¯ug iyNd.Sjk iykdOdr,dNS Y%âlhkag wdodhula Wmhd
.ekSug ie,eiaèu;ah' ta wkqj jeÆ Y%u odhl;ajhla fà i|yd ,nd.ekSug lghq;= lrkq ,efæ'
1999 jrAIh fjkqfjka fuu jevigyk l%shd;aul ls¯u i|yd re'â' 100 l m%;smdok ,nd ° we;'
fuu re'â'100 by; jHdmD;s l%shd;aul ls¯u i|yd †ia;%slal 20 la i|yd fjkalr ° we;' ta wkqj
1999 jrAIh wjika jkëg l=vd jeï 196" iqÛ jdÑudrA. 365" lDIs <sx 13" fjk;a jHdmD;s 23 la
ksulr we;' 1999 jrAIh wjika jkëg ksâ jHdmD;s m%.;sh 95'54] ls'
2' †<sá iyk fomdrA;fàka;=j
2'1 iuDoaò iykdOdr jevigyk
†<sá iyk fomdrA;fàka;=fï fufyjr jkqfha wvq wdodhà,dNS mjq,aj, wdodhu hemSà uêgul
mj;ajdf.k hdu i|yd iykdOdr jevigyka l%shd;aul ls¯u iy wvq wdodhà,dNS mjq,aj, iudc
;;a;ajh kxjd,Sug lghq;= ls¯uh'
fuu fufyjr hgf;a 1999 jrAIh ;=< l%shd;aul lrk ,o jevigyka my;ska ëia;r è we;'
01' iuDoaò iykdOdr jevigyk
iuDoaò iykdOdr jevigyk hgf;a re'1000$- g wvq udisl wdodhula ,nk †<sá mjq,a iykdOdr
,eÉug ysâlà ,n;s' fuu mjq,a i|yd 1999 jrAIh ;=< ih wdldrhl iuDoaò °ukd m;%sld ksl=;a
lrkq ,enqKs' ta ms<sn| ëia;r fufiah'
re'1000$- °ukd m;%sldj
udisl wdodhu re'500$- g wvq iy tfiau mjqf,a idud‚l ixLHdj 4la fyda Bg jeÆ fkd†hqKq mjq,a
i|yd re'1000$- °ukd m;%sldjla ksl=;a lrkq ,enqKs' fà hgf;a 1999 jrAIfha ksl=;a lrk ,o °ukd
m;%sld m%udKh 12043 ls'
re'500$- °ukd m;%sldj
udisl wdodhu re'500$- g jeÆ yd re'1000$- g wvq idud‚lhska ;=ka fokl= fyda Bg jeÆ ixLHdjla
iys; mjq,a i|yd re'500$- l °ukdjla ysâ ëh' fà hgf;a 1999 jrAIh ;=< iykdOdr ,enQ mjq,a
ixLHdj 899083 ls'
re'200$- °ukd m;%sldj
11
udisl wdodhu re'1000$- g wvq idud‚lhska fofokl= iys; mjq,a i|yd re'200$- fha °ukd m;%sld
ksl=;a lrkq ,enqKs' fà hgf;a iykdOdr ,enQ ixLHdj 329588 ls'
re'100$- °ukd m;%sldj
udisl wdodhu re'1000$- g wvq" ;ks mqoa., mjq,a tall i|yd re'100$- °ukd m;%sldjla ksl=;a lrkq
,enqKs'' äg wu;r rcfha ,shdm†xî iudc fiajd wdh;kj, fkajdislhkg iy mQcH mCIhg o re'
100$- °ukd m;%sld ,nd fok ,°'
fà wkqj 1999 jrAIh ;=< ksl=;a lrk ,o re'100$- fha °ukd m;%sld .Kk 219788 la ëh'
re'250$- °ukd m;%sldj
ckiëh mjq,a w;r isåk wvq wdodhà,dNS mjq,aj,g;a" kef.kysr m<df;a yd jjqkshdj †ia;%slalfha
miqj yákd.;a mjq,aj,g;a udislj re'250$- l °ukdjla ,nd fok ,°' 1999 jrAIh ;=< re'250$-
°ukd ,nd.;a mjq,a ixLHdj 527009 la ëh'
re'125$- °ukd m;%sldj
iudoaò iykdOdr ,nâka isg mjqf,a udisl wdodhu re'1000$- blaujk ;;a;ajh blaujQ tfy;a
;j¥rg;a iuDoaò jevigyk hgf;a r|jd.;hq;= jQ mjq,a i|yd re'125$- l °ukdj ksl=;a lrk ,°'
1999 jrAIh ;=< re'125$- °ukdj ,nd.;a mjq,a .Kk 142 ls'
fuu jevigyk hgf;a W;=re" kef.kysr l%shdkaë; fiajfha fh† iså whf.a mjq,a i|ydo Tjqkaf.a
wdodhu mjqf,a wdodhug .Kka fkdf.k iudoaò iykdOdr ,nd°ug lghq;= fhdod we;'
iuDoaò iykdOdr jevigyfkys m%Odk wruqK jkqfha wvq wdodhà,dNS mjq,a j,g w;HdjYH wdydr
øjH ,nd.ekSug wdOdrhla ls¯uhs' fà wkqj iEu °ukd m;%sldjlgu wdydr øjH ,nd.ekSug uqoaorhla
we;' äg wu;rj re'1000$- re'500$-" yd 250$- °ukd m;%sldj, iuDoaò iudc wdrCIK l%uhg odhl
uqo,a f.èu i|yd ilia lrk ,o uqoaorhla o fï' iuDoaò iudc wdrCIK l%uh hgf;a fufia
odhljqkq mjq,a i|yd mjqf,a y†is fyda ëfYaI wjia:djkays° uqo,ska wdOdrhla imhkq ,efæ'
fà w;ru" re'1000$- yd re'500$- iykdOdr m;%sldj, wksjdrAhh b;sÑls¯à i|yd uqoaorhla o we;'
iuDoaò,dNS mjq,a w;r b;sÑ ls¯fà mqreoaola we;s ls¯u fuys wruqKhs'
re'125$- fya °ukd m;%sldfï uqoaor folls' âka m<uqjeks uqoaorh re'100$- fha uqoaorhls' th
wksjdrAhh b;sÑ ls¯à hgf;a ;ekam;a ls¯uh' fojeks uqoaorh re'25$- fya uqoaorhls' th iuDoaò
iudc wdrCIK l%uh hgf;a odhlèu i|yd ilia lr we;'
±kg †jhsfka †ia;%slal 21 l l%shd;aul jk fuu iykdOdr jevigyk 2000 jrAIfha° hdmkh
†ia;%slalfha o l%shd;aul ls¯ug ;SrKh lr we;'
1999 jrAIh ;=< †ia;%slal wkqj iuDoaò iykdOdr fnod yeÑ wdldrh ms<sn| ëia;rd;aul jdrA;dj
äg wuqKd we;' weuqKqà wxl '''''''' ±lafï' 1999 jrAIh ;=< fuu jevigyk hgf;a ëhoà l< uqo,
remsh,a â,shk 8060 ls'
12
02' fmdaIK °ukd jevigyk
†<sá mjq,aj, <ore yd ud;D fmdaIK ;;a;ajh kxjd,Sfà jevigykla jYfhka fmdaIK °ukd
jevigyk l%shd;aul flfrA' wvq wdodhà,dNS mjq,aj, wÛ; orejka ,o uïjrekaf.a fmdaIK ;;a;ajh
kÕdisgqjd uïlsÑ †fà yelshdj jrAOkh ls¯u" orejdf.a fmdaIK ;;a;ajh kÕdisgqèu fuu
jevigyfkys wruqKh' fà i|yd ujlg ;u orejdg udi 12 iàmQrAK jk;=re fuu jevigyk
hgf;a re'100$- l udisl °ukdjla ,ndfokq ,efæ'
fuu jevigyk hgf;a 1999 foieànrA w. jkëg m%;s,dNSka 80718 la i|yd °ukd m;%sld ksl=;a lr
we;s w;r" 1999 jrAIh ;=< ëhoà lrk ,o uqo, re'â' 71'5 ls' weuqKqà wxl '''''' oelafï'
03' ëh<s i,dl m;%sld ksl=;a ls¯u
w;HdjYH fiajd flduidÑia ckrd,a ldrAhd,h u.ska l%shd;aul flfrk wj;eka jQ mjq,a i|yd ëh<s
i,dl ,nd°fà jevigyk l%shd;aul ls¯ug iykhla jYfhka ëh<s i,dl m;%sld uqøKh lr
fnodye¯u yd ixLHdf,aLK mj;ajdf.k hdu †<sá iyk fomdrA;fàka;=j uÕska is¥ flfrA' fà i|yd
1999 jrAIh ;=<ska mjqf,a idud‚l ixLHdj wkqj" mia wdldrhl ëh<s i,dl m;%sld uqøKh lr
fnodyÑk ,°'
1999 foieànrA 31 †k jkëg ëh<s i,dl iykdOdrh ,nâka iså mjq,a ixLHdj my; i|yka mц
fï' ksl=;a l< fmdaIK m;%sld ixLHdj weuqKqà wxl ''''''''' ys ±lafï'
j.= wxl 09
mjqf,a idud‚l ixLHdj udisl iykdOdrh
re'
ëh<s i,dl wdOdrh
,o mjq,a ixLHdj
1 336 27063
2 616 21081
3 840 21350
4 1008 25815
5 fyda jeÆ 1260 59623
tl;=j 154932
ëh<s i,dl m;%sld ksl=;a ls¯u - 1999
†ia;%slalh ksl=;a l< fmdaIK m;%sld
.Kk
fld<U 1671
.àmy 1750
lÛ;r 353
uykqjr 168
13
ud;f,a 179
kqjrt<sh 51
.d,a, 09
ud;r 65
yànkaf;dg 30
l=reKE., 849
mq;a;,u 7359
wkqrdOmqrh 1341
fmdf<dkakrej 594
n¥,a, 24
fudKrd., -
r;akmqrh 12
lE.,a, 51
;%sl=Kdu,h 6319
uvl,mqj 5767
wàmdr 167
hdmkh 87886
ls,sfkdÄî 8889
uq,;sï 13333
ukakdru 13141
jjqkshdj 4924
tl;=j 154932
iudc ixjrAOk jevigykla l%shd;aul ls¯u
1999 jrAIh ;=< iudc ixjrAOkh Wfoid my; i|yka jevigyka l%shd;aul lrkq ,enqKs'
1' m%dfoaYSh WmfoaYk fiajdjla we;s ls¯u
2' mQrAj <udëh ixjrAOkh hgf;a fouïmshka" fmr mdi,a md,sldjka ±Kqj;a ls¯u
3' wdrCIs; l=mams ,dâmq Ndë;h m%p,s; ls¯u
4' m<sfndaO kdYl Ndë;h ksid ish†ë ydkslr .ekSà wju ls¯u i|yd lghq;= ls¯u
m%dfoaYSh WmfoaYK fiajdjla wdràN ls¯u
1999 jrAIh ;=< ufkdaëoHd Æmaf,daud mdGud,dj yd WmfoaYkh ms<sn| Wiia iy;sl m;% mdGud,dj
iàmQrAK lrk ,o iudc fiajd ks,Od¯ka wkqhqla;j isåk m%dfoaYSh f,alà ldrAhd, 23 ys WmfoaYk
14
fiajd uOHia:dk ëjD; lrkq ,enqKs' mqyqKqj ,;a iudc fiajd ks,Od¯ka ëiska iEu isl=rdod †klu
fuu uOHia:dkj,° WmfoaYk fiajdj imhkq ,enqKs'
fuu jHdmD;sh ;j¥rg;a jHdma; lrkq msKsi ;j;a iudc fiajd ks,Od¯ka 40 fokl= i|ydo ufkda
ëoHdj yd WmfoaYkh ms<sn| mdGud,djla fuu jrAIh ;=< ixëOdkh lrkq ,enqKs'
mQrAj <udëh ixjrAOkh ms<sn| jevigyk
†jhsfka m%dfoaYSh f,alà ldrAhd,j,g wkqhqla; ishÛu iudcfiajd ks,Od¯ka yg lKavdhà jYfhka
mQrAj <udëh ixjrAOk ms<sn| ±kqj;a ls¯fà mdGud,djla ilia lrkq ,enqKs' fuu mdGud,dj hgf;a
mqyqKqj ,o iudcfiajd ks,Od¯ka uÕska" m%dfoaYSh f,alà fldêGdYj, fmr mdi,la mokà lrf.k"
fmr mdie,a md,sldjka yd <udëfha miqjk orejka isåk uïjreka ±kqj;a ls¯fà jevigykla
l%shd;aul lrkakg fh¥Ks'
fuu jevigykaj,° fmr mdi,aj, fmdaIK jeviykla wdràN ls¯ug lghq;= lrkq ,enqKs' wm
fj; fuu jevigyka l%shd;aul ls¯u i|yd remsh,a ,CI myl m%;smdok ,eÉ ;snqKq w;r" iuDoaò
wòldÑh uÕskao lÆkà m%cd ixjrAOk jevigykla l%shd;aul ls¯u i|yd tu wdh;khg ,enqKq
uqo,aj,ska re' ,CI oyhla fuu jevigyk l%shd;aul ls¯u i|yd ,ndfokakg fh¥Ks' fuu m%;smdok
wkqj 1999 jrAIh ;=< mQrAj <udëh ixjrAOkh hgf;a fouïmshka yd fmr mdie,a md,sldjka ±kqj;a
ls¯fà jevigyka 285 la l%shd;aul ëh'
wdrCIs; l=mams ,dàmq Ndë;h m%p,s; ls¯u
wkdrCIs; l=mams ,dàmq Ndë;h fya;= fldgf.k .àno f.j,aj, is¥jk wk;=re wju ls¯fà woyi
fmroeÑ lrf.k" Y%S ,xld ffjoH ix.uh ëiska ilia lr we;s wdrCIs; l=mams ,dàmq Ndë;h m%p,s;
ls¯fà iudc ixjrAOk jHdmD;sh 1999 jrAIh ;=<° o l%shd;aul flreKs'
fà hgf;a .àjdiSka ±kqj;a ls¯fà jHdmD;sh ixëOdkh lrk ,o w;r" mjq,a 10"000lg muK
wdrCIs; l=mams ,dàmq wf,ë lrkq ,enqKs'
m,sfndaO kdYl Ndë;h ksid is¥jk ish†ë ydkslr .ekSà wju ls¯fà jHdmD;sh
m,sfndaO kdYl Ndë;h ksid ish†ë ydkslr .ekSà nyq, jYfhka is¥jk fldêGdY jYfhka m,sfndaO
kdYl fomdrA;fàka;=j ëiska yákdf.k ;snQ fldêGdYj, iudc fiajd ks,Od¯ka yd Tjqkaf.a wûCIKh
lghq;= ndr †<sá iyk iyldr flduidrsiajreka" m,sfndaO kdYl fomdrA;fàka;=j uÕska ixëOdkh
lrk ,o mqyqKq jevigyka folla i|yd iyNd.s lrjkq ,enqKs'
fuu mqyqKqj ,enQ ks,Od¯kaf.a iydh we;sj m,sfndaO kdYl Ndë;h je,elaèu hgf;a fouïmshka
i|yd ±kqj;a ls¯fà jevigykla iàmdokh ls¯ug lghq;= fh°ug woyia lr we;'
15
3' YS% ,xld iuDoaò wòldÑh
3'1 wksjdrAh b;sÑ ls¯à
iuDoaò m%;s,dNSka b;sÑls¯ug mqre¥ ls¯u;a" tuÕska Tjqkaf.a iqÛ Kh wjYH;d imqrd,Su;a hk wruqKq
bgqlr .ekSu i|yd fuu jevigyk l%shd;aul lr we;' fà hgf;a †<sá ck;djg ,ndfok re'1000$-
yd re'500$- iykdOdr uqo,ska ms<sfj,ska re'200$- yd re'100$- ne.ska udislj wksjdrAhfhka wvqfldg
tu uqo, m%;s,dNshdf.a kâka wdfhdack .sKqul ;ekam;a lrkq ,efæ'
fuuÕska m%;s,dNSkaf.a wdfhack Yla;sh by< kexèug lghq;= lrk w;ru" Tjqka ;=< nexl= mqre¥
jrAOkh ls¯ulao is¥fï'
udislj wksjdrAhh b;sÑls¯à f,i re'200$-" re'100$- jYfhka 1996 jifrA isg 1999 jir olajd
wksjdrAhh b;sÑls¯à hgf;a ;ekam;a lr we;s uqo,a m%udKh my; ±lafï'
wksjdrAh b;sÑls¯à wruqo,a 1996 - 1999
j.= wxl 10
ëia;rh 1996 1997 1998 1999
mjq,a ixLHdj 925985 918036 897803 904257
iuqÄî; b;sÑ ls¯à ^re' â,shk& 1517.54 2519.77 3764.15 5211.98
rEm igyka wxl 06
16
m%cd ixëOdk jevigyk
Y%S ,xldfï †<sálu msgq±lSfà cd;sl jevigykla f,i 1995 jifrA° werÇ iuDoaò jevigyfka lemS
fmfkk ,CIKhla jkqfha tys kdhl;ajh ;reK mrmqrg ,nd°ug lghq;= lr ;sÉuhs' iuDoaò
m%;s,dNS ;reK ;reKshkaf.a ëëO oCI;d yd yelshdjka cd;sl ixjrAOk lghq;= i|yd fhdojd
.ekSug wjYH uÕ fmkaèu yd uQ,H mq;smdok ,nd°u ;=<ska iuDoaò jevigyk l%shd;aul lr we;s
nj miq.sh miajirl ld,h ;=< iuDoaò jevigykg miq is¥ jQ ixjrAOk l%shdj,sh ;=<ska meye†,s
fï'
iuDoaò n,ldh
jhi wjq' 18 - 35 ;a w;r ;reK ;reKshka talrdYS fldg iEu jiulu iuDoaò n,ldhla msysgqjkq
,efæ' 1999 jir jkëg ,xldj ;=< iuDoaò jevigyk l%shd;aul jk ish¢ †ia;%slalhkays msysgqjd
we;s iuDoaò n,ldhka ixLHdj 11558 ls' tajdfha idud‚l ixLHdj 665845 ls'
m%cd jHdmD;s jevigyk hgf;a .ug wjYH hå;, myiqlà iemhSfà° iuDoaò n,ldhka bgqlr
we;s ldrAh Ndrh w;suy;ah'
l=vd lKavdhà l%shdj,sh
iuDoaò jevigyk ;=< f.dv kexjqKq ¥mam;=ka n,uqÛ .ekaèfà yd Tjqka ;=< iajYla;sh jrAOkh
ls¯fà hka;%Khla f,i l=vd lKavdhà l%uh ye|skaëh yelsh' re'1000$- yd re'500$- iykdOdr,dNSyq
m<uq jgfha° idud‚l;ajh ,enQy' fuys idud‚l;ajh ,enQjka tla lKavdhulg mia fokd ne.ska tla
è ;sÅKs' l=vd lKavdhà l%shdldrlàj, m%.;sh wxY lsysmhlska ±laëh yel'
iafïÄPd b;sÑls¯à
ta ta m%;s,dNS mjqf,a yelshdj wkqj i;sm;d re'20$-" re'10$- fyda re'5$- jYfhka lKavdhà uqo,la
tl;= lr.ksâka 1996 jifrA isg b;sÑls¯fà mqreoao †hqKq lr.;a m%;s,dNSyq 1999 jir jkëg
iafïÄPd b;sÑls¯à jYfhka re'â' 401 lg jeÆ uqo,la tl;= lr .ekSug iu;a è we;'
fuu m%;s,dNSkaf.a iafïÄPd b;sÑls¯à yd m%.;sh my; ±lafï'
j.= wxl 11
ëia;rh 1997 1998 1999
l=vd lKavdhà .Kk 11565 183915 227796
iuqÄî; b;sÑ ls¯à ^re' â,shk& 271.34 407.21 401.43
tmuKla fkdj i;s /iaèàj,° Tjqkg wjYH lrk mdÑfNda.sl NdKav yqjudre lr .ekSfuka Tjqkaf.a
t†fkod wjYH;d imqrd .ekSugo iu;aj iså;s'
17
ëëO l%shdldrlà
iduQyslj /iaj i;sm;d idlÄPdjg yqreèu ksid Tjqka wdrA:sl yd iud„h jYfhkao †hqKqj i,idf.k
we;' yqol,dj ;u mjqf,a „ëldj f.k .sh ldka;dj l=vd lKavdhà l%uh ksid ixëOdk moaO;sh ;=<
kdhl;ajh f.k l%shdls¯ug iu;aè ;sÉu iqëfYaI lreKls' tuÕska"
tlsfkld w;r ±Kqu" l=i,;d yd wdl,am jrAOkh èu
fm!reI jrAOkh" iduQyslj lghq;= ls¯fuka ixjrAOkh wjYH ëkh f.dv kxjd .ekSu
ie,iqà iy.;j lghq;= ls¯fà yelshdj
wjYH ëkh f.dvkxjd .ekSu iy ie,iqà iy.;j lghq;= ls¯fà yelshdj l=vd lKavdhà
idud‚lhskag ,eÉ ;sfæ'
iuDoaò iâ;s
fuf,i f.dvke.=Kq l=vd lKavdhà l%shdj,sh iuDoaò nexl= ix.à jevigyk hgf;a cd;sl uêgug
msëi ;sfæ' l=vd lKavdhà ;j¥rg;a †hqKq uêgug f.k taug iuDoaò iâ;s yd uyd ix.à msysgqjd
we;'
1999 jir jkëg msysgqjd we;s iuDoaò iâ;s ixLHdj 28731 ls' tys idud‚l ixLHdj 1299172 ls'
l=vd lKavdhà idud‚lhska Kh .ekSfà° iuDoaò iâ;s yd uyd ix.à yryd lghq;= l<hq;= fï'
l,dmhkays msysgqjd we;s iuDoaò nexl= ix.à ;=< iafïÄPd b;sÑls¯à ta ta m%;s,dNshdf.a kâka .sKqul
;ekam;a lr we;' fuuÕska fmkS hkafka l=vd lKavdhà l%shdj,sh ;=<ska †<sálu wju ls¯fà uQ,sl
wÆ;d,u ilia lr we;s njhs'
3'3 m%cd jHdmD;s ixjrAOk jevigyk
ye|skaèu
m%cd jHdmD;s ixjrAOk jevigyfkys m%Odk wruqKq jkqfha m%cd wjYH;d yákdf.k ixjrAOkhg wod,
wdrA:sl hå;, myiqlà iemhSuhs' ta wkqj ksIamdok m%jdyhg yd wdrA:slh jeƆhqKq ls¯ug wod,
jkakdjQ .%däh uêgfà jeï wuqKq" ud._ b†ls¯à" fndalal= yd möfm<j,a b†ls¯à" .%däh i;sfmd<
ksIamdok wf,ë uOHia:dk" tl;= ls¯fà uOHia:dk" iuDoaò nexl= ix.à jeks fmd¥ wjYH;d imqrd,k
jHdmD;Ska 1999 jrAIh ;=< .%däh m%cd jHdmD;s jevigyk" j;= jHdmD;s jevigyk yd lÆkà .%däh
ixjrAOk jHdmD;s hgf;a l%shd;aul lrk ,°'
1995 isg 1999 jrAIh olajd isï wjqre¥ ld,h ;=, .%däh m%cd jHdmD;s jevigyk hgf;a ëh,s
l,dmSh jeï ixjrAOkh lsrSfà Y%u iQCIu jevigyk" .%däh iqÛ jdrsudrA. mqkre;a:dmk jevigyk
yd kshuq jHdmD;shla jYfhka f;dard.;a l,dm 218 l l%shd;aul l,dm ixjrAOk jevigyk" iuDoaò
nexl= yd l,dm ldrAhd, boslsrSà" jD;a;Sh mqyqKqj jeks jevigyka uÕska .%däh m%cdjf.a wjYH;d
18
imqrd,Sug lghq;= lr ;sfæ' ta wkqj 1999 jrAIh wjika jkëg m%cd jHdmD;s 45407 la ksulr we;s
w;r ta i|yd re'â,shk 1623'07 jeh lr ;sfæ' fà ms<sn| ëia;r j.= wxl 12 ys olajd we;' 1999
jrAIfha° wf.daia;= 15 †k wdràN lrk ,o iuDoaò lÆkà jHdmD;s 8094 la ksu lr we;s w;r" ta
i|yd re'msh,a â,shk 249'451 la wdfhdackh lr we;'
m%cd jHdmD;s f;dard .ekSfà° m%;s,dNSka yd iuDoaò n,ldh idlÄPd fldg m%foaYhg jvd;au M,odhS
jHdmD;sh f;dard .efka' fuu jHdmD;Ska 10] - 25] w;r m%cd odhl;ajh hgf;a is¥flfrA' jHdmD;s
b†èu m%dfhda.slj i,ld n,k ëg .%dähj l%shd;aul jk m%cd jHdmD;Ska i|yd m%cd odhl;ajh 25]
jvd by< uêgula mj;sk wjia:d olakg ,efnk w;r kd.Ñl m%foaYj, l%shd;auljk jHdmD;sj,
Y%u odhl;ajh wvq uêgul mj;S' m%cd jHdmD;sj, ;j;a ëfYaI;ajhla jkafka m%cd wjYH;djh u;
b†fjk jHdmD;Ska m%cdj ëiskau kv;a;= ls¯ug lghq;= fhdod ;sÉuhs'
1999 wf.daia;= 15 †k isg wdràN l< \rkafl;g †hjr\ .%däh ixjrAOk lÆkà jevigyk
ëfYaIfhkau miq.sh jir lSmh ;=< jHdmD;s l%shd;aul fkdjQ .%du ks,Od¯ jià i|yd jHdmD;s fn°
hkfia l%shd;aul lr we;' ta wkqj 1995 isg 1999 olajd by; jevigyka i|yd uqo,a wdfhdack
my; ±lafï'
m%cd jHdmD;s wdfhdackh 1995 -1999
j.= wxl 12
jrAIh osia;%sla f,alà
fldêGdY
m%d' f,a' fldêGdY
ixLHdj
wdfhdack
^re'â,shk&
ksâ jHdmD;s
ixLHdj
1995 18 235 114.06 11306
1996 18 235 210.52 11640
1997 18 235 562.54 11288
1998 21 283 373.50 6061
1999 21 283 362.45 5112
tl;=j 96 1271 1623.07 45407
.%däh m%cd jHdmD;s
.%däh m%cd jHdmD;s ixjrAOk jevigyfkys wruqKq jkqfha .%däh m%cdjf.a wjYH;d yákdf.k
ixjrAOkhg wod, wdrA:sl hå;, myiqlà iemhSuhs' ta wkqj 1999 jrAIfha re'â' 351'21 l m%;smdok
.%dâh m%cd jHdmD;s i|yd ,nd ° we;' wod, ëia;r j.= wxl 13 u.ska ±lafï'
19
.%däh m%cd jHdmD;s jevigyk - 1999
^uQ,H yd fN!;sl m%.;sh&
j.= wxl 13
†ia;%slal ixLHdj uQ,H m%.;sh fy!;sl m%.;sh
weia;fàka;=.;
uqo, re'â'
ksoyia l<
uqo, re'â
ksoyia l<
uqof,a m%;sY;h
wkqu;
jHdmD;s
ixLHdj
ksâ jHdmD;s
ixLHdj
ksul<
jHdmD;sj,
m%;sY;h
21 343'69 351'212 102 5112 4896 96]
.%däh m%cd jHdmD;s ixjrAOk jevigyk hgf;a 1999 jrAIh ;=< udrA. 2224 lao" jdÑudrA.
jHdmD;Ska 385 lao" c, iàmdok jHdmD;Ska 528 lao" lrAudka; yd fj<| jHdmD;s 257 lao"
f.dvkeÕs,s b†ls¯à 199 lao" fmd¥ myiqlà jHdmD;s 1368 lao" fjk;a jHdmD;s 151 lao b†lr we;'
fuu jHdmD;sj,ska m%;s,dN ,nk mjq,a ixLHdj 3256303 ls' wod, ëia;r weuqKqà wxl 01 ys ±lafï'
ta wkqj 1999 jrAIh ;=< ksulr we;s uqÛ jHdmD;s ixLHdj miq.sh jir j,g idfmaCIj ixLHd;aulj
wvqèula fmkakqà l<o nexl= ix.à" wf,ë f.dvkeÕs,s" l,dm ldrAhd, jeks ëYd, mÑudKfha jHdmD;s
b†Ñls¯à fuhg fya;= è we;' wod, ëia;r j.= wxl 14 ys ±lafï'
j.= wxl 14
m%cd jHdmD;s 1995-1998
jHdmD;s jrA.h 1995 1996 1997 1998 1999
ksâ jHdmD;s .Kk
ksâ jHdmD;s .Kk
ksâ jHdmD;s .Kk
ksâ jHdmD;s .Kk
ksâ jHdmD;s .Kk
tl;=j
1' jdrsudrA." we,fï,s" wuqKq 1402 1048 1600 783 385 5218
2' fmd¥ <sx" lDIs <sx" l=vd m%udKfha
.=re;aj c, fhdackd l%u
3232 3488
1670
1151 528 10069
3' lDIs ksIamdokhg wod, m%jdyk
udrA." md,à" fndalal=" mÆfm<j,a
4794 6065
4907
2902 2224 20892
4' ksIamdok wf,ë uOHia:dk" tl;=
lsrSfà uOHia:dk f.dvkeÕs,s" fmd¥
myiqlà
844 863
563
1017 1824 5211
5' fjk;a 1034 176
2548
208 151 4117
tl;=j 11306 11640 11288 6061 5112 45507
2224
385528257
199
1368
151
udrA. jdÑudrA. c, iàmdok
lrAudka; yd fj<| f.dvkeÕs,s b†ls¯à fmd¥ myiqlà
fjk;a
20
by; .%däh m%cd jHdmD;s l%shd;aul ls¯u ;=<ska osjhsfka wNdjhg hâka meje;s iqÛ jdrsudrA. jeï
wuqKq m%cd iyNd.s;ajh hgf;a kej; ia:dms; lsrSug yelshdj ,enqKdfiau fmd¥ lDIs <sx" mdkSh <sx yd
l=vd mrsudKfha .=re;aj c, fhdackd l%u uÕska kshx ld,hkaysoS Y+Ial m%foaYj,g we;sjk c, ysÕh
uÕyrjd .ekSugo yelsëh' iudchSh jYfhka tjeks myiqlà ,ndoSu fukau wdrA:sluh jYfhka
ksIamdok m%jrAOkhg wod, jkakdjQ .%däh uêgfà udrA. boslsrSà" fndalal= yd mÆfm<j,a boslsrSu
;=<ska fmd¥ck wjYH;djhka iemsrSu Wfoid uyÕ= odhl;ajhla ,ndoS we;' .%däh i;sfmd<j,a"
ksIamdok wf,ë uOHia:dk yd tl;= lsrSfà uOHia:dk jeks .%däh uêgug wod, jk w;HdjYH
hå;, myiqlà y¥kdf.k tajd M,odhs f,i boslroSug lghq;= lr we;s w;r tuÕska .%däh
ck;djf.a wdrA:sl yd iudc ;;a;ajh by< kexèu i|yd w.h l<hq;= odhl;ajhlao ,ndoS we;'
iuDoaò lÆkà ixjrAOk jevigyk
iuDoaò m%cd jHdmD;s jevigyk l%shd;aul ls¯fà° olakg ,enqKq idrA:l;ajh ie,ls,a,g f.k 1999
jrAIfha cd;sl whjeh f,aLKfhka ,ndfok ,o m%;smdok j,g w;sfrAlj \rkafl;g †hjr\ lÆkà
.%däh ixjrAOk jHdmD;s l%shd;aul ls¯u i|yd re'â' 251'96 l m%;smdok ,nd ° we;' ta wkqj l,dm
1000 la f;dard f.k ëfYaIfhka m%cd jHdmD;s l%shd;aul fkdjQ jià i|yd jHdmD;s fn° hkfia fuu
jevigyk l%shd;aul lr we;'
lÆkà ixjrAOk jevigyk 1999
^uQ,H yd fN!;sl m%.;sh&
j.= wxl 15 †ia;%slal ixLHdj uQ,H m%.;sh fy!;sl m%.;sh
weia;fàka;= uqo, re'â'
uqo,a ksoyia ls¯u re'â
m%;sY;h m%Odk jHdmD;s
ls%Svd mså
fjk;a uqÛ jHdmD;s .Kk
ksâ jHdmD;s
21 251.96 249.451 99 1068 1101 6603 8836 8094
fuu jevigyk l%shd;aul ls¯u i|yd tla l,dmhlg re' 2"85"000 la fjkalr we;s w;r"
W;=re$kefÕkysr m<d;aj, iuDoaò l,dmhla i|yd tla l,dmhlg re' 1"00"000$- ne.ska fjka lrkq
,eÅK' niakdysr m<d;a iuDoaò l,dm i|yd tla l,dmhlg re' 1"50"000$- ne.ska m%;smdok fjka
385528
2224
1824
151
jdÑudrA." we,fï,s" wuqKq
fmd¥ <sx" lDIs <sx" l=vd m%udKfha .=re;aj c, fhdackd l%u
lDIs ksIamdokhg wod, m%jdyk udrA." md,à" fndalal=" mÆfm<j,a
ksIamdok wf,ë uOHia:dk" tl;= ls¯fà uOHia:dk f.dvkeÕs,s" fmd¥ myiqlà
fjk;a
21
lr° we;' l,dmhlg tla m%Odk jHdmD;shla" l%Svd mså 05la yd wfkl=;a l=vd uêgfà m%cd jHdmD;Ska
fà hgf;a l%shd;aul lrk ,°'
lÆkà .%däh ixjrAOk jevigyk hgf;a m%Odk jHdmD;Ska f,i jdÑ jHdmD;Ska 357 la" mdkSh c,
jHdmD;Ska 355 la yd wfkl=;a hå;, myiqlà jHdmD;s 576 la ksulr we;' tfukau l%Svd mså
ixjrAOkh hgf;a jHdmD;s 1101 la ksulr we;s w;r wfkl=;a jHdmD;s hgf;a jdÑudrA." we,fï,s"
wuqKq" lDIs <sx" fmd¥ <sx" l=vd mÑudKfha .=re;aj c, fhdackd l%u iy lDIs ksIamdokhg wod,
m%jdyk" udrA." md,à" fndalal=" mÆ fm<j,a 5805 la ksulr we;' ëia;r j.= wxl 16 ys ±lafï'
lÆkà ixjrAOk jHdmD;s jrA.SlrKh 1999
j.= wxl 16
jHdmD;s jrA.h ksâ jHdmD;s .Kk
1' m%Odk jHdmD;s
jdÑ 357
c, 355
fjk;a 576
2' l%Svd mså ixjrAOk 1001
3' wfkl=;a 5805
^jdÑudrA." we, fï,s wuqKq" fmd¥ <sx" lDIs <sx"
l=vd mÑudKfha .=re;aj c, fhdackd l%u&
tl;=j 8096
j;= l,dm ixjrAOk jevigyk uykqjr" ud;f,a" kqjrt<sh" n¥,a," fudKrd.," r;akmqrh hk osia;%slalj, jeë,s fCIa;%fha ksIamdokh yd ldrAhCIu;djh by< kexèu i|yd j;=j, mosxî os<s¥ ck;djg w;HdjYH jk hå;, myiqlà ,ndoSu wruqKq fldgf.k fuu jevigyk wrUd we;' 1999 jrAIh ;=< j;= l,dm ixjrAOk jevigyk i|yd re'â' 11'24 l m%;smdok ,nd ° we;' m %;smdok fjka lr we;s wdldrh j.= wxl 17 ys ±lafï'
j.= wxl 17
†ia;%slal ixLHdj uQ,H m%.;sh fN!;sl m%.;sh
fjka l<
uqo, re'â
ksl=;a l<
uqo, re'â
m%;sY;h wkqu;
jHdmD;s
weia;fàka;=
w;aika l<
ksâ jHdmD;s m%;sY;h
1288 1001
5805
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
m%Odk
jHdm
D;s
^jdÑ
" c,"
fjk;a&
l%Svd
mså
ixj
rAOk
wfkl=;a
22
06 11.24 11.24 100 224 223 224 100
j;= l,dm ixjrAOk jevigyk hgf;a f;dard .;a †ia;%slal 06 la ;=< jHdmD;s 224 la ksulr we;s w;r ta i|yd re'â' 11'18 la jehlr we;' ëia;r j.= wxl 18 ys ±lafï'
osia;%slalh fjkal< uqo,
re'â
ksul<
jHdmD;s
.Kk
iuDoaò wòldÑfhka
f.jd we;s uqo,
re'â
m%;s,dN ,nk
mjq,a ixLHdj
n¥,a, 1.46 45 1.460 5173
lE.,a, 2.29 39 2.290 1799
r;akmqr 2.91 55 2.910 6790
uykqjr 2.08 48 2.080 8605
ud;f,a 1.46 20 1.406 2225
kqjrt<sh 1.04 17 1.040 13965
tl;=j 11.24 224 11.18 38557
j;= jHdmD;s jevigyk hgf;a udrA. 93 lao" jdÑ jHdmD;s 21 lao" c, iàmdok jHdmD;s 61 lao" f;a oÛ tl;= ls¯fà uOHia:dk 02 lao" fjk;a f.dvkeÕs,s jrA. 43 lao" fmd¥ myiqlà jHdmD;s 02 la" fjk;a jHdmD;Ska 02 lao ksulr we;' fuuÕska m%;s,dN ,nk mjq,a ixLHdj 38557 ls'
3'3'4 jD;a;Sh mqyqKq jevigyk
iuDoaò m%;s,dNS mjq,aj, /lshd ërys; ;reK ;reKshkag M,odhS /lshd ,nd.ekSu i|yd wjYH jk
jD;a;Sh mqyqKqj ,nd°u iy tjeks jD;a;Sh mqyqKqèà ,nd.;a wh i|yd ijK yd iiK Kh
jevigyka hgf;a Kh ,nd° iajhx /lshd wdràN ls¯ug lghq;= ls¯u wruqKq fldgf.k †ia;%slal
18 l jD;a;Sh mqyqKq jevigyka l%shd;aul lr we;' cd;sl wdOqksl;aj yd ldrAâl mqyqKq ls¯fà
wòldÑh iuÕ taldnoaOj fuu jevigyka l%shd;aul flfrA' 1999 jrAIh ;=< fufia jD;a;Sh mqyqKqj
i|yd fhduql< ixLHdj 1385 la jQ w;r" jrAIh wjika jk ëg mqyqKqj wjika lr we;s ixLHdj
893 ls' 542 l= ±kg mqyqKqj ,nâka iså;s' mqyqKqj wjidkfha /lshd ,nd we;s ixLHdj 843 ls'
ëia;r weuqKqà wxl '''''''''' olajd we;'
3'3'5 iqÛ lrAudka; ixjrAOk jevigyk
iqÛ lrAudka;hkays kshe,s iuDoaò m%;s,dNS mjq,a ixëOdk.; lr Tjqkaf.a lrAudka; jvd;a M,odhsj
mj;ajdf.k hdu i|yd wjYH ;dCIK iydh" fj<|fmd, iydh" m%d.aOk iydh ,ndoS tuÕska
Tjqkaf.a mjq,aj, wdodhà uêgu jeÆ oshqKq ls¯ug fuu jevigyk hgf;a lghq;= lr we;'
fuu jevigyk hgf;a l=vd lrAudka;lrejka 1819 fofkl= i|yd re'â' 3'221 l Kh uqo,la ,nd °
we;' wod, ëia;r weuqKqà wxl ''''''''''''''''' olajd we;'
iuDoaò Kh fhdackd l%u
iuDoaò iykdOdr,dNSkaf.a wdodhà W;amdok lghq;= iy Tjqkaf.a wfkl=;a Kh wjYH;d iems¯u
i|yd †h;afldg we;s Kh jevigyka hgf;a 1999 jrAIh wjidk jkëg iuDoaò lÆkà Kh kshdul
23
jevigyk" iuDoaò ixjrAOk Kh jevigyk" iuDoaò jHjidhl;aj Kh jevigyk yd iuDoaò
l,an¥ Kh jevigyk l%shd;aul ëh'
lÆkà Kh kshdul jevigyk 1996 jrAIfha isg l%shd;aul jk w;r tuÕska mdÑfNda.sl$wdmod iy
ixjrAOk Kh jYfhka iykdOdr,dNSkag Kh ,nd°u is¥flfrA' 1999 jrAIh wjidk jkëg mdÑfNda.sl
iy wdmod Kh 29013 la ,nd ° we;' tys jåkdlu re'â,shk 14'12 ls' ixjrAOk Kh 99503 la ,nd
° we;s w;r jåkdlu re' â,shk 94'61 ls' ta wkqj uqÛ Kh ,nd°à j,ska 23] la mdÑfNda.sl yd
wdmod Kho" 77] la ixjrAOk Kho fï' uqÛ Kh uqo, ie,ls,a,g .;aëg bka mdÑfNda.sl Kh f,i
13] lao" b;sÑ 87] l m%udKh ixjrAOk Kh f,io fmfka' fuu Kh jevigyfka idudkH w;sÑla;h
re'1990337'61 ls' fuh nexl=fjka ,nd.;a uqo,g jvd 124] l m%.;shla ,nd ° we;' jevigyk
l%shd;aul fldêGdY 26 ka 24 la tkà 92] la i;=gqodhl wkaoâka Kh ueèu is¥lr ;sfæ' fà jkëg
iuDoaò nexl= ix.à l%shd;aul è Kh ksl=;a ls¯à wrUd we;s fyhska" iykdOdr,dNSka ;u Kh
wjYH;d i|yd tu nexl= ix.à lrd fhduqèu;a iuÕ tu m%foaYj, lÆkà Kh kshdul
jevigyfkys wjYH;djh ySk fjâka mj;S'
iuDoaò m%;s,dNSkaf.a mjq,aj, wdodhà ;;a;ajh by< kxjd,Sug wjYH wdfhdack lghq;= i|yd Kh
,nd°ug iuDoaò ixjrAOk Kh jevigyk l%shd;aul lrwe;' ta i|yd fjka jQ uqo, re' â,shk 500
la fï' 1996 jrAIfha isg l%shd;aul jk fuu Kh fhdackd l%uh hgf;a ,ndfok WmÑu Kh uqo,
re'10"000la jk w;r wju uqo, re' 2500 ls' jdrAIsl fmd,S m%;sY;h 10] ls' m<uqjk w†hfrA Kh
idrA:lj f.jkq ,nk m%;s,dNSkag 1998 jrAIfha isg iiK fojk w†hr l%shd;aul lr we;' ta i|yd
fjkalrk ,o uqo, re' â,shk 86'96 ls' 1999 jrAIh i|yd fuu Kh jevigyk i|yd re'â'
'''''''''''''''''' l uqo,la fjkalrk ,°'
1999 jrAIh wjika jkëg iiK Kh 80152 la ,nd° we;' tajdfha uqÛ jåkdlu re' â,shk 491'82
ls' Kh ksl=;a ls¯fà m%;sY;h '''''''''] la jk w;r whèfà m%;sY;h 72'38] ls'
1998 jifrA whjeh fhdackd uÕska ls%hd;aul lrk ,o" iuDoaò jHjidhl;aj Kh jevigyfka
ëfYaI;ajh jkafka M,odhS wdfhdackj, fhfok Khlrejka yákd.ekSu yd Tjqkag jHjidhl
ixjrAOk mqyqKqjla ,nd°fuka miq Kh uqo,a ,nd°uhs' fà hgf;a ,ndfok wju uqo, re' 10"000la
jk w;r" WmÑu Kh uqo, re'50"000 ls' 1999 jrAIh wjika jkëg Kh 9238 la fà hgf;a ,nd°
we;s w;r" tajdfha jåkdlu re' â,shk 238'28ls' whè we;s uqo, re' â,shk 78'30 ls' whèfà
m%;sY;h 75] ls'
l,an¥ myiqlà jevigyk 1998 jrAIfha isg l%shd;aul jk w;r" b,lal lKavdhu jQfha iuDoaò
kshdulhskah' iuDoaò kshdulhska 5000 la w;r Kh ,nd°u bka wruqKq flÑKs' ;ks mqoa., wju
Kh uqo, re'75"000 yd WmÑu Kh uqo, re' 150"000 la fï' taldnoaO WmÑu Kh uqo, re' 300"000
ls' jdrAIsl fmd,S wkqmd;h 10]ls' W;=re" kef.kysr yer †jhsfka wfkla †ia;%slal 10 la ;=< fuu
jevigyk l%shd;aul lr we;s w;r l,an¥ jevigyk hgf;a ëëO hka;% 655 la ,nd ° we;' tajdfha
jåkdlu re' â,shk 156'54 ls' fà jkëg whè we;s uqo, remsh,a â,shk 11'80 jk w;r whèfà
m%;sY;h 54] ls' msgyså uqof,a jåkdlu remsh,a â,shk 144'78 ls'
24
lÆkà Kh kshdul jevigyk
¥mam;=kag we;sjk y†is Kh wjYH;d iems¯u i|yd \Kh kshdulhska\ m;afldg Tjqka,jd ¥mam;=kag
Kh ,nd°fà jevms<sfj,la kshuq mokula u; 1996 cQks udifha° †h;a lrk ,°' fuu jevigyk
m%dfoaYSh f,alà fldêGdY 40 l lÆkà Kh kshdulhska 400 la uÕska ls%hd;aul lrkq ,eÉh' ,xld
nexl=j yd uyck nexl=j tlaj fuu Kh l%uh l%shd;aul lrk ,o w;r fuu jevigyk i|yd fjka
lr we;s uqo, re' â,shk 3'3 ls' fuu Kh l%ufha fmd,S m%;sY;h uilg 5] jk w;r" bka 2] la
nexl=jgo" ;j;a 2]la kshdulgo" b;sÑ 1] y†is wdmod wruqo,go jYfhka whlr.kq ,efæ' fuu
jevigyk hgf;a ,xld nexl=fjka yd uyck nexl=fjka uqo,a ,ndf.k we;s whqre my; ±lafï'
nexl=fjka ,nd.;a uqo,a
j.= wxl 19
nexl=j 1996 1997 1998 1999
,xld nexl=j 1712477.86 1138937.34 1274013.91 801046.96
uyck nexl=j 1641151.52 1340797.43 1062622.36 809535.27
3353629.38 2479734.77 2336636.27 1610582.23
fuuÕska ,nd ° we;s Kh m%udKhka yd uqo,a my; j.=fï ±lafjk w;r Kh ixhq;sh my; rEm
igyfka ±lafï'
lÆkà Kh jevigyk hgf;a Kh ,nd°u
j.= wxl 20
Kh jrA.h 1996 1997 1998 1999
ixLHdj ,ndoS we;s uqÛ uqo, re'â'
ixLHdj ,ndoS we;s uqÛ uqo, re'â'
ixLHdj ,ndoS we;s uqÛ uqo, re'â'
ixLHdj ,ndoS we;s uqÛ uqo, re'â'
mdrsfNda.sl - wdmod 6024 2.92 16639 7.60 23565 11.21 29013 14.13
ixjrAOk 16498 15.26 42938 39.46 71352 67.20 99503 94.61
tl;=j 22522 18.18 59577 47.06 94917 78.41 128516 108.74
fuu jevigyk hgf;a 1999 jrAIfha° ,nd ° ;snQ uqÛ Kh m%udKh re' â,shk 108'74 ls' âka 87]
ixjrAOk Kh jQ w;r b;sÑ 13] mdÑfNda.sl yd wdmod Kh ëh' fuu ;;a;ajh rEm igyka wxl
07 ka meye†,sj olajd we;'
25
rEm igyka wxl 07
lÆkà Kh jevigyk hgf;a ta ta jrAIj,° Kh ,nd° we;s whqre
fuf;la ksl=;alr we;s Kh j,ska fmd,sh yer whèug we;s uqo, re' â,shk 3'56 la jk w;r" Kh
kshdulhska w;/|s uqo, re' 45163'61 ls' uqÛ meyer ye¯àj, tl;=j re'58950 ls' fuh whlr
.ekSug we;s uqo,ska 1'66] ls' ;;a;ajh fufia jqj;a fuu jevigyk uÕska re' â,shk 1'99 l
w;sÑla;hla ckkh lr we;' tkà fuh nexl=fjka ,nd.;a uqo,g jvd 124] l w;sÑla;hla fï'
fuu jevigyk l%shd;aul fldêGdY 26 ka 24 lu tkà 92] l Kh jevigyk i;=gqodhlj
l%shd;aul lr we;' fuu Kh jevigyfka m%.;sh jdrAIslj j.= wxl 21 ys ±lafï'
lÆkà Kh kshdul jevigyfka m%.;sh ^1996 - 1999&
j.= wxl 21
1996 1997 1998 1999 1. ksl=;a l< Khj,ska whlr .ekSug
we;s uqo, ^fmd<sh yer&
3372407.00 2999293.60 3539964.25 3555719.23
2. Kh kshdulhska w;/|s uqo, 160458.94 94912.08 99713.19 45163.61
3. whlr .ekSug m%udo jQ uqo,aj,
jåkdlu
udi 03 g wvq
udi 03 g jeÆ
136256.00
43972.00
60743.50
12549.00
68720.00
22950.00
29300.00
29650.00
1996
ixjrAOk84%
mdÑfNda.sl $wdmod
16%
1997
ixjrAOk84%
mdÑfNda.sl $wdmod
16%
1998
ixjrAOk86%
mdÑfNda.sl$ wdmod14%
1999
ixjrAOk87%
mdÑfNda.sl $wdmod
13%
26
tl;=j 180228.00 73292.50 91670.00 58950.00
4. '''''' ,o idudkH w;sÑla;h 179236.00 614471.00 1303041.17 1990337.61
jevigyk l%shd;aul èu ^fldêGdY& 21/40 30/33 28/31 24/26
m%.;sh ^nexl=fjka .;a uqo,g jvd & 05.3% 24.8% 52% 124%
Kh jevigyk l%shd;aul èfà m%.;sh 53% 90.9% 90.32% 92%
iuDoaò ixjrAOk Kh jevigyk ^iiK&
iuDoaò iykdOdr,dNSkaf.a mjq,aj, wdodhà uêgu by< kexèu ;=<ska Tjqkaf.a cSjk ;;a;ajh jeÆ
†hqKq ls¯u i|yd fuu Kh jevigyk l%shd;aul fldg we;' fuu jevigyk ,xld nexl=j" uyck
nexl=j iuÕ tlaj W;=re" kefÕkysr m<d;a yer †jhsfka wfkl=;a ishÛu m<d;aj,g wh;a m%dfoaYsh
f,alà fldêGdYj, l%shd;aul lrkq ,efæ' thg wu;rj wàmdr †ia;%slalfha foysw;a;lKaÆh"
m†h;,dj" uyTh" wâmdr" Wyk" ouk iy ,dyq., hk m%dfoaYSh f,alà fldêGdY ;=<o l%shd;aul
fï'
fuu Kh l%uh iuDoaò n,ldh 12141 la ;=< l%shd;aul fï' tla n,ld m%foaYhl Kh ,nd°u i|yd
re' 41500$- la fjka lr we;' ,xld nexl=jg re' o',CI 250la iy uyck nexl=jg re' o,CI 250
la jYfhka re'â' 500 la fuujevigyk i|yd fjka lr we;' tla Kh uqo,l WmÑu iSudj
re'10000$- jk w;r" wjuh re' 2500$- ls' Kh uqo, i|yd fmd,S wkqmd;h jirlg 10]ls' iq/l=à
fkdue;sj Kh ,ndfokq ,nk w;r" iEu Khlgu iuDoaò iykdOdr,dNshl= yjq,a Kh lrejl= f,i
fhdod .ekSu iq/l=ula fia i,lkq ,efæ' 1997 jrAIh wjidk jkëg ;snQ Kh whèfà m%;sY;h
mokà lr iiK fojk w†hr l%shd;aul lrk ,°' Kh whèfà m%;sY;h 50] blaujQ ishÛu
m%dfoaYSh f,alà fldêGdYj,g fojk w†hr hgf;ao Kh ,nd fok ,°' fojk w†hr hgf;a Kh
,nd°u i|yd uqo,a fjkalr we;af;a n,ldh wkqj fkdj m%dfoaYSh f,alà fldêGdY mokà lrf.kh'
fojk w†hfrA Kh ,nd°u i|yd ,xld nexl=jg re' â,shk 52'11 la o uyck nexl=jg re' â,shk
34'85 lao ,nd° we;'
iiK jevigyk hgf;a 1999 jrAIh wjidk jk ëg ,xld nexl=j yd uyck nexl=j taldnoaOj
ksl=;a l< Kh ixLHdj 80152 la jk w;r" tajdfha jåkdlu re' â,shk 491'82 ls' fuu jrAIfha
Kh ,nd°fà m%;sY;h ''''''''''''''''''''] la jk w;r" whèfà m%;sY;h 72'38] ls' ta ms<sn| ëia;r j.=
wxl '''''''' ys ±lafï' 1999 jrAIh wjidk jkëg fuu jevigyfka m%.;sh †ia;%sla jYfhka weuqKqà
wxl '''''''''' ys ±lafï'
j.= wxl 22
jrAIh fjkalrk ,o uqÛ Kh
uqo, ^re'â'&
,ndoS we;s Kh uqo, ^re'â'&
,ndoS we;s uqÛ Kh ixLHdj
Kh ,ndoSfà m%;sY;h
Kh wdmiq whèfà m%;sY;h
meyeryeÑ $ msgyså Kh m%;sY;h
1997 505.43 425.23 72740 84% 59 % 22%
1998 592.39 456.83 77357 77% 66 % 59%
1999 - 491.82 80152 - 72% 78%
1999 jrAIh wjidk jkëg ksl=;a l< Kh jåkdlu yd whè we;s uqo, †ia;%slal wkqj rEm igyka wxl '''''''''
ys ±lafï'
27
iuDoaò jHjidhl;aj Kh jevigyk ^ijK&
iuDoaò iykdOdr,dNS mjq,aj,g kj wdodhà W;amdok jHdmdr wdràN ls¯ug iy ±kg Tjqka ëiska
lrf.k hkq ,nk wdrA:sl lghq;= mqÛ,a ls¯u i|yd 1998 whjeh fhdackd uÕska fuu Kh
jevigyk l%shd;aul lrk ,°'
iuDoaò iykdOdr,dNSka iajhx /lshd i|yd fhduq ls¯ug wjYH wruqo,a imhd ° Tjqka ;=<
jHjidhl;aj l=i,;d †hqKq fldg Tjqkaf.a mjq,aj, „jk ;;a;ajh hym;a ;;a;ajhlg m;als¯u fuu
Kh jevigyfka uQ,sl wruqK fï' iuDoaò kshdulhska yd l<uKdlrejka Kh whlr .ekSà iy
idrA:lj jHdmdr mj;ajdf.k hdu ms<sn|j miqëmrà lghq;= bgq lr;s'
fuu jevigyk ,xld nexl=j yd uyck nexl=j uÕska W;=re" kef.kysr †ia;%slalj, yer †jhsfka
ishÛu m%dfoaYSh f,alà fldêGdYj, l%shd;aul flfrA' tfia jqjo wàmdr †ia;%slalfha foysw;a;lKaÆh"
m†h;,dj" uyTh" wàmdr" Wyk" ouk iy ,dyq., hk m%dfoaYSh f,alà fldêGdY ;=<o fuu
jevigyk ls%hd;aul fï' M,odhS wdfhdaclhka i|yd muKla fuu Kh uqo, ,ndfokq ,nk w;r"
Kh ,nd°ug fmr Kh,dNSkag jHjidhl;aj ixjrAOk mqyqKqjlao ,ndfokq ,efæ'
fuu jevigyk l%shd;aul jk m%dfoaYSh f,alà fldêGdY ixLHdj Wm ldrAhd,o we;=Ûj 236 la jk
w;r" nexl= fol iuÕ tlÕ jQ wdldrhg Kh ,nd °u i|yd re'â' 295 la fjkalr we;'
fuu Kh jevigyk hgf;a ,ndfok wju uqo, re' 10"000 la jk w;r" WmÑu Kh uqo,
re'50"000ls' fmd,S wkqmd;h jirlg 10] ls' iq/l=à f,i ;j;a iuDoaò m%;s,dNsfhl= yjq,a
Khlrefjl= f,i fhdod .ekSu muKla is¥ lrkq ,efæ'
0
10000000
20000000
30000000
40000000
50000000
60000000
70000000fl
d<U
.àmy
lÛ
;r
.d,
a,
ud;
r
yànk
af;
dg
r;
akmqr
lE.
,a,
uy
kqjr
ud;
f,a
kqjrt<sh
l=reK
E.,
mq;
a;,u
n¥,a,
fudK
rd.
,
wk
qrdO
mqr
fmdf
<dk
akrej
wàmdr
uqo, ^
re&
ksl=;a l< Kh uqo, whè we;s uqo,
28
Kh wdmiq f.èfà° re'20"000 olajd ,ndfok Kh f.èfà WmÑu ld,h udi 24 la jk w;r"
re'20"000 - 30"000 w;r Kh f.èfà WmÑu ld,h udi 30 lao" re' 30"000-50"000 w;r Kh
f.èfà WmÑu ld,h udi 36 lao" fï' ijK jevigyk hgf;a 1999 jrAIh wjidk jkëg ,xld
nexl=j yd uyck nexl=j taldnoaOj ksl=;al< Kh ixLHdj 9238 ls' tys jåkdlu re' â,shk 238'28
la jQ w;r fà jkëg whè we;s uqo, re' â,shk 78'30 ls' whèfà m%;sY;h 75] la jk w;r
meyer yeÑ iy msgyså Kh m%;sY;h 17] ls' ta ms<sn| ëia;r my; j.= wxl '''''''''''''' ys iy
weuqKqà wxl ''''''''''' ys olajd we;'
j.= wxl 23 jrAIh mqyqKq,dNSka
ixLHdj fjkalrk
,o uqÛ Kh uqo, re'â'
,nd° we;s Kh uqo,
re'â
,nd ° we;s uqÛ Kh ixLHdj
Kh ,nd°fà m%;sY;h
Kh wdmiq whèfà m%;sY;h
meyeryeÑ$ msgyså Kh m%;sY;h
1998 8720 149.592 132.147 5368 88% 98% 1%
1999 10980 149.592 238.284 9238 80% 75% 17%
1999 jrAIh wjidk jkëg iuDoaò jHdjidhl;aj Kh jevigyk hgf;a ksl=;a l< Kh uqo, yd
whè we;s Kh uqo, †ia;%sla jYfhka rEm igyka wxl '''''' ys ±lafï'
iuDoaò l,an¥ myiqlà jevigyk
1998 jrAIfha isg l%shd;aul jk fuu jevigyk hgf;a myiqlà iemhSug n,dfmdfrd;a;= jk b,lal
lKavdhug kshdulhska 5000 la muK wh;afï' fuu b,lal lKavdhfuys wdodhà ;;a;ajh by<
±äu yd kj uQ,H myiqlà iànkaO ±Kqula yd wjfndaOhla Tjqkag ,nd° ta ;=<ska i;=gqodhl
wdodhula ,nd .ekSug bv m%ia:d ie,iSu fuu jevigyfka uQ,sl wruqK fï'
fuu jevigyk iSudiys; mSm,aia ,Sisx iud.u iuÕ taldnoaOj l%shd;aul flfrk w;r fà i|yd
fjka lr we;s uqo, re'â' 300 ls' wdodhà jeÆlr .ekSfà mokula u; lghq;= lrk jHdmD;s i|yd
my; ±lafjk j;alà â,° .ekSug fuuÕska myiqlà ie,fia' tajd w;r ;%S frdao r:" frdao fofla
w;a g%elagrA iy fê%,rA" ¥rl:k" *elaia hka;%" Pdhd msgm;a hka;%" rEmjdyskS" èÆfhda hka;%" uyck
0
5000000
10000000
15000000
20000000
25000000
30000000
35000000
40000000
fl
d<U
.àmy
lÛ
;r
.d,
a,
ud;
r
yànk
af;
dg
r;
akmqr
lE.
,a,
uy
kqjr
ud;
f,a
kqjrt<sh
l=reK
E.,
mq;
a;,u
n¥,a,
fudK
rd.
,
wk
qrdO
mqrh
fmdf
<dk
akrej
wàmdr
uqo, ^
re&
ksl=;a l, Kh uqo, whè we;s uqo,
29
weu;=à hka;%" leurd" YS;lrK" wòYS;lrK" fr† nE.a iy im;a;= uyk ueIska" cqlS ueIska" ueKsla
lemSfà hka;% yd Tm ±äfà hka;%" lDIs ldrAâl hka;% yd wdàmkak" ûjr lghq;= i|yd wjYH
fndaêgq wekacska yd WmlrK" .,a lvk hka;% we;=Û l=vd lrAudka; i|yd Ndë;d lrk hka;% yd
WmlrK wd†h fï'
fuu jevigyk hgf;a Kh myqilà ,nd°u ;ks mqoa.,hl=g" noaOj yd lKavdhà jYfhkao is¥
flfrA' ;ks mqoa.,hl=g ,nd fok wju Kh uqo, re'75"000$- la jk w;r" WmÑu uqo, re'
150"000$- la fï' noaOj re' 150"000$- olajdo" lKavdhà i|yd re'300"000 olajdo myiqlà i,ikq
,efæ' jirlg idudkH fmd,S wkqmd;h 10] ls' Kh f.èfà ld,h WmÑu udi 48 ls' ta ta NdKav
wkqj yd jHdmD;sfhka Wmojk wdodhu u; wdmiq f.èfà ld,h fjkia fï'
1999 jrAIh wjika jkëg NdKav 672 la ksl=;a lr we;s w;r tys jåkdlu re' â,shk 156'54 ls'
fà jkëg bka whè we;s uqo, re' â,shk 11'80 la jk w;r whèfà m%;sY;h 54] ls' 1998
jrAIhg idfmaCIj n,k ëg whèfà m%;sY;h jrAOkh è we;'
l,an¥ Kh myiqlà ,nd°u
j.= wxl 24
jrAIh NdKav ixLHdj
whëh hq;= uqo, ^re'&
whëh hq;= jdrsl
jåkdlu ^re'&
whjQ jdrsl jåkdlu ^re'&
msgyså uqo, ^re'&
whèfà m%;sY;h
1998 508 121873424 4242690 2139270 119734154 50%
1999 672 156543684 21513481 11800778 144780194 54%
1999 jrAIh wjika jk ëg l,an¥ myiqlà imhd we;s wdldrh osia;%sla jYfhka j.= wxl 24 ys
oelafï'
j.= wxl 25
wxlh †ia;%sl alh NdKav ixLHdj
whëh hq;= uqo,
whëh hq;= jdÑl jåkdlu ^re&
whjQ jdÑl jåkdlu
msåysg uqo, whèfà m%;sY;h
fld<U 5 1088784 46582 28116 1060668 60.36
.àmy 4 1020240 78603 - 1020240
lÛ;r 103 22967736 3337170 1941037 21026699 58.16
.d,a, 5 1382892 - - 1382892
ud;r 2 407100 18132 - 407100
r;akmqr 6 1224072 163787 85700 1138372 52.32
lE.,a, 115 25715424 3386997 1545898 24169526 45.64
ud;f,a 46 11987676 1300232 741424 11246252 57.02
kqjrt<sh 168 35362296 4134126 1853704 33508592 44.84
l=reKE., 1 219456 - - 219456
mq;a;,u 134 35917956 5386794 3203681 32714275 59.47
fudKrd., 22 5986704 1030112 577164 5409540 56.03
wkqrdOmqrh 1 209016 26127 8709 200307 33.33
fmdf<dkakrej 60 13054332 - - 13054332
tl;=j 672 156543684 18908662 9985433 146558251
30
3'5 iuDoaò nexl= ix.à
.%däh †<sá ck;djf.a b;sÑls¯à jrAOkh uÕska wdfhdack Yla;sh jeÆls¯u" Tjqkag wjYH Kh
myiqlà ,nd°u" Tjqkaf.a ksIamdok Yla;sh by< kxjd wdodhà udrA. ,nd°u hk wruqKq iys;j fuu
nexl= ix.à jevigyk 1996 jifrA° wdràN lrk ,°'
01' iuDoaò nexl= ix.à l%shdld¯;ajh
1999 jir wjika jkëg w†hr 6 lg wh;a nexl= ix.à 848 la l%shd;aul w;r 1999 jifrA°
muKla wÛf;ka l%shd;aul jQ nexl= ix.à .Kk 409 ls'
wkqu; yd l%shd;aul nexl= ix.à ixLHdj
1997 - 1999
w†hr wkqu; ixLHdj l%shd;aul ixLHdj
1997 1998 1999 m%;sY;h
m<uq 125 125 125 125 100
fojk 136 136 136 136 100
;=kajk 178 - 178 178 100
y;rjk 190 - - 190 100
miajk 119 - - 90 76
yhjk 260 - - 129 50
tl;=j 1008 261 439 848 84
02' nexl= ix.à idud‚l;ajh
1999 jir wjika jkëg w†hr 6 lg wh;a nexl= ix.à 848 l idud‚l iuqÄî;h 1205480 la ëh'
bka 60] la ia;%Ska jQ w;r 40] la mqreIhska ëh' nexl= ix.uhl idudkH idud‚l ixLHdj 1422 la
muK fï'
1999 jir ;=< muKla tl;= jQ uqÛ idud‚l ixLHdj 593417 la jk w;r bka 58] la ia;%Ska jQ w;r
42] la mqreIhska ëh' fuu jifrA nexl= ix.uhlg tl;= jQ idudkH idud‚l ixLHdj 700 la muK
fï'
nexl= ix.à 848 uqÛ idudcsl ixLHdj
1997 - 1999
j.= wxl 23
idudcsl;ajh 1997 1998 1999 iuqÄî;h
ixLHdj m%;sY;h ixLHdj m%;sY;h ixLHdj m%;sY;h ixLHdj m%;sY;h
ia;%S 174314 64 200489 64 343556 58 718359 60
mqreI 93470 36 143790 36 249861 42 487121 40
tl;=j 267784 100 344279 100 593417 100 1205480 100
31
03' fldgia uqo,a
1999 jir wjika jkëg ishÛu nexl= ix.à ;=< re'â,shk 573 l fldgia uqo,la ëh' 1999 jifrA°
muKla tl;= jQ fldgia uqo,a m%udKh re'â,shk 321 la ëh' fuu 1998 jir idfmaCIj 91] l by<
hduls' fuhg m%Odk fya;=j fuu jir ;=< wÛf;ka nexl= ix.à wdràN ls¯uhs'
iuia: fldgia uqo,a
1997 - 1999
re'â,shk
fldgia
uqo,a
1997 1998 1999 iuqÄî;h
jåkdlu ] jåkdlu ] jåkdlu ] jåkdlu ]
ia;%S 55.49 67 103.75 62 199.21 62 358.45 63
mqreI 27.79 33 64.69 38 122.03 38 214.51 37
tl;=j 83.28 100 168.44 100 321.24 100 572.96 100
04' b;sÑ ls¯fà ;ekam;=
<ud" †Ñhud;d" idud‚l" idud‚l fkdjk iy iuQy b;=reà f,i .sKqà jrA. 5la we;' 1998 jir
wjika jkëg 372147 l ;ekam;= m%udKhla mej;s w;r tajdfha jåkdlu re'â,shk 189'21 la ëh'
1999 jifrA° muKla ;ekam;= 104307 lska re'â,shk 568'21 la tl;= ëh'
;ekam;=
jrA.h
1997 1998 1999 tl;=j ixLHdj ] jåkdlu ] ixLHdj ] jåkdlu ] ixLHdj ] jåkdlu ] ixLHdj ] jåkdlu ]
idud‚l 70621 52 19.76 40 110474 54 38.4 27 588496 56 300.29 52 769591 54 358.45 47
<ud 29285 22 3.74 8 46725 20 7.27 5 306507 29 35.58 6 382517 27 46.59 6
osÑhud;d 7804 6 3.25 7 15795 8 8.88 6 44945 4 20.63 4 68544 5 32.77 4
idud‚l fkdjk 5023 4 4.22 8 13456 6 9.42 7 25036 2 27.90 5 43515 3 41.54 5
iuQy 22533 16 18.22 37 50431 12 76.05 54 78090 7 183.81 32 151054 11 278.43 37
tl;=j 135266 100 49.19 100 236881 100 140.02 100 1043074 100 568.21 100 100 757.43 100
iuia: fldgia uqo,a jåkdlu^remsh,a â,shk&
83.28
168.44321.24
1997 1998 1999
32
05' iuia: wruqo,a m%udKh
1998jir wjidkfha° nexl= ix.à ;=< talrdYS lrk ,o wruqo,a m%udKh ^j;alà& re' â,shk 441 la
jQ w;r 1999 jifrA° muKla tl;=jQ j;alà m%udKh re' â,shk 889 la ëh' fuh 1998 jirg
idfmaCIj 188] l jeÆèuls'
talrdYS lrk ,o iuia: wruqo,a
1997-1999
jrAIh nexl= ix.à w†hr tl;=j
i ii iii iv v vi
1997 106.59 25.89 - - - - 132.48
1998 99.40 92.21 116.80 - - - 308.41
1999 150.51 167.77 207.42 218.77 48.24 96.69 889.40
tl;=j 356.50 285.87 324.22 218.77 48.24 96.69 1330.29
06' nexl= ix.à Kh ksl=;a ls¯u
lDIsldrAâl" mÑfNdack" iajhx /lshd" ûjr yd i;a;aj md,k" wdmod f,i Kh ksl=;a lrhs'
1998 jifrA° fuu Kh°u i, ii, iii w†hrj, nexl= ix.à Kh ksl=;a lrk ,°' fuu jifrA° ksl=;a
l< uqÛ Kh ixLHdj 70692 ls' tajdfha uqÛ jåkdlu re' â,shk 236'16 ls'
1999 jifrA° ¥ka uqÛ Kh ixLHdj 136379 ls' fuu Kh m%udKh 1998 jir idfmaCIj 93] l
jeÆèuls'
33
iuDoaò nexl= ix.à j,ska ksl=;a l< uqÛ Kh
1998 - 1999
re'â,shk
1998 1999 tl;=j
ixLHdj jåkdlu ixLHdj jåkdlu ixLHdj jåkdlu
,o wh¥àm;a ixLHdj 73550 - 149935 - 223485
wkqu; jQ Kh 70992 258.05 142967 713.55 213595 971.6
ksl=;a l< Kh 67786 236.16 136379 695.67 204165 931.83
msgyså Kh - 151.98 - 359.80 - 511.78
meyer yeÑ Kh 3004 3.33 7577 14.70 10581 18.03
whèfà m%;sY;h - 96% - 104% - 102%
07' nexl= ix.à wdfhdack
1999 jir wjika jkëg ishÛu nexl= ix.àj, re' â,shk 1464 l j;alà m%udKhla jdrA;d jQ w;r
th 1998 jirg idfmaCIj re' â,shk 1024 l jeÆèuls'
nexl= ix.à i;= iuia: j;alà yd wdfhdack
1998 - 1999
re' â,shk
ffM;uh 1998 1999 tl;=j
jåkdlu ] jåkdlu ] jåkdlu ]
NdKavd.dr Å,am;a 177.61 40 382.20 37 559.80 38
b;=reà ;ekam;a 85.27 19 151.82 15 237.10 16
cx.u ;ekam;a 21.72 5 107.26 10 128.99 9
w; b;sÑ uqo,a 3.58 1 17.00 2 20.49 1
msgyså Kh 158.91 35 365.58 36 517.56 35
tl;=j 440.17 100 1023.78 100 1463.90 100
34
lDIs ixjrAOk jevigyk
01' ye|skaèu
iuDoaò iykdOdr ,nk â,shk 1'9 la muK m%;s,dNS mjq,a j,ska 80] la muK iDcqju
lDIslrAudka;fhys kshef,k w;r ;j;a 10] la muK lDIs wdY%s; lrAudka;j, ksr;jk njg 1997
jrAIfha †ia;%slal 18 l f;dard .kakd ,o l,dm 18 l lrk ,o iäCIKhlg wkqj fmkS f.dia we;'
thg wu;rj iuDoaò m%;s,dNSkaf.ka 70] lg muK j.dl< yels f.j;= ;sfnk w;r Tjqkaf.ka 25]
lg muK f.j;a;g wu;rj fjk;a bvào we;' tfukau ¥mam;=kaf.ka nyq;rh" fndfydaëg 3$4 lau
ish „jfkdamdh imhd .kafka lDIslrAudka;h ;=<sks' fà wkqj n,k l, †<sálu msgq±lSu i|yd
iuDoaò jevigyk hgf;a lDIs ixjrAOk lghq;= i|yd uQ,sl ;ekla ysâfï'
02' wruqKq
iuDoaò m%;s,dNSkaf.a f.j;= ixjrAOkh ls¯u ;=<ska Tjqkaf.a wdydr i|yd hk ëhou wvqlr „jk
;;a;ajh Wiia lsÑu yd ta ;=<ska ukaofmdaIK ;;a;ajhka wvqlr ksfrda.Su;a" Yla;sula ck;djla
Åysls¯u
iqÛ mÑudK f.dë;efkys ksr;jk ishÛu iuDoaò m%;s,dNSkag kj ëoHd;aul" ;dCIKsl l%u
yákajd°u ;=<ska lDIs ksIamdok i|yd jeh jk ëhou wvqlr ,dn ,nd.ekSfà ;;a;ajhg f.k tau
iajhx /lshd i|yd wjYH ±Kqu" l=Y,;d iy wdl,am jeÆ †hqKq ls¯u yd ta i|yd wjYH
myiqlà ,nd°u uÕska lDIs wdY%s; lrAudka; we;slr Tjqkag /lshd wjia:d we;slr,Su
wdrA:sl jåkdlâka hq;a rela frdamKh ls¯u ;=<ska „j;a èug yd j.d ls¯ug ys;lr mÑirhla
f.dvke.Su yd wdrA:sl m%;s,dN ,nd.ekSug wjia:d we;sls¯u'
†fkka †k wjOdkfhka wE;ajk lDIsldrAâl" wdrA:sl yd T!IO j.djka jeÆ jeÆfhka wdràN ls¯u
i|yd m%;s,dNSka ±Kqj;a ls¯u
nexl= ix.à i;= iuia: j;alà jåkdlu ^remsh,a â,shk&
440.17
1023.78
1998 1999
35
m<d;a" †ia;%sla yd m%dfoaYSh uêgfuka rdcH ixia:d" uKav,j, iydh fiajd moaO;sho tjeks uêgà
;=< l%shd;auljk rdcH fkdjk ixëOdkj, iyNd.S;ajho iuDoaò lDIs ixjrAOk jevigyk yd
taldnoaO lr .ekSu
by; i|yka wruqKq uq¥ka muqkqjd,Su i|yd 1999 jrAIh ;=< lDIs ixjrAOk jevigyk uÕska m%Odk
jYfhka f.j;= j.d jevigyk" mdÑiÑl rela frdamK jevigyk" ëfYaI lDIs ixjrAOk jevigyk
yd lDIs mqyqKq yd ±Kqj;a ls¯fà jevigyka †ia;%sla uêgâka l%shd;aul lr we;'
03' f.j;= j.d jevigyk
iuDoaò m%;s,dNSkaf.ka 70] lg muK ixjrAOkh l<yels f.j;= we;s neëka fuu f.j;= ixjrAOkh
ls¯u ;=<ska Tjqkaf.a t†fkod wdydr i|yd hk ëhou wvq lr .; yel' Tjqkag iunr wdydr fï,la
,nd.ekSug wjia:dj Wodèu ksid ukao fmdaIK ;;a;ajfhka â° ksfrda.Sj ;u ldrAhhkays ksr;èug
wjia:dj Wodjkq we;' ridhksl øjHhkaf.ka neyerj ël,am m<sfndaO md,k l%u yd ldnksl fmdfydr
fhdod .ekSug fhduq ls¯u ;=<ska ksIamdok ëhou wvq lrk w;r ëI øjHhka wdydrhg tla èuo
j,lajd .; yel' ta wkqj iuDoaò f.j;= j.d jevigyk hgf;a me, ;jdka we;sls¯u" j.d lrejkag
wjYH ±Kqu ,nd°u" m%;s,dNSkaf.a f.j;= ixjrAOkh ls¯u yd f.j;= j.d ;rÕ meje;aèu is¥flfrA'
fà wkqj f.j;= j.d jHdmD;sh hgf;a 1999 jifrA wdràN ls¯ug ie,iqà lr ;snQ me, ;jdka 250
ka wdràN lr ;snQ kj me, ;jdka .Kk 384 la jQ w;r th ishhg 154 l m%.;shls' äg wu;rj
1999 jifrA ixjrAOkh ls¯ug ie,iqà lr ;snQ f.j;= 13000 ka jir wjidk jkëg f.j;= 2765 la
ixjrAOkh lr ;snqKq w;r th 22] l m%.;shls' iuDoaò f.j;= j.d jHdmD;sfha me, ;jdka yd
ixjrAOkh lrk ,o me, ;jdka jHdmD;Ska u.ska m%;s,dN ,nk mjq,a ixLHdj 19513 ls' tfukau
f.j;= j.d jHdmD;sh hgf;a 1999 jrAIfha b,lal lr ;snQ f.j;= j.d ;rÕ 300 ka 125 la mj;ajd
;snqKs' th 42] l m%.;shls' iuia:hla jYfhka 1999 jrAIfha f.j;= j.d jHdmD;sh l%shd;aul ls¯u
i|yd re' â' 1'3 l uqo,la wdfhdackh lr ;snqKs'
04' mdÑiÑl rdla frdamK jevigyk
Y%S ,xldfï †km;d is¥jk jk ëkdYh ksid wvqèf.k hk jk iàm;a iqrlSu w;HjYH ldrKhla è
we;' jk ëkdYh ksid ±j iemhqu ëYd, f,i wvqèu" mi fidaod hdu iy mi ksireèu" c, iemhqà
wl%uj;a èu yd ksr; c, .e,Sà we;sèu is¥fï' lDIsldrAâl fnda. j.djka l<yels jkqfhao mfia
irenj /l.ekSfuks' c,Odrd m%foaY ixrCIKh ls¯uo" mÑirfha ;=,kd;aulNdjh mj;ajdf.k hd
yelaflao .iaje,a j,g muKs' fuu ;;a;ajh hgf;a b;sÑj we;s jk iàm; wdrlaId lr .ekSfuka
bv we;s iEu Åulu m%fhdackj;a .ila isgqèu wjYHj we;' äg wu;rj „j;aèug ys;lr isis,a
mÑirhla fukau wdydr jrA." or" i;a;aj wdydr yd T!IO jrA. yd fldams" flfi,a" w,s.eg fmar yd
fjk;a uqo,a fnda. rdYshlao jrAIh mqrdu ,nd.ekSug yelsjkq we;'
36
fà wkqj iuDoaò mdÑiÑl rela frdamK jevigyk uÕska ëëO jevigyka l%shd;aul lr we;' miq.sh
jir y;r ;=< fukau fuu jHdmD;sh hgf;a 1999 jir ;=< ëëO me, jrA. 394721 la isgqjd ;snqKs'
fuh jir ;=, isgqèug ie,iqà lr ;snQ me, â,shk 4 yd ii|d ne,Sfà° b;d wvq m%.;shla fmkajhs'
fà i|yd re' â' 0'65 l uqo,la wdfhdackh lr ;snQ w;r fuu jHdmD;sh uÕska m%;s,dNS mjq,a 56631
lg fi; ie,iS we;'
05' ëfYaI lDIs ixjrAOk jevigyk
iuDoaò m%;s,dNSkaf.a wdrA:sl jrAOkh i|yd iajhx /lshd wjia:d we;sls¯u fuu jevigyfka uQ,sl
wruqK fï' fuuÕska m%foaYfha iàm;a ukdf,i Wmfhda.S lr fj<|fmd,g iq¥iq mц ieliSfuka kj
jåkdlà tl;= lr fj<|fmd,g b†Ñm;a flfrA' fuu ëfYaI jHdmD;Ska uÕska ;u ksIamdok i|yd
;rÕld¯;ajh ;=<ska idOdrK â<la ,nd.ekSu yd ±kg fj<| fmd, mj;sk taldòldrh ksid
f.dëhdg uqyqK mEug is¥jk widOdrKhkaf.ka â°ug yelshdj ,efnkq we; tfukau idudkH
jHdmdÑl ±Kqula we;s .%däh ;reK ;reKshkag iajhx jHdmdrhla jYfhka keÕS isçugo wjia:djka
Wodjk w;r tu jHdmD;Ska fjk;a jHdmD;Ska wdràN ls¯ug ±Kqu ,ndfok wdorAYhlao fï'
fà wkqj iuDoaò ëfYaI lDIs ixjrAOk jevigyk hgf;a 1999 jrAIfha wdràN ls¯ug ie,iqà lr
;snQ ëfYaI lDIs jHdmD;Ska 21 ka wdràN lr ;snQfKa ëfYaI lDIs jHdmD;Ska 14 la jQ w;r th 67] l
m%.;shla fmkajhs' 1999 jifrA fà i|yd lr ;snQ wdfhdack j, jåkdlu re'â' 4'35 ls' fuu ëfYaI
lDIs jHdmD;sh hg;a †ia;%slal 10 l ä ueis md,kh" è f.dë;ek" flfi,a j.dj" ´lsö j.dj"
weka;+Ñhà j.dj" fldyq náka ieliSu" l=rlalka j.d fldg mså f,i ksl=;a ls¯u" .àâÑia j.dj"
lDIs ksIamdok wdY%s; øjH ieliqà uOHia:dk" fT!IO j.dj" fmhdia j.dj" nq,;a j.dj" mdÑiÑl
f.dëm, yd fmd,a j.d jHdmD;Ska jrAIh ;=< l%shd;aulj mej;=Ks' fuu ëëO jHdmD;Ska uÕska m%;s,dN
,nk mjq,a .Kk 2763 la ëh'
06' lDIs mqyqKq yd ±Kqj;a ls¯fà jevigyka
iuDoaò m%;s,dNSka w;rska 40] lg jeÆ msÑilf.a m%Odk „jfkdamdh lDIs lrAudka;h jqjo mdràmÑl
lDIs ldrAâl l%u Ndë;h;a" kj lDIsldrAâl l%u Ndë;h ms<sn| wjfndaOh;a fkd,eÉu ksid Tjqkaf.a
ksIamdokj, m%udKh yd .=Kd;aulNdjh wvq è Tjqka wvq wdodhà,dNSka njg m;aj we;' lDIs
ksIamdok wdY%s; iajhx /lshd nyq, jqjo iuDoaò m%;s,dNSka yg ta ms<sn|j we;s ±Kqu yd wjfndaOh
b;d wju uêgul mj;S'
tuksid lDIslrAudka;fha ksr;jk iuDoaò m%;s,dNSka i|yd kj ;dCIKsl l%u yákajd°u ;=<ska lDIs
ksIamdok i|yd jehjk ëhou wvqlr ,dN ,nd.ekSfà ;;a;ajhg f.k tau" wiajkq fk,Su" wiajekak
l,a;nd .ekSu" fj<| fmd,g Wî; whqÑka ksIamdok msÑieliSu ms<sn| ±Kqu ,nd °fuka
ksIamdokj,g jeÆ jåkdlula tl;= ls¯u" mdÑiÑl f.dë;ek ms<sn| ±Kqula ,nd°u;a iy lDIs
37
wdY%s; iajhx /lshdj,g fhduq ls¯ug wjYH oeKqu yd mqyqKqj ,nd°u iuDoaò lDIs mqyqKq yd ±Kqj;a
ls¯fà jevigyk uÕska is¥ flfrA'
fà wkqj 1999 jrAIfha fuu jHdmD;sh hgf;a b,lal.; jevuqÛ 260 l m%udKfhka jevuqÛ 309 la
mj;ajd ;snQ w;r th 119] l m%.;shls' fà i|yd re'â' 0'84 l uqo,la wdfhdackh lr ;snqKs' fuu
iajhx /slshd mqyqKq jHdmD;sh i|yd fhduq jQ mjq,a ixLHdj jQfha 1312 ls'
i;a;aj md,k yd ûjr ixjrAOk jevigyk
01' ye|skaèu
.%däh m%foaYj, wvq wdodhà,dNSkaf.ka ie,lsh hq;= msÑila i;a;aj md,k yd ûjr fCia;%fha ëëO jQ
l%shdldrlàj, ksr;j isç' kuq;a tu l%shdldrlà †hqKq lr .ekSug we;s bv m%ia:d w,amh' fà
fya;=fjka Tjqka iàm%odhsl l%u wkq.ukh lrâka tu ksIamdok lghq;=j, ksr;j isç' fuu
;;a;ajfhka Tjqka uqo,jd,Su i|yd wjYH ±Kqu yd wjfndaOh ,nd°u;a iàm;a wmyiqlà ksid ëëO
jQ jHdmD;Ska wdràN ls¯ug fkdyelsj isåk wvq wdodhà,dNSka i|yd wjYH iydh ,nd°u;a i;a;aj
md,k yd ûjr ixjrAOk jevigyk uÕska is¥flfrA'
02' wruqKq
1' i;a;aj md,k yd ûjr lghq;=j,g iuDoaò m%;s,dNSka$ wvq wdodhà,dNSka jeÆ jeÆfhka fhduq ls¯u'
2' wLKav wdodhà udrA.hla we;s ls¯u yd iajhx /lshd wjia:d Åys ls¯u'
3' i;a;aj ksIamdok jeÆ ls¯u'
4' fmdaIK ;;a;ajh Wiia lr,Su'
03' iajhx /lshd W;amdok jevigyk
i;a;aj md,k yd ûjr fCIa;% iajhx /lshd W;amdokh l< yels udOHhkah' .%däh wvq wdodhà,dNSka
i;a;aj md,k yd ûjr fCIa;%hkag m%fïY èug Wkka¥jla yd leue;a;la ±lajqj;a iàm;a fkdue;s èu
ndOdjla è we;' fà fya;+ka ksid iuDoaò i;a;ajmd,k yd ûjr iajhx /lshd W;amdok jevigyk
uÕska tu whg iyk ie,iSu is¥flfrA' miq.sh jir lSmh ;=< fukau 1999 jir ;=<o fuu.ska wvq
wdodhà,dNSka msÑila i;a;aj md,k yd ûjr fCIa;%hkag msëiS idrA:l m%:sM, ,ndf.k we;'
38
fà wkqj i;a;aj md,kh fCIa;%h ;=< 1999 jrAIfha ie,iqà lr ;snQ ëëO jHdmD;Ska jk fn%dhs,rA
ksIamdok jHdmD;Ska 78la" Å;a;r ksIamdok jHdmD;s 9la" l=l=,a megï ksIamdok jHdmD;s 5la" l=l=,a
megï wf,ë jHdmD;shla" pl%Sh tÛ md,k jHdmD;Ska 37la" W!rka we;sls¯fà jHdmD;s 9la" .jhska
we;sls¯fà jHdmD;s 10la yd fnda;,a l, lsÑ ksIamdok jHdmD;Ska 2la wd° jYfhka jHdmD;Ska 151la
jrAIh ;=< wdràN lr ;snqKs' äg wu;rj ûjr lafIa;%h ;=< iqr;,a uiqka ksIamdok jHdmD;ska 13
l=;a iqr;,a uiqka wf,ë jHdmD;Ska 2la yd âцh u;aiH j.d jHdmD;shla wdràN lr ;snqKs' ëfYaI
i;a;aj md,k jHdmD;s jYfhka tÛ wNsckk tall 02 la yd Å;a;r ksIamdok tallhlao jrAIh ;=<
wdràN lr ;snqKs'
04' ±kqj;a ls¯à$ mqyqKq jevigyk
±kg i;a;aj md,k yd ûjr fCIa;%hkag iànkaO è isåk wvq wdodhà,dNSka iudm%odhsl l%u
wkq.ukh ls¯u ksid Tjqkaf.a M,odhS;djh wvq uêgul mj;sk w;r ,efnk wdodhuo my< uêgul
mj;S fà ksid iuDoaò i;a;ajmd,k yd ûjr ixjrAOk ±Kqj;a ls¯à yd mqyqKq jevigyk hg;a tu
wvq wdodhà,dNSka yg ëëO jHdmD;Ska ms<sn| wjYH ;dCIKsl ±Kqu yd mqyqKqj ,nd°u miq.sh jir
lSmh ;=< fukau 1999 jrAIfhao wLKavj is¥lr we;'
fà wkqj 1999 jrAIfha i;a;aj md,k fCIa;%h iànkaOfhka ±kqj;a ls¯fà tla jevigykla mj;ajd
;snQ w;r fà i|yd iyNd.S jQ ixLHdj 25 ls' äg wu;rj fn%dhs,rA ksIamdokh iànkaOfhka mqyqKq
jevigyka 18 la mj;ajd ;snQ w;r fà i|yd 297 fofkl= iyNd.S è we;' Å;a;r ksIamdok
jHdmD;sh iànkkaOfhka meje;ajqkq ±Kqj;a ls¯à mqyqKq jevigyka 4la mj;ajd we;s w;r ta i|yd
112 fofkl= iyNd.S ëh' l=l=,a megï ksIamdokh iànkaOfhka meje;ajQ mqyqKq jevigyka 3 i|yd
iyNd.S jQ ixLHdj 15 ls' tÛ md,kh iànkaOfhka meje;a jQ mqyqKq jevigyka 9la i|yd iyNd.s jQ
ixLHdj 253 ls'
±kqj;a ls¯fà yd mqyqKq ls¯à jevigyfka W!rka we;s ls¯fà jHdmD;sh ms<sn|j meje;ajQ jevigyka
.Kk 3la jQ w;r iyNd.S jQ ixLHdj 76 ls' .jhska we;sls¯fà jHdmD;sh hgf;a meje;ajQ mqyqKq
jevigyka .Kk 18la jQ w;r iyNd.S jQ ixLHdj 531 ls' lsrs „jdKqyrkh ls¯u iànkaOfhka
meje;ajQ jevigykg iyNd.S jQ m%;s,dNSka ixLHdj 6la jQ w;r iqr;,a uiqka we;s ls¯u iànkaOfhka
meje;ajQ mqyqKq jevigyka 4 i|yd iyNd.S jQ ixLHdj 56ls' âцh u;aiH j.dj iànkaOfhka
meje;ajQ mqyqKq jevigyka 2la i|yd iyNd.S jQ ixLHdj 42 ls'
1999 jrAIfha i;a;aj md,k fCIa;%h iànkaOfhka ±Kqj;a ls¯à$ mqyqKq jevigyka 57 la mj;ajd we;s
w;r ûjr fCIa;%h iànkaOfhka ±Kqj;a ls¯à$ mqyqKq jevigyka 6la mj;ajd we;' iuia:hla
jYfhka fuu mqyqKqèà i|yd iyNd.S jQ m%;s,dNSka ixLHdj 1077la jk w;r iuDoaò ixjrAOk
ks,Od¯ka yd l<uKdlrejka .Kk 334 fofkls
39
3'8 iudc ixjrAOk jevigyk
iudc ixjrAOk jevigyfka os.= ld,Sk wruqKq
wka; oqmam;=ka i|yd rdcH yd rdcH fkdjk wkq.%yh hgf;a m%cd uQ,sl iqNidLk jevigyka l%shdjg
kexèu ;=<ska ck iudch iuÕ ifydaorFjfhka „j;a èfà mÑirhla f.dv ke.Su'
flå ld,sk wruqKq
wka; ¥mam;=ka i|yd ëfYaI jQ iqNidOk jevigyka l%shd;aul ls¯u' tu jevigyka l%shdjg kexèu
m%cd uQ,slj is¥ flfrk w;r ëëO fya;= ksid wirK Ndjhg m;aj isåk ëfYaI iudc fldgiaj,g
iydh èu wfkl=;a m%cdjf.a j.lSu yd hq;=lu nj mila lsÑu fï'
iudc ixjrAOk jevigyk - ye|skaëu
iuDoaò m%;s,dNS yd m%;s,dNS fkdjk wka; †<sá iudc fldgiaj,g iyk ie,iSfà m%cd uQ,sl
jevigyka yákd .ekSug yd l%shd;aul ls¯ug ëfYaI W;aidyhla iuDoaò jevigyk hgf;a l%shdjg
kexfï' ;u Yla;s jrAOkh lr.; fkdyels èu ksid m%Odk ixjrAOk m%jdyhg tl;=ëh fkdyels
my; i|yka ëfYaI iudc fldgia fà hgf;a my; i|yka ëfYaI iudc fldgia fà hgf;a yákd
f.k we;'
wdndO iys; mqoa.,hka
wirK ;;a;ajfha miqjk jeÆysåhka
mshjreka fkdue;s orejka iuÕ „j;ajk uïjreka
u;ameka yd u;aøjHj,g weæneysèu ksid ±Æ mSvdjg m;a mqoa.,hskaf.a mjq,a
uj ueofmr†. hdu ksid iudc m%YaKj,g uqyqKq ° we;s mjq,a
foudmshka fkdue;s orejka
m%;smdok
1999 jir i|yd Y%S ,xld iuDoaò wòldÑh u.ska iudc ixjrAOk wxYh fj; wod, jevigyka
l%shd;aul ls¯u fjkqfjka remsh,a â,shk 5 la fjka lr ° we;' th †ia;%sla uêgâka fn° hk whqre
weuqKqà wxl 01 ys ±lafï'
fuu fjka lrk ,o remsh,a â,shk 5 l uqo, lrkq ,nk jevigyka wkqj fn° hdu my; ±lafï'
j.= wxl 26
jevigyk fjka lrk ,o m%;smdok m%udKh
u;a ksjdrK jevigyk 3730721
idCIr;d jevigyk 1154380
ëëO iudc fiajd 114899
tl;=j 5000000
40
iudc ixjrAOk moku msysgqèu $ iudc ixjrAOk wruqo,
iudc ixjrAOk jevigyk hgf;a yákd.;a ëfYaI ck fldgia fjkqfjka m%cd uQ,sl jevigyka yákd
.ekSug;a" yákd.;a tu jevigyka wLkavj l%shdjg kexëu;a m%dfoaYsh f,alà fldêGdY uêgâka
\iudc ixjrAOk moku\ kàjQ ixëOdkhla iuDoaò jevigyk yákajd ¥ka uq,a wjòfha msysgjkq
,eÉh' fuu mokfà iNdm;sjrhd f,i wod, fldêGdYfha m%dfoaYsh f,alàjrhd lghq;= lrk w;r
iudc fiajd ks,OdÑjrhd f,alà f,i lghq;= lrhas' wod, n, m%foaYfha „j; ajk wd.âl kdhlhska
o m%N+jreka o iudc fiajd lghq;=j, kshqla; fjk;a iafïÄPd ixëOdkj, ksfhda‚;hska o fuu iudc
ixjrAOk mokfà fiiq idud‚fhda jQy' tfia jqj o l%u l%ufhka jevigyk mqÛ,a ëu;a iuÕu
iuDoaò uyd ix.à ;=<ska iudc ixjrAOk jevigyk l%shd;aul ls¯ug mshjr .eksk'
iudc ixjrAOk jevigyka l%shd;aul ls¯u i|yd wruqo,a f.dvk.d .ekSu l< hq;=h' wruqo,a
f.dv k.d .ekSu i|yd lrkq ,nk m%Odku jeviyk \iuDoaò fldÆ\ wf,ë ls¯fà jevigykhs'
Bg wu;rj iudc ixjrAOk mokfà fyda uyd ix.ufha wNsu;h mц ;u m%dfoaYSh f,alà
fldêGdYh ;=< fuu ëfYaI wruqo, ;rlr .ekSu i|yd ëëO l%shdudrA. .; yelsh' fndfyda ëg
fà i|yd f,d;/hs †kqà we°à" i,ams,a meje;aèu" md .uka ixëOdkh ls¯u wd° jevigyka l%shd;aul
flfrkq olakg we;' tfy;a fà i|yd iuDoaò m%;s,dNSkaf.ka muKla ëfYaI uqo,a tl;= ls¯ula
wfmaCId fkdflfrA'
iuDoaò fldÆ wf,ëh
1996 jifrka werÇ iuDoaò fldÆ wf,ëh fà jk ëg isï jrla mj;ajd we;' 1996 iy 1997
jirj,° fà i|yd fhdod .kq ,enqfï cd;Hka;r †<sálu msgq±lSfà †kh fh° ;snQ Tlaf;danrA ui
17 jkodhs' 1998 iy 1999 jirj, iuDoaò fldÆ wf,ëh fhdod .kq ,enqfha cd;Hka;r ¥àjeå
ëfrdaû †kh fh° ;snqKq uehs ui 31 jkodhs' fuu cd;Hka;r jYfhka iurkq ,nk †k folu
iuDoaò jevigyfkys uqLH mrudrA: yd Rcq jYfhkau ne|s ;sÉu fuu f;dard .skSug m%Odku
fya;=jhs'
fldÆ wf,ë ls¯fà° iEu iuDoaò ixjrAOk ks,OdÑfhla $ iuDoaò n,ldhla u.skau wju jYfhka
fldÆ 150 laj;a wf,ë lrkq we;ehs wfmaCId lrk w;r m%dfoaYsh f,alà fldêGdYhlg fjkalr we;s
fldÆ fldÆ m%udKh ta ta iuDoaò n,ldhj, „j;ajk ck.ykh wkqj .e,fmk mц fnod yÑkq
,efæ' tfia jqjo wf,ëhg jeÆ keUqrejla olajk whg jeÆ fldÆ m%udKhla ,nd°ug lghq;= lrkq
,efæ' fldÆ wf,ë ls¯fà° ¥o,a nyd,Sug leg ta ta iuDoaò ixjrAOk ks,OdÑka ëiska ilid iQodkà
lr .; hq;= w;r tu legj, we,èug wjYH uqøs; m;%sld ,nd°u lrhs' fldÆ wf,ëh wjika l<
jydu uqo,a nyd,k leg l,dm ldrAhd,hg f.k wd hq;= w;r tajd ëjD; l< hq;af;a iuDoaò l,dm
l<uKdlre b†Ñfha l,dm ldrAhd,fha°h' ;u l,dmh ;=< tl;= lrk ,o uqo,a m%udKh f,aLk.;
fldg m%dfoaYsh f,alà ldrAhd,hg NdroSu l,dm l<uKdlre ëiska l< hq;=h'
;Hd. msÑkeäu
iuDoaò fldÆ wf,ëh †Ñu;a ls¯u i|yd;Hd. msÑkeäfà ëfYaI jevigykla o fà hgf;a l%shdjg
kexfï' fuys° my; i|yka ks,Od¯ka i|yd ;Hd. msÑkefà' 1' m%dfoaYsh f,alà fldêGdYfha jeÆu uqo,la tl;= lrk ixjrAOk ks,OdÑ
41
2' †ia;%slalfha jeÆu uqo,la tl;= lrk ixjrAOk ks,OdÑ
3' †jhsfka jeÆu wdodhu tl;= lrk ixjrAOk ks,OdÑhd
4' †ia;%slalfha jeÆu wdodhu tl;= lrk l,dm l<uKdre
5' †jhsfka jeÆu wdodhu tl;= lrm l,dm l<uKdlre
6' †jhsfka jeÆu wdodhu tl;= lrk m%dfoaYSh f,alà
7' †jhsfka jeÆu wdodhu tl;= lrk †ia;%sla f,alà
wf,ë wdodhu
ta ta jir ;=< fldÆ wf,ëfhka ,enQ wdodhu msÅn| ëia;r j.= wxl 02 ys ±lafï'
j.= wxl 27
jrAIh fldÆ wf,ëfhka ,o wdodhu 25] odhlFjh
1996 2666141'00 666535'00
1997 2383581'00 595895'00
1998 1624063'00 40616'00
1999 4904265'00 -
iudc ixjrAOk wruqo, ;rls¯u i|yd iuDoaò wòldÑfhka o iydh ,nd °ug wfmaCId l< w;r ta
i|yd fldêGdYfha tl;= lrk ,o wf,ë wdodhfuka 25] l odhlFjhla ,nd†ug mshjr .kq ,eÉh'
ta wkqj uq,a jir ;=fkys muKla fuu 25] odhlFjh ,nd oqka w;r ta fjkqfjka remsh,a 1303046 la
orkq ,eÉh' 1999 jifrA b;d idrA:l fldÆ wf,ëhla lr ;snQ w;r 25] odhlFjh ,nd fokq
fkd,eÉh' 1996 jifrA isg 1999 jir olajd †ia;%sla uêgâka ,enQ wf,ë wdodhà ms<sn| ëia;r
weuqKqà wxl 02 ys ±lafï'
ëëO iudc fiajd jevigyka
iuDoaò fldÆ wf,ë wdodhu" wòldÑh u.ska ,nd fok 25] odhlFjh iy iudc ixjrAOk moku
fyda uyd ix.uh u.ska ëëO l%shdudrA. ;=<ska Wmhd .kakd ,o ishÛu wdodhu iudc ixjrAOk
wruqo,g ner flfrA' fuu ëfYaI wruqo, fhdod .ksâka w;HjYH jQ fmd¥ iajNdjfha lghq;= is¥
lrkq ,efæ' ta hgf;a flfrk fuu ëfYaI l%shdldrlà m%cd odhlFjfhka l%shd;aul flfrA'
ëfYaIfhka iudc wd.âl yd ixilD;sl jYfhka jeo.;a jkakd jQ jevigyka l%shd;aul lrkq ,nk
w;r tu.ska â;%;ajh" iqyo;djh yd iy„jkh we;sls¯u uQ,sl wfmaCIdjhs'
ta wkqj 1997 foieànrA ui 31 jk †k jk ëg †ia;%sla uêgâka iudc ixjrAOk moku u.ska
l%shd;aul l< jevigyka 839 la muK nj jdrA;d jQ w;r ta ms<sn| ëia;r j.= wxl 28 ys ±lafï'
42
j.= wxl 28
jevigyk jevigyka ixLHdj
u;aøjH ksjdrk 300
jeÆyså iqNidOk 126
<ud iqNidOk 107
wdndò; iqNidOk 61
ldka;d iqNidOk 94
ueo fmr†. .sh mjq,a iqNidOk 05
fmd¥ iudc fiajd 146
tl;=j 839
1998 ckjdÑ isg foieànrA 31 †k jk ëg lrk ,o jevigyka ixLHdj j.= wxl 29 ys ±l afï'
j.= wxl 29
jevigyk ixLHdj
u;aøjH ksjdrk 1640
jeÆyså iqNidOk 590
<ud iqNidOk 486
wdndò; iqNidOk 490
ldka;d iqNidOk 558
ueo fmr†. .sh mjq,a iqNidOk 199
fmd¥ iudc fiajd 1822
tl;=j 5785
1999 jir ;=< iudc ixjrAOk moku l%shdjg kexjQ jevigyka ixLHdj 6982 la jk w;r ta ms<sn|
ëia;r †ia;%sla uêgâka weuqKqà wxl 03 ys ±lafï'
fuu iqNidOk jevigyka jrA.SlrKHg we;=,;a jkafka f,a mÑ;Hd. ls¯à" rKërejka i|yd ^W;=re
kef.kysr m%foaYj,g heèu i|yd& fmd,a w;= wd° wjYH øjH ,nd°à" <ud yd jeÆyså ksjdi i|yd
wdydr yd fjk;a w;HjYH øjH iemhSà" f;dard .;a †<sá mjq,aj, <uqka i|yd ks, weáà yd meie,a
WmlrK ,nd °à" Y%uodk" weia lKakdÆ fnod°u" yeákqà m;a ,nd°à ^cx.u fiiajd ;=<ska& ëfYaO{
fjjoH idhk meje;aèà" frdao mqgq yd lD;su mdo fnod †u" wirK ksjdi fkdue;s mjq,a i|yd ksjdi
fkd°u jeks jevigyka fï'
u;aøjH ksjdrKh
iuDoaò jevigyk yákajd fokq ,enqfha Yla;su;a wdrA:slhla we;s lr .;a i;=fgka „j;ajk mjq,la
we;s ls¯fà wuqK we;sjh' ta i|yd ck;dj ;=< ¥mam;alu we;s lsrjk iy ¥mam;alu mj;ajd f.k
hk fya;= ck;djf.ka wE;a l< hq.=h' ck;dj ;=< ¥mam;alu we;slrjk iy ¥mam;=ka njg
m;alrk m%Odk idOl w;r u;aøjH Ndë;h m%ODk fï' ta wkqj m%cdj ;=<
re' 2000 g jvd wdodhu wvq mjq,aj, udisl u;ameka ëhou mjqf,a wdodhfuka 1$3 la èu'
43
iuDoaò iykdOdrh i|yd jirlg fldaå 800 la ëhoà lroa° iuDoaò,dNSka re' fldaå 1825 la
is.rê i|yd muKla ëhoà ls¯u
jeÆysåhkaf.a u;ameka Ndë;h fya;=fjka wkd.; mrmqr mSvdjg ,la èu'
iykdOdr ,nk ¥mam;=kaf.a u;aøjH ëhou fmdfydi;=kaf.a ëhoug jvd by< èu'
by; ±lajQ fya;= wfma m%cdj ;=< olakg ,efnk w;r fà ;;a;ajfhka m%cdj wE;a lsÑug lghq;= l<
hq;=h' ta i|yd u;ameka yd u;aøjH Ndë;fhka widrA:l jQ mqoa.,hka yákd .ekSug mshjr .;
hq;=h' fà i|yd iudc ixjrAOk jevigyk ;=<ska ¥mam;=kaf.a Yla;sh tla;eka ls¯ug l%shd lrf.k
hkq ,efæ' fà i|yd ±kqj;a ls¯fà jevuqÛ l%shdjg kxjk w;r ta ;=<ska wfmaCIs; m%;sM, folls'
u;ameka yd u;aøjH Ndë;fhka ksoyia èug Wkka¥j;a" Woafhda.h;a m%cdj ;=<ska we;sèug lghq;=
ls¯u
Ndë;h wju ls¯u Wfoid m%cdfï we;sëh hq;= fjki m%cdj ëiskau yákd .ekSug wjia:dj
ie,iSu'
;jo mqyqKq jevigyka ixëOdkh ls¯fà† tys m%;sM, jvd;a idrA:l lr.ekSu Wfoid m%;s,dNSka
lKavdhà .; ls¯ula is¥ flfrA' tkà <uqka" ;reKhska" ldka;djka Ndë;d lrkakka iy Ndë;d
fkdlrkakka jYfhks' ta wkqj tla tla lKavdhug .e,fmk wruqKq Tiafia Tjqka l%shd;aul lrëu
is¥ flfrA'
miq.sh jir lSmh ;=<u l,dm uêgâka fuu mqyqKq jevigyka l%shd;aul l< o 1999 jifrA isg
iuDoaò uyix.à yryd l%shdjg kxjkq ,eÉh' uyd ix.à ldrAh Ndrfha i|yka \nyqëO ixjrAOk
m%fïYfhys\ fuu jevigyk wka;rA.; è we;s ksid uyd ix.à msysgqjd we;s m%dfoaYSh f,alà
fldêGdYj, fuu jevigyk uyd ix.à ;=<ska l%shd;aul fï'
miq.sh jir lSmh ;=< lrk ,o jevigyka ms<sn| ixLHd o;a; my; ±lafï'
j.= wxl 30
jrAIh u;a ksjdrK jevigyka
ixLHdj
1996 -
1997 300
1998 1640
1999 1047
u;a ksjdrK cd;sl lâgqj
wOHdmk wud;HdxYh" wuoHm ixëOdkh" â;=re â;=frda ixëOdkh" wka;rdodhl T!IO md,l uKav,h"
ckdòm;s f,alà ldrAhd,h" †<sá iyk flduidÑia fomdrA;fàka;=j hk wdh;kj, ks,Od¯kaf.a
iànkaûlrKh u; Y%S ,xld iuDoaò wòldÑfha wOHCI ckrd,af.a m%OdkFjfhka u;a øjH ksjdrK
44
cd;sl lâgqj ilia è we;' fuu lâgq ;SrK u; iuDoaò jevigyk hgf;a u;aøjH ksjdrK
jevigyka ilia ls¯u i|yd cd;sl m%;sm;a;s ilia flfrA'
ckdòm;s ëfYaI ldrAh idOk n,ldh
u;a øjH ksjdrKh" <ud wmfhdackh yd ish†ë kid .ekSu j,lajd,Su hk fiajd i|yd ëfYaI
ckdòm;s ldrAh idOk n,ldhla msysgqèu wdràN lr we;' fuu jevigyk iuDoaò uyd ix.à u.ska
l%shd;aul lrkq ,nk w;r tla tla ldrAh i|yd iuDoaò ixjrAOk ks,Od¯ka fofofkl= ne.ska iuDoaò
uyd ix.ufha ldrAh uKav,hg wkqhqla; lrkq ,efæ' fà i|yd f;dard .;a iuDoaò ixjrAOk
ks,Od¯ka mqyqKq ls¯u w†hr lSmhla hgf;a lrkq ,eÅh' 1999 jir wjika jk ëg fujeks mqyqKq
jevigyka 3la mj;ajd wjika lr we;s w;r mqyqKqj ,enQ ks,Od¯ka fCIa;% rdcldÑj, ±kgu;a
fhdojd we;'
pQ, ckdjdij, udkj iàm;a ixjrAOk jHdmD;sh
iudc ixjrAOk wxYfha fufyhèu yd wkq.%yh u; fld<U †ia;%sla iuDoaò flduidÑia ldrAhd,h
u.ska fuu jevigyk l%shd;aul flfrA' fà i|yd ;dCIKsl iydh Y%s ,xld iudc ixjrAOk wdh;kh
u.ska ,nd.efka' fuu jHdmD;sh uQ,slj l%shdjg kexfjkafka fld<U m%dfoaYSh f,alà fldêGdYfha
iuDoaò l,dm 03 uq,a lrf.kh' fuu jHdmD;sh ;=<ska fld<U kd.Ñlh ;=< fjfik wvq
wdodhà,dNS ishÛ fokd iuDoaò jHdmdrhg l%shdYS,Sj odhl lr.efka' ±kg iuDoaò jevigyfka
l%shdldrlà i|yd fuu m%foaYj,ska ,efnk iyNd.SFjh m%udKj;a fkdfï' tu ksid iuDoaò
jevigykska ,nd.; yels m%fhdack jeÆ msÑilg fkd,eÉ hhs' kuq¥ fuu jHdmD;sfha l%shdldrlà
iuÕ iànkaO èfuka kd.Ñl wvq wdodhà,dNS mjq,aj,g my; m%;s,dN ysâfï'
wdrA:sl uêgu by< kexèu i|yd ,efnk jHjidhsl wjia:d
b;sÑls¯fà jrAOkhg ,efnk iydh
Kh wjYH;d i|yd ,efnk iykodhS wjia:d
idud‚l uêgu by< kxjd .ekSu i|yd ,efnk oekqj;a èfà wjia:d
fmd¥ ixjrAOkh i|yd ixëOdkh è iajhx ;SrK .ekSfà wjia:d
iuDoaò nexl= jHdmdrhg ysâlà yd m%;s,dN ,eÉfà wjia:d
†h;a lrkq ,nk idCIr;d" idhksl yd u;a ksjdrK wd° jevigyka u.ska ,efnk fm!oa.,sl yd
fmd¥ jdis
iuDoaò nexl= ix.uh" uyd ix.uh jeks wdh;kj, ks,;, ,eÉfà wd;au wNsudkS wjia:d
†jhsk mqrd ëis¯ isåk iuDoaò idud‚lhska iuÕ wka;rA mqoa., in|;d f.dvk.d .eksug
yelsèu
rdcH yd rdcH fkdjk wdh;kj, fiajh jvd;a myiqfjka ;ukau yd ;u m%cdjg ,nd.ekSug
,efnk wjia:d
fà ;=<ska kd.Ñl j;= wxYfha iuDoaò jevigyk n,.ekaèula is¥ flfrA' ta ;=<ska Tjqka
i„èlrKhg miq lr m%Odk ixjrAOk m%jdyhg fhduq flfrA' fà ksid by; olajk ,o ishMu
m%;s,dN kd.Ñl j;=j, fjfik wvq wdodhà ,nk ishÛ mjq,aj, idud‚lhska fj; Rcq yd jl%
wdldrfhka ysâ fï'
45
jHdmD;sfha wruqKq
iuDoaò jHdmdrfha mrudrA: idCId;a lr.ekSu i|yd kd.Ñlfha fjfik ishÛu wvq wdodhà,dNSka jvd
fyd|ska odhl lr.ekSug W;aidy ls¯u fuu jHdmD;sfha m%Odk wruqK fï' ta i|yd my;
±lafjk wkq wruqKq u.ska iydh ,nd .ekSug wfmaCId flfrA'
iykdOdr udkislFjfhka uqod .ekSu
iaj Yla;sh f.dv ke.Sug fhduq ls¯u
iuDoaò jevigyk ms<sn|j we;s ¥rAu; yd ëYajdi ¥relr ëYajdifhka hq;= jQ idud‚l msÑila
f.dvk.d .ekSu'
iudc ëIudpdr yd mqre¥j,ska j,lajd mjq, ;=< iykodhs jd;djrkhla ia:dms; ls¯u
ëëO ±kqj;a ls¯à jeÆyså wOHdmk l%uhla f,i jHdma; ls¯u
rdcH yd rdcH fkdjk wdh;kj,ska fuu m%cdjka fj; ,eÅh hq;= fiajdjka lÆkâka ,nd°u
Tjqkag ±kg jvd fyd| wdrA:sl yd idud‚l „jk rgdjla ,nd°u
l%shd;aul jk wdldrh
fuu wruqKq imqrd .ekSu i|yd Y%S ,xld iudc fiajd ëoHd,h u.ska mqyqKq l< iudc fiajd
Æmaf,daud,dNSka msÑilf.a iydh ,ndf.k we;' Tjqka jir foll ld,hla i|yd n|jd f.k
yákd.;a kd.Ñl j;= l,dmj,g wkqhqla; flfrA' fuu whf.ka wfmaCIs; ldrAh jkafka ,nd.;a
±kqu yd fCIa;% w;a±lSà Wmfhda.S lrf.k iuDoaò ks,Od¯ka yd taldnoaOj lghq;= lrâka m%cdjka
ixëOdkh lr.ksâka wruqKq bgqlr.eksug iajdûkj l%shdld¯ lrèuhs'
fuu jHdmD;sh fuu jifrA fkdjeànrA ui m<uqjk †k wdràN l< w;r th jir foll ld,hlg
l%shd;aul ls¯ug kshâ;h'
3'9 wf,ë ixjrAOk jevigyk
ye|skaèu
iuDoaò ixjrAOk jevigyk ;=< l%shd;aul jk ëëO Kh fhdackd l%u" lDIsldrAâl" i;a;aj md,k yd
ûjr" lrAudka;" jD;a;Sh mqyqKq" jHjidh ixjrAOk hk ëëO jevigyka fukau nexl= ix.à ;=<ska
,nd†ug kshâl ëëO Kh myiqlà ;=<ska wfmaCIs; wjidk wruqKq w;r jvd;a jeo.;a jkafka wvq
wdodhà,dNS mjq,aj, wdrA:slh ;=< lsishà NdKav fyda fiajdjka ksIamdokh lsÑug fhduq ls¯uhs'
Tjqkaf.a wdrA:sl Yla;s jrAOkh iy „jk uêgu by< kexèu hk wruqKq ;=<† iuia: iuDoaò
jevigykska wvq wdodhà,dNSka ;=<ska tl;= lrkq ,nk ksIamdok NdKav yd fiajdjka wf,ë ls¯u
i|yd wf,ëlrK hå;, myiqlà ixjrAOkh ls¯u ms<sn|j ëfYaI wjOdkh fhduq ëh hq;=h'
iuDoaò jevigyfkys iEu wxYhlskau tl;= lrkq ,nk ksIamdok yd fiajdjka wf,ë lsÑu i|yd
ëfYaIs;jQ fj<|m, hå;, myiqlà jeÆ oshqKq ls¯u yd wdràN ls¯u wf,ë ixjrAOk jevigyk
u.ska is¥ flfrA'
46
wruqKq
iuDoaò wf,ë ixjrAOk jevigyk l%shdjg kexèfà uQ,sl wruqKq my; ±lafï'
ëfYaIfhkau lDIsldrAâl ksIamok we;=,;a ëëO ksIamdok i|yd wvq wdodhà,dNSkag iy f.dèkag
idOdrK â,la ,nd .ekSug;a mdÑfNda.slhskag idOdrK â,lg fyd| ;;a;ajfha NdKav â,°
.ekSug;a yelsjk mц wvq wdodhà,dNSkag ëfYaIs;jQ fj<|m, myiqlà ,nd†u i|yd mj;akd
fj<|m, hå;, myiqlà jeƆhqKq ls¯u iy wdràN ls¯u'
cd;sl wdrA:slh ;=< fï.fhka jrAOkh jk fj<|m, fCIa;%h ;=< wvq wdodhà,dNS mjq,a i|yd
wf,ë lrk jHdmD;s ;=<ska iajhx /lshd nyq, lsÑu'
wvq wdodhà,dNSka i;=" Tjqka ëiska md,kh lrk l=vd fj<|m, ixëOdkh ls¯fuka iy Yla;su;a
ls¯fuka miqj wka;rA †ia;%sla lDIs ksIamdok yqjudre jevms<sfj,la wdràN ls¯u i|yd wdorAY
jHdmD;s l%shd;aul ls¯u'
ëfYaIfhkau lDIs ksIamdok weiqreà ms<sn| mj;sk iàm%odhsl l%u ksid m%jdykfha° is¥jk
wm;h yd kdia;sh wju lsÑu ;=<ska tys jdish f.dëhdg;a mdÑfNda.slhdg;a ,efnk mц wdorAY
jHdmD;s l%shd;aul ls¯u ;=<ska kj weiqreà l%u yákajd°u'
by; wruqKq bgqlr .ekSu i|yd my; i|yka wf,ë ixjrAOk l%ufïo l%shdjg kexfï'
1' i;s fmd<j,a wdràN ls¯u $ kèlrKh lsÑu
2' l=vd fj<|ie,a $ ël=Kqà uOHia:dk wdràN ls¯u
3' wka;rA †ia;%sla lDIs yqjudre jevigyka
4' cx.u fj<| jHdmD;s ^fj<| l=å$ r:&
5' wf,ëlrK keUqrejla iys; iajhx /lshd we;s ls¯u
6' wf,ë m%jrAOk myiqlà iemhSu yd fj<| m%orAYk meje;aèu
7' †ia;%sla wf,ë uOHia:dk wdràN ls¯u'
m%;smdok
1999 jirg kshâ; jevigyka i|yd wf,ë ixjrAOk wxYh fj; ,nd ° we;s uqÛ uqo, remsh,a
â,shk 10 ls' th tla tla jevigyka i|yd jeh jQ wkqou my; ±lafï' i;sfmd< i|yd 5'06
cx.u wf,ë r: i|yd 1'55
wf,ë ie,a i|yd 1'94
mqyqKq jevuqÛ i|yd 1'42
i;s fmd<j,a wdràN ls¯u yd kèlrKh lsÑu
ksIamdolhska i|yd ;u ksIamdokhg idOdrK â,la fkd,eÉu cd;sl uêgfà .egÛjla njg m;a è
;sfæ' ëfYaIfhkau my< uêgfà iy uOHu uêgfà ksIamdolhka fà hgf;a ëfYaIfhkau ëvdjg
m;afï' fà ;;a;ajfhka ksIamdolhd uqojd .ekSu;a ;u ksIamdok w;rue†hkaf.ka f;drj fj<|m,g
yákajd°fà wjia:djka wf,ë jevigyka ;=<ska l%shdjg kexfï' tfukau mdÑfNda.slhkaf.a ffoksl
wjYH;d idOdrk â,lg fkd,eÉu ishÛu wvq wdodhà ,nk mdÑfNda.slhkaf.a .egÛjhs' wf,ë
ixjrAOk jevigyk hgf;a ksIamdolhdg wf,ëlrk l%shdjg ue†y;aèu ksid idOdrk â,lg NdKav
47
,nd .ekSfà wjia:dj mdÑfNda.slhdg ysâ è ;sfæ' fà hgf;a ëëOdldrfha fj<|fmd,j,a l%shd;aul
fï'
fmd,a w;= iy jg mrd, fhdod ilia lrkq ,enQ idàm%odhsl i;s fmd<j,a
kd.Ñl m%foaYj, m%Odk udrA. fomi mj;ajdf.k hk kd.Ñl fj<|m, b,lal lr.;a ëfYaI
fj<|lå f,i ilia l<" CIKslj .,jd bj;a l< yels i;sfmd<j,a
ia:sr f.dvke.s,s iys;j mj;ajd f.k hkq ,nk i;sfmd<j,a
m<d;a md,k wdh;k ±kg mj;ajdf.k hk i;sfmd<j,a ;=< iuDoaò m%;s,dNSka i|yd ëfYaI
fj<|l=å ,nd°u
fgkavrA u.ska i;sfmd< ,ndf.k iuDoaò m%;s,dNSkag ëfYaI iajhx /lshd iy wf,ë wjia:d
,nd†u
m%;s,dNSkaf.a ksIamdok wf,ëh i|yd Tjqka muKla yuqjk m%dfoaYsh f,alà fldêGdYh" nexl=
ix.uh wdY%s;j mj;ajk fj<|m,j,a
isÕs;s fmd<j,a
†ia;%sla cx.u i;sfmd<j,a
rd;%s i;sfmd<j,a
iEu i;s fmd<lskau wvq wdodhà,dNS mjq,a i|yd iajhx /lshd wjia:d 35-150 ;a w;r m%udKhla
Wodfï' fà wkqj i;sfmd< l%uh iajhx /lshd ,nd†u w;ska Yla;su;a l%uhla nj ms,s .efkk w;r
fà hgf;a ±kg iajhx /lshd 7000 la muK we;s è ;sfæ'
1999 jir wjika jk ëg .%dâh i;sfmd<j,a 2025 la muK wÛf;ka wdràN lr we;'
2' l=vd fj<|ie,a $ ël=Kqà uOHia:dk wdràN ls¯u
±kg wdràN lr we;s l=vd fj<| ie,a $ ël=Kqà uOHia:dk fCI;% w;a±lSà u; my; i|yka mц
jrA. l< yelsh' fà i|yd ishÛ Wmfoia ,ndfok w;r fuu fj<|ie,a Rcqju m%;s,dNSka mj;ajd
f.k hkq ,nk fm!oa.,sl jHjidh iajNdjhla mj;S'
l=vd lKavdhà fj<|ie,a
l=vd lKavdhà lSmhla tl;= ë mdÑfNda.sl øjH â,† f.k Tjqfkdjqka w;frA fnod ye¯fà fj<|ie,a'
l=vd iâ;s fj<|ie,a
m%;s,dNska 20-30 l lKavdhula tl;=ë iâ;shla jYfhka ixëOdkh è mdÑfNda.sl øjH â,° f.k
fnod ye¯fà fj<|ie,a
iajhx /lshd fj<|ie,a
iuDoaò Kh jevigyka hgf;a Kh ,ndf.k wdràN lrk l=vd fj<|ie,a
nexl= fj<|ie,a
48
iuDoaò nexl= ix.uh wdY%s;j ia:sr f.dvke.s,a,l m%;s,dNsfhl= fyda l=vd lKavdhula mj;ajd f.k
hkq ,nk fj<|ie,a
iykdOdr fj<|ie,a
iykdOdr fn°u ¥rAj, ia:dkj, hà uqoaor m%udKhla ,nd° m%;s,dNSka ëiska mj;ajd f.k hk
fj<|ie,a jYfhka ixëOdkh l< ël=Kqà uOHia:dk
i;sfmd< fj<|ie,a ^i;sfmd<j,a wdY%s; ia:sr fj<|ie,a&
fuu .%dâh fj<|ie,a l%uh o wf,ë jevigyka hgf;a l%shdjg kexfjk jeo.;a jHdmD;s ëfYaIhls'
nexl= ix.à fj<|ie,a l%uh u.ska †jhsk mqrd fj<|ie,a 1000 la nexl= ix.à wdY%s;j l%shd;aul
fjâka mj;S' fà ;=<ska o iajhx /lshd wjia:d 1000 lg wdikak m%udKhla Åysè we;' äg
wu;rj iuDoaò m%;s,dNSka ;=<skau kj jHdmdÑl m%cdjla Åysèu fà jevigyfka olakg we;s jeo.;au
,CIKhls'
3' wka;rA †ia;%sla lDIs yqjudre jevigyk
wka;rA †ia;%sla lDIs yqjudre jevigyk hgf;a ±kg t<jÛ ksIamdokh flfrk m%dfoaYSh f,alà
fldêGdYj, tu ksIamdok" t<jÛ ksIamdokh fkdlrk m%dfoaYSh f,alà fldêGdYj,g Rcqju iemhSu
;=<ska fldêGdYh ;=< ksIamdok NdKav yqjudrej ksid ksIamdolhdg ;u ksIamdokhg by< â,la
,nd.ekSug iy mdÑfNda.slhdg iyk â,lg NdKav ,nd .ekSug yelshdj ,eÉ we;' Bg wu;rj ta
hgf;a we;sjk iajhx /lshd m%udKh by< uêgul mj;S' fà jHdmD;sfhau ;j;a wx.hla f,i
†ia;%sla wf,ë uOHia:dk ia:dmkh ls¯u fmkaëh yelsh'
4' cx.u fj<| jHdmD;s
w;ayod ne,Sfà jHdmD;shla f,iska l%shdjg kexfjk iuDoaò iyk cx.u fj<|ie,a l%uh o fuu
jevigyfkys ;j;a iqëfYaI wx.hls' fà u.ska wvq wdodhà,dNs mjq,aj,g iyk /ila ,efæ'
iyk â,g NdKav ,nd.ekSug wjia:dj ie,isu
ish ksIamdok wf,ë lr.ekSug wjia:dj ie,iSu
/lshd wjia:d ie,iSu
Wiia ksudjlska hq;a cx.u ël=Kqà uOHia:dkhla fhdod .; yels ;rÕldrS fj<|m,g .e,fmk
lr;a; ëfYaIhla fà hgf;a yákajd ° we;' b;du;au ckm%sh ia:dkj, k.rj," wd.âl ia:dkj,
yd fjk;a ckdlSrAK ia:dkj, fuu cx.u fj<|ie,a l%uh l%shd;aul lrkq ,efæ'
fà hgf;a ±kg cx.u fj<| r: 86 la muK ,nd °ug ±kg lghq;= lr we;'
49
5 wf,ëlrK keUqrejla iys; iajhx /lshd we;s ls¯u
wf,ë ixjrAOk jevigyk l%shdjg kexèu u.ska ksIamdokh flfrk ëëO mkakfha NdKav yd lDIs
ksIamdokhka i|yd ia:djr fj<| fmd<la ksrAudKh èfuka wk;=rej tu fj<|m,g myiqfjka
msëiSug ta ta mqoa.,hdg Tyqf.a iqëfYaI oCI;d wkqj jvd;au .e,fmk jHdmD;sh f;dard .ekSu
.egÛjla ëh yelsh' tjeks wjia:djl wjYH WmfoaYl fiajd iemhSu fuu.ska wfmaCId flfrA' ta
wkqj mqoa.,hdg .e,fmk Tyq i;= oCI;d" iàm;a yd wdl,amj,g Wî; jHdmD;sh f;dard .ekSfà
wjia:dj i,id fokq ,efæ' ;jo wuqøjH fidhd .ekSu ms<sn| ¥Ialr;djkaf.ka f;dr m<d;a yd
m%foaY i|yd ta ta ;ekaj,g jvd;au iq¥iq ksIamdok jHdmD;sh fyda j.d jHdmD;Ska ksjer†j yákd
.ekSu o fuys° is¥fï' iajhx /lshdjkays jrAOkhla we;s ls¯ug o fuu.ska wfmaCId flfrA'
6' wf,ë m%jrAOk myiqlà ie,isu yd wf,ë m%orAYk meje;aèu
lsishà ksIamdok l%shdj,shlg we;=Û è isåk iuDoaò m%;s,dNS iqÛ ksIamdolhdg uqyqK mEug is¥jk
we;eà wjysr;d wju ls¯ug Wmld¯ èu wf,ë m%jrAOk myiqlà iemhSu hgf;a l%shdjg kexfï' ta
ta ksIamdok i|yd wjYH kj mkakfha ëëO weiqreà jrA." f,an,a imhd †u" m%pdrk ëò yd m%pdrk
myiqlà ie,iSu flfrA fuys† ëfYaI wjOdkh fhduq flfrA' fj<|mf,a mj;sk ;rÕldrAS
ksIamdokj,g wkqrEmj ;u ksIamdokfha by< .=Kd;aul ;;a;ajh wdrCId lr.ekSug wjYH
;dCIKsl wjfndaOh ,nd°u o" m%orAYk uêgulska hq;=j NdKav fj<|m,g b†Ñm;a ls¯fà kj;u
ëòl%u ms<sn| jegySula ,nd†u o fà hgf;a is¥fï'
wf,ë ixjrAOk jevigyk fufia mqÛ,a fCIa;%hla mqrd me;sr hdu;a iuÕ ta yd neákq iànkaO;d
rdYshla fï'
lDIslrAuh yd i;a;aj md,kh
lrAudka; jHdmD;s mqyqKqj yd iajhx /lshd
nexl= yd rCIK lghq;=
iudc ixjrAOkh
m%cd ixjrAOkh yd hå;, myiqlà
wf,ë ixjrAOkh
fuu idOl yd tlajQ miq ksIamdok M,odhs;dj by< uêgulg meâKs ëg wf,ë m%jrAOkh i|yd
fj<| m%orAYkhla meje;aèu flfrao wjOdkh fhduq fjâka mj;s'
idCIr;d jevigyk
iudc ixjrAOk wxYh wOHdmk wud;HdxYfha fkdëòu;a wOHdmk tallh yd iànkaO è f,dal
idCIr;d †kh fjkqfjka ëfYaI jevigyka /ila l%shd;aul ls¯ug lghq;= lrk ,°' fà i|yd
ëfYaI jevigyka folla 1997 iy 1999 hk jir fflys l%shd;aul lrk ,°'
jhi wjqre¥ 6 ) 15 ;a w;d mdie,a fkdhk jhfia <uqka mdie,aj,g we;=,;a ls¯u fà hgf;a
l%shd;aul jQ m%Odku jevigykhs' uQ,sl iäCIKhla weiqfrka fidhd .;a f;dr;=rej,g wkqj mdie,a
50
fkdhk jhgia <uqka isçug m%Odk fya;= lsmhla n,md we;s nj fmfka' Wmamekak iy;sl fkdue;sèu"
foudmsh /ljrKh wysâ ëu" wdrA:sl ¥Ialr;d yd fjk;a iud„h fya;= fuhg n,md we;s nj fmfka'
fldêGdY uêgâka l%shd;aul lrk ,o jevigyka w;r ±kqj;a ls¯fà jevigyka" idCIr;d mx;s
meje;aèu" odYHdndò; yd ukaonqoaòl orejka ëfYaI wOHdmk tallj,g fhduq ls¯u" mdie,a WmlrK
fnod °u" mdie,a wOHdmkfha jeo.;alu fmkajd fok foaYk yd iàuka;%k ixëOdkh" mdie,a hdug
wlue;s <uqka i|yd jD;a;Sh mqyqKq mdGud,dj,g fhduq ls¯u" <ud mqia;ld, yd <ud iudc msysgqèu
yd Wmamekak iy;sl fkdue;s orejka i|yd Wmamekak iy;sl ,nd°ug lghq;= ls¯u fmkajd †h
yelsh'
äg wu;rj jeÆyså wOHdmk jevigyka o l%shd;aul lrk ,°' fà jevigyka hgf;a mdie,aj,g
we;=,;a lrk ,o <uqka ms<sn| ëia;r weuqKqà wxl 04 ys ±lafï'
3'10 fufyhqà yd we.ehqà lghq;=
3'10'1 iuDoaò jevigyk wdY%s; o;a; /ials¯u
l,dm uêgu" m%dfoaYSh f,alà fldêGdY uêgu" †ia;%sla uêgu yd cd;sl uêgu olajd iuDoaò
jevigyk hgf;a flfrk ëëO jHdmD;sj, m%.;sh iudf,dapkh lsrSug wjYH o;a; udislj
,nd.ekSu yd ilia ls¯ug lghq;= lr we;' fà hgf;a iuDoaò iykdOdr" wksjdrAh b;sÑ ls¯à" iudc
wdrCIKh" kshdul rCIKh" m%cd jHdmD;s" m%cd ixëOdk yd wfkl=;a jevigyka ms<sn| f;dr;=re
udislj ,nd.ekSug lghq;= fhdod we;' iuDoaò jevigyfkys mÑmd,k yd l<uKdlrk uêgâka fuu
f;dr;=re /ials¯u is¥lrkq ,nk w;r" ta i|yd wod, ixëOdk jHqyh 57 msgqfjys olajd we;'
3'10'2 m%.;s iudf,dapk /iaèà
cd;sl uêgâka iyldr iuDoaò flduidÑiajrekaf.a /iaèà iEu udihlu mj;ajd we;' fuu
jevigyk uÕska b†Ñ jevigyka jvd;a M,odhS wkaoâka l%shd;aul ls¯u i|yd ;SrK .ekSu;a"
fuf;la lrk ,o jevigykaj, m%.;sh iudf,dapkh ls¯u;a is¥lrkq ,efæ'
†ia;%sla iyldr iuDoaò flduidÑiajrekaf.a /iaèug wu;r jYfhka †ia;%slalj, m%.;s md,k
lghq;=j,g iànkaO l<uKdlrejkaf.a udisl /iaèula meje;afjk w;r tu.ska iuDoaò jevigyk
ms<sn|j idlÄPd ls¯u;a o;a; ,nd.ekSfà° u;=jk .egÛ yd ksjer† f;dr;=re ,nd.ekSu ms<sn|j
jevigyk ldrAhCIuj mj;ajd .ekSfà Wmdh udrA. idlÄPd ls¯u;a is¥flfrA'
†ia;%sla lsysmhla taldnoaO fldg mj;ajkq ,nk wka;rA †ia;%sla m%.;s iudf,dapk jevuqÛ 08 la mj;ajd
we;s w;r tuÕska †ia;%sla ks,Od¯ka w;r w;a±lSà yd woyia yqjudre lr .ekSug wjia:dj i,id
°ula is¥lrkq ,efæ'
iEu †ia;%slalhlu †ia;%sla f,alà;=udf.a m%Odk;ajfhka iyldr iuDoaò flduidÑia" †ia;%slalfha ishÛu
m%dfoaYsh f,làjreka yd l<uKdlrejka i|yd ff;%udisl m%.;s iudf,dapk jevigykla mj;ajkq
,efæ' fuu jrAIfha° jevigyka 16 la mj;ajd we;s w;r tuÕska †ia;%slalh ;=< mj;sk .egÛ
51
yákd.ekSug yd m%dfoaYsh f,alà fldêGdY w;r woyia yd w;a±lSà yqjudre lr .ekSug wjia:dj
i,id °ula is¥lrkq ,efæ'
3'10'3 ksrAudK lj (Quality Circles)
iuDoaò jevigyk ldrAhCIuj yd M,odhSj mj;ajdf.k hdfà wruqKska iuDoaò l<uKdlrejkag yd
kshdulhskag ksrAudK lj l%shdj,sh yákajd ° l%shd;aul ls¯ug wjYH Wmfoia yd uÕfmkaèà ,nd °u
wjika lr we;s w;r m%Odk ldrAhd,fha iEu wxYhlu ksrAudK ljhla ne.ska msysgqjd we;'
3'10'4 l,dm ks¯CIK jevigyk
iuDoaò ixjrAOk jevigyk hgf;a lrk ,o ëëO ixjrAOk jevigykaj, .=Kd;aul yd m%udKd;aul
m%.;sh l,dm uêgâka fidhd ne,Su fuu jevigykska wruqKq flfrA'
ta wkqj m%Odk jYfhka"
1. iuDoaò nexl= ix.àj,ska .%däh ck;djg bgqè we;s fiajdjka fidhd ne,Su
2. iudoaò ixjrAOk jevigyk uÕska l%shd;aul l< iy l%shd;aul fjâka mj;sk Kh
jevigykaj,ska m%;s,dNS ck;dj ,nd we;s m%.;sh fidhd ne,Su
3. m%cd jHdmD;s jevigyka j,ska .%däh m%foaYj,g w;aè ;sfnk m%;s,dN ;lafiare ls¯u
4. lDIs yd ûjr jevigykaj, m%.;Ska fidhd ne,Su
5. Y%u iQCIu jHdmD;s uÕska .%däh m%foaYj, we;sè we;s m%.;sh ;lafiare ls¯u
6. iuDoaò flduidÑia ckrd,a fomdrA;fàka;=j uÕska is¥lrkq ,nk Y%u iQCIu jeï jevigyfka
m%.;sh fidhd ne,Su
7. iudc wdrCIK jevigyk uÕska ck;djg ,eÉ we;s iykhka we.hSu
8. m%dfoaYSh jYfhka m%Odk ldrAhd,hg .,d tk f;dr;=rej, ksjer†;djh fidhd ne,Su
9. iuDoaò iykdOdr iq¥iqlà u; fnod yer we;a±hs fidhd ne,Su
10. wdodhà W;amdok jHdmD;sj, m%;s,dN we.hSu
hk lreKq bgq flfrA' fà i|yd ëfYaIfhka mqyqKq lr we;s l<uKdlrejka lKavdhà fCIa;%
ks¯CIK pdÑld i|yd fhdojd we;'
3'10'5 iuDoaò l,dm uêgfà m%.;sh we.hSfà jevigyk
m%dfoaYSh f,alà fldêGdY uêgâka l,dm l<uKdlrejka yd uQ,ia:dk l<uKdlrejkaf.a ldrAhh
idOkh wd.hSu fuu jevigykska wfmaCId flfrA' 1998 jrAIfha wdràN l< fuu jevigyk uÕska
tu l,dmj, m%.;sh we.hSug ,lalrk w;r 1998 jrAIfha wjidkfha isg ldrA;=uh jYfhka m%.;sh
we.hSfà jevigykla †ia;%sla uêgâka l%shd;aul ls¯ug lghq;= lr we;' ta wkqj l,dmh ;=,
is¥flfrk ixjrAOk jevigyka iy iuDoaò wOsldÑh u.ska ,ndfok ,o pl%f,aLj,g mÑndysrj
iajdûkj lrk ,o ixjrAOk lghq;= ms<sn|j idlÄPd flfrA' 1998 jrAIh wjika jk ëg †ia;%sla
ish,af,ysu m%.;sh we.hSfà jevigyka l%shd;aul lr we;' fuuÕska m%udKd;aul o;a;j,g wu;rj
.=Kd;aul o;a; ,nd.ekSuo is¥ flfrA'