Mirko Fustic

FAKULTET ZA MEDITERANSKE POSLOVNE STUDIJE

TIVAT

NAUTIKI MARKETING NA PRIMJERU MARINE BAR

SPECIJALISTIKI RAD Predmet: Marine i nautiki marketing Mentor: Dr Predrag Sekuli, docent

Student: Mirko Futi Studijski program: Nautiki turizam i upravljanje marinama Broj indeksa: S39/13

Tivat - oktobar, 2014

Nautiki marketing na primjeru Marine Bar

Mirko Futi 2

SADRAJ Strana

1. UVOD ........................................................................................................................................ 4 2. PRIRODNE KARAKTERISTIKE BARSKOG PODRUJA ..............................................5 2.1. Geografski poloaj .................................................................................................................. 5 2.2. Klimatski uslovi ...................................................................................................................... 5 2.2.1. Vjetrovitost .......................................................................................................................... 6 2.2.2. Temperatura vazduha ........................................................................................................... 7 2.2.3. Vlanost vazduha................... ................................................................................................7 2.2.4. Padavine ............................................................................................................................... 7 2.2.5. Oblanost ............................................................................................................................. 8 2.2.6. Osunanost ........................................................................................................................... 8 2.3. Geoloki sastav terena ............................................................................................................. 9 2.3.1. Inenjersko geoloke karakteristike ..................................................................................... 9 2.3.2. Nosivost terena ..................................................................................................................... 9 2.3.3. Seizmika povredivost i seizmiki rizik ............................................................................ 10 2.4. Karakteristike mora ............................................................................................................... 10 2.4.1. Maritimne karakteristike barskog akvatorija ..................................................................... 11 2.4.2. Plima i osjeka ..................................................................................................................... 12 2.4.3 Morske struje ...................................................................................................................... 12 3. PEJZANO UREENJE ...................................................................................................... 13 4. ANALIZA POSTOJEE SAOBRAAJNE I TEHNIKE INFRASTRUKTURE ........ 14 5. ELEKTROENERGETSKA INFRASTRUKTURA ........................................................... 15 5.1. Prenosni sistem 110KV ......................................................................................................... 15 5.2. Srednjenaponska mrea 35KV i 10KV ................................................................................. 15 6. TELEKOMUNIKACIONA INFRASTRUKTURA ........................................................... 16 7. HIDROTEHNIKA INFRASTRUKTURA ....................................................................... 17 7.1. Vodosnabdijevanje ................................................................................................................ 17 7.2. Odvoenje otpadnih voda ..................................................................................................... 17 7.3. Odvoenje kinih voda ......................................................................................................... 18 7.4. Upravljanje vrstim otpadom ................................................................................................ 18 8. ANALIZA POSTOJEIH LUKIH KAPACITETA NA PODRUJU BARA ............. 20 8.1. Osnovne karakteristike prostora ........................................................................................... 20 8.2. Postojei nain korienja prostora ....................................................................................... 21 8.3. Problemi u postojeem nainu korienja prostora marine .................................................. 21 8.4. Problemi u nainu korienja prostora putnikog terminal .................................................. 23 9.IZVOD IZ PROSTORNOG PLANA CRNE GORE ........................................................... 24


Mirko Futi 3

10. IZBOR LOKACIJE I SADRAJA LUKE NAUTIKOG TURIZMA ......................... 26 10.1 Izbor lokacije ....................................................................................................................... 26 10.2. Planirane namjene ............................................................................................................... 26 10.2.1. Luka nautikog turizma MARINA BAR ...................................................................... 26 10.2.2. Povrine saobraajne infrastrukture ................................................................................. 29 10.2.3. Povrine specijalne namjene ............................................................................................ 30 10.2.4. Povrine za pejzano ureenje ......................................................................................... 30 10.2.5. Povrine mora .................................................................................................................. 30 11.POSTOJEI KAPACITETI MARINE BAR ................................................................... 31 11.1. Osnovne karakteristike po porojektu ...................................................................................31 11.2. Osnovne karakteristike izgraenosti Marine Bar .................................................................31 11.2.1. Graevinsko zemljite .......................................................................................................31 11.2.2. Vezovi ...............................................................................................................................31 11.2.3. Objekti ...............................................................................................................................32 11.2.4. Usluge ...............................................................................................................................32 11.3. Poslovanje AD "Marina" Bar ...............................................................................................32 12. OSTVARENI OBIM PROMETA MARINE BAR U 2013.GODINI ...............................34 13. ORGANIZACIJA AD "MARINA" BAR ......................................................................... 35 13.1. Vlasnika struktura ..............................................................................................................35 13.2. Organizaciona struktura .......................................................................................................36 13.3. Zaposlenost .........................................................................................................................37 14. SWOT ANALIZA ................................................................................................................. 38 14.1. Usmjerenost ili kurs preduzea ............................................................................................39 14.2. Vizija ....................................................................................................................................39 14.3. Misija .................................................................................................................................. 39 14.4. Strateki ciljevi ....................................................................................................................40 14.5. Globalni ciljevi .....................................................................................................................40 15. MARKETING UOPTE ..................................................................................................... 41 15.1. Marketing kao nauna oblast .............................................................................................. 41 15.2. Marketing kao poslovna orjentacija .................................................................................... 41 16. MEUZAVISNOST MARINA I NAUTIKOG TURIZMA ........................................ 43 17. ZAKLJUAK ...................................................................................................................... 47 18. PRILOG ................................................................................................................................ 48 LITERATURA ........................................................................................................................... 50


Mirko Futi 4

1.UVOD Nautiki marketing je veoma irok pojam i sastavni je dio nautikog turizma, koji predstavlja jedan od favorizovanih vidova turizma, zbog ega njegov razvoj treba posebno potencirati s obzirom na prirodne i antropogene vrijednosti, pogodnosti obale, nautiko-prometni poloaj Crnogorskog primorja, stalno rastuu tranju, a naroito zbog ekonomskih efekata koji se ostvarujuju realizacijom ovog vida turizma. Nautiki turizam se ne moe zamisliti bez marina. Studija nautikog turizma u Crnoj Gori, nastoji da se maksimalno vodi rauna o potrebama Crne Gore u cjelini i pojedinih lokalnih sredina. Uz uvaavanje tih injenica, postoje tri kljuna kriterijuma koja bi trebala da izdvoje prioritetne dijelove: obezbijedenje odrivog razvoja i ouvanja ekoloke ravnotee, izbjegavanje koricenja plaa i drugih vanih turistikih resursa te procijenjena ekonomska opravdanost. Uz ove osnovne kriterijume za izgradnju marina, uvaavaju se i neki dodatni prioriteti kao maritimni uslovi, ouvanje ekosistema, atraktivnost lokacije, uvanje drugih resursa, pozicija i dostupnost, izvodljivost projekta, atraktivnost ulaganja. U skladu sa gornjim predloena je osnovna mrea marina u Crnoj Gori sa oko 2000 vezova, koju bi trebalo da ine dvije velike servisne marine kapaciteta 400-850 vezova (Bar i Tivat), etiri standardne marine kapaciteta 100-300 vezova i tri specijalne marine s neto manjim brojem vezova. Uz njih se podrazumijeva obezbjeenje komercijalnih vezova u postojeim lukama, naroito na lokacijama koje bi mogli da pobude vee interesovanje nautiara. Servisne marine, uz dovoljno veliki kapacitet (400-850 vezova) bi trebalo nautiarima da prue, pored mogunosti korienja vezova i sve potrebne sadraje (a posebno usluge remonta i popravki jahti, usluge tankovanja goriva i druge usluge), zbog ega moraju imati dovoljno prostora na kopnu i moru. Jedna takva lokacija je i postojeca marina u Baru, za koju se planira proirenje i adekvatno opremanje. Zbog prirodnih karakteristika tj. pitomosti tog dijela obale koja je Volujicom zaticena od vjetrova sa mora, barsko priobalje je pogodno mjesto za lociranje luka, a sa njima i drugih nautikih objekata kao to su marine. Postojea marina je locirana u blizini lukog kompleksa tj. putnikog terminala. Obuhvata povrinu od 15 ha i posjeduje sve pratee sadraje (parking za drumska vozila, servisna postrojenja, pumpnu stanicu i ostalo). Poveanjem standarda stanovnitva i sve veim otvaranjem crnogorskog primorja stranim tritima, kapacitet postojee marine je prevaziden. Imajui u vidu prihode koje ovakva postrojenja donose tokom cijele godine jasno se izvodi zakljuak da izgradnju ovog vida objekata treba podrati. Na osnovu toga predlae se i izgradnja nove marine. Lokacija bi bila kod uca rijeke eljeznice u Jadransko more. U ovom radu u se zadrati samo na pitanju marina na podruju Bara, kao dijelu jedne velike i sveobuhvatne teme kakva je "Nautiki marketing", bez kojeg se ona ne moe ni zamisliti.


Mirko Futi 5

2. PRIRODNE KARAKTERISTIKE BARSKOG PODRUJA 2.1. Geografski poloaj Prema saobraajno-geografskom poloaju u okviru optine Bar, kao i u odnosu na iri prostor, ovo podruje predstavlja jednu od najvanijih razvojnih taaka, posebno zbog toga to je Bar danas najvea primorska luka i istovremeno vaan privredni centar Crne Gore. 2.2. Klimatski uslovi Klima barskog podruja definisana je geografskim poloajem, u zoni umjerenog klimatskog pojasa, poloajem neposredno pored Jadranskog mora te postojanjem i smjerom pruanja planinskog vijenca Rumije, to rezultira otvorenocu za maritimne uticaje sa zapada i kontinentalne sa istoka i sjeveroistoka. Ovakav poloaj Bara uslovljava klimatske uticaje koji daju umjerenu, odnosno sredozemnu klimu, pa kao takvo i ima odlike modifikovane klime Mediterana. Blagotvornost klime i podneblja glavno je obiljeje ovog prostora, te je ovo jedan od najsunanijih dijelova Jadrana, a to se manifestuje u skoro 2.500 sunanih sati godinje. Osnovne odlike mediteranske klime su blage zime, dugotrajna topla ljeta, jeseni prijatne, duge i toplije od proljea. U toku 300 dana godinje ovdje vladaju srednje mjesene temperature iznad 10C, a u toku 6 mjeseci, temperature su vie od 15C. Osnovne karakteristike ovog klimatskog podruja su slijedee : - srednja godinja temperatura 15,7 C - najvia srednja mjesena temperatura /juli/ 23,4 C - najnia srednja mjesena temperatura /januar/ 8,3 C - mala dnevna i godinja temperaturna kolebanja, - srednja godinja vlanost vazduha 70,o % - srednja godinja koliina padavina 1.400,0 mm, maksimum u novembru 433,0 i minimum u julu 0,0, - intenzivna insolacija, prosjecno 7,0 casova dnevno - vjetrovi : hladna bura, vlani jugo i osvjeavajuci maestral. Tri su karakteristicna tipa vremena na predmetnom podrucju, i to: 1. Vlano, oblacno i nestabilno vrijeme sa junim i vlanim vjetrom zvanim Jugo, 2. Suvo, suncano i stabilno vrijeme sa sjevernim hladnim i suvim vjetrom zvanim Bura, 3. Stabilno ljetnje vrijeme sa NW vjetrom (Maestral) i nonim sjevercem koji duva sa kopna (Burin).


Mirko Futi 6

2.2.1. Vjetrovitost Na podruju Bara razlika u uestalosti vjetrova iz pojedinih pravaca je slijedea: tiina bez vjetra 25%, sjeveroistoni 32%, zapadni 11%, sjeverozapadni 8%, jugoistoni 7%, juni 5%, istoni 5%, sjeverni 4% i jugozapadni vjetar 3%. Vjetrovi sa kopna prema moru su eci u zimskom periodu, a u suprotnom smjeru u ljetnjem periodu. Mala uestalost junog vjetra za mikroreon luke Bar nastaje zbog postojanja barijere Volujice koja utie na promjenu pravca vjetra, kao i postojanje planinskog masiva Rumije, tako da se juni vjetar javlja kao sjeveroistoni na podruju luke. Najveu uestalost i jainu javljanja ima LEVANT iz pravca sjeveroistoka (24,14 km/h), zatim PULENAT iz pravca zapada (18,07 km/h), MAESTRAL iz pravca sjeverozapada (19,21 km/h), JUGO iz pravca juga i jugoistoka (21,92 km/h) i BURA iz pravca severa (22,07 km/h). Neke od karakteristika vjetrova koji su zastupljeni na predmetnom podruju su slijedee: 1. BURA (NNE do ENE), koja duva drugom polovinom novembra do kraja marta. To je jak, iznenadan, suvi, hladan, a ponekad i orkanski vjetar. Duva u jakim udarima, a dolazi iz unutranjosti kopna. Bura se strmo rui na morsku povrinu, valovi su nepravilni, kratki, strmi i niski (1-2.5 metra). Maksimalna vrijednost ovog vjetra izraena u skali bofora(BS) je 12 BF, ili oko 17-24 m/s.Jaka bura raspruje vrhove talasa u morsku pjenu i stvara vodenu prainu, to smanjuje vidljivost. Temperatura vazduha se moe u vrlo kratkom vremenu smanjiti za desetak stepeni Celzijusa. Pritisak vazduha je obino povean. Zimi bura duva ee, snanije i due (3-7 dana), ljeti rijee, slabije i krae (oko 2 dana). Nagla pojava bure je jedna od njenih najopasnijih osobina. 2. JUNI vjetar ili jugo-jugoistonjak (ESE preko SE do S), topao i vlaan vjetar, ujednaene brzine i stalnog smjera. Duva u periodu januar-april, maksimalne jaine 7-8 BF ili 17-20 m/s. Karakteristika ovog vjetra je u tome to dolazi postepeno, duva ravnomjerno, a olujnu jainu dostie tek poslije 2-3 dana. ece i jae duva na otvorenom moru, a slabi prema kopnu. More dostie veliku jainu a talasi mogu biti visine od 3-5 metara, odnosno maksimalno do 6 metara. 3. ZAPADNI vjetar ili pulenat (NWW), karakteristian je za topliji period godine, od maja do septembra, dostie jainu do 12 BF ili 13-17 m/s, maksimalno do 20 m/s. Ovaj vjetar dolazi iznenada, rijetko duva, prolazan je i kratkotrajan, hladan i opasan, a takode stvara velike talase. 4. ZAPADNI vjetar ili maestral (NW do SW), dnevni vjetar duva u toplom periodu godine od maja do septembra. Udari vjetra dostiu jainu od 8-14 m/s ili 5-6 BF, more dostie jainu od 0.5 do 1.5 m. Ugodan je za jedrenje, od jutra prema poslijepodnevu mijenja smjer udesno, okreui se prema suncu, te stvara visoke talase.


Mirko Futi 7

2.2.2. Temperatura vazduha Prema podacima za Bar: srednja godinja temperatura je 15.7C, najvie srednje mjesene temperature su u julu i avgustu (23.4 i 23.3C), a najnie u januaru i februaru (8.3 i 8.9C), dok srednje maksimalne temperature idu i do 28C, a srednje minimalne se sputaju i do 1.5C. Maksimalna amplituda iznosi 44,0C (od -7.2C do 36.8C). Temperatura vazduha na podruju Bara kree se oko 16C: Tabela 1. Srednja mjesena i godinja temperatura vazduha u C

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God. 8,3 8,8 10,5 13,7 17,8 21,4 23,4 23,3 20,5 16,8 13,5 9,8 15,7

Tabela 2. Apsolutni dnevni minimum i maksimum temperature vazduha u C

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 19,2 20,2 25,7 26,2 31,0 33,2 36,8 35,9 35,5 29,0 25,0 21,0 max -7,2 -4,4 -3,8 2,1 5,4 9,1 12,4 11,4 8,8 1,1 1,2 4,2 min

Karakteristini period temperaturnog reima u zoni Bara iznosi: - period sa srednjom dnevnom temperaturom vazduha viom od 5C traje cijele godine; - period sa srednjom dnevnom temperaturom vazduha viom od 10C traje oko 260 dana; - period sa srednjom dnevnom temperaturom vazduha viom od 15C traje oko 180 dana; i - period sa maksimalnom dnevnom temperaturom vazduha viom od 30C traje oko 70 dana. 2.2.3.Vlanost vazduha Relativna vlanost vazduha na podruju Bara pokazuje veoma stabilan hod tokom godine, sa maksimumom tokom prelaznih mjeseci (april-maj-jun i septembar-oktobar), a minimum uglavnom tokom ljetnjeg perioda. Vrijednosti srednje dnevne relativne vlanosti pokazuju oscilacije koje su smanjenog intenziteta u ljetnjem periodu (oko 10%-20%), a znatno izraenije tokom zime (oko 20%-30%). Vrijednosti srednje godinje relativne vlanosti vazduha iznose za Bar 69,6% (min. 65,3% u februaru, max. 71,4% u septembru). 2.2.4. Padavine Pluviometriski reim na podrucju Bara ima obiljeja izrazito mediteranskog klimata, sa maksimalnim padavinama u toku jeseni i zime i minimalnim padavinama u toku proljeca i ljeta. U prosjeku se godinje izlui oko 1.500 mm padavina. U toplijem periodu godine (april-septembar) izlui se oko 500 mm padavina, a u hladnijem periodu (oktobar-mart) oko 1.000 mm padavina. Na osnovu aproksimacije viegodinjih prosjeka, najkiovitiji mjesec je decembar sa 187 mm padavina, a najsuvlji juli sa 39 mm padavina.


Mirko Futi 8

Tokom zimskog perioda dnevni prosjek padavina iznosi prosjecno 5-8 l/m2, mada najvece dnevne kolicine mogu dostii vrijednosti preko 40 l/m2. U ljetnjem periodu, dnevni prosjek padavina iznosi svega oko 1 l/m2. Padavine se uglavnom izluuju u vidu kie, a rijetko i u vidu snijega. Period sa srednjim godinjim brojem dana sa padavinama do 1 mm traje oko 80 dana, do 10 mm traje oko 40 dana, do 20 mm traje oko 20 dana. Tabela 3. Srednja mjesecna i godinja koliina padavina u mm na m2

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God. 182,5 152,0 139,0 142,0 88,0 53,5 39,0 57,0 134,0 139,5 186,5 187,0 1490,0 Tabela 4. Raspored padavina po godinjim dobima u mm na m2

Proljee (III, IV, V)

Ljeto (VI, VII, VIII)

Jesen (IX, X, XI)

Zima (XII, I, II)

Ukupno

390,0 149,5 450,0 521,5 1490,0 2.2.5. Oblanost Prosjena godinja oblanost (u osminama pokrivenosti neba) iznosi 4,7. Najvea oblanost je u toku zime, a neto manja drugom polovinom jeseni i prvom polovinom proljea, a najmanja ljeti, od poetka jula do kraja septembra. Zimski mjeseci imaju najvie oblanih dana prosjeno 10-15, a ponekad i preko 20. Potpuno je obrnut sluaj sa letnjim mjesecima; oblanih dana u prosjeku ima 4-5. Vedrih dana ima najece u julu i avgustu, ak 25-28. Osunanost je u suprotnosti sa oblanou i u Baru prosjean godinji broj sunanih sati iznosi 2.500 asova (oko 7 asova dnevno). Tabela 5. Srednja oblanost

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God. 5,9 6,1 5,8 5,6 4,5 3,6 2,4 2,2 3,5 4,4 6,2 6,4 4,7

2.2.6. Osunanost Trajanje sunevog sjaja na podruju Bara iznosi prosjeno oko 2500 asova godinje (oko 7 asova dnevno). Najveca osunanost je tokom ljeta, u julu i avgustu, a najmanja tokom zime, u novembru i decembru. U ljetnjim mjesecima (jun, jul i avgust) je oko 40% godinjeg osunavanja. Srednja mjesena vrijednost osunavanja za ovo podrucje iznosi 212,20 asova. Tabela 6. Srednja osunanost (h)

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God. 118 119 172 216 267 316 352 326 247 193 117 102 2545


Mirko Futi 9

Tabela 7. Raspored sunanih sati po godinjim dobima

Proljee (III, IV, V)

Ljeto (VI, VII, VIII)

Jesen (IX, X, XI)

Zima (XII, I, II)

Ukupno

655 994 557 339 2545 2.3.Geoloki sastav terena Teren Bara najveim dijelom sainjavaju mezozojski sedimenti, poloeni u brojnim prekidima od srednjegtrijasa do gornje krede. Najvea raznolikost geolokog sklopa, javlja se na priobalnom pojasu, pa su tu i najee deformacije stenskih masa. Geoloki sastav terena Topolice I je aluvijalno-glinoviti ljunkoviti sedimenti, sa dijelom nasutog materijala. Ujednaenost geolokog sastava cini prostor Topolice I relativno ocjedljivim. Prema podacima buotina, ovi sedimenti nalaze se i u dubini ispod vjetakog nasipa u podrucju Luke to se vidi iz ininjersko-geolokih presjeka terena. Granice sa drugim poluvezanim ili nevezanim naslagama su postepeni prelazi, odnosno isklinjavanja jednih u druge zbog ega se mogu smatrati dosta fleksibilnim. Po sastavu su to gline, ljunkovi, pjeskovi, praina i u manjoj mjeri sitna drobina. 2.3.1. Inenjersko geoloke karakteristike Po inenjerskogeolokim karakteristikama izvreno je grupisanje stijena i stijenskih kompleksa. Na predmetnom podruju su locirane nevezane stijene morski priobalni nanosi. Odlikuju se srednjom zbijenocu, poroznou, labilnou, promjenom rasporeda strukture pri spoljanjem uticaju (npr. morskih talasa) i predstavljaju slabu podlogu za izvodenje gradevinskih radova, sem ukoliko nije preduzeta velika zatita. Deformacije nastale u ovim stijenskim masama zadravaju oblik i stanje zauzeto nakon djelovanja sila, sve dok one ne promjene jainu i smjer. Ravnomjernost geolokog sastava, cini teren relativno stabilnim sa malim slijeganjima. Na uskom priobalnom pojasu, poeljno je, izbjegavati teke objekte, dok se ostali tereni mogu smatrati pogodnim za gradnju. Na podrucju Topolice I, preporuuje se plitko temeljenje, preko tamponskog sloja granuliranog ljunka,debljine 60.0 cm. 2.3.2. Nosivost terena Podruje pokriveno vjetakim nasipima, obino iz krenjake drobine, u podruju luke i okolini, ima nosivost 120 do 250 kPa. Centralni dio Barskog polja, ukljuujui Topolicu, koga izgrauju aluvijalne i poluvijalne gline sa proslojcima zaglinjenih ljunkova imaju nosivosti 75-200 kPa.


Mirko Futi 10

Navedeni podaci o nosivostima su samo orjentacionog karaktera to znai da je za temeljenje objekata na ovim terenima potrebno izvrsiti odgovarajuce geomehanicke analize i izraunati nosivost temeljnog tla. 2.3.3. Seizmika povredivost i seizmiki rizik Rezultati izvrenih ispitivanja u regionu pokazuju, da e i u budue prostor Bara biti izloen zemljotresima. Oekivane vrijednosti max. ubrzanja krecu se od 0,20-0,38 q, a tim vrijednostima odgovara seizmicki intenzitet IX stepena skale MCS. Podrucje Topolice I izloeno je dejstvu IX-tog stepena seizmikog intenziteta po skali MCS, a prema karti mikroseizmike rejonizacije urbanog podruja. Mikroseizmikim istraivanjima utvreno je i na karti seizmike mikrorejonizacije izdvojeno vie seizmikih zona i podzona i u okviru VIII-og i IX-og stepena seizmikog inteziteta MKS skale sa koeficijentima seizminosti ks= 0,04 do ks= 0,14. 2.4. Karakteristike mora Predmetno podruje pripada zoni Morskog dobra koji zahvata unutranje morske vode, podmorje, podzemlje i dio priobalnog pojasa. Obala mora na podruju Bara je ureena i privedena namjeni za potrebe Marine i Luke Bar. Srednja godinja temperatura mora na ovoj lokaciji je 17,8C, maksimalna 23C a minimalna 12C Srednje dnevne temperature mora pokazuju veoma stabilne vrijednosti. U toku ljetnjeg perioda, temperatura dubokih vodenih slojeva se krece oko 11C, a povrinskih do 25C. U zimskom periodu, temperatura povinskog sloja se krece oko 11,014,0C. Na predmetnom podrucju 20% dana godinje ima temperature ispod 16,5C, 50% dana ispod 17,8C, 90% dana ispod 20,1C, dok u svega 10% dana temperature mora prelazi 20,1C(40% dana ima temperature izmedju 17,8 i 20,1C). Uticaji vjetrova na pojavu talasa i njihovu visinu su razliiti. Najvei talasi od oko 5 m visine javljaju se u vrijeme trajanja vjetrova sa mora prema kopnu iz pravca zapada, levant izaziva pojavu talasa od oko 1 m visine iz pravca sjeveroistoka, a maestral pojavu talasa od oko 2 m iz pravca sjeverozapada. Talasi nastali duvanjem pulenta iz pravca zapada imaju manji uticaj na eroziju obale u pravcu sekundarnog lukobrana. Talasi iz pravca juga ne utiu na luku koja je od njih zatiena rtom Volujice. Smjer kretanja talasa registrovan je uz izdvajanje pojava kada je more bez talasa (tiho). Na podruju Bara, uestalost kretanja talasa je zapadno orijentisana u iznosu od 69,3% vremena na godinjem nivou. Najece javlja mirno, naborano more i to 30,2% godinje; mirno, talasasto more 53,8% i malo talasasto 14,1%. Pojava izvanredno jako uzburkanog mora je rijedak slucaj. Morske struje nisu jake i kreu se od jugoistoka prema sjeverozapadu brzinom od 0,6 do 0,7 vorova na as. Morska struja ulazi kroz ulaz u luku Bar, prolazi pored glavnog lukobrana, obalom Volujice, Gatom I, II i III, prolazi pored putnickog terminala, pa onda izlazi van lukog


Mirko Futi 11

akvatorijuma. U priobalnom dijelu, zbog uticaja obale (odbijanja), nastaju sekundarne struje koje esto imaju suprotan pravac stvarajui zatvorene krugove. Zbog zatvorenosti mora, amplitude izmedu plime i osjeke su male i iznose od 3048 cm, a pojave vieg vodostaja vezane su za uzgon vode pod uticajem junog vjetra i to najvie do 1 m. Vrijednost saliniteta morske vode jako varira tokom godine, naroito vertikalno. Boja morske vode je plava, odnosno plavo-zelena ili zeleno-plava, u zavisnosti od oblanosti, prirode dna i vegetacije. Ona je u 90% sluajeva nepromjenjiva. Providnost morske vode se u najvecem dijelu krece do samog dna. 2.4.1. Maritimne karakteristike barskog akvatorija Obim dosadanjih mjerenja i osmatranja je relativno skroman u cijelom podruju Junog Jadrana, tako da ne postoji dovoljno podataka na osnovu kojih bi se utvrdile pouzdane karakteristike talasa, najznaajnijeg prirodnog faktora koji utie na uslove za marinsku gradnju. Cio potez Junog Jadrana je izloen dejstvu jakih vjetrova iz pravca juga i jugozapada koji su dominantni po svojim efektima zbog ostvarenog zaleta vjetra sa podruja Mediterana i Italijanske obale. Meutim, analizirajui poloaj marine, vidi se da je ona zatiena od talasa iz ovog sektora Glavnim lukobranom. Vidljivo je, medutim, da je neophodno zatititi marinu od direktnih talasa iz sektora W i NW, kao i od cijelog spektra talasa nastalih difrakcijom oko Glavnog lukobrana. Visina talasa se, bez detaljne numericke i/ili modelske analize, moe samo ocjenski dati (procjenjuje se da je signifikantna visina talasa oko 2,5 m), to svakako nije zanemarljivo, tim prije to su u marini Bar u pitanju manja plovila, gdje su talasi visine ve preko 30- 50 cm neprihvatljivi.


Mirko Futi 12

2.4.2. Plima i osjeka Oscilacije nivoa vode usled uticaja plime i osjeke su veoma male na junom Jadranu i uopte u Sredozemnom moru. Maksimalno povienje nivoa vode pri plimi je reda veliine od 0,5 m za veinu lokacija na Sredozemnom i Jadranskom moru.

Slika 1.

2.4.3. Morske struje Osnovna gravitaciona struja u Jadranskom moru ima smjer suprotan smjeru kazaljke na satu, tako da du obale morska struja ima smjer iz jugoistonog ka sjeverozapadnom pravcu. Brzine ove struje su relativno male i krecu se od 0,25 do 0,50 m/s.


Mirko Futi 13

3. PEJZANO UREENJE Sa stanovita prirodnih uslova, prostor GUPa Bara obuhvata dvije cjeline: primorsko podruje i planinske masive Rumije, Lisinja i Sutormana. Na podruju optine Bar nalaze se i biljne vrste, relikti i endemiti, koje predstavljaju prirodne rjetkosti, npr., Dioscorea becanica, Asperula Darfleri, Minartia Valenonsky i Galium Baldaocie. Posebnu vrijednost i potencijal ovog prostora, kao prirodni raritet i kao proizvodni potencijal, ine maslinjaci. Prema evidenciji koja je uradena za GUP Bara, parkovi i druge naseljske zelene povrine nisu najbolje ureene, a naroito su ugroene tokom turistickog ''pica''. Samo djelimian izuzetak od ovoga ine: park "Topolica"u Baru; pojedina etalita du obale mora; rt Ratac; park oko Luke Bar i hotela "Sidro"; dobro njegovani maslinjaci; i pojedine umske kulture u irem podruju Grada Bara. Okruenje Marine ini gradska plaa, dvorac kralja Nikole sa parkom, zelena povrina ispred Doma revolucije, drvored palmi na koje se nastavlje etalite ka Sutomoru. Dvorski park, s obzirom na svoju estetsku i ambijentalnu vrijednost, ima status zatienog hortikulturnog objekta i gradskog parka. Prema vaeem Zakonu o zatiti prirode kategorija hortikulturni objekti odgovara kategoriji spomenici prirode. Na prostoru parka (2ha) oko biveg dvorca Kralja Nikole na Topolici (2ha) nalazi se preko 600 primjeraka drvea, bunja, zeljastih efemernih biljaka, viegodinjih zeljastih biljaka. Na istonoj strani Marine nalaze se tri velike betonske ardinjere sa odraslim primjercima kedrova, palmi, lovor vinje, a koje itavom njenom duinom prati drvored palmi. Povrine su zatravljene koje zbog nedostatka vode u ljetnjim mjesecima dobijaju runu utu boju. Sadnice su dobro ouvane.


Mirko Futi 14

4. ANALIZA POSTOJEE SAOBRAAJNE I TEHNIKE INFRASTRUKTURE Analizirana je lokacija koja obuhvata prostor marine i putnikog terminala. Sa sjeverne i june strane se granii sa lukobranima marine, sa istocne strane obuhvata dio postojeeg gradskog etalita uz marinu i poklapa sa granicom PPPPN za morsko dobro a sa zapadne strane granica ulazi u vode Jadranskog mora. Glavni pristup prostoru marine i putnikog terminala, kako kolski tako i pjeacki, je preko raskrsnice ulicaVladimira Rolovia i Obale 13. jula. Iako se ovo podrucje direktno naslanja na gradsko etalite ipreko njega na sam centar grada, ono ne funkcionie kao dio gradskog jezgra ve je od njega odvojen sadrajno, ambijentalno i komukacijski. Preko raskrsnice ulica Vladimira Rolovia i Obale 13. jula ostvaruje se komunikacija sadraja unutar obuhvata DSL a takode i komunikacija sa neposrednim okruenjem i irim prostorom. Zgrada putnikog terminala, u kojoj se nalaze kancelarije preduzeca Barska plovidba AD Bar prua usluge korisnicima zgrade terminala i obavlja poslove pomorskog prevoza putnika i tereta. U ovoj zgradi smjetene su i kancelarije preduzea AD Marina Bar koje upravlja marinom, kao i ugostiteljski sadraji. Na obuhvaenom prostoru egzistira parkiralite za korisnike marine koje je locirano zapadno od gradskog etalita prema doku na kojem su u postojeem stanju komunalni vezovi. Navedeno parkiralite funkcionie u reimu sa kontrolom pristupa i naplatom parkiranja bez vremenskog ogranienja. Na pristupnoj saobraajnici za putniki terminal obavlja se parkiranje vozila (upravno na kolovoz) za zaposlene u putnikom terminalu. Navedena pristupna saobraajnica pored putnikog terminala se protee cijelom duinom postojeeg lukobrana ka zapadu i u postojeem stanju omoguuje ribarima kolski pristup do postojeih objekata (hangar, hladnjaa, suvi vezovi, itd.) i dalje do kraja lukobrana koji obezbjeuje postojei ulaz u marinu. U zoni putnikog terminala kao i u neposrednom okruenju ne postoji parking prostor za vozila koja ekaju na ukrcavanje na brodove. Takoe, ne postoji prostor na kojem bi se omoguilo formiranje redova vozila koja se ukrcavaju na brodove ve se to deava spontano na prilaznoj saobraajnici putnikom terminalu i djelovima gradske uline mree.


Mirko Futi 15

5. ELEKTROENERGETSKA INFRASTRUKTURA 5.1. Prenosni sistem 110KV Marina Bar se napaja elektrinom energijom iz distibutivnog sistema Optine Bar. Primarni izvor napajanja distributivnog sistema je transformacija 110/35 KV Bar instalisane snage 2x40MVA i prema prognozi GUP-a Bara moe zadovoljiti potrebe konzuma ovog podrucja do planskog perioda 2020 god. U daljoj perspektivi planirana je gradnja transformacije 220/110KV kao trajno rjeenje. TS Bar je povezana u sistem prenosa preko DV110KV Podgorica-Budva-Bar i DV110KV Podgorica-Bar; DV110KV Bar-Ulcinj napaja podruje Ulcinja preko sabirnica 110KV TS Bar. Problem nastaje kod havarije na jednom od dva napojna DV iz pravca Podgorice i Budve jer jedan ne bi moglo preuzeti cjelokupno optereenje konzuma Bara i Ulcinja. 5.2. Srednjenaponska mrea 35KV i 10KV Mrea 35KV i 10KV na uem podruju grada je kablovska; mrea 10KV se napaja iz TS 35/10KV Topolica instalisane snage 2x8MVA. Luka Bar se napaja is sopstvene TS 35/10KV 2x8MVA. U granicama obuhvata Marine ne postoji ni jedna TS 10/0,4KV; dio Marine na naponskom nivou 0,4KV napaja oblinja TS Luka Bar u vlasnitvu luke a sjeverni dio Marine (prema plai) napaja se iz mree ED Bar. Vrno optereenje u TS 35/10KV Topolica dostie 15MVA odnosno 3,5MVA u TS Luka Bar (GUP).


Mirko Futi 16

6. TELEKOMUNIKACIONA INFRASTRUKTURA Telekomunikaciona pristupna mrea na podruju Marine Bar sastoji se od telekomunikacione infrastrukture sa 4 PVC cijevi 110mm koje dolaze od TK kablovskog okna OK19 do okna OK19A na raskrsnici prema Luki Bar. Od navedene pozicije do terminala u marini postavljene su 2PVC cijevi 110mm i 3 tk okna . U tehnikoj prostoriji terminala se nalazi 100-to parni izvod povezan sa RSS Topolica1 kablom TK 59GM 50x4x0,4mm.Takoe je uraen i optiki privod kapaciteta 24 optika vlakna sa optikog kabla o.v. 24SM. Svi kablovski prvaci su povezani na glavni - vornu centralu Bar odnosno RSS Topolica1 kablovima sledeceg tipa i kapaciteta: TK59GM 500x4x0,4mm, TK59GM 50x4x0,4mm, Opticki kabal kapaciteta 24 opticka vlakna. Novi kapaciteti telekomunikacione mree sa kablom TK59GM 50x4x0,4mm su iskorieni 30% i ine telekomunikacione pristupnu mreu koja moe da podri servise nove generacije ADSL, LLICG, MIPNET, LLTCG i IPTV. Komutaciono vorie TKC Bar i IPS Topolica1 pruaju mogunosti PSTN , ISDN BRA, ISDN PRA telekomunikacionih servisa kao i broadbend ADSL, IPTV, MIPNET i LLICG servisa. ATC Bar je povezana sa ATC Podgorica, ATC Ulcinj i ATC Budva preko optikog spojnog Bar Podgorcia i Budva-Bar - Ulcinj. Kada su u pitanju televizijski kablovski sistemi KDS na predmetno podruju postoji KDS koja je zastupljena u gradskom podruju. Glavni Radio difuzni sistem RTCG se nalazi na Rumiji i TV kablovski operateri prenos TV signala realizuju beinim RD putem osim BBM koji prenos vri beinim putem koristeci MMDS tehnologiju. U skladu sa savremenim trendovima razvoja telekomunikacija postoji veoma irok spektar telekomunikacionih servisa kao i razliit pristup pojedinih telekomunikacionih i kablovskih i TV operatera. Osim telefonije operateri pruaju usluge Broadband Internet prenosa, prenos TV signala inim i beinim putem, prenos podataka, VOIP, VoD i slicno. Crnogorski Telekom prua servise Fiksne telefonije (POTS, ISDN BRA, ISDN PRA), Interneta i Prenosa podataka (ADSL, LLICG, MIPNET, LLTCG) i prenos TV signala najnovije generacije IP Televiziju. Svi ovi servisi se ostvaruju inim putem preko bakarnih i optikih kablova. M-Tel prua usluge Fiksne telefonije i Interenta beinim putem i uskoro e na ovaj nain ove sevise realizovati i operatori elektronskih komunikacija Telenor, BBM, WiMAX Montenegro i Montenegro Connect koji su kod agencije registrovani za navedene vrste usluga. Servise mobilne telefonije pruaju tri operatera i to Crnogrski Telekom, Telenor i M-Tel i n a podruju Marine Bar je visokokvalitetna pokrivenost signalom sva tri operatera. Kvalitet pokrivenosti signalom mobilne telefonije i kvalitet Data odnosno Mobilnog Interent servisa zavisi od pozicije i udaljenosti bazne stanice kao i od tipa baznih stanica (elija) GPRS , EGPRS ili EDGE i 3G.


Mirko Futi 17

7. HIDROTEHNIKA INFRASTRUKTURA 7.1. Vodosnabdijevanje Analizirano podruje se snabdijeva u okviru vodovodnog sistema Bar. Optina Bar je dosta dobro pokrivena vodovodnom mreom. Barski vodovod je grupni vodovod koji snabdjeva gradska naselja Bar, Stari Bar, Sutomore i jo 14 naselja rasporeenih du morske obale i u neposrednom zaleu. Vodovod Bar se snabdjeva vodom sa sedam izvorita. Turcin, Susta, Kajnak, Zaljevo su karstni izvori smjeteni istono i svjeveroistono od Bara i od njih se voda doprema u sistem gravitacijom. Brca je karstno izvorite smjetno u blizini obale i voda se u sistem doprema pumpanjem kao i sa izvorita Velje oko i Orahovsko polje smjetenih u zaleu. Vodovodni sistem Bara raspolae sa 7 rezervoara Spile, Marovici, PK Kurilo, Golo Brdo, Canj, uanj i Stari Bar ukupne zapremine 4850m3, to je nedovoljan rezervoarski prostor za postojee potroae: stanovnitvo i privredu. Barska vodovodna mrea pokriva povrinski podruje od oko 20 km2, najudaljenije take su na udaljenosti od oko 15 km, i visinski pokriva podruje od 0 m.n.m do 200 m.n.m. Iako je u rasponu od 200m i trebala bi imati III visinske zone, zbog nedostatka rezervoarskog prostora visinske zone snabdjevanja nisu strogo izdiferencirane. Marina Bar kao i Luka Bar, pripada I visinskoj zoni, koja se snabdjeva u zimskom periodu sa izvorita Brca, Kajnak i Zaljevo odnosno sa sa rezervoara anj, Golo Brdo i uanj. U ljetnjem periodu u ovo podruje se doprema voda sa izvorita iz zalea Orahovsko polje i Velje oko. Posmatrano podruje se snabdjeva sa postojeeg izvorita Kajnak u zimskom periodu, odnosno izvorita Orahovo Polje i Velje Oko u ljetnjem periodu. Podruje Marine nalazi se u I visinskoj zoni snabdjevanja u administrativnom centru, uz samu Luku Bar koja ima prioritet u snabdjevanju i visinskim poloajem i lokacijski kao i prioritet kao znaajan privredni subjekat. Do sada u ljetnjem periodu Luka Bar nije podlijegala restriktivnom snabdijevanju kao vie visinske zone, tako da ni za objekte Marine Bar se ne oekuje restriktivno snabdjevanje vodom. Nedostatak vode u Barskom vodovodnom sistemu, preteno u II i III visinskoj zoni ce biti nadoknaen vodom iz Regionalnog vodovodnog sistema. 7.2.Odvoenje otpadnih voda Na nivou Optine Bar, u prethodnom periodu, pokrivenost kanalizacionom mreom je oko 60%, odnosno 60% ukupnog stanovnitva je prikljueno na gradsku kanalizaciju, a za gradsko stanovnitvo taj procenat je 65%. Bar ima ukupno oko 60 km kanalizacione mree od cega oko 57 km gravitacione mree i 2.3 km potisnih cjevovoda sa pumpnim stanicama Botun, Topolica, Volujica i anj. Najvea pumpna stanica je Volujica i ona zauzima centralno mjesto u Barskom sistemu. Bar pored manjeg procenta prikljuenog stanovnitva na kanalizacionu mreu ima pored Ulcinja najveu jedininu duinu kanalizacionog kolektora po stanovniku na Crnogorskom primorju.


Mirko Futi 18

Otpadne vode se uputaju u prirodni recipijent odnosno more bez preiavanja preko dva vea podmorska ispusta anj (prenika 250mm, duine 1500m, dubine 40m, za 10.000 do 15.000 ekvivalentnih stanovnika ES) i Bar (prenika 400, duine oko 350 m, dubine 70m, za 20.000 do 35.000 ES). Barski sistem je koncipiran tako da se voda iz neposrednog zalea sliva prema obali i vodi glavnim obalnim kolektorom sa prepumpavanjem u PS Topolica i Volujica i bez preiavanja uputa u more. Takoe se i otpadne vode Sutomora vode na PS Botun, a anja na PS u anj i bez preiavanja isputaju u more. Za cjelokupno podruje Barske optine predviena su tri u reaja za preiavanje otpadnih voda Bar, Sutomore i anj za tri kanalizaciona podsistema Optine. Na podruju Marine na junom doku je smjeten kanalizacioni vod profila 200mm koji se vee na gradski kanalizacioni kolektor profila 500mm i to na vod koji ide paralelno sa etalitem uz Luku i ide prema PS Topolica. Otpadne vode Marine su komunalnog karaktera, ali i vode sa poveanim sadrajem ulja i masti. Treba striktno voditi rauna da se nakon isputanja preicene otpadne vode u recipijent ne smije ni u kom slucaju naruiti kvalitet recipijenta odnosno recipijent mora ostati u okviru klase i kategorije recipijenta predvidene Uredbom o klasifikaciji i kategorizaciji povrinskih i podzemnih voda (Sl.l. CG 27/07) i Zakonom o vodama (Sl.l. CG 27/07). 7.3.Odvoenje kinih voda U okviru odvoenja atmosferskih voda Marine postoji vie kategorija: odvoenje atmosferske otpadne vode sa krovnih povrina i odvoenja sa povrina oko objekata i sa saobraajnih i parkirnih povrina. Sadanje stanje u okviru odvodenja atmosferskih voda je takvo da ne postoje posebno kolektori za odvoenje atmosferskih voda. Odvoenje atmosferske vode sa oblinjeg prostora Topolice koncipirano je tako da se vode odvode sabirnim kolektorima ulicama koje su upravne na Ulicu Marala Tita i Jovana Tomaevica. Kolektori za atmosfersku kanalizaciju se ulivaju u sjeverni dio Luke Bar i u sjeverni dio Marine. 7.4. Upravljanje vrstim otpadom U marini Bar tretman otpada (vrsti otpad, zauljene vode i fekalne vode) se obavlja odlaganjem otpada u za to predviene plastine kontejnere, odnosno spremnike. Za sada se vrsti otpad u marini odlae u plastine kontejnere/spremnike i to u posebni spremnik za elektrini vrsti otpad (stare, odnosno istroene akumulatorske baterije i slian elektrini otpad), a ostali vrsti otpad se takoe odlae u za to predviene kontejnere. Separacija ostalog vrstog otpada se jo uvijek ne radi na adekvatan, odnosno propisan nain, nego se sav ostali vrsti otpad odlae u kontejnere bez separiranja, odnosno odvajanja.


Mirko Futi 19

Za odlaganje zauljenih voda i slinih materija unutar marine Bar je predvien plastini spremnik od oko 1.000 litara kapaciteta u koji se redovno odlau zauljene vode i sline materije po potrebi, kako sa plovnih objekata u marini tako i sa ureaja na kopnenom dijelu marine. Uprava marine Bar je potpisala ugovor sa specijalizovanom firmom Hemosan iz Bara, za preuzimanje i daljnje tretiranje svih vrsta otpada sa podruja marine Bar, te ova firma redovno vri preuzimanje, odnosno pranjenje ovih spremnika kada se isti napune. Na podruju Marine Bar, otpad se sakuplja i odvozi kamionima za vrsti otpad na postojee odlagalite otpada kod tunela na granici optine Bar i optine Ulcinj u okviru sakupljanja i odvoenja vrstog otpada sa podruja Optine Bar. Na istu deponiju se odlae i graevinski otpad odnosno otpad nastao ruenjem i rekonstrukcijom postojeih graevinskih objekata.


Mirko Futi 20

8. ANALIZA POSTOJEIH LUKIH KAPACITETA NA PODRUJU BARA 8.1. Osnovne karakteristike prostora U ovoj analizi nalaze se marina Bar i dio gradskog etalita na koji ona direktno izlazi, kao i pomorski putnicki terminal. Prostor se moe okarakterisati malim brojem objekata, jedini vei objekat je zgrada putnikog terminala u kojoj se nalaze kancelarije preduzea Barska plovidba AD Bar koje je vlasnik zgrade putnikogterminala i koje prua usluge korisnicima zgrade terminala i obavlja poslove pomorskog prevoza putnika i tereta. U ovoj zgradi smjetene su i kancelarije preduzea AD Marina Bar koje upravlja marinom, kao i ugostiteljski sadraji.

Slika 2.

Iako je predmetno podruje direktno nadovezano na gradsko etalite i preko njega na sam centar grada, ono ne funkcionie kao dio gradskog jezgra ve je odsjeeno od njega i sadrajno i ambijentalno. Razlozi za to lee u nainu na koji marina danas funkcionie odnosno aktivnostima i sadrajima koji se unutar nje odvijaju a prema kojima je i citav prostor kopnenog dijela marine prilagoen.


Mirko Futi 21

8.2. Postojei nain korienja prostora Glavni dok i spoljni lukobrani marine prvenstveno se koriste u svrhu zadovoljavanja primarnih potreba vlasnika plovnih objekata, a koji se tiu njihovog odravanja i servisiranja, izvlaenja iz vode, manevrisanja na kopnu i sl. Shodno tome, dokovi su pretvoreni u servisne i pristupne povrine koje su vrlo neuredene i primarno namenjene vlasnicima brodova a znatno manje drugim korisnicima i posjetiocima marine. Pratei sadraji marine poput prodajnih lokala (specijalizovanih ili onih opte potronje), ugostiteljskih(restorana, kafia i sl.) i uslunih lokala, zastupljeni su u maloj mjeri i kompletna ponuda locirana je unutar zgrade putnikog terminala. Nautiki sadraji (specijalizovane radnje za prodaju nautikog pribora i opreme i sl.) trenutno se nalaze van podruja same marine odnosno u sklopu kompleksa objekata sa suprotne strane gradskog etalita. Kolski saobraaj i povrine za parkiranje dominiraju nad pjeackim povrinama, automobili zauzimaju sve pristupne povrine, kako one na glavnom doku uz zgradu pomorskog putnickog terminala, tako i samo etalite. Time je kretanje kroz marinu dodatno oteano i njeni dokovi jo nepristupaniji. 8.3. Problemi u postojeem nainu korienja prostora marine

Slika 3.

I.A - Nain korienja dijela podruja oko glavnog drumskog prilaza marini Prilazni punkt je zajedniki za pomorski putniki terminal i marinu. Pri tome, ovdje se nalazi kontrola ulaza u marinu kroz koju se odvija i servisni prilaz (tj. ulaz cisterne sa gorivom), naplatni punkt za parking, kao i prilaz zaposlenih i posjetilaca marine. Kako i putniki terminal ima veoma kompleksan reim ulaza i kontrole, ovaj punkt je izuzetno optereen i od kljune vanosti za obezbjeenje uslova efikasnog odvijanja aktivnosti i marine i putnikog terminala.


Mirko Futi 22

I.B - Karakter marine i pitanje servisiranja plovila i planiranja suvih vezova Trenutno se servisiranje odvija na glavnom gatu, u dijelu odmah iza zgrade putnikog terminala. Taj prostor je vrlo zaputen i neureden. Od pomonih objekata prisutan je manji sanitarni blok a radionica je u formi hangara montanog tipa. I.C - Komunalni i ribarski vezovi Pitanje lociranja ribarskih i komunalnih vezova umnogome utie na funkcionisanje akvatorije marine. Ribarski vezovi su trenutno locirani uz spoljni zapadni lukobran akvatorije, koji se trenutno i koristi jedino za obezbjeenje pristupa ribara. Shodno nametnutoj ulozi, on je u potpunosti pretvoren u prostor za zadovoljavanje potreba ribara, izvlaenje mrea i privremeno odlaganje ulova. U dijelu uz zapadni lukobran su trenutno najpovoljniji uslovi za poveanje kapaciteta marine. Komunalni vezovi nalaze se u najatraktivnijem dijelu akvatorija, njenoj istonoj strani koja izlazi na gradsko etalite. I.D - Lociranje pumpe za gorivo i ureenje lukobrana na kojem se nalazi Postojea lokacija pumpe za gorivo je, posmatrano sa aspekta obezbjeenja pristupa i naina kretanja cisterne kroz prostor marine, najpovoljnija. Preostala povrina lukobrana koristi se za servisiranje amaca, njihovo skladitenje na suvom i sl. I. E - Prostor etalita i mogunosti njegovog korienja i ureenja Ovaj dio marine prvenstveno se koristi kao parking povrina i prostor na kojem se razdvajaju prilazi gatovima. Meutim, on predstavlja vaan potencijal za unapreenje naina korienja marine a naroito ostvarivanja kvalitetne veze sa neposrednim okruenjem, a to je gradsko etalite du kojeg su koncentrisani raznovrsni usluno trgovinski sadraji. U tom kontekstu se postavlja pitanje proimanja sadraja i komunikacionih tokova marine sa sadrajima i deavanjima grada. Nain rjeavanja tog pitanja u mnogome utie i na nivo izgraenosti koji ovaj potez treba da posjeduje a time i nain njegovog oblikovanja i ureenja. Takoe, pitanje ureenja ovog dijela marine usko je povezano i sa nainom rjeavanja potreba za parking mjestima to predstavlja jedan od glavnih problema u nainu korienja kopnenog prostora marine s obzirom na njene ograniene prostorne kapacitete. Tokom dosadanjeg upravljanja marinom Bar, evidentirani su jo neki od problema: -Neadekvatna dubina akvatorijuma marine, potrebno je produbljivanje, naroito na ulazu u marinu i na dijelu etalista, gdje se sada vezuju barke mjetana. U sluaju izvoenja produbljivanja, potrebno je prethodno dobiti odgovarajuce dozvole, odnosno predvidjeti nain odlaganja izdubljenog materijala. - Pojaati, odnosno rekonstruisati postojei lukobran, pogotovo njegov dio na ulazu u marinu, jer je znaajno ruiniran.


Mirko Futi 23

- Na kopnenom dijelu marine prostori za servisiranje, odnosno odlaganje na suvom plovnih objekata nije adekvatno obiljeen. Neophodno je postovanje propisanih uslova za takav prostor. - Zatita kopnenog i vodenog dijela marine od zagaivanja bilo sa kopna, bilo sa mora nije adekvatno napravljena. - Problem ribarskih brodova, odnosno njihov smjetaj u marini nije adekvatno rijeen. Uopte se ne vodi rauna o zatiti od zagaivanja sa ovih brodova. - Problem smjetaja amaca civilnog stanovnitva nije rijeen na adekvatan nain. 8.4. Problemi u nainu korienja prostora putnikog terminala Stanje na putnikom terminalu u sklopu luke karakterie slijedee: - Uobiajeni meteoroloki i maritimni uslovi u luci, na terminalu omoguavaju prihvat putnikih ro-ro brodova pretpostavljenih veliina (kakve su sada) na siguran nain. - Uplovljavanje brodova sa otvorenog mora u luku i prilaz putnikom terminalu moe se smatrati uobiajenim i ne predstavlja veu opasnost za sigurnost plovidbe (ovo vai uz pretpostavku tehnike ispravnosti svih brodskih ureaja). - irina plovnog puta predstavlja donju granicu za plovni put koji se koristi za jednosmjernu plovidbu za vee brodove. - Podruje okreta brodova ispred terminala moe se smatrati relativno sigurnim za potrebe manevra okreta brodova pretpostavljene veliine koji se sada vezuju na terminal. - Dubinu mora je potrebno redovno nadzirati i odravati. - Postojee navigacione oznake zadovoljavaju uobiajene zahtjeve sigurnosti za uplovljavanje i isplovljavanje brodova u/iz terminala. - Manevar dolaska i priveza brodova odnosno odveza i isplovljavanja moe se izvoditi danju i nou. - Privezne bitve na terminalu zadovoljavaju mjere maritimne sigurnosti tokom boravka broda na mjestu priveza. - Istovremeno manevrisanje dva vea broda u dijelu gdje se nalazi terminal ne bi trebalo dozvoljavati. Manje, srednje i vee jahte, a povremeno i amci za line potrebe ulaze i izlaze u unutranji dio lukog akvatorijuma, cime se u znaajnoj mjeri negativno utie na sigurnost uplovljavanja i isplovljavanja brodova. Ovo iz razloga to se jo uvijek u junom dijelu od terminala za privez ro-ro putnikih brodova nalazi marina. Ovo je indirektan uticaj na sigurnost plovidbe, to zahtijeva i poveani oprez svakog plovnog objekta, a to je pogotovo izraeno tokom ljetnjih mjeseci. Kada je putniki terminal Luke Bar u pitanju, shodno ISPS Kodeksu, sam terminal nije adekvatno ukljuen u cjelokupni bezbjedonosni sistem Luke Bar.


Mirko Futi 24

9. IZVOD IZ PROSTORNOG PLANA BARA (2007.) Nautiki turizam je jedan od favorizovanih selektivnih oblika turizma i stoga je ovaj vid turizma potrebno dalje razvijati zbog prirodnih bogatstava, prednosti obale mora i jezera, poloaja crnogorske obale, konstantno rastue potranje, a naroito zbog ekonomskih efekata koji se postiu realizacijom ovakvog vida turizma. Posebna panja usmjerena je na pretvaranje bivih vojnih i industrijskih kapaciteta, kao i devastiranih oblasti u marine, koje pokazuju pozitivan uticaj na ekologiju (zato to je funkcija marine manje tetna po okolinu od postojee funkcije ovih oblasti, a nema korienja dodatnog zemljita), imid destinacije i investicioni kapital (jer postoji vec rijeena komunalna infrastruktura). Nedostatak ovih oblasti je esta potreba za proirenim i u pogledu kapitala intenzivnim icenjem brownfield lokacija. U vezi sa osiguranjem odrivog razvoja i ouvanjem ekoloke ravnotee, izbjegavanjem korienja plaa i drugih vanih turistikih resursa i procjenom ekonomske opravdanosti, sljedee lokacije za marine ce se zatititi od zahtjeva i upotreba koje su u suprotnosti ili ometaju predvienu namjenu: - Dae se prioritet umjerenom opremanju postojeih nautickih taaka koje su locirane u okviru izgraenih i operativno osposobljenih djelova obale, kao to su Kotor, Tivat, Bar i Budva. Potrebno je dovriti izgradnju marine unutar Luke Bar. - Vee servisne marine sa dovoljno velikim kapacitetima treba da nautikim ekspertima obezbijede sve neophodne sadraje: optine Bar i Tivat. - Standardne marine sa kapacitetima koji zadovoljavaju potrebe nautikih eksperata na svim ostalim kljunim lokacijama: rt Kobila, Liman u Ulcinju, Bigova i Kumbor. - Specijalizovane marine odnose se na lokacije za koje postoji veliko interesovanje nautikih eksperata, meutim, zbog odreenih ekolokih ogranienja, planiranje izgradnje mora se vriti veoma oprezno: Ada Bojana, Buljarica, Rijeka Crnojevia i Virpazar (za Rijeku Crnojevia i Virpazar ovo podrazumijeva uglavnom revitalizaciju i opremanje kejova). - Postojece luke i marine e se unaprijediti u pogledu kvaliteta usluga.


Mirko Futi 25

Slika 4. Izvod iz prostornog plana Bara


Mirko Futi 26

10. IZBOR LOKACIJE I SADRAJA LUKE NAUTIKOG TURIZMA 10.1. Izbor lokacije Odabir lokacije za izgradnju odnosno dogradnju postojee marine temelji se na: - steenim obavezama (propisi, planovi vieg reda, ugovor o koncesiji...) - postavljenim ciljevima, usklaivanju razliitih interesa korisnika, lokalne i dravne uprave, - zatiti prostora, unapreenju i ouvanju ivotne sredine. - analizom postojeeg stanja predmetnog podruja i potencijala i ogranienja za dalji razvoj lokacije, - generalnog koncepta namjene povrina ne samo predmetnog dijela ve i ireg obalnog poteza Bara, - trino finansijske projekcije razvoja podruja, - smjernica nadlenih institucija i referentnih primjera iz mediteranskog podruja. U tom kontekstu, prvenstveno bi trebalo izvesti dogradnju i unapreenje postojee marine i prostora putnikog terminala kako bi se kompletirala postojea nautiko-turistika ponuda Bara, uz izgradnju novog lukobrana u eventualnoj II fazi realizacije. 10.2. Planirane namjene 10.2.1. Luka nautikog turizma MARINA BAR Marine predstavljaju specijalizovane turistike luke ciji je akvatorij prirodno ili vjetaki zatien. Osposobljene su za prihvat, snabdijevanje posade i turista, odravanje i opremanje plovila, sa direktnim pjeakim pristupom svakom plovilu na vezu i mogunosti njegovog korienja u svakom trenutku. Unutar kompleksa marine predvieni su: 1. Pristanite Pristanite se sastoji od ulazno-izlaznog dijela, akvatorija i lukobrana. Ulazno-izlazni dio marine predstavljaju kapiju marine, odgovarajua luka svijetla (svetionik) i manevarski prostor pred ulazom namijenjen okretanju brodova pri ulazu odnosno izlasku iz marine. Akvatorij ini jezgro svake marine. Akvatorij u svom sastavu ima pumpu za gorivo, vodene prolaze, sidrita i gatove. Mogui kapacitet ovake marine je maksimum 850 plovnih vozila to premauje postojei kapacitet marine, pa se predvia i njeno proirenje i aktiviranje akvatorije sa druge strane postojeeg zapadnog lukobrana (izgradnjom novog spoljnjeg zapadnog lukobrana). Pumpa za gorivo bila bi dislocirana na novu poziciju uz novoplanirani ulaz u marinu, na kraju


Mirko Futi 27

sjevernog lukobranu. Time se omoguava opsluivanje ne samo plovila koja su za dui period stacionirana u marini ve i onih koja trae kratku i brzu uslugu. Do pumpe je obezbijeen servisni pristup za gorivo. Gatovi su namijenjeni sidrenju i vezivanju plovnih objekata. Oni mogu biti nepokretni i pokretni. Ovim planom dat je raspored gatova samo kao ilustrativan prikaz mogue organizacije akvatorija marine i radi provjere broja plovila koji se untar nje mogu skladititi. Lukobran je osnovno sredstvo zatite marine od struje i talasa. U skladu sa eventualnim proirenjem kapaciteta marine, potrebno je i produenje i ojaavanje postojeeg sjevernog lukobrana kao i izgradnja jo jednog spoljnjeg lukobrana na zapadnom dijelu marine.

Slika 5. 2. Centar marine Nautiko - turistiki centar predstavlja okosnicu svih deavanja u marini. On objedinjuje sve aktivnosti vezane za upravljanje marinom sa prateim sadrajima kojima se obezbjeuje visok nivo usluge korisnicima marine (vlasnicima plovila) i njenim posjetiocima. Da bi marina mogla da rauna i na gradsku populaciju kao na svog korisnika, centar marine treba da razvija i sadraje zanimljive iroj strukturi korisnika, i time obezbijedi aktivan ivot marine i van plovidbene sezone. Nautiko - turistiki centar obuhvata:


Mirko Futi 28

- Upravu marine - predstavlja prostor iz kojeg se sprovodi rukovoenje svih aktivnosti marine ali i pruaju osnovne informacije o njoj. Ovdje se mogu organizovati kancelarijski prostori uprave marine, info punktovi sa svim podacima o samoj marini ali i njenom okruenju, carinski i policijski punkt, turistike agencije i rent-a-car slube, ambulanta, sanitarni blok i svi drugi primarni usluni sadraji marine. -Trgovinske radnje: prodaja nautikog pribora i opreme (nautiko-navigaciona oprema i ribolovno-komandna oprema), salon za prodaju brodova i amaca, manji trgovinski lokali specijalizovanog tipa poput nautike knjiare, suvenirnice, foto radnje i sl., manji trgovinski lokali sa sadrajima opte potronje poput butika odjee i obue, apoteka i sl. - Ugostiteljski lokali: kafii, restorani, picerije, barovi i sl. ... - Klupske prostorije - objekat jedriliarskog kluba unutar kojeg se mogu planirati klupske prostorije, kole jedrenja, teretane i druge prostorije za fitnes, ugostiteljski sadraji, manje povrine za rekreaciju na otvorenom i sl. Jedriliarski klub moe da posjeduje manje servisne povrine kako bi se obezbijedili uslovi izvlaenja i servisiranja manjih jedrilica. - Smjetajne kapacitete unutar marine: "boutique" hotel. Za organizaciju sadraja nautiko-turistikog centra marine predvieni su glavni gat na kojem dominiraju specijalizovani nautiki i smjetajni sadraji te postojei sjeverni lukobran, uz gradsku plau, na kojem treba razvijati sadraje za iru strukturu korisnika-posjetioce plae i gradskog etalita-kako bi marina postala dio i svakodnevnih deavanja centra Bara. 3. Promenada marine - glavno etalite marine Promenada marine je njen osnovni integriui dio odnosno prostor koji povezuje sve sadraje u marini od servisnog dijela, preko akvatorija do centra marine tj. smjetajnih i ugostiteljsko trgovinskih sadraja. Promenada se protee neposredno uz akvatorijum marine, obezbjeuje direktan pristup svim pontonima, a od nje se dalje odvajaju staze i pristupi ka svim sadrajima odnosno objektima marine. Takoe, promenada predstavlja i neposrednu vezu sa okruenjem odnosno gradskim etalitem na koji se direktno nadovezuje. Po svojoj namjeni ovo je potez zelenih i slobodnih povrina ograniene namjene: parterno ureene povrine oplemenjene razliitim oblicima ozelenjavanja (drvoredi, manje ozelenjene povrine, vodne povrine i sl.). Ovaj potez treba da bude bogato opremljen ne samo urbanim mobilijarom neophodnim za ureenje pjeakih povrina-klupe, kandelabri, korpe za smee i sl.- ve i elementima karakteristinim za marine a koji su u slubi obezbjeenja funkcionisanja plovila (bitve, prikljuci za struju i vodu...) i same marine (infornacione table, oglasni panoi turistikog i maritimnog karaktera, panoi za ekoloko informisanje i edukaciju posjetilaca i korisnika marine...). Promenada je dominatno namijenjena za pjeaku komunikaciju ali je obrada partera takva da moe da primi i kolski saobraaj kako bi bila obezbijeena dostupnost svih pontona, ekonomski pristupi svim objektima u marini kao i prilaz interventnih vozila.


Mirko Futi 29

4. Servisno-skladini prostor marine Servisno-skladini prostor marine obezbjeuje: povrine za skladitenje plovila (hangar), operativno radne povrine za izvlaenje i sputanje plovila i radionice. - Hangar je namijenjen uvanju plovila na kopnu u periodu kada nije sezona plovidbe. Kapacitet hangara treba da zadovlji potrebe maksimalno 10% vlasnika plovila. - Prostor za izvlaenje i sputanje plovila obezbjeuje efikasan svakodnevni kontakt izmeu mora i kopna to je jedan od primarnih uslova rada svake (servisne) marine. U tu svrhu potrebno je obezbijediti posebne ureaje poput rampi i travel-lifta, a uz njih i povrinu za privremeno parkiranje plovila na kopnu, ija je funkcija da u kratkom vremenu prihvati plovila i dalje ih distribuira u odreeni vodeni ili kopneni dio marine. Ove povrine koriste se i za suve vezove odnosno kao zimovnici na otvorenom. - Radionica je namijenjena svim vidovima servisiranja koji zahtijevaju posebne maine i opremu tako da u njoj treba predvidjeti stolarske, farbarske, mehaniarske, plastikarske, elektriarske i druge pogone. 5. Interne servisne saobraajnice Interna servisna saobraajnica je okosnica kolskog saobraaja u marini, kojom se kolski povezuju i servisiraju sve prostorno-funkcionalne cjeline marine.U funkcionalnom smislu ovo je dominantno kolski potez na kojem ne smiju da postoje nikakve fizike barijere kojima bi se onemoguio prolaz dostavnih, interventnih, servisnih i drugih vozila. Uoblikovnom smislu ovo je povrina koja je na istoj nivelaciji kao i preostali dio promenade, ali sa drugaijom obradom partera kako bi se i vizuelno odvojila. 10.2.2. Povrine saobraajne infrastrukture Povrine saobraajne infrastrukture ovim planom su namjenjene za: 1. Vodni saobraaj - pomorski putniki terminal U planu je i pomorski putniki terminal. Lociran je na glavnom gatu koji razdvaja akvatorij marine od akvatorija Luke Bar. Predstavlja vaan punkt pomorskog saobraaja za koji se planira intenziviranje putnikog pomorskog prometa to iziskuje poveanje povrina gata za pristajanje brodova i unapreenje ponude usluga u skladu sa brojem i strukturom korisnika terminala. 2. Drumski saobraaj Povrine drumskog saobraaja ograniene su na prostor koji predstavlja ulaz u ovo podruje iz pravca grada a na kojem onda treba razdvojiti korisnike i posjetioce marine Bar od korisnika pomorskog putnikog terminala, i sve usaglasiti sa kretanjima du glavnog gradskog etalita. U sklopu ovih povrina su i parkinzi namijenjeni prvenstveno zaposlenima u marini Bar i putnikom terminalu, ali i njihovim posjetiocima i korisnicima.


Mirko Futi 30

10.2.3. Povrine specijalne namjene 1. Povrine od interesa za odbranu Povrina od interesa za odbranu nalazi se u junom delu podruja, uz dio akvatorija Luke Bar u kojem su trenutno vojni vezovi. U skladu sa tim, povrina gata uz vojne vezove namijenjena je za potrebe Mornarice Vojske Crne Gore: izvlaenje, skladitenje, servisiranje i sl. 10.2.4. Povrine za pejzano ureenje Povrine za pejzano ureenje naselja i elementi sistema urbanog zelenila se klasifikuju kao zelene i slobodne povrine javne namjene. Uz istonu obalu akvatorija marine nadovezuje se potez gradskog etalita. Ovaj potez je izuzetno vaan: 1. U funkcionalnom smislu jer povezuje gradski centar sa obalom tj. marinom a istovremeno je dio glavnog pjeackog toka uz obalu, 2. U oblikovnom smislu ovaj potez treba da dobije odlike prepoznatljivog ambijenta pjeaka povrina bogatog dekorativnog poploanja sa manjim parkovskim cjelinama kao zelenim oazama. Zelene i slobodne povrine ogranienog korienja imaju izuzetno vanu ulogu u ureenju parternih povrina same marine a naroito njene promenade kao glavne pjeake komunikacije. Takoe, nain njihovog ureenja unutar definisanih prostorno-funkcionalnih cjelina marine uticae i na prepoznatljivost i atraktivnost svake od tih cjelina: povrine uz upravu marine, uz hotel i jedrliarski klub, uz trgovinsko-ugostiteljske sadraje marine. 10.2.5. Povrine mora Povrine mora u ovom planu ine povrine unutranjih morskih voda, a obuhvataju akvatorijum marine Bar i akvatorijum Luke Bar uz koju je organizovan pomorski putniki terminal.


Mirko Futi 31

11. POSTOJEI KAPACITETI MARINE BAR 11.1. Osnovne karakteristike po projektu Izgradnja velike i moderne Marine Bar zapoeta je 1984.godine. Projektovana je sa sledeim osnovnim karakteristikama i kapacitetom: ELEMENTI POVRINA - DUINA Ukupna povrina Marine 147. 911 m Povrina kopnenog dijela 52. 806 m Povrina akvatorijuma 95. 105 m Ukupna duina operativne obale 3. 703 m Broj vezova u moru (mokri) 900 vezova Broj suvih vezova (na gatovima) 200 vezova Dubina akvatorijuma Marine 1 5 m Graevinski radovi na projektovanoj Marini su zapoeti 1986. Godine, ali su zbog tekoa finansiranja vie puta prekidani. Procenjuje se da je dostignut stepen izgraenosti do januara mjeseca ove godine oko 65%. 11.2. Osnovne karakteristike izgraenosti Marine Bar Osnovne karakteristike izgraenosti Marine po pojedinim segmentima: 11.2.1. Graevinsko zemljite:

- Dijelom uraeni projekti za ureenje prostora; - Ureen proctor oko 2/3 od ukupne povrine 52. 806 m; - Prostor je opskrbljen primarnom i sekundarnom infrastrukturom (oko 2/3). Uraena je

podzemna infrastruktura u veem dijelu Marine; - Ureen parking proctor sa kompjuterskom kontrolom ulaza i izlaza za oko 300 vozila.

11.2.2. Vezovi:

- Marina ima 8 betonskih gatova na elinim ipovima po 150 m duine i sa ugraenim bitvama, koje su zbog dotrajalosti u dosta loem stanju;

- Operativna obala 1. 305 m za vezivanje veih plovila; - Ukupna duiva operativnih obala u cijeloj marini (na gatovima uz lukobrane, uz obalu i

na gatovima na ipovima) je 3600 metara; - Trenutni kapacitet vezova: 250 opremljenih i "sigurnih", plus 200 upotrebljivih, kao i 50

vezova za jahte duine preko 24 m. u komercijalnom dijelu (ukupno 500 komercijalnih vezova), te 300 vezova u komunalnom dijelu Marine;

- Ureena povrina za 200 "suvih" vezova i servisna zona za 10 plovila na gatovima uz lukobrane;


Mirko Futi 32

11.2.3. Objekti:

- Recepcija, povrine 70 m, sagraena 1991. godine i kancelarijski prostor; - Objekat TS toplana 87 m (u funkciji Putnikog terminal); - Servisni hangar povrine 421 m montanog tipa; - Hladnjaa za ribu povrine 453 m montanog tipa; - Benzinska stanica povrine 44 m sa tankvanom 95 m i 2 tanka od 30 t plus 1 od 50 t.

11.2.4. Usluge:

- Prua usluge snadbijevanja vodom i elektrinom strujom na vezovima jer ima 80 servisnih ormaria sa prikljucima za vodu i 240 prikljuaka za elektrinu energiju (200 prikljuaka 220V 50Hz i 40 prikljuaka 380V, 50 Hz);

- Prua usluge snadbijevanja rezervnim djelovima i opremom ima prodavnice nautike opreme;

- Preuzima sve vrste otpadnih voda sa plovila po pozivu; - Prua usluge auto dizalicama nosivosti 50 i 70 tona; - Vri sve vrste servisa plovila; - Prua usluge arteringa i obuke skipera; - Prua usluge ronjenja i pregledavanja oplate dna plovnih objekata; - Obezbjeuje video nadzor nad veinom komercijalnih vezova 24 asa dnevno; - Prua usluge parkiranja za 300 vozila; - Prua usluge keteringa po pozivu; - Prua bankarske i PTT usluge i Wi-Fi usluge; - Vri preglede, domaeg i stranog osiguranja, kao i registracije plovila pod domaom i

stranom zastavom; - Prua usluge pomorske pilotae (peljaranja) po pozivu jer nije obavezna; - Prua usluge veza, uvanja ili zimovnika za plovne objekte po ugovorima, kao osnovnu

djelatnost. 11.3. Poslovanje AD "Marina" Bar: Poslovnu godinu AD Marina Bar je zapoela sa optereenjem po obavezi plaanja duga prema Jugopetrolu Kotor u iznosu od cca. 40. 000 , nastalog kao rezultat usmjeravanja prihoda od njihove prodate robe za izmirenje obaveza prema izvoaima radova za izgradnju infrastrukturnih objekata Marine u prethodnom periodu. Planirani poslovni prihod se ostvaruje u procentu od cca. 95% tako da je u protekloj godini i u prvom kvartalu ove godine ostvaren pozitivan finansijski rezultat, uz izmirenje svih obaveza prema skoro svim dobavljaima, osim sitnijih tekuih trokova. Isto je postignuto poveanjem komercijalnih prihoda i smanjenjem trokova sa stalnim umanjenjem plata radnika za 20% u proloj godini. Plate radnika su isplaene akontativno za 5 mjeseci ove godine, a ostala je realizacija otpisa poreza i doprinosa Marine koje je usaglaeno na nivou Ministarstva finansija, Ministarstva


Mirko Futi 33

saobraaja i pomorstva, Prekookeanske, odnosno Barske plovidbe i Marine Bar prilikom rjeavanja statusnog pitanja Marine u odnosu na vlasnitvo i Morkim dobrom. Usaglaeni stav je potrebno verifikovati na skuptini akcionara te sprovesti umanjenje kapitala Drutva. Time se otvara mogunost realizacije odluke Vlade o ponovnoj privatizaciji Marine, nakon dodjele koncesionog prava Marini i objave tendera. Time e se takoe otvoriti mogunost valorizacije ukupnih investicionih ulaganja u proteklom period, jer veoma ozbiljni strateki partneri ekaju na mogunost ulaganja u Marinu. Navedenim ulaganjima uslovi boravka i ponude Marine ostali sun a zadovoljavajuem nivou za postojeu potranju i potrebe korisnika. Prisutno je poveanje stranih korisnika i priliva sredstava u aprilu, maju, junu, julu, avgustu, septembru i oktobru mjesecu svake godine, uz najavu veeg broja stranih jahti za zimovnik u Marini (sklopljen 81 pojedinani ugovor). Konstatan je priliv sredstava od tzv. komunalnih vezova, odnosno vezova za plovne objekte lokalnog, domicilnog stanovnitva, s obzirom da je stanovnitvu grada dozvoljeno plaanje u vie rata (sklopljeno je 294 pojedinanih ugovora). Prihodi od parking su blago umanjeni zbog nerijeenog nepropisnog parkiranja ispred ulaza u Marinu tokom turistike sezone. Prihodi od servisa se ne ostvaruju po planu zbog nedostatka strunog kadra. Prihodi od benzinske pumpe su ostvareni po planu uz iznajmljivanje objekta, ime je postignut pozitivan efekat uz umanjenje broja radnika. Prihodi od zakupa prostora i gatova su uglavnom prema planiranim, pri emu se naplata ostvaruje cikliki oteano. Prihodi od ribarskih plovnih objekata i hladnjae za ribu su ispod planiranih zbog nedostatka profesionalnih ribara i adekvatne opreme posebno za ulov plave ribe.


Mirko Futi 34

12. OSTVARENI OBIM PROMETA U 2013. GODINI KOMERCIJALNI VEZOVI Godina % Broj plovila-Jahte preko 24 m 2011 49 2012 + 2 % 50 2013 50 KOMERCIJALNI VEZOVI Godina % Broj plovila - do 24 m 2011 440 2012 + 2 % 450 2013 450 KOMUNALNI (GRADSKI) VEZOVI Godina % Broj plovila 2011 288 2012 + 6,9 % 301 2013 301 RIBARICE (KOE) Godina % Broj plovila 2011 12 2012 + 33,33 % 16 2013 16


Mirko Futi 35

13. ORGANIZACIJA AD "MARINA" BAR 13.1. VLASNIKA STRUKTURA

1. Naziv emitenta: "MARINA" AD - BAR 2. Ukupno akcija: 1 519 379 3. Nominalna vrijednost po akciji: 5.7926 4. Vrijednost akcijskog kapitala: 8 801 154,79 . 5. AD "Marina" Bar registrovana je kao samostalan pravni subjekt kod Privrednog Suda u

Podgorici dana 11.06.2001.godine, a faktiki poela da funkcionie 16.07.2001.godine. 6. Poslije neuspjele privatizacije, AD Marina Bar je ponovo u dravnom vlasnitvu, a

namjera je Drave da nae stratekog partnera radi privatizacije, ulaganja, proirenja i dovretka iste.

Struktura kapitala na dan 31.03.2014.godine Vlasnik Broj akcija Procenat Drava Crna Gora 295 838 19.4710 Fond za razvoj Crne Gore 258 283 16.9992 Fond PIO Crne Gore 203 704 13,4071 Zavod za zapoljavanje Crne Gore 67 902 4,4691 Ostala pravna lica 26 338 1,7335 Fizika lica 667 314 43,9202 Ukupno 1 519 379 100,0000 Vlada je u oktobru 2013. godine raskinula ugovor o prodaji akcija i o koncesiji sa kompanijom Multikapitals i Latvijas Krajbankom iz Rige koje su 2009. godina kupile 54 % akcija drave i dravnih fondova. Ugovor je raskinut jer nije potovan investicioni program od 11,5 miliona eura. Novo rukovodstvo je poelo sveobuhvatnu revitalizaciju preduzea na novim osnovama. Zadatak nove uprave je da na kratak rok pobolja operativne aktivnosti meu kojima je i bolja iskoritenost gatova. Postojala je situacija gdje su svi raspoloivi kapaciteti, odnosno gatovi marine bili rentirani, ali to nije bilo popraeno dodatnim uslugama, tako da je firma zavisila samo od prihoda zakupoprimaoca, to je jako nepovoljna pozicija, a nita nije injeno godinama da se osmisli i proiri postojei portfolio usluga koje pruaju sve marine u okruenju. Novo rukovodstvo e uspostaviti saradnju sa lokalnom samoupravom, a i sa lokalnom i republikom, odnosno dravnom turistikom organizacijom. Nema logike da najatraktivniji dio marine zjapi prazan, da jo nijesu rijeeni problemi sa komunalnim vezovima ili da samo nekoliko stotina metara od te marine posluje mnogo manja marina i nepovoljnijeg poloaja, ali ostvaruje zavidne rezultate i sa manjim brojem zaposlenih prua vrhunsku uslugu, servis i privlai i mega jahte.


Mirko Futi 36

13.2. OGRANIZACIONA STRUKTURA Poslovne funkcije preduzea su organizovane u formi pojedinih organizacionih entiteta koji imaju organizacioni status : SEKTORA, SLUBI I REFERATA. U preduzeu je inplementiran jedinstveni oblik funkcionalnog modela organizacione strukture. Bazine poslovne funkcije su pri tome svrstane u tri osnovna sektora i jednu slubu:

- Pravni i kadrovski sektor; - Komercijalno tehniki sektor; - Finansijski sektor; - Sluba marketinga.

Skuptina akcionara

Odbor direktora

Izvrni direktor Sekretar drutva

Direktor pravnog i kadrovskog sektora

Direktor komercijalno-tehnikog sektora

Direktor finansijskog sektora

Sluba

marketinga

Pravna sluba:

1.Samostalni pravni referent -statusna pitanja - normativa -radni odnosi -svojinsko-pravni poslovi 2.Korespodent

ef komercijalno tehnike slube:

1.samostalni k-t referent 2.k-t referent 3.referent za izna-jmljivanje vozila 4.referent prodaje na parkingu 5.referent prodaje na benz. Pumpi 6.radnici na obezbjeenju

Opta pitanja 1.Sekretarica izv-nog direktora 2.Arhivar 3.Voza

4.istaica/kurir

ef servis slube

1.mehaniar-tesar 2.dizaliar

3.pomoni radnik

1.Obraunski

radnik 2.Knjigovoa

3.Blagajnik

ef slube

marketinga


Mirko Futi 37

13.3. ZAPOSLENOST Karakteristike ovog aspekta funkcionisanja Marine su sledee:

- Ukupan broj zaposlenih je 21 od kojih su 17 u stalnom radnom odnosu, a 4 na odreeno vrijeme. Vika radnika nema. Evidentiran je stalan nedostatak strune radne snage u servisnoj slubi.

- Kvalifikaciona struktura zaposlenih je soledea: VSS-6, VS-5, SSS-6, KV-3, NK-1. - Prosjena starosna dob zaposlenih je oko 43 godine. - Prosjean radni sta zaposlenih je oko 24 godine. - Polna struktura je sledea: 7 ena i 14 mukaraca. - Prosjena zarada je na republikom prosjeku.

Marina Bar, nakon velikih odricanja radnika i rukovodstva preduzea, odnosno privrednog drutva u proteklom periodu, koji su bila neophodna da se u postojeim uslovima poslovanja obezbijede potrebni uslovi i ponuda ulazi u fazu pozitivnog poslovanja to pokazuju i rezultati.1 1 Privredna komora Crne Gore Informacija o privrednim kretanjima u pomorskoj privredi za 2013.godinu


Mirko Futi 38

14. SWOT ANALIZA Polazei od postojeeg stanja resursne osnove Marine, uvida u voenje marketinkih i drugih poslovnih aktivnosti, perspektiva ukupnog ekonomskog i posebno turistikog razvoja Crne Gore i dr., mogue je kroz okvirnu SWOT analizu, izvesti ocjenu o determinantama razvoja Marine Bar. Ovdje je rije o utvrivanju prednosti (jakih taaka), slabosti (slabih taaka), te uoavanju potencijalnih ansi i prijetnji preduzeu koje dolaze iz interne sredine i/ili makro okruenja.

a) Prednosti "jake take" su:

- Povoljna lokacija sa makro i mikro geografskog i geoprometnog gledita; - Kvalitetne poslovne veze sa preduzeem "Barska plovidba" AD Bar u ijem je vlasnitvu

putniki terminal (sa mnogim sadrajima na koje je naslonjena Marina), sa posledicom emitovanja znaajnih sienergetskih efekata;

- U Marini egzistiraju jaht-kluba sa kolom jedrenja i 2 ronilaka kluba sa kolom ronjenja;

- Razuen poslovni portfolio i permanentno unapreenje uslunih kapaciteta, uslunog programa Marine kroz investiciona ulaganja;

- Kvalitetno upravljanje istrumentima marketinga (obezbeenje cjenovne konkurentnosti, kontinuiranog irenja kanala prodaje, inicirane promotivne aktivnosti kao to je web site www.marinabar.org, odgovarajui prospekti i dr.);

- Zavidno iskustvo u osnovnoj djelatnosti preduzea; - Kvalitetna kadrovska osnova; - Iskusan menadment tim. b) Nedostaci "slabe take" su:

- Nekompletna izgraenost Marine (stepen izgraenosti oko 65% ); - Odbijanje svetski poznatih osiguravajuih drutava da pokriju plovne objekte za vrijeme

njihovog boravka u tako nezavrenoj i neosiguranoj Marini; - Nedovoljna reproduktivna i reinvesticiona sposobnost AD "Marina" sa elementima

finansijske nestabilnosti; - Pomanjkanje profitno orjentisanog nastupa preduzea (nuno vrebati svaku priliku); - Nedovoljno agresivan promotivni nastup na meunarodnom tritu; - Nedovoljna sinhronizacija u okviru ukupne turistike ponude Crne Gore i Bara; - Nerijeen status lokacija za ribarice i amce na tzv. komunalnim vezovima u Marini Bar; - Sve manja i dosta nepovoljna spremnost finansijskih institucija da kreditiraju dogradnju i

modernizaciju Marine.

c) Prijetnje (interne i eksterne) su:

- Globalna ekonomska kriza; - Sporost u dinamiziranju privrednog, posebno turistikog razvoja u Crnoj Gori zbog te

ekonomske krize; - Relativno mlado i nedovoljno razvijeno nautiko trite u Crnoj Gori;


Mirko Futi 39

- Nestimulativni kreditni uslovi finansijskih institucija; - Nepostojanje dugorone strategije razvoja ovog segmenta nautikog turizma na nivou

Republike i posebno Optine Bar.

d) anse su:

- Blagovremeno pronalaenje snano motivisanih stratekih partnera, tj. brzo okonanje procesa privatizacije, sa posledicom na realizaciju novih ulaganja i kompletan zavretak izgradnje Marine, a u sledeoj fazi Nautiko-turiswtikog centra;

- Dinamiziranje ukupnog razvoja Republike; - Dinamiziranje turistikog razvoja u irem okruenju, posebno nautiko turistikog

prometa; - irenje postojeeg spektra usluga; - Striktno potovanje ugovornih obaveza od strane zakupaca i utvrivanje jasnih pravila

zakupa u skladu sa razvojnom strategijom Marine; - Konkurentnost cijena usluga u odnosu na marine u okruenju.

Analizom datih nalaza moe se zakljuiti da snaga i prednosti uzete zajedno sa potencijalnim ansama u odnosu na okruenje nadmauju slabosti i potencijalne opasnosti, a posebno zbog poveane potranje za vezovima za plovne objekte u odnosu na njihovu ponudu u ovom momentu. 14.1. USMJERENOST ILI KURS PREDUZEA Jasno i razgovijetno postavljena vizija i misija, te na toj osnovi saopteni globalni i razvojni ciljevi preduzea slue kao:

- Osnova za dizajniranje strategije i na njoj zasnovane poslovna politika i ciljevi preduzea;

- Bitna odrednica izgradnje vlastite korporativne kulture preduzea primjerene vlasnikoj strukturi i zahtjevima trita.

14.2. VIZIJA U najirem smislu, vizija koja uokviruje sve aktivnosti jeste da uz ouvanje dugogodinje tradicije AD "Marina" Bar bude stabilna i uspjena, rastua kompanija posveena pruanju usluga zavidnog kvaliteta i najviih standarda sigurnosti. To znai: "Biti kompanija koja e zadovoljiti kliente i akcionare, i istovremeno biti atraktivno mjesto za rad i iskoristiti ansu za mogui rast i razvoj u odnosu na region". 14.3. MISIJA Misija AD "Marina" Bar proistie iz njene vizije, tradicije, vezanosti za trino podruje u kojem funkcionie, vlasniku strukturu i osnovnu djelatnost. S tim u vezi, misija Preduzea je da obezbijedi kvalitetne usluge u nautikom turizmu za svoje kliente po prihvatljivim cijenama na nain da ojaa svoju poziciju na tritu.


Mirko Futi 40

Trina misija Kompanije podrazumijeva kontinuirano poboljanje performansi u korist vlasnika, zaposlenih i klienata. Korisnici usluga Marine su primarna briga Kompanije, koja nastoji da stvori rezultate u skladu sa oekivanjima klienata, zaposlenih, akcionara, menadmenta, sindikata, dobavljaa i drutvene zajednice. Akcionari oekuju da kompanija titi i poveava njihov kapital, kao i da sauva povjerenje u stil i imid preduzea. Zaposleni vjeruju u Kompaniju, ali i ona mora da vjeruje u svakog zaposlenog, da ga podstie, jaa njegovu kreativnost i nagrauje prave vrijednosti. Potpisan kolektivni ugovor dodatno osigurava status radnika. Drutvena je odgovornost Kompanije da doprinese bogastvu drutvene zajednice, da potuje zakone i podzakonske propise, pobolja kvalitet ivota i izjegava tete. 14.4. STRATEKI CILJEVI Budui razvoj Uprava Preduzea vidi u ve postavljenim koordinatama, tj. nastavljanjem strategije ekspanzije poslovanja, u okvirima opredeljujue strategije stabilnog rasta. Strateki ciljevi Preduzea su:

1. Obezbjeenje kontinuiranog rasta izraeno obimom pruenih usluga (broja vezova); 2. Dranje koraka sa konkurencijom, s fokusom na poveanje produktivnosti i poboljanje

kvaliteta pruenih usluga. 14.5. GLOBALNI CILJEVI Kompanija namjerava da se iri unutar postojeeg trita usluga, titei i jaajui svoju poziciju. U skladu sa takvim stavovima Uprave, globalni cilj AD "Marina" Bar se moe definisati kao nastojanje da se znaajno unaprijedi kvalitet usluga u oblasti nautikog turizma uz adekvatan rast profita. Ukoliko se u optim naznakama iskau ciljevi po svojim prioritetima, onda bi oni bili sledei:

1. Zadovoljstvo klienata i kvalitet i sigurnost usluga. Usluge uplovljenja, vezivanja, stajanja na vezu, odravanja, popravaka, snadbijevanja, isplovljenja itd. obavljati kvalitetno, sigurno i po povoljnim cijenama;

2. Profit. Obezbjeenje zadovoljavajueg iznosa profita na godinjem nivou koji bi bio dovoljan za izdvajanje dividende vlasnicima i nabavku sredstava za dugorono planiranje i razvoj,

3. Standard zaposlenih. Zarade zaposlenih, sigurni uslovi za rad i socijalna sigurnost moraju biti prvenstvena briga uprave Preduzea;

4. Produktivnost. Podii na zavidan nivo produktivnost rada u odnosu na konkurenciju, ali koji nee voditi pretjeranom iznurivanju zaposlenih i raubovanju sredstava;

5. Sigurnost i ekoloka bezbjednost. Potovati sigurnosne i ekoloke standarde kako ne bi dolazilo do povreda, gubitka imovine i kako bi se izbjegla bilo kakva opasnost za okolinu.

6. Drutvena odgovornost-putem potovanja propisa doprineti napretku zajednice.


Mirko Futi 41

15. MARKETING UOPTENO Marketing (engl. Marketing) tradicionalno predstavlja zbir aktivnosti koje su upotrebljene u cilju usmjeravanja tokova proizvoda i usluga od proizvoaa prema potroau (korisniku, kupcu, klijentu). Marketing se moe predstaviti kroz proces od etiri koraka, koji poinje analizom i definisanjem "univerzuma" potencijalnih korisnika ili kupaca. Posle prve faze marketinkog procesa slijedi proces skretanja panje korisnika koji su spremni na kupovinu, iz "univerzuma" ciljane populacije. U treoj fazi sistemski se utie na potencijalne korisnike da se zainteresuju i prihvate postojee koncepte ili ponude, koje su kreirane na osnovu marketinkih aktivnosti organizacije. Konano uspjeh prethodne tri faze trebalo bi da dovede do prelaska "potencijalnih" u "prave" kupce, putem aktivnosti koje se sprovode da bi potencijalni korisnici obavili eljenu akciju poziv, kupovina, pretplata, lanstvo, prodaja, skidanje dokumenta (engl. download). Predstavljeni proces od etiri koraka (PIA panja, interesovanje, elja, akcija; engl.: AIDA Attention, Interest, Desire, Action), koji se obino odnosi na poetak marketinkog procesa za neki proizvod, uslugu ili organizaciju. Veina aktuelnih marketinkih procesa u organizacijama odnosi se na zadatak zadravanja stalnih klijenata kroz aktivnosti kreiranja odnosa s klijentima, poboljanje korisnikog servisa, bolje predstavljanje prednosti proizvoda i usluga itd. 15.1. MARKETING KAO NAUNA OBLAST Marketing je disciplina koja se bavi pitanjima trita, potreba na tritu i naina zadovoljenja tih potreba. Ova oblast se stalno razvija i iri sa razvojem trita i ima za cilj da postavi teorijsku osnovu za strategije poslovanja na tritu. U teoriji marketinga uspjeh na tritu najee se dovodi u vezu sa razumijevanjem i zadovoljavanjem trinih potreba (potreba potroaa), ali sve ee se javljaju i novi, napredniji koncepti. Teorija marketinga bavi se i pitanjima organizacije marketing funkcije u preduzeu i sve irim spektrom srodnih pitanja. Vaan aspekt marketinga je demografija jer od starosti, pola i nekih drugih struktura stanovnitva zavisi nain djelovanja na ciljanu populaciju. 15.2. MARKETING KAO POSLOVNA ORJENTACIJA Marketing je koncept poslovanja orjentisan prema kupcima. U ovom konceptu projektovanje proizvoda i usluga poinje od potreba potroaa, a kao cilj djelovanja postavlja se zadovoljstvo potroaa. U preduzeima gdje je u potpunosti primijenjen marketing koncept o potroaima ne brine samo odeljenje za marketing ve svi zaposleni, radei sa svijeu da rade zbog potroaa. Posveenost potroaima u ovim preduzeima posebno se odnosi na zaposlene koji su u direktnom kontaktu sa njima. Marketing koncept dobija sve vie pristalica zbog dobrih rezultata koje postie, a javljaju se i u brojne nadogradnje i poboljanja osnovne idej

Documents

Mirko Fustic