Upload
vuhanh
View
239
Download
5
Embed Size (px)
Citation preview
Foto:EMILIO SÁNCHEZ /PDR
Foto:INTERNET
Clintonka Correallaktata alliman
pushakush-katami nin
Punápi kawsakkunami paykunallatak pukuchishka
camarónkunata hapinkuna
Yachakunamantasamarina pun-chakuna 4p
Ecuadorka Perú-wan Chilewanmaykaman allpamanña kashkallakipi manaimata nina kash-katami nin 3p
2 Wata 2010 Wata, junio killaelciudadano.gov.ecNº 17 LLAKTAPI KAWSAK HATARIPA KILLKASHKA
Hillary Clinton Estados Unidospa killkakka, Ra-fael Correa Llakta Pushakwan rimashka kipami,paypa Kamay paypa llaktamanta makanakukku-na Colombiapi kakushmanta imatapash yacha-nata minishtikpi, willanalla kashkata nirka, pay-kunaka millay hanpita tarpunapi, katunapi, ran-
tinapi harkankapakmi kankuna nirka. 2p
Kamayka mana maypi-pashchu kuchayachish-pa camarónkunata pu-kuchina kan nirka. Ma-na nishkapi kakpika, ki-chunatami nirka.
MARÍASISA
SARANGOPAQUI
Mishukunapa yachana wasipimi
ñusta karka
Rimanakuy 3p
Kay punchakuna ima tiyashkakuna 2-3p
2p
Alliman rikush-paka, allimi apanakukrinchik,
llaktakunaka payku-napa alli kashkatami maskankuna” RAFAEL CORREA, Llakta Pushak
E stados Unidosmantakillkak shamushpami,Rafael Correa muyuntillaktakunapa pushak
shina kashkatapash, shinallatakñukanchik llaktata wiñachinka-pak rurakushkata allikachishka-tapash rikuchirka. ChashnamiLuis Valencia sarunpi cancillernishkapash; Adrián Bonilla Fa-cultad Latinoamericana deCiencias Sociales pushakpashnirkakuna.Valenciapash Bonillapashmi
Hillary Clinton shamushkawan-ka Barak Obama Estados UnidosLlakta Pushakka América Lati-nawan shuktak yuyaywan apa-nakunkapak munashkata riku-chikun nirkakuna. Valenciaka “Ecuador Llakta
Pushakpa nishkataka shikan llak-takunapimi uyankuna, EstadosUnidospipashmi uyan” nirka.
ECUADORKA MICHELLE BACHE-LETMANMI WALLKATA KARAN.Ecuador Kamayka Michelle Bachaletsarunpi Chilepa Llakta Pushakman-mi San Lorenzo shutiyuk wallkatakaran. Shinami allita rurashkata-pash, llaktakuna tantanakuchunimakunata rurashkatapash rikuchin.
Hillary Clintonmi kaynanik junio killa, 8 puncha Quitopi karka. Rafael Correa Llakta Pushakwanmi millay hanpi hawa, tukuykunapa nishkata uyana hawapash rimarka.
Kunanmanta02 llaktapi kawsak Ecuador, 2010, junio killa, Nº17
CHASHNAMICorreaka Hillary Clinton killkakita chaskirka
Estados Unidosmantashuk killkakka 2000 wata, agosto killami Ecuadorman shamurka
Mana tukuytachuari ni ushanchik,shinapash ima alli
kashkataka yachanchik-mi (…) Estados UnidoskaEcuadorwan apanakuna-tami katunapi, rantinapi,kullkita churanapi alli-man rikun, chaykunakaishkatin wiñankapakmialli kan” HILLARY CLINTON,
Estados Unidospa Killkak
EL CARIBEPI, AMÉRICA LATINAPI ECUADORPA SHUTIPIKAK WASIKUNAPA PUSHAKKUNATAMI IMA SHINA RU-RAKUSHKATA RIKURKAKUNA. Rafael Correa LlaktaPu[shakka América Latinapi, El Caribepi Ecuadorpa shuti-pi kak Wasi pushakkunawanmi tantanakurka. Imata rura-kushkatami rikurka. Llaktakuna tantanakunapi, katuna-rantinapi, shuktakunapi imata ruranatami rikurkakuna.
Foto:Emilio Sánchez /PDR
¿ Maymantatak kankikuytsa? Saraguromanta-mi kani, shinapash ñamiunayta Quitopi kawsani.
Tayta shuk ruranata Quitopi cha-rishkamantami tukuylla kaypikawsankapak shamurkanchik.Ñukanchikka suktami kanchik.Tayta mamapash, kimsa warmiwawapash, shuk kari wawapash-mi kanchik.¿Shinaka Quitopichu yachakur-kanki? Ari, shinapash yachanawasipa kallari watataka Saraguro-pimi yachakurkani, kipaka ña Qui-topimi yachakushpa katirkani. Ku-nanka Central sumak yachana wa-sipi kani, mamakunata wawata un-kuchinkapakmi yachakukuni, mis-hu shimipika obstetricia ninkuna.Kallaripillami kani. ¿Yachana wasikunapika alli-manchu chaskirkakuna? Ari, alli-manmi chaskik karkakuna. Sara-guropi yachana wasipa kallari wa-tapika hawalla shinami karka,chaypika ashtaka ñuka shina wa-wakunami karkanchik. Yachakuk-puraka mana imapash llakichu ti-yarka, yachachikkunawanmi wa-kin llaki tiyarka. ¿Ña Quitopi kashpaka? Quitopiyachakunaka sinchimi karka. Ñu-kallami runa shina karkani. Amallaki apankapakka yachakuytamiashtakata yachakuna karkani. Pay-kuna shina kashkatami rikuchikkarkani. Chaytami runakunaka ri-
kuchina kanchik, mana kashpaka,mana valik shinatami rikunkapakmunankuna. Runakunaka mishushimitapashmi allita rimana kan-chik mana kashpaka asinkunami.¿Imatatak hatun yachana wasi-mantaka ashtawan yuyarinki?Pichka wata yachakunapi kakpimi,ñuka yachakuna ukumanta mashi-kunapash, yachachikkunapash ha-tun yachana wasipa ñusta kachunshayarichun nirkakuna. Kallaripikamana munarkanichu, tayta-ma-mawan rimashka kipami, ña ari nir-kani. Ñusta tukunkapak munakku-naka 18 shinami karkakuna. Ñuka-ka Saraguro shina churakushkamichaypika karkani. ¿Misharkankichu? Ari, misharka-nimi, may kushillami karkani. Ak-llakkunaka mishukunallami karka-kuna, chaypimi runakunapashmishay ushashkata yuyarkani. Ru-nakunaka minishtishkakunata
charishpaka, imatapash ruranka-pakmi kanchik, umayuk, shunku-yuk, makiyukmi kanchik. ¿Kunanka ñami Central sumakyachana wasipi kanki, imashina-tak kashka? Kallari puncha Saragu-ro churakunawan chaypi kashkatarikushpaka, ashtakakunami man-charirkakuna, warmi mashikunakamana allimanchu rikurkakuna. Ya-chachikkunaka maymanta kash-katami tapurkakuna. Chashnamipurikushkani. Ñallami kallari suktakillataka tukuchikrini.¿Yachakunata tukuchishka ki-paka, imatashi ruranki? Saragu-romanmi tikrasha nini, chaypimiyachakushkawan yanapasha nini.Chashnami chaypi kawsanata yu-yani. Ña Saraguropi kashpaka, runawarmikunatami wawata unkuchi-napi yanapankapak munani. Ñu-kanchik runa llaktakunapimi kay-taka ashtakata minishtinchik.
RimanakuyMARÍA SISA SARANGO PAQUICENTRAL SUMAK YACHANA WASIMANTA OBSTETRICIA YACHAKUK
Ecuador, 2010, junio killa, Nº17 llaktapi kawsakuk 03
PINTAGPIPASH, LA MERCEDPI-PASHMI MUSHUK WASIKUNATAKURKA. Walter Solís Wasichinata Ri-kuk Wasi pushakka 165 wasitamiPintagpipash, La Mercedpipash kur-ka. Kaykunaka Quito kitipi, Pichinchamarkapimi kankuna. Wasichinka-pakka 659.766 dólartami minishtirka.
Pi kashka
Minishtishkata cha-rishpaka, imatapash rurankapakmi kanchik
Foto:José Maldonado
Saraguromanta kuytsaYachana wasi:Celina Vivar Espinoza-Saraguro;General José de San Martín-QuitoHatun yachana wasi: Universitario Manuel María Sánchez-QuitoSumak yachana wasi: Central-Quito, Obstetri-cia, kallari sukta killa
Puná: chaypikawsakkunakapaykunapa pun-ta pukuchishkacamaróntamihapinkuna
Ecuadorpash Perúpash sumak-ta apanakushka-tami rikuchin
IMAPASH UNKUYYUKKUNAKA 1800-MANUELA YU-PAYMAN KAYASHPAMI KILLKARI USHANKUNA “Ma-nuela Espejo” ruranaka imapash unkuyyukkuna kill-karichunmi 1800-manuela nishkapash 177 yupay-pash tiyashkata riksichin. Guayas markapika junio ki-lla, 13 punchamanta 27 punchakaman killkarichunmañan. Chayta rikushpami, hanpikkunaka ima pun-chata rikunkapak rinata yachay ushankakuna.
Puná Viejapi kawsakkunaka kayna-nik mayo killami paykunapa puntapukuchishka camarónta hapirkaku-na, hapishkaka allipachami karka. Ishkay camarón pukuchinatami
charinkuna. Kamayka mana allimancharikushkata kichushpami payku-naman kurka. Kunanka katushkakullkika paykunapa makipi, llaktapisakirinamantami shuk shikan allikawsayta charinata yuyakunkuna.Shuk pukuchinaka iskun kucha-
yachishkatami charin. Pukuchina-kunaka San Cayetanopipash, TíoPanchopipashmi kankuna. San Ca-yetanoka 48 hectáreayukmi kan, ku-tin Tío Panchoka 70 hectáreayukmikan. Luis Cárdenas Puná Vieja Tan-tanakuymantaka kushillami “Ka-mayka imawan ruranatami kushka,kunanka shuk shikan kawsaytamicharishun” nirka. Cayetanopika 67.000 libra puku-
chishka, chaytaka 125.00 dólarpimikaturka. Chay kullkika pukuchinka-pak mashna minishtishkata anchu-china kanka, kutin puchushka kull-kika chay llaktatapi imakunata ru-rankapakmi kanka.
Perú Kamayka shuk killkashka pan-kawanmi Ecuadorwan allpa man-ñamantapash, mama kuchapipashllaki mana tiyashkata uyachirka. Ra-fael Correa Llakta Pushak kaynanikjunio killa, 9,10 punchakuna chaypikashpami, chashna nirka. “Perú Kamayka allpa manñaman-
tapash, mama kuchapipash llakimana tiyashkatami nirka, chashna-llatakmi ñukanchikpash ninchik (…)Mana imatachu Tribunal de la Hayanish-kaman nina kanchik” nirka. Kay kimsa wataka ishkantin Ka-
maymi alli apanakushkakuna, ima-kunapa ishkay tukushpa ruranka-pakmi pankakunata shuti killkash-kakunapash. Shinami maykunapiishkantin llaktapa shutipi kak wasi-kuna tiyachun ari nishkakuna. Sue-ciapi Ecuadorpa shutipi kak wasikaPerúpa shutipipashmi kakrin, kutinArgeliapi Perú shutipi kak wasikaEcuadorpa shutipipashmi kakrin.
A ri, urkupi kak llaktaku-napi yachana wasiku-napi yachakunaka kaykillami tukurin. Shina-
mi wawakunapash, wanpra-kuytsakunapash samarinkuna.Wakin yachana wasikunallamiñukanchik llaktakunapika kanku-na. Ashtawanka shuktak llaktaku-napimi kankuna.Paykunaka tamiyakpi, intikpi,
chiri kakpi, yallimana wayra tiyak-pipashmi, chakillapash carropi-pashmi rinkuna.Yachakushka kipaka, ña chishi-
mi wasiman tikramunkuna. Shi-nallatakmi chakillapash, carropi-pash kutinkuna. Wasimanka yari-kay yarikay, shaykushkami chaya-munkuna. Wasipika imallapash ti-yashka mikunatami karanchik,
chaytami mikunkuna. Kipaka kachamushka rurana-
kunatami ruray kallarinkuna. Shi-napash wakinkuna chaytaka ma-na ushankunachu, ñukanchik-pash mana yachashkamantakamana rikuchi ushanchikchu.Chayka llaki apankunami. Yacha-chikka kayanti punchaka chay-chari mana allita rurashkamantayallimanata rimankuna. Shinapash kay junio killa chaya-
mukpika, wawakunapash, ñukan-chikpash kushillami tukunchik,yachakunami tukurin, samarinakillakunami chayamun. Wawaku-naka utiyalla hatarishpapash, ma-na yachana wasimanchu rina kan-kuna. Wasipimi sakirinkuna. Paykunaka kay killakunaka
wasipimi imakunapipash yana-
pankuna. Kari warmi wawakunami ma-
matapash, taytatapash yanapan-kuna, shinami yanunkuna, papatallushtinkuna, mapa churakunaku-nata takshankuna, wasi ukuta pi-chankuna. Wasipi yaku mana ti-yakpika, yakuta pukyumanta, lar-kamanta apamunkapak rinkuna. Sara tiyakpika, ishkunkuna; ha-
bas, purutu ima tiyakpika, tikpan-kuna. Wakrata, ovejata, kuchita
charishpaka, michinkapakmi rin-kuna; kuypa kiwatapashmi apa-mukrinkuna.Awanapipashmi imakunata ru-
rashpa yanapankuna. Shinallataktayta-mama maymanpash rikpi-ka, wasitami rikunkuna. Turi panipura, wasi kuchupi
kawsakkunawan pukllanakun-kunapashmi. Chashnami chaypunchakunaka kashnakunata ru-rashpa kaynankuna.
Mama Llakta04 llaktapi kawsak Ecuador, 2010, junio killa, Nº17
PRODUCCIÓN Secretaría General de Comunicación de la Presidencia de la República SECOM. Editor en Quichua: José Maldonado (Ushku Chukuri). Editor gráfico Mario Gallardo Neira
Yachakunamanta samarina killakunaWawakunaka kay killakunaka wasipimi imakunapipash yanapankuna.
WAKIKUNAKAshuyunatani yachakukuna