Definicja Mobbing – choć nazwa brzmiąca obco i używana

w naszym języku od kilku lat, ale zjawisko znane od dawna. Dotychczas utożsamiane w zasadzie tylko z pracą i relacjami między pracodawcą a pracownikami lub też między pracownikami.

Obecnie zjawisko to występuje również w szkole, w środowisku uczniowskim. O mobbingu w szkole mówi się rzadko, choć powiązania między miejscem pracy a klasą są identyczne: codzienne wielogodzinne przebywanie w zamkniętej grupie, wzajemne zależności, wspólne obowiązki, konieczność podporządkowania się przyjętym normom.

Co to jest mobbing? Samo pojęcie można zdefiniować jako terror

psychiczny, stosowany przez grupę wobec jednostki przez dłuższy okres czasu.

Najprościej mobbing można określić jako wytworzenie się wokół ofiary atmosfery zagrożenia, która ma na celu wyłączenie jej z grupy koleżeńskiej lub z życia społecznego.

Charakterystyka mobbingu Prześladowanie ma charakter ciągły (nie uznaje się za

mobbing dokuczania rzadziej niż raz na tydzień) Trwa przez dłuższy czas (minimum 6 miesięcy) Jest często działaniem o zróżnicowanym natężeniu,

prześladowania i szykany mogą się nasilać lub osłabiać Ofiarę i osobę atakującą charakteryzuje nierównowaga sił,

ofiara jest zawsze słabsza pod względem fizycznym i psychicznym i nie jest w stanie się bronić

Atakujący mają znacznie mocniejszą pozycję, chociażby dlatego, że stanowią grupę

Ma wyraźny charakter działania celowego (celem jest ośmieszenie, poniżenie, eliminacja osoby dręczonej)

Jest ukrywany przed otoczeniem (dokuczanie występuje, kiedy ofiara jest tylko z tymi, którzy ją szykanują, zanika gdy widzą to osoby trzecie)

Kto jest ofiarą mobbingu?Ofiarą mobbingu może stać się każde

dziecko, lecz na największe ryzyko narażone są dzieci, które są „inne” od swoich rówieśników. Ta inność może dotyczyć np. wzrostu, koloru włosów, stylu ubierania się, zachowania. Ofiarami stają się prymusi szkolni, niezdary klasowe, dzieci mniej sprawne fizycznie, jąkające się, otyłe...

Narażone są też  dzieci spokojne, ciche, wrażliwe, otaczane w domu nadopiekuńczością, słabe psychicznie, które nie potrafią same obronić się, przeciwstawić sprawcy mobbingu.

Kto jest sprawcą mobbingu? Najczęściej sprawcami mobbingu

(mobberami) są dzieci agresywne w stosunku do kolegów i do dorosłych, mające potrzebę dominowania i tyranizowania innych. Są silniejsi zarówno psychicznie jak i fizycznie w porównaniu do swoich ofiar.

Bardzo często grożą, wyszydzają, wyśmiewają się i są prowodyrami wszelkiego rodzaju zaczepek. Są to dzieci o niskiej empatii.

Oprawcami mobbingu są częściej chłopcy niż dziewczynki.

BULLYING

Pokrewnym terminem w praktyce mającym takie samo zastosowanie jest bullying.

Słowo bullying jest rozumiane najczęściej jako tyranizowanie, z intencją skrzywdzenia drugiej osoby. Określany jest często jako, celowe, powtarzalne i nie prowokowane zachowania agresywne jednego lub grupy sprawców wobec ofiary; z zamiarem sprawienia jej bólu fizycznego, przykrości, poniżenia lub przerażenia jej.

Odmiany bullyinguBULLYING BEZPOŚREDNIa) fizyczny - popychanie, plucie, kopanie, uderzanie,

zabieranie i chowanie rzeczy, zmuszanie do wykonywania poniżających, ośmieszających lub odrażających czynności,

b) słowny (emocjonalny) - grożenie, poniżanie przez przezywanie, wyśmiewanie, robienie min i prowokowanie;

BULLYING POŚREDNI (UKRYTY)a) relacyjny - obmawianie, rozpuszczanie plotek,

namawianie innych do izolacji ofiary, odrzucania jej i ignorowania;

b) cyber - bullying - umieszczanie w sieci (e-maile, blogi, itp.) oszczerczych informacji.

Cechy sprawcy i ofiary

Sprawcami bullyingu zwykle są osoby impulsywne, dominujące, bez empatii, postrzegające pozytywnie przemoc, łaknący społecznego prestiżu z wysoką samooceną.

Ofiarami stają się najczęściej osoby, o następujących cechach: małe poczucie bezpieczeństwa, lękowe, o niskim wskaźniku więzi rówieśniczych, niskim poczuciu kompetencji, czasem outsider.

Uwaga Pojęcie bullyingu jest bardziej

rozpowszechnione w krajach anglojęzycznych to jest w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Australii oraz w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.

Natomiast pojęcie mobbing zadomowiło się między innymi w Szwecji, Finlandii, Norwegii, Niemczech oraz w Polsce.

Skutki mobbinguOfiary mobbingu są przeważnie zastraszone, czują się odrzucone, a ponadto mają świadomość swojej niskiej wartości. Zwróćmy uwagę na fakt, że ofiary żyją w ciągłym stresie, a przecież właśnie stres wpływa na pogorszenie stanu zdrowia psychicznego  i fizycznego. Ogólnie możemy przyjąć dwie grupy skutków mobbingu:

- następstwa psychiczne: depresja, nerwice, natręctwa, zakłócenia koncentracji, a nawet w najgorszych sytuacjach ofiara może targnąć się na własne życie

- następstwa psychosomatyczne: jadłowstręt, schorzenia żołądka i układu pokarmowego zakłócenia pracy serca, oddechu, zakłócenia snu, nadmierne napięcie mięśni, bóle głowy.

Podstawowe oznaki rozpoznania mobbingu w szkole:

Przezywanie, upokarzanie, wyśmiewanie, wyszydzanie, zastraszanie, zakrzykiwanie, grożenie

Zaczepianie, popychanie, szturchanie Dzieci takie wciągane w kłótnie i bójki, w

których są stroną słabszą, nie bronią się, lecz próbują uciec lub się wycofać (często płacząc)

Zabieranie książek, pieniędzy i innych rzeczy Siniaki, zadrapania, podarte ubrania

Oznaki pozwalające rozpoznać nauczycielom ofiary mobbingu:

Są samotne w czasie przerw i niedopuszczane do grupy

Jako ostatnie wybierane są do składu drużyny w grach zespołowych

W czasie przerw starają się trzymać w pobliżu nauczyciela lub innych dorosłych

Mają problemy z głośniejszymi wypowiedziami na lekcjach, a odpowiadając sprawiają wrażenie niepewnych, nerwowych

Wyglądają na sfrustrowane, nieszczęśliwe, smutne i łatwo płaczą.

Po czym można rozpoznać sprawców mobbingu:

Łatwo się irytują, szydzą z innych, celowo mówią rzeczy, które mogą kogoś zranić,

grożą, wyśmiewają się, popychają innych, szturchają, biją, znęcają się, niszczą cudze rzeczy,

mają potrzebę dominowania i tyranizowania innych, chętnie uciekają się do przemocy i groźby, dążą do realizacji swojej woli za wszelką cenę,

są porywczy, impulsywni, cechuje ich niski próg frustracji, mają trudności z przystosowaniem się do panujących norm i zasad,

ogólnie są zbuntowani, nieposłuszni i agresywni, stosunkowo wcześnie zaczynają łamać normy prawne i

społeczne wpadają w złe towarzystwo, stają się chuliganami

Zarys programu zaradczego przeciw mobbingowi w szkole

D. Olweus

ŚRODKI ZARADCZE NA POZIOMIE SZKOŁY TO: Przeprowadzenie ankiety wśród uczniów. Analiza

sytuacji. Dzień poświęcony problemowi mobbingu w szkole

(zamiast zwykłych lekcji). Aktywne wypełnianie dyżurów podczas przerw, częstsze

interwencje. Organizowanie ciekawych zajęć pozalekcyjnych. Uruchomienie telefonu kontaktowego czynnego przez

kilka godzin w tygodniu, aby anonimowo porozmawiać o zaistniałych problemach.

Doskonalenie i samodoskonalenie nauczycieli. Współpraca dom - szkoła.

ŚRODKI ZARADCZE NA POZIOMIE KLASY:

Regulamin klasowy zawierający normy postępowania zapobiegające mobbingowi, wyjaśnienie problemu, nagradzanie i sankcje.

Godzina wychowawcza poświecona tematycznie tym problemom.

Nauka poprzez współpracę, dająca możliwości bliższego poznania się.

Wspólne zajęcia wzmacniające więzi między uczniami. Zebranie rodziców i ewentualne indywidualne

rozmowy z rodzicami.

ŚRODKI ZARADCZE NA POZIOMIE JEDNOSTKI:

Rozmowy ze sprawcami i ofiarami mobbingu. Rozmowy z rodzicami uczniów, których problem

dotyczy, ewentualnie także w obecności dzieci. Wykorzystanie pomocy ze strony "neutralnych"

uczniów. Pomoc i wsparcie dla rodziców ze strony szkoły. Fachowa pomoc psychologa (psychoterapeuty) dla

rodziców i uczniów szykanowanych (także szykanujących).

Zmiana klasy lub szkoły.

Metody diagnozowaniaJeżeli rodzaj struktury społecznej występującej w klasie jest niepokojący i istnieje obawa, że ktoś cierpi z jej powodu należy niezwłocznie zbadać sytuację. Może chodzi tylko o pojedynczy żart, może o konflikt, który nie pociąga za sobą szkodliwych następstw, a może mamy do czynienia z wyrazistą strukturą grupy, w której dochodzi do psychicznego terroru.

Wykorzystujemy wówczas poniższe metody:Obserwacja WywiadAnkieta

Socjogram