model döküm

8/9/2019 model dkm

1/18

MALAT YNTEMLER IDo.Dr.rfan AY-Ar.Gr.T.Kerem DEMRCOLU

Dkm Yolu le malat

Tanm : Eritilmi sv metal veya alam kacak parann negatifi olan bir bolua dklponu katlatrmak suretiyle istediimiz ekli elde etme yntemine dkm adn veriyoruz.Dkm 4 aamal bir ilemdir.

1. Model yapmak2. Maa Yapmak3. Kalp Yapmak Sv metali dkmek ve katlatrmak4. Biten dkm parasn temizlemek

Kum Kalba Dkm

Altlk-Model-Derece nce kum serpimi

ri kumu eleme ri kumu s

k

t

rma

8/9/2019 model dkm

2/18


Derecenin doldurulmas Derecenin dzlenmi hali

Derecenin ters evrilmesi

Yolluk ve kclarn montaj ve tamamlanmas

Modelin kartlYatay yolluk (meme) hazrlan

Derecelerin kapatlmas

Dkmn yapl kan rn

Derece pimlerinin taklmas

Kalbn kesit grn

8/9/2019 model dkm

3/18


Metal Kalba Dkm

Metal Kalba (kokil kalp) Dkm Nedir?

Metal kal ba dkm erimi metali elikten yaplm bir kal ba dkerek boluu doldurmaeklinde yaplan bir ilemdir. Genellikle ok sayda ve para iin kullanlr. Pahal biryntemdir. Kal p tekrar tekrar kullanlabilir. Kal p malzemesi zel eliklerden ve dkmedemirlerden yaplr. kan rnn kalitesi kum kalba dkm rnnden daha iyidir.

8/9/2019 model dkm

4/18


Bir kadn figrnn metal kalpta dkm

Basnl Dkm Nedir?

Metalden yaplm bir kalba ok yksek basnta sv enjekte edilir. Katlama sona erinceyekadar basn uygulamaya devam edilir. ok kark paralar dklr. Saatte 100-800

para/saat retim yaplr. 10-80 atmosfer basn uygulanr. kan rn iin talal ilemeyeihtiya yoktur. Hzl souma nedeniyle paralarn mukavemeti yksek olur. En az 5000 parave zeri iin uygundur. Erime scakl 1000 C nin altndaki metaller iin uygundur.ounlukla kk paralar retilir.

Basnl Dkm

8/9/2019 model dkm

5/18


Savurma (Santrifj) Dkm Nedir?

Savurma dkm ynteminde erimi metal, bir eksen etrafndadndrlen kal plar iine dklerek biimlendirilir.Merkezka kuvvetlerinin oluturduu basn, metalin kalp

cidarna homojen olarak dalmasn, parann dnn kalbni eklini almasn salar. Oluan yksek merkezka kuvvetisayesinde dklen sv metal iinde bulunan dkyounluklu kum ve cruf tanecikleri, metal olmayankalntlar ve gazlar dnme eksenine doru srklenir.Dolaysyla bu yntemle para yzeyinin gzeneksiz temizve ince taneli olarak elde edilmesi mmkn olur.

Savurma dkmn ematik gsterimi

Srekli (continous) Dkm Nedir?

ki ucu ak kokil bir kalbn ierisine bir tarafndan sv metal dklr. Kalbn iindengeerken soutma svs pskrtlr. Bylece gittike scaklk der. Metal katlar. Kalbn

dier taraf

ndan istenen ekle uygun rn

kar. Bu yntemle kar

k paralar dklemez.Daha ok sa, erit, levha tipi veya ii dolu silindirik rnler dklr.

1 2 3

44 55

66 77

8/9/2019 model dkm

6/18


Srekli (continous) Dkm

Hassas Dkm Nedir ?

( Invesment Casting , Ceramic Shell Casting (seramik kabuk dkm) veya LostWax Process (kaybedilmi mum prosesi)) terimleri ayn dkm eklini ifade eder.Prensibi: Mum ve benzer modeller kullanlarak hazrlanan kalplarn stlmas ve eriyenmodel malzemesinin kalptan dar aktlarak kalp boluunun oluturulmasdr.

Balmumu(normalmum)model

Modelinkartl

Toplumodellersuluseramiebatrlr.

oaltlanmodeller aadallareklindebir merkezetrafndatoplanr.

kinci kezseramik

kaplamadaha kalnolarakyaplr.

Seramikkabuk belirli

kal

nl

aeriincekaplamadurdurulur.

Kalpkurutulur

balmumunun akmasiin stlr.

Kabuksertlemesiiin stlr

Erimi metalstlan kalbadklr.

Dkm souduktansonra kabuk kalptitreimle veya bakayollarla krlr.

Dklen paralaraatan dikkatliceayrlr.

8/9/2019 model dkm

7/18


Kum Kalp in MODEL

Model Nedir?

Dklecek parann benzeri olup, boyut olarak birazck daha byk olan, kuma gmlereksv metalin dklecei boluu temin eden paralara, model denir. Her dklecek para iinmutlaka bir model gerekir.

Model Yapmnda Dikkat Edilecek Parametreler

1. ekme Pay:Dklm sv metal katlarken kendini eker ve dkm parasnn boyutu klr ve bunedenle modellerin ekme pay kadar byk yaplmas gerekir. ekme paylar dkme demiriin, %1 dkme elik iin %2, demir olmayan malzemeler iin %1-2 alnabilinir.

2. leme Pay:Paralarn resimlerinde boyutlar paralarn ilenmi ekline gre verilir. Kuma dklen

paralarn ou da mutlaka tala kaldrlarak ilenir.Bu nedenle modeller ileme pay kadarbyk yaplrlar. ekme pay fazla verilirse iilik artar,az verilirse cidar kalnl ilemeyeyetmeyebilir.Bunun iin en uygun ileme pay verilmelidir. (D 2-3 mm, DO 3-5 mm gibi)

Balmumuenjeksiyonu

Modelleridizme

Seramiebatrma

Istarak kabukbalama ve mumueritme

Kabuu krma paralara ayrmaKabuk kalba

dkm yapma

8/9/2019 model dkm

8/18


stte aa model altta ise dklm para grlmektedir.

3. Modellerin Kalptan Sklmesi:Modellerin kalbn iinden kalb bozmadan kartlmas gerekir. Bir btn halinde yaplanmodellerde bu zor olabilir. Bunu kolaylatrmak iin iki veya daha fazla sayda paral modelyaplr.

8/9/2019 model dkm

9/18


4. Modellerin konik yaplmas:Kenarlar dik olan modeller kal ptan kartlrken temas yzeyi fazla olduu iin kalpyzeyleri bozulabilir. Bu temas azaltmak iin modeller syrlma dorultusunda 1-2 eimliyaplrlar.

5. Model Malzemeleria) Seramik Model: Basit ekilli ve ok az saydaki paralarn dkmnde kullanlr. En

ok ta aldan yaplrlar.

Aldan yaplm araba modeli

b) Aa Model: En ok kullanlan model tipidir. Kullanlacak aalarn kuru sert vedayankl olmas gerekir. Bu i iin am, grgen ve hlamur kullanlr. Aa modelyapldktan sonra kesinlikle nem almamaldr. Byk aa modellerin ii botur.

Aatan yaplm araba modeli

8/9/2019 model dkm

10/18


c) Metal Model: Modelin uzun sre dayanmas gerekiyorsa ve seri imalattakullanlacaksa o zaman metal model kullanlr. Bu modeller yaplmadan nce aatanmodelleri yaplr. Sonra metal modeller imal edilir. Bu ilemde hem aacn ekme

pay hem de metal modelin ekme pay hesaba katlmaldr. Metal modeller dkmedemir, bronz ve alminyumdan yaplrlar.

Bronz, alminyum ve dkme demir modelleri

Karakteristikler Aa Alminyum elika

Plastik DkmeDemir

Makinedeilenebilirlik

E G F G G

Anma Direnci P G E F E

Mukavemet F G E G G

A

rl

k b E G P G PTamirEdilebilirlik

E P G F G

Diren:

Korozyonakar c

E E P E P

imeye kar c P E E E E

a E, Mkemmel; G, iyi; F, zayf; P, kt.

b operatrn yorulma faktrc su ile.

6. Model Renkleri

Dkme Demir (DD) model Krmz renkteDkme elik (D) model Mavi renkteDemir Olmayan (DO) model Renksiz olarak bulundurulur.

8/9/2019 model dkm

11/18


Kum Kalp in MAA

Maa Sandnda Maa malat

Maa Nedir?

i bo kacak paralarn dkldkten sonra bo kabilmesi iin dklen parann bu boksmnn eklini oluturan negatif paralara maa denir. Maa malzemeleri ounluklakumdur. Fakat bu kumlar kal p kumundan farkldr. En nemli farkta kal p kumundaki kilyerine balayclarn kullanlmasdr. Balayclar iki grupta toplanrlar organik ve inorganik.Maa kumlarnda su da bulunur fakat su balayc grevi yapmaz. ok enteresandr sukatlmad takdirde balayclar grev yapmaz. Az su katlrsa maalar pitikten sonraistenen zellik elde edilemez. ok su katlrsa pime sresi uzar. Yzeyde kabuklama olur ve

balayclar katmerleir.

Maa Kumlar

Maa kumlar = Si (%80-90)+Balayclar+su (%3-7)+Kil (%1 den az)

Maalarn Piirilmesi

Balayclarn zelliklerini ortaya kartmak iin maalarn 2 ile 6 saat sreyle 200-250Cscaklkta piirilmesi gerekir bylece sertlemi dayankl maalar meydana gelir. Az pienmaalar sar renkte, ok pien maalar koyu sar-kahverengi rengindedirler. Normal maalarhava dolam dzgn olan adi frnlarda piirilir. Maalar sert yapmak iin oksijengereklidir. Frna taze hava verilir. zel balayclarn kullanld maalar 90-140 Cscaklkta bir elektrik piirme frnnda piirilir ve pime sreleri birka dakikay gemez.

Organik Yanc 500 C de zellik kaybolur Maa ya

Reine Un Melas Zift

Balayclar

norganik Yanmaz Yksek scaklklara dayankl Ate Kili (%2)

Bentonit (%0,5-2) Silis Tozu (%30) Demir Oksit (%1-2)

8/9/2019 model dkm

12/18


Maalarn Yerletirilmesi

Maalar dkm esnasnda sv metalin iinde kalrlar sv metal maann zerine arlnn3-5 kat kadar bir kaldrma kuvveti etkisi yaratr. te maalarn bu kuvveti karlayacakekilde desteklenmesi gerekir. Bunun iin maalar maa balaryla ve ilerine telleryerletirilerek aslmak suretiyle desteklenirler.

Maalarn Dkm Parasnn inden kartlmas

Maalar sv metal katlatktan sonra dklm olan parann iine pnmatik eki veyanormal ekile sarslarak kartlmaya allrlar. Maalarn dalma zelliinden istifadeedilerek i ksm boaltlr. Maalarn kark tipte olanlar iin basnl su kullanlr.Maalara Bal Oluan Hatalar

Maalarn yapmas : Maa kendisi, maa sandnda yaplrken sanda yapabilir.Bunun nne gemek iin nceden sandn yzeyine benzin srlr.

Maalarda karncalama : Gaz geirgenlii az olan maalarn yzeyinde karncalamaoluur.

Maalarn yzmesi : Maa ba yeterli yaplmayan, iyi ekilde desteklenmeyenmaalar, sv metalin iinde yzebilirler.

Maalarn krlmas : Maalarda yeterli mukavemet yoksa sv metal maay krabilir. Maalarda damarlar : Maann zerindeki kk atlaklara sv metal girerek para

yzeyinde kntl damarlarn meydana gelmesine sebep olular. Maalarda atlaklar : Piirme srasnda maada atlama olmusa o maa kesinlikle

kullanlmamaldr.

8/9/2019 model dkm

13/18


Kalp Kumlarle Kalp Yapm

8/9/2019 model dkm

14/18


Gne Saatinin Dkm Safhalar

8/9/2019 model dkm

15/18


KALIP KUMLARI

Kalp yapmnda kullanlan kalp malzemesi kumlardr. Kalp kumu, silis + kil + rutubet tenoluur. Kalp malzemesi olan kumun esas grevi sv metal dklp de katlancaya kadar

boluu bozulmadan muhafaza etmektir. Bu nedenle kal p kumu aadaki isteklerimizi

yerine getirmek zorundadr.1. Mukavemet : Kalbn dkm esnasnda sv metalin basnc ile bozulup bozulmadntemsil eder. 3 eit mukavemet vardr.a) Ya Mukavemet : Kalbn iine sv metal dklr dklmez kal p kumunda henz

nem varken kalbn eklini muhafaza edebilmesine kumun ya mukavemeti diyoruz.b) Kuru Mukavemet : Erimi metal kalba dklnce kumun rutubeti buharlar gider

ite kum kalbn kil ve silisle birlikte bu haldeyken sv metalin basncna dayanmasnakuru mukavemet diyoruz.

c) Scak Mukavemet : Erimi metal kalp iersinde epey uzun bir vakit kaldktan sonrakumun scakl, erimi metal scaklna eit olduu anda sv metalin basncnadayanmasna scak mukavemet diyoruz.

2. Atee Dayankllk : Kalp kumlar atee dayankl deillerse taneler birbirine yapr vetopak bir hale dnrler. Byle bir durumda scak metal kalb paralar ve dar kar.te dkm scaklnda kalbn bozulmasna kumlarn topaklanmasna atee dayankllkdiyoruz. Dkme demir iin bu scaklk 1300 C civarndadr.

3. Gaz Geirgenlii : Sv metal kalbn iine dkldnde kalp iinde var olan veya tamdkm esnasnda reaksiyonla yeni oluan gazlarn geebilmesine izin verebilecekkabiliyette olmasna kumun gaz geirgenlii adn veriyoruz. Gaz geirgenlii yetersiz isernn yzeyi kabarckl ve gzenekli olur.

4. Akclk : Kumun kalbn eklini alabilmesi iin kil ve rutubetle takviyeli ekilde belirli bir akcla sahip olmas gerekir. Aksi taktirde kalbn ekli olan negatif boluk teminedilemez.

5. Dzgn Yzey : Dkm paralarnn yzeylerinin dzgn olmas, ancak ince tanelikumlarn modelin kalplanmas esnasnda yzeye dklmesiyle gerekleir.

6. Yeniden Kullanma : Eritilmi metal kalbn iine dkldnde ilk temas eden kumtaneleri ar bir ekilde atlayp paralanmadan ve topaklanma olmadan kalabilmelidir.nk ileride yeni kalp hazrlanrken bu kumlarn yeniden kullanlmas gerekecektir.

7. Sneklilik : Bu terim kal p kumlarnn yksek scaklklarda fazla sertlemedenkalabilmeyi ifade eder.

8. Plastiklik : Kalp kumlarnn kalbn eklini alabilmesi iin plastik yapda olmas gerekirbu da ancak kil ve rutubetin desteiyle salanr.

KALIP KUMUNUN BLEENLERKalp kumlar silis (kum), kil ve nemden oluur.Silis (kum) : Kumun esas bileenidir. Kalp kumunun %70-95i silistir. 1700 C ye kadarerimeden kalabilir. Silisli kumlar oval, yuvarlak, dzgn yzeyli bazen de przl birekilde

bulunurlar.Kil (amur) : Kum tanelerini tutkal gibi balayc vazife grr. Kuma plastiklik kazandrr.Kal p kumunun iinde istenen artlara gre %2-50 orannda kil bulunur. Metalin yksekscakl nedeniyle yanm bir kil tutkal zelliini kaybeder.Su (nem) : Kalp kumlarnn iinde %1,5-8 arasnda nem bulunur. Nemin grevi kille beraberkuma plastiklik ve mukavemet zellii kazandrmaktr.

Bu ana unsurun dnda kal p kumunda yabanc maddeler bulunabilir, fakat iyi bir kalpkumundaki yabanc maddelerin oran%8i gememelidir.

8/9/2019 model dkm

16/18


KALIP KUMLARININ SINIFLANDIRILMASI

KUM HAZIRLAMA SIRASI

Ocak Kumu Kurutma Krma Eleme Kil+Su+Kmr Tozu

Eleme Depolama Katma Havalandrma Kalp Kumu

Manyetik Ayrc Krma Sarsma

b.Kalp Kumlarnn Kullanna

Eski Kum Yeni KumKullanm Kumu

%20-50 Yeni Kum +%5-15 Ta Kmr Tozu +

%5-12 Su +Eski Kum

a.Elde Edili DurumunaGre

Tabi Kum Sentetik Kum

Tabi Kum Kil Su Dier lave Maddeler

Silis TozuMsr Unu

Odun TalaGrafit TozuDemir Oksit

8/9/2019 model dkm

17/18


Kalp Kumu Deneyleri

1. Ya Basma Mukavemeti2. Ya Kesme Mukavemeti3. Kuru ekme ve Eme Mukavemeti4. Gaz Geirgenlii5. Kil Miktar6. Tane Bykl7. Rutubet8. Atee Dayankllk

Kalp Kumuna Bal Dkm Hatalar:

1. Karncalanma : Gaz geirgenliinin azl2. Metal Nfuziyeti : Kum yal ve gzenekli olmas3. Kalp atlamas : Yetersiz scak mukavemet4. Genileme : Kumun ok yumuak olmas5. Kopma : Kum tanelerinin iyi yapmamas6. Przl Yzey : Kumun zayf, rutubetin az olmas7. izgili Yzey : Kum taneciklerinin ok sert olmas

DKM HATALARI

Kalp kumlar elde edililerine gre iki trl snflandrlr:

1. Tabii Kum : Deniz veya gl kenarlarnda veya ocaklardan kartlan kumdur. Kil miktarocaktan kt anda ne kadarsa o kadar muhafaza edilir. Getirildikten sonra gerektiikadar su ilavesi yaplr. Bu kumlarn avantajl taraflar ucuz olmalar ve kolayhazrlanmaldr. Dezavantajlar ise zelliklerini abuk kaybetmeleridir.

2. Sentetik Kum : Tabii kuma silis tozu, demir oksidi, msr unu, odun tala, grafit gibimaddelerin katlmasyla baz zellikleri arttrmak iin hazrlanan kum eididir. Bu

kumun tabii kuma gre avantaj

daha dzgn tane boyutlu oluu, daha az su ve daha az kililave istei gstermesidir. Tabii kumda %6-8 nem bulunurken sentetik kumda bu oran %3kadardr.

8/9/2019 model dkm

18/18


YOLLUK SSTEM

Tanm : Kalbn boluunu sv metalle doldurmak iin alan kanal sistemine yolluk sistemidenir. Yolluk sistemi drt ksmdan meydana gelmitir.

1. Batak : Sv metalin etrafa sramamasn ve huniye dzgn bir ekilde girmesinisalar. Ayn zamanda ksmen curuf tutucu vazifesi grr. Zira curufun younluu

dk olduu iin oksitler daima stte kal

r. Yolluk sisteminde kesitler s

raya greazalmaldr. Huni, curufluk ve meme kesitleri arasnda 5-4-3 gibi oran olmaldr.2. Huni : Bataa dklen sv metalin kalba gitmesi iin alan dey silindirik kanala

huni ad verilir ve boyu curuflua kadar uzanr.3. Curufluk : Bataktan kurtulan curuflar tutmak iin yatay ekilde ve yamuk kesitli bir

kanaldr. Buraya den sv metal yatay ekilde hareket edecei iin curuflar hep sttekalacaktr. Ar olan metal hep alttan gidecektir.

4. Meme : Curufluun altnda ve curuflua dik durumda yatay olarak alan ekenargen kesitli yollua meme ad verilir. Meme says ihtiyaca gre 1-2-3 ve daha fazlaolabilir. Huni ve curufluk iin model kullanrken meme yapm elle veya kakkullanlarak alr.

5. kc : Dkm srasnda kal ptan havann ve dkm esnasnda da ortaya kangazlarn kmasn salayan ayn zamanda sv metalin fazla olan ksmn alan ve kalpierisinde ykseldiini gsteren ksma kc denir. kclar ounlukla dklen

parann en st noktasna yerletirilirler.6. Besleyiciler : Sv metal katlarken kendini eker, bu ekme srasnda dklen

malzemede boluk kalmamas iin metalin ok eken ksmlarn takviye etmekgerekir. Bunun iin kalbn dndaki kclara ilaveten, zellikle byk paralarndkmnde fazladan sv metal gereklidir. Bu da besleyicilerle karlanr.

Documents

model döküm