DESMOND MORRIS

Dlaczego Pies Merda Ogonem

O czym mwi nam zachowanie psa

(Przeoya Krystyna Chmiel)

WstpW dziejach ludzkoci tylko dwa gatunki zwierzt mogy swobodnie porusza si po naszych domach: koty i psy, z tym e dawniej nieraz zabierano zwierzta gospodarskie dla bezpieczestwa na noc pod dach, ale byy zawsze trzymane w jakiej zagrodzie lub na uwizi. W czasach bardziej nam wspczesnych trzymamy w domach inne zwierzta, na przykad rybki w akwariach, ptaki w klatkach, gady w terrariach jednak zawsze w zamkniciu, oddzielone od nas szkem lub kratami. Tylko psom i kotom wolno biega po pokojach prawie wszdzie, gdzie zechc. Te bowiem zwierzta ciesz si specjalnymi wzgldami na mocy zawartego dawno ukadu.

Z przykroci trzeba stwierdzi, e przewanie to my nie dotrzymujemy warunkw tego ukadu. Nie da si ukry, e koty i psy okazay si bardziej od nas lojalne i godne zaufania. Nawet te rzadkie sytuacje, kiedy atakuj nas, drapic lub gryzc, bd te kiedy od nas uciekaj, s zwykle spowodowane ludzk gupot lub okruciestwem. Gdy, o wstydzie, one dotrzymay tej wielowiekowej umowy!

Umowa" midzy czowiekiem a psem zostaa zawarta okoo 10 000 lat temu. Gdyby sporzdzono j na pimie, zawieraaby stwierdzenia, e w zamian za wiadczenie nam pewnych usug zapewniamy psu poywienie, wod, dach nad gow, nasze towarzystwo i opiek. Wachlarz usug wiadczonych przez psy jest natomiast duo szerszy i bardziej rnorodny. Wymagamy od nich, aby pilnoway naszych domw, broniy nas w niebezpieczestwie, pomagay w polowaniach, tpiy szkodniki i cigny nasze sanki. Specjalnie wytresowane psy potrafi take przenosi w pyskach ptasie jaja bez uszkodzenia skorupek, wykrywaj wchem trufle lub narkotyki w bagaach pasaerw linii lotniczych, prowadz niewidomych, ratuj zasypanych w lawinach, tropi zbiegych przestpcw, uczestnicz w wycigach, lataj w kosmos i popisuj si urod na wystawach.

Czasem jednak wierne psy daway si ludziom wykorzystywa do barbarzyskich celw. Gdy dzisiaj mwimy o psach wojny", mamy na myli najemnikw, ktrzy manifestujc swoj msko, specjalizuj si w zabijaniu i torturowaniu. Nazwa ta jednak pochodzi od psw specjalnie tresowanych do atakowania pierwszej linii nieprzyjacielskiej armii. Mwi o nich Szekspir, wkadajc w usta Marka Antoniusza zwrot: Spucie z acuchw brytany wojny". Ju bowiem w czasach rzymskich Galo wie uywali do walki psw w obroach najeonych ostrymi jak brzytwa noami. Psy te, wypuszczane przeciwko rzymskiej konnicy, siay w jej szeregach popoch, gdy kaleczyy koniom nogi.

Niestety, take obecnie mamy do czynienia z psami bojowymi. Wprawdzie walki psw s oficjalnie zakazane, ale dla potrzeb hazardu bd zaspokojenia sadystycznych instynktw niektrych ludzi wci szczuje si na siebie specjalnie tresowane psy. To, e praktyki te zostay zepchnite do podziemia", nie oznacza bynajmniej, e nie istniej.

Z kolei w niektrych pastwach Wschodu psy s cenionym artykuem konsumpcyjnym. Nie bya to nigdy gwna forma ich uytkowania i stopniowo staje si coraz mniej popularna. Najbardziej upowszechniona bya w Chinach. W jzyku chiskim wyraz chw" oznacza zarwno ras misnych psw", jak i potoczne okrelenie poywienia w ogle. Na szczcie i tam wiele psw nie trafio do garnka, gdy okazay si bardziej przydatne do innych celw.

Niepodanym skutkiem ubocznym duej popularnoci tych zwierzt we wszystkich zbiorowociach ludzkich sta si wzrost liczby psw bezpaskich. W niektrych regionach wasajce si stada tych zdziczaych, ywicych si padlin czworonogw wyrobiy z reputacj wszystkim przedstawicielom gatunku. Typowym tego przykadem s psy pariasy" z Bliskiego Wschodu, ktre z przyjaci czowieka stay si czym wrcz przeciwnym. W niektrych religiach pies jest uwaany za zwierz nieczyste". Sam wyraz pies" wchodzi w skad wielu przeklestw i obelg, takich jak psiakrew", psiama", parszywy pies" czy cierwo sobacze". W niektrych grupach etnicznych, zwaszcza w krgu wyznawcw islamu, ju maym dzieciom wpaja si pogard do psw, ktr pniej trudno wykorzeni.

W zachodnim krgu kulturowym stao si inaczej. Dawne obowizki psw straciy na znaczeniu, natomiast pojawiy si nowe. Oczywicie, nadal wiele psw wykonuje niezmiernie odpowiedzialne zadania, ale liczebn przewag maj ju psy towarzysze czowieka". Zjawisko to idzie w parze z rozwojem wielkich miast i powstaniem nowego typu czowieka mieszczucha". W rodowisku wielkomiejskim psy uytkowe maj niewielkie pole do popisu, ale czowieka i psa czy ju tak silna wi, e nikt nie bierze nawet pod uwag moliwoci wyeliminowania go z ycia spoecznoci ludzkiej. Wskutek tego, od czasu rewolucji przemysowej, pojawio si wiele nowych psich ras. Ustanowiono wtedy wzorce rasowe i zaczto urzdza wystawy. Rozwin si cay przemys" towarzyszcy wystawom psw rasowych.

W tym samym czasie rodzio si coraz wicej kundli. Waciciele tych psw to ludzie, ktrzy chc po prostu mie wiernego przyjaciela, a w pogardzie maj szlachetne rasy. Zarzucaj im, e zostay sztucznie wytworzone, maj nienormalne proporcje, a rozmnaanie w bliskim pokrewiestwie doprowadzio je do degeneracji. Posiadacze psw rasowych nie zgadzaj si z tym, dowodzc, e tylko cenne, rodowodowe okazy zasuguj na troskliw opiek odpowiedni do ich potrzeb. Ich zdaniem ludzie trzymajcy kundle przyczyniaj si do mnoenia zgraj bezdomnych wczgw, zanieczyszczajcych miejsca publiczne i kalajcych dobre imi psiego rodu. Gdyby za wszystkie psy miay rodowody hodowlane, nie wzbudzayby niechci, a z powodu swojej wartoci byyby bardzo cenione.

W obu tych skrajnych pogldach tkwi ziarno prawdy. Praca hodowlana posuna si tak daleko, e doszo do swoistego przerasowania" niektrych psw, a w jego efekcie do stanw patologicznych. Tak wiec psy o krtkich nogach, a dugim tuowiu s szczeglnie podatne na wypadanie dysku. Spaszczenie czci twarzowej pociga za sob trudnoci w oddychaniu, a innym cechom typowym dla danych ras towarzysz schorzenia oczu lub staww biodrowych. Hodowcy tych ras w obawie przed utrat popularnoci ukrywaj wady, nasilajce si w kolejnych pokoleniach. Zjawisko jest tym bardziej niekorzystne, e postp w pracy hodowlanej prowadzi do dalszego przerysowania cech uwaanych za typowe. Jeszcze sto lat temu buldogi miay stosunkowo dugie nogi, a jamniki duo krtszy tuw. To tylko dwa przykady ras, w ktrych prowadzono selekcj na jedn cech, a rozwina si w stopniu utrudniajcym ycie jej nosicielom. Ale i te psy mona by atwo doprowadzi do pierwotnego wzorca, gdyby pozostay nadal psami uytkowymi. Nie straciyby przy tym nic ze swojej urody, a zyskayby na zdrowiu i wytrzymaoci. Tym sposobem atwo mona by uporzdkowa sprawy psw rasowych.

Z mieszacami sprawa jest trudniejsza. Faktem jest, e wielu wacicieli opiekuje si nimi bardzo troskliwie, niemniej jednak czsto si zaniedbuje te zwierzta z powodu ich znikomej wartoci handlowej. Szczenita sprzedaje si za grosze bd rozdaje, a czsto te bywaj porzucane lub maltretowane. Tylko do jednego schroniska dla zwierzt Battersea w Londynie trafia co roku okoo dwudziestu tysicy bezdomnych psw, z ktrych siedemdziesit sze procent to mieszace. Wielu psom udao si znale nowych wacicieli, ale jeszcze wicej trzeba byo upi. Szacuje si, e w samej tylko Wielkiej Brytanii codziennie umierca si dwa tysice psw! Trudno znale metod bezporedniego przeciwdziaania takim sytuacjom. Nadziej mona pokada najwyej w oglnej zmianie stosunku do zwierzt.

Wyjtkowo niewdzicznym zadaniem, jakie pies musi peni, jest zaspokajanie ludzkiej potrzeby agresji i dociekliwoci naukowcw. Wie si to dla psa z cierpieniem. Ludzie uwielbiaj swoje ze humory wyadowywa zgodnie z hierarchi spoeczn. Tak wic szef ustawia" swoich podwadnych, ci z kolei wyywaj si na niszych rang, tamci na jeszcze niszych, od ktrych niej na drabinie spoecznej znajduj si ju tylko ich ufne psy. No, a bitemu czy kopanemu psu trudno zrozumie, e odbija si na nim rykoszetem zgryliwa uwaga wypowiedziana gdzie w biurze. Czasem za odreagowanie" na psach przykroci doznanych w miejscu pracy przybiera wrcz nieprzyzwoite rozmiary. Tylko brytyjskie Towarzystwo Opieki nad Zwierztami rejestruje corocznie okoo czterdziestu tysicy przypadkw zncania si nad psami.

Niewiarygodnie wiele okruciestw popeniono rwnie w imi nauki. Usprawiedliwieniem zadawanych psom cierpie mia by postp nauki. W rzeczywistoci wikszo bolesnych dowiadcze przeprowadzonych na psach nie zwikszya zbyt wydatnie oglnej sumy ludzkiej wiedzy. Tego rodzaju dowiadczenia miay pewne walory poznawcze w pocztkowym okresie rozwoju medycyny, fizjologii czy zoologii, ale obecnie ich przydatno jest znikoma. Zwierzta o tak duej wraliwoci nerwowej jak psy powinno si wic pozostawi w spokoju, tylko trudno przekona o tym kogo trzeba.

Wanie wyej wymienione przyczyny skoniy mnie do napisania tej ksiki. Chciaem w niej udowodni, jak dziki prostej, bezporedniej obserwacji lub nieszkodliwym eksperymentom mona zrozumie te zwierzta i doceni ich wyjtkowe zalety. Psy maj nam naprawd wiele do zaoferowania! Towarzysz nam zarwno w zabawie, jak i wtedy, gdy doskwiera nam samotno i jestemy pogreni w smutku. Dbaj o nasze zdrowie, wycigajc nas na dugie spacery. Uspokajaj nas, kiedy jestemy rozdranieni czy peni niepokoju i napicia. I przy tym wszystkim nadal peni swoje tradycyjne obowizki, spord ktrych dwa s najwaniejsze: ostrzeganie nas przed wtargniciem intruzw na nasz teren oraz obrona przed bezporedni napaci.

Ludzie, ktrzy nie lubi psw, sami nie wiedz, co trac. Tak samo zreszt jak ci, ktrych psy po prostu nie interesuj. Jasne jest, e tacy ludzie nie wezm te do rki tej ksiki, ale wskutek tego nie dotrze do nich pewna wana informacja. Stwierdzono, e posiadacze psw lub kotw yj na og duej ni ci, ktrzy ich nie maj. I nie jest to chwyt propagandowy mionikw psw, lecz naukowo udowodniony fakt. Praktyka lekarska potwierdza, e towarzystwo psa, kota lub innego puszystego stworzonka dziaa na czowieka uspokajajco i powoduje obnienie cinienia krwi, co zmniejsza ryzyko zawau czy wylewu. Gaskanie psa, drapanie kota za uszami czy inne tego rodzaju pieszczoty z ulubionym zwierztkiem koj stres i tumi w zarodku powszechne obecnie choroby cywilizacyjne". Szczeglnie w rodowiskach miejskich daje si nam we znaki ycie w nieustannym popiechu i napiciu. Napicie to rozadowa mona najlepiej przez kontakt z przyjanie usposobionym psem lub kotem. Uwiadamia to nam, e nawet w obdnym koowrocie naszej cywilizacji pozostao jeszcze troch nieskaonej prostoty i bezporednioci uczu.

Jednak nawet ci, ktrzy zdaj sobie spraw z dobrodziejstw, jakie niesie nam towarzystwo psa, czsto nie maj pojcia o wielu waciwociach i zwyczajach tych zwierzt. Uwaamy je za co tak naturalnego, e szkoda nam czasu na zastanowienie si nad nimi. Nawet jeli czasem zaciekawi nas, na przykad, jak dua jest wraliwo psiego wchu, czy pies rozrnia kolory, w jaki sposb potrafi odnale drog do domu, dlaczego merda ogonem na przywitanie albo skd si bior jego dziwne zachowania pciowe przechodzimy zwykle nad tym do porzdku. Gdybymy prbowali poszuka odpowiedzi na te pytania w popularnych poradnikach dla hodowcw psw, przekonalibymy si, e przelizguj si one po najbardziej podstawowych problemach, natomiast szczegowo omawiaj ywienie, pielgnacj psw, opiek zdrowotn i charakteryzuj liczne psie rasy. Oczywicie, s to bardzo potrzebne informacje, ale chcielibymy take dowiedzie si, dlaczego na przykad jedne psy wyj czciej ni inne, dlaczego w ogle psy szczekaj i zachowuj si tak, a nie inaczej. Zdecydowaem si wic dostarczy odpowiedzi na te podstawowe pytania w formie krtkich i prostych wyjanie. Sdz, e tak zredagowana ksika bdzie pomoc w rozwizywaniu wikszoci problemw pojawiajcych si w ukadzie czowiekpies. Mam nadziej, e jej lektura spowoduje wzrost naszej sympatii dla tego kocowego ogniwa ewolucji rodziny psowatych, ktre zawsze tak radonie wita nas u progu naszego domu.Gatunek pies domowyCzym szczeglnym charakteryzuje si pies, e wanie jego spord czterech tysicy dwustu trzydziestu szeciu gatunkw innych ssakw czowiek wybra sobie na towarzysza? Odpowied na to pytanie dla wielu moe zabrzmie szokujco, gdy najlepszy przyjaciel czowieka" w istocie jest przebranym w psi kostium wilkiem. I te wanie charakterystyczne cechy psychiczne wilka pozwalaj zrozumie specyficzn wi czowieka z psem.

Na pewno niektrym z nas trudno bdzie przyj do wiadomoci, e wszystkie nasze psy, od zabiedzonych bezdomnych kundli do wypielgnowanych rodowodowych czempionw, od miniaturowych pieskw chihuahua do potnych dogw nie s niczym innym, jak tylko udomowionymi wilkami. Ciko nam si z tym pogodzi, gdy sowo wilk" le si nam kojarzy wychowalimy si przecie na bajkach, ktrych negatywnym bohaterem by dziki, grony wilk. W pamici utrwali nam si wilk, ktry pokn Czerwonego Kapturka, przeraajce wilkoaki czy te wilk okropnie zy" z piosenki o trzech winkach. Nie ma si wic co dziwi, e trudno uwierzy nam, jakoby may, milutki piesek, siedzcy na dywanie i wpatrzony w nas rozkochanymi oczami, by tak bliskim krewnym owego ludoercy z kniei. Musimy jednak przyj t nieprzyjemn prawd do wiadomoci, gdy tylko wtedy bdziemy w stanie zrozumie przyczyny wielu zachowa psa, a take dlaczego wanie pies, a nie na przykad mapa, niedwied czy szop, zosta najlepszym przyjacielem czowieka.

Tu moglibymy zapyta, jak to moliwe. Te wszystkie rasy psw, rnice si tak znacznie budow, wzrostem i umaszczeniem, nie mog przecie nalee do jednego gatunku! A jednak nale. W obrbie gatunku pies domowy" istnieje znaczne zrnicowanie, jest ono jednak tylko powierzchowne. Wszystkie rasy psw mog si ze sob czy i dawa podne potomstwo. Rnice genetyczne osignite w pracy hodowlanej s zbyt mae, aby doprowadzi do biologicznej izolacji ktrejkolwiek rasy. Oczywicie ratlerek pci mskiej, choby najbardziej pobudzony zapachem suki doga w okresie cieczki, ma niewielkie moliwoci dziaania. Jeli jednak nasieniem tego ratlerka sztucznie zapodnimy suk doga, urodzi ona szczenita. Jak dotd nic nie wiadomo o rasach psw tak dalece niedopasowanych do siebie genetycznie, e niemoliwe byoby ich skrzyowanie. Tak samo nie ma adnych trudnoci w kojarzeniu udomowionych psw z dzikimi wilkami. Takie krzywki rwnie daj podne potomstwo.

Tote, mimo e pozory wskazywayby na co przeciwnego, psy wszystkich ras nale do tego samego gatunku. Bernardyn wacy okoo stu dwudziestu kilogramw jest trzystukrotnie ciszy od miniaturowego yorkshire teriera, a dog mierzcy w kbie okoo metra jest od tego maego pieska ponad dziesi razy wyszy niemniej jednak wszystkie one s bliskimi krewnymi. Nawet najmniejsze z nich wiedz doskonale, e w swym maym ciaku maj wilcz dusz. Kady, kto kiedykolwiek mia maego pieska, pamita, e potrafi on tak samo jak duy gono szczeka na listonosza lub nawet gronie warcze, jeli uzna, e intruz wtargn na jego terytorium. Inna sprawa, e czasem jest to piskliwy jazgot...Kiedy na spacerze w parku may piesek spotka psa nalecego do ktrej z duych ras, zachowuje si tak samo jak on. Oba s przecie osobnikami dorosymi, czemu wic miayby si trzyma od siebie z daleka? Duy pies jest natomiast tak sytuacj mocno zdezorientowany, a jeli atakuje go rwnoczenie wiksza liczba maych pieskw moe nawet z godnoci si wycofa. Waciciel psa moe by tym zgorszony, mylnie sdzc, e jego pupil okaza si tchrzem. Nic podobnego! Wielki pies nie boi si maego napastnika, lecz ma zakodowane, e tego wzrostu s szczenita, a kady normalny, zdrowy pies instynktownie wyhamowuje agresj w stosunku do szczenit. Tu jednak sytuacja jest nietypowa, gdy mae osobniki zachowuj si wcale nie po szczenicemu, tote zakopotany pies woli na wszelki wypadek zastosowa unik.

Jeli wic sze milionw psw yjcych w Wielkiej Brytanii, czterdzieci milionw psw w Stanach Zjednoczonych i rwnie wielkie ich liczby w innych czciach wiata nale do tego samego gatunku, jak mogo doj do wytworzenia si tak wielkich rnic midzy nimi? Odpowied jest prosta. Pies zosta tak dawno udomowiony, e byo duo czasu na prowadzenie pracy hodowlanej w rnych kierunkach. Z hodowli eliminowano zazwyczaj osobniki trudne do prowadzenia, zbyt nerwowe lub agresywne. Wskutek takiej selekcji zachowanie psw nabrao cech szczenicych: stay si bardziej chtne do zabawy, agodne i ulege. Dalsze zmiany zaleay ju od planowanego sposobu ich wykorzystywania. U tych, ktre miay by uywane do szybkiego pocigu za zwierzyn, w drodze selekcji wyksztaciy si dusze nogi i smuka sylwetka. Psy przeznaczone do polowa pod ziemi musiay mie nogi krtsze. Od pieskw pokojowych wymagano, aby byy na tyle mae i lekkie, by mc je z atwoci bra na rce. Przy tym selekcja na karowaty wzrost jest stosunkowo atwa do przeprowadzenia. Po prostu z kadego miotu do dalszej hodowli przeznacza si osobniki najmniejsze, przekazujce t cech potomstwu. Po kilku pokoleniach nastpuje ju zauwaalne zmniejszenie wymiarw.

Kilkaset czystych" ras wyodrbniono stosunkowo niedawno na skutek wspzawodnictwa na wystawach psw. Dla kadej nich opracowano szczegowe wzorce. Oficjalnie wyrnia si sze grup psw rasowych: psy myliwskie, tropice, pasterskie, obrocze i do strowania, teriery oraz psy ozdobne i pokojowe.

Do grupy psw myliwskich zalicza si m. in. pointery, setery i retrievery, pomagajce myliwemu w wykrywaniu, poszeniu i aportowaniu zwierzyny. Z kolei psy tropice towarzysz myliwym poruszajcym si pieszo lub konno ladem zwierzyny. Spord nich psy gocze poruszaj si szybciej i mog towarzyszy jedcom, natomiast bassety, u ktrych w drodze selekcji wyksztaciy si krtkie nogi, s odpowiedniejsze do tropienia zwierzyny przez myliwych pieszych. Posokowce posuguj si w swojej pracy zmysem wchu, charty raczej wzrokiem.

Grupa psw pasterskich, obroczych i do strowania obejmuje take rasy o specyficznej uytkowoci, jak na przykad psy zaprzgowe husky. Teriery su do polowa na lisy i borsuki oraz do tpienia gryzoni; zwykle maj krtkie nogi, by mc ciga zwierzyn w norach. Cechuj si te niezalenym charakterem, gdy zwykle pracuj samodzielnie, bez przewodnika.

Psy ozdobne i pokojowe to rasy, ktre charakteryzuj si znacznie mniejszymi wymiarami, czego dokonano w drodze selekcji. Niektre z tych ras, jak pekiczyki i maltaczyki, maj ju dug histori. Przez wieki pieski te byy cenionymi pieszczochami ludzi bogatych i wpywowych. Wyspecjalizoway si w tej funkcji i tylko w tym celu byy hodowane. Pozostae rasy tych psw nie mog si natomiast pochwali rwnie arystokratyczn przeszoci. Trzymane teraz ju tylko jako psy do towarzystwa, jeszcze nie tak dawno wykonyway konkretne zadania. Tak wic dalmatyczyk pierwotnie mia by eleganckim psem biegncym obok powozu, w ktrym jecha jego pan. Buldog by zaprawiany do agresji w pokazach szczucia bykw, a Ihasa apso to rasa psw specjalnie wyhodowanych w Tybecie do pilnowania paacu dalaj-lamy. Psy tych ras hodowane s do dzi, lecz ich dawne obowizki przeszy ju do historii.

Dla tej wskiej grupy psich arystokratw to stanowi cae rzesze mieszacw, psw bezpaskich lub wrcz dzikich. Niektre rda szacuj ich liczb na okoo 150 milionw. Wrd nich s takie, ktre ju dawno wrciy do trybu ycia, jakie pdzili ich dzicy przodkowie. S to na przykad australijskie psy dingo lub piewajce psy" z Nowej Gwinei. Inn grup stanowi psy, ktre zostay opuszczone lub zdziczay dopiero niedawno, lecz przystosoway si ju do ycia na swobodzie, czc si w stada, przewanie bytujce w pobliu spoecznoci ludzkich i ywice si odpadkami. Te grupy psw zaadaptoway si do ycia na swobodzie, mimo e byy wczeniej zwierztami udomowionymi. Krzyujc si ze sob w obrbie swoich stad tworz odrbn populacj. Trzeci kategori stanowi psy porzucone przez ludzi, ktrym trudno przey bez opieki czowieka i wczy si do niezalenej psiej spoecznoci. Ostatni grup, ktr mona tu wydzieli, s mieszace, ktrych waciciele kochaj je i dbaj o nie, przeciwstawiajc rasowym pieszczoszkom" niewtpliwe zalety swoich psw. Mieszace, wedug ich mionikw, s bardziej zblione do swego dzikiego przodka, dziki czemu duej yj, s bardziej odporne na choroby, rzadziej wystpuj u nich wady fizyczne i takie patologie charakteru jak zbytnia nerwowo czy agresywno. Waciciele mieszacw wskazuj na ich ywotno i zdolnoci przystosowawcze, bdce efektem heterozji. Pasja, z jak ci ludzie staj w obronie swoich psw, jest godna podziwu, lecz niezbyt sprawiedliwa w stosunku do psw rasowych. Przecie i one, bez wzgldu na umaszczenie, wielko i budow, s rwnie bliskie dzikiemu przodkowi maj wilka za skr" i cae nasze szczcie, e tak jest. Dlaczego o tym za chwil.

Na temat pochodzenia psa domowego wysunito ju trzy teorie. Pierwsza z nich zakada istnienie brakujcego ogniwa". Mia nim by jaki gatunek psa dzikiego, przypominajcy wspczesnego dingo, ktry da pocztek psom udomowionym, lecz w stanie dzikim zosta wytpiony przez ludzi pierwotnych. Z zootechnicznego punktu widzenia jest to wersja prawdopodobna, gdy byway ju przypadki, e gdy jaki gatunek zyskiwa swoje ulepszone, udomowione wydanie hodowcy podejmowali wysiki w kierunku eliminacji jego dzikich, nie ulepszonych" krewnych, aby nie dopuci do skaenia" nowej rasy. Powszechnie byo te wiadomo, e uprzednio udomowione psy, w miar jak dziczay i kojarzyy si ze sob w obrbie wasnych stad, pod kad szerokoci geograficzn upodabniay si do siebie. Zarwno australijskie dingo, jak i piewajce psy" z Nowej Gwinei, azjatyckie psy pariasy czy psy towarzyszce Indianom obu Ameryk reprezentuj zbliony pokrj i typ budowy. Na tej podstawie mona by wyobrazi sobie, jak mg wyglda ich dziki, obecnie wymary przodek. Niemniej jednak teoria brakujcego ogniwa" nie zostaa zaakceptowana.

Druga teoria wywodzi rne rasy psw od dwch rnych dzikich przodkw wilka i szakala. Wyznawc i popularyzatorem tego pogldu by Konrad Lorenz, czego wyrazem staa si ksika / tak czowiek trafi na psa. Pniejsze badania podwayy jednak teori podwjnego pochodzenia" psa jako niedostatecznie udokumentowan. Szczeglnie obserwacje szakali dowiody, e rni si one pod wielu wzgldami zarwno od psw, jak i od wilkw. Rwnolege badania prowadzone na wilkach wykazay natomiast, e prawie pod kadym wzgldem s one bardzo zblione do psw.

Ostatnio jednak przyjto teori, e wszystkie wspczesne rasy w obrbie gatunku pies domowy" zostay wyprowadzone mniej wicej osiemdwanacie tysicy lat temu od jednego przodka, ktrym by wilk. Potwierdzaj to wyniki szczegowych bada anatomicznych i zachowa obu gatunkw, przeprowadzonych w ostatnich dziesicioleciach. W takim razie nasuwa si pytanie dlaczego zdziczae psy po kilku pokoleniach nie upodabniaj si ponownie do wilkw? Aby na nie odpowiedzie, trzeba najpierw sprecyzowa, jaki rodzaj wilka bra udzia w ewolucji psa. Wilki, ktre ogldamy obecnie na filmach lub w ogrodach zoologicznych, pochodz przewanie z pomocnej strefy klimatycznej tajgi syberyjskiej, skandynawskiej. S to zwierzta due, o bardzo gstym futrze. W poudniowej strefie ich wystpowania wyksztacia si natomiast inna forma mniejszy, o lejszej budowie i delikatniejszym owosieniu wilk azjatycki. Jest on bardziej zbliony wygldem do wspczesnych dzikich psw i prawdopodobnie od niego pochodzi pies domowy.

Obserwacja ycia wilczych watah na swobodzie dostarczya nam wielu wiadomoci na temat prawdziwej natury tego rzekomego zbja i upiecy". Okazao si, e jest to zwierz yjce we wzorowo zorganizowanej spoecznoci, w obrbie ktrej istnieje cisa hierarchia stadna, cay system naturalnych hamulcw niepodanych zachowa oraz wzajemna pomoc czonkw stada. Zdrow rywalizacj poszczeglnych osobnikw rwnoway ich zdolno do wsppracy w rnych dziedzinach na przykad w trakcie polowania, obrony przed atakiem bd w sezonie godowym. Szczenita s karmione nie tylko przez swoich rodzicw, a w obrbie watahy rzadko dochodzi do konfliktw midzy jej czonkami.

Stadny tryb ycia wilkw jest bardzo zbliony do organizacji pierwotnych spoecznoci ludzkich. Dlatego te ju od pocztku powstaa midzy tymi gatunkami silna wi. Zarwno wilki, jak i ludzie pierwotni yli w gromadach zajmujcych cile wyznaczone terytoria. Zakadali swoje siedliska w centralnych rejonach tych terytoriw, organizujc stamtd wypady w celu zdobycia poywienia. Wilcze i ludzkie gromady potrafiy urzdza zbiorowe polowania na grub zwierzyn, znay taktyk okrania i zasadzek i wykorzystyway przy tym swj spryt. W obu spoecznociach istnia podzia pracy midzy mskich i eskich czonkw gromady, a take zorganizowany system opieki nad modzie. Zarwno ludzie, jak i wilki posugiwali si kodem sygnaw mimicznych i gestw w celu uzewntrznienia swoich nastrojw.

Spoecznoci o tak zblionym trybie ycia na pocztku konkuroway ze sob. Bezradne, osierocone szczenita wilcze byy prawdopodobnie zabierane do osad ludzkich jako potencjalna rezerwa delikatnego misa, ale przejciowo suyy take za zabawk dzieciom. Wrd ludzi przechodziy wic swoisty etap socjalizacji" i wzrastay w przekonaniu, e nie s czonkami spoecznoci wilczej, lecz ludzkiej. Tote zaczynay bra udzia w pilnowaniu obozu, podnoszc alarm, gdy ich czujne uszka zowiy jaki podejrzany szmer. Pomagay take ludziom w polowaniach, bo potrafiy zwietrzy zwierzyn, zanim dostrzegli j ich nowi towarzysze sfory". Ludzie, jako istoty inteligentne, szybko docenili ich przydatno i zamiast przeznacza zapane szczeniaki do konsumpcji, pozwalali im y w swoich siedliskach, a z czasem tam si rozmnaa. Oczywicie, osobniki zbyt agresywne czy nieufne, nie nadajce si do wsppracy z czowiekiem, szybko likwidowano. Stosujc tak selekcj, wyhodowano ca populacj osobnikw yjcych z czowiekiem w symbiozie.

Mijay wieki, ale pierwotny, wilkowaty" pies pocztkowo nie zmienia swojego wygldu. Co najwyej pojawiay si sporadycznie mutacje barwy, na przykad umaszczenie czarne, biae, nakrapiane czy aciate, ktre byy mile widziane, gdy uatwiay rozrnianie poszczeglnych osobnikw.

W czasach przedhistorycznych nie byo natomiast potrzeby rnicowania tego gatunku.

Dopiero wraz z rozwojem rolnictwa pojawiy si moliwoci specjalizacji psw. Powstao zapotrzebowanie na psy strujce, gdy coraz wikszego znaczenia nabieraa ochrona mienia. Inne psy byy potrzebne do polowania, a jeszcze inne do pomocy przy wypasaniu stad. Tak powstay pierwsze rasy", ale do setek psich ras znanych obecnie byo jeszcze bardzo daleko. Dopiero w cigu kilku ostatnich wiekw nastpio znaczne przyspieszenie w doborze i selekcji hodowlanej, ale jeszcze w redniowieczu na terenie Europy byo najwyej okoo dwunastu typw psw uytkowych, kady o konkretnym przeznaczeniu.

Burzliwy rozwj ras nastpi dopiero w epoce rewolucji przemysowej. Liczba psw przekroczya ju wtedy zapotrzebowanie na nie, a uywanie ich do walk i szczucia innych zwierzt zostao zakazane. Nadmiar psw trzeba byo wic jako zagospodarowa". Zaczo si od urzdzania, pocztkowo w osiemnastowiecznych gospodach, konkursw na najpikniejszego psa". W dziewitnastym wieku na tej bazie rozwina si organizacja wystaw i ustalono szczegowe wzorce rasowe. Braa w tym udzia rodzina krlewska, tote hodowla psw rasowych i ich rywalizacja na wystawach stay si wielk pasj wielu ludzi.

W miar postpujcej urbanizacji czowiek, wyrwany ze swego dawnego, wiejskiego rodowiska, potrzebowa czego, co by je mu przypominao. Tym czym sta si pies -towarzysz". Ludziom uwikanym w obdny koowrt ycia miejskiego spacer z psem po parku dawa namiastk kontaktu ze rodowiskiem naturalnym. W sztucznym wiecie asfaltu i betonu potrzeba takiego kontaktu jest silna i psy przeszy dug drog ewolucji po to, by umie t potrzeb zaspokoi. To jest wanie obecnie ich gwna rola.Dlaczego pies szczeka

Zajadle szczekajcy pies wydaje si nam grony. Nic bardziej bdnego! Owszem, robi duo haasu, ale wcale nie szczeka na nas". W jzyku psw szczekanie oznacza sygna alarmowy, adresowany do innych czonkw stada, take jeli jest to stado" ludzkie.

Szczekanie oznacza: Uwaga! Co si dzieje!" W warunkach ycia na swobodzie sygna ten daje szczenitom haso do ukrycia si, a osobnikom dorosym do wzmoonej czujnoci. U ludzi podobn rol penio bicie w dzwony, uderzenia w gong czy trbienie na alarm, e kto obcy zblia si do bram twierdzy". Taki sygna nie precyzowa, czy zblia si przyjaciel czy wrg, ale pozwala przedsiwzi niezbdne rodki ostronoci. Tak samo pies gonym szczekaniem anonsuje zarwno powrt swego pana, jak te wtargnicie zodzieja. Dopiero po zidentyfikowaniu przybysza nastpuje albo radosne przywitanie, albo frontalny atak.

Zdecydowany na atak pies zachowuje si cicho. Pies agresywny bez cienia strachu rzuca si z zbami na przeciwnika. Najwyraniej to wida na pokazach sprawnoci psw policyjnych. Kiedy pozorant, ubrany w strj ze specjalnie wzmocnionym rkawem, udaje, e ucieka pies na sygna przewodnika bez namysu rzuca si do ataku. Nie szczeka ani nie warczy, lecz skacze na pozoranta i mocno wpija si zbami w jego chronione wzmocnionym rkawem rami.

Ucieczka te odbywa si w ciszy. Pies, ktry chce uciec, po prostu stara si maksymalnie oddali od przeciwnika i nie wydaje przy tym adnych dwikw. Sygnay gosowe uzewntrzniaj zwykle stan frustracji bd konfliktu. A to, e psim bjkom towarzyszy zwykle duo haasu, wiadczy o tym, e nawet bardzo agresywny pies w rodku" rwnie troch si boi.

Warczenie, wraz z nacigniciem warg ukazujcym ky, jest charakterystyczne dla psa, u ktrego instynkt agresji przewaa nad strachem. Leciutkie podbarwienie strachem" powoduje, e pojawia si zamiast cichego, zdecydowanego ataku. Niemniej jednak oznacza ono, e z tym psem nie ma artw! U warczcego psa ch ataku zdecydowanie przewaa nad chci ucieczki, i to wanie takie psy spdzaj listonoszom sen z powiek.

Jeeli uczucie strachu jest u psa nieco silniejsze, jego warczenie staje si sabsze i cichsze i nie towarzyszy mu szczerzenie kw. Mimo to taki pies jest nadal w kadej chwili gotw do ataku, gdy poziom agresji jest u niego bardzo wysoki.

Im mniej pies jest pewny siebie, tym bardziej uczucie strachu zaczyna si rwnoway z uczuciem agresji. Pozna to mona po tym, e warczenie zaczyna przeplata si ze szczekaniem. ciszone warczenie przechodzi nagle w gone ujadanie. Pies na przemian to warczy, to szczeka. W przekadzie na ludzki jzyk oznacza to: Ach, pogryzbym ci porzdnie (warczenie), ale na wszelki wypadek wol zawoa na pomoc kolegw (szczekanie)".

Kiedy strach zaczyna bra gr nad agresj, zanika warczenie i sycha ju tylko gone szczekanie. Moe ono trwa dopty, dopki nie ustanie wywoujca je przyczyna (na przykad intruz si wycofa) lub dopki czonek ludzkiego stada" nie przyjdzie sprawdzi, co si dzieje.

Szczekanie psa domowego jest charakterystycznym, gonym dwikiem hau-hau-hau...hau...hau-hau-hau...", przypominajcym serie z broni maszynowej. Cechy tej pies nie odziedziczy po swoich dzikich przodkach, lecz powstaa ona w wyniku trwajcej okoo dziesiciu tysicy lat selekcji hodowlanej. Wilki te potrafi szczeka, ale nie robi przy tym a takiego haasu. To poszczekiwanie" atwo mona wyrni spord innych dwikw wydawanych przez wilcz watah, ale jest ono zwykle ciche, monosylabowe i wystpuje stosunkowo rzadko. Przypomina dwik wuff", czasem bywa powtarzane, lecz nigdy w tak dugich i gonych seriach jak u psa domowego.

Ciekawe zjawisko zaobserwowano u wilkw przetrzymywanych w pobliu udomowionych psw. Po jakim czasie zaczynay one szczeka jak psy. Widocznie przejcie midzy tymi dwoma rodzajami dwikw jest pynne. Mona przypuszcza, e w pocztkowym okresie udomowienia psw ich pierwotni waciciele dokonywali ju selekcji na t cech. Po prostu spord poszczekujcych" po wilczemu szczenit wybierali do dalszej hodowli te osobniki, ktre potrafiy gono i wytrwale dawa gos", aby mogy dobrze peni rol alarmu antywamaniowego". Do naszych czasw prawie wszystkie rasy posiady t umiejtno, cho niektre w wikszym stopniu, a inne w niniejszym. Wyjtek stanowi tu psy afrykaskiej rasy basenji, ktre nie szczekaj w ogle. Wyhodowano je jako psy myliwskie, ktrym szczekanie nie byo potrzebne. Nie uywano ich natomiast nigdy do strowania.

Przytoczone tu przykady dowodz trafnoci przysowia, e pies, ktry duo szczeka, nie gryzie". Szczekanie oznacza bowiem, e psu brakuje odwagi, by zaatakowa. Pies, ktry jest odwany, po prostu gryzie. Nie zawraca sobie gowy szczekaniem, bo nie potrzebuje wzywa nikogo na pomoc.Dlaczego psy wyjW porwnaniu z wilkami psy szczekaj wicej, na-tomiast mniej wyj. Powoduj to rnice w trybie ycia dzikich wilkw i udomowionych psw. Wycie oznacza bowiem haso do zbirki i mobilizacj watahy do dziaania. Wilki wyj zazwyczaj wczesnym wieczorem, kiedy wyruszaj na owy, i nad ranem, kiedy zbieraj si w dalsz drog. Psy domowe, ktrym waciciele dostarczaj poywienia, pdz natomiast ywot wiecznych szczeniakw i nie maj potrzeby zwierania szeregw". W yciu psa wystpuje sytuacja oderwania od stada", gdy zostanie on zamknity gdzie w odosobnieniu. Wtedy piewa pie samotnoci", ktr mona by odda nastpujcymi sowami: Jestem tu... a gdzie wy jestecie?... chodcie do mnie!" W stanie dzikim takie wycie automatycznie mobilizuje innych czonkw stada do przyczenia si i chralnego piewu". Czowiek, ktry nie odpowiada na to wezwanie", zdaniem psa zaniedbuje swoje obowizki.

W wyjtkowych wypadkach pies pci mskiej, ktry w normalnych warunkach nigdy by nie wy, wydaje rozpaczliwe jki, kiedy nie moe si dosta do atrakcyjnej suki w okresie cieczki. Nie oznacza to, e wycie u psw jest elementem gry miosnej; jest to po prostu wezwanie: chod do mnie!"

Ten magnetyczny wpyw wycia jednych wilkw na inne wykorzystuj nieraz chopi do chwytania modych wilczkw. Wystarczy schowa si w krzakach i naladowa wilcze wycie, aby ledwo trzymajce si na nogach szczeniaki zgrupoway si wok wyjcego. Starsze wilki nie daj si ju nabra na ten chwyt, poniewa potrafi odrnia indywidualn nut identyfikujc wyjcego. Take chopi, ktrzy czsto sysz wycie wilkw, potrafi rozrni gosy poszczeglnych osobnikw. Podstawowa informacja przekazywana przez wycie brzmi: To ja, chod do mnie!" Znawcy wilkw utrzymuj natomiast, e kade wycie zawiera te wiadomo o aktualnym nastroju wyjcego.

Wilki czciej wyj na granicach terytorium nalecego do danej watahy. Moe to oznacza, e w wyciu przejawia si take instynkt terytorialny i stanowi ono informacj dla innych stad, e ten teren jest ju zajty. Ciekawe, e wilki-samotniki, wypdzone kiedy ze stada, nie przyczaj si do grupowego wycia, czasem natomiast wyj same, kiedy ich dawna wataha milczy. Nie prbuj nigdy powrci do swojej watahy, ale jeli na ich wycie odpowiedz inne podobne wyrzutki", czsto cz si z nimi w nowe stado i zajmuj nowe terytorium.

W wietle tych faktw jasne jest, dlaczego psy domowe s mniej skonne do wycia ni ich dzicy krewni. Po prostu nie maj powodw. Tam, gdzie psy s trzymane w grupie, na przykad w duych psiarniach, maj namiastk ycia w stadzie i wtedy wycie moe wystpi. Moe take wy pies zamknity sam w domu, kiedy nie moe dosta si do suki, ktr czuje, lub nagle opuszczony i porzucony. Dorosy pies, majcy troskliwych opiekunw, nie ma natomiast powodw do wydawania tego najbardziej przeraajcego spord wszystkich psich odgosw.

Istnieje jeden, zreszt zabawny, wyjtek od tej reguy. W czasach, kiedy nie byo jeszcze telewizji, bardziej muzykalne rodziny lubiy urozmaica sobie wieczory chralnym piewem. Ich psy bray go za sygna mobilizacji watahy do wsplnego wysiku. Tote entuzjastycznie podejmoway ten sygna", odrzucajc gowy w ty i wyjc. Potem musiay si chyba czu troch dziwnie, widzc, e ich ludzkie stado" wcale nie jest tym zachwycone.

Dlaczego pies merda ogonemZarwno fachowcy, jak i laicy twierdz zgodnie, e merdanie ogonem oznacza u psa przyjazne zamiary. Tymczasem jest to pogld tak samo bdny jak ten, e analogiczne zachowanie kota wiadczy o jego zym humorze. Prawda jest taka, e zwierz wykonujce ten ruch jest w wewntrznym konflikcie. Taka jest te przyczyna wykonywania wahadowych ruchw u wszystkich zwierzt.

Stan konfliktu wewntrznego oznacza, e zwierz jest targane przez dwa sprzeczne uczucia. Rwnoczenie chciaoby i naprzd i zawrci bd skrci zarazem w prawo i w lewo. Poniewa s to denia wykluczajce si nawzajem, zwierz nie rusza si z miejsca, ale pozostaje w napiciu. Cae ciao lub tylko jego cz zaczyna wykonywa ruch zgodnie z podjtym pierwotnie zamiarem, a potem zatrzymuje si i prbuje si ruszy w przeciwnym kierunku. W wyniku tego powstaje u rnych zwierzt caa gama zewntrznych sygnaw. Nale do nich: krcenie lub kiwanie gow, przestpowanie z nogi na nog, poruszanie ramionami, skony tuowia, smaganie si ogonem po bokach lub u psw i kotw wszystkim znane machanie ogonem.

Co si dzieje w duszy psa, ktry merda ogonem? Zasadniczo chciaby on rwnoczenie uciec i zosta na miejscu. Ch ucieczki, rzecz jasna, powodowana jest strachem. Powodw, dla ktrych pies chce pozosta na miejscu, moe by natomiast wiele. Mog nimi by: gd, uczucie sympatii bd przeciwnie niechci i jeszcze wiele innych. Dlatego trudno jednoznacznie interpretowa merdanie, gdy w zalenoci od warunkw za kadym razem moe ono oznacza co innego. Oto kilka przykadw.

Bardzo mode szczenita nie merdaj ogonkami. Odruch ten zaobserwowano ju u szczenit w wieku siedemnastu dni, lecz by to przypadek odosobniony. W wieku trzydziestu dni robi to okoo pidziesiciu procent szczenit, a reszta nabiera tej umiejtnoci do czterdziestego dziewitego dnia ycia (s to oczywicie wartoci rednie, gdy mog tu wystpi rnice).

Szczeniaki zaczynaj merda ogonkami w czasie ssania matki, kiedy le obok siebie wzdu jej brzucha, a jej sutki zaczynaj wydziela mleko. Zwykle tumaczy si to tym, e tak manifestuj swoj rado, e pij mleko. Ale jeli tak jest, to dlaczego nie zaczy merda wczeniej, w wieku, na przykad, dwch tygodni? Wtedy jeszcze bardziej potrzeboway mleka, a ogonki miay rwnie dobrze wyksztacone. Przyczyna musi wic lee gdzie indziej.

W wieku okoo dwch tygodni szczenita le jeszcze przytulone do siebie, ogrzewajc si nawzajem i nie rywalizujc ze sob. Natomiast wiek szeciusiedmiu tygodni, kiedy wszystkie szczeniaki opanoway ju sztuk merdania, to rwnoczenie etap wzajemnego dokuczania i bjek midzy nimi. Aby possa matk, szczeniaki, teraz ju wiksze, musz uoy si ciasno przy sobie, cho przed chwil si podgryzay i tarmosiy. W ich psychice walcz wic ze sob strach z godem. Zwycia, oczywicie, gd, ale kady szczeniak przystpujcy do ssania jest rozdarty midzy chci napicia si mleka a chci odizolowania si od rodzestwa. Wyrazem tego wewntrznego konfliktu jest charakterystyczny, wahadowy ruch ogona.

Nastpne okolicznoci, w ktrych pojawia si ten odruch, to dopominanie si szczenit o jedzenie przyniesione przez osobniki dorose. Zachodzi tu ten sam konflikt, bo z jednej strony godne szczeni pragnoby podej do pyska dorosego psa, z drugiej za nie chciaoby przy tej okazji za bardzo zbliy si do swoich rwienikw.

W pniejszym wieku, kiedy psy spotykaj si po dugiej rozce, towarzyszy temu rwnie merdanie ogonami. Konflikt powstaje, gdy przyjazne uczucia id w parze z pewn obaw. Merdanie jest rwnie wan czci psich zalotw, w trakcie ktrych uczucie strachu ciera si z popdem pciowym. Tam natomiast, gdzie spotykaj si osobniki nie ywice do siebie przyjaznych uczu, merda ten z nich, ktry oprcz niechci odczuwa take strach, czyli przeywa hutawk przeciwstawnych nastrojw.

Istniej rne rodzaje merdania. U osobnika podporzdkowanego ruchy ogona s szerokie i mikkie, u dominanta skrcone i usztywnione. Im niej w hierarchii stadnej stoi merdajcy osobnik, tym niej trzyma przy tym ogon. Pies czujcy si pewnie macha ogonem podniesionym prosto w gr.

Wszystko to atwo zauway, obserwujc psie zachowanie w rnych okolicznociach. Mimo to jednak merdanie ogonem jest nadal jednoznacznie kwalifikowane jako demonstracja przyjaznych uczu. Przyczyna ley najprawdopodobniej w tym, e czciej mamy okazj obserwowa kontakty psa z czowiekiem ni midzy psami. Jeeli mamy w domu kilka psw, s ze sob cay dzie, z nami rozstaj si natomiast i spotykaj ponownie kadego dnia. Przy takiej okazji wida tylko, jak podporzdkowany pies wita swego pana czy pani, ktry jest dla niego dominujcym czonkiem stada. Pies zwykle jest wtedy w nastroju radosnego podniecenia, podbarwionego jednak pewn obaw. S to bodce wystarczajce do powstania wewntrznego konfliktu, odreagowywanego wahadowymi ruchami ogona.

Interpretacja ta jest dla nas trudna do przyjcia, bo nie moemy pogodzi si z faktem, e nasz pies moe ywi wzgldem nas jakiekolwiek inne uczucia oprcz mioci. A ju cakiem nie do przeknicia wydaje si nam sugestia, jakoby mg te troch si nas ba. A jednak porwnajmy choby nasze i jego wymiary ciaa. Znacznie grujemy nad naszym psem, co ju dziaa na niego deprymujco. Dodajmy do tego wiadomo, e dominujemy nad nim pod tyloma wzgldami, a on jest w tylu dziedzinach od nas uzaleniony... Nie ma si wic co dziwi, e ywi do nas nieco mieszane uczucia.

Merdanie ogonem, oprcz sygnalizowania nastrojw, uatwia rwnie przekazywanie sygnaw zapachowych. Aby to zrozumie, musielibymy spojrze na wiat z punktu widzenia psa. Gruczoy okooodbytowe u psw wydzielaj zapach identyfikujcy kadego osobnika podobnie jak odciski palcw u ludzi. Energiczne ruchy ogona sprzyjaj oprnieniu si tych gruczow i rozchodzeniu si zapachu. Czowiek ma za mao selektywny wch, aby go wyczu, ale dla zwierzt ma on kolosalne znaczenie. Dlatego merdanie ogonem peni tak wan rol w yciu psiej spoecznoci.

Dlaczego pies zieje z wywieszonym jzykiem

Czowiek czasem bywa zziajany, kiedy musi podbiec, aby zapa uciekajcy autobus, jednak ludziom zdarza. si to duo rzadziej ni psom. Pies moe dysze nawet wtedy, kiedy wcale si nie rusza. Po prostu, kiedy zaczyna mu by gorco, otwiera pysk, wywiesza jzyk i raptem zaczyna w charakterystyczny sposb ciko dysze. W trakcie tej czynnoci jzyk jest stale zwilony, co wzmaga proces parowania, prowadzcy do ochodzenia organizmu. Przy wysokiej temperaturze psy take wicej ni zwykle pij, co zapewnia utrzymanie staej wilgotnoci jzyka. Bez tego mechanizmu regulacyjnego psy masowo padayby wskutek udaru cieplnego.

Zdolno do ziajania jest psu niezbdna dla utrzymania prawidowej temperatury ciaa z uwagi na budow jego skry. Wystpujce u psa gruczoy potowe s bowiem umiejscowione midzy palcami. Wskutek tego pies nie moe, tak jak my, oddawa nadmiaru ciepa poprzez pocenie si caym ciaem. Ciekawe, e spord trzech najcilej z nami wsppracujcych gatunkw zwierzt kady wypracowa sobie inn metod termoregulacji. Konie poc si rwnie obficie jak my. Koty w czasie upaw cigle si wylizuj, przy czym lina stanowi rodek chodzcy. Psy wywieszaj natomiast jzyki i dysz.

Przypuszczalnie ta cecha rodziny psowatych ma zwizek z gst sierci wystpujc u ich dzikich przodkw. Kiedy na wiecie pojawi si przodek wspczesnego psa domowego, waniejsza widocznie bya ochrona przed chodem w zimie ni przed upaem w lecie, a w skrze okrytej grubym futrem gruczoy potowe nie mog peni swojej roli, tote stay si zbdne. U wspczesnych ras gadkowosych mogyby znw by przydatne, lecz genetycznym zmianom uwosienia nie towarzyszy powtrny rozwj zredukowanych gruczow.

Nawet nagie psy meksykaskie, u ktrych pocenie si miaoby jaki sens, przy najwikszym upale zachowuj such skr. Wyraano niegdy pogld, e temperatura ich ciaa wynosi okoo 40C, podczas gdy u przecitnego psa waha si ona midzy 38,3 a 38,8C. Najnowsze badania dowiody jednak, e nagie psy maj tak sam temperatur ciaa jak inne rasy, tylko ich sucha skra, z powodu braku sierci, wydaje si cieplejsza. Dlatego Meksykanie chtnie brali te pieski do ka, aby ogrzeway ich w chodne noce. W tej roli sprawdzay si wietnie.

Dlaczego pies przy siusianiu zadziera nog

O tym, e dla psa pci mskiej oddawanie moczu jest czym wicej ni tylko usuwaniem z organizmu zbdnych substancji wiedz wszyscy. Na spacerze interesuj psa gwnie lady zapachowe pozostawione przez inne psy w charakterystycznych punktach jego najbliszego otoczenia. Kady pie czy sup latarni jest w podnieceniu obwchiwany. Po odczytaniu wszystkich komunikatw zapachowych" pies pozostawia wasny, zaguszajc swoim indywidualnym zapachem poprzednie lady.

Szczenita pci obojga do siusiania przykucaj. Dopiero samce po osigniciu dojrzaoci pciowej, czyli w wieku omiudziewiciu miesicy, zaczynaj przy oddawaniu moczu podnosi jedn z tylnych ng. Podniesiona noga jest sztywno odstawiona od ciaa, ktre z kolei odchyla si tak, by strumie moczu by skierowany w bok, a nie na ziemi. Potrzeba pozostawiania ladw zapachowych jest u psa bardzo silna. W trakcie dugiego spaceru, kiedy waciwie ju zaatwi swoje potrzeby fizjologiczne, nieraz wida, jak mczy si, aby wycisn choby pojedyncze krople i zostawi w okrelonym miejscu swoj wizytwk". Jest to odruch do tego stopnia niezaleny od potrzeby oprnienia pcherza, e pies podnosi nog nawet wtedy, kiedy pcherz jest ju cakowicie pusty.

Odruch ten, co ciekawe, nie ma te zwizku z mskimi cechami pciowymi. Psy wykastrowane przed osigniciem dojrzaoci pciowej zaczynaj podnosi nog w tym samym wieku co osobniki inne. Mimo e jest to czynno typowa dla osobnikw mskich, jej wystpowanie nie ma zwizku z poziomem testosteronu. cile mwic nie jest wywoywana obecnoci mskich hormonw. S one natomiast wydalane z moczem, tote wizytwka zapachowa" psa zawiera rwnie informacje o stanie jego aktywnoci pciowej. Wydzielina z dodatkowych gruczow krokowych dodaje do tej wizytwki" indywidualn nut zapachow identyfikujc psa.

Psy pci mskiej siusiajc wol podnosi nog ni przykuca z trzech powodw. Najwaniejszym z nich jest to, e zapach moczu oddanego na pionow paszczyzn duej utrzymuje wieo, ni gdy wsika w ziemi. Drug, nie mniej wan przyczyn jest, e tak pozostawiona wizytwka" znajduje si na wysokoci nosw innych psw, przez co jest dla nich atwiejsza do odczytania". Po trzecie za, oddawanie moczu tylko w okrelonych miejscach informuje inne psy, gdzie mona takie zapachy znale, zawajc liczb moliwoci tylko do obiektw stojcych pionowo.

Specyficzny, mski" system siusiania psw ma t dodatkow zalet, e pies moe po sylwetce pozna z daleka, czy ten drugi" jest innym psem czy suk. W zalenoci od tego moe podj decyzj, czy warto podchodzi.

Wielokrotnie prbowano odgadywa, jakiej treci informacje zawiera zapach psiego moczu pozostawiony na wystajcym przedmiocie. Z rnych wariantw odpowiedzi waciwie wszystkie wydaj si suszne. Jeden z nich zakada, e informacja ta jest wana dla samego zostawiajcego j psa, gdy znakami zapachowymi zaznacza on granice swojego terytorium. Kiedy znw tam przyjdzie, wystarczy mu powcha, aby poczu si u siebie". My w swoich domach czujemy si u siebie, gdy s tam nasze ulubione przedmioty. Pies natomiast czuje si u siebie" na terytorium, ktrego granice zaznaczy swoimi identyfikatorami".

Wariant drugi zakada, e pozostawione krople moczu stanowi przede wszystkim informacj dla innych psw, zwaszcza na temat pci i terytorialnego stanu posiadania konkretnego zwierzcia. Moe ona pomc osobnikom drugiej pci w nawizaniu kontaktu, a inne samce ostrzec przed wkroczeniem na ten teren. Przeciwnicy tej wersji przytaczaj kontrargumenty, e dla psa zapach moczu innego psa zawsze jest interesujcy, a nigdy nie wzbudza w nim strachu. Zapachowe wizytwki" nie maj jednak odstrasza innych psw, lecz tylko informowa je, e ten teren jest ju zajty".

Wariant trzeci stanowi waciwie modyfikacj poprzedniego. Wedug niego zostawianie znakw zapachowych przez psy suy oznaczaniu czasu przebywania okrelonych zwierzt na danym terenie. Na swobodzie rne stada psw mog bezkonfliktowo y obok siebie dziki ladom zapachowym sygnalizujcym kto, kiedy i jak czsto przechodzi przez dany teren. Poniewa na podstawie intensywnoci zapachu mona oceni jego wieo, moliwe jest wic te wyznaczenie stref czasowych" korzystania z terytorium. Wtedy stada raczej si omijaj ni wchodz sobie w drog.

Obserwacje wczcych si psw wiejskich wykazay, e dwie do trzech godzin dziennie zajmuje im rozpoznanie ladw zapachowych pozostawionych na ich terytorium.

W tym celu odbywaj codzienne wielokilometrowe spacery, w trakcie ktrych obwchuj dokadnie wszystkie wystajce obiekty, mogce suy jako supy ogoszeniowe". Wprawdzie kosztuje to sporo czasu i wysiku, jednak na tej podstawie kady pies z okrelonej wsi ma w gowie map" rozmieszczenia innych psw na swoim terytorium, razem z wiadomociami o ich liczebnoci, szlakach wdrwek, ich pci oraz charakterystycznych cechach osobowoci.

Na og uwaa si, e suczki nie podnosz nogi przy siusianiu, nie jest to jednak stuprocentowa prawda. Mniej wicej co czwarta suka podnosi nog przy oddawaniu moczu, ale robi to inaczej ni pies. Suki raczej przykurczaj podniesion ap pod tuw, nie odcigajc jej na bok. Wskutek tego mocz bardziej cieka na ziemi ni na pionow powierzchni. Czasem suki prbuj radzi sobie w ten sposb, e cofaj si, dopki obiema tylnymi apami nie opr si o supek czy cian. Oddaj wic mocz stojc na przednich apach. Rzadko ktra suka prbuje natomiast podnosi jedn nog tak jak pies.

Dlaczego pies po wyprnieniu grzebie nogami za sob

Kady, kto ma psa, zwaszcza pci mskiej, z pewnoci nieraz widzia, jak jego pupil po oddaniu kau zamiata" za sob tylnymi nogami, rozgrzebujc przy tym ziemi. Towarzysz temu rwnie ruchy przednich ng, przy czym pies odsuwa si nieco od miejsca, w ktrym odda ka. Czasem, cho rzadziej, ruchy takie wystpuj take po oddaniu moczu.

Przez jaki czas uwaano t czynno za atawistyczn pozostao po dzikich przodkach, ktrzy, podobnie jak do dzi robi to koty, zakopywali swe odchody. Sdzono, e instynkt ten uleg wypaczeniu w trakcie udomowienia, wskutek czego pozostay po nim obecnie tylko te szcztkowe ruchy. Interpretacja ta nie jest jednak suszna, gdy zaobserwowano, e wspczesne wilki te tylko markuj zakopywanie odchodw, a wic udomowienie niczego tu nie zmienio.

Wedug innej wersji psy miay prbowa rozrzuca swoje odchody, aby tym sposobem rozrzerzy oddziaywanie swojego indywidualnego zapachu. Rzeczywicie, niektre gatunki ssakw robi co podobnego na przykad hipopotam ma nawet specjalnie spaszczony ogon i po wyprnieniu miga nim we wszystkie strony, rozrzucajc ajno na du odlego. Trzeba jednak zauway, e psy, cho grzebi nogami w pobliu swoich odchodw, staraj si ich przy tym nie dotyka.

Mona to interpretowa dwojako. Z jednej strony yjce na swobodzie wilki, kiedy rozgrzebuj ziemi za sob, rozrzucaj jej wierzchni warstw wraz z roztartym ajnem na duej powierzchni. Pozostawia to oprcz ladw zapachowych take znaki widoczne goym okiem. Kiedy udomowione psy powtarzaj te ruchy na twardym, miejskim bruku, nie z ich winy nie pozostawia to ladw. W rodowisku naturalnym byoby je wida.

Z drugiej strony trzeba pamita, e jedyn czci ciaa, w ktrej pies ma gruczoy potowe, s miejsca midzy palcami koczyn. Tote grzebic nogami dodaje do zapachu odchodw swoj wo indywidualn. Dla nas moe to zabrzmie nieprzekonywajco, poniewa nasz wch jest w stanie dobrze wyczu zapach psich kupek, ale nie rejestruje osobistej nuty zapachowej psiego potu. Psy jednak yj gwnie w wiecie zapachw, tote dla nich ta dodatkowa ilo wonnej substancji zawiera szczeglne informacje. To dlatego psy tak lubi spacery. Prawdopodobnie zarwno czynnik wzrokowy, jak i wchowy maj znaczenie, jeli pies wykonuje t atawistyczn czynno w naturalnym rodowisku.

Czy psy potrafi okazywa skruch

Posiadacze psw czsto opowiadaj, jak to ich pies, kiedy co zbroi, demonstrowa poczucie winy", jakby chcia przeprosi swego pana. Zastanwmy si wic, czy bdne jest przypisywanie psom cech ludzkich, czy rzeczywicie znaj one uczucie skruchy"?

Zazwyczaj pies, ktry zrobi co zabronionego, zachowuje si w sposb szczeglnie ugrzeczniony", poniewa wyczuwa gniew swego pana. Psy potrafi bezbdnie wyczu zmiany nastroju czowieka, zanim zostan one zamanifestowane. Kiedy pan jest zy na psa, to jeszcze zanim zacznie na niego krzycze, w postawie i ruchach jego ciaa przejawia si napicie, ktre pies wyczuwa i uprzedza to, co ma nastpi. Ostentacyjnie ulegego zachowania psa w takich sytuacjach nie mona tumaczy poczuciem winy", lecz po prostu strachem.

Waciciele psw przytaczaj jednak przypadki, kiedy pies demonstrowa skruch", zanim jeszcze pan wykry jego przewinienie. Zdarza si na przykad, e pies zostawiony na duszy czas w domu napaskudzi na dywan lub z nudw pogryzie kape, rkawiczk czy cokolwiek innego. Poniewa ju wie, e nie wolno mu tego robi, wita powracajcego pana wyjtkowo serdecznie, a przy tym ze zdwojonymi oznakami ulegoci i podporzdkowania. Jeeli waciciel jeszcze nie zauway szkody, nie moe swoim zachowaniem sygnalizowa gniewu, ktry pies ewentualnie mgby wyczu. Zachowanie psa moe by wywoane wiadomoci, e zrobi co niedozwolonego, a zatem znane mu jest poczucie skruchy.

Podobne zachowania zaobserwowano take u wilkw. Trzymanym w niewoli godnym wilkom rzucono wielki kawa misa w taki sposb, e zapa go jeden ze sabszych osobnikw w stadzie. Porwa on miso i schowa si z nim w kcie, a kiedy wilki dominujce w stadzie prboway mu je odebra, broni swojej zdobyczy, warczc i kapic zbami. W spoecznoci wilczej istnieje zasada, e prawo wasnoci" w stosunku do poywienia liczy si bardziej ni hierarchia stadna. Innymi sowy, wilk, ktry trzyma w pysku zdobyty kawa misa, bez wzgldu na swoj pozycj spoeczn" ma do niego prawo i nawet osobnik najwyej stojcy w hierarchii nie moe mu go odebra. Ta strefa wasnoci" obejmuje zasig o promieniu okoo 30 centymetrw od pyska jedzcego osobnika i tej granicy aden inny nie ma prawa przekroczy.

Podobne zachowania wystpuj te u psw yjcych w grupie. Nawet najsabszy, jeli gryzie wanie ko lub kawaek misa, zajadle odpdza wszystkich, ktrzy si do niego w tym momencie zbli.

Wracajc do wyej opisanych wilkw, byy one godne i zdecydowane, aby sabszemu osobnikowi, ktry zdoby miso, mimo wszystko je zabra. Jednak wewntrzne hamulce powstrzymyway je od tego i dopiero kiedy zjad ju poow inne wilki wykorzystay moment jego nieuwagi i porway reszt. Kiedy ju zjady wszystko, sabszy wilk, ktry omieli si przedtem zawadn misem, zacz podchodzi do osobnikw dominujcych i paszczy si" przed nimi, mimo e aden nie wykazywa w stosunku do niego agresji. Wygldao to tak, jakby czu, e musi przeprosi inne wilki za swoje zachowanie i zapewni je, e nie ma zamiaru walczy o wysz pozycj w stadzie.

Waciciele psw uwaaj, e takie zachowanie jest czym normalnym; wiadczy ono jednak o silnym podporzdkowaniu si reguom ycia w stadzie. Zachowania tego rodzaju nie wystpuj bowiem u innych gatunkw i dowodz wysokiego stopnia zorganizowania spoecznego dzikich przodkw psa.

W jaki sposb pies zaprasza do zabawy

U wikszoci ssakw ch do zabawy przejawiaj tylko osobniki mode, a z wiekiem to zanika. Wyjtkiem s psy i ludzie. Ewolucja doprowadzia nas do etapu modych map", gdy dziecica ciekawo i rozrywkowe usposobienie pozostaj nam take w dorosym yciu. Te cechy pobudziy nasz wynalazczo i leay u podstaw podboju wiata przez gatunek ludzki. Nic wic dziwnego, i oczekujemy od naszego najwierniejszego towarzysza, e bdzie dzieli z nami te upodobania.

Jeli my jestemy modymi mapami", to psy modymi wilkami". U wszystkich ras psw domowych ch do zabawy utrzymuje si a do pnej staroci. Ale jak zamanifestowa t ch innym psom, a take ludziom, by nie zosta le zrozumianym? U psw zabawa czsto polega na symulowaniu walki i ucieczki, chodzi wic o wyrane zaznaczenie, e nie s to dziaania na serio. Su temu specjalne zachowania towarzyszce inicjacji zabawy.

Typowa pozycja, jak przybiera pies zapraszajcy do zabawy, to wygicie krgosupa w uk, przy czym przednie partie ciaa trzymane s nisko przy ziemi, a tylne wysoko uniesione. Przednie nogi s wycignite przed siebie, tak e klatka piersiowa dotyka ziemi, podczas gdy tylne pionowo wyprostowane. W tej pozycji pies wpatruje si w partnera i wykonuje krtkie, zachcajce ruchy w przd, jakby mwi: No, szybciej! Zaczynajmy!" Jeli partner zareaguje pozytywnie, rozpoczyna si pozorowany pocig lub ucieczka.

Dziki specjalnemu kodowi sygnaw inicjujcych zabaw pocig czy ucieczka na niby nigdy nie przerodzi si w prawdziw walk. Obie strony czsto zamieniaj si rolami; uciekajcy staje si cigajcym i odwrotnie. Po tych postpujcych po sobie w szybkim tempie zmianach wida, e uczestnicy zabawy nie przeywaj stanw prawdziwej agresji ani strachu, lecz przez cay czas maj wiadomo, e odgrywaj z gry przyjte role. Dla tego rodzaju zabawy charakterystyczne jest zataczanie przez psy szerokich krgw.

Prbowano interpretowa zapraszajc do zabawy postaw psa jako rodzaj zwykego przecigania si. Rzeczywicie przypomina to nieco rozprostowywanie ng przez psa, ktry dopiero co obudzi si ze snu. Obie czynnoci maj ze sob co wsplnego, bo pies wykonujcy gest rozcigania ciaa informuje, e jest w tym momencie cakowicie odprony i na luzie", tote demonstrowane przez niego atak lub ucieczka nie bd na serio. Bardziej prawdopodobna jest jednak taka interpretacja, e inicjujce zabaw wygicie w uk jest czym w rodzaju sprenia si do biegu lekkoatlety w blokach startowych.

W mimice psa istnieje jeszcze kilka sygnaw zaproszenia do zabawy. Wesoa mina psa odpowiada ludzkiemu umiechowi i skada si z podobnych elementw. Wargi s w niej rozcignite w linii poziomej, dziki czemu szpara ustna siga od ucha do ucha", kciki pyska cofaj si w stron uszu. Szczki s lekko rozchylone, ale bez demonstrowania przednich zbw. Jest to pene przeciwiestwo mimiki demonstrowanej przez warczcego, agresywnego psa, u ktrego kciki pyska wysuwaj si ku przodowi, a nos i grna warga marszcz si ku grze, odsaniajc zby. Psa demonstrujcego weso min" mona si zupenie nie obawia. Nie ma u niego ani ladu agresji.

Gestami zapraszajcymi do zabawy s take: szturchanie nosem, podawanie apy bd przynoszenie przedmiotw. Szturchanie nosem jest pozostaoci ruchw, jakie wykonyway ssce matk szczenita. Podawanie apy te wywodzi si z okresu ssania, kiedy szczenita apkami masuj brzuch matki dla pobudzenia laktacji. Czasem pies zachcajcy drugiego psa do zabawy siedzi, wpatrujc si w niego i macha w powietrzu wycignit przed siebie przedni ap, jakby kiwa na niego.

Przynoszenie przedmiotw ma na celu sprowokowanie partnera do zabawy. Pies przynosi na przykad pik lub patyk i kadzie si przed swoim towarzyszem, trzymajc lecy na ziemi przedmiot midzy przednimi apami. Kiedy drugi osobnik usiuje go schwyci, pies porywa t rzecz w zby i ucieka. Jeli partner pogoni za nim o to wanie chodzio zosta wcignity do zabawy! Jeli zaprzestanie pocigu, nasz pies znw zacznie mu podsuwa ten przedmiot pod nos.

Jeeli pies jest bardzo rozradowany, na przykad by zamknity przez jaki czas, a teraz moe si swobodnie wybiega na otwartej przestrzeni demonstruje sw rado tacem, skokami, skrtami ciaa i bieganiem z przesadn ju emfaz. Przerywa taniec, robi zapraszajcy gest wyginajc si w uk, po czym znowu zaczyna obdnie biega w kko. Czasem dziko yjce wilki zachowuj si w taki sposb w celu zwabienia zwierzyny. Potencjalne ofiary, zaciekawione dziwnym tacem, podchodz niebezpiecznie blisko i zostaj schwytane. W zeszym stuleciu w Ameryce Pnocnej ten chwyt wykorzystywano w czasie polowa na kaczki. Myliwi prowokowali swoje psy, przewanie pudle, do wykonywania radosnych harcw na otwartej przestrzeni. Zaciekawione dzikie kaczki na wasn zgub podchodziy bliej. Ten sposb polowania na kaczki nazywano na wabia". Ju to, e nawet kaczki daj si nabra na ten psi taniec, wiadczy, jak zachcajco mog dziaa pewne wypracowane w drodze ewolucji zachowania.

Czasem mode psy boj si bra udzia we wsplnej zabawie ze swoimi rodzicami. Dorose osobniki s tym rozczarowane i staraj si za wszelk cen omieli modych partnerw. Wykonuj w tym celu gesty uspokajajce, na przykad rozkadaj si na ziemi przed wystraszonymi szczeniakami i kad si na grzbiecie w pozycji psa podporzdkowanego. To, e przez chwil udaj osobniki niej stojce w hierarchii, omiela szczeniaki, ktre zaczynaj czu si pewniej i nie boj si podej. Wtedy zabawa moe si zacz. Podobne zachowania mona czasem zaobserwowa, kiedy dorosy bardzo duy pies chce si bawi z drugim, te dorosym psem, ale bardzo maym. Podporzdkowana" postawa duego psa dodaje maemu pewnoci siebie i zabawa moe rozwin si bez przeszkd.

Aby pies mg by dobrym towarzyszem zabaw w wieku dojrzaym, wane jest, by umia dobrze si bawi z innymi szczeniakami z tego samego miotu. W pierwszych kilku miesicach ycia szczeniaki musz nauczy si gryzienia na niby. Pocztkowo, podskubujc si i tarmoszc wzajemnie, nie panuj nad swymi ostrymi zbkami, wskutek czego nieraz przy zabawie sycha ich piski. Szybko jednak zdaj sobie spraw, e wzajemne zadawanie sobie blu oznacza koniec zabawy, tote ucz si kontrolowa si zwierania swoich szczk. Natomiast psy, ktre byy chowane w odosobnieniu i nie przechodziy etapu szczenicych zabaw, w pniejszym okresie nieraz sprawiaj kopot. Nie umiej gry na niby w zabawie, zaczynaj wic od razu gry na serio i zabawa przeradza si w prawdziw walk. Takie psy s plag parkw, gdzie przychodz si bawi inne psy.

Dlaczego pies lubi, eby go drapa midzy przednimi nogamiPewna znana treserka psw, wystpujc kiedy w telewizji, wywoaa ogln wesoo owiadczajc, jak wane jest dla psa pci mskiej, aby drapa go po klatce piersiowej midzy przednimi nogami. Oczywicie chodzio jej o to, e tak pieszczot mona sprawi psu najwiksz przyjemno. Tak naprawd, to istnieje siedem sposobw nawizania przyjaznego kontaktu dotykowego z psem i kady z nich ma swoje gbokie uwarunkowania.

Pieszczotliwe drapanie psa-samca w okolicach mostka rzeczywicie sprawia mu wielk przyjemno, gdy kojarzy mu si z aktem krycia. Po prostu w trakcie wykonywania ruchw kopulacyjnych mostek psa rytmicznie ociera si o grzbiet suki. Jeeli to samo robi rka pana, psu automatycznie przypomina si tamta przyjemno, dlatego psa pci mskiej mona nagradza takimi pieszczotami.

Drapanie lub askotanie za uszami sprawia przyjemno kademu psu. Ta pieszczota budzi rwnie skojarzenia natury seksualnej, bo do psiej gry miosnej naley obwchiwanie, oblizywanie i skubanie uszu.

Lekkie odpychanie rozbawionego psa wprawia go w jeszcze wiksze podniecenie. Tym sposobem dajemy mu si wcign w walk na niby. Pies znowu pcha si do przodu, prowokujc nas, abymy go ponownie odepchnli i tak w kko. Zabawa rozwija si, przechodzc do etapu gryzienia na niby, kiedy pies delikatnie chwyta w zby nasz do lub pozwala si chwyta za szczk. Taka zabawa, jeli nie jest zbyt gwatowna, wydatnie wzmacnia wi midzy panem a psem, gdy w ten sposb bawi si szczeniaki z jednego miotu.

Klepanie jest najpospolitsz form kontaktu dotykowego waciciela z psem. Jest to gest o wikszym znaczeniu dla nas, gdy uywamy go do serdecznych przywita z miymi nam czonkami naszego gatunku. Klepic psa po grzbiecie, bezwiednie traktujemy go jak naszego dobrego przyjaciela. Jak jednak to odbiera sam pies? Psy nie klepi si midzy sob, c wic ten gest znaczy dla niego? Przypomina mu to raczej trcanie nosem, tak jak szczenita trcaj brzuch matki, a osobniki podporzdkowane wyraaj swoj ulego wobec dominanta. Psu musi wiec ten gest sprawia szczegln przyjemno, gdy stanowi demonstracj naszej niszoci". Poniewa jednak pies wie, e i tak pan jest przewodnikiem stada, moe ten gest odczyta tylko w jeden sposb: jako omielajcy, upewniajcy sygna dla osobnika niszego rang. Psy dominujce w stadzie nieraz wykonuj taki gest niby-ulegoci, aby poprawi samopoczucie podwadnych. Przypuszczalnie w ten sposb pies odbiera nasze klepanie.

Dugie, jedwabiste futro niektrych psw a si prosi, by je gaska, tak jak gaszcze si kota. Nie robi to na psie a tak duego wraenia, co najwyej moe mu przypomina pierwsze dni ycia, kiedy jako mae szczeni by wylizywany ogromnym jzorem matki.

Dzieci z kolei lubi przytula psy do siebie, a te chtnie im na to pozwalaj. Przypomina im to rwnie czasy szczenice, kiedy najbezpieczniej czuy si zbite w cis gromadk, a matka ogrzewaa je swoim ciaem.

Wiele psw lubi te, kiedy kto je drapie lub pociera w okolicach szczki. Czowiek wywiadcza wtedy psu tak sam przysug, jak czsto psy wiadcz sobie nawzajem. Cierpi one nieraz na lekkie stany zapalne jamy ustnej czy po prostu na ble zbw, a wtedy przynosi im ulg ocieranie bokw pyska o twarde krawdzie mebli. Kiedy czowiek je w tym zastpuje, sprawia to psu tylko przyjemno.

Tym rodzajem kontaktu dotykowego, ktrego psy zdecydowanie nie lubi, jest natomiast generalne mycie i szczotkowanie przed wystaw. Trwajce godzinami kpiele i zabiegi pielgnacyjne przewyszaj zdolno pojmowania przecitnego psa. W yciu psiej spoecznoci kontakty dotykowe nie zajmuj nigdy a tyle czasu. Poniewa jednak w domowym stadzie psy zajmuj pozycj podporzdkowan, nie maj wyjcia i znosz wszystkie zabiegi z tak stoickim spokojem, jakby znosiy dokuczanie dominujcego psa w sforze. Czowiek naprawd ma szczcie, e trafi na tak wyrozumiaego i chtnego do wsppracy przyjaciela.

Jak zachowuje si pies podporzdkowany

Najkrtsza odpowied brzmi: jak szczeniak! U wielu gatunkw zwierzt sabsze osobniki dorose w sytuacji zagroenia przez osobnika dominujcego zachowuj si po dziecinnemu". Jeeli brak im odwagi, by zdecydowa si na konfrontacj siow stosuj zwierzcy odpowiednik naszego wywieszenia biaej flagi". Chodzi o to, aby zademonstrowa takie zachowanie, ktre skoni agresora do zaniechania ataku. Jednym z takich zachowa jest przyjcie postawy dokadnie przeciwnej postawie napastnika. U gatunkw, gdzie agresor atakuje z pochylon gow osobnik podporzdkowany swoj unosi. U zwierzt, wrd ktrych napastnik podnosi gow, aby wyda si wikszym osobnik atakowany j opuszcza. Jeli agresor jey sier u osobnika podporzdkowanego ley ona gadko. Tam, gdzie pies dominujcy stoi wyprostowany podporzdkowany przykuca.

Drugi wariant unieszkodliwienia wyszego rang przeciwnika polega na wywoaniu u niego nastroju, ktry wygasi wrogie uczucie. Dorose osobniki zwykle powstrzymuj si od atakowania modych wasnego gatunku, tote gdy widz, e dorosy pies raptem zaczyna zachowywa si jak szczeniak, hamuj odruch ataku.

Psy stosuj dwa warianty postawy podporzdkowanej: biern i czynn. Postawa bierna wystpuje wtedy, kiedy sabsze zwierz nie ma wyboru. Osobnik silniejszy zblia si i stwarza konkretne zagroenie. Tote osobnik sabszy przypada do ziemi, aby si wyda jak najmniejszym. Jeeli i to nie pomaga, przewraca si na grzbiet, wymachujc apami w powietrzu. Czasem take popuszcza ma ilo moczu. Jest to wierna kopia zachowania maego szczeniaka, ktrego matka lie po brzuszku, pobudzajc tym wypyw moczu (bardzo mode szczenita nie umiej jeszcze siusia same; matka musi przewraca je nosem na grzbiet i wylizywa brzuszki tak dugo, a mocz zacznie wypywa). W ten sposb dorosy, lecz sabszy pies uruchamia u silniejszego mechanizm hamujcy, ktry dziaa bez puda.

Mona te udawa szczeniaka w sposb bardziej aktywny. Jeeli sabszy osobnik chce zbliy si do silniejszego, pooenie si na grzbiecie nie zaatwia sprawy. Musi w jaki sposb zasygnalizowa, e nie ma adnych zych zamiarw. Suy do tego naladowanie innego zachowania szczenit, tym razem troch starszych, czce paszczenie si z lizaniem po pysku. Normalnie w wieku okoo miesica szczeniaki zaczynaj domaga si od rodzicw staego pokarmu. Otrzymuj go, unoszc pyszczki do poziomu starszego psa, trcajc go nosem i lic tak dugo, a wypluje im z pyska zjedzony wanie ksek. W podobny sposb pies demonstruje czynne podporzdkowanie". Kopot z tym tylko, e jest mniej wicej takiego samego wzrostu jak pies dominujcy. Jeliby wic zwyczajnie zbliy si do niego i zacz go liza po pysku, tamten mgby to uzna za zbytni bezczelno.

Aby unikn nieporozumienia, sabszy pies przypada do ziemi, na wp si czogajc, przez co zaczyna przypomina rozmiarami szczeniaka. Z tej pozycji podnosi gow na wysoko pyska silniejszego psa i demonstruje odpowiednie szczenice zachowanie.

Naladujc szczenicy sposb dopominania si o jedzenie, pies nisko stojcy w hierarchii moe podej do kadego innego psa w stadzie, nie naraajc si na atak. Zachowujc takie zasady wspycia, zwierzta mog bezkonfliktowo bytowa obok siebie.

Czy to prawda, e pokonany pies nadstawia napastnikowi gardo

Nieprawda! Jest to wersja lansowana przez znanego austriackiego biologa Konrada Lorenza, ktry wielokrotnie zaobserwowa, e kiedy pies lub wilk w walce zwycia rywala, to zanim w kocu go zagryz, pokonany odwraca gow, nadstawiajc zwycizcy nie chronione niczym gardo. Podstawiajc swoj y jarzmow prosto pod ky przeciwnika, zdawa si na jego ask i nieask, i o dziwo! wygrywajcy pies respektowa ten gest poddania si i po rycersku rezygnowa z zadania miertelnego ciosu. Lorenz by tak dalece pod wraeniem tego dentelmeskiego" zachowania, e a wysun na ten temat ca teori.

Niestety, jest to bdna interpretacja psiego zachowania. W scence, ktr widzia Lorenz, jedno zwierz stao sztywno z gow odwrcon w inn stron, a drugie pocigao nosem i kapao zbami na wysokoci jego pyska. Lorenz wycign wnioski, e osobnik kapicy zbami to zwycizca w walce, ktry chciaby zatopi ky w szyi pokonanego przeciwnika, ale powstrzymuje go przed tym odsonienie czuego miejsca" przez zwycionego. Tymczasem byo akurat na odwrt. Pies, ktry kapa szczk przy pysku

drugiego, by osobnikiem sabszym, ktry wciela si w rol szczeniaka proszcego o smaczny ksek". Ten z odwrcon gow by natomiast osobnikiem dominujcym, ktry z pogard udawa, e nie widzi, jak mu si tamten (dosownie!) podlizuje".

W tych rzadkich przypadkach, kiedy walka przybiera rzeczywicie powany obrt, nadstawianie garda nic nie da. Jedyn szans dla pokonanego psa jest ucieczka jak najszybciej i jak najdalej od miejsca walki inaczej zginie. W taki sposb s odpdzane od stada mode samce wilkw lub dzikich psw. Jeeli stoczyy walk z przewodnikiem stada i zostay pokonane, musz odej i albo y samotnie, albo z innymi podobnymi wyrzutkami" utworzy wasne stado.

Dla psa trzymanego w domu takie sytuacje nie maj znaczenia. Przewodnikiem stada jest tu pan, a z nim nie bd przecie wdawa si w walk. yj sobie spokojnie na pozycji podporzdkowanej i dobrze im z tym, dopki... nie pojawi si listonosz! Jest on czonkiem obcego stada, wic trzeba z nim natychmiast si zmierzy. Jeeli mia przy tym pecha i przeczyta ktr z ksiek Lorenza, to prba nadstawiania garda" biegncemu w jego stron psu moe si le skoczy.

Dlaczego przestraszony pies podkula ogon

Na pewno kady nieraz widzia psa z ogonem pod-winitym pod siebie, ale co dokadnie oznacza ten gest w psim jzyku ciaa"? Waciwie dlaczego taka postawa ma zwizek z uczuciami strachu, niepewnoci, podlegoci, niskiej pozycji spoecznej i podlizywania si", podczas gdy ogon podniesiony sztywno w gr oznacza pozycj dominujc?

Nie chodzi tu o sam ogon, ale o to, co jest pod nim. Podwijajc ogon pod siebie i wciskajc go midzy tylne nogi, pies o niskiej pozycji w stadzie odcina tym samym sygnay zapachowe emitowane przez jego gruczoy okoo-odbytowe. Kiedy natomiast spotykaj si dwa psy wysokiej rangi, oba dumnie trzymaj podniesione ogony, aby mc nawzajem obwcha ich okolice. Wydzielina gruczow okooodbytowych zawiera bowiem osobist nut zapachow identyfikujc ich posiadacza, tote tumienie tego zapachu wtulonym ogonem jest u psw tym samym, czym u ludzi niemiaych zakrywanie twarzy.

U psw domowych chowanych pojedynczo ten gest nie ma wikszego znaczenia. Wrd psw w grupach o wasnej, wewntrzstadnej hierarchii jest to natomiast wany sygna,

chronicy sabszych czonkw stada przed agresj silniejszych. Jeszcze wiksze znaczenie ma to wrd yjcych na wolnoci wilkw. Mona zaobserwowa, jak wilk o niskiej randze, w miar zbliania si do osobnika stojcego wyej w hierarchii, podkula coraz bardziej ogon, wciskajc go midzy tylne nogi. Im bardziej oddala si natomiast od wilka dominujcego, tym wyej ponownie podnosi ogon.

U wilkw sygnalizacja ogonowa" jest nieco inna ni u psw. Kady wilk ma na ogonie, okoo siedmiu i p centymetra od jego nasady, dodatkowy gruczo ogonowy, przypominajcy z daleka ciemn plamk. Jest to may gruczoek skrny, wytworzony z przeksztaconego gruczou ojowego, otoczony wiecem sztywnych, czarno zakoczonych woskw, wydzielajcy substancj podobn do tuszczu. Jego rola, podobnie jak gruczow okoood-bytowych, jest cile zwizana z sygnalizacj zapachow. Istotne jest te, e umiejscowiony jest na zewntrz ogona, stanowi bowiem odpowiednik strefy przy odbytowej. W ten sposb jeden wilk obwchujcy tylne partie ciaa drugiego moe natrafi na jeden rodzaj zapachu, kiedy ogon jest uniesiony do gry (z gruczow okooodbytowych), a inny, kiedy ogon jest opuszczony (z gruczou ogonowego). Wida wic, e sygnalizacja zapachowa u wilkw jest bardziej skomplikowana ni u psw.

Nie wiadomo dokadnie, dlaczego u psw gruczo ogonowy uleg zanikowi. Wszystkie inne zmiany, jakie zaszy w cigu tych dziesiciu tysicy lat, odkd wilk sta si psem zostay skrupulatnie wykorzystane przez ludzi do wyselekcjonowania ras znacznie rnicych si cechami jakociowymi. Rol gruczou ogonowego u wilkw dostrzeono natomiast dopiero niedawno, trudno wic przypuszcza, aby mogli na ni zwrci uwag dawniejsi hodowcy.

W kadym razie pies musia utraci t cech bardzo wczenie, gdy nie wystpuje ona u adnej psiej rasy. Jest to jedyna rnica midzy wilkiem a psem, ktra do dzi nie zostaa wyjaniona.

Trzeba jeszcze doda, e sposb trzymania ogona zarwno u psw, jak u wilkw dziaa nie tylko jako sygna zapachowy, lecz i optyczny. Dziki niemu mona, obserwujc z daleka spotkanie dwch osobnikw, na pierwszy rzut oka po samych ich sylwetkach pozna, ktry z nich jest dominujcy, a ktry podporzdkowany. Wida te od razu, czy w tym ukadzie si nie szykuj si jakie zmiany, na przykad czy osobnik stojcy nisko w hierarchii nie zamierza wywalczy sobie wyszej pozycji.

Jak zachowuje si pies dominujcy

Waciciele psw przewanie obserwuj u swoich pupili zachowania przyjazne bd ulege, gdy w tej namiastce stada czowiek peni rol przewodnika. W grupie psw yjcych wsplnie mona natomiast zauway, jak pies o cechach przywdczych traktuje swoich podwadnych". Przywdca, ktrego pozycja jest zagroona, najpierw bdzie postaw i zachowaniem sygnalizowa gotowo do ataku. To zazwyczaj wystarczy, aby zniechci rywala.

Zachowa sygnalizujcych gotowo do agresji jest dziesi, przy czym kade sygnalizuje przeciwnikowi co innego:

1. Grna warga podcignita w gr, a dolna opuszczona. Obnaone siekacze i ky daj do zrozumienia, e pies jest gotw ich uy.

2. Pysk otwarty, co sugeruje, e szczki s gotowe do chwytu.

3. Kciki pyska wysunite do przodu, a nie jak podczas demonstracji przyjaznego nastroju, chci do zabawy bd postawy podporzdkowanej, kiedy kciki pyska s odcignite w ty a do uszu. Taka mimika wskazuje, e ten pies nie jest ani przyjazny, ani chtny do zabawy, ani tym bardziej do podporzdkowania si komukolwiek.

4. Uszy wyprostowane ku przodowi nawet te z obwisymi uszami prbuj utrzyma je w takiej pozycji. Ma to pokaza przeciwnikowi, e pies jest czujny i nie umknie jego uwagi aden podejrzany szmer. Przy okazji daje te do zrozumienia, e jest na tyle pewny swojej przewagi, e nie musi chroni swoich uszu.

Wyej wymienione sygnay gotowoci do agresji wyraa mimika. Pozostae s manifestowane caym ciaem.

5. Ogon wysoko w grze, inaczej ni przy postawie podporzdkowanej, kiedy pies wciska go midzy nogi. Trzymanie ogona w grze umoliwia rozchodzenie si zapachw emitowanych przez gruczoy okooodbytowe. Uatwia to identyfikacj psa i daje pozna psu niszej rangi, z kim ma do czynienia.

Pewne zmiany w wygldzie sygnalizujcego gotowo do agresji psa maj stworzy zudzenie, e jest on wikszy ni w rzeczywistoci.

6. Pewne partie uwosienia na opatkach, grzbiecie i zadzie je si w szczytowej fazie postawy agresywnej.

7. Rwnoczenie nogi s maksymalnie wyprostowane, przez co caa posta psa wydaje si bardziej masywna.

8. Oglny efekt potguje jeszcze wzrok uporczywie wbity w przeciwnika.

9. Z garda dobywa si guche, dudnice warczenie.

10. Wszystkie minie s tak napite, e uniesiony prosto w gr ogon dry.

Zazwyczaj to wystarczy, aby rywal wystraszy si i uciek. Pies dominujcy przybiera tak sygnalizujc agresj postaw, kiedy uwaa, e jego wysoka pozycja w stadzie jest realnie zagroona. W mniej powanych przypadkach pies o wysokiej pozycji w stadzie tylko sporadycznie demonstruje swoj wadz. Do tego su ju inne zachowania. Jednym z nich jest ustawianie si naprzeciw osobnika niskiej rangi, jakby blokujce mu drog. Odpowiednio dugie pozostawanie w tej pozycji mwi podporzdkowanemu psu: Kontroluj wszystkie twoje ruchy". Innym jest imitowanie skoku kopulacyjnego, przy czym silniejszy pies opiera si przednimi apami na grzbiecie lub opatkach sabszego. Nie ma to nic wsplnego z seksem, stanowi tylko demonstracj: Moje na wierzchu!"

Innymi sposobami pokazania podwadnym, kto tu rzdzi, s sfingowany skok i sfingowana zasadzka. Pies dominujcy markuje tu sprenie si do skoku na wroga, lecz wcale nie wykonuje go do koca. W drugim przypadku przypada do ziemi, jakby si czai, lecz robi to bardzo ostentacyjnie.

Zazwyczaj sabszy pies od razu pojmuje znaczenie tych grb i odpowiednio reaguje.

Oczywicie w zgodnie yjcym stadzie pies-przewodnik nie musi cigle przypomina podwadnym o dzielcej ich rnicy. Na og w stadzie panuje przyja i dobra organizacja. W obrbie gatunku, dla ktrego warunkiem przeycia bya wsppraca przy polowaniach, dominujce wilki lub psy nie mogy nadmiernie demonstrowa swojej wadzy.

Dlaczego pies zakopuje koci

Kluczem do zagadki, dlaczego domowe psy czasem zakopuj otrzymane od nas koci, jest sposb zdobywania zwierzyny przez wilki. Mae zwierzta, wielkoci myszy, wilki tropi i chwytaj pojedynczo. Zwykle rzucaj si na ofiar, przygniataj przednimi apami, zagryzaj paroma chwytami szczk i szybko poeraj. Podobnie postpuj z nieco wiksz zdobycz, na przykad z krlikiem. Jeli tak niewielkie zwierz stawia pewien opr, wystarczy nim porzdnie potrzsn. Zwierztom redniej wielkoci, jak owce lub sarny, przegryzaj garda, co trwa kilka sekund. Zdobyczy tej wielkoci nie zostawiaj na pniej, bo nawet modego jelonka kilka wilkw jest w stanie zje na miejscu. Przyjmuje si, e dorosy wilk moe na jedno posiedzenie" skonsumowa okoo 9 kilogramw misa, a w cigu doby okoo 20 kilogramw.

Gdy wilki upoluj jakie due zwierz, na przykad jelenia, krow czy konia pojawia si problem, co zrobi z nadwyk misa. Nawet wtedy najadaj si zwykle do syta, a resztki zostawiaj na miejscu, aby pniej do nich wrci. Jeli jednak up zdobyo tylko kilka dorosych wilkw, na wszelki wypadek mog oderwa sobie po kawale misa i zakopa w ziemi. Zabezpiecza to take miso przed rabusiami (zwaszcza takimi jak wrony, kruki i spy), a latem przed muchami i ich larwami. Zwykle wilki zakopuj miso na miejscu, chocia czasem zabieraj je z sob do nory.

Zwykle wilk kopie jam przednimi apami, trzymajc miso w zbach. Kiedy jama jest ju dostatecznie wielka, wilk po prostu rozwiera szczki i upuszcza w ni zdobycz, po czym j zakopuje, nasuwajc ziemi pyskiem. W odrnieniu od kotw, nigdy nie uywa do tego przednich ng. Potem ugniata j lekko pyskiem i odchodzi. Nazajutrz powraca, przednimi apami wykopuje miso, bierze je w pysk, otrzsa z ziemi i siada, by je zje.

Mona wic si domyli, kiedy nasz domowy pies nabierze ochoty na zakopanie jedzenia. Przede wszystkim musi go mie w nadmiarze! Godny pies, jak jego dzicy przodkowie, zje, ile tylko bdzie mg. Dopiero jeli co mu pozostanie, wyniesie to do ogrodu i tam zakopie. Jednak nawet przekarmione psy, jeli dostaj tylko gotow, mikk karm, nie s w stanie nigdzie z ni pj. Koci wynios natomiast na dwr i zakopi w ziemi.

Nawet jeli pies nie jest przekarmiony, dua ko, zwaszcza taka, ktrej nie mona pogry i zje od razu, wietnie si nadaje do odoenia na potem. Dlatego psy, nawet godne, najczciej zakopuj wanie koci.

Psy karmione zbyt obficie i wycznie mikk karm przejawiaj szcztkowe pozostaoci instynktu zakopywania resztek. Wiedz, e to, co jest w misce, jest dobre, ale nie s ju godne, prbuj wic zakopa" misk z jedzeniem w rogu pokoju. Czasem ruchy zakopywania" s tylko zamarkowane paroma ruchami nosa, ktre popychaj misk po pododze, ale nic z tego nie wynika i pies szybko rezygnuje. To zachowanie powinno tylko uzmysowi jego panu, e daje swemu psu za duo jedzenia.

Jak czsto pies jadaWikszo wacicieli daje psu dwa posiki dziennie, nie liczc wody. Jeeli jedzenie jest urozmaicone, tzn. nie skada si tylko z misa to wystarczy, aby utrzyma zwierz w dobrej kondycji. Trzeba pamita, e take wilki i dzikie psy spoywaj pewn ilo materiau rolinnego, zjadajc wntrznoci swoich rolinoernych ofiar. Podobne zapotrzebowanie ma rwnie nasz pies domowy. Nie naley jednak prbowa przestawia" psa na modn obecnie diet wegetariask. Z dwojga zego lepsze jest karmienie psa tylko misem, gdy jest gwnie zwierzciem misoernym.

Tu i wdzie pokutuje przesd, e psom potrzebny jest jeden dzie postu w tygodniu. Wycignito ten wniosek z faktu, e wilki w stanie dzikim potrafi przez duszy czas obywa si cakiem bez poywienia. W skrajnych warunkach odnotowano rekordow godwk trwajc czternacie dni! Tak, ale w przyrodzie po okresach wymuszonego postu polowanie w kocu si udaje i nastpuje wielkie obarstwo poczone z przyspieszonym trawieniem. To zreszt wcale nie znaczy, e ten model ywienia naley zaleca. Kiedy bowiem wilki znajduj si na terenie bogatym w zwierzyn jedz kilka razy dziennie.

Nie zapominajmy te, e i nasi praprzodkowie przeywali na przemian dni obarstwa i godu. Mimo to obecnie wolimy odywia si regularnie. Dotyczy to rwnie psw.

Dlaczego owczarki s tak przydatne do pasienia owiec

Nieraz podziwiamy transmitowane przez telewizj konkursy sprawnoci psw pasterskich. Wydaje si wtedy, e midzy przewodnikiem a psem istnieje jaka wi telepatyczna. atwo j wytumaczy. Zwrmy uwag na zachowanie psw lub wilkw w czasie zbiorowych polowa. Pracujcy owczarek po prostu dostosowuje odziedziczone po przodkach zwyczaje myliwskie do wymaga pasterza. Sprbujmy wic wyobrazi sobie, jak zachowuje si stado wilkw okrajce zwierzyn.

Kto raz by okrony przez watah, zapamita to do koca ycia. Nawet jeli stado jest syte i skada si z osobnikw, ktre znamy od szczeniaka, widok otaczajcych nas wachlarzowato drapienikw ma w sobie co niesamowitego. W tym momencie chyba ju wiemy, co czuje zaszczuty jele, a z drugiej strony co musi robi owczarek, aby zagania owce. Musi sam zastpowa ca watah! Jest to wyjtkowo trudne zadanie, gdy proporcje s odwrcone: zamiast grupy drapienikw atakujcych jedn ofiar jeden drapieca przypada na cae stado ofiar. Biedny owczarek musi wic pracowa za dziesi wilkw, tote zwykle psy te yj krcej ni inne tak wyczerpujca jest ich praca.

Owczarki podejmuj ten nadmierny wysiek, bo w swej wilczej mentalnoci nie pojmuj, e ani po lewej, ani po prawej stronie nie ma adnego wilka" do pomocy. Musz wic same wykona wszystkie manewry oskrzydlajce; to przyczajaj si, to biegaj, to zataczaj koa, bo tak kae im instynkt.

Taktyka owiecka wilkw opiera si na czterech zasadach, ktre kady osobnik wysysa z mlekiem matki. Pierwsza gosi, e po odczeniu od stada pojedynczej sztuki wszystkie wilki musz by od niej w rwnej odlegoci. Druga e kady wilk, okrajc zdobycz, powinien zachowywa tak sam odlego od czonkw watahy po lewej i po prawej stronie. To wszystko powoduje, e wilki okraj swoj ofiar rwnym koem. W miar przybliania si do niej koo si zacienia, ale jednakowy dystans midzy ofiar a kadym z napastnikw zostaje zachowany. Kiedy t czynno owczarek wykonuje sam, ugania si z miejsca na miejsce, jakby chcc zastpi kadego z nieobecnych czonkw watahy" i ustalajc swj wasny, umowny dystans midzy sob a owcami.

Trzeci zasad zbiorowego polowania wilkw jest element zasadzki. Ktry wilk odcza si od stada i przyczaja si na wasn rk, znikajc z pola widzenia ofiary. Ley spokojnie w ukryciu, czekajc, a reszta stada nagoni prawie ju osaczon zwierzyn w jego stron. Podobnie postpuje owczarek, kadc si i obserwujc uwanie owce. Poniewa jednak nie ma komu napdzi ich na niego, musi znw biega i sam je okra.

W grupowym polowaniu wilkw czwart i najwaniejsz regu postpowania jest posuszestwo wobec przewodnika stada. To on inicjuje poszczeglne czynnoci i decyduje, ktr sztuk wzi na cel i odczy. Inne wilki uwanie

patrz i naladuj. Bez wsppracy bowiem polowanie by si nie udao. Dla owczarka takim wilkiem-przewodnikiem" jest owczarz i jego komendy musz by natychmiast wykonywane.

Owczarz uywa dziesiciu komend, ktre instruuj psa, co ma robi:

1. Stj! (ma przerwa to, co akurat robi);

2. Lee! (ma pooy si, przyczajony jak w zasadzce, i obserwowa owce);

3. Nawracaj z lewej! (ma zbliy si do owiec z lewej strony i std je okra);

4. Nawracaj z prawej! (to samo z przeciwnej strony);

5. Chod tu! (ma wrci do owczarza, gdziekolwiek by by);

6. Dalej! (ma podbiec do stada, bez wzgldu na to, gdzie ono jest);

7. Wr! (ma oddali si od stada);

8. Powoli! (ma zwolni tempo);

9. Szybciej! (ma przyspieszy tempo);

10. Dosy! (ma zostawi owce i wrci do owczarza).

Uywajc tych komend, wykorzystujc instynkty myliwskie psa, owczarz moe wietnie wyszkoli owczarka. Polecenia przekazuje mu za porednictwem gwizdkw, ustnych komend i gestw.

Ciekawe, e najwiksz trudno sprawia nauczenie psa pdzenia stada tak, by oddalao si od owczarza. Jest to sprzeczne z naturalnymi instynktami psa, gdy na normalnym polowaniu wilk-przewodnik (ktrego rol peni owczarz) nigdy nie daby od swoich podwadnych odpdzania od niego zwierzyny. Poniewa jednak owczarek jest swemu panu posuszny, musi nauczy si wykonywa ten rozkaz.

Moe si zdarzy, e niezdyscyplinowany owczarek posunie si za daleko w symulacji ataku i zacznie rzeczywicie podszczypywa owce po nogach. Zdarza si to jednak rzadko, gdy rasy psw owczarskich (szczeglnie owczarki szkockie) poddawane s selekcji na wyeliminowanie przejcia z fazy krenia zwierzyny do fazy ataku.

Dlaczego niektre psy myliwskie wystawiaj zwierzyn

Wyspecjalizowan ras psw myliwskich s pointery. Wykrywaj one zwierzyn (zwykle ptactwo) wchem, a kiedy j zwietrz, zastygaj w charakterystycznej stjce. Pies stoi wtedy z opuszczon gow, wycignit do przodu szyj i ogonem trzymanym sztywno w pozycji poziomej. Jedn przedni nog trzyma w powietrzu, jakby zatrzyman w p kroku. Dobry pointer dugo wytrzyma w tej pozycji, tylko lekkie drganie ogona zdradza, jak jest podniecony i napity.

W kocu myliwy strzela do wystawionego ptaka, co automatycznie zwalnia psa ze stjki. Wtedy tropienie zaczyna si od pocztku.

Czasem do polowania uywa si pary pointerw. Jeden pies potrafi bowiem pokaza tylko kierunek ukrycia si zwierzyny, ale nie moe rwnoczenie wskaza odlegoci. Gdy t sam zwierzyn wystawia rwnoczenie inny pointer z drugiej strony, myliwy otrzymuje ju gotowe wsprzdne", dziki czemu moe mierzy bardzo precyzyjnie. Bdne jest przekonanie, e stjka nie naley do naturalnych zachowa psa. Kiedy wilki zwietrz up, najpierw osobniki dominujce zastygaj w bezruchu, ustawiajc si przodem do rda zapachu. Inne wilki doczaj si do nich, prbujc te zapa ten zapach w nozdrza. Nastpuje krtka przerwa, podczas ktrej caa wataha koncentruje si na apaniu wiatru; dopiero potem zaczyna si nastpna faza polowania. A wic pointer zatrzyma si na etapie tej przerwy w wilczym polowaniu. Jedyn rnic midzy zachowaniem psa domowego a dzikiego jest nie sama stjka", lecz umiejtno jej przeduania. Ale w tym wanie wyspecjalizowaa si ta rasa i na t zdolno j selekcjonowano.

Pointery wystawiaj, a setery siadaj i w ten sposb daj zna, e zwietrzyy ptaka. Dlatego te nazwa seter" pochodzi od angielskiego sowa to sit" siada.

To zachowanie ma znowu zwizek z opisywan poprzednio faz wilczych oww, w ktrej jeden wilk przypada w ukryciu, a inne napdzaj na niego zwierzyn. Teraz dziki selekcji stao si to specjalnoci tej rasy.

Liczne rasy aporterw, ktre biegn na poszukiwanie zastrzelonej zwierzyny, aby przynie j myliwemu, naladuj inny element wilczego polowania. Wilki przynosz cz zdobyczy do nory dla samic po oszczenieniu lub dla szczenit za modych, aby same mogy zdobywa poywienie. Zdolno bezinteresownego aportowania, udoskonalona u wielu wspczesnych ras psw myliwskich wzia si wanie ze zwyczaju dzielenia si zdobycz ze sabszymi.

Utrwaleniu tego odruchu suy popularna zabawa z psem polegajca na przynoszeniu rzuconego przez czowieka patyka lub piki.

Dlaczego psy czasem jedz trawZarwno psy, jak i koty, mimo e s drapienikami, lubi czasem apa zbami i je dba trawy w ogrodzie. Zazwyczaj ich nie poykaj, tylko wysysaj sok, wypluwajc sta tkank rolinn. Stwierdzono, e dla kotw trawa jest rdem witamin, zwaszcza kwasu foliowego, ktrymi uzupeniaj swoj misn diet. By moe z psami jest podobnie, cho podaje si jeszcze inne przyczyny takiego stanu rzeczy.

Niektrzy posiadacze psw zauwayli, e ich pupile interesuj si traw tylko wtedy, kiedy cierpi na jakie zaburzenia w trawieniu. Czsto te po najedzeniu si trawy zaraz wymiotuj. Mona si domyla, e po traw sigaj psy, ktre otrzymuj w paszy zbyt mao balastu i to jego niedobr spowodowa ich ze samopoczucie. Spoycie nieodpowiedniej trawy pogarsza ich stan std wymioty.

Istnieje te pogld, e psy, ktre zjady co niestrawnego, celowo jedz traw, aby zmusi si do wymiotw. Nie jest to jednak hipoteza zbyt prawdopodobna, gdy psom wymioty przychodz atwo i nie musz sztucznie ich wywoywa.

Czy pies ma dobry wzrok

Zasadniczo psy widz dobrze, lecz pod wieloma wzgldami inaczej ni my. Przez wiele lat sdzono, e psy nie odrniaj kolorw i widz wszystko w tonacji czarno-biaej. W tej chwili wiadomo ju, e tak nie jest, niemniej kolor dla psw nie jest czym specjalnie wanym. Rzecz w stosunku prcikw do czopw na siatkwce oka psa psy maj wicej prcikw ni ludzie. Prciki umoliwiaj odrnianie barw czarnej i biaej oraz uatwiaj widzenie w pmroku; natomiast czopki umoliwiaj widzenie kolorw. Oczy psa maj wicej prcikw, gdy w naturze por najwikszej aktywnoci psowatych jest wit i zmierzch. Jest to widzenie zmrokowe, typowe dla wikszoci ssakw. Czowiek, o dziennym" rodzaju widzenia, jest pod tym wzgldem nietypowym ssakiem.

Pewna, cho niedua liczba czopkw na siatkwce oka psa wiadczy o tym, e w pewnym stopniu pies musi dostrzega kolory. Najtrafniej uj to biegy okulista Gordon Walls: Zwierz na poy nocne, bogato wyposaone w prciki (jakim jest pies przyp. aut.), moe postrzega najostrzejsze pasma widma barwnego najwyej jako lekko pastelowe odcienie". W kadym razie lepiej, e pies idc z nami na spacer widzi przynajmniej pastelowe tony otaczajcego pejzau, ni miaby nie dostrzega ich w ogle.

W sabym wietle pies ma natomiast nad nami przewag. Tylna ciana jego gaki ocznej zawiera warstw odbijajc wiato, co wydatnie wzmacnia widoczno obrazu. Ten sam mechanizm funkcjonuje u kotw, dlatego ich oczy, podobnie jak oczy psw, wiec w ciemnoci.

Dalsze rnice midzy naszymi a psimi oczami polegaj na tym, e psy dokadniej widz wszelkie poruszenia, gorzej za szczegy obrazu. Nieruchomy obiekt znajdujcy si w duej odlegoci moe nie by przez nie zauwaony. To dlatego wiele gatunkw zwierzt, na ktre poluj psowate, ratuje ycie zastygajc w bezruchu, zamiast podejmowa prby ucieczki. Dowiadczalnie stwierdzono, e pies nie zauway swojego waciciela z odlegoci okoo 300 metrw, jeli ten nie bdzie si rusza. Owczarek z odlegoci nawet mili (okoo 1600 metrw) dostrzee natomiast owczarza, ktry daje mu