28
MÌOSACHAN 2012 CALENDAR A’ Ghàidhlig Againn Our Gaelic Language& Culture

MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

MÌOSACHAN

2012CALENDAR

A’ Ghàidhlig AgainnOur Gaelic Language&Culture

Page 2: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth
Page 3: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

Tha mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh naGàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”:

• am bradan, airson tiodhlac an fhiosa ann a’ dualchas Gàidhligna h-Albann Nuaidhe, na h-Albann, na h-Éireann, agus EileanMhanainn;

• an litir “G”, airson na Gàidhlig fhéin;

• na cuartagan, airson taisbeanadh na cànain ann an òran,sgeulachd, ceòl, dannsa, agus ann a’ cleachdaidhean iscreideamh.

Tha suim nan Gàidheal anns a’ bhradan a’ dol air ais gufionnsgeul Fhionn MhicCumhail agus Bradan an Fhiosa. Nuair abha e ’na ghill’ òg, chuireadh Fionn a dh’ ionnsachadh còmhlari Finegas, fear glic a bha a’ fuireachd ri taobh na h-aibhne. A-nis, bha Finegas air a bhith a’ cumail sùil air Bradan an Fhiosafad seachd bliadhna, ach ás déidh do Fhionn tighinn mar fhear-leanmhainn dhà, chaidh am bradan a ghlacadh ann an ùineghoirid. Thug Finegas am bradan do Fhionn gus a bhruich, a’toirt rabhadh dha gun phioc dheth ’ithe. Nuair a bha Fionn ’gathionndadh air an teine, loisg e ’òrdag agus gu luath chuir e’òrdag ’na bheul gus a’ phian a lasachadh. Nuair a chunnaicFinegas Fionn a’ tighinn leis a’ bhradan air a bhruich,dh’aithnich e gu robh rudaigin air tachairt, oir bha fiamh àraidair Fionn. Nuair a cheasnaich Finegas e, dh’ionnsaich e mar aloisg Fionn ’òrdag. Thuig e gu robh e an dàn do Fhionn ambradan ’ithe, ’s nach robh e an dàn dhà-san. Mar sin, thuirt eris a’ ghille, a bha ’na sheasamh ri ’thaobh gu h-iriseal, “Thoirleat am bradan agus ith e, Fhionn MhicCumhail, oir ’s ann ortsaa tha an fhàisneachd air nochdadh.” Dh’ith Fionn am bradanagus bho ’n uair sin, bha e ’na dhuin’ a bu ghlice ’s a buthréine, le buadh faicinn dhan àm a dh’ aom ’s dhan àm riteachd.

Our Symbol,Our FlagAr Samhla, Ar Bratach

This year’s calendar celebrates our Gaelic symbol—a salmon inthe shape of the letter “G”:

• the salmon for the gift of knowledge in the Gaelic traditionsof Nova Scotia, Scotland, Ireland, and the Isle of Man

• the “G” for the Gaelic language

• the ripples for the manifestations of the language throughsong, story, music, dance, and custom and belief system

That salmon is important to the Gaels goes way back to thelegend of Fionn McCool and the Salmon of Knowledge. As ayoung man, Fionn was sent to study under the wise manFinegas who lived by the river. Now Finegas had been watchingfor the Salmon of Knowledge for seven years, but after Fionnjoined him as a disciple, the salmon was soon caught. Finegasgave it to Fionn to cook, warning him to eat none of it. As Fionnturned the fish on the fire, he burned his thumb and quickly puthis thumb in his mouth to soothe the pain.

When Finegas saw Fionn coming with the cooked fish, he knewthat something had happened, for Fionn had a special lookabout him. Finegas questioned him and learned about theburned thumb. He realized that it was Fionn who was destinedto eat of the Salmon of Knowledge, not himself.

Then he said to the lad who stood by obediently, "Take thesalmon and eat it, Fionn, son of Cumhal, for to you theprophecy is come.” Fionn ate the salmon and became thewisest and bravest of men, with the gift of seeing into the pastand into the future.

Page 4: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

Am FaoilleachJanuary

’S e iomain an spòrs Gàidhealach a tha ’dolair ais 2000 bliadhna co dhiùbh. Ann anAlbainn, chluicheadh iomain air an tràighele caman agus bala. Bhiodh sgiobannanann le còrr is is 30 duine air gach taobh.Bhiodh na geamaichean a’ dol co dhiùbhdà uair a thìde. Ged a chluicheadh iomainré a’ gheamhraidh, ’s ann air Là na Bliadhn’Ùir’ a bhiodh fear dhe na geamaichean abu chudthromaiche ’s a’ bhliadhna ’gachluich. Coltach ri lacrosse, tha seansa gund’ thug an iomain buaidh air hocaidh abhiodh feadhainn òga—Gàidheil is Goill—a’ cluich ré nan geamhraidhean fuara annan Canada.

Shinty is a Gaelic sport that goes back atleast 2000 years. In Scotland, shinty wouldbe played on the beach with a shinty stickand a ball. There would be teams with morethan 30 people a side. Games would lasttwo hours at least. Though shinty would beplayed through the winter, on New Year’sDay, one of the most important games ofthe year would be played. Similar tolacrosse, shinty may have influenced hockeythat youth, Gaels or no, would playthroughout the cold winters in Canada.

Page 5: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

AN GEARRAN 2012 FEBRUARY

S M T W T F S

1 2 3 4

5 6 7 8 9 10 11

12 13 14 15 16 17 18

19 20 21 22 23 24 25

26 27 28 29

Di-luainMonday

1Là na Bliadhn’ ÙireNew Year’s Day

January

14

15

131211109

21

22 23 24

2019181716

28

29 30 31

272625Là Raibeirt BurnsRobert Burns Day

Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*

SundayDi-màirtTuesday

Di-ciadainWednesday

Di-ardaoinThursday

Di-haoineFriday

Di-sathairneSaturday

7

8

6Là Féill nan Tri RìghreanFeast of the Epiphany

5432

A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich

Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year

* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day

Facal a’ mhìos / Word of the month hocaidh=hockey

Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca

An Solust Ùr New Moon

Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter

Solus na Làn-ghealaich Full Moon

Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter

Page 6: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

An GearranFebruary

Tha biadhan Gàidhealach brìgheil agusblasda. Ann an Albainn Nuaidh, 's e aran-coirce, bonnach, maragan (geala is dubha),ìsbean is fuarag no stapag (treud air adhèanadh le uachdar agus mìn-coirce is aira ghabhail mu àm Oidhche Shamhna) a tha'nam biadhan Gàidhealach àbhaisteach.Mar a thathas ag ràdhainn “Tha e chomath, ithidh tu do chorragan as andeaghaidh”!

Gaelic foods are rich and tasty. TypicalGaelic foods in Nova Scotia are oatcakes,bonnack, maragan (savory white and bloodpuddings), Gaelic sausages, and fuarag orstapag (a cream and oatmeal treat made atHalloween). As it is said, “It is so good,you'll eat your fingers afterwards!”

Gheobhar an dòigh an t-aran-coirc' seo á SiorramachdPhictou a dheasachadh annsa' leabhar-chòcaireachd, andà chuid's a' Ghàidhlig agus's a' Bheurla, ri cheannachdair-loidhne aigwww.gaelicbooks.com

The recipe for these PictouCounty Oat Cakes can befound in this Gaelic/Englishcookbook, available for saleon-line atwww.gaelicbooks.com

Page 7: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

AM MÀRT 2012 MARCHS M T W T F S

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 17

18 19 20 21 22 23 24

25 26 27 28 29 30 31

Di-luainMonday

1Là Féill BhrìghdeSt. Bridget’s Day

Toiseach Mìos Dualchas nan AfraigeanachStart of African Heritage Month

2Là a’ ChladhaicheirGroundhog Day

3 4

5

February

18

19

1716151413

25

26

24 2322Di-ciadain na Luaithre

Ash Wednesday

Di-màirt InidShrove Tuesday

Là Eadar-nàiseanta na Cainnt MhàthaireilInternational Mother

Language Day

2120

28 2927

Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*

SundayDi-màirtTuesday

Di-ciadainWednesday

Di-ardaoinThursday

Di-haoineFriday

Di-sathairneSaturday

11

12

109876

Facal a’ mhìos / Word of the month biadh = food

A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich

Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year

* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day

Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca

Là Féill UalainValentine’s Day

An Solust Ùr New Moon

Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter

Solus na Làn-ghealaich Full Moon

Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter

Page 8: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

Am MàrtMarch

'S ann a' snìomh, breabadaireachd, agusfighe na cloimhe gnìomhachais a tha airbuntainn do dhualchas na Gàidhlig bhochionn fhada. Nuair a théid an clò 'fhighe,feumar luadhach a dhèanamh atheannaicheas lìntean a' chlòtha ri chéile, 'smar sin bidh an t-aodach agus plaidean athéid a dhèanamh ás a' chlò nas blàithe.Théid luadhach a dhèanamh aigluadhaidhean far an gabhar òrain gus anobair a dhèanamh nas aotruime. Bidhfireannaich is boireannaich 'nan suidhetimcheall air bòrd is iad a' bualadh air a' chlòa' cumail tìm ri ruithim an òrain. Théid naranntaichean a ghabhail le aon duine agusbidh a h-uile duine a' seinn na séisd còmhla.Ged nach eil feum a-nis air luadhaidhean gusobair a' chlòth a dhèanamh nas fhasa,bidhear 'gan cumail mar thachartaischeòlmhor is chaidreamhach anns a' roinn.

Spinning, weaving, and knitting wool have along tradition in Gaelic culture. After thecloth is woven the fulling begins—shrinkingthe new cloth to make it warmer for clothingand blankets. Fulling is done at milling frolics,where songs are sung to make the workseem lighter. Men and women sit around atable beating the cloth to the rhythm of asong. Verses are sung by one person, withevery one joining in on the chorus. Whilemilling frolics are no longer needed to easethe work of preparing cloth, they live on asmusical and social events in the province.

Page 9: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

AN GIBLEAN 2012 APRILS M T W T F S

1 2 3 4 5 6 7

8 9 10 11 12 13 14

15 16 17 18 19 20 21

22 23 24 25 26 27 28

29 30

Di-luainMonday

1 2 3

4 5

March

18 19

17Là Féill PhàdruigSt. Patrick’s Day

16151413

25 26

24 23222120

3130292827

Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*

SundayDi-màirtTuesday

Di-ciadainWednesday

Di-ardaoinThursday

Di-haoineFriday

Di-sathairneSaturday

11 12

109876

Facal a’ mhìos / Word of the month luadhadh=milling frolic

A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich

Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year

* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day

Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca

An Solust Ùr New Moon

Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter

Solus na Làn-ghealaich Full Moon

Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter

Page 10: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

An GibleanApril

Bhiodh feadhainn dhe na Gàidheil a’ cumailmion-shubhachais air an robh an t-ainm‘Goileachan’, stéidhichte air uighean a ghoil,uighean a tha nan samhlaidhean coitcheannde bhreith is ùrachadh. B’ e inbhich òga marbu tric a bhiodh os cionn an deasachaidh.Rachadh àite beag réidh a thaghadh anns a’choille agus dh’fhaoidte gun cuireadhgeugan spruis mun cuairt air mar fhasgadh.Bheirte connadh is caisleach-spuing a-staigh,còmhla ri poit mhóir dhuibh iarainn no dhà.Bheireadh gach teaghlach leotha uiread dedh’uighean ’s am b’ urrainn a lorg agusrachadh an roinn còmhla ri tì, briosgaidean,bonnach, agus caochladh rudan blasda eile.Dhèanadh seo cruinneachadh càirdeiltlachdmhor dhen Ghoileachan.

Spring meant Goileachan for the Gaels, aminor festivity centered around the boiling ofeggs, those universal symbols of birth andrenewal. Young adults often took care of thepreparations. A small clearing in the woodswould be selected and perhaps shelteredwith spruce boughs. Firewood and kindlingwould be brought in, along with a largeblack iron pot or two. Each family wouldbring as many eggs as could be found andthese—along with tea, biscuits, bonnach,and other treats—would be shared. Thismade the Goileachan a delightfulneighbourly gathering.

Page 11: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

AN CÉITEAN 2012 MAYS M T W T F S

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 17

18 19 20 21 22 23 24

25 26 27 28 29 30 31

Di-luainMonday

1Di-Dòmhnaich Tùrnais

Palm Sunday

Là na GocaireachdApril Fool’s Day

2

April

15 16Là Chùil LodairCulloden Day

1413121110

22 23

2120191817

29 30

2827262524

Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*

SundayDi-màirtTuesday

Di-ciadainWednesday

Di-ardaoinThursday

Di-haoineFriday

Di-sathairneSaturday

8Di-Dòmhnaich na Càisge

Easter Sunday

9Di-luain na CàisgeEaster Monday

7Di-sathuirn na Càisge

Easter Saturday

65Di-ardaoin a’ Bhrochain

MhóirHoly Thursday

43

Facal a’ mhìos / Word of the month uighean=eggs

A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich

Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year

* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day

An Solust Ùr New Moon

Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter

Solus na Làn-ghealaich Full Moon

Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter

Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca

Di-haoine na CeusdaGood Friday

Là a’ BhreacainTartan Day

Page 12: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

An CéiteanMay

Tha na peathraichean seo a’ fàs suas ann anteis-meadhan Cheap Breatainn, a’ bruidhinnna Gàidhlig aig an taigh. Uile ’nan luchd-ciùil òga, tha iad eòlach air na h-òrain agusna naidheachdan a chaidh am faighinn aigglùinean an seanna-phàrantan agus ampàrantan. Fhad ’s a chaidh an dealbh aca’thogail, bha am màthair agus an athair a’gabhail dannsa agus a’ seinn phort a thoirtdhuinn na còig gàire a chìthear a’seo.

Is e an t-ionnsachadh òg an t-ionnsachadhbòidheach.—Seanfhacal Gàidhlig

These sisters are growing up in the heart ofCape Breton, speaking Gaelic at home.Young musicians, all of them, they know thesongs and the stories passed down fromtheir grandparents and their parents. Whilethis picture was being taken, their motherand father were step dancing and singingtunes to give us the five beautiful smilesthat are seen here.

Early learning is beautiful learning.—Gaelic Proverb

Page 13: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

8

1Là Buidhe Bealltainn

May Day

Toiseach Mìos na GàidhligStart of Gaelic Awareness

Month

2 3 4 5AN t-ÒG MHÌOS 2012 JUNES M T W T F S

1 2

3 4 5 6 7 8 9

10 11 12 13 14 15 16

17 18 19 20 21 22 23

24 25 26 27 28 29 30

Di-luainMonday

6 7

MayGaelic Awareness Month

20 21Là na Ban-rìgh Bhioctoria

Victoria Day

19181716Là Féill BhrianainSt. Brendan’s Day

15

27 28

2625242322

313029

Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*

SundayDi-màirtTuesday

Di-ciadainWednesday

Di-ardaoinThursday

Di-haoineFriday

Di-sathairneSaturday

13Là nam Màthraichean

Mother’s Day

14

1211109

Facal a’ mhìos / Word of the month ionnsachadh= learning

A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich

Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year

* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day

Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca

An Solust Ùr New Moon

Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter

Solus na Làn-ghealaich Full Moon

Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter

Page 14: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

An t-Òg-mhiosJune

Òran Do Cheap Breatainn

Sèist

'S e Ceap Breatainn tìr mo ghràidh,

Tìr nan craobh 's nam beanntan àrd;

'S e Ceap Breatainn tìr mo ghràidh,

Tìr as àille leinn air thalamh.

— Dòmhnall Alasdair MacDhòmhnaill,Flambus, Siorramachd Richmond

Song to Cape Breton

Chorus

Cape Breton is the land of my love,

The land of trees and high mountains;

Cape Breton is the land of my love,

To us the most beautiful land on earth.

—Dan Alex MacDonald, Framboise,Richmond County

Page 15: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

5

1 2AN t-IUCHAR 2012 JULYS M T W T F S

1 2 3 4 5 6 7

8 9 10 11 12 13 14

15 16 17 18 19 20 21

22 23 24 25 26 27 28

29 30 31

Di-luainMonday

3 4

June

17Là nan Aithrichean

Father’s Day

18

1615141312

24Là Féill Eòin a’ BhaistichSt. Jean Baptiste Day

25

232221Là Nàiseanta nan TùsaireanNational Aboriginal Day

2019

2 9 30282726

Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*

SundayDi-màirtTuesday

Di-ciadainWednesday

Di-ardaoinThursday

Di-haoineFriday

Di-sathairneSaturday

10 11

9Là Féill Chaluim ChilleSt. Columba’s Day

876

Facal a’ mhìos / Word of the month tìr = land

A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich

Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year

* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day

Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca

An Solust Ùr New Moon

Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter

Solus na Làn-ghealaich Full Moon

Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter

Page 16: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

An t-IucharJuly

Tha a' rann seo bho òran a théid aghabhail gu cumanta ann an dualchasnan Gàidheal ann an Albainn Nuaidh.

Hi rì gum b'àit' leam fallain thu,

’Nad chaisteal ann an Sléibhte;

Far am bi na fìdhleirean,

'S na pìoban ann ga 'n gleusadh.

This verse is from a song commonly sungin the Nova Scotia Gaelic tradition.

Hi rì I wish you health

In your castle in Sleat;

Where the fiddlers

And pipers are tuning.

Page 17: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

3

AN LÙNASDAL 2012 AUGUSTS M T W T F S

1 2 3 4

5 6 7 8 9 10 11

12 13 14 15 16 17 18

19 20 21 22 23 24 25

26 27 28 29 30 31

Di-luainMonday

1Là Nàiseanta Chanada

Canada Day

2

July

15 16

1413121110

22 23

2120191817

29 30 31

2 7 28262524

Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*

SundayDi-màirtTuesday

Di-ciadainWednesday

Di-ardaoinThursday

Di-haoineFriday

Di-sathairneSaturday

8 9

7654

Facal a’ mhìos / Word of the month fallain=healthy, able-bodied

A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich

Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year

* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day

Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca

An Solust Ùr New Moon

Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter

Solus na Làn-ghealaich Full Moon

Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter

Page 18: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

An LùnasdalAugust

’S e fear-ciùil tàlanta a th’ann an Eòs PeadarMac’Ill’eathain agus is e ’na neach-bruidhinn na Gàidhlig o’n a’ ghlùin a’fuireach ann an Ceap Breatainn ’s a’ là andiugh. Air a thogail ann an coimhearsnachdbheag, domhainn ann an cnuic Bhaghasdail,bha Eòs Peadar ’na bhall ann an teaghlachdlùth a bhruidhinn a’ Ghàidhlig agus aghléidh a dualchas thro’ a ceòl. A-nist, letaic a’ phrógraim, Bun is Bàrr, tha EòsPeadar agus luchd-bruidhinn eil’ adh’ionnsaich a’ Ghàidhlig o’n a’ ghlùin a’cuideachadh an ath ghinealach luchd-bruidhinn na Gàidhlig a theagaisg.

Joe Peter MacLean is a talented musicianand a native Gaelic speaker living in CapeBreton today. Raised in a small communitydeep in the hills of Boisdale, Joe Peter waspart of a tight-knit family that spoke Gaelicand celebrated the culture through itsmusic. Now, with the support of the Bun isBàrr program, Joe Peter and other nativeGaelic speakers are helping to teach thenext generation of Gaelic speakers.

Page 19: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

7

1Àm an FhoghairHarvest Time

2 3 4AN t-SULTAIN 2012 SEPTEMBERS M T W T F S

1

2 3 4 5 6 7 8

9 10 11 12 13 14 15

16 17 18 19 20 21 22

23 24 25 26 27 28 29

30

Di-luainMonday

5 6Co-là-breith na Mór-roinne

Natal Day

August

19 20

18171615Là Nàiseanta nanAcaidianach

National Acadian Day

14

26 27

2524232221

31302928

Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*

SundayDi-màirtTuesday

Di-ciadainWednesday

Di-ardaoinThursday

Di-haoineFriday

Di-sathairneSaturday

12 13

111098

Facal a’ mhìos / Word of the month ginealach=generation

A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich

Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year

* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day

Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca

Page 20: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

An t-SultainSeptember

Dh’fhàs Ridseard Hodgson suas mun cuairtair rothairean-motair agus dualchas nanGàidheal ’s a’ Mhira Mhóir. Tha cuimhn’ aigele meas ag éisteachd ri MacTalla an Eilein le'athair air Dhi-sathuirn' Di-sathuirn’. ’S e anceòl a bha ’na rud mór ’nam beatha. Andiugh, tha Ridseard a’ fuireach ann amBedford agus bidh e ’dol gu clasaicheanGàidhlig aig Baile los gun ionnsaich e ancànan agus faclan nan òran air a bheil aghaol ionnsachadh. Thòisich e an clas eadar-mheadhanaich am bliadhna.

Richard Hodgson grew up aroundmotorcycles and Gaelic culture in GrandMira. He fondly remembers listening to IslandEchoes on CBC Radio with his father onSaturday mornings. The music was a big partof their life. Today, Richard lives in Bedfordand attends Gàidhlig aig Baile classes, so hecan learn the language and understand thelyrics to the music he loves. He graduated tothe intermediate class this year.

Page 21: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

4

1AN DÀMHAIR 2012 OCTOBERS M T W T F S

1 2 3 4 5 6

7 8 9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19 20

21 22 23 24 25 26 27

28 29 30 31

Di-luainMonday

2 3Là nan Cosnaichean

Labour Day

September

16 17

1514131211

23/30 24

2221201918

28 29Là Féill MhìcheilSt. Michael’s Day

272625Là Féill FhionnbhairrSt. Finbar's Day

Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*

SundayDi-màirtTuesday

Di-ciadainWednesday

Di-ardaoinThursday

Di-haoineFriday

Di-sathairneSaturday

9Là Féill ChiarainSt. Kieran’s Day

10

8765

Facal a’ mhìos / Word of the month meas=appreciation, respect, value

A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich

Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year

* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day

Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca

An Solust Ùr New Moon

Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter

Solus na Làn-ghealaich Full Moon

Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter

Page 22: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

An DàmhairOctober

'S ann air Oidhche Shamhna a théidmacmeanmainn agus faireachdainnean aghabhail a' sàs Air Oidhche Shamhna, théidfuarag no stapag 'ithe. Air a dhèanadh leuachdar-maistridh agus mìn-choirce, théidbonn airgid, putan, meuran agus fàinne achur anns an fhuaraig mar bu nòs. Magheobh thu am bonn airgid, tha sin a'ciallachadh gum bi thu beartach; am putan,cha bhi thu beartach idir!; am meuran, bidhthu 'nad sheana mhaighdean; an fhàinne,pòsaidh tu. Tha creideamhan an t-saoghaileil' ann, a bhuineas do Thìr nan Òg, dha nasìthichean, do bhòcain, thaibhsean,dhiseagan, dhan dà shealladh, dhan droch-shùil agus dhan t-sùil bheannaichte.

Halloween is when the imagination andsenses are engaged. At Halloween, fuarag orstapag is eaten. Made with whipped creamand oats, a coin, button, thimble and ringare customarily placed in the fuarag. If youget the coin, that means that you are goingto be wealthy; the button, you won't be richat all; the thimble; you are going to be aspinster; the ring; you will marry. There areother world beliefs that deal with “The Landof Eternal Youth,” the fairies, ghosts,apparitions, second sight, superstitions, theevil eye and the blessed eye.

Page 23: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

2

AN t-SAMHAIN 2012 NOVEMBERS M T W T F S

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 17

18 19 20 21 22 23 24

25 26 27 28 29 30

Di-luainMonday

1

October

14 15

131211109

21 22

2019181716

29 30 31Oidhche Shamhna

Halloween

26 27

28

252423

Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*

SundayDi-màirtTuesday

Di-ciadainWednesday

Di-ardaoinThursday

Di-haoineFriday

Di-sathairneSaturday

7 8Là a’ Bhuidheachais

Thanksgiving

6543

Facal a’ mhìos / Word of the month teine-sionnachain= jack-o’-lantern

A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich

Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year

* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day

Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca

Page 24: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

An t-SamhainNovember

“Bha an talamh aca fhéin agus cha robhduine fos an cionn gus a toir' orra seo adhèanamh gus a leithid seo de dh'airgead'fhaighinn. Agus ghearradh iad a' choillidh,chuireadh iad suas bothan air choireiginndhaibh fhéin ach 's ann leò fhéin a bha e, ischa robh duine man cuairt gus a thoir'bhuap' mar a bha a's an t-seann dùthaich.Sin rud bha iad cho toilichte ma dhéidhinn.Dh'obraicheadh iad cus, bha iad a' marbhadhiad fhéin ag obair ach bha saors' ac'...”

Dòmhnall Camaron, Allt a' Bhàilidh,Siorramachd Phictou a' bruidhinn air saoghalnan inimrichean Gàidhealach (ann anagallamh le Ollamh Coinneach Nilsen)

“They had their own land, and no one wasabove them to make them do this or that inorder to make money… And they would cutthe forest, they would put up some kind of adwelling for themselves. But it was theirs,and no one was around to take it away fromthem, like in the old country. That wassomething they were so happy about. Theywould work too much—they were killingthemselves working—but they hadfreedom…”

Danny Cameron, Bailey’s Brook, PictouCounty, on the Gaelic immigrant experience(interview with Dr. Ken Nilsen)

Page 25: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

6

1Là nan NaomhAll Saints’ Day

2 3AN DÙDLACHD 2012 DECEMBERS M T W T F S

1

2 3 4 5 6 7 8

9 10 11 12 13 14 15

16 17 18 19 20 21 22

23/30 24/31 25 26 27 28 29

Di-luainMonday

4 5

November

18 19

1716151413

25 26

2423222120

30Là Féill AnndraSt. Andrew’s Day

292827

Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*

SundayDi-màirtTuesday

Di-ciadainWednesday

Di-ardaoinThursday

Di-haoineFriday

Di-sathairneSaturday

11Là a’ ChuimhneachainRemembrance Day

12

10987

Facal a’ mhìos / Word of the month saorsa = freedom

A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich

Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year

* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day

Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca

An Solust Ùr New Moon

Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter

Solus na Làn-ghealaich Full Moon

Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter

Page 26: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

An DùdlachdDecember

Fad linntean, rinn na Gàidheil cinnteach gum biodh bliadhna mhath aca le bhith a'draibheadh a-mach droch spioradan airOidhche Challainn. Rachadh còmhlan deruitearan bho thaigh gu taigh, fear dhiubhair a chòmhdachadh le seiche mhairt. Munghnogadh iad air an dorus, shiùbhlaicheadhiad trì triopan, deiseal, mun cuairt air antaigh 'ga bhualadh le slatan-fèarna, agus a'gabhail duain mun rachadh an leigeil a-staigh airson srùpaig.

For centuries, Gaels ensured a good newyear by driving out bad spirits on New Year’sEve. A band of revellers would travel fromhouse to house, one draped in a cow hide.Before knocking on the door, they wouldtravel three times, clockwise, around thehouse beating alder switches against theside of the house. Only after a ditty or apoem was recited would they be invited out of the cold to share refreshments.

Page 27: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

4

1

Di-luainMonday

2Ciad Di-Dòmhnaich na h-

AidmheintFirst Sunday of Advent

3

December

16 17

1514131211

23/30 24/31Oidhche nam Bannag

Christmas Eve

Oidhche ChallainnNew Year’s Eve

2221201918

28 292726Là Féill Steaphain

Boxing Day

25Là na NollaigChristmas Day

Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*

SundayDi-màirtTuesday

Di-ciadainWednesday

Di-ardaoinThursday

Di-haoineFriday

Di-sathairneSaturday

9 10

8765

Facal a’ mhìos / Word of the month bodach-sneachd’= snowman

A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich

Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year

* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day

Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca

An Solust Ùr New Moon

Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter

Solus na Làn-ghealaich Full Moon

Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter

Page 28: MÌOSACHAN 2012 - Nova Scotia mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh na Gàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”: ... toirt rabhadh dha gun phioc dheth

For more information

Toll Free: 1-888-842-3542Website: www.gov.ns.ca/oga E-mail: [email protected] or

[email protected]

Halifax office

World Trade and Convention Centre

1800 Argyle Street, Suite 603P.0. Box 456Halifax, Nova ScotiaCanada B3J 2V9

Tel: (902) 424-4298Fax: (902) 424-0171

Antigonish office

155 Main St 2nd FloorAntigonish, Nova ScotiaB2G 2B6 Canada

Tel: (902) 863-7578Fax: (902) 863-7428

Mabou office

PO Box 26111485 Highway 19Mabou, Nova ScotiaB0E 1X0 Canada

Tel: (902) 945-2114Fax: (902) 945-2628

Airson fios a bharrachd

Fón gun chìs: 1-888-842-3542Làrach-lìn: www.gov.ns.ca/ogaPost-d: [email protected] or

[email protected]

Oifis Halafaics

Ionad Malairt is Co-chruinneachadh an t-Saoghail

1800 Sràid Earra-ghàidhealBuidheann-sheòmair 603,Bocsa-phuist 456Halafacs, Alba NuadhCanada, B3J 2V9

Fón: (902) 424-4298Facs: (902) 424-0171

Oifis A’ Bhaile Mhóir

155 A’ Phrìomh Shràid2na ÙrlarAm Baile MórAlba NuadhCanada B2G 2B6

Fón: (902) 863-7578Facs: (902) 863-7428

Oifis Mhàbu

Bocsa a’ Phuist 26111485 Rathad 19Màbu, Alba NuadhCanada B0E 1X0

Fón: (902) 945-2114Facs: (902) 945-2628

An Còmhdach • Cover

An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe Andealbh air a tharraing le Shirley Robb

Photo provided by CommunicationsNova Scotia. Photography by ShirleyRobb.

Am Faoilleach • January

An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe Andealbh air a tharraing le Craig BuckleyAn coltas digiteach le Laura Ghreumach

Photo provided by Communications Nova Scotia. Photography by CraigBuckley. Digital imaging by LauraGraham.

An Gearran • February

An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe Andealbh air a tharraing le Shirley Robb Ancoltas digiteach le Laura Ghreumach

Photo provided by CommunicationsNova Scotia. Photography by ShirleyRobb. Digital imaging by Laura Graham.

Am Màrt • March

An dealbh air a thoirt seachad leLuchd-conaltraidh na h-AlbannNuaidhe An dealbh air a tharraing leShirley Robb

Photo provided by CommunicationsNova Scotia. Photography by ShirleyRobb.

An Giblean • April

An coltas digiteach le LauraGhreumach

Digital imaging by Laura Graham.

An Céitean • May

An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe. Andealbh air a tharraing le Shirley Robb

Photo provided by CommunicationsNova Scotia. Photography by ShirleyRobb

An t-Òg Mhìos • June

An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe Andealbh air a tharraing le Gerry Lunn Ancoltas digiteach le Laura Ghreumach

Photo provided by Communications NovaScotia. Photography by Gerry Lunn.Digital imaging by Laura Graham.

An Dùdlachd • December

An coltas digiteach le Catriona Neily

Digital imaging by Catherine Neily.

An t-Samhain • November

An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe Andealbh air a tharraing le Shirley Robb

Photo provided by Communications Nova Scotia. Photography by Shirley Robb.

An Dàmhair • October

An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe An dealbhair a tharraing le Len Wagg An coltasdigiteach le Laura Ghreumach

Photo provided by Communications NovaScotia. Photography by Len Wagg.Digital imaging by Laura Graham.

An t-Sultain • September

An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe An dealbhair a tharraing le Craig Buckley An coltasdigiteach le Laura Ghreumach

Photo provided by Communications Nova Scotia. Photography by Craig Buckley.Digital imaging by Laura Graham.

An Lùnasdal • August

An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe An dealbhair a tharraing le Vaughan Merchant Ancoltas digiteach le Laura Ghreumach

Photo provided by Communications Nova Scotia. Photography by VaughanMerchant. Digital imaging by Laura Graham.

An t-Iuchar • July

An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe Andealbh air a tharraing le Len Wagg Ancoltas digiteach le Catrìona Neily

Photo provided by Communications NovaScotia. Photography by Len Wagg. Digitalimaging by Catherine Neily.