Upload
vuongkhanh
View
259
Download
3
Embed Size (px)
Citation preview
MÌOSACHAN
2012CALENDAR
A’ Ghàidhlig AgainnOur Gaelic Language&Culture
Tha mìosachan na bliadhna seo a’ cumail féill air ìomhaigh naGàidhlig—bradan ann a cruth na litreach “G”:
• am bradan, airson tiodhlac an fhiosa ann a’ dualchas Gàidhligna h-Albann Nuaidhe, na h-Albann, na h-Éireann, agus EileanMhanainn;
• an litir “G”, airson na Gàidhlig fhéin;
• na cuartagan, airson taisbeanadh na cànain ann an òran,sgeulachd, ceòl, dannsa, agus ann a’ cleachdaidhean iscreideamh.
Tha suim nan Gàidheal anns a’ bhradan a’ dol air ais gufionnsgeul Fhionn MhicCumhail agus Bradan an Fhiosa. Nuair abha e ’na ghill’ òg, chuireadh Fionn a dh’ ionnsachadh còmhlari Finegas, fear glic a bha a’ fuireachd ri taobh na h-aibhne. A-nis, bha Finegas air a bhith a’ cumail sùil air Bradan an Fhiosafad seachd bliadhna, ach ás déidh do Fhionn tighinn mar fhear-leanmhainn dhà, chaidh am bradan a ghlacadh ann an ùineghoirid. Thug Finegas am bradan do Fhionn gus a bhruich, a’toirt rabhadh dha gun phioc dheth ’ithe. Nuair a bha Fionn ’gathionndadh air an teine, loisg e ’òrdag agus gu luath chuir e’òrdag ’na bheul gus a’ phian a lasachadh. Nuair a chunnaicFinegas Fionn a’ tighinn leis a’ bhradan air a bhruich,dh’aithnich e gu robh rudaigin air tachairt, oir bha fiamh àraidair Fionn. Nuair a cheasnaich Finegas e, dh’ionnsaich e mar aloisg Fionn ’òrdag. Thuig e gu robh e an dàn do Fhionn ambradan ’ithe, ’s nach robh e an dàn dhà-san. Mar sin, thuirt eris a’ ghille, a bha ’na sheasamh ri ’thaobh gu h-iriseal, “Thoirleat am bradan agus ith e, Fhionn MhicCumhail, oir ’s ann ortsaa tha an fhàisneachd air nochdadh.” Dh’ith Fionn am bradanagus bho ’n uair sin, bha e ’na dhuin’ a bu ghlice ’s a buthréine, le buadh faicinn dhan àm a dh’ aom ’s dhan àm riteachd.
Our Symbol,Our FlagAr Samhla, Ar Bratach
This year’s calendar celebrates our Gaelic symbol—a salmon inthe shape of the letter “G”:
• the salmon for the gift of knowledge in the Gaelic traditionsof Nova Scotia, Scotland, Ireland, and the Isle of Man
• the “G” for the Gaelic language
• the ripples for the manifestations of the language throughsong, story, music, dance, and custom and belief system
That salmon is important to the Gaels goes way back to thelegend of Fionn McCool and the Salmon of Knowledge. As ayoung man, Fionn was sent to study under the wise manFinegas who lived by the river. Now Finegas had been watchingfor the Salmon of Knowledge for seven years, but after Fionnjoined him as a disciple, the salmon was soon caught. Finegasgave it to Fionn to cook, warning him to eat none of it. As Fionnturned the fish on the fire, he burned his thumb and quickly puthis thumb in his mouth to soothe the pain.
When Finegas saw Fionn coming with the cooked fish, he knewthat something had happened, for Fionn had a special lookabout him. Finegas questioned him and learned about theburned thumb. He realized that it was Fionn who was destinedto eat of the Salmon of Knowledge, not himself.
Then he said to the lad who stood by obediently, "Take thesalmon and eat it, Fionn, son of Cumhal, for to you theprophecy is come.” Fionn ate the salmon and became thewisest and bravest of men, with the gift of seeing into the pastand into the future.
Am FaoilleachJanuary
’S e iomain an spòrs Gàidhealach a tha ’dolair ais 2000 bliadhna co dhiùbh. Ann anAlbainn, chluicheadh iomain air an tràighele caman agus bala. Bhiodh sgiobannanann le còrr is is 30 duine air gach taobh.Bhiodh na geamaichean a’ dol co dhiùbhdà uair a thìde. Ged a chluicheadh iomainré a’ gheamhraidh, ’s ann air Là na Bliadhn’Ùir’ a bhiodh fear dhe na geamaichean abu chudthromaiche ’s a’ bhliadhna ’gachluich. Coltach ri lacrosse, tha seansa gund’ thug an iomain buaidh air hocaidh abhiodh feadhainn òga—Gàidheil is Goill—a’ cluich ré nan geamhraidhean fuara annan Canada.
Shinty is a Gaelic sport that goes back atleast 2000 years. In Scotland, shinty wouldbe played on the beach with a shinty stickand a ball. There would be teams with morethan 30 people a side. Games would lasttwo hours at least. Though shinty would beplayed through the winter, on New Year’sDay, one of the most important games ofthe year would be played. Similar tolacrosse, shinty may have influenced hockeythat youth, Gaels or no, would playthroughout the cold winters in Canada.
AN GEARRAN 2012 FEBRUARY
S M T W T F S
1 2 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29
Di-luainMonday
1Là na Bliadhn’ ÙireNew Year’s Day
January
14
15
131211109
21
22 23 24
2019181716
28
29 30 31
272625Là Raibeirt BurnsRobert Burns Day
Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*
SundayDi-màirtTuesday
Di-ciadainWednesday
Di-ardaoinThursday
Di-haoineFriday
Di-sathairneSaturday
7
8
6Là Féill nan Tri RìghreanFeast of the Epiphany
5432
A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich
Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year
* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day
Facal a’ mhìos / Word of the month hocaidh=hockey
Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca
An Solust Ùr New Moon
Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter
Solus na Làn-ghealaich Full Moon
Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter
An GearranFebruary
Tha biadhan Gàidhealach brìgheil agusblasda. Ann an Albainn Nuaidh, 's e aran-coirce, bonnach, maragan (geala is dubha),ìsbean is fuarag no stapag (treud air adhèanadh le uachdar agus mìn-coirce is aira ghabhail mu àm Oidhche Shamhna) a tha'nam biadhan Gàidhealach àbhaisteach.Mar a thathas ag ràdhainn “Tha e chomath, ithidh tu do chorragan as andeaghaidh”!
Gaelic foods are rich and tasty. TypicalGaelic foods in Nova Scotia are oatcakes,bonnack, maragan (savory white and bloodpuddings), Gaelic sausages, and fuarag orstapag (a cream and oatmeal treat made atHalloween). As it is said, “It is so good,you'll eat your fingers afterwards!”
Gheobhar an dòigh an t-aran-coirc' seo á SiorramachdPhictou a dheasachadh annsa' leabhar-chòcaireachd, andà chuid's a' Ghàidhlig agus's a' Bheurla, ri cheannachdair-loidhne aigwww.gaelicbooks.com
The recipe for these PictouCounty Oat Cakes can befound in this Gaelic/Englishcookbook, available for saleon-line atwww.gaelicbooks.com
AM MÀRT 2012 MARCHS M T W T F S
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
Di-luainMonday
1Là Féill BhrìghdeSt. Bridget’s Day
Toiseach Mìos Dualchas nan AfraigeanachStart of African Heritage Month
2Là a’ ChladhaicheirGroundhog Day
3 4
5
February
18
19
1716151413
25
26
24 2322Di-ciadain na Luaithre
Ash Wednesday
Di-màirt InidShrove Tuesday
Là Eadar-nàiseanta na Cainnt MhàthaireilInternational Mother
Language Day
2120
28 2927
Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*
SundayDi-màirtTuesday
Di-ciadainWednesday
Di-ardaoinThursday
Di-haoineFriday
Di-sathairneSaturday
11
12
109876
Facal a’ mhìos / Word of the month biadh = food
A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich
Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year
* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day
Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca
Là Féill UalainValentine’s Day
An Solust Ùr New Moon
Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter
Solus na Làn-ghealaich Full Moon
Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter
Am MàrtMarch
'S ann a' snìomh, breabadaireachd, agusfighe na cloimhe gnìomhachais a tha airbuntainn do dhualchas na Gàidhlig bhochionn fhada. Nuair a théid an clò 'fhighe,feumar luadhach a dhèanamh atheannaicheas lìntean a' chlòtha ri chéile, 'smar sin bidh an t-aodach agus plaidean athéid a dhèanamh ás a' chlò nas blàithe.Théid luadhach a dhèanamh aigluadhaidhean far an gabhar òrain gus anobair a dhèanamh nas aotruime. Bidhfireannaich is boireannaich 'nan suidhetimcheall air bòrd is iad a' bualadh air a' chlòa' cumail tìm ri ruithim an òrain. Théid naranntaichean a ghabhail le aon duine agusbidh a h-uile duine a' seinn na séisd còmhla.Ged nach eil feum a-nis air luadhaidhean gusobair a' chlòth a dhèanamh nas fhasa,bidhear 'gan cumail mar thachartaischeòlmhor is chaidreamhach anns a' roinn.
Spinning, weaving, and knitting wool have along tradition in Gaelic culture. After thecloth is woven the fulling begins—shrinkingthe new cloth to make it warmer for clothingand blankets. Fulling is done at milling frolics,where songs are sung to make the workseem lighter. Men and women sit around atable beating the cloth to the rhythm of asong. Verses are sung by one person, withevery one joining in on the chorus. Whilemilling frolics are no longer needed to easethe work of preparing cloth, they live on asmusical and social events in the province.
AN GIBLEAN 2012 APRILS M T W T F S
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30
Di-luainMonday
1 2 3
4 5
March
18 19
17Là Féill PhàdruigSt. Patrick’s Day
16151413
25 26
24 23222120
3130292827
Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*
SundayDi-màirtTuesday
Di-ciadainWednesday
Di-ardaoinThursday
Di-haoineFriday
Di-sathairneSaturday
11 12
109876
Facal a’ mhìos / Word of the month luadhadh=milling frolic
A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich
Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year
* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day
Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca
An Solust Ùr New Moon
Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter
Solus na Làn-ghealaich Full Moon
Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter
An GibleanApril
Bhiodh feadhainn dhe na Gàidheil a’ cumailmion-shubhachais air an robh an t-ainm‘Goileachan’, stéidhichte air uighean a ghoil,uighean a tha nan samhlaidhean coitcheannde bhreith is ùrachadh. B’ e inbhich òga marbu tric a bhiodh os cionn an deasachaidh.Rachadh àite beag réidh a thaghadh anns a’choille agus dh’fhaoidte gun cuireadhgeugan spruis mun cuairt air mar fhasgadh.Bheirte connadh is caisleach-spuing a-staigh,còmhla ri poit mhóir dhuibh iarainn no dhà.Bheireadh gach teaghlach leotha uiread dedh’uighean ’s am b’ urrainn a lorg agusrachadh an roinn còmhla ri tì, briosgaidean,bonnach, agus caochladh rudan blasda eile.Dhèanadh seo cruinneachadh càirdeiltlachdmhor dhen Ghoileachan.
Spring meant Goileachan for the Gaels, aminor festivity centered around the boiling ofeggs, those universal symbols of birth andrenewal. Young adults often took care of thepreparations. A small clearing in the woodswould be selected and perhaps shelteredwith spruce boughs. Firewood and kindlingwould be brought in, along with a largeblack iron pot or two. Each family wouldbring as many eggs as could be found andthese—along with tea, biscuits, bonnach,and other treats—would be shared. Thismade the Goileachan a delightfulneighbourly gathering.
AN CÉITEAN 2012 MAYS M T W T F S
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
Di-luainMonday
1Di-Dòmhnaich Tùrnais
Palm Sunday
Là na GocaireachdApril Fool’s Day
2
April
15 16Là Chùil LodairCulloden Day
1413121110
22 23
2120191817
29 30
2827262524
Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*
SundayDi-màirtTuesday
Di-ciadainWednesday
Di-ardaoinThursday
Di-haoineFriday
Di-sathairneSaturday
8Di-Dòmhnaich na Càisge
Easter Sunday
9Di-luain na CàisgeEaster Monday
7Di-sathuirn na Càisge
Easter Saturday
65Di-ardaoin a’ Bhrochain
MhóirHoly Thursday
43
Facal a’ mhìos / Word of the month uighean=eggs
A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich
Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year
* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day
An Solust Ùr New Moon
Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter
Solus na Làn-ghealaich Full Moon
Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter
Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca
Di-haoine na CeusdaGood Friday
Là a’ BhreacainTartan Day
An CéiteanMay
Tha na peathraichean seo a’ fàs suas ann anteis-meadhan Cheap Breatainn, a’ bruidhinnna Gàidhlig aig an taigh. Uile ’nan luchd-ciùil òga, tha iad eòlach air na h-òrain agusna naidheachdan a chaidh am faighinn aigglùinean an seanna-phàrantan agus ampàrantan. Fhad ’s a chaidh an dealbh aca’thogail, bha am màthair agus an athair a’gabhail dannsa agus a’ seinn phort a thoirtdhuinn na còig gàire a chìthear a’seo.
Is e an t-ionnsachadh òg an t-ionnsachadhbòidheach.—Seanfhacal Gàidhlig
These sisters are growing up in the heart ofCape Breton, speaking Gaelic at home.Young musicians, all of them, they know thesongs and the stories passed down fromtheir grandparents and their parents. Whilethis picture was being taken, their motherand father were step dancing and singingtunes to give us the five beautiful smilesthat are seen here.
Early learning is beautiful learning.—Gaelic Proverb
8
1Là Buidhe Bealltainn
May Day
Toiseach Mìos na GàidhligStart of Gaelic Awareness
Month
2 3 4 5AN t-ÒG MHÌOS 2012 JUNES M T W T F S
1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
Di-luainMonday
6 7
MayGaelic Awareness Month
20 21Là na Ban-rìgh Bhioctoria
Victoria Day
19181716Là Féill BhrianainSt. Brendan’s Day
15
27 28
2625242322
313029
Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*
SundayDi-màirtTuesday
Di-ciadainWednesday
Di-ardaoinThursday
Di-haoineFriday
Di-sathairneSaturday
13Là nam Màthraichean
Mother’s Day
14
1211109
Facal a’ mhìos / Word of the month ionnsachadh= learning
A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich
Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year
* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day
Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca
An Solust Ùr New Moon
Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter
Solus na Làn-ghealaich Full Moon
Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter
An t-Òg-mhiosJune
Òran Do Cheap Breatainn
Sèist
'S e Ceap Breatainn tìr mo ghràidh,
Tìr nan craobh 's nam beanntan àrd;
'S e Ceap Breatainn tìr mo ghràidh,
Tìr as àille leinn air thalamh.
— Dòmhnall Alasdair MacDhòmhnaill,Flambus, Siorramachd Richmond
Song to Cape Breton
Chorus
Cape Breton is the land of my love,
The land of trees and high mountains;
Cape Breton is the land of my love,
To us the most beautiful land on earth.
—Dan Alex MacDonald, Framboise,Richmond County
5
1 2AN t-IUCHAR 2012 JULYS M T W T F S
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30 31
Di-luainMonday
3 4
June
17Là nan Aithrichean
Father’s Day
18
1615141312
24Là Féill Eòin a’ BhaistichSt. Jean Baptiste Day
25
232221Là Nàiseanta nan TùsaireanNational Aboriginal Day
2019
2 9 30282726
Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*
SundayDi-màirtTuesday
Di-ciadainWednesday
Di-ardaoinThursday
Di-haoineFriday
Di-sathairneSaturday
10 11
9Là Féill Chaluim ChilleSt. Columba’s Day
876
Facal a’ mhìos / Word of the month tìr = land
A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich
Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year
* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day
Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca
An Solust Ùr New Moon
Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter
Solus na Làn-ghealaich Full Moon
Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter
An t-IucharJuly
Tha a' rann seo bho òran a théid aghabhail gu cumanta ann an dualchasnan Gàidheal ann an Albainn Nuaidh.
Hi rì gum b'àit' leam fallain thu,
’Nad chaisteal ann an Sléibhte;
Far am bi na fìdhleirean,
'S na pìoban ann ga 'n gleusadh.
This verse is from a song commonly sungin the Nova Scotia Gaelic tradition.
Hi rì I wish you health
In your castle in Sleat;
Where the fiddlers
And pipers are tuning.
3
AN LÙNASDAL 2012 AUGUSTS M T W T F S
1 2 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31
Di-luainMonday
1Là Nàiseanta Chanada
Canada Day
2
July
15 16
1413121110
22 23
2120191817
29 30 31
2 7 28262524
Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*
SundayDi-màirtTuesday
Di-ciadainWednesday
Di-ardaoinThursday
Di-haoineFriday
Di-sathairneSaturday
8 9
7654
Facal a’ mhìos / Word of the month fallain=healthy, able-bodied
A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich
Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year
* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day
Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca
An Solust Ùr New Moon
Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter
Solus na Làn-ghealaich Full Moon
Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter
An LùnasdalAugust
’S e fear-ciùil tàlanta a th’ann an Eòs PeadarMac’Ill’eathain agus is e ’na neach-bruidhinn na Gàidhlig o’n a’ ghlùin a’fuireach ann an Ceap Breatainn ’s a’ là andiugh. Air a thogail ann an coimhearsnachdbheag, domhainn ann an cnuic Bhaghasdail,bha Eòs Peadar ’na bhall ann an teaghlachdlùth a bhruidhinn a’ Ghàidhlig agus aghléidh a dualchas thro’ a ceòl. A-nist, letaic a’ phrógraim, Bun is Bàrr, tha EòsPeadar agus luchd-bruidhinn eil’ adh’ionnsaich a’ Ghàidhlig o’n a’ ghlùin a’cuideachadh an ath ghinealach luchd-bruidhinn na Gàidhlig a theagaisg.
Joe Peter MacLean is a talented musicianand a native Gaelic speaker living in CapeBreton today. Raised in a small communitydeep in the hills of Boisdale, Joe Peter waspart of a tight-knit family that spoke Gaelicand celebrated the culture through itsmusic. Now, with the support of the Bun isBàrr program, Joe Peter and other nativeGaelic speakers are helping to teach thenext generation of Gaelic speakers.
7
1Àm an FhoghairHarvest Time
2 3 4AN t-SULTAIN 2012 SEPTEMBERS M T W T F S
1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28 29
30
Di-luainMonday
5 6Co-là-breith na Mór-roinne
Natal Day
August
19 20
18171615Là Nàiseanta nanAcaidianach
National Acadian Day
14
26 27
2524232221
31302928
Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*
SundayDi-màirtTuesday
Di-ciadainWednesday
Di-ardaoinThursday
Di-haoineFriday
Di-sathairneSaturday
12 13
111098
Facal a’ mhìos / Word of the month ginealach=generation
A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich
Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year
* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day
Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca
An t-SultainSeptember
Dh’fhàs Ridseard Hodgson suas mun cuairtair rothairean-motair agus dualchas nanGàidheal ’s a’ Mhira Mhóir. Tha cuimhn’ aigele meas ag éisteachd ri MacTalla an Eilein le'athair air Dhi-sathuirn' Di-sathuirn’. ’S e anceòl a bha ’na rud mór ’nam beatha. Andiugh, tha Ridseard a’ fuireach ann amBedford agus bidh e ’dol gu clasaicheanGàidhlig aig Baile los gun ionnsaich e ancànan agus faclan nan òran air a bheil aghaol ionnsachadh. Thòisich e an clas eadar-mheadhanaich am bliadhna.
Richard Hodgson grew up aroundmotorcycles and Gaelic culture in GrandMira. He fondly remembers listening to IslandEchoes on CBC Radio with his father onSaturday mornings. The music was a big partof their life. Today, Richard lives in Bedfordand attends Gàidhlig aig Baile classes, so hecan learn the language and understand thelyrics to the music he loves. He graduated tothe intermediate class this year.
4
1AN DÀMHAIR 2012 OCTOBERS M T W T F S
1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31
Di-luainMonday
2 3Là nan Cosnaichean
Labour Day
September
16 17
1514131211
23/30 24
2221201918
28 29Là Féill MhìcheilSt. Michael’s Day
272625Là Féill FhionnbhairrSt. Finbar's Day
Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*
SundayDi-màirtTuesday
Di-ciadainWednesday
Di-ardaoinThursday
Di-haoineFriday
Di-sathairneSaturday
9Là Féill ChiarainSt. Kieran’s Day
10
8765
Facal a’ mhìos / Word of the month meas=appreciation, respect, value
A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich
Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year
* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day
Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca
An Solust Ùr New Moon
Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter
Solus na Làn-ghealaich Full Moon
Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter
An DàmhairOctober
'S ann air Oidhche Shamhna a théidmacmeanmainn agus faireachdainnean aghabhail a' sàs Air Oidhche Shamhna, théidfuarag no stapag 'ithe. Air a dhèanadh leuachdar-maistridh agus mìn-choirce, théidbonn airgid, putan, meuran agus fàinne achur anns an fhuaraig mar bu nòs. Magheobh thu am bonn airgid, tha sin a'ciallachadh gum bi thu beartach; am putan,cha bhi thu beartach idir!; am meuran, bidhthu 'nad sheana mhaighdean; an fhàinne,pòsaidh tu. Tha creideamhan an t-saoghaileil' ann, a bhuineas do Thìr nan Òg, dha nasìthichean, do bhòcain, thaibhsean,dhiseagan, dhan dà shealladh, dhan droch-shùil agus dhan t-sùil bheannaichte.
Halloween is when the imagination andsenses are engaged. At Halloween, fuarag orstapag is eaten. Made with whipped creamand oats, a coin, button, thimble and ringare customarily placed in the fuarag. If youget the coin, that means that you are goingto be wealthy; the button, you won't be richat all; the thimble; you are going to be aspinster; the ring; you will marry. There areother world beliefs that deal with “The Landof Eternal Youth,” the fairies, ghosts,apparitions, second sight, superstitions, theevil eye and the blessed eye.
2
AN t-SAMHAIN 2012 NOVEMBERS M T W T F S
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30
Di-luainMonday
1
October
14 15
131211109
21 22
2019181716
29 30 31Oidhche Shamhna
Halloween
26 27
28
252423
Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*
SundayDi-màirtTuesday
Di-ciadainWednesday
Di-ardaoinThursday
Di-haoineFriday
Di-sathairneSaturday
7 8Là a’ Bhuidheachais
Thanksgiving
6543
Facal a’ mhìos / Word of the month teine-sionnachain= jack-o’-lantern
A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich
Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year
* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day
Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca
An t-SamhainNovember
“Bha an talamh aca fhéin agus cha robhduine fos an cionn gus a toir' orra seo adhèanamh gus a leithid seo de dh'airgead'fhaighinn. Agus ghearradh iad a' choillidh,chuireadh iad suas bothan air choireiginndhaibh fhéin ach 's ann leò fhéin a bha e, ischa robh duine man cuairt gus a thoir'bhuap' mar a bha a's an t-seann dùthaich.Sin rud bha iad cho toilichte ma dhéidhinn.Dh'obraicheadh iad cus, bha iad a' marbhadhiad fhéin ag obair ach bha saors' ac'...”
Dòmhnall Camaron, Allt a' Bhàilidh,Siorramachd Phictou a' bruidhinn air saoghalnan inimrichean Gàidhealach (ann anagallamh le Ollamh Coinneach Nilsen)
“They had their own land, and no one wasabove them to make them do this or that inorder to make money… And they would cutthe forest, they would put up some kind of adwelling for themselves. But it was theirs,and no one was around to take it away fromthem, like in the old country. That wassomething they were so happy about. Theywould work too much—they were killingthemselves working—but they hadfreedom…”
Danny Cameron, Bailey’s Brook, PictouCounty, on the Gaelic immigrant experience(interview with Dr. Ken Nilsen)
6
1Là nan NaomhAll Saints’ Day
2 3AN DÙDLACHD 2012 DECEMBERS M T W T F S
1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23/30 24/31 25 26 27 28 29
Di-luainMonday
4 5
November
18 19
1716151413
25 26
2423222120
30Là Féill AnndraSt. Andrew’s Day
292827
Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*
SundayDi-màirtTuesday
Di-ciadainWednesday
Di-ardaoinThursday
Di-haoineFriday
Di-sathairneSaturday
11Là a’ ChuimhneachainRemembrance Day
12
10987
Facal a’ mhìos / Word of the month saorsa = freedom
A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich
Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year
* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day
Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca
An Solust Ùr New Moon
Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter
Solus na Làn-ghealaich Full Moon
Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter
An DùdlachdDecember
Fad linntean, rinn na Gàidheil cinnteach gum biodh bliadhna mhath aca le bhith a'draibheadh a-mach droch spioradan airOidhche Challainn. Rachadh còmhlan deruitearan bho thaigh gu taigh, fear dhiubhair a chòmhdachadh le seiche mhairt. Munghnogadh iad air an dorus, shiùbhlaicheadhiad trì triopan, deiseal, mun cuairt air antaigh 'ga bhualadh le slatan-fèarna, agus a'gabhail duain mun rachadh an leigeil a-staigh airson srùpaig.
For centuries, Gaels ensured a good newyear by driving out bad spirits on New Year’sEve. A band of revellers would travel fromhouse to house, one draped in a cow hide.Before knocking on the door, they wouldtravel three times, clockwise, around thehouse beating alder switches against theside of the house. Only after a ditty or apoem was recited would they be invited out of the cold to share refreshments.
4
1
Di-luainMonday
2Ciad Di-Dòmhnaich na h-
AidmheintFirst Sunday of Advent
3
December
16 17
1514131211
23/30 24/31Oidhche nam Bannag
Christmas Eve
Oidhche ChallainnNew Year’s Eve
2221201918
28 292726Là Féill Steaphain
Boxing Day
25Là na NollaigChristmas Day
Di-Dòmhnaich*Là na Sàbaid*
SundayDi-màirtTuesday
Di-ciadainWednesday
Di-ardaoinThursday
Di-haoineFriday
Di-sathairneSaturday
9 10
8765
Facal a’ mhìos / Word of the month bodach-sneachd’= snowman
A’ comharrachadh làthaichean air an cumail am mìosachan na Bliadhna Gàidhealaich
Indicates days celebrated in the Gaelic calendar year
* Di-Dòmhnaich is The Lord’s Day* Là na Sàbaid is The Sabbath Day
Suim agaibh air a’ Ghàidhlig ionnsachadh? Dèanaibh céilidh air www.gaelic.caInterested in learning Gaelic? Visit www.gaelic.ca
An Solust Ùr New Moon
Ciad Cheathramh na Gealaich First Quarter
Solus na Làn-ghealaich Full Moon
Ceathramh Deireannach na gealaich Last Quarter
For more information
Toll Free: 1-888-842-3542Website: www.gov.ns.ca/oga E-mail: [email protected] or
Halifax office
World Trade and Convention Centre
1800 Argyle Street, Suite 603P.0. Box 456Halifax, Nova ScotiaCanada B3J 2V9
Tel: (902) 424-4298Fax: (902) 424-0171
Antigonish office
155 Main St 2nd FloorAntigonish, Nova ScotiaB2G 2B6 Canada
Tel: (902) 863-7578Fax: (902) 863-7428
Mabou office
PO Box 26111485 Highway 19Mabou, Nova ScotiaB0E 1X0 Canada
Tel: (902) 945-2114Fax: (902) 945-2628
Airson fios a bharrachd
Fón gun chìs: 1-888-842-3542Làrach-lìn: www.gov.ns.ca/ogaPost-d: [email protected] or
Oifis Halafaics
Ionad Malairt is Co-chruinneachadh an t-Saoghail
1800 Sràid Earra-ghàidhealBuidheann-sheòmair 603,Bocsa-phuist 456Halafacs, Alba NuadhCanada, B3J 2V9
Fón: (902) 424-4298Facs: (902) 424-0171
Oifis A’ Bhaile Mhóir
155 A’ Phrìomh Shràid2na ÙrlarAm Baile MórAlba NuadhCanada B2G 2B6
Fón: (902) 863-7578Facs: (902) 863-7428
Oifis Mhàbu
Bocsa a’ Phuist 26111485 Rathad 19Màbu, Alba NuadhCanada B0E 1X0
Fón: (902) 945-2114Facs: (902) 945-2628
An Còmhdach • Cover
An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe Andealbh air a tharraing le Shirley Robb
Photo provided by CommunicationsNova Scotia. Photography by ShirleyRobb.
Am Faoilleach • January
An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe Andealbh air a tharraing le Craig BuckleyAn coltas digiteach le Laura Ghreumach
Photo provided by Communications Nova Scotia. Photography by CraigBuckley. Digital imaging by LauraGraham.
An Gearran • February
An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe Andealbh air a tharraing le Shirley Robb Ancoltas digiteach le Laura Ghreumach
Photo provided by CommunicationsNova Scotia. Photography by ShirleyRobb. Digital imaging by Laura Graham.
Am Màrt • March
An dealbh air a thoirt seachad leLuchd-conaltraidh na h-AlbannNuaidhe An dealbh air a tharraing leShirley Robb
Photo provided by CommunicationsNova Scotia. Photography by ShirleyRobb.
An Giblean • April
An coltas digiteach le LauraGhreumach
Digital imaging by Laura Graham.
An Céitean • May
An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe. Andealbh air a tharraing le Shirley Robb
Photo provided by CommunicationsNova Scotia. Photography by ShirleyRobb
An t-Òg Mhìos • June
An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe Andealbh air a tharraing le Gerry Lunn Ancoltas digiteach le Laura Ghreumach
Photo provided by Communications NovaScotia. Photography by Gerry Lunn.Digital imaging by Laura Graham.
An Dùdlachd • December
An coltas digiteach le Catriona Neily
Digital imaging by Catherine Neily.
An t-Samhain • November
An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe Andealbh air a tharraing le Shirley Robb
Photo provided by Communications Nova Scotia. Photography by Shirley Robb.
An Dàmhair • October
An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe An dealbhair a tharraing le Len Wagg An coltasdigiteach le Laura Ghreumach
Photo provided by Communications NovaScotia. Photography by Len Wagg.Digital imaging by Laura Graham.
An t-Sultain • September
An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe An dealbhair a tharraing le Craig Buckley An coltasdigiteach le Laura Ghreumach
Photo provided by Communications Nova Scotia. Photography by Craig Buckley.Digital imaging by Laura Graham.
An Lùnasdal • August
An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe An dealbhair a tharraing le Vaughan Merchant Ancoltas digiteach le Laura Ghreumach
Photo provided by Communications Nova Scotia. Photography by VaughanMerchant. Digital imaging by Laura Graham.
An t-Iuchar • July
An dealbh air a thoirt seachad le Luchd-conaltraidh na h-Albann Nuaidhe Andealbh air a tharraing le Len Wagg Ancoltas digiteach le Catrìona Neily
Photo provided by Communications NovaScotia. Photography by Len Wagg. Digitalimaging by Catherine Neily.