Motorlu Araçlar Ekonomisi Vinç Arabası

8/9/2019 Motorlu Aralar Ekonomisi Vin Arabas

1/99

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEKETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMESPROJES)

MOTORLU ARALAR EKNOLOJS

VN ARABASI

ANKARA 2007


2/99

Milli Eitim Bakanltarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 saylKararile

onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarakyaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarndaamalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retimmateryalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeyerehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve

gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarndauygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmasnerilen deiikliklerBakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler.

Baslmmodller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.


3/99

i

AIKLAMALAR ...................................................................................................................iiiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET1 .................................................................................................... 31. VN ARABASI TEKERLEK TERTBATININ BAKIM VE ONARIMI ........................3

1.1. Krenlerin Snflandrlmasve Seimi...........................................................................41.1.1.Kprl Krenler......................................................................................................41.1.2. Portal Krenler ........................................................................................................61.1.3. Oklu Krenler-Dner Krenler..................................................................................81.1.4. Kablolu Krenler ...................................................................................................111.1.5. Mobiller ...............................................................................................................11

1.1.6. Vin ve Krenlerin Snflandrlmas.....................................................................121.2. Vin ArabasTekerlek TertibatBakm Ve Onarm ..................................................13

1.2.1. malat Resim Bilgisi ............................................................................................131.2.2.Rulman ve Yataklarn kontrol ............................................................................131.2.3. Halat Makaralar ..................................................................................................15

1.3. Makara Konstrksiyonu..............................................................................................16UYGULAMA FAALYETLER .......................................................................................22LME VE DEERLENDRME ....................................................................................25

RENME FAALYET-2 ...................................................................................................272. VN ARABASI YRTME SSTEMNN BAKIM VE ONARIMI ............................27

2.1.Motor Tip ve eitleri..................................................................................................27

2.1.1.Yrtme Motorunun Kontrol..............................................................................282.1.2. Kaldrma Motorunun Kontrol............................................................................282.1.3. Elektrik bilgisi .....................................................................................................292.1.4. alt (Ama Kapama) Malzemeler .......................................................................29

2.2. Vin Arabasnda Kullanlan Redktrler....................................................................292.2.1. Kaldrma Redktr ............................................................................................292.2.2.Vin ArabasRedktr .......................................................................................302.2.3.Dili ve Pinyon lleri .......................................................................................302.2.4. Redktr alma ve Oran Hesaplar ..................................................................312.2.5. Redktrlerin dili ve Pinyon kontrolleri (rntgen ve ltraviyole ile) ................ 31

2.3. Vinlerde Motor Frenleri Bakm ve Onarmlar .........................................................32

2.3.1. Balata Anma seviyeleri .....................................................................................332.3.2. Frenleme mesafesi ve Fren ayarlar .....................................................................342.3.4. Frenleme Mesafesi............................................................................................... 342.3.5. Fren eitleri .......................................................................................................352.3.6. Fren Ayarlar........................................................................................................352.3.7. Vinlerde Kullanlan Frenler ...............................................................................352.3.8. BasitletirilmiHesap Yntemi ........................................................................... 362.3.9. Pabulu Frenler....................................................................................................362.3.10. ift Pabulu Frenler...........................................................................................372.3.11. Frenin alma Prensibi:....................................................................................372.3.12. Fren Kasnann Boyutlandrlmas ...................................................................37

2.3.13. ELDRO zcs .............................................................................................38

NDEKLER


4/99

ii

UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................41

LME VE DEERLENDRME ....................................................................................42RENME FAALYET-3 ...................................................................................................443.KALDIRMA SSTEMNN BAKIM VE ONARIMI.........................................................44

3.1. Tel Halatlar .................................................................................................................453.1.1. Tel Halatlarn Yaplar......................................................................................... 453.1.2. Halat Tipleri.........................................................................................................463.1.3. Tel Halatlarn Gsterimi ......................................................................................483.1.4. Tel Halatlarn Hesap Esaslar ..............................................................................483.1.5. Halat mrne Tesir Eden Etkenler......................................................................493.1.6. Tel Halatlarn Servisten Alnmas .......................................................................493.1.7. Tel Halat apnn Hesab.....................................................................................51

3.1.8.Halat Ucu Tespiti.................................................................................................. 513.2. Makara Donanmlar ...................................................................................................553.2.1. Makara Tipleri Ve Verimler ................................................................................553.2.2. Palangalar ............................................................................................................563.2.3. Basit Palangalar ...................................................................................................563.2.4. kiz Palangalar .....................................................................................................57

3.3. Yk Tutma Elemanlar................................................................................................593.3.1. Yk Tutma Elemanlarnn zellikleri .................................................................603.3.2. Yk Tutma Elemanlarnn Snflandrlmas........................................................603.3.3. Kanca ve Kanca Bloklar .....................................................................................60

3.4. Halat Tamburlar .........................................................................................................69

3.4.1. Yivli Tamburlar ................................................................................................... 693.4.2. Halat Tamburlarnn Yapm................................................................................703.4.3. Tambura Halat Ularnn Balanmas .................................................................703.4.4. Tambur Asksve Dilisi .....................................................................................713.4.5. Tambur boyu........................................................................................................723.4.6. Cidar kalnl ......................................................................................................733.4.7. Tambur flanlar ..................................................................................................743.4.8. Halat klavuzu......................................................................................................74

3.5. Vin ArabasPeriodik Bakm ve Onarm ..................................................................743.5.1. Prosedr ve nlemler ..........................................................................................743.5.2. Halatlarn Yalanmas ......................................................................................... 77

3.5.3. Bakm Esaslar ..................................................................................................... 803.5.4. Krenlerin Muayenesi ve Bakm ..........................................................................813.5.5. Krenlerin Yalanmas ..........................................................................................843.5.6. Bakmda Uygulanacak Emniyet Tedbirleri .........................................................843.5.7. Krenlerde Bakm Aralklar .................................................................................843.5.8. Sonular ...............................................................................................................86

UYGULAMA FAALYETLER .......................................................................................88LME VE DEERLENDRME ....................................................................................89

MODL DEERLENDRME ..............................................................................................91CEVAP ANAHTARLARI.....................................................................................................92KAYNAKA.........................................................................................................................93


5/99

iii

AIKLAMALARKOD 525MT0176ALAN Motorlu Aralar Teknolojisi

DAL/MESLEK Makineleri, Tarm Makineleri

MODLN ADI Vin Arabas

MODLN TANIMI Birok alanda tama, istifleme, depolama ve iletmegibi ilerde kullanlan vin arabalarnn bakm veonarmnn anlatldrenme materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL Teknik resim modln almolmak.

YETERLK Vin arabasnn bakm ve onarmnyapmak.

MODLN AMACI

Genel AmaBu modl ile uygun ortam ve ara gereler

salandnda vin arabasnn bakm ve onarmnyapabileceksiniz.Amalar

Tekerlek tertibatnn bakm ve onarmn

yapabileceksiniz.

Araba yrtme motoru sisteminin bakm ve onarmnyapabileceksiniz.

Araba yrtme motorunun kontroln yapabileceksiniz.

Kaldrma sisteminin bakm ve onarmnyapabileceksiniz.

Kaldrma motorunun kontroln yapabileceksiniz. Elektrik donanmnn bakm ve onarmn

yapabileceksiniz

ETM RETM

ORTAMLARI VEDONANIMLARI

Uyarc levhalar, duvarlardaki asl gvenlikkurallar, vin arabalar, ders kitaplar, iletme stajlar,

redktrler, l aletleri, vin motorlar, vin tekerlektertibatlar, vin elektrik ve kumanda tesisat, kaldrmaelamanlar.

LME VEDEERLENDRME

Modln iinde yer alan her renme faaliyetindensonra verilen lme sorular ile ayrca kendinize ilikingzlem ve deerlendirmeleriniz yoluyla kazandnz bilgive becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz.

retmen, modl sonunda size lme teknikleriuygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve

becerileri lerek deerlendirecektir.

AIKLAMALAR


6/99

iv


7/99

1

GRSevgili renci,

makinelerinde kaldrma ve iletmenin yeri olduka nem tar. Kaldrmamakinelerinden olan vinler, tamaclk sektrnde, liman hizmetlerinde, ykleme

boaltmann (tahmil-tahliye) olduu her alanda karnza kacaktr. Bu nedenle vinarabalarnn bakm ve onarmnem kazanr.

Bu modl tamamladnzda, vin arabalarnn bakm ve onarmbaarlbir ekildeyerine getireceksiniz, baarl olabilmeniz iin modldeki istenenleri dikkatli ve istekli birekilde yapmalsnz. Baarl olduunuz takdirde, vin arabalar modlndeki faaliyetleri

baarm olacaksnz ve sahip olacanz donanmla alanda baarl ve verimli almaimkanbulacaksnz (ekil 1.1).

ekil 1.1: Vin arabas

GR


8/99

2


9/99

3

RENME FAALYET1

Vin arabastekerlek tertibatnn bakm ve onarmnyapabileceksiniz.

Arabalvinlerin olduu iletmeleri ziyaret ederek teknik dokmanlartoplayp, snfta

arkadalarnzla birlikte vin arabalarnn almasile ilgili sunum hazrlaynz..

1. VN ARABASI TEKERLEKTERTBATININ BAKIM VE ONARIMIDIN 15001e gre krenler bir tama elemanna asl olan (genellikle halata) yk

kaldran ve eitli ynlerde hareket ettiren kaldrma ve tama makineleridir. Kren eitleriarasnda kprl krenler, portal krenler, dner krenler ve kablolu krenler saylabilir(ekil1.1).

ekil 1.1: Kren eitleri

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA


10/99

4

1.1. Krenlerin Snflandrlmasve Seimi

1.1.1.Kprl Krenler

Kprl krenler, yksee yerletirilmi iki kren yolu arasnda bir kprkonstrksiyondan ibarettir. Yar ar ve ar endstriyle ilgili btn fabrika, maaza vemakine park salonlarnda kullanlrlar. Kumanda, basit bir operatr kabininden olabileceigibi, seyyar operatr kabininden, yerden veya uzaktan da olabilir. Kprl kren tarafndangereklenmesi gereken hareketler unlardr (ekil 1.2).

Oz ekseni boyunca dey hareket, yani kaldrma ve indirme hareketi

Oy ekseni boyunca yatay hareket, kprnn teleme hareketi

Ox ekseni boyunca yatay hareket, arabann kpr zerinde yapt teleme

hareketi

ekil 1.2: Kpr kren emas

Bu duruma gre, bir kprl krende aadaki mekanizmalarn olmasngrlr:

Tamburlu kaldrma mekanizmas

Araba teleme mekanizmas

Kpr yrtme mekanizmas


11/99

5

Bir kprl kren;

1. Tanacak ykn maksimum deeri, yani kaldrma kabiliyeti,2. Kpr akl,

ile karakterize edilir. Kprl krenin asl karakterleri bunlardr. Ama bunlarn yansra aadaki zelliklerinde dikkate alnmasgerekir.

a) Kaldrma hzb) Kpr teleme hzc) Araba teleme hzd) Kaldrma ykseklii

e) Kpr gezinme mesafesi

Resim 1.1: Kpr kren resmi

Bir kprl krene ait esas hesaplarn yaplabilmesi iin btn bu karakteristiklerinbilinmesi gereklidir. Resim 1.1de bir kprl krenin ematik konumu gsterilmitir. Kpraklatlyenin boyutlarna balolarak tespit edilir. Q yk ise verilir. Bu artlar altnda

kpr tekerlekleri arasnda akln tayini mmkndr. e mesafesi aadaki gibi alnr.Resim 1.1de bir kprl kren resmi grlmektedir.

l 10 m iin e ila=

1

4

1

6 l

l > 10 m iin e ila=

1

5

1

6 l

zellikle, ykn u ksmlarnda bulunmas halinde, kprnn yuvarlanma yoluzerinde skp kalmamasiin bu aklk yeteri kadar byk tutulmaldr. ekil 1.3te eitlikprl krenler topluca gsterilmitir.


12/99

6

ekil 1.3 Kpr kren eitleri

1.1.2. Portal KrenlerPortal krenler ou kez liman krenleri veya sehpal krenler olarak da anlr.

Limanlarda, tersanelerde ve depolarda geni apta kullanma alanlar bulurlar. Kafes kirisistemi veya levhal kiri sistemi kullanlmas mmkndr. Genellikle raylar zerindehareket ettirilmelerine ramen, kk ve orta arlkta ykler iin lastik yrmeelemanlarnda kullanlabilir. Bu tip krenlerin son zamanlarda imali ve kullanma alanlar

byk gelimeler gstermitir. Tama kuvveti 800 tona kadar, aklk ise 120 mye kadarykselebilir (ekil 1.4).

ekil 1.4. Portal kren emas


13/99

7

Portal krenler, genellikle ak havada altklarndan frtnaya kar emniyetinin

salanmas

gerekir. Bu amala rzgr bas

nc

belli bir deeri getiinde kren durur ve ray

kskalaryla kavrar (Resim 1.2). Tahrik kayna olarak elektrik motorlar veya ok az daolsa iten yanmal kuvvet makineleri (benzin ve dizel motorlar) kullanlr. ekil 1.5 de

portal krenlerin bir ksmgsterilmitir.

Resim 1.2: Portal kren resmi


14/99

8

ekil 1.5: Portal kren eitleri

1.1.3. Oklu Krenler-Dner Krenler

Oklu krenler, liman ve antiyelerde nemli grev stlenen ve ok kullanlan kaldrmamakineleri arasndadr. Genellikle ok adverilen kiri, ularndan birisi araclile dey bireksen etrafnda dnme hareketi yapar. Kanca blou, okun serbest olan teki ucu tarafndantanr (ekil 1.6).

Oklu krenleri snflandrrken, kancann hizmet edebildii, eriebildii alan dikkatealacaz. Bu bakmdan oklu krenleri snfa ayryoruz:


15/99

9

ekil 1.6:. Oklu kren emas

1. Sabit aplik krenleri: Bu krenler, atlye iinde, bir duvara veya bir kolona tespitedilir. Okun serbest ucu, yarap ok aklna eit olan bir yarm daireizebilir.

2.

Mstakil sabit kerenler: Bu krenler, bir duvar veya bir kolona tespit edilmedenkullanlr. Okun serbest ucu tam bir daire yayizebilir.

3. Hareketli veya mobil krenler: Bu tip krenler raylar veya yollar zerinde ya daherhangi bir arazide hareket edebilen kaldrma aralardr (Resim 1.3).

Karakteristikleri

a) Kaldrma kapasitesi veya kabiliyeti

b) Ok akl

c) Kaldrma ykseklii


16/99

10

Resim 1.3: Oklu vin resmi

Krenin sahip olduu kabiliyetler

a) Kaldrma hareketi

b) Yneltme de denilen dnme hareketi

c) Mobil krenlerde teleme veya yrtme hareketi

d) Ok aklnn deitirilmesi hareketi

ekil 1.7.de oklu kren eitleri grlmektedir.


17/99

11

ekil 1.7:. Oklu-dner kren uygulamalar

1.1.4. Kablolu Krenler

Kablolu krenler, zerinde arabann hareket ettii bir veya daha fazla tel halatl(tamahalatl) krenlerdir. antiyelerde ve byk depolarda oka kullanlr. Aklk 1000 myekadar ykselebilir. Halatlar iki devrilebilir (sabit, hareketli veya dnebilir) kule aras nagerilmitir (ekil 1.8.).

ekil 1.8: Kablolu kren emas

Tama halatlar olarak yar veya tam kapal spiral halatlar kullanlr. Arabann

hareketi ekme halat zerinde olurken, yk de kaldrma halatna aslr. Araba ou kez,iinde tekerleklerin ve halat makaralarnn (kaldrma halatmakaralar) yataklandbir kafeskirisisteminden ibarettir. Tekerlek adedi, tekerlek yknn halat ekme kuvvetine oran nn1/50 deerini amayacak ekilde seilmelidir.

1.1.5. Mobiller

Lastik tekerlekli vinler mobil vin (ekil 1.9) olarak da adlandrlrlar. Tekerlekdzeninde fren sistemi genellik kampanaldr. eitli vin resimleri aada verilmitir.

Vinler, dey, yatay veya eitli aaltnda eik konumda yklerin belirli konumda

uzakla tanmasiin kullanlan makinelerdir.


18/99

12

ekil 1.9: Mobil vin emas

1.1.6. Vin ve Krenlerin Snflandrlmas

Vin ve krenlerin snflandrlmasnda alma saati ile ykleme ekline bal olaniletme artlar dikkate alnr. altrma zamansnf, gnde ortalama saat olarak alnanalma zamanyla belirlenir. Bu hesaplamada ortalama alma zaman, kaldrmamakinesinin bir yl iinde yalnz alma gnleri hesaba katlarak elde edilen ortalamazamandr. Aada snflandrmada kullanlan zaman gruplarverilmitir.

V006= 0,125 saate kadar V012= 0,125 - 0,25 saat V025= 0,25 - 0,5 saat

V05= 0,5 - 1 saat V1= 1 - 2 saat V2= 2 - 4 saat

V3= 4 - 8 saat V4= 8 - 16 saat V5= 16 saatten fazla

Ykleme durumu; kaldrma makinesini tam veya ksmi yklemenin hangi orandayapldngsterir. Maksimum (nominal) ykn yzdesi olarak ykler 3 gruba ayrlr:

Kk ykler: Nominal ykn11/3 ve daha az arlklar Orta ykler: Nominal ykn 1/3 ile 2/3 arasndaki arlklar Byk ykler: Nominal ykn 2/3 ile 3/3 arasndaki arlklar

1Nominal yk, kaldrma makinesinin maksimum yk deeridir. rnein 10 tonluk bir liman krenidenildiinde nominal yk 10 tondur.


19/99

13

Ykleme durumu yukar

da verilen yk gruplar

na gre,

Hafif: az sklkta byk yklerle alma veya kk yklerle ykleme Orta: kk, orta ve byk yklerle eit sklkta ykleme Ar: her zaman byk yklerle ykleme

Yaplan bu snflandrmaya gre Tablo. 4te verilen iletme gruplarbelirlenir. letmegruplarIE, ID, IC, IB, IA, 2, 3, 4, 5 eklinde dokuz gruptan oluur. Kaldrma makinelerinseimi ve elemanlarnn konstrksiyonu iin ilk adm iletme grubunun tespitidir.

1.2. Vin ArabasTekerlek TertibatBakm Ve Onarm

1.2.1. malat Resim Bilgisi

Resim:1.4: Vin arabasekerlek tertibatparalarPara listesi:1.Frezeli mil2.Tekerlek3.Rulman(yatak)

Resim:1.4te grld gibi, tekerlek tertibatnoluturan paralar verilmitir. 1 Nu.lupara frezeli mil olup hareketini elektrik motorundan redktr araclile alp tekerlee (2nu.lu para) iletir. Sk olarak tavan vinlerinde kullanlr. Bu konu daha detaylolarak vinarabasmodlnde ilenecektir.

1.2.2.Rulman ve Yataklarn kontrol

Rulmanlarn Taklmas

Rulman ambalajmontajdan nce almaldr. Boyut ve toleranslarnn uygunluu kontroledilmelidir. Gvde ve muylunun temas yzeyleri temizlenmelidir. Geme yzeyleri ince yaile yalanmaldr. Muyluya taklan rulmana, kuvvet i bilezikten uygulanmaldr. Gvdeyetaklan rulmana, kuvvet dbilezikten uygulanmaldr. Mmknse takma iin hidrolik sistemve preslerden faydalanlmaldr. Muylu zerine taklan byk apl rulmanlar stlmaldr.Kasnt yaratacak dengesiz kuvvet uygulanmamaldr. Bilezik gibi yardmc elemanlarkullanlmaldr (ekil 1.10).


20/99

14

A B

C

D

E

ekil 1.10: A, B, C, D, E rulman kontrol

Rulmanlarn Sklmesi

Rulmanlar zorunluluk yoksa sklmemelidir.

Skme ilemi ektirme yardmyla yaplmaldr.

Koullar uygun ise hidrolik sistemlerden faydalanlmaldr.


21/99

15

Sklen rulman ykanmalve temizlenmelidir.

Grnt, titreim ve ses kontrol yaplmaldr.

Sklen rulmann hasar sebebi aratrlmadan, yeni bir rulman taklmal

Conta kapaklrulmanlar ykanmamaldr.(ekil.1.11 ve ekil.1.12)

ekil 1.11: Rulman takmak

A B

C

ekil 1.12: A, B, C rulman skmek

1.2.3. Halat Makaralar

Halat makaralar, kaldrma ve yrtme mekanizmalarnda sabit ve hareketli makaralarolarak halatn dorultusunu deitirmeye yarayan kaldrma makineleri elemanlarndan

biridir. Ayrca halat kollarndaki kuvvetleri dengelemek ve makara takmlar arasndaki

uzunluk farklar

n

gidermek iin kullan

lan denk makaralar

da mevcuttur. Kabestan vemanevra tesisleri iin zel makaralar da bulunur.


22/99

16

1.3. Makara Konstrksiyonu

Halat makaralar dkm veya kaynak konstrksiyon olarak imal edilirler. Dvmeolarak lamlelikten halat makaralarda bulunur. Makara imalinde kullanlan malzemelerTS 11420 normunda makara imal yntemine gre verilmitir (Tablo.1.1). Kk aplmakaralar dolu kesitli, byk olanlar ise 4 veya 6 takviye kanatl olarak imal edilirler.Dkme demir halat makaralarnn mekanik dayanm dk olduundan ar iletmelerdeelik dkm makaralar kullanlr.

Makara imal MalzemeKsa Gsterilii

yntemi TS Normu DIN Normu

D-45 GS 45elik Dkm D-52 GS 52D-60 GS 60

Islah edilebilirelik Dkm

D42CrMo4V GS42CrMo4V

Lamel Grafitli DDL 20 GG 20Dkm Demir Dkm DDL 25 GG 25

Kresel Grafitli DDK 40 GGG 40Demir Dkm DDK 50 GGG 50

DDK 70 GGG 70Alminyum AlamlDkm Al-Si10MgW Al-Si10MgWMakine Dember iinmalat elii Fe 37-2 St 37.2

Gvde ispit iinKaynakl Fe 37-2 St 37.2

Gazalnm Gbek iinldrlmelik Fe 52-3 St 52.3

C 35V C 35 VDvme veya arzuya Islah elii C 45V C 45 V

42 CrMo4V 42 CrMo4V

Tablo.1.1: Makara imalinde kullanlan malzemeler

mal kolaylolan kaynaklhalat makaralarn, dkm makaralara nazaran daha hafifolmasve elik dkm makaralardan daha ucuz olmaskullanmlarnarttrmtr. Dkm vekaynaklmakaralarn arlklar, makara apna gre Tablo1.2de verilmitir.

Makara ap [mm] 400 500 630 710 800 900Dkm makara [kg] 33 59 85 128 195 308Kaynaklmakara [kg] 14 23 30 45 60 75

A

rl

k tasarrufu [%] 58 61 65 65 69 75Tablo 1.2 Dkm ve kaynaklmakaralarn arlk ynnden mukayesesi


23/99

17

Dkm makaralar norm hale getirildiinden kaynakl makaralar gibi detayl

mukavemet kontrolleri yap

lmaz. Ancak gbeklerinde kullan

lan burlar

n ezilmeye grekontrol kaynaklmakarada olduu gibi yaplr. Dkm makaralar d halat anma apna greseilir. ekil 1.13te grlen dkm makarann imalat boyutlaraada verilmitir.

ekil 1.13: Dkm makara

Kullanlan makara burcu ise kzl dkm CuSn8 veya D-CuSn10 malzemelerindenyaplr. Dkm makaralarda ayrca bilyeli yataklar da kullanlabilir. Standart hale getirilenhalat makaralarDIN 15062 ve TS 11420 normlarndan seilir. Ayrca krenlerde kullanlankanca bloklar iin halat makaralar DIN 15417, DIN 15418, DIN 15421 ve DIN 15422normlarnda verilmitir. ekil 1.14te DIN normundan alnm makaralara ait ekillergrlmektedir.

Dkm makarann hesab

Dkm makarann hesabve seiminde halat apna bal,

D h h d= 1 2

ifadesi kullanlr. Burada h1 deeri DIN 15020 normunda tablo halinde verilen veiletme grubu ile halat tipine balbir katsaydr. Tablo.1.3te h1katsaylarverilmitir.


24/99

18

ekil 1.14: DIN normundan halat makaralar

Tambur Halat Makaras Denk makaras

DnmeyenHalat

DnebilenHalat

DnmeyenHalat

DnebilenHalat

DnmeyenHalat

DnebilenHalat

1E 10 11,2 11,2 12,5 10 12,51D 11,2 12, 5 12, 5 14 10 12,51C 12,5 14 14 16 12,5 141B 14 16 16 18 12,5 141A 16 18 18 20 14 162 18 20 20 22,4 14 163 20 22,4 22,4 25 16 184 22,4 25 25 28 16 185 25 28 28 31,5 18 20

Tablo.1.3: h1katsaylar


25/99

19

h2 katsays ise halat donanmna bal bir katsaydr. h2 katsays halatn makara ve

tambur zerinde sar

l

p a

ld

nda eilme say

s

na bal

olarak bulunur.Halat eilme says, doru halatn makaraya sarlrken eilmesi ve makaradan sonra

dorulmasyla tarif edilir ve bu durumda 1 eilme saylr. Eer bir makaradan geen halattakip eden makarada aksi ynde eilip dorulursa 2 eilme saylr.

Tambur zerinde sarlp almada 0,5 eilme saylr. Denk makaralarnda halateilmesi olmadkabul edilir ve eilme says0dr. Bir iseferindeki toplam eilme says,yk kaldrma ve indirme srasndaki halat eilmelerin toplamdr.

Hesap yaplrken yk kaldrma iin bulunan w eilme saysnn iki kat alnaraktoplam eilme says bulunur. Toplam eilme saysna gre h2 katsaysnn ald deerlerTablo.1.4te verilmitir.

w 5 6 - 9 10h2 1.0 1.12 1.25

Tablo1.4:h2katsaylar

d = 14 halat ap iin DIN 15062 normundan A tipi D = 355 mm apl halatmakarasnn gsterimi:

Makara DIN 15062 - A - 14 x 355 - 50

ekil 1.15 ekil 1.16


26/99

20

Fabrika, atlye ve ambarlarda raylar zerinde hareket eden 1 tondan 40 tona kadar

kald

rma kapasiteleri olan tavan vinleri elektrik motorlar

ile tahrik edilirler. Yerdenkumandal olabildii gibi operatr mahali ve joystik kumandal da olabilirler. Yerdenkumanda aleti ve joystik kumanda ile kpr hareketleri, araba hareketleri ve halatfonksiyonlarkontrol edilmektedir (ekil 1.15).

Vin tekerlekleri belli bir basnca zorlanrlar. Dkme demirden yaplan tekerlekler,daha ok el ile altrlan kaldrma makinelerinde kullanlrlar. Tekerleklerin getii raylar,tozsuz ve dzgn olmasgerekir. Buna ramen yine de yzeyi iyi ilenmedii ve yalamaolmad, ayrca ray zerinde toz ve kir topland iin verimli bir alma yaplamaz.(ekil1.16)

Vin tekerleklerinin bazlarnn her iki tarafnda, bazlarnn tek tarafnda flan(trnak)

vard

r. Baz

lar

nda ise hi flanyoktur. Tekerlekler, mile kama ile balan

r. Baz

tekerleklerde rulmanla yataklanmolarak kullanlrlar (ekil 1.17.)

ekil 1.17:Tek raylaraba elemanlar Genel imalat bilgisi

Mil dililer 8620, ark dililer 8640, miller 1050 kalitesinde malzemeden imaledilmiolup sementasyon veya nitrrasyon ile sertletirilmitir. Redktr gvdeleri gerilmegiderme tav ilemine tabi tutulmutur. Yk kancas tamburu, elik sa bkme, kaynakkonstrksiyon imalat olup, yivli torna edilmitir.

Yk kancas DIN687'ye gre dvme elikten imal edilmitir. Ekseni etrafndaserbeste dnebilir ve rulman yatakldr. Kancada halat kmasn nleyen yayl kilitmekanizmas vardr. elik tel halat makaralar GS 52 kalitesinde elik dkm olup halat

kmasnnlemek amacile sa muhafaza iine alnmlardr.


27/99

21

Kaldrma sisteminde kancann en alt ve en st konumuna gre ayarlanabilen elektrikli

limitler vard

r. Btn frenler balatal

ve yayl

sistemdir. A

k vin sisteminde kald

rma frenzcs elektro hidrolik zcdr. Hassas hzlar ift devirli elektrik motoru veya planetsistemli redktrlerle temin edilmektedir. Kaldrma sistemi halatlarelik tel halattr.


28/99

22

UYGULAMA FAALYETLER

LEM BASAMAKLARI NERLER Tekerlek tertibatnn kontrol

ve onarmnyapnz.

Rulman ve yataklarn pinyonkontroln ve onarmnyapnz.

1. Gvenlik tedbirlerini alnz.2. Vin tekerleklerini gzle kontrol ediniz3. Bozulmu yatak ksmnda anma ,ray yzeyine

oturan ksmnda deformasyon olup olmadnkontrol ediniz.Tekerlek i ksm yatan kontrolediniz(bur). Uygun yaile yalaynz.

4. Bur anmise skerek yerine yenisini taknz.

5.

Ray zerine oturma yzeyi bozulmusa yenitekerlek taknz.6. Lastik tekerlekli vin arabasn gvenle sehpaya

alnz.7. Lastikleri ve kampanaysknz.8. Kampana ovallik kontrol yapnz.9. Keeleri kontrol ediniz.10. Fren pabularnkontrol ediniz.

1.Rulmanlarkontrol ediniz.

2.

Salg(yalpalama) var m? Kontrol ediniz

1. Pinyon dilinin anma kontroln yapnz.2.

Pinyon dili milini kontrol ediniz.

UYGULAMA FAALYETLER


29/99

23

Tekerlek tertibat frenininbakm ve onarmnyapnz.

DKKAT!

Kontrol ileminden nce emniyet

asndan,btn kancalarve kaldrmaaksesuarlarnyere indirin.1.

Aracn lastik bijonlarn (cvatalarn)gevetiniz.

2. Aracgvenle takoza alarak kaldrniz.3. Lastii sknz.4. Kampanalarsknz.5.

Kampana ovallik kontrol yapnz.


30/99

24

Tampon ve btelerin kontrolve onarmnyapnz

TAMPON (Uzatma bomu)

1.

Motoru al

t

r

niz. Bomu yere indirin.2.Tampon, uzatma bomun st tarafndadr. Tampondaanma ve deformasyon kontrol yapniz. Gevek

balant cvatas olup olmadn kontrol ediniz. Herhangi bir anormallik tespit ettiinizde, yenisi iledeitiriniz.

Anahtar ebat: 19 mmSkma torku : 35 N.m (4 kgf.m)


31/99

25

LME VE DEERLENDRME

1) Aadakilerden hangisi vincin zelliklerinden deildir?A) Kaldrma hzB) Kpr teleme hzC) Kanca byklD) Kaldrma ykseklii

2) Rulmanlarda yatak iinde srtnmeyi azaltmak iin kullanlan elemann ismiaadakilerden hangisidir?A) Bilezik

B)

BilyeC) KapakD) Hibiri

3) Aadakilerden hangisi kren eidi deildir?A) Kprl krenB) Portal krenC)

Bomlu krenD) Dner kren

4) Aadakilerden hangisi kren mekanizmasnoluturmaz?

A)

Tamburlu kaldrma mekanizmasB)

Tamburlu yrtme mekanizmasC) Araba yrtme mekanizmasD) Kpr yrtme mekanizmas

5) Aadakilerden hangisi tekerlek tertibatnoluturan paralardan deildir?A)

Frezeli milB) TekerlekC) RulmanD) Pinyon dili

LME VE DEERLENDRME


32/99

26

Vin arabastekerlek frenini skp kontrol ediniz.

GZLEMLENECEK DAVRANILAR Evet Hay

r1 gvenlii kurallarna uydunuz mu?2 Kullanacanz takmlarhazrladnz m?3 Verilen sraya uygun skm yaptnz m?4 Balataykontrol ettiniz mi?5 Fren elemanlarntemizlediniz mi?6 Sktnz paralarn skm srasntakip ettiniz mi?7 Uygun takm kullandnz m?8 Montaj srasnbelirlediniz mi?9 Kontrolleri yaptnz m?10 Temiz ve dzenli altnz m?

11 Son kontrolleri (balantlar, birletirme elemanlarvs.) yaptnz

m?12 Uygulamayverilen saatte yaptnz m?

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Bu faaliyette eksik olduunuzu dndnz konular varsa;tekrar bilgi sayfasna dnerek eksik olan ynlerinizi ders retmeninizden de yardm alaraktamamlayabilirsiniz.

Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

PERFORMANS TEST


33/99

27

RENME FAALYET-2

Araba yrtme motoru sisteminin bakm ve onarmnyapabileceksiniz.

Arabalvinlerin olduu iletmeleri ziyaret ederek teknik dkmanlartoplayp, snfta

arkadalarnzla birlikte, araba yrtme sisteminin bakn ve onarm ile ilgili sunumhazrlaynz.

2. VN ARABASI YRTME SSTEMNNBAKIM VE ONARIMI

2.1.Motor Tip ve eitleriElektrik motorlar, elektrik enerjisi ile alrlar ve bunu mekanik enerjiye evirirler.

Bundan dolay gnlk hayatta ve sanayide ok kullanlrlar. Elektrik motorlaraltrldklarakma gre ikiye ayrlr.

Doru akmla alan motorlar

Alternatif akmla alan motorlar

Alternatif akm motorlaraltrldtesise gre ikiye ayrlr.

Monofaze motorlar

Trifaze motorlar

Bu konu vin aktarma organlarmodlnde anlatlmtr.

ekil:2.1

RENME FAALYET-2

AMA

ARATIRMA


34/99

28

2.1.1.Yrtme Motorunun Kontrol

Yrtme motorlar vin arabasnn kpr zerinde ileri ve geri hareketini salayanasenkron motordur (ekil 2.1 ve Resim 2.1).

Yrtme motorlargenel zelikleri:

ki hzldr.

Elektro manyetik disk frenlidir.

Arsnmaya kartermik korumalolmaldr.

Resim2.1:Yrtme motoru

2.1.2. Kaldrma Motorunun Kontrol

Kaldrma motorlarredktr yardmyla halat tamburunu evirerek ykn yukarveyaaakaldrma ve indirme hareketini salayan asenkron motordur (Resim 2.2).

Yrtme motorlargenel zelikleri:

ki hzldr.

Elektro manyetik disk frenlidir.

Arsnmaya kartermik korumalolmaldr.

Motoru soutmak iin motora vantilatr tertibateklenmitir.

Resim2.2:.Kaldrma motoru ve vantilatr


35/99

29

2.1.3. Elektrik bilgisi

Detayl bilgi iin elektrik blm 10. snflar Elektriin Temel lkeleri ve ElektrikKanunlar modllerine.

2.1.4. alt (Ama Kapama) Malzemeler

Bu konu kumanda teknii derisinin Anahtarlama elemanlarmodlnde ilenmitir.

alt malzeme elektrik kuman da ve g devresinde kullanlan ama kapama korumavb. kontrol malzemeleridir.

Resim :2.4

Yrtme motorunun akm ve gerilimi ekilde verilen devre emasna uygun olarak

yaplr. Ampermetre devre seri balanr. Voltmetre devreye paralel balanarak lm yaplr.Devrede ampermetre balanm olarak verilmitir. lm cihazlarn kullanrken kuralnauygun olarak kullannz (Resim :2.4).

Yrtme motorunun gc yle hesaplanr.

W=AxV W:watt A:Amper V:volt

2.2. Vin Arabasnda Kullanlan RedktrlerVin arabasnda araba yrtme redktr ve yk kaldrma redktr olmak zere iki

adet redktr bulunur.

2.2.1. Kaldrma Redktr

Kaldrma redktrlerinde helisel dililer kullanlr. Motorlu veya Motorsuz olmakzere iki tip imal edilirler. Redktrlerin gvde malzemesi GG 26 tm dililerse SAE 8620sementasyon eliinden imal edilir.

Redktr dilileri sl ileme tabi tutularak sertletirilir. Helisel dililerin sessiz vetitreimsiz almalarn salamak iin tm rulman ve yksek devirli dnen dililerintalanmasgerekir (Resim 2.5).


36/99

30

Resim:2.5.Kaldrma redktr

2.2.2.Vin ArabasRedktrVin arabasredktrlerinde helisel dililer kullanlr. Motorlu veya Motorsuz olmak

zere iki tip imal edilirler. Redktrlerin gvde malzemesi GG 26 tm dililerse SAE 8620sementasyon eliinden imal edilir. Rektr dilileri sl ileme tabi tutularak sertletirilir.Helisel dililerin sessiz ve titreimsiz almalarn salamak iin tm rulman ve yksekdevirli dnen dililerin talanmasgerekir.

Redktr tahriinin gbekten yaplmas uygun olur. Bu sayede tahrik blgesi detkenlerden korunarak bakm periodlarminimum seviyeye indirilir. Resim.2.6.

Resim:2.6.Kaldrma redktr2.2.3.Dili ve Pinyon lleri

G ve devir ileten elemanlardan en ok kullanlandili mekanizmalarolup en az ikidiliden oluan sistemlerdir. G iletme bakmndan, mekanizmann bir dndren ve bir veya

birka dndrlen elemanvardr. Genellikle mekanizmann kk dilisine pinyon, dierineark (dili) denir (Resim:2.7 .ve Resim:2.8).


37/99

31

Resim:2.7. Dili Resim:2.8. Pinyon dili

2.2.4. Redktr alma ve Oran Hesaplar

Dnme saylarnn oran, aplar veya d

saylarorannn tersine z:disays,n:devir says. :evrim oran

Resim:2.9. Dili oranlar

2.2.5. Redktrlerin dili ve Pinyon kontrolleri (rntgen ve ltraviyole ile)

Resim:2.10da rnek bir redktrn skm grlmektedir. Paralar dikkatliceinceleyiniz.

Resim:2.10. a. Komple redktr


38/99

32

1- Pinyon 9- Kama 17-Kama 25- Segman 33- Segman

2- Gvde 10- Mil Pinyonu 18-Kama 26- Kr Kapak 34- Cvata3- Tapa 11- Rulman 19-YaKeesi 27- Segman 35- Kapak4- Segman 12- Segman 20- Segman 28- Rulman 36- Tapa

5- Rulman 13-Kr Kapak 21-Rulman 29- Mil-Pinyon 37-Kanca

6- Boru 14- kFlan 22- Boru 30- Kama 38-Tapa

7-ark 15- Civata 23-ark 31- ark

8- Rulman 16-kMili 24-Rulman 32- Rulman

Resim:2.4.1.b. Komple redktrn paralar

Resim:2.11 .Rntgen muayenesiBu metotta, rntgen ve ultraviyole nlarnn, metallerin iinden geme

kabiliyetinden yararlanlr. Kontrol edilmesi gereken iparas, rntgen tp ile bir filmveya k perdesi arasna konulur. Burada iparasnn glge grnts, kusurlu (hatal)yerler daha ak olarak fark edilebilecek ekilde, grlebilir. Rntgen nlar, birrntgen tp iinde retilir. Bu nlarn, elikte 80 mm ye kadar, bakrda 50 mm ye kadarve alminyumda 400 mm ye kadar kalnlk, iinden geme zellii vardr.(Resim:2.11)

2.3. Vinlerde Motor Frenleri Bakm ve OnarmlarElektrikli motor, redktrn pinyon dilisi, araba dili tekerleini tahrik ederek en iyi

kullanm koullarsalanmolur.

Vin kaldrma elemanlarnda ounlukla motor freni kullanlr. Bu fren asansrtertibatnda kullanlan tertibata benzer.

Motorda elektrik akm kesildiinde, bir sre salnm etkisi ile serbeste dnmeyedevam eder. srtnmelerin etkisiyle de durur. Akm kesildiinde motorun hemen durmasistenir.Aksi taktirde motor kumanda edilemez ve ykleme ,indirme vb. ileri yaparkenhedeften sapmalar olur.Bu sakncay ortada gidermek iin motorun i ksmnda frenlemeyoluna gidilmitir.


39/99

33

Resim:2.12 Vin ArabasKaldrma Motoru Freni

Motorun i ksmnda bulunan stator sarglarna diyotlar aracl ile doru akm(dzakm; dalgasz akm) uygulanarak, motorun iinde bulunan rotorun (dnen ksm)durdurulmassalanmt. Resim 2.12 de bu ksmlar gsterilmitir.

Vinlerde kullanlan dier bir fren de srtnmeli frendir. Motorun bal bulunduumili durdurmak iin mile monte edilmisrtnme elemanlarnn srtnmesi kontrol edilerekdurulmassalanr. Bu elemanlarn yzey kalnlklarkontrol edilerek gerektiinde yenisi iledeitirilmelidir.

2.3.1. Balata Anma seviyeleri

Tamburlu halatl tip kaldrclardurdurma ya da sabit tutmak iin tambura kumandaedilir. Bu iiin balataltip fren kullanlr. Balatalarn yenisi yaklak 12 mm kalnlkta olupgenelde yanmayan asbest trndeki malzemelerden yaplr.Anma seviyesi yaklak 7milimetreye kadar msaade edilir.Pratikte perin ya da cvata balarna kadar anmasnamsade edilir ve balata yenisi ile deitirilir.

Bir tambur tutucu balatalaraadaki resimde verilmitir.

Para listesi

1. ve 2. Yaylar skmek iin fren bandkaldrmayaysomunlarn

3.Ayar cvatas4. ve 5. Ayar cvatas(3) zerindeki somunlar)6.Band tutma pimi7. Band tuma piminin8. kilitleme plakas

Resim:2.13 Kaldrma fren tertibat


40/99

34

2.3.2. Frenleme mesafesi ve Fren ayarlar

Vin arabasnn fren mesafesi ve fren ayarlar, lastikli tip aralarnki ile ayndr.Genelde tm lastikli tip aralarda yapnla fren ayarlarsistemleri hari-ayndr denebilir (Resim:2.13).

Lastikli tip aralarn fren balatalar anma seviyeleri pratik olarak; perin seviyesikabul edilir. Bir kampanal tip fren sisteminin genel olarak paralar aadaki resimdeverilmitir(Resim:2.14).

Resim:2.14 Kampanalfren2.3.4. Frenleme Mesafesi

Aracn durdurulmas srasndaki frenleme olay belirli blmlerden oluur. Buradafrenlemenin sert bir ekilde uyguland yani ani fren yapld kabul edilmitir. Buradafrenlemenin gereklemesine kadar geen zaman aralklaryle sralanabilir:

Tehlikenin seildii zaman

ofrn karar verme zaman

ofrn ayangaz pedalndan ekip fren pedalna gtrme zaman.

Fren mekanizmasnn almaya balama zaman

Fren kuvvetinin aracdurdurmak zere etkime zamanve iletme zaman

Fren kuvvetinin en yksek noktaya ulama zaman.

Frenlemenin balamasndan bitmesine kadar geen zaman grld gibi belirliblmlerden olumaktadr. Bu zaman aralklarkullanlan araca, frenlerin verimine ve arackullanana gre deiiklikler gsterir. Bu nedenle her motorlu tat aracnn belirli bir durmamesafesi vardr.


41/99

35

2.3.5. Fren eitleri

Motorlu tat aralar zerinde olduka farkl yaplarda deiik zelliklerde frenlerkullanlmaktadr. Ancak ounluu hidrolik frenler oluturmaktadr. Fren eitlerini aadakigibi sralamak mmkndr

Hidrolik frenler

Hidrolik frenler

Vakum yardmlhidrolik frenler (G frenleri)

Hava yardmlhidrolik frenler (G frenleri)

Mekanik frenler Havalfrenler Elektrikli frenler

2.3.6. Fren Ayarlar

Frenlerin srekli ve periyodik olarak baklmasnem tar. Bilindii gibi hangi tip frenkullanlrsa kullanlsn asl frenlemeyi salayan dzen srtnme prensibiyle alr. Bu iseanma demektir.

Dier taraftan ou fren paralan korozyona maruzdur, zellikle kmevsiminde ieileyen rutubet veya ehir ii trafiinde buzun zlmesi iin kullanlan tuzlar aralarn frendonanmlar iin korozyon hazrlayc etkenlerdendir. Ayrca frenlerin kuvvetlerindenkaybetmesi, verimden dmesi gibi karlalacak sorunlar zamannda ele alnmazsa dahaciddi sonular dourabilir.

2.3.7. Vinlerde Kullanlan Frenler

Frenler hareketi durduran veya yavalatan mekanizmalardr. Kaldrma makinelerindeise bir yk durdurmak, sabit bit ykseklikte tutmak veya istenilen ekilde hareket ettirmekiin kullanlr. alma artlarna uygun olarak ok eitli fren tipleri gelitirilmitir.Kullanm amalarna gre kaldrma makinelerinde frenler gruba ayrlr:

Tutma frenleri: ykn veya bir arln potansiyel enerjisini alarak, sabit bir

ykseklikte kalmasnsalayan frenlerdir.

Yrtme frenleri: yatay hareketi durduran frenlerdir. Kinetik enerjiyi alarak

yatay hareketi durdurur veya yavalatrlar.

ndirme frenleri: ykn potansiyel enerjisini alarak ini hzn ayarlayan

frenlerdir.

Mekanik etkili frenlerde kinetik ve potansiyel enerji srtnme yoluyla syadntrlr. Olduka kk bir fren momenti ve uygun fren boyutlar elde etmek iin

frenin yksek devirli bir mil zerine yerletirilmelidir. Bunun iin en iyi yntem, motor,


42/99

36

miline kamal kavrama diskini fren kasna olarak kullanmak ve motor milinden

faydalanmakt

r.Kaldrma makinelerinde kullanlan fren sistemlerinin prensibi, kayma srtnmesine

dayanmaktadr. Meydana gelen srtnme ii sya dntrlmektedir. Fren sistemlerininhesab basitletirilmi hesap yntemine veya DIN 15434 normunda verilen kesin hesapyntemine gre yaplr.

Frenleme iin gerekli kuvvet, kol kuvveti, ayak kuvvet ve arlk-yay kuvveti olabilir.Kuvvet ubuk mekanizmalar, halat veya hidrolik olarak iletilir. Fren ama ii ise, kolkuvveti yay kuvveti, manyetik veya elektro-manyetik aclar gibi zel ama motorlarkullanarak yaplr.

2.3.8. BasitletirilmiHesap Yntemi

Fren sistemlerinin hesabnda balang noktas frenleme momentinin bulunmasdr.Basitletirilmi hesap ynteminde frenleme momenti tahrik sisteminin toplam verimi vemomenti gz nne alnarak hesaplanr. Burada telenen ve dnen makine elemanlar ileyklerin atalet kuvvetleri ve momentleri ayr ayr hesaplanmadan bir emniyet faktrtanmlanarak fren momenti bulunur.

Bu durumda frenleme momenti;

M MB d= 2

Burada,MB : frenleme momenti

Md : tahrik motorundan elde edilen moment: tahrik sisteminin toplam verimi

: emniyet faktr- elle tahrik edilen kaldrma makineleri 1.3 ... 1.5- motorla tahrik edilen kaldrma makineleri 2 ... 3- kepeli kaldrma makineleri 3 ... 4- yrtme ve dndrme mekanizmalar 1.5

2.3.9. Pabulu Frenler

Kaldrma makinelerinde yaygn olarak kullanlan fren eididir. Fren momenti frenpabucu veya pabularnn bastrlmassonucu elde edilir. Bu tip frenlerin souma kabiliyetidierlerine nazaran daha iyidir. Tek pabulu ve ift pabulu olmak zere iki tip pabulu frenvardr.

Tek pabulu frenler, hafif ier iin dnlm kk frenleme momentlerindekullanlmtr. Tek pabulu frende, fren mili (motor mili) tek ynl basma kuvvetiyleeilmeye zorlanr. Bu mahsur nedeniyle kaldrma makinelerinde hemen hemen daima ift

pabulu olarak tertip edilerek, kullanlrlar.


43/99

37

2.3.10. ift Pabulu Frenler

ift pabulu frende, fren milinin dzensiz zorlanmasgiderilmive eilme gerilmelerinlenmitir. ekil 20'de gsterilen her iki pabu birbirine kollar ve mafsall gnye ile

balanmolup, kasnak zerine birlikte etki ederler. Fren pabularkollar ve n gerilmeli biryay yardm ile ekilerek bastrlr. Byk krenlerde, fren pabular fren kollarna mafsallolarak balanr.

ekil 15 ift pabulu fren

2.3.11. Frenin alma Prensibi:

Elektromagnetik ift pabulu frende frenleme, N noktasna etki eden bir G arlile;fren almas ise elektro-magnet ile salanr. Mekanizma durdurulurken fren kolundaki G

arlnn veya yay kuvvetinin etkisi ile iki pabu kasnaa baslarak frenleme salanr.Bunun iin H-V-W-S kollarndan faydalanlr.

Freni amak iin mekanizmann ikinci bir motorla elektro-magnete akm vererekmanyetik alan etkisiyle iindeki ekirdek Z kuvveti ile ekerek fren kollarndaki baskykaldrr. Bylece fren kasnadnmeye balar.

Kaldrma makinelerinde dier makinelerinden farkl olarak frenler her zamandevrededir. Tahrik motoru harekete getiinde fren alr ve hareket balar. Tahrikmotorunun elektrii istenmeden kesildiinde fren sistemi kendiliinden devreyegireceinden kazalara karda emniyet salanmolur.

2.3.12. Fren Kasnann Boyutlandrlmas

Fren kasnann boyutlandrlmas kullanlacak sistemin frenleme momentine balolarak ifade edilir. Fren kasnann D apnn hesab, frenlenecek moment yardm ile

bulunur:

( )D

M n

p vB

o

3 9.

ekil 2.16 Pabu boyutlarolur.


44/99


45/99

39

Piston zerine balanmolan ve hazne kapandan darya kan iki adet elik pim

hareketi ile fren ubuklar

n

iter. Bu cihaz ile 50 ila 160 mm strokta 200 ila 3000 N aras

ndabir itme kuvveti salanmaktadr.

Saate yk tekrar ise motor gcne bal olarak 400 ila 4000 1/h arasndadr. Eldrofren zclerinin olduu sistemde fren pabular kasnaa hafif srtnr haldedayandndan strok motorunun kapanmasyla fren hemen kapanr ve ykn kaymasnlenmiolur. Baztiplerde pompa motoru yasilindiri iine yerletirilmiolup yaiindealrlar (ekil 22).

ekil 2.17 ELDRO zcsFrenlerde Bakm Periyotlar

Aylk Veya 1500 Km Lik (1000 Millik) Bakm

Fren hidroliinin seviyesini kontrol ediniz, sistemde kaak ya da s

z

nt

olupolmadna baknz. Hidroliin Seviyesi deponun st yzeyinden takriben 13 irim. (1/2 in)kadar aada olmaldr. zellikle diskli frenlerde hidrolik seviyesinin sk sk kontrol edilmesinem tar. nk balatann anmas urannda piston ileri kar ve hidrolik deposundakiseviyenin dmesine yol aar. Seviyenin dmesi sistemdeki kaak ve szntnn bir iaretiolabilir.

Fren pedal boluu kontrol edilmelidir ve bu boluk 13-25 mm., (1/2-1 in) arasndaolmaldr. Eer pedal boluu bu verilen deerleri ayorsa ilerde' aklanacak ekildeayarlanmaldr.


46/99

40

7500 km. lk (5000 millik) veya altaylk bakm

Eer aracn frenleri diskli ise, balatalarn anmasnkontrol ediniz ve siper tablalarn,pabu-balatann arka tablalarn kontrol ederek temizleyiniz. Pistonlarn kaliper iindeserbeste hareket ettiklerine ve herhangi bir kaak ya da szntnn bulunmadna dikkat ediniz.Arka tablalar ve paralarn hafife gresleyiniz. Eer eskileri paslanmsa trt nlemeimlerini yenileyiniz, ancak balatalarn greslenmemesine dikkat ediniz.

Kampana tipi frenleri olan aralarda altayda deil, fakat hi deilse senede bir defakampanay karnz ve temizleyerek kontrol ediniz. Balatalarda anmay ve fren tekersilindirlerinin durumunu, pistonlarnn yerlerinde serbeste hareket edip etmediklerini vekaaklarkontrol ediniz. Ayarlayclar greslenmeli ve hareketleri serbest hale getirilmelidir.

El freni balants gzden geirilmeli ve almas serbestletirilmelidir. Pabularn sipertablaszerinde srtnme yaptklarnoktalar greslenmelidir.

Btn hidrolik frenlerde ve dier tiplerde hidrolik boru ve balantlarm kontrol edinizve fiziki hararlartespit ederek gideriniz. Vakum-yardmlnitelerde toz lstii, atlama verme izleri gsteriyorsa, derhal deitiriniz.

Aracn 30000 KM (20000 ML) yapmas veya 18 aylk bir sre almasndan sonrahidrolik sistem boaltlmal ve alkol ile ykanmaldr. Bundan sonrada sistem istenilenkalitedeki fren hidrolii ile doldurulur. Fren hidrolik sisteminin ykanmasiin endstriyel tipalkol kullanlmaldr. (60.000 KM 40.000 mil) yapldktan veya k geirildikten sonra firensistemi tam bir revizyondan geirilmelidir.


47/99

41

UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER Start stop kontrol yapnz

Yn kontrol yapnz

Vin arabas motorununamperajnlnz.

Vin arabas motorunun

omaj

n

n kontroln yap

n

z. Fren kontroln yapnz.

Fren ayarnyapnz.

Gvenli alnz.

Kablolara elinizle dokunmaynz.Kaak kontrolyapnz.

Kaak varsa onarm yapmadan retmeninizehaber veriniz.

Elektrik devresini dikkatlice inceleyiniz. Faz (elektrik akm) motor stndeki kablo

renklerinden bulunuz.

Kumanda veya joyistikle start-stop kontrolyapnz.

Yn kontrol yapnz.

Vin arabasampermetreyi seri balaynz.

Akm veriniz

Ak

m

n deerini bularak motor etiketi ilekarlatrnz.

Vin arabasmotorunun gcn hesaplaynz.

W=A x VA:akm (amper )V:gerilim (Volt )W:Watt (g)Birim analizi

Watt =amper x Volt

UYGULAMA FAALYET


48/99

42

LME VE DEERLENDRME

1) Trifaze motorlarda ka adet akmla alr?A) 3B) 2C) 1D) Hibiri

2) Kaldrma sistemi balata antseviyesi ka mm olmaldr?A) 12 mm

B)

7 mmC) 10 mmD) 8 mm

3) Motor freninde, hangi elemana nasl bir akm uygulanr?A) Rotor-alternatif akmB) Stator-alternatif akmC) Rotor- doru akmD)

Stator-doru akm

4) Aadakilerden hangisi yrtme motoru genel zelliklerinden deildir?

A)

Doru akmla alrB)

ki hzldrC) Elektromanyetik disk frenlidirD) Arsnmaya kartermik korumaldr

5) Vinlerde kullanlan fren eitlerindendir?A)

Tutma frenleriB) Yrtme frenleriC) ndirme frenleriD) Kaldrma frenleri

LME VE DEERLENDRME


49/99

43

Verilen devrede Start stop kontroln yapnz. Atlyenizde bulunan elektrik motorunamperajnlnz.

GZLEMLENECEK DAVRANILAR Evet Hayr1 gvenlii kurallarna uydunuz mu?2 Kullanacanz takmlarhazrladnz m?3 Akm ynn buldunuz mu?4 Akm verdiniz mi?5 Star stop kontroln yaptnz m?6 Ampermetreyi devreye doru baladnz m?7 Akm lm yaptnz m?8 Uygun takm kullandnz m?

9 Temiz ve dzenli altnz m?

10Son kontrolleri (balantlar, birletirme elemanlarvs.) yaptnzm?

11 Uygulamayverilen saatte yaptnz m?

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Bu faaliyette eksik olduunuzu dndnz konular varsa;tekrar bilgi sayfasna dnerek eksik olan ynlerinizi ders retmeninizden de yardm alarak

tamamlayabilirsiniz.Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

PERFORMANS TEST


50/99

44

RENME FAALYET-3

Kaldrma sisteminin bakm ve onarmnyapabileceksiniz.

Kaldrma sistemi ile ilgili dokman toplayarak snfta sunum hazrlaynz

3.KALDIRMA SSTEMNN BAKIM VEONARIMI

Krenlerin ve vinlerin konstrksiyonunda kullanlan standart kaldrma makinelerielemanlar mevcuttur. Bu elemanlarn seimi ve dizayn gerek DIN gerekse TS greyaplmaktadr. Geri kalan elemanlar ise uygun hesaplama yntemleri izlenerekkonstrksiyon tamamlanr. Krenlerde kullanlan belli bal standart elemanlar aada

belirtilmitir:

a) Tel Halatlarb) Yk tutma elemanlar(kanca ve bloklar, kepeler)c) Makaralar ve Makara donanmlar(palangalar)d) Tamburlare) Frenlerf) Tekerlek ve raylar

Kaldrma sistemi tamburlu halatl, hidrolik ve elektrikli olmak zere snflandrlabilir.Bu tr vinler yaplan iin arlna ve iin niteliine gre deiir.

Kaldrma sistemi tamburlu halatl tip kaldrclar daha ok kamyon tipi mobil vinyada lastikli veya paletli tip ar tatlara monteli vinlerdir.

Hidrolik tip olanlar bum tipli vinlerde daha sk kullanlr.

Elektrikli olanlar ise okullarda , dkmhanelerde (kpr vin), limanlarda (portalvin)..vb. vinlerde kullanlrlar.

Hidrolik sistem hari, halatl tambur ve elektrikli kaldrma sistemlerinde kullanlantrlerinde frenleme bulundurulmaldr. Bu emniyet iin de gereklidir.

RENME FAALYET-3

AMA

ARATIRMA


51/99

45

3.1. Tel Halatlar

elik tel halatlar, krenlerde ekme ve kaldrma elemanolarak genikullanm alannasahip halatlardr. Tel halatlar yksek mukavemetli (genellikle 1600 - 1800 N/mm2) eliktellerden imal edilir. Tel aplar0,-2 ila 2,4 mm olan ince teller bir ekirdek tel etrafnda birveya bir birka katl olmak zere helis eklinde sarlmasyla kordonlar, kordonlarn bir zetrafnda yine helis eklinde sarlmasyla halat meydana gelir. ekil 3.1de tipik bir halatta,z, tel ve kordon gsterilmitir.

ekil 3.1 Tel halatoluturan elemanlar

3.1.1. Tel Halatlarn Yaplar

Tel halat meydana getiren teller, TS 2162 normunda verilen artlara sahip eliktellerdir. Genellikle souk ekilerek veya haddelenerek elde edilirler. Tellerin etrafnasarldklar z elyaf bir lif veya elik tel olabilir. Her kordonun iinde ve halat meydanagetiren kordonlarn arasnda z bulunmaktadr. Halatn z bitkisel elyaf z ise daha kolayeilebilir, ancak alma ortamnn scaklnn yksek olduu yerlerde elik zl halatlarkullanlmaldr.

Halatlarn kordonlarnda bulunan tellerin sarm ekline gre adlandrlrlar. Eer teller

kordon iinde ayn sarm asna2 sahip deilse bu tip kordonlara paralel sarml kordondenir. Bu kordonlarda teller aynsarm admna3 sahiptir. Kullanlan tel aplar her kattafarkllk gsterir. Bu tip kordonlara sahip halatlardan bazlarSeale, Warringtonhalatdr.

Bir kordonu oluturan tellerin sarm as her tabakada ayn ise, bu kordona aprazsarml kordondenir. Bu kordonlarda sarm adm farkl olduundan teller birbirini aprazkeser. Bu kordonlar oluturan tellerin yzey basnc yksektir. Standard halatlar bu tipkordonlardan oluur.

2Sarm as= silindire sarlan dorunun (telin) eksen ile yaptadr.3Sarm adm= silindirin bir ana dorusu helis erisini ardsra kestii iki nokta arasndaki uzunluadenir.


52/99

46

3.1.2. Halat Tipleri

Halatlar kordonlarn sarl ynlerine gre ve kordonlar meydana getiren tellerindzenleniekline gre snflandrlr. Kordonlarmeydana getiren teller ile halatoluturankordonlarn sarl ynleri harflerle temsil edilir. Kordonu meydana getiren teller saasarllise z , sola sarllise s harfleri ile gsterilir. Kordonlarn sarmsaa doruise Z , sola doru ise S harfleri ile gsterilir.

Eer halatlarmeydana getiren kordonlarn sarmile kordonu meydana getiren tellerinsarm ayn ynde ise dz sarml, farkl ynde ise apraz sarml halat olarak adlandrlr(ekil 2). Buna gre halatlar,

a) apraz sarmlhalatlarapraz sasarmlhalat s/Zapraz sol sarmlhalat z/S

b) Dz sarmlhalatlarDz sasarmlhalat z/ZDz sol sarmlhalat s/S

eklinde snflandrlr.

ekil 3.2. Halat sarm eitleri

Kordonlarn i dzenleri dikkate alndnda halatlar paralel ve apraz sarmlolaraktemelde ikiye ayrlr. Bu kordonlara ait ekiller, ekil 3.2de grlmektedir.


53/99

47

ekil 3.3. Tel halatlarda kullanlan kordon eitleri

Yukarda saylan halatlarn dnda dnmeyen halat diye isimlendirilen ve ok sralkordonlu halatlarda mevcuttur. Bu halatlarn i sralardaki kordonlar dz sarllsol ynl,d sradaki kordonlar ise apraz sarll saynl dr. Dnmeyen dier bir halat tr iseoval kordonlu halatlardr. Burada ise, i sradaki kordonlar dz sarll sol ynl, dsradaki kordonlar dz sarll saynl olarak sarlrlar. ekil 3.4de dnmeyen halatlararnekler grlmektedir.

ekil 3.4 Dnmeyen halatlara rnekler

n gerilmesiz halat olarak adlandrlan halatlar ise imal edilme aamasnda, heliseklinde sarlmadan nce n gerilmeleri azaltmak iin deforme edilirler. Bylece kordoniinde helis eklinde sarldklarnda dnmeye meyletmezler yani almazlar. Bylece daha

uzun mrl halat elde edilir ve daha kolay eilir.


54/99

48

3.1.3. Tel Halatlarn Gsterimi

Tel halatlar TS 1918 normunda standartlatrlmhaldedir. Buna gre bir tel halatngsterimi:

Halat 20 TS 1918/10 - L T 1570 s/Z

20 : halat anma ap[mm]TS 1918/10 : halatn kordon tipine gre bulunduu norm ve fy numaras

(rnek olarak STANDARD halat fy numaras10)L : halatn z malzemesini belirtir (rnek Lif zl)T : halatmeydana getiren tellerin zelliini gsterir (rnek plak Tel)1570 : halatn kopma mukavemetini belirtir (rnek 1570 N/mm2)

s/Z : halatn sarleklini gsterir (rnek apraz sasarmlhalat)

3.1.4. Tel Halatlarn Hesap Esaslar

Halatlarn mukavemet hesaplar ekme gerilmesine gre yaplr. Burada kopmakuvveti deiik ekillerde ifade edilir. Halatn teorik kopma kuvveti (Ft) ; halatn metalikkesit alan4ile anma mukavemet deerinin arpmna eittir.

F At m B= [N

Halatn en kk kopma kuvveti (Fmin) ; halatn teorik kopma kuvveti ile yapmkatsaysnn arpmna eittir.

F F ktmin= [N]

Halat yapm kayb ise, halatn deney kopma kuvveti ile gerek kopma kuvvetiarasndaki orandr. Bu oran halat tipine gre Tablo.3.1de TS 1918 normundan verilmitir.

Tablo.3.1 Halat tipine gre metalik kesit faktr (f) , yapm arpan(k) ve arl(g)

Lif zl halat elik zl halatg

kg/m.mm2k f g

kg/m.mm2k f

1x7 - - - 0,9000 0,77001x19 - - - 0,8300 0,8800 0,76001x37 - - - 0,8700 0,75006x7 0,9682 0,9000 0,4700 0,9181 0,8379 0,54528x7 1,0200 0,8700 0,4350 0,9427 0,7777 0,57426x19 Filler 0,9682 0,8600 0,5000 0,9181 0,8007 0,58008x19 Filler 1,0200 0,8400 0,4450 0,9427 0,7509 0,58746x19 Seale 0,9682 0,8600 0,4900 0,9181 0,8007 0,56848x19 Seale 1,0200 0,8400 0,4350 0,9427 0,7509 0,57426x19 Warrington 0,9682 0,8600 0,4900 0,9181 0,8007 0,56848x19 Warrington 1,0200 0,8400 0,4350 0,9427 0,7509 0,5742

4Halatn metalik kesit alan: halatmeydana getiren btn ince tellerin kesit alann toplamdr.Am=SAi

Halat Tipi


55/99

49

6x36 Warrington Seale 0,9682 0,8400 0,5000 0,9181 0,7821 0,5800

8x36 Warrington Seale 1,0200 0,8200 0,4450 0,9427 0,7330 0,58746x35 Takviyeli Warrington 0,8400 0,4800 0,7821 0,55686x19 Standard 0,9682 0,8600 0,4550 0,9181 0,8007 0,52786x37 Standard 0,8250 0,4550 0,7681 0,52786x24 Standard 7 lif z. 0,9880 0,8700 0,4100 - - -18x7 Dnmeyen 0,9373 0,7800 0,5200 0,9295 0,7579 0,551210x10 Dnmeyen 1,0300 0,8600 0,4400 0,9894 0,8329 0,558634x7 Dnmeyen 0,9373 0,7500 0,5300 0,9375 0,7427 0,5459

3.1.5. Halat mrne Tesir Eden Etkenler

Halatlarn mrne tesir eden etkenler sekiz ana balk altnda toplanabilir.

1.

letme artlar.2. Halat eilmesi5.3. Tel kopma mukavemeti, 1300 N/mm2den 1600 N/mm2ye karldnda bir miktar

artm grlr.4. Yiv ekli ve malzemesi, telin yzey basncnetkileyeceinden mre etkisi olur.5.

Halat yaptipi ve imalat ekli6. Halatlarn yalanmas, TS 8153 normuna uygun yaplmaldr.7. Korozyon, etkisi ancak galvanizleme (inko ile kaplama) ile azaltlr.8. Tel kalnl, arttka halatn mr artar.

3.1.6. Tel Halatlarn Servisten AlnmasKaldrma makinelerinde yaplmasgereken en nemli kontrol halatlarn kontroldr.

Makinenin kullanmndaki ekonomi ve emniyetin salanmas tm yk tayan halat vebalantlarnn periyodik muayene ve bakmn gerektirir. Anma, yorulma, korozyon,bklme ve yanlhalat balama gibi faktrler tel halatn kullanlabilir mrn etkiler.

3.1.6.1. Halat mrne Tesir Eden Etkenler

Halatlarn mrne tesir eden etkenler sekiz ana balk altnda toplanabilir.

1. letme artlar.

2.

Halat eilmesi

6

.3.

Tel kopma mukavemeti, 1300 N/mm2 den 1600 N/mm2 ye karldnda birmiktar artm grlr.

4. Yiv ekli ve malzemesi, telin yzey basncnetkileyeceinden mre etkisi olur.5. Halat yaptipi ve imalat ekli6.

Halatlarn yalanmas, TS 8153 normuna uygun yaplmaldr.7. Korozyon, etkisi ancak galvanizleme (inko ile kaplama) ile azaltlr.8.

Tel kalnl, arttka halatn mr artar.

5Halat eilmesi, halatn doru durumundan eri duruma gemesi ve tekrar doru duruma gemesidir6Halat eilmesi, halatn doru durumundan eri duruma gemesi ve tekrar doru duruma gemesidir


56/99

50

3.1.6.2.Tel Halatlarn Servisten Alnmas

Gzle grlebilen kopmu tel says belli bir deere ulatnda halat servistenalnmaldr. Eer bir kordon kopmas grlrse hemen halat iletmeden alnr. Korozyontehlikesinde bulunan halatlarn ayrca iyaplar da dikkate alnmaldr. DIN 15020normunda verilen bir tel halat servisten almak iin kopmu tellerin snr saylarTablo.3.2de grlmektedir.

Tel halattaki Gzle grlen kopmutel adedi

tayctel

adedi7

letme Grubu

IE, ID, IC, IB, IA

letme Grubu

2, 3, 4, 5n apraz Halat Dz Halat apraz Halat Dz Halat

6 d8 30 d 6 d 30 d 6 d 30 d 6 d 30 d

50 2 4 1 2 4 8 2 4

51 - 75 3 6 2 3 6 12 3 6

76 - 100 4 8 2 4 8 16 4 8

101 - 120 5 10 2 5 10 19 5 10

121 - 140 6 11 3 6 11 22 6 11

141 - 160 6 13 3 6 13 26 6 13

161 - 180 7 14 4 7 14 29 7 14

181 - 200 8 16 4 8 16 32 8 16

201 - 220 9 18 4 9 18 35 9 18

221 - 240 10 19 5 10 19 38 10 19

241 - 260 10 21 5 10 21 42 10 21

261 - 280 11 22 6 11 22 45 11 22

281 - 300 12 24 6 12 24 48 12 24> 300 0,04 n 0,08 n 0,02 n 0,04 n 0,08 n 0,16 n 0,04 n 0,08 n

Tablo.3.2 Tel halatlarn iletmeden alnma snrlar(DIN 15020 normundan)

7Kullanlan halatta eer birden fazla tabaka varsa, dtabakadaki teller in saysdikkate alnmaldr8d ile tel halatn anma apdeerleri alnmaldr.


57/99

51

3.1.7. Tel Halat apnn Hesab

Tel halatn dier gerilme durumlarihmal edildiinde, sadece ekme gerilmesine grezorlandkabul edilir. Bu durumda tel halatn ap, S halat ekme kuvveti [N] ve c halatkatsays[mm/N] olmak zere,

d c S= dir.

Halat katsaysnn deerleri DIN 15020 normunda Tablo halinde verilmitir.

3.1.8.Halat Ucu TespitiHalatlar kullanlrken ularserbest halde braklmaz ve taycksma tespit edilmesi

gerekir. Bunun iin uygulanan betemel yntem vardr.

3.1.8.1. Ekleme yntemi

Bu yntem sadece tecrbeli elemanlar tarafndan yaplmaldr. Eklenen ksmnuzunluu halat apnn en az 20 ila 25 kat olmaldr. Detayl bilgi DIN 83318 normundaverilmitir (ekil 3.5).

ekil 3.5 Ekleyerek halat ucunun tespiti

3.1.8.2. Tespit cvatalarkullanma

Bu yntemde tespit cvatalarTS 6207 normunda gsterildii tarzda kullanlarak halatucu balanr. Bu yntemin doru ve yanluygulamalarekil 3.6da gsterilmitir.


58/99

52

ekil 3.6 Tespit cvatalarile halat ucu tespiti

ift ynl tespit cvataskullanarak yaplan halat tespiti ekil 3.6da gsterilmitir.

ekil 3.7 ift ynl tespit cvatasuygulamas

ekil 3.7 ve 3.8de tespit cvatalar kullanlarak halat ucu tespit ilemi admgsterilmitir.


59/99

53

ekil 3.8 Halat ucu tespit ileminin uygulanmas

3.1.8.3. Talurit Kovan

Halat ucunun kopmaya karkorunmasnda en iyi yntemdir. zel preslerde baslarakserbest u tayan ksma tespit edilir. ekil 3.9da talurit kovan uygulamalarna rneklerverilmitir.

ekil 3.9 Talurit kovanile halat ucu tespit ekilleri


60/99

54

3.1.8.4. Halat Kovan

Bu yntemde halat ucu kovan iine geirildikten sonra tel ularkanca eklinde eilir.Arada kalan bolua beyaz metal veya inko dklr. Bu tespit ekli ile ilgili detaylbilgiDIN 83315 normunda verilmitir. ekil 9da eitli halat kovanlargrlmektedir.

ekil 3.10 Halat kovaneitleri

ekil 3.10 ve ekil 3.11de halat kovan ile halat ucunun tespit ilemi admgsterilmitir.

ekil 3.11 Halat ucu tespitinde halat kovann uygulamas


61/99

55

3.1.8.5. KamalKilit

Tutma grevini bir kama cebi iine yerletirilen kama tarafndan yaplmaktadr.Kolayca zlebilir olmas olumlu bir zelliidir. Ancak ilave gerilmeler oluturduundanhalatn tama kapasitesi azalr. ekil 3.12de kamal kilidin uygulanmasna ait ekillerverilmitir.

ekil 3.12 Kamalkilit ile halat ucu tespit ekilleri

3.2. Makara DonanmlarMakaralarn halatlarla birlikte eitli ekillerde dzenlenerek yklerin kaldrlmasnda

kullanlmasna makara donanmlar veya palangalar denir. Kullanlan makaralar, sabit vehareketli halat makaralarile denk makaralardr.

3.2.1. Makara Tipleri Ve Verimler

Halat makaralarnn verimleri, tiplerine gre deimektedir. ekil 3.13de halatmakaralargrlmektedir. Bu makaralar,

a) Sabit makara, mil ekseni yer deitirmeyen makaralardr. zerinde halatn sevkineklavuzluk eden veya saptrma iini yapan makaralardr.

b) Hareketli makara, mil ekseni yer deitirebilen makaralardr. alrken makarahem dner hem de dorusal hareket eder.

c) Denk makaras, sabit makaralar grubundan olup, ikiz palangalarntertiplenmesinde kullanlr. Ykn tayc halat kollarna eit dalmasnsalayarak kk halat uzamalarndengeler.


62/99

56

ekil 3.13 Halat makaralartipleri

Halatla tahrikte makara verimi, halatn eilmesi ve makarann yatak srtnmesindenoluan kayplar ile ifade edilir. Sabit ve hareketli makara ile ilgili ifadeler Tablo.3.3degsterilmitir.

fadeler Sabit Makara Hareketli Makara

Halat ekme kuvveti S = Q / Q / 2 .

Taychalat says z= 1 2

evrim oran i = 1 2

Halat ekme hz vh= vy1) i . vy

ekilen halat boyu h = s 2) i . s

Makara verimi =- kaymalyatakl

- rulmanlyatakl

0,96

0,98

0,98

0,99

Tablo.3.3 Makaralar ile ilgili ifadeler1) vy: yk kaldrma hz2) s : yk kaldrma ykseklii

3.2.2. Palangalar

Palangalar kullanldklar yere gre basit ve ikiz palanga olmak zere iki tiptedir.Palangalar byk evrim oranlar elde etmek zere sabit ve hareketli makaralarn belli birdzende birletirilmesi ile elde edilen makara dzenleridir.

3.2.3. Basit Palangalar

Bamsz olarak yalnz balarna kaldrma ilerinde kullanlabildikleri gibi ounluklavin veya oklu krenlerde kullanlrlar. Makaralara sarlan halatn bir ucu ya alt bloa(hareketli makara grubuna) veya st bloa (sabit makara grubuna) tespit edilir. Alt bloktakanca gibi yk tutma elemanlarbulunur.


63/99

57

Basit palanga makaralarnda genellikle eit aplmakaralar kullanlr. st ve alt blokta

sabit ve hareketli makaralar

n eksenleri ayr

ayr

ortakt

r. Makaralar

ayn

dzelende olup,aplar farklve tekil pernolu olan palangalar da vardr. Ayn saylmakaralara sahip basitpalangalarn hesabnda, halatn hareketli makarada baladkabul edilir. ekil 3.14de vedrt halat kollu basit palanga rnei verilmitir.

ekil 3.14 ve drt halat kollu basit palangalar Basit palanga verimi

Makara saysn ile gsterilirse, taychalat says(n+1) olur. Taychalat saysz =n+1 ile ifade edilir.

p

z

z=

1 1

1

Kaymalyataklmakara verimi = 0,96 ve rulmanlyataklmakara verimi = 0,98alnarak palanga verimi bulunur.

3.2.4. kiz Palangalar

Kren arabalarnda kullanlan ikiz palangalar yklerin kaldrlmas esnasnda basitpalangalarda grlen yatay kayma hareketinin olmad palanga dzenleridir. Benzer ikibasit palangann paralel balanmasile meydana gelir. ki serbest halat ucu zerinde savesol yivler bulunan tambura iki taraftan sarlr. kiz palangalarn saladavantajlar:

Yk ok sayda halata blndnden tel halat makara ve tambur apklr.

Yk kaldrlrken yatay hareket grlmez.

Halat tambura iki taraftan sarldndan halat ekmesinden oluan tambur

zorlanmalaryoktur.


64/99

58

kiz palangalar tertiplenirken denk makarasndan faydalanlr. Yk kaldrlrken

halatlar tambur balar

ndan ortaya doru sar

l

r. Simetriden dolay

tamburda eksenel kuvvetmeydana gelmez. ekil 3.15de 4 halat kollu ve 8 halat kollu ikiz palangalar gsterilmitir.

kiz palanga verimi

kiz palangada bulunan taychalat kolu saysnn yarsolan basit palangann verimiile ayndr. Taychalat kolu saysz = z /2 alndnda verim,

pz

z=

1 1

1'

'

Basit ve ikiz palanga ile ilgili ifadeler Tablo.3.4de gsterilmitir.

fadeler Basit Palanga kiz Palanga

Halat ekme kuvveti S = Q / z . p Q / z . p

Taychalat says z z / 2

evrim oran i = z z / 2

Halat ekme hz vh= i . vy1) i . vy

ekilen halat boyu h = i . s 2) i . s

Palanga verimi p=1 1

1z

z

1 1

1z

z

'

'

Tablo.3.4 Palangalar ile ilgili ifadeler

1) vy: yk kaldrma hz

2) s : yk kaldrma ykseklii


65/99

59

ekil 3.15 kiz palanga rnekleri

3.3. Yk Tutma ElemanlarTanacak veya kaldrlacak mal veya ykn cinsi, bykl ile dier fiziksel ve

mekanik zellikler yk tutma elemannn tipini belirler. Para veya dkme mal olarak okdeiik mal tipine uygun yk tutma elemanlarda ok eitlidir.


66/99

60

3.3.1. Yk Tutma Elemanlarnn zellikleri

Kullanlan yk tutma elemanlarnn bazzellikleri unlardr.

Ykler ksa zamanda kolaylkla tutulabilmeli ve serbest braklabilmelidir.

Tutma ilemi mmkn olduunca az personelle yaplabilmelidir.

Kopma ve yk kaymalarna karykler emniyetle tutulmaldr.

Yk tutma elemanlartanan mala zarar vermemelidir.

Yk tutma elemanlarkolay kullanlabilir ekilde olmaldr.

Yk tutma elemanlar, kaldrma makinelerinin tama kapasitesinden

maksimum faydalanmak iin hafif yapda yaplmaldr.

3.3.2. Yk Tutma Elemanlarnn Snflandrlmas

Kaldrma makinelerinde kullanlan yk tutma elemanlar temelde sekiz snfta elealnr.

Kanca ve kanca bloklar

Hamut ve hamut bloklar

Balama halatve zincirleri (sapanlar)

Tama kovalarve kepeler

Travers, aks ve mengene

Kskalar ve kavrayclar

Elektro-magnetler

Vakumlu tayclar

3.3.3. Kanca ve Kanca BloklarYk kancalar, basit yk tutma elemanlarndan olup, kancann ekline gre

isimlendirilir. Kancalar, kanca bloklarnda aftlarnn tipine uygun olarak, uzun aftlve ksaaftlkancalar olarak yer alr. Kaldrma makinelerinden kullanlan kancalar;

Basit kancalar,

ift azlkancalar

Lamelli kancalar


67/99

61

3.3.3.1. Basit Kancalar

Basit kancalar, ykn kolayca aslmasna imkan veren kancalardr. Halat ucunabalanmalarnda kendi ekseni etrafnda dnme serbestisi tannmaldr. Kancalar kalpta veyaserbest olarak dvlerek, DIN 15400 normunda yazlan malzemelerinden imal edilir. Scakdvme ileminden sonra gerilme giderme tavlamasyaplmaldr.

Kanca malzemeleri DIN 15400 normunda harfler (M, P, S, T, V ) ile sembolizeedilmitir ve kullanlan elikler DIN 17102 ve DIN 17103 normunda tanmlanmtr.Tablo.3.5 ve 3.6da kanca apna uygun malzemelerin seimi grlmektedir. Eski ve yenikanca malzemelerinin mukayesesi aada verilmitir.

DIN 15400deverilen malzeme snf

DIN 17135e gre DIN 17102 veDIN 17103 e gre

M A St 41 St E 285P A St 42 St E 355

Tablo3.5 Kanca malzemelerinin snflandrlmasKanca DIN 17102 ve DIN 17103 DIN 17102, DIN 17103 ve DIN 17200No M P S T V006010012020

025 St E 500 34CrMo404 34 CrMo4050811.6 St E 285 St E 3552.5456810 34CrNiMo61216 St E 420 34CrMo420 34CrMo4253240506380100 St E 355 St E 420 34CrNiMo4 34CrNiMo8


68/99


69/99

63

Kanca ekil 3.16da grld gibi aft ksm ile erisel kanca ksmndan oluur.

aft k

sm

na ounlukla yuvarlak veya metrik vida a

l

r. Basit kanca s

caa maruz ortamdakullanlacaksa ekme mukavemeti 50 ... 80 N/mm2 olan DIN 17155de belirtilen yksekmukavemetli elikten imal edilmelidir. Kanca blounda kancalar bir traverse kanca somunuile aslrlar. entik etkisini azaltmak iin yuvarlak profilli vida eklinin kullanlmastavsiyeedilir.

ekil 3.16 Basit kanca

Basit kanca ve konstrksiyonu standart hale getirilmitir. Motor ve el ile altrlankaldrma makineleri iin yk kancasDIN 15401 normundan seilir. Norm kancada 0,063 ila320 tona kadar normal ykler iin verilmitir. Bunlardan baka DIN 7540, DIN 7541normundan ve TS 2340/4 normunda, yk zincirleri iin gzl kancalar kullanlr. Gzlkanca, hafif yk kancalarndan olup, zincire balanmak zere kullanlr. Kargo tamasndakullanlan kancalar DIN 82017de ve TS 2340/7de verilmitir. zel kanca olarak da buanlan kancalar, hafif yk liman ve gemi vin ve krenlerinde kullanlan kancalardr. Kancada

bulunan engel ile kanca burnunun gemi ambarna taklmasnlenir.

Emniyetli kancalarda, ykn kanca azndan sramasn bir engel yardmyla nlenir.Yk taklrken mandal geriye ekilir. Brakldnda yay ile kanca azna doru itilerekkilitlenir. Bylece sapanlarn rzgrlhavada sallanmasveya dengesiz yklemeyle kancadankurtulmasnlenir.

Basit Kancalarn Hesap Esaslar

Basit kancalarn hesabn ksmda incelemek gerekir. lk olarak kanca aft ksmndabulunan vidal ksm, daha sonra kancann eri ksmnda bulunan iki tehlikeli kesitinmukavemet kontrol hesaplaryaplr.


70/99

64

Kanca aftnn Kontrol

Kanca aftyklemeye uygun olarak ekmeye zorlanr. aftn en tehlikeli kesiti ise didibi kesitidir. Burasekme gerilmesine gre kontrol edilmelidir. Ayrca vidalksmda vidayzey basnchesaplanp, vida uzunluu tespit edilir.

ekil 3.16 Kancann aft ksmve kritik kesitlerBasit Kanca DIN 15401 - RFN - 20 -M

3.3.3.2. ift AzlKancalar

Byk yk deerleri iin ift azl kancalar tercih edilir. Bu tip kancalardazorlanmalar yk asksnn simetrik olmasndan dolay, basit kancalardan daha uygundur. iftazlkancalar ile 0,5 ila 500 ton arasndaki ykleri kaldrlr. DIN 15402 normunda verilenift azl kanca ekil 12de gsterilmitir. Kanca aft ksm ile erisel kanca ksmndanoluur. aft ksmna ounlukla yuvarlak veya metrik vida alr.


71/99

65

ekil 3.17 ift azlkanca

ift AzlKancann Hesap Esaslar

ift azlkanca hesab, basit kancann hesabnda yer alan kabuller ile yaplr. Benzerekilde vidal ksmn hesab ve tehlikeli kesitlerin mukavemet hesaplar yaplr. Buradakihesaplarda kanca erilii ihmal edilerek, yaklak hesap yntemi uygulanr.

Kanca aftnn kontrol

Basit kancann hesap esaslar ift azl kanca iin de geerlidir. Buna gre, kanca

aft

n

n ekme gerilmesine ve vida yzey bas

nc

na gre kontrol yap

l

r.

Kancann Eri Ksmnn Hesab

Kancann eri ksm bileik mukavemete gre kontrol edilir. Yaklak hesapynteminde kritik iki kesit ayrayrele alnarak, kontroller yaplr. Ykn kancaya sapanlaaslddnlerek ekil.3.18de verilen kuvvet durumu gz nne alnr.


72/99


73/99

67

Travers DIN 15412

Bilyeli eksenel yatak

Kanca somunu DIN 15413

Koruma kutusu

Aks tutucusu DIN 15069

Yk kanca No.10 iin C tipi traversin gsterimi :Travers DIN 15412 - C - 10 - P

Rd 50 x 6 yuvarlak vidalYk kanca somunu gsterimi :

Yk Kanca Somunu Rd 50 x 6 DIN 15413Delik aklf = 75 mm ve genilii g = 25 mm olan emniyet parasgsterimi

Emniyet ParasDIN 15414 - 75 x 25

Aks ap140 mm iin ara halkann gsterimi :

Ara Halka DIN 15069 - 140 - KU

Genilii 1 = 40 mm ve kalnlb = 10 mm olan aks tutucusunun gsterimi:

Aks Tutucusu 40 x 10 DIN 15058

K

sa aftl

kanca blounda makaralar, pernonun zerine yan yana yataklanm

t

r. Bunedenle dar bir konstrksiyon elde edilir. Altta ise ksa aftl kancay tayan bir traversbulunur, bu da bloun yksekliini arttrr.

Modern kanca blounun konstrksiyonunda her iki konstrksiyon birletirilmi venorm hale getirilmitir. ki makaralkanca blou DIN 15408, drt makaralkanca blou DIN15409da verilmitir. Kanca blou, uzun aftlkanca blounun yksekliinde ve geniliindeolup, ksa aftl kanca taklmtr. Bylece blok tipleri azaltlm ve seri fabrikasyonlaekonomi salanmtr. ekil 3.19'da modern kanca bloklargsterilmitir.

Bu kanca blounda, makaralar ile kanca ayr ayr yataklanr. Bloun st ksmndasadece makaralarn zerinde dnd makara pernosu ve alt ksmnda da kanca traversi

vard

r. K

sa aftl

kanca blounun elemanlar

uzun aftl

kanca ile ayn

olmakla birlikte ilavemakara pernosu bulunur.


74/99


75/99

69

3.3.3.5. Kancann Somuna Balanmas

Kanca aftnn vidal ksmna taklan somun genellikle yuvarlak yaplmakta, zelanahtar ile somun sktrlmaktadr. Somunlarn bazlar rulmanl yata korumak iin altksmetekli olmaktadr. Kanca somunlarDIN 15413 normunda verilmitir. Rulmanlyatakorumak iin travers zerine silindirik bir sa paraskaynak edilebilir.

Kanca aftna somun, eksenel rulmanl yatak zerinde dnme hareketleri yaparkenzlmemesi iin somun ve aftn birbirleri ile tespit edilmesi gerekir. Bunun iin eitlitespit dzenleri vardr.

Tespit dzenlerinden birisi, somun ve kanca aftnn tepe ksm birlikte (montajhalinde) yarlarak, bu yara tutucu bir plaka vidalamaktr. Bu iiin kullanlan tutucu salarDIN 15414 normundan seilir. Kk ykler tayan kanca bloklarnda tercih edilen dier bir

yntem ise kanca aftile somunu tek bir cvata ile birleme snrnda tespit etmektir.

3.4. Halat TamburlarHalat tamburlar ykn kaldrlmas srasnda ekme halatnn sarlmasna yarayan

kaldrma elemandr. ki yannda flanlar bulunan silindirik halat tamburlaryivsiz veya yivliolarak yaplrlar. Tamburlar kr dkm, elik dkm veya kaynakl olarak elik salardanimal edilirler (Resim 3.21).

Resim:3.21 Halat Tamburu

3.4.1. Yivli Tamburlar

Yivli tamburlarda vida eklinde helis yivler bulunur. Yap

s

na gre tek yivli veya iftyivli olarak yaplrlar. ift yivli olan tamburlarda helis ynleri birbirini aksi olacak ekildetertiplenir. Tamburda bulunan bu yivler, halatn dzgn sarlmasnve halatn korunmasnsalar. Halat tek sra halinde sarlmaktadr.

Basit palangalsistemlerde tek yivli tamburlar kullanlr ve yivler saveya sol ynlolacak ekilde boydan boya ilenir. kiz palangalsistemlerde ift yivli tamburlara kullanlrve tamburlarn yarsna kadar sa ve dier yarsna kadar sol yiv almtr. ekil 3.22degrlen yivli dkm tambura ait ana boyutlar aada verilmitir.


76/99

70

ekil 3.22 Dkm tambur

3.4.2. Halat Tamburlarnn Yapm

Dkm tamburlar GG 18 malzemesinden imal olunur. Pahal olmas ve dkmtekniinden kaynaklanan zorluklar nedeniyle demir dkm tamburlarn cidarkalnlklarndan daha kk cidar kalnlklar verilmediinden elik dkm yntemi skkullanlmaz.

Kaynaklkonstrksiyon ile yaplan halat tamburlarise, byk aplarda byk arlktasarrufu saladiin ekonomiktir. Silindir salarn bir merdane zerinde kvrlarak boyuna

bir dikiile birletirilmesi ile imal edilir.

3.4.3. Tambura Halat Ularnn Balanmas

Tambur flanlarnn yanal halat kuvvetleri etkisinde ve halatlarn tambura emniyetlibir ekilde balanabilmesi iin yeterli sayda yksz halat sarmlar yardmyla arzorlanmalardan korunur. Bunun iin 2 veya 3 yedek halat sarmyeterlidir. Halat tamburacvatalanan bir kama ile veya konik bir kama ile tespit edilir. Bylece halat n gerektiindekolayca deitirilmesi salanr. ekil 3.23de deiik halat tespit ekilleri gsterilmitir.

ekil 23 Halat tespit ekilleri


77/99


78/99

72

Halat ap

Yiv y.ap

Hatve

1)

2)

Halat ap

Yiv y.ap

Hatve

1)

2)

fd mm r1 mm s mm H mm r2mm fd mm r1 mm s mm h mm r2mm

3 1,6 4 1,2 31 17 35 12,04 2,2 5 1,5 32 365 2,7 6 1,9 33 18 37 12,56 3,2 7 2,3 0,5 34 38 13,0 1,37 3,7 8 2,7 35 19 39 13,58 4,2 9,5 3,0 36 409 4,8 10,5 3,5 37 20 41 14,0

10 5,3 11,5 4,0 38 42 14,511 6,0 13 4,5 39 21 44 15,012 6,5 14 4013 7,0 15 5,0 41 22 45 15,5 1,614 7,5 16 5,5 42 23 47 16,015 8,0 17 6,0 43 48 16,516 8,5 18 44 24 4917 9,0 19 6,5 45 50 17,018 9,5 20 7,0 0,8 46 25 52 17,519 10,0 21 7,5 47 53 18,020 10,5 22 48 26 5421 11,0 24 8,0 49 55 18,5 2,022 12,0 25 8,5 50 27 56 19,023 12,5 26 9,0 52 28 58 19,5

24 13,0 27 54 29 60 21,025 13,5 28 9,5 56 30 63 2,526 14,0 29 10,0 58 31 65 22,027 15,0 30 10,5 60 32 67 22,5 3,028 3129 16.0 33 11,0 1)Halatn yivden kmamasiin h =0,375 d30 34 11,5 1.3 2)r2deeri h =0,4d kadar

Tablo.3.7 Tamburlarn yiv profilleri (DIN 15061den)

3.4.5. Tambur boyu

Tam kald

rma halinde tambura iki taraftan sar

lan halat

n uzunluu;2 2 = L i hp

Burada ip , 4-halatl ikiz palangann tahvil oran, h ise kaldrma yksekliidir.Tamburun boyu, zerine sarlan halatn uzunluuna baldr. 2L boyundaki bir halat9D apltambura 2n sarm saysile sarlacana gre,

22

nL

D=

dir.

9ift yivli tambur kullanldnda halatn save sol yivlere eit miktarda sarlacandan hesaplarda

iftsarm says(2n) iin sarlacak halat boyu da 2L olarak alnmtr.


79/99

73

Buna ilaveten ykn en alt durumunda halat ucu balantsnn emniyetli olmasiin 2

ila 3 aras

nda fazla sar

m al

n

r. Bu durumda toplam sar

m say

s

,

22

2 3nL

D=

+

( ) dr.

Tambur uzunluu toplam sarm saysnn s yiv adm ile arplmas ve buna kancablounun e genilinin eklenmesi ile bulunur.

L n s ey = +2

3.4.6. Cidar kalnl

Tamburda oluan zorlanmalara kar tambur cidarnn yeterince kaln olmasgerekir.Bu zorlanmalar,

- dnme momentinin yarattburulma,

- boalan halatn ekmesiyle oluan eilme,

- halat sarmsonucunda tamburun daralmasyla oluan basma ve eilme,

dir. Bu zorlanmalara gre halatn sarlma yerinde yaplacak hesaplamalar

basma gerilmesi bS

h s=

05.

eilme gerilmesi : e SD h

=

0 961

2 64.

GG 18 malzemesinden yaplan dkm tamburlarn em deeri 20 ila 25 N/mm2

arasnda alnabilir. Fe 37 eliinden kaynakl konstrksiyon olarak yaplan tamburlar iinem deeri 50 N/mm

2 alnr. Hafif iletme artlarnda % 25 daha fazla, ar iletmeartlarnda ise % 20 daha dk deerler alnmaldr.

Dkm tamburlarn cidar kalnlgenellikle halat apkadar alnr.

h = d

Kaynakla imal edilmitamburlarda ilenmemitambur borusunun kalnl, x ilenmepayolmak zere,

k hd

a x= +

+

2

dir. Burada h cidar kalnl 0,6 d kadar alnabilir. x deeri ise tambur apna balolarak Tablo.3.8de verilmitir.

Tambur ap D[mm] 500 500 - 1000 1000 1500ilenme pay x [mm] 2 3 4

Tablo.3.8 x ilenme deerleri


80/99

74

3.4.7. Tambur flanlar

Halat tamburlarnn her iki tarafna flankonulmaldr. Bu flanlarn ykseklikleri enst halat katndan 1,5 d kadar fazla olmaldr. Bylece halatn tambur dna kaymasnlenir.Dkm tamburlarda flankalnl, tambur cidar kalnlkadar alnabilir.

w h

Kaynakl tambur konstrksiyonlarnda ise satan kesilen flan, halatn yan ekiminedeniyle levha olarak eilmeye zorlanmasn giderici olmaldr. Flann eilme gerilmesi,dikkate alnmaldr.

3.4.8. Halat klavuzu

elik halatn tambura dzgn satlmas iin tambur yivlerinde somun gibi alanelemana denir. Tamburun ve halatn zarar grmemesi iin kresel grafit sfero dkmmalzemeden imal edilmelidir. Halat klavuzu iindeki yay tambura sarlan halatn sktrlpgevemesini salar.

Halat klavuzu halat ya da tamburu skmeden deitirebilecek ekilde yaplmaldr(Resim 3.26).

Resim:3.26 Halat klavuzu

3.5. Vin ArabasPeriodik Bakm ve Onarm

3.5.1. Prosedr ve nlemler

Tel halatlar mrlerinin uzun olmas, verimli almalar ve i emniyeti asndandikkatli kullanm ve bakm gerektirirler. Bu nedenle aadaki nlemlere dikkat etmekgerekir.

Doru halat kullanldndan emin olunuz.

reticinin kontrol ile ilgili talimatlarna uyulmaldr.

Halataryklemeyiniz.


81/99


82/99

76

Halatn apraz sarlp st ste binmesine engel olun.

Halat ularnn doru balandndan emin olun.

Halatn kasnaklara dolanmasnnleyin.

Yeni tel halatlarn tam yk ve hzda almadan nce bir alma sresini

gerektirdiini unutmaynz.

retici firma tavsiyesine gre halatdzenli olarak yalayn.

Yerel anmay iin kontrol yaplmaldr. Bir noktadaki yerel anma sradan

olabilir ve sebebi belirlenip nlenmelidir. Tambur sonunda sarlhalatn uygun

bir ksmnn kesilip tekrar sarlmas ile geit noktalarn deitirmek ve yerelan

Documents

Motorlu Araçlar Ekonomisi Vinç Arabası