TẠP CHÍ KHOA HỌC No 2 - 1992

MỘT SỐ VẤN Đ ầ v ầ NỘI CÁC

TRẦN TRỌNG KIM

TRẦ N VĂN LA

M ẳi sau gầo hai tháng, kẽ từ khi nồ ra cuộc cư ớ p giật quySn ihíSng trị của Pháp iV Đ ỏng D van g (tfr ngày 9 tháng 3 năm 194S đ ín ngày 8 tháng s năm 1945), một NỘI CÁC M Ớ I của xứ 'A n Nam thuộc N hậi’ ra diVi bằng buM lỗ 'P h ụ n g dộc bàn Tuyên chiếa cúa nhà vua với nội các” và bản T u y ê n cáo của NỘI CÁC với quốc dẳn*. Buồi ra mắt đưực lfi ch ứ c tại d inh T dng trviVng Nội các ( tứ c tòa khảm sứ cũ) vàu tối ngày 8 Iháng 5, vửi sự chứng k i ín cửa một ohóm người, cụ t h ỉ là sáu v{ thượng th ư cũ, m ười vỉ lán bộ t r r ở n g và một SỐ quan chức Nhật tại H uế. Đ ó là NỘI CÁC TRẦ N T R Ọ N G KIM - chính phủ cuổi cùng cửa t r i ĩ u nhà Nguyễn dang trong cơn hấp hối, d ư ợ c phái xít Nhậl dựng lẽn hòng viVt vát t h í sụp đò của chúng.

Tại sao, so vớỉ các chính phủ (h&n Nhật ờ một số nước trong khu vực Đ ông Nam Á, nó lại d ư ự c tạo dự ng muộn mằn và thời gian lồn lại li)i ngấn ngủi nh ư vậy ? Bài v ií t này iảm rõ lh£m những đ i ỉu dó:

1/ - Suổt từ tháng 9 năm 1940 đ ĩ n trư ứ c ngày dảo chính Pháp mùng 9 tháng 3 Dăm

1945. Nhật Bản lấy chính sách 'D uy tri hiện trạng * lảm c a bản ờ Đông D ư ơng . P h r a n g k í ĩ y đă lựi dụng d ư ợ c bộ máy chính quySn ihuộc địa của Pháp «v Việl Nam nói r iê ig và các nư<5rc trẽn bán dảo Đống Dưorng nói chung. Sự cổng nộp của P h áp đ ã giảm bớ t phần ciii phí tốn kém cùa Nhật cho việc lập li)i an ninh vả hộ ihống kiSm soái, dồng ihOri lệi VIT véi d ư ự c n h i ỉu của cải. Niỉp d ư ớ i chiỄu bài 'cùng cộng tác* khai Ihác, Nhật dẳ tbu được món Kri kếch xù. Chi riêng năm 1944, g4io xuấl lừ Dòng Dưirng sang N hật là ,SOO.OOO lấn. SỐ liỉỉn của ngân hàng Đổng Oưorng mà Pháp phải Um ứng cho Nhậl lừ 1940 d ỉn ngày 9/3/1945 là 723 Iriộu dống Đ ĩy là v ỉ phương diện kinh l í . v s niặt q u ân sự, Nhật m uốn biến Dông D ư ơ ng của Pháp lảm căn cứ hậu cần cung cấp lưomg ihự c . thực phầm và binh lính cho ch i ỉn tranh, cho các dự t hành quân xuống phía nam. Đ ồng Dưirng (rỏr thành bản đ ạp dàn áp phong trào kháng Nhật từ tháng 9/1941) ứéa iháDg 7/1941, lừ 7 / I 0 4 I - Ỉ 1/1944 là c3u oối đ ỉ chuyẽn quân xuồng phía nam Thái Bình Dưirng, và lừ Ibáag J 1/1944 - đến 8/1945 là cản cứ cu6i cùng cửa Nhật (V Đỏng Nam Á. VỚI những Igrl lộc nhir vậy, khòng di^i gì nhà cSm quyồn Nhậl Bản li|i khuẩy dộng thi£t c h ĩ xả hội Đỏng D rư n g đang iTin lại, khj Pháp Dờ-cu còn ngoan ngoãn phục lùng. Chi cho đến khi quân dội Nhậl bitàng bi d^i hi)i ò Pbi Luậi Tân (tháng 12 nâm 1944) và niiẫl là LiCn Xồ luyên bỏ' sé ihain

52

chiÍD chỉíng Nhật sau khi đánh bại quân dội phát xíl Hít Ic (HỘI nghi Yanla lăn 2 ngảy 4 tbAng 2 năm 194S) thi biện tư ợng chfnh quỵĩn 'k ép ' ở Đông Dưcmg khổng còn nữa. Thay vào đỏ là chính &ách lừa bịp ' t r a o ư ả độc lập ' ngay cho các nước ử Đông Dưưng. Như vậy nội dung ấy d ư ợ c Ihực hiện sau khi hẵ( cẩng Pháp ỏr Dông Dưomg. Đó là lý do Ihứ o h ỉ l .

ở Việt Nam khi đó. nhân vậ( nào có dử tư cách làm thử lãnh đề nhận 'd ộ c lập*. Bài toán khỏ này dă làm cho Yokoyama - đại di$n chính phủ Nhật ờ Viộl Nam m ất một ihởi gian dài lúng túng, mới giải đ v ợ c . Ngay lừ năm 1943 người Nhật đã chd ý đÍD việc nuAi d ư ỡ n g một số tay sai như; T rần Quang Vinh, Tràn Xuân Chữ, Nguyễn V ỉn Sâm, Ngô Đỉnh Diệm và dển Iháng i năm 1944 thl dưa TrSn Trọng Kim, D ư a n g Bá Trạc 'xuống làu thủy sang Chiêu nam d ả o ' tức là Xin-ga-po. Trong này, NgA Đỉoh Diệm và T rần Trọng Kim đ ư ợ c Nhật chú ý bom cả. Đối với Ngô Đình Diộm, năm 1943 *đả đ ư ợ c Nhậl dira vào C h ợ Urn* là ngưiVi *dược dự dịnh từ IrưiVc, có tồ chức sSo sàng* và chính C vờng ĐỄ, ông vua lưu vong b đẵl Nhậl horn 3() năm đã "ủy q u y ĩn cho Diệm lồ chức vlẠc lập chính phủ khi cổ đảo chính ò Dỏng Dirirng, và lại cỏ một &«!( người N hật bản Aàg hộ...* N hưng tại sao dÍD phút cbỏl của việc lập danh sách nội các mới, Diệm l«i bi bỏ rori. Đó là ý dồ cửa Yokoyama, tên trùm cáo già phát xít Nbật. Lý d o như sau: N íu d ả khống dùng C ư ờng Dè, tbl khổng t h ỉ đ v a Ngô Dinh Diệm iàm thủ lãnh dược . H v n nửa, t rư ớ c dây Diệm nguyỄn là T h ư ợ n g thư Bộ lại cùa Iriẽu đình H u ĩ do P háp dự ng nên trong lúc Nhật đang bài Pháp thỉ phải loại bỏ đề Irừ hâụ họa. Mặt khác, chính Ngố Đinh Diệm tà người dã chỐDg lại Bảo Đ;|i bằng cách tự dề cao 'chủ nghĩa dãn tộ c ’ của mình khi Pháp có nguy cơ bại trận. Những sự kiện sau càng chứng tỏ ngưồri Nhậl ’quêo* Diệm: H ụ cố tình bưng bít sự b iến động riìa Triều đình Huế. Trong lúc Bảo Đại đang lúng túog v ĩ việ£ chọn ngưỏri dã mời Diệm la hai lãn nhưng viên dại sử Nhật cố lờ di b ỉn g câu trả lửi ’ông D iệm bị ốm k lrỗng-t i i^ư ự c ' Lúc nảy, Trăn Trụng Kim vẫn chưa có Irung d ự k i ín của Bảo Đậi.

Trái lại, ngay sau đảo chính, ogườỉ Nhậl đã cử một nhóm si quan tipfrc lổngTrăn Trọng Kim từ Băng cííc (Thái l.an) V? Sài-giSn (2‘>/;^/l045). Khl tV Sài gòn 6 ng đưụrc viên Trung (ưổrng Tham mưu trưỏrng Nhật Irực liếp coi sốc về viộc ân ò và dl lại. Tạl dây, T răn Trọng Kim đả nhận đư ự c một danh sách Ihào sẫn, gfim 6 nhân vậl, Irong d ỏ cố ông do Trung tư ớ n g Nhậl đưa cho. Và chính y nói vởi TrSn Trọng Kim:'... Ý của vua Báo Đạl muốn hỏi ững v2 việc lập Chính phủ mới, Ang cứ la H uế rftl sỗ b l ế r Cuữl cùng, s ự SẮP XỄP CÓ Ý T H Ứ C ấy đă tạo ra mội bản danh sách m ười một vj trong Chính phử miVi, mà sự viộc diỏn ra vào buồi sáng ngày 17 iháng 4 nảm 1945 Irong liic Bảo Đạl đang H íp chuyện cố vẫn T6l cao Nhậl chi là hình thức. Đê minh chứng cho nhận d |n b trên , (lưởi đảy là mộl danh &ách dự kiến phản ảnh lịch (rinh dộ d ư ờ n g của việc lu y ĩn chọo Nội các mới.

Danh sách 1 (D o Phi>m Khắc Hòe - Ngự tièn văn phòng Tftng lý d ự k i ín ) :

1 - Nhà cách mạng láo ihành Huỳnh Thúc Kháng (H u í )

2 - ( ỉ iáo sư Tỏn Ouang Phiệl (H uế)

3 - Bác si T rần Dinh Nam (Đà NẴng)

5?

4 - G iáo Stf L t Ẵ m (Qui Nhorn)

5 • Bác &i HỒ Tá Khanh (Phan Thi£l)

6 - Kỹ »tf cSu cổng Lưu V in Lang (Sài gòn)

7 - LuẬI .sv Vvomg Ouaog N hường (Sài gòn)

8 • Ô ag Ngô Đloli Diệm - nguyỉn T bư ợ ng thư Bộ l«i (Sài gòn)

9 - G iếo Stf tli9c si toán học H oằng Xuẳo Hán (H à DỘi)

10 - Luật v « V in H ìỉd (H à nội)

11 - Lnậl sv Plwa Aak (H& nội)

12 - ổ n g Trtali V ia Bteh - l6l nghiệp đ«i học ihưomg myi ở Pháp (H à nội)

13 - ổ n g H oàng T rợag Phu - Bguyẽn Tồng dổc H ề Dỏng

14 - Ổng T rỉo V in TliAac - oguyẽn TỒDg dỗc Naói Định

N h v vậy danh sầcli a ỉy có 14 ngvờ i, có Ngố Đinh Diệm, k M o g có T r ìn Trọng Kim. Bẳn Bày d ư ợ c tr ình Bằo D«1 iếc 14 g lờ ngáy 19 th ỉn g 3 năm 1945

Daah sAch 2:

ỉ - T rầo Dinh N a n

2 • Huỳnh Thức KbỈBg

3 • Lưu Văn Lang

4 - Hoàng Trụng Pbu

s • T rần VảD Thốog

6 - Hoảog Xu&n H ân

7 - Phan Anh

8 - Vú Văn HiSn hay Triali V in B(nh (B ảo Đ«i giao cho H uàng Xuẳo Hán lự chọn mội Irong hai ngirờỉ dó).

Đ ổ là bản danh sách (lu Bẳo D 9I q u y í l dinh vào Idc 14 gliủr ngày 19 tháog 3 n ỉm I94S, gồm 8 nhân vật. Danh sách n iy không c6 Ngỏ Đink Diệm vầ cũ a g khống c6 c ỉ T r ỉn Trọng

DMah sách 3:

M ửi NgA Dinh Di^m d ứ ag ra lập NỘI CẢC vởi 3 hoặc 4 ag v ờ i tham gi«, vi N h ỉl sắp Ihua rĩVi Dỏ là đự k i ín cửa một số Irí thức nhir T r ỉ n Đình Nam, H oàng X u ỉn H ảa.

Dtiiih s á ih 4;

1 - i lnàng Trọng Phu

2 - Vú Ngọc Oánh

3 • T rịnh Bá Bích .

54

4 - H oàng Xuân Hẳn

5 • Cao XuAn cầm

6 - T rằn Trọng Kim

Đfiy là danh sách do viên Trung lướng Tham mưu irưỏrng cửa Bộ tư lệnh Nhậl ở SAi-gòn ih ảo ra đ ư a cho T rẵn Trụng Kim, khì Ang v ỉ d í n Sài gòn ngày 29/3/1945. D anh kách này cbi có 6 người, có T r ìo Trọng Kim, khÔDg có Ngổ Đình D i(m

Daah s<ck 5:

1 - T răn T rụ ag Kim - giáo sư • Nội các Tồng trưỏrng

2 - T răn Đình Nam - Y sl - Nội vụ Bộ trưcVng

3 - T rần VỈD chưorog • Luậl SW - Ngoại giao Bộ trv ử n g Phó T 6ng Irưổrng Nột các.

4 - T rinh Đìnb T hảo - lu ỉ t sư • T ư pháp Bộ Irưỏrng

5 - H oàng Xuần H ản - G iáo &ư thạc sĩ toán học - G iáo dục và Mỹ nghệ Bộ trưởog .

6 - Vũ V ăn H i ỉo • luật sv . Tài ch ính Bộ trưiVng

7 • Phan A nh - luật sv, Thanh niên Bộ trưởng

8 - Lum Văn Lang, kỹ sv , Cổng chÍDh Bộ trưởng

10 - HỒ Tá K hanh - Bác sl, Kinh tế Bộ trưtVng

11 - Nguyẽn H ữ u Thí - Y sĩ, T i í p t í Bộ u ư ở n g

Đây là danh sách cuỗỉ cùng, gồm có 11 ngvởi, đirợc Bảo Đ»i, T rần T rọ n g Kim, Yokoyama duyật chínli thửc ogày 17 thắag 4 năm 1945. Nhưng Lưu V ỉn L ang khồng ra n bận chức Và đ í n lỗ rn g ầ y '€ tbán^ 5 Dăm 1945, lại dinh Tồng thống Nội các (T òa K M m sứ cũ) , lễ ra mát của Chfnh phủ mới d ư ợc l õ ch ứ c vứl sự chứng kiếo cúa các quan cb ứ c cao c ỉ p Nhật Bản.

N hư vậy, quâ irinb 'cAn nhầc dl, cến nbác lại đ t dưa ra lập Chinh phủ bù nbin lâ T r l n Trụng Kim và Ngô Đình Diệm đă đi theo phát xíl Nhậl lừ 1943 và 1944' k í t thâc : T rần T rọng Kim dvQTc ngvởi Nhật tin dùng. Nhỉn vào danh sách cAa Nội các mớỉ, p l i ìo nào s£ hiỀu d irợc tý du tại sao Nhật lạl đưa T rần Trọng Kim lẽn d ử n g dầu. T h ứ n h ỉ t , T r ì n Trọng Kim vổn là mội t r í tbức, có trinh dộ hièu b i í l khoa học xẳ bội cho nên N hật tin rằng, đ ư a ông ra sẽ dánh lừa đư ợc một bộ phận ahãn si Viộl Nam, sSn cố ảoIv ở n g v ỉ 'a n h cả cia vàng*. Nhưng pbát xíl Nhậl dã nhầm, sự m ơ bồ đó chi x u ỉ t hiện ởlừ n g cá nhân, trong lừng thởi d i ỉm nhất dịnh. Sữ đỏng nhân si y£u n ư ớ c d ỉ kịp tỉnh ngộ và di theo cách mạng khi có d i ĩu kiện. Điều đó dả d ư ợ c phản ánh qua các cuộc Iranh cfii gay gầl giữa hai phc: bảu thù và t i ỉ n bộ trong những kỳ hụp Nội các Ch(nh phủ T r ì n TrợBg Kim.

Hai là, Irong hoàn cánh cụ ihố ấy, Nhật khỏng thỗ dira C ư ở n g Đè vè thay B ỉu Đại d v ợ c . Lảm như vậy, khống khác gl Nhật lự gáy ra sự rổí loạn Irậl l ự xẳ bội ờ x ứ A n Nam. Khl ấy trung hàng ngũ ibân Nhật, cbl cỏ Trần Trọng Kim là ngưởi c6 ihỄ phò lá phù h ợ p cho Bảo Đại đ ư ợ c htrn cả.

55

II/. Kè từ kbi ra mầl cbo d í n liỉc nộp í n tr iện T r i ìu dioh cho Ch(nh phủ cách mạng ( lừ ngềy 8 /S đốn 30/8/1945), Nội các lồn I9 Ì một thời gian quá ngấn. T rong ihiVi gian dó, C b ín h p h ủ ỉ y khỏDg Ihè làm đ ư ợ c gi horo n goà i m ội sổ cỏog v i(c sự vụ h ào h c h ín h . Nhfrng lờ i thanh minh cửa Tdog t rv ử n g NỘI các T rần Trụng Kim dã phản ánh &ự thậl dó. Khi nói v ỉ v i ịc lo vận lải gạo lử Irong Nam ra Bấc, ihi Bộ t i í p t í ‘không dạ i d ư ợ c mục đ ích cửa Chính phủ vì sự vận lải quá khố (chăn, dưOrng xe lửa bi hư hỏng, th u y ỉn hè di ■goii b ỉ bi l ỉ u a g ỉm v ỉ bi cư ớ p bóc m í t cẳ* V ì việc quân sự , thi *lúc ấy quán lính và sồng Ổng kbống có. ở kinh đố H u ế có l ỉ t cả hiTD một trăm lính B ảo an lứ c lính khố xanh cfi v i sáu bảy chvc kbằu súBg cũ, đạa cũ, bắn m vờ i phát Ihi năm sáu p h á i khỏng nồ

V ỉ c ỉ i lồ chính ihỄ, do ’Ihởì giao eo hẹp quá, nên chưa th ự c hiện đ ư ự c ’ Tóm I»l *chíah phử chira l ira đ v ợ c đ i ĩu gi đáng kè cho dfia chửng cả '

Sự R A Đ Ờ I • quá trình TỒN T Ạ I- K Ế T Q U Ả hoyt dộng của nội các T r ì n Trọog Kim p h ỉ n ánh tính t ỉ t y íu của quỉ luật • N H Â N - Q UẢ .

1 - Sự h i ịn di^D cửa Chỉob phủ T r ỉn T rọ n g Kim kbống phải xuất phái từ nguyện vọng giành € ) ộ c L Ậ P CHÂN C H ÍN H của dân lộc v iệ t Nam, mà vì quySn lựi của phát xít Nhật và t ì n g lở p tay sai th ỉn Nhật. C v ớ p quyĨB Pháp xoDg, Nliậl c ln có m ột cốBg cụ quyỈB lực cửa ch ỉnh dân bản đ ia đ ĩ g iúp việc thống tr i và vv vét • đố là yẽu c ỉ u v ỉ n ặ t đối nội. C ò a đối ngoại, vỉệc trao t rẳ độc lập cho Chính phử T r ỉ n T rọng Kim là nhằm đ i a h lừ a dir luận quốc t ĩ . Lúc này, Nhật rSt m uốn *giầnh lại cảm tình của ngư ời Nga*, n u ố n n h ờ n g v ò i Nga can th iệp với quAn độ i đ&ng minh. Khi í y quắo dội T v ử n g d ư ớ i d anh oghla đ&Bg minh đang n g íp nghé ớ biỄn giới phía bác, đang ch ờ thờ i c ơ thuận lợ l vào tv ở c khí giới quAn Nhậl. Hom nữ a , lừ sau chi thi iich sử *Nb$t, Pháp báo nhau v& h ầa h động của cbúng ta* của Ban th ư ờ n g vụ T ruog ương Đ ảng cỘDg sản Đ ông Dưtrng (Ỉ2 /3 /Ỉ94S), một pbong Irào kháng Nhật cứu n v ứ c dâng lẻn Diạnh mẻ, rộng khắp , có qui m ố to àa quốc. C h íah phủ trỄn sé là v$t hy sinh thay Nhật chịu dòn. Thậm chí, đ0o phút chót của cơn h í p hối, ngvở ỉ Nhậl còn gợỉ ý với Bảo Đ«i và T rần Trọng Kim i ỉ lu y ỉn bỗ Chínli phủ nềy c ỉo sự c6 m ị t của quân độl N hật. Ý dồ den tối của phát xít N hậ t ở Đống D w « n g khAng k íp nfra r&t. Ngìty 2 ih&Bg 9 n ăm 194S kh«i iiinh n u ó c V lệ i N am dkn cb& cộ n g bỏa v ứ l b ẳ n TuyỄn ngốn d ộ c lậ p l |c h sử . N gày 2 ih á n g 9 năm 1945 sà o h u y ệ t CUỐI cbog của chử oghia phái xíl đ i bi bản HiỆp v ớ c đ ì u bàng khống d i ỉ u k ỉ ịn c h ím b í t .

2 - Sự thật , sự tuyẽn chọa nh&n vật d ứ n g d ì u Nội các và các thành viẽn của nó đả cho b i í t n ộ t thự c trạng; Người N h ị l hoàn toàn bi động, idng lúng vi *chva chọn đ v ợ c mộl iCn Uồng Tinh Vệ v iệ t Nam đủ *nr cách làm bù nhÌB dẾ kêu gụi nhân d ân Vlệl Nam theo Nhậi" vì *thifu c in bộ, ih i íu người chuyên môn" Lúc đầu , chúng đinh bải P h áp niội cách triệt dỄ, nhưng sau phải dùng cả bộ máy cai tri cii của P h áp ohư: g iở Bguyẻn b ọ a q u a n b ản xứ , v i ỉn ch ứ c , k à o lý n ố n g Ihốn . ThẬm c h í cò o ch iêu d ụ n g c ỉ Dgười P háp ra làm việc cho Nhật. D ưứ i đây là một sổ đoạn Irích trung các bàl dẳ d ỉ o g tV báo Dống Pháp nói l£n sự chắp vá íy:

'T ấ l cả ngirời Pháp, người Nam hay ngirời khác n í u hợp lác vớẳ quân dội NhẠl ihi SC đ ư ự c giử chức cũ ’ (Trích diSu 4 Irung bản "Tuyên cáo của Bộ iham m ưu q uân độl Nhật tậi Dồng Dưorng*).

56

Hay 'A i muốn làm vi^c nhtf cũ. hựp tác với Chính phủ hiện ihở i Ihi phải ra Irỉnh d iệ n ngay’ (T rích b in 'B íỉ cáo cho dân chúng Pháp của quan T ồng tư lệnh quân dội Nliậl*).

T l t nhiên, những vị tr í dứng dầu, quan trọng của bộ máy phải là người Nhật hoặc n g v ờ i thỈB Nhật.

T ừ ch ỗ q n y í l dừog Trần Trọng Kim, giữ nguyẾn Bảo Đạỉ, Nhật chi n h ỉm mục đích đAah lừa dtf luận, nhanh chóng ỗn dinh lình hỉnb dè khỏi gặp khó kh2a v ĩ q uân sự và k inh t í . C òn B ỉo Đ«i vầ Nội các í y tbực chấi khóng có t h í lực Đ ó lề chínb sách cửa p h á t xft N hậ t ở Đ ông D ư ơ n g - một ’chính &ách giả nhân, giả nghia v& ih i íu tính h ( tb 6 a g ’ D íy ià ngtiyèn DhỈD th ứ hai d ẫn đ ến sự sụ p d ồ a h a n h ch ó n g cAa c h ín h sácb ’DI Việt c h í Việt càa phát xít Nhật.

3 - Uy tío cửa Mặt trận Việt Minh, sức mạnh của phong trào kháng Nhật d i cảm bóa m ột sỡ nhftn sĩ yêu ŨVỚC trong chinh phủ T rần Trụng Kỉm. V ỉ khách quan, lâc dSu chính s ỉ c b trao t r ả độc lập d i lối kéo d v ợ c một vài cá nhân cam tẳm bán d v ớ c làm U y sai cho N h ậ t. TìỀu b iẽu cho t rư ờ o g h ợ p cá biệt ấy là Bảo Đại, T rần T rọng Kim, Phạm Quỳoh v.v... N hững lời l£ mang tính c h ỉ t ơn buệ, ngộ nhận vá mỉ dSn troog bản T u y ê n chiíu* và T u y e n c i o ' đ i lộ t tr ÌB b ản c h f t đ ê h èo đó .

*Nay n h ờ H oàng qu&n cãa Đ^i Nhật Bẩn, nưiVc nhà dã đ ư ợ c giải phóng*

’Chúng ta khống Ihè qu£s 90 n v ớ c Đại NhCit Bảu đả giải phống cbo ta..., phải th in h th ậ t h ợ p tác v<Vi n ư ớ c Đại Nhật B ỉn trong sự kiỉ^n ih i í l nỄn Đ 9Ì Đ ông Ả HiỆn tv ự n g đ 6 chi iầ c ỉ biệt. Sfi dAng tr ỉ Ihức hoạt động trong nội các ohanh chóng có c&m llah với mặt trận Víột Minh, cỏ tinh th ỉn yêu niriVc chân (hành, ohư giáo s ư thạc sỉ toán học H oàng Xu&n Hẫn, luật sư Trioh Đinh Thảo, l.iậl sư Phan Anh... Họ d ỉ u ohỈD th ứ c đ ư ợ c rkng: *phảl nhỉn rỏ sự Ihực và theo &át sự itiực, phân tích rỏ độc lập đ ỏ , khống phải là k í l q u i cửa mội cuộc khửi nghia. Và nfin xác địnb dộc lập khỏng phải là một mốo quả c i a mẠl vi h i o t&m nèo d<s bao cho, nỏ là một vật báu, phải mua b ỉn g một g i i cao* (25). B à o ib&n c ấ c ah à twí th ứ c í y d ỉ k hu ytn TrSn T rọn g Kim nCn từ c h ứ c g ia o q u y ỉn l« l cb o C hinh phủ Vlột Minh. Đỏ cQng là nguyên nhẳn nội tại làm cho Ch(nh phủ chống tan rẫ.

T rong g iờ phút quyết đ |nh cAa lỊch sử, chi có Mặt trận Việl Minh - mội lA ch ớ c lồng hgrp sức mạnh cho cả một d&n tộc dư ợc nhân lẽn bằng sự ủng hộ cửa các lực Ivgmg chống phái xít trCn thể giiVi, d ư ớ i sự lẵnh d«u của Dảng cộng &ản Đồng D ư ư ng - một Đ ảng cA đ v ờ n g I6i diỉng và phưorng pháp dúog. lãnh dạn quổc dấa giành D Ộ C LẬP C H O DẢN TỘC.

CHÚ THÍCH

Trằn Huy Liệu: Lịch sử 80 năm chống Pháp, Nxb Vàn Sử DỊa Hà nội 1957

Trần Trọng Kim: Một cơn gió bụl, Nxb vinh Sơn. Sài gòn, 1969, tr. 19

tr 17

57

Trần Trọng Kfm: s á c h đ ả ƠÂn tr.44

Trằn Trọng Kim: sđd tr.49

Trần Trọng Kim: sđd tr. 45

Phạm Khắc Hòe: Từ triều đình Huế đổn chiẽn khu Việt Bầc, Nxb Thuận Hóa. Huế. 19B7 tr. 29

Trần Trọng Klm: sách đ i d in tr. 43

*** Phạm K h ic Hòe: sđd tr. 25 Ỉ9) <10) 26

Trần Trọng Kim: sđd tr. 42

Trần Trọng Kim: sđd tr. 52

Trần Huy Liệu, Nguy én Khắc Dạm: Xả hội Vỉột nam trong thờ i Pháp, Nhật, quyền U, Nxb Vin-Sử DỊa Hà nội. 1957, tr. 57.

(14). (15) Trọng Kim, sách đả d in tr. 57

T rìn Trọng Kim: sđd tr. 60

Phạm K h ic Hòe: sđd tr.44

(1«) (19) Ỵirự ỳpg C hinh: Tuyền tập, tập I (1937-1954) Nxb Sự thật, Hà nội, 1987

t r .8 9

Báo Dõng Pháp, ngày 15/3/1945

Báo Dông Pháp, ngày 121311945

(22) Furuta Motoo: Tình hình nghiên cứu ở Nhật Bàn vò lộ / ác chiến tranh của phết x í t Nhật tạ i Vỉệt Nam, Tạp chí Khoa học) thảng 4 ném 198$, trường Dạt học Tòng hợp H i nội. trang 41.

(23) (24): gig

B io Thanh nghi, ngày 15 thảng 3 n im 1945.

58