MİTAGED YAYINLARI Yayın No- 2 Genel Yönetim ......Baskı: Nisan 2007 ISBN: 978-975-01796-1-7 Tasarım : İvme 0312 230 67 01 Baskı: Ümit Ofset 0312 384 26 27 ÖN SÖZ Bilindiği

MİTAGED YAYINLARI Yayın No- 2

Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareleri İçin

SORU VE CEVAPLARIYLA DEVLET MUHASEBESİ

- Muhasebe Yetkilisi Sınavları - Sertifika Sınavları - Görevde Yükselme Sınavları - Uzmanlık Sınavları

Erkan KARAARSLAN Maliye Bakanlığı

Muhasebat Kontrolörü

ANKARA - 2007

Bu kitabın tüm yayın hakları MİTAGED Yayınları tarafından korunmuştur. Yazarların ve Yayıncının izni olmaksızın hiçbir amaçla çoğaltılamaz, kopya edilemez, manyetik ortama aktarılamaz.

Baskı: Nisan 2007 ISBN: 978-975-01796-1-7

Tasarım : İvme 0312 230 67 01 Baskı: Ümit Ofset 0312 384 26 27

ÖN SÖZ

Bilindiği üzere, kamu mali yönetim sisteminin ana ilkelerini ve

kurallarını belirleyen 1050 sayılı Genel Muhasebe Kanununun yerine, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu getirilmiştir.

5018 sayılı Kanun kamu mali yönetim sisteminde önemli değişiklikler getirmektedir. Bu değişikliklerin büyük bir kısmı mali yönetim süreçleriyle ilgilidir. Ancak, Kanunda çok sayıda personel hareketi doğuracak düzenlemeler de mevcuttur. Kanunda, yeni unvanlar ihdas edilmiş, mali yönetim sistemi içindeki mesleklerin önemli bir kısmının sertifikalı olması öngörülmüş, strateji geliştirme birimi gibi yeni kurumsal yapılar oluşturulmuştur.

Bunun yanı sıra Maliye Bakanlığı’nda öteden beri bütün atama ve yükselmeler sınavla yapılmaktadır. Bakanlığımızda sürekli bir biçimde hizmet içi eğitim seminerleri düzenlenmekte ve memur kadrolarından uzmanlık kadrolarına geçiş sınavları yapılmaktadır.

Bu gerçekler ışığında gerek yeniden yapılanma sırasında gerekse hizmet içi eğitim çalışmalarında meslektaşlarımıza faydalı olabilmek için olası sınav konularının tamamını ele almayı amaçlayan bir çalışma hazırlamak istedik. Bu alanda daha önce hazırlamış olduğumuz “Soru Bankası” ismini taşıyan çalışmamıza olan yoğun ilgi ve soruların açıklamalı olması yönündeki eleştiriler bu çalışmayı yaparken bize güç verdi ve yol gösterdi.

“Açıklamalı Soru Bankası”nda ele alınan konularda olabildiğince tüm mevzuat kavranmaya çalışılmıştır. Özellikle yeni olması sebebiyle 5018 sayılı Kanun ve ikincil mevzuatı ile Devlet Muhasebesine ağırlık verilmiş ve sorular çok ayrıntılı olarak hazırlanmıştır. Bu bakımdan sadece sorular cevaplanarak bile bu konuların öğrenilmesinde önemli bir yol kat edilmiş olacaktır.

Sınav konularının, sayıca çokluğu ve çok sık değişime tabi tutulması, mali yönetim alanında bir soru bankası hazırlanmasını zorlaştırmakta ve doğal olarak yapılan çalışmalarda birtakım eksiklikler olabilmektedir. İnsanları geçen yıllar, kitapları da yeni

baskıları olgunlaştırır. Bu kitabın da, gelecekte benzer kitaplar için, gelişmelerinde yol gösterici olacağına inanıyorum.

Bu çalışmaya emeği geçen tüm meslektaşlarımıza, kitabın basımı için olanak sağlayan MİTAGED’e desteklerini hiç esirgemeyen aileme sonsuz sevgi, saygı ve şükranlarımı sunuyorum.

Erkan KARAARSLAN

Nisan 2007

Ankara

İÇİNDEKİLER

I. BÖLÜM 45 SORUDA DEVLET MUHASEBESİ

Soru 1- Muhasebe Nedir Nasıl Tanımlanmalıdır?............................ 3 Soru 2- Devlet Muhasebesinin Amacı Nedir?.................................. 4 Soru 3- Nakit Esasına Dayalı Devlet Muhasebesi Nedir?................. 7 Soru 4- Tahakkuk Esasına Dayalı Devlet Muhasebesi Nedir?.......... 8 Soru 5- Temel Muhasebe Kavramları Nelerdir? .............................. 9 Soru 6- Dünyada Devlet Muhasebesi Alanında Yaşanan

Gelişmeler Nelerdir?........................................................................... 11 Soru 7- Muhasebe işlemi nedir?..................................................... 14 Soru 8- Mali varlıklardan ne anlaşılması gerekmektedir? ............... 14 Soru 9- Yeniden değerleme uygulamasının yapılmasında nelere

dikkat edilmelidir?.............................................................................. 14 Soru 10- Diğer idare, kurum ve kuruluşlara verilecek paylarda

nelere dikkat edilmelidir?.................................................................... 15 Soru 11- Mali raporlamanın amaçları nelerdir? .............................. 16 Soru 12- Düzenlenecek temel mali tablolar nelerdir?...................... 16 Soru 13- Hesap Planı Nasıl Sınıflandırılmaktadır? ......................... 17 Soru 14- Hatalı Muhasebe Kayıtları Nasıl Düzeltilir?......................19 Soru 15- Mali Raporlama ile Hesap Verme Sorumluluğu

Arasındaki İlişki Nedir?...................................................................... 19 Soru 16- Mali Raporlama ile Mali Saydamlık Arasında Nasıl Bir

İlişki Vardır? ...................................................................................... 20 Soru 17- Mali Raporlama ile Orta Vadeli Harcama Programı

Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?......................................................... 22 Soru 18- Diğer hazır değerler hesabı hangi durumlarda kullanılır?.. 23 Soru 19- Dövizlerin Hesaba Alınmasında Dikkat Edilmesi

Gereken Hususlar Nelerdir?................................................................ 24 Soru 20- Hazır Değerler Hesap Grubu İle İlgili Neler

Söylenebilir? ...................................................................................... 26

Soru 21- Muhasebe yetkilisi mutemedi olarak seçilen görevlinin ilk görevlendirmesi sırasında muhasebe yetkilisine yazılı olarak bildirilmesi zorunlu hususlar nelerdir? ................................................ 27

Soru 22- Kurum malı olarak konvertibl olmayan yabancı para teslim alınmasının kaydı nasıl olmalıdır?............................................. 27

Soru 23- Herhangi bir muhasebe biriminde “519- Değer Hareketleri Sonuç Hesabı”nın borç bakiyesi vermesi ne anlama gelir?. 28

Soru 24- Dönem Sonu İşlemleri Nelerdir? ..................................... 28 Soru 25- Devlet Muhasebesinin Standartları Nelerdir? ................... 31 Soru 26- Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün Yeni Kamu Mali

Yönetim Sistemi İçindeki Rolü Ne Olmalıdır?..................................... 41 Soru 27- Bütçe Ödeneklerinin Kullanılmasına İlişkin Esaslar

Nelerdir? ............................................................................................ 43 Soru 28- Mahalli İdarelerde Ödenek Aktarımına Yetkili Olanlar

Kimlerdir?.......................................................................................... 46 Soru 29- Ödenek Aktarmasının Yapılamayacağı Gider Tertipleri

Nelerdir? ............................................................................................ 46 Soru 30- Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi İle Muhasebe

Sisteminde Yapılan Değişiklikler Nelerdir?......................................... 49 Soru 31- Avansların ve İlgili Ödeneklerin Mahsup Dönemine

Aktarılması ve Mahsubunun Yapılması İşlemleri Nasıl Yapılmaktadır?....................................................................................56

Soru 32- Amortisman ve Tükenme Payına Tabi Duran Varlıklar Hangi Hesaplarda İzlenir?................................................................... 57

Soru 33- Amortisman ve Tükenme Payına Tabi Tutulan Varlıkların Değeri Nasıl Tespit Edilir?................................................ 58

Soru 34- Amortisman ve Tükenme Payının Muhasebeleştirilmesi Nasıl Yapılır? ..................................................................................... 58

Soru 35- Karşılıksız Çıkan Çeklerle İlgili Yapılacak İşlemler Nelerdir? ............................................................................................ 61

Soru 36- Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi Kayıt Sistemi İle Nakit Esaslı Devlet Muhasebesi Kayıt Sistemi Arasındaki Farklar Nelerdir? ............................................................................................ 65

Soru 37- Denetim Defteri ve Denetim Raporları Dosyası ne zaman düzenlenir. Bu defter ve belgelerde hangi tür bilgiler yer alır? .. 75

Soru 38- Kaybedilen alındılar için verilecek kayıt örnekleri

nelerdir? Alındının Kaybedilmesi Ne Kadar Büyük Bir Sorundur? ...... 76 Soru 39- Hak Sahipleri Tarafından Kaybedilen Çekler İlgili

Yapılacak Olan İşlemler Nelerdir? ...................................................... 77 Soru 40- Kaybedilen veya Kullanılmayacak Hale Gelen Alındı ve

Çekler Hakkında Yapılacak İşlemler Nelerdir?.................................... 77 Soru 41- Alındı, Çek vb Belgelerin İptali Nasıl Yapılmaktadır?...... 78 Soru 42- Sayımlarda Kullanılacak Tutanaklar Nelerdir?................. 78 Soru 43- Yönetim Dönemi Hangi Zaman Aralığını Kapsar?........... 78 Soru 44- Devlet Muhasebesinde Yevmiye Sistemi Nasıl

Çalışmaktadır?.................................................................................... 78 Soru 45- Banka teminat mektuplarının muhasebeleştirilmesine

ilişkin tüm işlemleri açıklayabilir misiniz? .......................................... 79

II. BÖLÜM OKUYUCU SORULARI

35 Okuyucu sorusu........................................................................ 87

III. BÖLÜM DENEME SINAVI

Deneme Sınavı Soruları............................................................... 139

SORU VE CEVAPLARIYLA DEVLET MUHASEBESİ

2

3

Soru 1- Muhasebe Nedir Nasıl Tanımlanmalıdır? Bir yönetim biriminin mali nitelikli işlemlerinin düzenli bir

şekilde kaydedilerek belli dönemler itibariyle raporlanmak suretiyle ilgili kişi ve grupların bilgi ve yararlanmasına sunulması gerekir. Bu görevi yerine getiren sisteme-organizasyona muhasebe denilmektedir.

Muhasebe; en genel anlamda mali nitelikli işlemlerin ve olayların ulusal para birimi cinsinden kaydedilmesi, sınıflandırılması, raporlanması ve bu raporların yorumlanması bilim ve sanatıdır.

Diğer bir anlatımla muhasebe; bir yönetim biriminin varlıklarını, bu varlıkların kaynaklarını, bu kaynakların kullanılma biçimini, örgütün belli bir dönemde yürüttüğü faaliyetlerinin sonucu olarak varlık veya yükümlülüklerinde meydana gelen artış veya azalışları açıklayan bilgileri ortaya koyan ve bunları ilgili kişi ve kurumlara bilgi ihtiyaçları düzeyinde ileten bilgi sistemidir.

Muhasebe tanımlarında yer alan temel kavramlar aynı zamanda muhasebenin işlevlerini de ortaya koymaktadır. Bu kavramlar devlet muhasebesinin uygulanmasında ve anlaşılmasında ortak dil oluşturulmasını sağlamaktadır. Muhasebe dilinde kullanılan temel muhasebe kavramları kısaca aşağıdaki gibi açıklanabilir.

Kaydetme: Muhasebe uygulamalarında temel ilkelerden biri “muhasebe bir kayıt nizamıdır, öyleyse muhasebe olanı kaydetmelidir” şeklinde ifade edilebilir. Bu ifade, muhasebenin para ile ifade edilebilir nitelikli işlem ve olayları derleyip kendi kuralları çerçevesinde ve sadece gerçekleşen olayları kaydetmesi anlamına gelir. Para ile ifade edilemeyen işlem veya beklentilerin kaydı mümkün değildir.

Sınıflandırma: Derlenen ve belli bir sıraya göre kaydedilen bilgiler niteliklerine göre sınıflandırılır. Örneğin varlıkları oluşturan değerler öncelikle dönen değerler şeklinde: dönen değerler de kendi içinde daha ayrıntıda hazır değerler şeklinde, hazır değerler ise nakdin kasa veya bankada olmasına göre belli bir standart içinde gittikçe detaylandırılarak sınıflandırılır.

Rapor çıkarma: Bir bilgi sistemi olan muhasebeden üretilen bilgilerin, her yerde ve herkesçe kabul edilen ve anlaşılır bir şekilde kullanıcıların bilgi ihtiyaçlarına uygun olarak sunulması raporlama

4

işlemidir. Raporlama tanımındaki en önemli vurgu “kullanıcılardır”. Kullanıcılar, bir yönetim biriminin iç ve dış paydaşlarıdır. İhtiyaçlar yönünden ise bir yönetim biriminin üst yöneticisi, karar alma yetkisi olan diğer yöneticiler, yönetim biriminin faaliyetlerinden ekonomik ve sosyal olarak etkilenebilen üçüncü kişiler mali raporları kullananlardır.

Yorumlama: Muhasebe raporlarında yer alan bilgilerin anlamının olaylar ile bunların sonuçları arasındaki ilişkinin araştırılması yorumlamadır. Yönetim fonksiyonu da bulunan muhasebenin nihai işlevi, raporların yorumlanması yoluyla alınacak kararlara destek olması ve böylece hem geçmişin hesabı verilirken hem de geleceğin sağlıklı bir şekilde planlanmasıdır. Muhasebe ile uğraşan ve ilgilenenlerin en fazla zorlanacakları, bilgi ve yeteneklerini gösterecekleri alan kaydedilip, sınıflandırılan ve rapor edilen hususların yorumlanmasıdır. O nedenle muhasebede mali işlemlerin hesaplar şeklinde sınıflandırılması ve aynı nitelikteki işlemlerin aynı hesaba kaydedilmesi raporların sağlıklı bir şekilde yorumlanabilmesi için önemlidir.

Soru 2- Devlet Muhasebesinin Amacı Nedir? Devlet muhasebesinin temel amacı, kapsama giren idare ve

kurumların bir mali yıla ait faaliyetleri ile gelir ve giderlerinin yönetim ve kontrolüne yardımcı olmaktır. Devlet muhasebesi bu amaca yönelik olarak mali yıl içerisinde gerçekleşen gelir ve giderlerdeki değişimleri tespit ve kayıt ederek sonuçlarını raporlar şeklinde ortaya koyar.

Devlet muhasebesinin diğer bir amacı ise, genel yönetim birimlerine ait varlık ve kaynakları (ilerde hüküm ifade edecekler dahil) en iyi şekilde izlemek ve dönem sonlarında ilgililere ihtiyaçlarına uygun bir şekilde raporlamaktır.

Devlet muhasebesinin mali yönetim aracı olma yönündeki bir diğer amacı ise, devletin gerçekleştirdiği hizmetlerin maliyetlerini ortaya koyarak, etkinlik, etkililik ve verimlilik analizlerine temel oluşturmaktır. Başka bir deyişle, devletin icra ettiği faaliyetlerin rasyonel olup olmadığını tespit etmektir. Bu kapsamda devlet muhasebesi kamu idarelerinin performans kriterlerini gerçekleştirip

5

gerçekleştiremediklerine yönelik olarak yapılacak denetim ve değerlendirmelere de sayısal veriler üretir.

Devlet muhasebesi, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin, hesap ve kayıt düzeninde saydamlık, hesap verilebilirlik ve tekdüzenin sağlar. Bütün mali işlemlerin kayıt altına alınması, faaliyetlerin ve işlemlerin gerçek mahiyetlerine uygun olarak, sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tabloların zamanında, doğru, muhasebenin temel kavramları ve genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri çerçevesinde önceden belirlenen standartlara uygun, yönetimin ve ilgili diğer kişilerin bilgi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde hazırlanması gerekir. Bu yönüyle, devlet muhasebesi, karar, kontrol, saydamlık ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlar.

Devlet muhasebesi, gayri safi milli hasıla, milli gelir ya da büyüme oranı gibi ulusal ekonominin büyüklüğünü ölçmez. Fakat, ulusal ekonominin bütününü kapsayan ölçümler için önemli bir girdi ve altyapı oluşturur. Zira devlet hesapları, ulusal hesapların önemli bir kısmını oluşturmaktadır. O nedenle, devletin mali işlemlerini kaydeden ve raporlayan sağlam bir muhasebe sistemi, söz konusu ulusal büyüklüklerin doğru ve güvenilir bir şekilde hesaplanmasına temel oluşturur.

Devlet muhasebesinin amacı, genel yönetim kapsamına dahil olan merkezi yönetim, yerel yönetimler ve sosyal güvenlik kurumlarında ortak muhasebe ve raporlama standartları oluşturmak ve kapsama dahil bütün yönetim birimlerinde karşılaştırma yapmaya ve konsolide edilmeye elverişli mali raporların hazırlanmasını sağlamaktır.

Bir bilgi sistemi olan muhasebe, bir yönetim biriminde kendisinden beklenen işleve bağlı olarak değişen boyutlarda fonksiyon üstlenir. Bazı yönetim birimlerinde varlık ve yükümlülüklerin izlenmesi yeterli bulunurken, bazı yönetim birimlerinde ise muhasebeden tüm ilgili grupların (yöneticiler, çalışanlar, dış paydaşlar) ihtiyacına cevap verecek bilgilerin (yöneticilerin karar geliştirebilmeleri, verimlilik ve etkinlik durumunun izlenmesi, yükümlülüklerin izlemesi gibi) üretilmesi ve raporlanması beklenir.

6

Bir yönetim biriminin özelliğine ve ihtiyacına uygun olarak organize edilmiş bir muhasebe, yönetimde etkinlik sağlar. Çünkü muhasebe:

-Bilgi aracıdır. Geçmiş işlemleri kaydederek yazılı bir bellek oluşturur.

-Kontrol aracıdır. Sorumluların işlemlerinin derece derece kontrolü yanında, bütçe veya standartlarla gerçekleşmeleri karşılaştırıp sapmaları ortaya çıkarır.

-Öngörme aracıdır. Ürettiği bilgiler ile geleceğe ait tahminlerde bulunmaya ve planlamaya yardımcı olur.

Kısaca, kontrol ve yönetim fonksiyonlarına sahip muhasebenin kapsamını muhasebenin ilgili olduğu organizasyonla ilişkili grupların bilgi ihtiyaçları belirlemektedir.

Günümüzde görev ve yetkileri giderek artan kamu idarelerinin başarılı bir şekilde yönetilebilmesi için bazı yönetim bilgi ve tekniklerini kullanmak zorunlu hale gelmiştir. Artık pek çok yönetim biriminin ekonomik ve mali yapısına ilişkin muhasebe verileri olmadan ve bu temelde karar geliştirmeden bu birimleri yönetme imkanı zorlaşmaktadır. İçinde bulunduğumuz çağda, kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması, kendilerine kamu kaynaklarını kullanma yetkisi verilen kamu görevlilerinin hesap verme sorumluluğu ve devlet faaliyetlerinde saydamlık gibi kavramlar modern kamu mali yönetim sistemlerinin temel unsurlarıdır. Devlet muhasebesi kamu kaynaklarının nasıl kullanıldığının sorgulanması, kamu görevlilerinin hesap verme sorumluluklarının yerine getirilmesi ve devlet faaliyetlerinde saydamlığın sağlanmasında en önemli araç haline gelmiştir.

Devlet muhasebesi, kamu mali yönetiminde kilit bir rol oynar. Kamu yönetimlerini yeniden yapılandırma çabası içerisindeki ülkelerin, reform çalışmalarına muhasebe sistemlerini düzeltmekle ve daha doğru, daha zamanlı, daha güvenilir bilgi üretebilir hale getirmekle başlamaları rastlantı değildir. Devlet muhasebesi hükümetlerin mali politikalara ilişkin işlemlerinin kayıtlarını tutar ve raporlar. Bu nedenle, devlet muhasebesi mali hesap verilebilirliğin ve saydamlığın en önemli unsurlarındandır.

7

Muhasebe, kamu kaynaklarının nerelerde ve nasıl kullanıldığının hesabını tutmayı kolaylaştıran ve bu suretle kamu fonlarını ellerinde bulunduran yöneticilerin bunları kendilerine verilen izinler çerçevesinde ve rasyonel olarak kullanıp kullanmadıklarının hesabını verebilmelerine olanak sağlayan önemli bir enstrümandır.

Kamu kesiminin ihtiyaç duyacağı tüm mali verilerin günü gününe, doğru, güvenilir bir şekilde kaydedilip saklanması; bunların değerlendirilerek analiz edilmesi ve böylece üretilen yönetim bilgileri ile mali bilgilerin karar verme durumundaki yöneticilerin kullanımına zamanında sunulması, sağlıklı bir kamu mali yönetimi için hayati önem taşır. İyi tasarlanmış bir yönetim bilgi sistemi, karar verme süreçlerinde yöneticilere doğru, güvenilir, zamanlı ve yeterli bilgi sağlar ve gerekli raporları üretir. Böylece yöneticilerin etkili, zamanında ve doğru kararlar almalarına yardımcı olurken, onların hesap verme yükümlülüklerini yerine getirmelerinde vazgeçilmez bir rol oynar.

Soru 3- Nakit Esasına Dayalı Devlet Muhasebesi Nedir? Nakit esaslı devlet muhasebesi, bir mali yıl içinde veya muhasebe

döneminde, nakit akımlarından doğan işlemleri kaydeder. Bu anlamda muhasebe mali işlemlerin ve olayların nakit alındığında veya ödendiğinde muhasebeleştirilmesidir. Nakit esaslı muhasebe, işlemlerden sağlanan hizmet ve faydaların ne zaman ortaya çıktığı ile ilgilenmez. Böyle bir muhasebe sisteminde mali raporlar, asıl olarak bütçe gelirlerini ve giderlerini, nakit girişlerini, nakit çıkışlarını, açılış ve kapanış nakit varlıklarını kaydeder ve raporlar.

Nakit esaslı devlet muhasebesi devletin sahip olduğu, özellikle maddi duran varlıkları, tahakkuk etmiş gelir ve giderleri, aktifleştirilmesi gereken varlıklara yapılan harcamaları, devlet borçları ile diğer yükümlülükleri, taahhüt ve garantiler ile varlık ve yükümlülüklere ilişkin fiyat ve miktar değişmelerini kaydetmez ve raporlamaz.

Muhasebe sisteminin kapsadığı işlemler nakit akımları ile sınırlı olduğundan saydamlık ve hesap verilebilirlilik amaçlarına fazla hizmet etmez. O nedenle nakit esaslı devlet muhasebesinin en azından, bütçe uygulamasından doğan taahhüt ve yükümlülükleri de

8

kapsaması veya bunlarla desteklenmesi gerekir. Ayrıca nakit esaslı devlet muhasebesi, emanet varlıklar ile teminat olarak alınan emanetler, avanslar, mali varlıklar gibi bazı varlık ve yükümlülüklerin muhasebeleştirilmesi ve tahakkuk esasına dayalı borç muhasebesi ile güçlendirilebilir.

Kayıt altına alınan ve raporlanan mali işlemlerin kapsamının dar olması, varlık ve yükümlülüklere ilişkin çok sınırlı veri sunması nedeniyle nakit esaslı muhasebe sisteminin saydamlık ve hesap verilebilirliğe katkısı da sınırlıdır.

Soru 4- Tahakkuk Esasına Dayalı Devlet Muhasebesi Nedir? Tahakkuk esasında işlemler ve olaylar, nakit akımlarının ne

zaman olduğuna bakılmaksızın, ortaya çıktıklarında kaydedilir. Gelirler hesabı, nakit olarak tahsil edilip edilmediklerine bakılmaksızın, mali yıl boyunca tahakkuk eden ve genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine göre gelir olarak kaydedilmesi gereken gelir işlemlerini, giderler hesabı da, yine, nakit olarak ödenip ödenmediklerine bakılmaksızın, mali yıl boyunca tahakkuk eden giderlerin toplamını gösterir. Anlaşılacağı gibi, tahakkuk eden gelir ve giderler, nakit akımlarından bağımsız olarak, doğdukları mali yılın hesaplarına ve raporlarına dahil edilirler. Böyle bir yaklaşım, ekonomik olaylara ilişkin işlemleri ait oldukları mali yılda kaydeder ve raporlar. Bu özelliği ile dönemsel mali raporlar ilgili faaliyet dönemlerine ilişkin mali işlemleri tam olarak yansıtırlar.

Tahakkuk esasına dayalı muhasebe sistemine göre üretilen mali raporlar, gelirleri, giderleri (amortisman dahil), varlıkları (mali ve mali olmayan varlıkları), yükümlülükleri ve diğer ekonomik akımları içerir. Tam tahakkuk esasına dayalı muhasebe, amortisman giderleri dahil, program maliyetlerinin tamamını hesaplar ve raporlar. Bu yönü ile devlet kaynaklarının etkin, verimli ve ekonomik kullanılıp kullanılmadığını ya da diğer bir ifade ile devlet yöneticilerinin performanslarının ölçümünde ve mali hesap verilebilirliğin sağlanmasında sağlam bir alt yapı oluşturur.

Tahakkuk esasına göre kaydedilen varlıklar; nakit, alacak hesapları, verilen borçlar gibi mali hesapları, fiziksel yapılar, fabrika, ekipman, tarihi varlıklar, sivil amaçlar için kullanılmak üzere elde

9

edilen ve ulusal savunma hizmetlerinin kullanımına tahsis edilen varlıklar ve doğal kaynaklar gibi varlıkları, denizlerde ve göllerde avlanma hakkını, yer altı varlıklarını çıkarma hakkı ve patentler gibi diğer varlıkları kapsar. Fiziksel varlıklar, devlete ait şirketler ve iştirakler ile diğer maddi olmayan duran varlıkların muhasebeleştirilmesi ve raporlanması, özellikle bunların özelleştirilmesi sırasında, devlet mali yönetiminde saydamlık ve hesap verilebilirlik açısından önemlidir.

Taahhüt ve garantilere ilişkin olarak gelecekte doğabilecek yükümlülükler nazım hesaplarda kaydedilir, izlenir ve mali tabloların dipnotlarında bunlarla ilgili yeterli açıklamaya yer verilir. Bu anlamda bir yükümlülük geçmişteki bir işleme bağlı olarak gelecekte doğabilecek bir yükümlülüğü ifade eder. Tam tahakkuk esasına dayalı muhasebe sisteminde muhtemel yükümlülükler, gelecekte gerçekleşmesi yüksek olasılık dahilinde ise, gerçek yükümlülük olarak kabul edilir.

Tam tahakkuk esasına dayalı devlet muhasebesinde mali raporlar stoklara ve akımlara ilişkin işlemlerin hepsini kapsar ve stoklarda akımlara bağlı olarak ortaya çıkan bütün değişimleri gösterir. Bu sisteme göre üretilecek mali raporlar bilanço, faaliyet raporu ve nakit akım tablosudur. Bu tablolardan elde edilecek anahtar göstergeler ise net faaliyet dengesi, net borç verme/borç alma, nakit dengesi ve net değerdeki değişimdir. Nakit esasından farklı olarak hesaplanan bu göstergeler hükümetin ekonomik ve mali politikalarının etkilerini ve sonuçlarını raporlayarak, devlet hesaplarında saydamlığın ve kamu kaynaklarını kullananların hesap vermelerinin temelini oluşturur.

Soru 5- Temel Muhasebe Kavramları Nelerdir? Kavramlar, gözlemleri düzene koymanın ve anlayabilmenin

araçları olup bilgiler arasında ilgi kurulmasını sağlarlar. Kavramlar, ilgili bilim veya pratiğin ortak dili olup, aynı zeminde sağlıklı iletişim sağlanmasını sağlar. O nedenle devlet muhasebesinde ortak bir dil oluşturulması, mali rapor ve tabloların sağlıklı bir şekilde anlaşılması ve yorumlanmasında, önem taşımaktadır.

Muhasebenin temel kavramları da muhasebe ilkelerinin, dolayısıyla, muhasebe uygulamalarının dayanağını oluşturan, gözleme

10

dayalı temel düşünce ve çıkış noktalarıdır. Bunlar her yönetim biriminde amaca en uygun bilgi sistemini oluşturmak için geliştirilmişlerdir.

Muhasebenin temel kavramları, muhasebe ilkelerine göre daha evrensel olmalarına karşın, bunların sayıları ve bazen de tanımları konusunda yazarlar arasında farklı yaklaşımlar vardır. Bunlar bazen temel varsayım olarak da nitelendirilmektedir. Temel kavram veya varsayım olarak nitelendirilmesi yalnızca bir niteleme sorunudur. Fakat bu kavramlar muhasebe teorisi ve uygulamalarının temel taşlarıdır. Muhasebe öğrenmeye bu kavramların öğrenilmesi ve anlaşılması ile başlanılması gereklidir. Bu kavramları özümsemeden muhasebe öğrenmeye ve anlamaya çalışmak daha fazla çaba gerektirir. Çünkü sistemin temel özellikleri anlaşılmadığında, verilenin dışında karşılaşılan bir soruna temel esaslar çerçevesinde yorumlar ve çözümler getirmek mümkün olmayabilir.

Özel sektör muhasebe uygulamasında, Maliye Bakanlığınca yayınlanan Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliğinde 12 adet temel muhasebe kavramına yer verilmiştir. Özellikle ticari muhasebeye yönelik olarak belirlenen bu kavramlar devlet muhasebesi açısından da geçerlidir. Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde ülkemizde devlet muhasebesi uygulamasında 9 tane temel muhasebe kavramı tanımlanmıştır. Genel yönetim muhasebesi, muhasebe ilke ve kurallarının dayanağını oluşturan temel muhasebe kavramlara aşağıda açıklanmıştır.

a) Süreklilik: Kamu idarelerinin faaliyetleri, herhangi bir zaman sınırlamasına tabi olmaksızın sürdürülür.

b) Dönemsellik: Kamu idarelerinin faaliyetleri, belirli dönemlerde raporlanır ve her dönemin faaliyet sonuçları diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanır.

c) Parayla ölçülme: Parayla ölçülebilen ekonomik olay ve işlemlere ilişkin muhasebe kayıtları, ortak ölçü olarak ulusal para birimi ile yapılır.

d) Maliyet esası: Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan kalemler hariç, kamu idareleri tarafından edinilen varlık ve hizmetler, bunların elde edilme

11

maliyet bedelleriyle muhasebeleştirilir. Maliyet bedeli tespit edilemeyen varlık ve kaynakların değerlemesine ilişkin hükümler saklıdır.

e) Belgelendirme: Muhasebe kayıtları, gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş belgelere dayandırılır.

f) Tutarlılık: Muhasebe uygulamalarının, faaliyet ve bütçe uygulama sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların birbirini izleyen dönemlerde tutarlı bir şekilde karşılaştırılabilirliğinin sağlanması esastır. Uygulanan muhasebe politikalarının değişmesi durumunda, değişikliklerin ve mali etkilerinin mali tablo dipnotlarında açıklanması zorunludur.

g) Tam açıklama: Mali tablolar, bu tablolardan yararlanacak olanların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır şekilde düzenlenir.

h) Önemlilik: Bir hesap kalemi veya mali bir olayın nispi ağırlık ve değerinin, mali tablolarda yer verilecek önemde olması esastır.

i) İhtiyatlılık: Muhasebe uygulamasında muhtemel risklere ve olaylara karşı bu Yönetmelikte belirtilen durumlarda karşılık ayrılır. Faaliyet sonucunu değiştirmeye yönelik olarak gizli yedekler ya da gereğinden fazla karşılık ayrılamaz.

Bu kavramların evrensel boyutu da vardır. Bu yönüyle muhasebenin her yerde aynı esaslar etrafında şekillenip uygulanmasına imkan verirler. Böylece devlet sektöründe muhasebe uygulamalarının daha kolay anlaşılabilmesi için ortak bir dil oluşturulmasını sağlar. Dünyadaki devlet muhasebesi uygulamaları bu kavramlar çerçevesinde şekillenmeye başlamıştır.

Soru 6- Dünyada Devlet Muhasebesi Alanında Yaşanan Gelişmeler Nelerdir?

Devlet muhasebesindeki gelişmeler temelde OECD, IMF, Dünya Bankası gibi uluslararası mali kuruluşlar ile Avrupa Birliği gibi ekonomik ve siyasi birleşmelerin devletlere ve bölgesel ekonomik ve siyasi birleşmelere ait mali istatistikler ve raporlar oluşturma ihtiyacından doğmuştur. Değişik muhasebe ve raporlama

12

sistemlerinde üretilen mali raporları birbirleriyle karşılaştırmak ve konsolide etmek mümkün değildir. Bu durum hem ülkeler mali istatistiklerinin konsolide edilmesi, hem bir ulusal ekonomi içinde alt sektörlerde farklı yönetim birimlerinin hesaplarının birleştirilmesinde ve bunların sonucunda ulusal ekonomiye ilişkin mali istatistiklerin oluşturulmasında aynıdır.

Bir ulusal ekonomide örneğin merkezi yönetim ile yerel yönetime dahil birimler farklı muhasebe standartları uyguluyorlarsa bunlara ilişkin birleştirilmiş mali rapor üretmek mümkün değildir. Yine aynı şekilde, örneğin, Avrupa Birliği içinde üye devletler farklı muhasebe standartları uyguluyorlarsa Birliğin mali tablolarını oluşturmak oldukça zordur. Daha da geniş kapsamlı düşünülürse, örneğin IMF, dünya ülkelerinin mali istatistiklerini derlemektedir. Farklı ülkelerden gelen ve farklı muhasebe standartlarına göre üretilmiş devlet mali istatistiklerini birbiri ile karşılaştırmak ve doğru bir şekilde birleştirmek mümkün değildir.

Bütün bunlar, yukarıda anılan uluslararası kuruluşların dünya ülkelerinde benzer muhasebe ve raporlama sistemlerinin oluşturulması yönündeki gayretlerini arttırmaktadır. Bu kapsamda, gerçekleştirilen başlıca çalışmalar aşağıda özetlenmiştir.

Ulusal Hesaplar Sistemi 1993 (SNA 93): SNA 1993, Avrupa Birliği, Uluslararası Para Fonu (IMF), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD), Dünya Bankası (WB) ve Birleşmiş Milletler (UN) tarafından, ulusal ekonomilerin kurumlar, sektörler ve alt sektörler bazında sınıflandırılması, akımlar, stoklar ve muhasebe kuralları, üretim hesabı, gelir dağılımı, sermaye hesabı, mali hesaplar, bilanço, dış dünya ile yapılan ekonomik faaliyetler, fiyat ve değer değişimleri, nüfus ve işgücü girdileri, fonksiyonel sınıflandırma gibi ulusal ekonomilerin ölçümüne yönelik standartlar ve kurallar oluşturulması amacıyla hazırlanmıştır. Yukarıda belirtilen konular itibariyle muhasebe ve raporlama sistemlerinin oluşturulmasında dikkate alınması gereken muhasebe ilkelerine ilişkin esasları içermektedir.

Devlet Mali İstatistikleri Elkitabı 2001 (GFSM2001): GFSM 2001, IMF tarafından dünyada tahakkuk esaslı muhasebe ve

13

raporlama alanında ilerleme kaydetmiş Avustralya, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerden ve WB, UN, OECD ve Avrupa Komisyonundan uzmanların da katılımıyla hazırlanan ve tahakkuk esasına göre, bilanço, faaliyet raporu gibi devlet mali istatistiklerinin hazırlanmasını ve stokların, yükümlülüklerin, gelirlerin ve giderlerin her ülkede aynı sınıflandırmaya tabi tutulmasını ve raporlanmasını amaçlayan bir düzenlemedir. Kapsam ve düzenlediği kurallar itibariyle, özellikle varlıklar, yükümlülükler ile gelir ve gider sınıflandırılması gibi muhasebe ve raporlama sistemlerinin oluşturulmasında dikkate alınması gereken hususları içermektedir.

GFSM2001 nakit esasına göre raporlamayı öngören eski GFS 1986 elkitabından hareketle, tahakkuk esasında muhasebe ve raporlamaya yönelmiş olup, yeni düzenlemenin hem ESA95 ve hem de SNA93’e uygun olması için gayret gösterilmiştir.

Avrupa Hesap Sistemi 1995 (ESA95): Avrupa Birliğinin istatistik alanında çalışmalar yapan alt kuruluşu olan EUROSTAT tarafından hazırlanan ve Birliğe üye ve aday ülkelerde aynı tabandan karşılaştırılabilir ve konsolide edilebilir istatistikler oluşturulmasını amaçlayan bir çalışmadır. Kapsamı ve düzenlediği hususlar itibariyle SNA93 ile paralellikler taşımaktadır. ESA95 bir ülkenin bütününe yönelik istatistiklerin derlenmesine yönelik esasları düzenlemektedir. Bunların içinde genel yönetim sektörüne ait mali istatistikler önemli yer tutmaktadır.

Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu Uluslararası Kamu Sektörü Muhasebe Standartları Kurulu (IFAC-IPSASB): IFAC’ın devlet muhasebesi alanında çalışan bir alt komitesi olan “Uluslararası Kamu Sektörü Muhasebe Standartları Kurulu” dünyada ortak devlet muhasebe ve raporlama standartları oluşturulmasına yönelik olarak çalışmalar yapmaktadır. Bu çalışmalar uluslararası mali kuruluşlar, bölgesel ekonomik ve siyasi birleşmelerce uygulanmakta ve ayrıca pek ülke bu Kurul tarafından yapılan çalışmaları yakından izlenmektedir.

Yukarıda bahsedilen düzenlemeler ve çalışmalar birbirinden çok farklı değildir. Özellikle SNA93, GFSM2001 ve ESA95 devlet mali istatistiklerinin kapsamı konusunda ve devlet hesapların

14

sınıflandırılması konusunda oldukça benzer düzenlemeleri içermektedirler. Bunun yanında daha önce de ifade edildiği gibi uluslar arası kuruluşlar ve devlet muhasebesi alanında gelişmiş ülkelerin temsilcilerinden oluşan bir çalışma grubu farklılıkları gidermeye ve genel yönetim sektöründe ortak muhasebe ve raporlama standartları oluşturmaya yönelik çalışmalarına devam etmektedir.

Soru 7- Muhasebe işlemi nedir? Bir kamu idaresinin başka bir kamu idaresi veya diğer üçüncü

kişilerle olan karşılıklı ekonomik ilişkileri veya kamu idaresinin kendi içinde muhasebe işlemi olarak değerlendirilmesi ve raporlanması gereken ve para cinsinden ifade edilebilen her türlü işlemi muhasebe işlemidir.

Muhasebe işlemi; a) Karşılıklı yükümlülük doğuran mübadele ilişkisi, b) Bir mal veya hizmetin karşılıksız olarak başka bir kuruma

veya diğer üçüncü kişilere devri, c) Kamu idaresinin kendi içinde muhasebe işlemi olarak

değerlendirilmesi gereken ve para cinsinden ifade edilebilen amortisman hesaplanması, yeniden değerleme yapılması, stokların kullanılması,

ve benzeri şekillerde gerçekleşir. Soru 8- Mali varlıklardan ne anlaşılması gerekmektedir? Mali varlıklar; kasadaki nakit, banka hesaplarındaki mevcutlar,

verilen borçlardan doğan alacaklar, senet, tahvil ve benzeri menkul varlıklar, sermaye payları, mali türevler, bir sözleşmeden doğan alacağı ifade eden haklar ve hesaplarda kayıtlı alacaklar gibi maddi ve maddi olmayan varlıklar dışındaki her türlü değerleri kapsar. Mali varlıklar, kaynaklarına ve türlerine göre sınıflara ayrılarak kaydedilir ve raporlanır.

Soru 9- Yeniden değerleme uygulamasının yapılmasında nelere dikkat edilmelidir?

Kamu idareleri, bilançolarına dahil amortismana tabi varlıkları ve bu varlıklar üzerinden ayrılmış olup bilançolarında gösterilen amortismanları, son üç yıllık fiyatlar genel düzeyindeki değişim

15

toplamı % 25’i geçerse, her hesap dönemi sonu itibarıyla Bakanlıkça belirlenecek esas ve usullere göre aşağıdaki şekilde yeniden değerlemeye tabi tutarlar.

a) Bilanço varlıkları ve bu varlıklar için geçmiş yıllarda ayrılmış olan amortismanlar, yeniden değerlemenin yapılacağı yıla ait oran ile çarpılmak suretiyle yeniden değerlenir.

b) Yeniden değerleme neticesinde doğacak değer artış ve azalışları, ilgili maddi duran varlık hesabına kaydedilirken, karşılıkları da yeniden değerleme farkları hesabına kaydedilir. Değer artış veya azalışı, amortismana tabi varlıkların yeniden değerlemesinden önceki net bilanço varlık değerlerinin, bu kıymetlere yeniden değerleme oranının tatbikinden sonra bulunacak net bilanço varlık değerlerinden indirilmesi suretiyle bulunur. Net bilanço varlık değeri, varlıkların bilanço varlıklarında yazılı değerlerinden, birikmiş amortismanın düşülmesi suretiyle bulunan miktarı ifade eder.

c) Bir hesap dönemi sonu itibarıyla yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı, Bakanlıkça belirlenir.

d) Hesap dönemi içinde edinilen amortismana tabi varlıklar için edinildiği dönem için yeniden değerleme yapılmaz.

e) Değerleme, mali yıl sonu itibarıyla yapılır. f) Bir varlığın yeniden değerlemesi sonucunda ortaya çıkan

artış tutarı, öz kaynaklar ana hesap grubu içindeki yeniden değerleme farkları hesabına ilave edilir. Bir varlık herhangi bir nedenle elden çıkarılmışsa yeniden değerleme artışı da hesaplardan çıkarılır. Yeniden değerleme farkları hesabına kaydedilmiş tutarlar ilgili varlık tamamen amorti edildikten sonra net değer hesabına aktarılabilir.

Soru 10- Diğer idare, kurum ve kuruluşlara verilecek paylarda nelere dikkat edilmelidir?

Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin topladığı vergi, resim, harç ve benzeri gelirlerden diğer idare, kurum ve kuruluşlara verilecek payların, geliri toplayan kamu idaresi bütçesine bu amaçla konulacak ödeneklerden karşılanması zorunludur.

Malî yıl içinde kullanılabilecek ödenek, ilgili kanun hükümleri uyarınca tahsil edilen tutar dikkate alınarak hesaplanacak pay tutarını

16

geçemez. Hesaplanan pay tutarının, bu amaçla tahsis edilen ödenek tutarını aşması halinde, aradaki farkı geçmemek kaydıyla ödenek eklemesi yapmaya genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde Maliye Bakanı, diğer idarelerde üst yöneticiler yetkilidir.

Soru 11- Mali raporlamanın amaçları nelerdir? Mali raporlama ile genel olarak kaynakların dağıtımı,

uygulanan mali politikaların etkileri ile ileriye yönelik politika oluşturulması ve karar verilmesinde, kamu idaresinin mali durumu, performansı ve nakit akımları hakkında kullanıcılara kapsamlı bilgi sağlanır. Mali tablolar kamu idarelerinin;

a) Kaynaklarının dağılımı ve kullanımını, b) Faaliyetlerinin nasıl finanse edildiği ve nakit ihtiyacının nasıl

karşılandığını, c) Faaliyetlerini finanse edebilme ve sorumlulukları ile

taahhütlerini yerine getirebilme yeteneğini, d) Mali durumu ve mali durumundaki değişiklikleri, e) Faaliyetlerindeki performans, etkinlik ve başarısını, f) Kendilerine sağlanan kaynakları bütçelerine uygun ve yasal

şekilde kullanıp kullanmadıklarını, g) Mali işlemlerinde saydam olup olmadıklarını ve hesap

verilebilirliğini, gösterir. Mali tablolar, bu amaçların gerçekleştirilebilmesi için; kamu

idarelerinin varlıkları, yabancı kaynakları, öz kaynakları, gelirleri, giderleri ve nakit akımları hakkında bilgi verir. Mali tabloların, kullanıcıların karşılaştırma yapabilmelerini mümkün kılmak için son üç dönemin verilerini de içermeleri ve herkes tarafından anlaşılmalarını sağlayacak şekilde ve açıklamaları ile birlikte hazırlanmaları esastır.

Soru 12- Düzenlenecek temel mali tablolar nelerdir? Yönetmelik kapsamına dahil kamu idarelerince aşağıda sayılan

mali tablolar hazırlanır ve kamuoyunun bilgisine sunulur. a) Bilanço

17

b) Faaliyet Sonuçları Tablosu c) Bütçe Uygulama Sonuçları Tablosu d) Nakit Akım Tablosu e) Mali Varlık ve Yükümlülükler Değişim Tablosu f) İç Borç Değişim Tablosu g) Dış Borç Değişim Tablosu h) Şarta Bağlı Varlık ve Yükümlülükler Tablosu i) Gelirlerin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu j) Giderlerin Kurumsal Sınıflandırılması Tablosu k) Giderlerin Fonksiyonel Sınıflandırılması Tablosu l) Giderlerin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu m) Bütçe Gelirlerinin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu n) Bütçe Giderlerinin Kurumsal Sınıflandırılması Tablosu o) Bütçe Giderlerinin Fonksiyonel Sınıflandırılması Tablosu p) Bütçe Giderlerinin Finansal Sınıflandırılması Tablosu r) Bütçe Giderlerinin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu s) Bütçe Giderleri ve Ödenekler Tablosu Kamu idarelerince üretilen mizanlar, yukarıda sayılan mali

tablolarla birlikte belirlenen sürelerde Bakanlığa gönderilir. Yukarıda belirtilen ve şekilleri bu Yönetmelik ekinde yer alan

mali tabloların şekilleri üzerinde değişiklik yapmaya, kamu idareleri itibarıyla türlerini belirlemeye veya ihtiyaç duyulması halinde yeni mali tablolar oluşturmaya ve elektronik ortamda alınmasıyla ilgili düzenlemeler yapmaya Bakanlık yetkilidir.

Soru 13- Hesap Planı Nasıl Sınıflandırılmaktadır? Tahakkuk esaslı muhasebe sistemine geçmeden önce devlet

muhasebe sistemine yöneltilen temel eleştirilerden birisi belli bir kodlama sistematiğinin olmaması ve sistematik bir kodlamaya göre kaydedilmeyen mali işlemlerin konsolide edilememesi ve yönetime yeterli, anlamlı ve karşılaştırılabilir bilgi sunulamamasıydı.

18

Yeni sistemde bu eleştiri de dikkate alınarak hesap planı genel kabul gören muhasebe sınıflandırmasına uygun olarak sınıflandırılmıştır. Hesap planı ondalık (desimal) kod sistemine göre sınıflandırılmıştır. Yardımcı hesaplar ise yukarıdaki bölümde ayrıntılarına yer verildiği üzere analitik bütçe kod sistemiyle uyumlu olarak dört düzeyde ve her düzeyi iki haneden oluşmak üzere kodlanmıştır. Yardımcı hesapların değiştirilmemesi esas olmakla birlikte, özellikle bütçe işlemlerine ilişkin olarak ekonomik kodlar dolayısıyla yardımcı hesaplar yılı merkezi yönetim bütçelerine göre değişebilecektir.

Aşağıda hesap planlarının sınıflandırması ve bunların detaylarına yer verilmiştir.

X Ana Hesap Grubu XX Hesap Grubu XXX Hesap (Büyük Defter Hesabı) XXX. XX 1 inci Düzey Yardımcı Hesap XXX. XX. XX 2 nci Düzey Yardımcı Hesap XXX. XX. XX. XX 3 üncü Düzey Yardımcı Hesap XXX. XX. XX. XX. XX 4 üncü Düzey Yardımcı Hesap Çerçeve hesap planı; Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde

belirtilen ana hesap grupları, hesap grupları ve hesapların tamamından oluşmaktadır. Bu hesap planı genel yönetim sektörünün tamamı için geçerli olup, kapsama giren idareler hesap planlarını buna göre oluşturmak zorundadırlar.

Hesap planı; Ana hesap grupları, hesap grupları ve hesaplardan oluşur.

Detaylı hesap planı; Ana hesap grupları, hesap grupları ve hesapları içeren hesap planı ile dört düzeyli ve her bir düzeyi iki haneli yardımcı hesaplardan oluşur.

Hesap planı; Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde yer alan çerçeve hesap planından ve ihtiyaç duyulması halinde açılacak diğer hesaplardan oluşur.

19

Detaylı hesap planı; genel yönetim sektörüne dahil tüm kurum ve idareler tarafından kullanılmak zorunda olan ortak yardımcı hesaplar ile kamu idarelerinin ihtiyaçlarına göre açılan yardımcı hesaplar toplamından oluşur.

Soru 14- Hatalı Muhasebe Kayıtları Nasıl Düzeltilir? Yapılan muhasebe hatalarının yine muhasebe kaydı ile

düzeltilmesi zorunluluğu, hem Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde hem de idarelere ilişkin düzenlemelerde yer almaktadır almaktadır. Yevmiye kayıtlarında meydana gelebilecek her türlü yanlışlık ancak muhasebe kaydıyla düzeltilir. Bu durum Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde muhasebe standardı olarak şu şekilde ifade edilmektedir; “Devlet muhasebesi uygulayan kamu idarelerinin muhasebe birimleri, muhasebe işlemlerini, gerçekleşme sırasına göre düzenli bir şekilde hesap dönemi başında "1" den başlamak üzere hesap döneminin sonuna kadar numaralandırarak kaydederler. Muhasebe kayıtları ancak yeni bir muhasebe kaydı ile düzeltilir. Muhasebe belgesinde, düzeltme işleminin gerekçesine yer verilir.”

Bilindiği üzere Genel Yönetim kapsamındaki tüm kamu idarelerinde kurulan yeni muhasebe sistemi; hem nakit esasına göre bütçe uygulamalarını hem de tahakkuk esasına göre faaliyet sonuçlarını izleyebilmekte ve bütçe hesaplarına yapılan kayıtlarda, yansıtma hesapları da kullanılmaktadır. Bu nedenle bütçe hesaplarının bulunduğu yevmiyelerde yapılan hatalarda düzeltme işlemlerinde yansıtma kayıtlarının da düzeltilmesi gerekecektir.

Soru 15- Mali Raporlama ile Hesap Verme Sorumluluğu Arasındaki İlişki Nedir?

Hesap verme, yönetim olgusunun özünde vardır ve bu nedenle de kendilerine kamu kaynaklarını yönetme ve kullanma yetkisi ve görevi verilen kamu görevlileri ve örgütsel birimlerin en temel yükümlülüğüdür. Hesap verme yükümlülüğünün kamu yönetiminde oluşturduğu zincir, demokrasiler bakımından doğal ve son derece elzem bir ilişki olarak kabul edilmektedir. Zira halkın kendini yönetmesi için demokratik yolla seçtiği vekillerinden ve onların vekili durumundaki atanmış yöneticilerden, kendilerine tevdi edilen

20

görevlerin ifası ve kamu kaynaklarının kullanımı konularında bilgi isteme ve hesap sorma hakkı demokratik rejimin özünde bulunan bir yetkidir. Demokrasilerde bu yetkinin temel biçiminin ve asgari sınırlarının anayasa veya yasalarla düzenlenmesinin bile yersiz olacağı ileri sürülmektedir. Öte yandan, açıkladığımız anlamdaki hesap verme yükümlülüğü aynı zamanda günümüz kamu yönetimleri bakımından bir çağdaşlık kriteri olarak da algılanmakta; ve yönetimde çağdaşlık ile demokrasiyi buluşturmaktadır. Zira demokrasinin özü de, ülkeyi yönetenlerin vatandaşlara karşı sorumlu olmaları ve onlara hesap vermeleridir.

Devlet Muhasebesi, kaynak kullanımı gerektiren işlemleri kaydetmeli ve bu işlemleri özetleyen mali raporların hazırlanmasına temel teşkil etmektedir. Bu nedenle mali raporlama, birçok kaynağın kullanıldığı mali hesap verme süreci için temel bir unsur olma özelliğini taşır. Kamu yönetiminde mali hesabın tutulması (muhasebe ve mali raporlama) ile birlikte bütçeleme ve denetim hesap verebilirliğin temel öğelerini oluşturur. Bu anlamda özellikle mali raporlama aynı zamanda yönetimin hesap verme yükümlülüğünü ifa etmesinin bir enstrümanı konumundadır. Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi ile getirilen gelişmiş raporlama sistemi sayesinde, yönetimin hesap verme sorumluluğunu yerine getirebileceği sağlam bir temel oluşturulmaktadır.

Soru 16- Mali Raporlama ile Mali Saydamlık Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?

Mali saydamlık, hükümetin yapısının ve fonksiyonlarının, mali politika planlarının, kamu sektörü hesaplarının ve mali hedeflerinin kamuoyuna açık olmasıdır. Saydamlık, devlet adına gerçekleştirilen bütün işlemlerin açıkça görülebilmesini ve anlaşılmasını gerektirir. Bir ülkede mali saydamlıktan söz edebilmek için, kamuoyuna tüm mali faaliyetleri (bütçe dışı faaliyetler dahil) gösteren açıklıkta bilgi verilmesi, gerçekleşmesi muhtemel büyüklükleri içeren mali risklerin, vergi harcamalarının ve yarı mali nitelikteki faaliyetlerin raporlanması, ayrıca, mali bilgilerin yayınlanması konusunda açık bir taahhütte bulunulması gereklidir. Mali raporlama, zamanında, kapsamlı, güvenilir olmalı ve bütçeden sapmaları açıkça tanımlamalıdır. Ayrıca, mali bilgiler kamuoyuna açık olmalıdır.

21

Ülke ekonomisindeki gelişmelerin daha doğru değerlendirilmesi ve kamu yönetiminde etkinliğin artırılması için mali saydamlığın sağlanması bugün artık temel ön koşullardan birisi haline gelmiştir. Bu bağlamda uygulanmaya konulan ve tahakkuk esasına dayanan yeni Devlet Muhasebesi sisteminden elde edilen mali raporların şeffaflığa sağlayacağı/sağladığı katkılar şu şekilde sıralanabilir:

-Genel yönetim sektörü içindeki bütün kurumların mali işlemlerinin aynı muhasebe standartlarına göre kaydedilmesi ve raporlanması sağlanmaktadır.

-Tahakkuk etmiş ancak ödenememiş borçların tespitine güvenilir bir dayanak sunulmaktadır.

-Geliştirilen muhasebe standartları ve hesap planıyla birlikte, hükümetin gerçekleşmesi muhtemel yükümlülükleri ve yarı mali nitelikli tüm faaliyetleri muhasebe sistemi tarafından uygun şekilde kayıt altına alınmaya ve raporlanmaya başlanmıştır. Borçlanma yoluyla nakit veya mahsup olarak elde edilen kaynakların kullanımı tamamen muhasebe tarafından izlenerek raporlanmaktadır.

-Sorumluluğun ve şeffaflığın temini için mali olaylar ait oldukları dönemde kaydedilecek ve raporlanacaktır.

-Mali raporların düzenli yayımlanması konusunda kesin taahhütlerde bulunulmuştur.

-Varsayım ve tahminlerdeki sapmalar ile gerçekleşmesi muhtemel yükümlülükler nedeniyle ortaya çıkabilecek mali riskler raporlanacaktır. Bunun yanı sıra devlete ait önceden belirlenmiş standartları olan bir bilanço çıkarılmakta, merkezi hükümetin borçları ve varlıklarının yapısı düzenli olarak gösterilmektedir.

-Kamu kaynağı kullanan tüm kurumların aynı tip mali raporlar hazırlaması ve bunların konsolide edilmesi sağlanarak kamu faaliyetleri hakkında bilgi edinilmeye başlanacaktır.

Kamu yönetiminde saydamlık ve hesap verme yükümlülüğü karşılıklı etkileşim içinde olan kavramlardır. Yani yönetimde saydamlığı sağlayabilmek için etkili ve iyi işleyen hesap verme süreçlerine; hesap verme süreçlerinin iyi işlemesi için de şeffaf mali politikalara ihtiyaç vardır. Bu nedenle sağlam bir hesap verme

22

yükümlülüğü, saydamlığı sağlamanın vazgeçilemez bir aracı; saydamlık da hesap verme yükümlülüğünü yerine getirebilmenin ön koşuludur. Esasen hesap verme yükümlülüğü kamu fonlarının kullanımına açıklık getirme, yani bu alanda saydam olma zorunluluğudur.

Soru 17- Mali Raporlama ile Orta Vadeli Harcama Programı Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?

Ülkemizde makro disiplinin sağlanmasını, stratejik önceliklere göre kamu kaynaklarının dağıtılmasını ve kaynakların uygulamada etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasını temin etmek amacıyla Orta Vadeli Harcama Sistemi diye adlandırılan ve çok yıllı (üç yıl) bütçe projeksiyonlarına dayanan bir kamu kaynak kullanım sistemi geliştirilmiştir.

Çok yıllı bütçeleme yapmayı esas alan bu sistem, karar alıcıların orta vadedeki harcama limitlerini öngörmelerine yardımcı olan ve bu limitlerin orta vadedeki harcama politikaları ve maliyetleri ile ilişkilendirilmesine imkan veren kamu harcama programlarını geliştirmeye yönelik bir süreçtir.

Orta Vadeli Harcama Sistemi kurmaya yönelik bir yaklaşım böyle bir sistemi öncelikle kendisine uyarlamaya çalışan ülkenin şartlarına bağlı olmaktadır. Mali politikalar ne kadar dengeden uzaksa, elde edilebilir kaynaklar ile politika, program ve proje ihtiyaçları da o kadar dengeden uzak olacaktır. Politika oluşturma, planlama ve bütçeleme ne kadar az bütünsellik gösteriyorsa, bütçenin oluşturulması ağırlıklı olarak daha çok kaynak bulma yani fonlama üzerinde yoğunlaşacaktır. Ücret ve maaş ödemeleri, faiz ödemeleri gibi sınıflandırılan harcama kalemlerinin bütçe içinde sürdürülemez hale gelmesi, güvenilir bir Orta Vadeli Harcama Sisteminin uygulamaya geçirilmesi sürecini daha da uzatacaktır.

Orta vadeli harcama programı ve çok yıllı bütçe yapılması açısından mali raporlamanın iki farklı fonksiyonu bulunmaktadır: Birinci fonksiyonu, harcama programı ve bütçenin yapılmasına katkı sağlamaktır. Bu, hem geçmiş yıl sonuçlarının raporlanması ile hem de gider taahhütleri hesabı, borç ve emanetler hesabı gibi hesapların raporlanması ile sağlanmaktadır.

23

Muhasebe sisteminde taahhütler izlenmektedir. Nazım Hesaplar Grubu içerisinde yer alan Taahhütler Hesabı, ileriye yönelik harcama taahhütlerini kaydetmekte ve raporlamaktadır. Ödeneği bulunmadığı için ödenemeyen yükümlülükler ile girişilen taahhütler, muhasebe sistemi tarafından izlenebilmekte ve bunların bütçedeki ödeneklerle ilişkisi kurulabilmektedir. Bütçenin ve orta vadeli harcama sisteminin hazırlanması ve uygulanmasına destek sağlayacak bir taahhüt izleme sisteminin bulunması ile birlikte, yeterli ödeneği olmayan taahhütlere girişilmeyecek ve yıllara sari işler için yeterli ödenek konulabilecektir.

Tahakkuk esaslı Devlet muhasebesinin yürürlüğe girmesi ile birlikte ödenek yokluğu nedeniyle ödenememiş devlet borçları ile girişilen taahhütlerden yıllara sari olanlar muhasebe disiplini içinde kaydedilmekte ve kurumlar itibarıyla detaylı bir biçimde raporlanabilmektedir.

Böylelikle ödenek ve nakit planlaması ile bütçenin hazırlanmasına destek sağlayacak bir borç ve taahhüt izleme sistemi kurulmuştur. Devlet sektörünün hangi zaman dilimlerinde hangi yükümlülüklerle karşılaşabileceği tespit edilebilecek ve orta-uzun vadeli planlar muhasebeden elde edilen bilgilerle yapılabilecektir.

İkinci fonksiyon ise, uygulama sonuçlarının raporlanması ile ortaya çıkmaktadır. Uygulama sonuçları ile harcama programları ve bütçe öngörüleri arasında ilişki kurulmaktadır. Böylece harcama programlarının ve bütçelerin gerçekçiliği ve yeni harcama programlarının revize edilmesi mümkün olmaktadır.

Tüm bunlar için sağlıklı işleyen ve yeterli argümana sahip (taahhüt ve tahakkuk hesapları, ödenek hesapları, yeterli detayda bilgi vs.) bir muhasebe sisteminin kurulmuş olması ve buradan sağlıklı bir raporlama yapılıyor olması gerekmektedir.

Soru 18- Diğer hazır değerler hesabı hangi durumlarda kullanılır?

Diğer hazır değerler hesabının kullanıldığı durumlar aşağıda sıralanmıştır.

1.Kasa ihtiyacı için bankadan çekilecek paralar için veznedar adına düzenlen çek tutarları ve bunlardan tahsil edilip kasa varlığına dâhil edilen tutarlar için,

24

2.Kasa fazlası paraların veznedarla bankaya gönderilmesinde, 3.Tahsil edilen kurum malı dövizlerin kurum hesabının bulunduğu

banka şubesi nezdinde açtırılacak döviz tevdiat hesabına gün sonlarında yatırılması durumunda,

4.Tutarı, Maliye Bakanlığınca belirlenen tutarı aşan kişilere ait dövizler, kurum hesabının bulunduğu banka şubesi nezdinde açtırılacak döviz tevdiat hesabına gün sonlarında yatırılması durumunda,

5.Bankadan gönderilecek dövizler için düzenlenen döviz gönderme emirleri karşılığı,

6.Bankadaki dövizlerden ulusal paraya çevrilecek olanlar için bankaya verilen talimatlar (Döviz Gönderme Emirleri Hesabı) karşılığı,

7.Dolaşımdan kaldırılması nedeniyle değiştirilmesi gereken madeni paraların Darphane ve Damga Matbaası Muhasebe Birimine teslim edilmesi halinde,

8.Hazır değerler hesap grubunda sayılan hesaplar içerisinde tanımlanmayan ve niteliği itibarıyla hazır değerler hesap grubunda izlenmesi gereken diğer hazır değerler

108- Diğer Hazır Değerler Hesabında izlenir. Soru 19- Dövizlerin Hesaba Alınmasında Dikkat Edilmesi

Gereken Hususlar Nelerdir? 1- Hazine malı veya kamu idaresine ait olarak muhasebe

birimlerine teslim edilen konvertibl yabancı paralarla, mevzuatı gereği bütçeye gelir kaydedilmek üzere döviz cinsinden tahsil edilen konvertibl yabancı paralar, tahsil edildiği veya teslim alındığı günkü T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden 105- Döviz Hesabına kaydedilerek bütçeye gelir kaydedilir.

2- Muhasebe birimlerince kişilere ait olarak teslim alınan konvertibl yabancı paralar, işlem tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden 105- Döviz Hesabına kaydedilerek ilgili emanet karakterli hesaplara kaydedilir.

3- Muhasebe birimlerince, mevzuatı gereği ihale teminatı olarak kabul edilen konvertibl yabancı paralar, alındığı tarihteki T.C.

25

Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden, 105- Döviz Hesabına borç 330- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına alacak kaydedilir.

4- Teminat olarak teslim edilen kişi malı dövizlerden herhangi bir nedenle gelir kaydedilmesi gerekenler, kayıtlı değerleri üzerinden (Hazine Müsteşarlığı bünyesinde faaliyetini sürdüren muhasebe birimlerinde işlem tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden) hesaplardan çıkarılır ve işlem tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden bu hesaba alınarak bütçeye gelir kaydedilir. Bu işlemin kaydı aşağıdaki gibidir;

330.01.01- Alınan Depozito ve

Teminatlar Hesabı xxx

105.01.02.02- Döviz Hesabı xxx 105.01.01.02- Döviz Hesabı xxx

600- Gelirler Hesabı xxx 805- Gelir Yansıtma Hesabı xxx

800- Bütçe Gelirleri Hesabı xxx

5- Kişilere ait olduğu halde sonradan kamu idaresine ait olan konvertibl yabancı paralar, kayıtlı değerleri üzerinden (Hazine Müsteşarlığı bünyesinde faaliyetini sürdüren muhasebe birimlerinde işlem tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden) ilgili hesaplardan çıkarılır ve işlem tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden bu hesaba alınarak bütçeye gelir kaydedilir.

6- Yurt içinde döviz cinsinden ihraç olunan iç borçlanma senetleri karşılığı tahsil edilen dövizler ile para piyasası nakit işlemlerinde döviz cinsinden yapılan borçlanmalara ilişkin tutarlar; 28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak belirlenen borçlanma şartlarına göre Hazine Müsteşarlığınca tespit edilen kur veya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden kaydedilir.

26

7- Tahsil edilen kamu idaresine ait dövizler ve genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin muhasebe birimleri için Bakanlıkça belirlenen tutarı aşan kişilere ait dövizler, muhasebe birimi hesabının bulunduğu banka şubesi nezdinde açtırılacak döviz tevdiat hesabına gün sonlarında yatırılır.

8- Muhasebe birimlerince bir gün içerisinde tahsil edilen dövizlerden bankaya yatırılması gerekenler düzenlenecek dört nüsha teslimat müzekkeresi ile bankaya gönderilir. Dövizler teslimat müzekkeresi ile vezneden çıkarıldığı ve söz konusu tutarın bankaya yatırıldığı anlaşıldığı zaman ilgili kayıtlar yapılır.

9- Konvertibl dövizlere ilişkin olarak, Hazine Müsteşarlığı bünyesinde faaliyet gösteren muhasebe birimlerinde gün sonlarında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden değerleme yapılır.

Bunların dışındaki genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerin muhasebe birimlerinde Bakanlıkça aksi bildirilmedikçe değerleme yapılmaz.

Kapsama dâhil diğer kamu idarelerinin muhasebe birimlerinde ise kuruma ait konvertibl dövizler, gün sonlarında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden değerlemeye tabi tutulur.

Soru 20- Hazır Değerler Hesap Grubu İle İlgili Neler Söylenebilir?

Hazır değerler hesap grubu, nakit olarak veznede veya bankada tutulan değerler ile istenildiği zaman değer kaybına uğramadan paraya çevrilme imkanı bulunan varlıkları kapsamaktadır. Bu itibarla hazır değerler hesap grubu içinde yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir;

100 Kasa Hesabı 101 Alınan Çekler Hesabı 102 Banka Hesabı 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı (-) 104 Proje Özel Hesabı 105 Döviz Hesabı 106 Döviz Gönderme Emirleri Hesabı (-)

27

107 Elçilik ve Konsolosluk Nezdindeki Paralar Hesabı 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı 109 Banka Kredi Kartlarından Alacaklar Hesabı Soru 21- Muhasebe yetkilisi mutemedi olarak seçilen

görevlinin ilk görevlendirmesi sırasında muhasebe yetkilisine yazılı olarak bildirilmesi zorunlu hususlar nelerdir?

Veznedar, tahsildar, icra memuru gibi unvanlarla muhasebe yetkilisi adına ve hesabına para ve parayla ifade edilebilen değerleri geçici olarak almak, vermek ve göndermek üzere görevlendirilenler muhasebe yetkilisi mutemedidir. Muhasebe birimlerinin vezne ve ambarlarından zimmetle değerli kağıt alıp satmakla görevlendirilen yetkili memurlar ile elçilik ve konsolosluklarda harç ve değerli kağıt satış bedellerini ve emanet paraları tahsil etmekle görevlendirilenler de muhasebe yetkilisi mutemedidir.

Muhasebe Yetkilisi Mutemetlerinin Görevlendirilmeleri, Yetkileri, Denetimi ve Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin Muhasebe yetkilisi mutemetlerinin görevlendirilmeleri Başlıklı 5. maddesinde, muhasebe yetkilisi mutemedi olarak seçilen görevlinin adı, soyadı, görev yeri, unvanı ve imza örneği ile görev ve yetkilerinin ilk görevlendirmede muhasebe yetkilisine yazılı olarak bildirileceği hüküm altına alınmıştır.

Soru 22- Kurum malı olarak konvertibl olmayan yabancı para teslim alınmasının kaydı nasıl olmalıdır?

117- Menkul Varlıklar Hesabı 600- Gelirler Hesabı Konvertibl olmayan yabancı paralar Döviz Hesabında değil

Menkul Kıymetler Hesabında izlenmektedir. Kurum malı olarak konvertibl olmayan yabancı para teslim alınmasının kaydı yukarıdaki gibi olmalıdır.

28

Soru 23- Herhangi bir muhasebe biriminde “519- Değer Hareketleri Sonuç Hesabı”nın borç bakiyesi vermesi ne anlama gelir?

519- Değer Hareketleri Sonuç Hesabı dönem sonlarında, muhasebe birimindeki; Nakit Hareketleri Hesabı, Muhasebe Birimleri Arası İşlemler Hesabı, Proje Özel Hesabından Kullanımlar Hesabı, Doğrudan Dış Proje Kredi Kullanımları Bildirim Hesabının bakiyelerinin kapatılmasında kullanılmaktadır. Değer Hareketleri Sonuç Hesabı’nın borç bakiyesi verebilmesi için d seçeneğinde belirtildiği gibi değer hareketleri hesap grubundaki diğer hesapların bakiyeleri toplamının borç olması gerekmektedir.

Soru 24- Dönem Sonu İşlemleri Nelerdir? BÜTÇE VE ÖDENEK HESAPLARINA İLİŞKİN DÖNEM

SONU İŞLEMLERİ 1-Bütçe gelirleri hesabının alacak bakiyesi bütçe gelirleri hesabına

borç, bütçe uygulama sonuçları hesabına alacak kaydedilir. 2-Bütçe giderleri hesabının borç bakiyesi bütçe giderleri hesabına

alacak, bütçe uygulama sonuçları hesabına borç kaydedilir. 3-Bütçe gelirlerinden ret ve iadeler hesabının borç bakiyesi bütçe

gelirlerinden ret ve iadeler hesabına alacak, bütçe uygulama sonuçları hesabına borç kaydedilir.

4-Gider yansıtma hesabının alacak bakiyesi gider yansıtma hesabına borç, bütçe uygulama sonuçları hesabına alacak kaydedilir.

5-Gelir yansıtma hesabının borç bakiyesi gelir yansıtma hesabına alacak, bütçe uygulama sonuçları hesabına borç kaydedilir. Gelir yansıtma hesabının alacak bakiyesi verdiği durumlarda gelir yansıtma hesabına borç, bütçe uygulama sonuçları hesabına alacak kaydedilir.

6-Ödenekli giderler hesabının borç bakiyesi ödenekler hesabına borç, ödenekli giderler hesabına alacak kaydedilir.

7- Ödenek hesaplarına ilişkin kesin hesap bilgilerinin geçici mizandan alınmasından sonra dönem sonunda merkez muhasebe birimlerince, bütçe ödenekleri hesabının yardımcı hesapları itibarıyla; alacak bakiyesi aynı yardımcı hesaplara borç, borç bakiyesi aynı

29

yardımcı hesaplara, bütçe ödenek hareketleri hesabının borç bakiyesi bütçe ödenek hareketleri hesabına alacak kaydedilir.

Bu işlemlerden sonra bütçe hesapları ana hesap grubu ile ödenek hesapları hesap grubunda yer alan tüm hesaplar kapanır.

DİĞER DÖNEM SONU İŞLEMLERİ 1-Duran varlıklar ana hesap grubu içerisinde yer alan; gelirlerden

alacaklar hesabı, gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklar hesabı, dış borcun ikrazından doğan alacaklar hesabı, kurumca verilen borçlardan alacaklar hesabı ve gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları hesabında kayıtlı tutarlardan dönen varlıklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara aktarılması gereken tutarlar, bu hesaplara alacak, dönen varlıklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara borç kaydedilerek aktarma işlemleri tamamlanır.

2-Dış borcun ikrazından doğan alacaklar hesabı ve kurumca verilen borçlardan alacaklar hesaplarında kayıtlı tutarlar için işlemiş faiz tutarları hesaplanır ve ilgili dönemde tahsil edilmek üzere ilgisine göre dönen varlıklar ana hesap grubu veya duran varlıklar ana hesap grubu içindeki gelir tahakkukları hesabına borç, gelirler hesabına alacak kaydedilir.

3-Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grupları içindeki iç ve dış mali borç hesaplarında kayıtlı borçlar için işlemiş faiz tutarları hesaplanır ve ilgili dönemde ödenmek üzere ilgisine göre kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu veya uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içindeki gider tahakkukları hesabına alacak, giderler hesabına borç kaydedilir.

4-Uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içerisinde yer alan, tahviller hesabı, uzun vadeli diğer iç mali borçlar hesabı, dış mali borçlar hesabı ve gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları hesabında kayıtlı tutarlardan vadeleri bir yılın altına inmesi nedeniyle, kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara aktarılması gerekenler bu hesaplara borç, kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara alacak kaydedilerek aktarma işlemleri tamamlanır.

5-Öz kaynaklar ana hesap grubu içerisinde yer alan “Değer Hareketleri” hesap grubundaki hesaplar değer hareketleri sonuç

30

hesabının ilgili yardımcı hesaplarına kaydedilerek kapatılır. Bu işlemler sonucunda, nakit hareketleri hesabı, muhasebe birimleri arası işlemler hesabı, proje özel hesabından kullanımlar hesabı ve doğrudan dış proje kredi kullanımları bildirim hesabı kesin mizanda bakiye vermez.

6-Değer hareketleri sonuç hesabında kayıtlı tutarlar, bu hesapların ilgili alt bölümüne aktarılması için bu hesaba borç ve alacak kaydı yapılır.

7-Dönem sonunda ilgili varlık ve yabancı kaynak hesaplarında kayıtlı olup, yabancı para cinsinden izlenen Hazineye ait tutarlar değerlemeye tabi tutulur ve raporlama tarihindeki gerçek değerleri ile mali raporlarda gösterilir.

8-Yeniden değerlemeye tabi tutulması gerekli olan taahhüt ve garantiler değerlemeye tabi tutulur.

9-Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar hesap gruplarında yer alan hesaplarda kayıtlı değerlerden yeniden değerleme işlemine tabi tutulması gerekenler, bu Yönetmeliğin ilgili hükümleri uyarınca yeniden değerlemeye tabi tutulur.

10-Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar hesap gruplarında yer alan hesaplarda kayıtlı amortismana tabi tutulması gereken varlıklara ilişkin amortisman işlemleri yapılır.

11-Gelirler hesabının alacak bakiyesi, dönem sonunda faaliyet sonuçları hesabına alacak, gelirler hesabına borç kaydedilir.

12-Giderler hesabının borç bakiyesi, dönem sonunda faaliyet sonuçları hesabına borç, giderler hesabına alacak kaydedilir.

13-Faaliyet sonuçları hesabının alacak veya borç bakiyesi öz kaynaklar hesap grubu içerisinde yer alan dönem olumlu faaliyet sonucu hesabı veya dönem olumsuz faaliyet sonucu hesabına aktarılır.

14-Geçmiş yıllar olumlu faaliyet sonuçları hesabında kayıtlı tutarlar, bu hesapların ilgili alt bölümüne aktarılması için bu hesaba borç ve alacak kaydı yapılır.

15-Geçmiş yıllar olumsuz faaliyet sonuçları hesabında kayıtlı tutarlar, bu hesapların ilgili alt bölümüne aktarılması için bu hesaba alacak ve borç kaydı yapılır.

31

Soru 25- Devlet Muhasebesinin Standartları Nelerdir? Muhasebe uygulamaları arasındaki farklılık ülke içerisinde dahi

olabilmektedir. Dünyamızın hızla küreselleştiği bir devirde ülke içindeki farklılıklar o ülke için çok büyük bir olumsuzluktur. Dünya artık her ülkenin benimseyeceği standartların oluşturulması için çaba sarfetmektedir. Bu amaç için kurumsallaşmaktadır (IASC'de olduğu gibi). Standartlara olan ihtiyaç ilk olarak ülke içinden geldiği için öncelikle ülke içindeki muhasebe uygulamalarındaki farklılıkları gidermek gereklidir.

Muhasebe standartlarına duyulan ihtiyacı aşağıdaki başlıklarda ele alabiliriz:

• Uygulamadaki farklılıkları ortadan kaldırmak, • Muhasebe ilkelerinde tekdüzeni gerçekleştirmek, • Mali tabloların açık, uygun, anlaşılabilir, tarafsız ve

karşılaştırılabilir olmasını sağlamak, • İşletmeyle ilgili kişi ve kurumların yanlış değerlendirmelerine

ve karar vermelerine engel olmak, • Uluslararası alanda finansal bilgi üretimi ve sunulması sırasında

ortak bir dil oluşturmak. Muhasebenin sermaye piyasası ve muhasebe sisteminden edinilen

bilgilerin diğer kullanıcıları için beklenen fonksiyonu yerine getirebilmesi ve işletme faaliyetlerine ilişkin sağlıklı bilgi aktarabilmesi gerekmektedir. Bunun için muhasebe; benzer olayları benzer şekilde ifade etmeli, ürettiği bilgiler doğru, güvenilir, anlamlı, gerçeğe uygun ve karşılaştırılabilir olmalı, dolayısıyla belirli standartlara göre hazırlanarak belirli formlardaki mali tablo ve raporlarla ilgililere ulaştırılmalıdır. Sermaye piyasasında kamunun aydınlatılması, yatırımcıların sermaye piyasası araçları hakkında tam olarak bilgilendirilmesi de kaliteli "muhasebe standartları" oluşturulması ve uygulanması ile sağlanabilmektedir.

Devlet Muhasebesi Standartları 1. Muhasebe İşlemi: Bir kamu idaresinin başka bir kamu idaresi

veya diğer üçüncü kişilerle olan karşılıklı ekonomik ilişkileri veya kamu idaresinin kendi içinde muhasebe işlemi olarak

32

değerlendirilmesi ve raporlanması gereken ve para cinsinden ifade edilebilen her türlü işlemi muhasebe işlemidir. Muhasebe işlemi;

a) Karşılıklı yükümlülük doğuran mübadele ilişkisi, b) Bir mal veya hizmetin karşılıksız olarak başka bir kuruma veya

diğer üçüncü kişilere devri, c) Kamu idaresinin kendi içinde muhasebe işlemi olarak

değerlendirilmesi gereken ve para cinsinden ifade edilebilen amortisman hesaplanması, yeniden değerleme yapılması, stokların kullanılması,

ve benzeri şekillerde gerçekleşir. 2. Muhasebe Kayıt Standartları a) Çift Taraflı Kayıt Sistemi: Devlet muhasebe sisteminde her

türlü muhasebe işlemi çift taraflı kayıt sistemine göre kaydedilir. Bir hesaba borç veya alacak kaydedilen tutar, başka hesap ya da hesaplara alacak veya borç kaydedilir.

b) Kayıt Düzeni ve Kayıt Düzeltmesi: Devlet muhasebesi uygulayan kamu idarelerinin muhasebe birimleri, muhasebe işlemlerini, gerçekleşme sırasına göre düzenli bir şekilde hesap dönemi başında "1" den başlamak üzere hesap döneminin sonuna kadar numaralandırarak kaydederler. Muhasebe kayıtları ancak yeni bir muhasebe kaydı ile düzeltilir. Muhasebe belgesinde düzeltme işleminin gerekçesine yer verilir.

c) Kayıt Zamanı: Bir ekonomik değer; yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilir.

Kamu hesapları mali yıl esasına göre tutulur. Kamu gelir ve giderleri tahakkuk ettirildikleri mali yılın hesaplarında gösterilir. Bütçe gelirleri tahsil edildiği, bütçe giderleri ise ödendiği yılda muhasebeleştirilir.

33

3. İşlemlerin Belgeye Dayanması Zorunluluğu: Bütün muhasebeleştirme işlemleri kanıtlayıcı belgelere dayandırılmak zorundadır. Kanıtlayıcı belgeler, muhasebeleştirme belgesinin hazırlanmasını gerektiren ve ilgili mevzuatında belirtilen belgelerden oluşur.

Devlet muhasebesi uygulayan idarelerde muhasebeleştirme belgesi olarak ödeme emri belgesi ve muhasebe işlem fişi kullanılmaktadır. Bütçe gideri kaydının yapıldığı her durumda ödeme emri belgesi diğer durumlarda ise muhasebe işlem fişi muhasebeleştirme belgesi olarak kullanılmaktadır.

4. Yabancı Para Cinsinden Yapılan İşlemler ve Kur Değişiklikleri: Yabancı para cinsinden yapılan işlemler, fiyatı yabancı para cinsinden belirlenen mal ve hizmetlerin alım ve satımları, yabancı para cinsinden borç temin edilmesi ve borç verilmesi, yabancı para birimine dayalı bir anlaşmaya taraf olunması, yabancı para cinsinden bir varlığın elde edilmesi veya elden çıkarılması ve yabancı para cinsinden bir yükümlülüğün oluşması veya yerine getirilmesi gibi işlemlerdir.

Yabancı para cinsinden yapılan işlemler ve faaliyetler ulusal para birimi cinsinden kaydedilir. Ulusal para dışında yabancı bir para cinsinden raporlama yapılması halinde yabancı paranın cinsi ve yabancı para cinsinden raporlama yapılmasının nedenlerinin dipnotlarda belirtilmesi gerekir. Yabancı para cinsinden yapılan bir işlem ve faaliyet, işlem ve faaliyetin gerçekleştiği tarihteki kur üzerinden kaydedilir.

Yabancı paralar ve yabancı para cinsinden izlenen varlıklar ve yabancı kaynaklar, raporlama tarihinde T.C. Merkez Bankasınca belirlenen ilgili döviz kuru üzerinden değerlemeye tabi tutulur ve değerleme günündeki kur üzerinden muhasebe kayıtlarında gösterilir.

Yabancı para cinsinden yapılan parasal bir işlemin ilk kayda alındığı gün ile değerleme günü ya da ödeme günü veya tahsilat yoluyla kayıtlardan çıkarıldığı gün arasındaki kurlarda değişme olduğunda ortaya çıkan kur farkları oluştukları dönemlerde gelir, gider veya emanet olarak kaydedilir. Öz kaynaklarda meydana gelen

34

değişmenin ne kadarının kur farklarından kaynaklandığı ve kur farklılıklarının raporlara etkileri raporların dipnotlarında belirtilir.

5. Varlıkların Sınıflandırılması a) Mali Varlıklar: Mali varlıklar; kasadaki nakit, banka

hesaplarındaki mevcutlar, verilen borçlardan doğan alacaklar, senet, tahvil ve benzeri menkul varlıklar, sermaye payları, mali türevler, bir sözleşmeden doğan alacağı ifade eden haklar ve hesaplarda kayıtlı alacaklar gibi maddi ve maddi olmayan varlıklar dışındaki her türlü değerleri kapsar. Mali varlıklar, kaynaklarına ve türlerine göre sınıflara ayrılarak kaydedilir ve raporlanır.

b) Mali Olmayan Varlıklar: Mali olmayan varlıklar; bir üretim süreci sonunda ortaya çıkan ve zaman içinde tekrarlanarak bir yıldan fazla kullanılabilen binalar ve yapılar, yeraltı ve yerüstü düzenleri, makine ve teçhizatlar, taşıtlar, demirbaşlar ve diğer maddi duran varlıkları kapsayan maddi duran varlıkları; üretim veya yönetim hizmetlerinde kullanılmak veya satış amacıyla edinilen stoklar ile madde ve malzemeler, üretim aşamasında veya üretim aşamaları tamamlanmış olan ve satılmak veya tüketilmek üzere elde bulundurulan mallar gibi diğer varlıkları kapsayan stokları; değerli taşlar ve metaller, sanat eserleri, antikalar ve mücevherat gibi öncelikli amacı üretim sürecinde kullanılmak veya tüketilmek olmayan taşınır varlıkları; arsa, arazi, yeraltı varlıkları, diğer doğal olarak ortaya çıkan üretilmemiş maddi duran varlıklar ile patent hakkı gibi üretilmemiş maddi olmayan duran varlıkları ifade eder.

6. Yatırım Amaçlı Varlık Edinimlerinin Kaydedilmesi: Kira veya sermaye geliri veya bunların her ikisini elde etmek amacıyla edinilen ve kısa dönemde satış veya diğer işlemlere konu edilmesi düşünülmeyen yatırım amaçlı varlıklar, maliyet bedeliyle kaydedilir.

7. Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar İçin Öngörülen Standartlar: Gerek yatırım ve gerekse kullanım amacıyla edinilen maddi duran varlıklar maliyet bedeliyle muhasebeleştirilir. Maddi duran varlıkların maliyet bedeli, alış bedeline, vergi, resim ve harçlar ile diğer doğrudan giderlerin ilave edilmesi suretiyle bulunur. Ancak, katma değer vergisi mükellefi olan kamu idarelerinin, edindikleri maddi duran varlıklar için ödedikleri katma değer vergisi tutarları,

35

maliyet bedeline dahil edilmez. Alım işlemlerinde yapılan indirimler veya herhangi bir nedenle alış bedeli üzerinden yapılan iadeler, alış bedelinden düşülür. Genel yönetim giderleri ve varlığın elde edilmesi veya kullanılabilir duruma getirilmesiyle doğrudan ilişkilendirilmeyen giderler, maliyet bedeline ilave edilmez.

Maddi duran varlıkların bütünleyici parçaları ve eklentileri, ilgili maddi duran varlıkla birlikte değerlendirilir.

Herhangi bir maliyet yüklenilmeksizin edinilen maddi duran varlıklar, rayiç değeriyle muhasebeleştirilir. Varlığın rayiç değeri bilinemiyorsa idarece tespit edilen değeri esas alınır.

Sanat eserlerinden hesaplara alınmasına karar verilenler, sigorta değerleri veya takdir edilen değerleriyle, sigortalanmamaları veya değer takdir edilememesi durumunda ise iz bedeliyle muhasebeleştirilir.

Kullanım değeri kalmayan ve kullanımı veya satışından herhangi bir ekonomik fayda beklenilmeyen maddi duran varlıklar, kayıtlı bulundukları maddi duran varlık hesabından çıkarılarak, elden çıkarılacak stoklar ve maddi duran varlıklar hesabına alınır.

Maddi olmayan duran varlık ise, mal veya hizmet üretiminde veya ediniminde kullanılmak, üçüncü kişilere kiraya verilmek veya idari amaçlar için kullanılmak üzere elde tutulan marka, isim, bilgisayar yazılımı, telif, patent, sınai ve işletme hakları gibi kalemlerdir. Maddi olmayan bir duran varlığın maliyeti, o varlığın satın alındığı veya üretildiği sırada yapılan nakit veya nakit benzeri harcama veya varlığın elde edilmesi için verilen kıymetlerin rayiç değeridir. Maddi olmayan bir duran varlık elden çıkarıldığı, kullanımı veya satışından hiçbir ekonomik fayda beklenmediği zaman hesaplardan çıkarılır.

Maddi Duran Varlıklar İçin Yapılan Değer Artırıcı Harcamalar; Maddi duran varlıklar için sonradan yapılan ve o varlığın değerini, kullanım süresini, ürün ve hizmet kalitesini, sağlanan faydayı artıran veya üretilen mal veya hizmetlerin üretim maliyetini azaltan her türlü maliyet, ilgili maddi duran varlığın kayıtlı değerine ilave edilir ve amortisman hesaplamasında dikkate alınır. Bunların dışında maddi duran varlıklar için yapılan her türlü normal bakım ve onarım harcamaları gider olarak kaydedilir.

36

İç İmkânlarla Üretilen Maddi Duran Varlıklar; Devlet muhasebesi uygulayan kamu idarelerinin bizzat kendi imkânlarıyla ürettikleri maddi duran varlıkların üretimi için yapılan giderler, işlem tarihindeki maliyet bedeli üzerinden ilgili varlık hesaplarına kaydedilir.

Amortisman ve Tükenme Payı Uygulaması; Duran varlıklardan; arazi ve arsalar, yapım aşamasındaki sabit varlıklar, varlıkların elde edilmesi için verilen avans ve krediler ile sanat eserleri dışındakilerden hangilerinin amortisman ve tükenme payına tabi tutulacağı ve bunlara ilişkin esas ve usuller ile uygulanacak amortisman ve tükenme payının süre, yöntem ve oranları duran varlık çeşitlerine göre Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünce belirlenir.

Bir duran varlığın amortisman ve tükenme payına tabi değeri, varlığın yararlanma ya da itfa süresine sistemli bir biçimde dağıtılır. Amortisman ve tükenme payı tutarı gider olarak muhasebeleştirilir. Duran varlıkların ilk defa amortisman ve tükenme payı ile yeniden değerlemeye esas alınacak değeri maliyet bedelidir. Ancak, yeniden değerlemeye tabi tutulmuş olan varlıklar için amortisman ve tükenme payı hesaplamasına esas alınacak değer, yeniden değerleme sonucu ortaya çıkan değerdir. Bir varlık için yapılan harcamaların, varlığın iyileştirilmesi, ömrünün uzatılması veya veriminin arttırılması sonucunu doğurması durumunda, amortisman ve tükenme payı hesaplaması varlığın yeni değeri üzerinden yapılır.

Bir varlığın kullanımından elde edilebilecek ekonomik fayda tüketildikçe, bu tüketimi yansıtabilmek amacıyla ayrılan amortismanların birikmiş tutarı ile tükenme paylarının birikmiş tutarı, varlığın defter değeri altında eksi değer olarak gösterilir.

Amortismana tabi varlıkların kullanım sürelerinin değişmesi; Amortismana tabi varlıkların ekonomik ömürleri belli aralıklarla yeniden gözden geçirilir ve eğer kullanım süreleri başlangıçta yapılan tahminden kayda değer şekilde farklı ise, amortisman hesaplama süresi mevcut ve gelecek dönemleri içerecek şekilde yeniden belirlenir.

Yeniden Değerleme Uygulaması; Devlet muhasebesi uygulayan birimlerin, bilançolarına dahil amortismana tabi varlıkları ve bu

37

varlıklar üzerinden ayrılmış olup bilançolarında gösterilen amortismanları, son üç yıllık fiyatlar genel düzeyindeki değişim toplamı % 25’i geçerse, her hesap dönemi sonu itibarıyla aşağıdaki şekilde yeniden değerlemeye tabi tutulur.

a) Bilanço varlıkları ve bu varlıklar için geçmiş yıllarda ayrılmış olan amortismanlar, yeniden değerlemenin yapılacağı yıla ait oran ile çarpılmak suretiyle yeniden değerlenir.

b) Yeniden değerleme neticesinde doğacak değer artış ve azalışları, ilgili maddi duran varlık hesabına kaydedilirken, karşılıkları da yeniden değerleme farkları hesabına kaydedilir. Değer artış veya azalışı, amortismana tabi varlıkların yeniden değerlemesinden önceki net bilanço varlık değerlerinin, bu kıymetlere yeniden değerleme oranının tatbikinden sonra bulunacak net bilanço varlık değerlerinden indirilmesi suretiyle bulunur. Net bilanço varlık değeri, varlıkların bilanço varlıklarında yazılı değerlerinden, birikmiş amortismanın düşülmesi suretiyle bulunan miktarı ifade eder.

c) Bir hesap dönemi sonu itibarıyla yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı, Muhasebat Genel Müdürlüğünce belirlenir.

d) Hesap dönemi içinde edinilen amortismana tabi varlıklar için edinildiği dönem için yeniden değerleme yapılmaz.

e) Değerleme, mali yıl sonu itibarıyla yapılır. f) Bir varlığın yeniden değerlemesi sonucunda ortaya çıkan artış

tutarı, öz kaynaklar ana hesap grubu içindeki yeniden değerleme farkları hesabına ilave edilir. Bir varlık herhangi bir nedenle elden çıkarılmışsa yeniden değerleme artışı da hesaplardan çıkarılır. Yeniden değerleme farkları hesabına kaydedilmiş tutarlar ilgili varlık tamamen amorti edildikten sonra net değer hesabına aktarılabilir.

8. Emanet Hesapları: Malî yıl içinde ödeme emri belgesine bağlandığı halde, hak sahibinin talep etmemesi veya başka nedenlerle ödenemeyen tutarlar, bütçeye gider yazılarak emanet hesaplarına alınır ve buradan ödenir. Ancak, hesaba alındığı malî yılı izleyen beşinci yıl sonuna kadar talep edilmeyen emanet hesaplarındaki tutarlar bütçeye gelir kaydedilir. Gelir kaydedilen tutarlar, mahkeme kararı üzerine ödenir. İlgili olduğu malî yılın sonundan başlayarak beş yıl içinde

38

alacaklıları tarafından geçerli bir mazerete dayanmaksızın, yazılı talep edilmediğinden veya belgeleri verilmediğinden dolayı ödenemeyen borçlar zamanaşımına uğrayarak kamu idareleri lehine düşer.

9. Değer ve Miktar Değişimleri: Varlık ve yabancı kaynakların değerlemeye tabi tutulmaları sonucunda, fiyat değişmelerinden dolayı ortaya çıkan artış ve azalışlar değer değişimi; borçların, alacakların veya varlıkların hacim, sayı gibi miktarlarında meydana gelen ve kamu idarelerinin inisiyatifi dışında ortaya çıkan artış ve azalışlar ise miktar değişimidir. Bu şekilde ortaya çıkan kazanç ve kayıplar ilgisine göre öz kaynaklar ana hesap grubunda açılan hesaplara veya gelir ve gider hesaplarına kaydedilir. Bu şekillerde ortaya çıkan kazanç ve kayıpların öz kaynakları nasıl etkilediği bilançonun dipnotlarında açıklanır.

10. Mübadele İşlemlerinden Sağlanan Gelirler: Mal ve hizmetlerin takas yoluyla satışı işlemlerinden sağlanan tutarlar, işlem günündeki rayiç değerleriyle kaydedilir. Bu işlemler sırasında mübadeleye konu mal ve hizmetler arasında parayla ölçülebilen farklılıklardan doğan kazanç ve kayıplar da işlem günündeki rayiç değerleriyle kaydedilir.

11. Borçlanma ve Borçlanma Maliyetleri: Devlet muhasebesi uygulayan kamu idarelerine ait borçlar muhasebe sistemi içinde izlenir. Borçlanma maliyetleri ilgili oldukları dönemde gider, nakden veya mahsuben ödendikleri zaman bütçe gideri olarak kaydedilir. Borçlanmanın direkt olarak bir varlığın satın alınması karşılığı yapılması ve borçlanma suretiyle alınan varlığın bedelinin düzenli taksitler halinde ödenmesi durumunda, tahakkuk ettirilen faizler ilgili döneme faiz gideri olarak kaydedilir. Bu halde alınan varlık, taksit faizlerinden arındırılmış olarak kayda alınma tarihindeki gerçek maliyet değeriyle varlık hesaplarına kaydedilir.

Borçlanma sözleşmelerinde yapılan değişiklikler, borçların vadelerinin değiştirilmesi, başka bir alacaklıya devri gibi değişikliklerin ekonomik sonuçları da kaydedilir. Borçlara ilişkin yükümlülüğün, alacaklıların alacağından vazgeçmesi gibi tek yanlı tasarruflarla ortadan kalkmasına veya azalmasına neden olan

39

işlemlerden kaynaklanan kazanç ve kayıplar miktar değişimleri olarak hesaplara yansıtılır.

Borçlanma araçlarının üzerlerinde yazılı değerden daha düşük veya yüksek bir değer ile satılması durumunda; satış değeri ile üzerlerinde yazılı değer arasındaki fark bütçe geliri veya bütçe gideri, ilgili oldukları faaliyet dönemlerinde de tahakkuk ettirilerek faiz gideri veya faiz geliri olarak kaydedilir. Borçlanma araçlarının elde edilmesi veya elden çıkarılması için yapılan her türlü ücret, komisyon, servis ücreti, vergi ve benzeri giderler, borç hesaplarıyla ilişkilendirilmeksizin gider ve bütçe gideri olarak kaydedilir.

12. Faiz Giderleri ve Faiz Gelirleri: Devlet muhasebesi uygulanan kamu idarelerinin başka kamu idarelerinden, yurt içindeki veya yurt dışındaki mali kuruluşlardan veya devletlerden yaptıkları borçlanmalar dolayısıyla tahakkuk eden faizler, ilgili oldukları dönemlere gider yazılır. Kamu idarelerinin başka kamu idarelerine, yurt içinde veya yurt dışındaki mali kuruluşlara veya devletlere verdikleri borçlar dolayısıyla tahakkuk eden faizler, ilgili oldukları dönemlere gelir kaydedilir.

13. Sübvansiyonlar ve Transferler: Sübvansiyon, kamu idareleri tarafından mal ve hizmet üreten işletmelere üretim miktarı, birimi veya mal ve hizmetin değeri esas alınarak yapılan karşılıksız cari ödemelerdir. Transfer ise kamu idarelerince diğer kamu idarelerine veya diğer kişilere nakit, mal, hizmet veya diğer bir varlık şeklinde karşılıksız olarak yapılan ödemelerdir.

Devlet muhasebesi uygulayan kamu idarelerince, mal ve hizmet üreten işletmelere üretim, satış, ithalat, ihracat veya üretim aşamalarında yapılan sübvansiyonlar ile bir kamu idaresinden doğrudan hane halkına veya kar amacı olmayan kuruluşlara, diğer kamu idarelerine, başka devletlere veya uluslararası kuruluşlara yapılan cari transfer veya sermaye transferleri, bu transferlerden yararlanan kişi veya kuruluşları gösterecek şekilde faaliyet hesapları içinde bu amaçla açılacak hesaplara kaydedilir ve raporlanır.

14. Sosyal Yardımlar: Devlet muhasebesi uygulayan kamu idareleri tarafından nüfusun tamamını veya belli bir kesimini sosyal risklerden korumak amacıyla yapılan sağlık hizmetleri ödemesi,

40

işsizlik ödeneği, hastalık ve malullük yardımları, aile ve çocuk yardımı, emeklilik aylığı veya ölüm yardımı gibi belli bir sosyal güvenlik şemsiyesi altında veya dışında yapılan nakdi ve ayni yardımlar faaliyet hesaplarına kaydedilir ve raporlanır.

15. Gayrisafilik İlkesi: Gelir ve giderler, herhangi bir düzenleme veya standart ile aksi kararlaştırılmadıkça netleştirilmeden kaydedilir.

16. Taahhütler İle Garantilerin Kaydı Ve Değerlemesi: Devlet muhasebesi uygulayan kamu idarelerinin taahhütleri ile adlarına verdikleri garantiler nazım hesaplarda izlenir ve bunlara ilişkin kayıt sistemi oluşturulur. Verilen garantiler, raporlama dönemlerinde değerlemeye tabi tutulur ve bilanço dipnotlarında gösterilir.

17. Şartlı Bağış ve Yardımlar: Şartlı bağış ve yardımlar alındıklarında, tahsis amacına uygun olarak kullanılmak üzere ilgili hesaplara kaydedilir. Bunların kullanılması sonucu kamu idaresi adına kaydı gereken bir varlık üretilmiş ise söz konusu varlık maliyet bedeliyle muhasebeleştirilir.

Bağış ve yardımlar, kullanılmadığı veya amaç dışı kullanıldığı için geri istenildiği takdirde, bütçeye gider kaydıyla ilgisine geri verilir.

18. Diğer İdare, Kurum ve Kuruluşlara Verilecek Paylar: Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin topladığı vergi, resim, harç ve benzeri gelirlerden diğer idare, kurum ve kuruluşlara verilecek payların, geliri toplayan kamu idaresi bütçesine bu amaçla konulacak ödeneklerden karşılanması zorunludur.

19. Bütçe Ödenek İşlemleri ve Kesin Hesap: Devlet muhasebesi uygulanan birimlerin bütçe ödeneklerine ilişkin her türlü muhasebe işlemi, bütçelerindeki sınıflandırmaya uygun olarak muhasebe sisteminde nazım hesaplar ana hesap grubu içindeki hesaplarda izlenir.

Bu birimlerin bütçe uygulama sonuçlarını gösteren kesin hesapları, bütçelerindeki sınıflandırmaya uygun olarak muhasebe kayıtlarından çıkarılır.

20. Muhasebe Politikalarındaki Değişiklikler: Muhasebe politikaları, dönemden döneme tutarlı bir şekilde uygulanır. Ancak bu

41

politikalar, yeni düzenlemelerin gerektirmesi veya işlemlerin ve olayların daha sağlıklı sunulmasını sağlamak amacıyla değiştirilebilir.

Devlet muhasebesinin uygulanmasına ilişkin ilkeler, esaslar, kurallar ve raporlamaya ilişkin yeni uygulamaya konulacak politikalar önceden uygulayıcılara ve kullanıcılara duyurulur ve değişikliklerin mevcut muhasebe politikaları ve raporlarını nasıl etkileyeceği açıklanır.

21. Temel Yanlışlıklar: Temel yanlışlık, içinde bulunulan faaliyet döneminde fark edilen ve faaliyet sonuçları üzerindeki önemli etkisi dolayısıyla geçmiş dönemlerde yayımlanmış olan mali tabloların güvenilirliğini etkileyen yanlışlıklardır. Önceki dönemlerle ilgili süregelen herhangi bir temel yanlışlık, faaliyet sonuçlarının yeni dönem açılış kayıtlarında düzeltilir. Karşılaştırmalı bilgiler, eğer yanlışlık açıklamaya değecek kadar önemli görülürse düzeltilir ve aşağıdaki hususlar ayrıca açıklanır:

a) Temel yanlışlıkların niteliği, b) İçinde bulunulan faaliyet dönemi ve geçmiş faaliyet dönemleri

için yapılan düzeltmeler, c) Karşılaştırmalı mali tablolarda yer alan önceki faaliyet

dönemlerine ilişkin düzeltilmiş tutarlar, d) Düzeltmenin karşılaştırmalı bilgiyi içerecek şekilde yapıldığına

ilişkin hususlar. Soru 26- Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün Yeni Kamu Mali

Yönetim Sistemi İçindeki Rolü Ne Olmalıdır? Mevcut görevleri yanında 5018 sayılı Kanun Muhasebat Genel

Müdürlüğü’ne iki yeni temel fonksiyon yüklemektedir: 1- Devlet muhasebe ve raporlama standartlarının oluşturulması ve 2- Devlet mali istatistiklerinin hazırlanması. Bu iki temel fonksiyon oldukça fazla bir iş yükü ve devlet mali istatistiklerinin yurt içi ve başta Avrupa Birliği olmak üzere uluslar arası alanda kullanıcılarına karşı ciddi bir sorumluluk anlamına gelmektedir. Devlet muhasebe standartlarının kalitesi aynı zamanda bu veri tabanından üretilen devlet mali istatistiklerinin de kalitesi anlamına gelmektedir. Zayıf ve

42

belli bir kalite seviyesini yakalayamayan mali istatistikler ne Avrupa Birliği ve ne de diğer uluslar arası kuruluşlar tarafından kabul görmez.

Kanunun 49, 50 ve 51’inci maddeleri ile genel yönetim kapsamına dahil bütün kamu idarelerinde ortak muhasebe ve raporlama standartları ile çerçeve hesap planını oluşturma görevi Muhasebat Genel Müdürlüğü’ne verilmektedir. Sekreterya hizmetlerini Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün yürüteceği Devlet Muhasebe Standartları Kurulu hazırlanan muhasebe ve raporlama standartlarını onaylayacak ve bu standartlar Bakanlar Kurulu Kararı olarak yayımlanacaktır.

Devlet muhasebe ve raporlama standartlarının oluşturulmasında ve uygulanmasında Muhasebat Genel Müdürlüğü ayrıca kapsama dahil yerel yönetimler ve sosyal güvenlik kurumları ile merkezi yönetim kapsamındaki genel bütçeye dahil daireler dışındaki özel bütçeli kamu idareleri arasında koordinasyon görevi üstlenecektir.

Muhasebe sisteminin temel esasları ve sistemin işleyişi ile ilgili yukarıdaki hükümlere göre merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ile mahalli idarelerden oluşan genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde yukarıda yer verilen hükümlerin gereklerine uygun bir muhasebe sistemi kurulması ve uygulaması gerekmekte olup, muhasebe sistemi;

1-KİT’ler hariç tüm kamu idarelerini ve tüm mali işlemleri kapsaması,

2-Standart ve genel kabul görmüş muhasebe prensiplerine uygun olması,

3-Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların hesap vermelerine ve kontrol edilmelerini mümkün kılması,

4-Yöneticilerin yönetim ihtiyaçlarına uygun bilgi üretilebilmesi için yeterli detayda olması,

5-Mali raporların düzenlenmesine ve kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak ve karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak şekilde olması,

43

6-Nakit ve tahakkuk esasına göre kayıt yapılmasına uygun olması ve bütçe gelir ve giderlerinin nakit, tüm mali işlemlerin tahakkuk esasına göre kaydedilmesi,

7-Muhasebe ve raporlama standartları, çerçeve hesap planı ile düzenlenecek raporların şekil, süre ve türleri; uluslararası standartlara uygun olarak ilgili idarelerin görüşü alınmak suretiyle ilgili kuruluş temsilcilerinin katılımıyla oluşturulacak bir kurul tarafından belirlenmesi ve Maliye Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulması,

8-Mizanlardan başlayarak, mali raporların ve bunlardan üretilecek mali istatistiklerin, uluslararası standartlara uygun olarak bütünlük, güvenilirlik, kullanışlılık, yöntemsel geçerlilik ve ulaşılabilirlik ilkeleri çerçevesinde; yeterli mesleki eğitimi almış personel tarafından muhasebe kayıtlarındaki verilere dayanılarak ve istatistiksel yöntemler kullanılarak hazırlanması,

9-Mali raporlara dayanılarak üretilen mali istatistiklerin belirlenen sürelerde Maliye Bakanlığınca yayımlanması,

gerekmektedir. Soru 27- Bütçe Ödeneklerinin Kullanılmasına İlişkin Esaslar

Nelerdir? Anayasa ve 5018 sayılı Kanun ile Bütçe Kanunu hükümleri

çerçevesinde bütçe ödeneklerinin kullanılmasına ilişkin esasları aşağıdaki bentler halinde sıralamak mümkündür;

A- Genel Yönetim İçin Belirlenen Esaslar a. Ödenek harcanabilecek miktarın sınırını gösterir ve kamu

idareleri, bütçelerinde yer alan ödeneklerin üzerinde harcama yapamaz, bütçede yeterli ödeneği bulunmayan işler için yüklenmeye girişilemez.

b. Bütçeyle verilen ödenekler, tahsis edildikleri amaçlar doğrultusunda yılı içinde yaptırılan iş, satın alınan mal ve hizmetler ile diğer giderlerin karşılanmasında kullanılır.

c. Ait olduğu mali yılda ödenemeyen ve emanet hesabına alınamayan zamanaşımına uğramamış geçen yıllar borçları ile ilama bağlı borçlar ilgili kamu idaresinin cari yıl bütçesinden ödenir.

44

d. Cari yılda kullanılmayan ödenekler yıl sonunda iptal edilir. e. Harcama yetkilileri, tahsis edilen ödenekler dahilinde

yüklenmeye girebilirler. Yüklenmeye girişilen tutara ait ödenekler saklı tutulur; başka iş yaptırılması, mal veya hizmet alınması için kullanılamaz.

Yüklenme; bütçedeki ödeneğin, kamu idaresini yükümlü duruma sokan bir işlem ile belirli hizmete tahsis edilmesidir.

5018 sayılı Kanunun 26 ncı maddesine göre bütçede yeterli ödeneği bulunmayan işler için yüklenmeye girişilemez. Yüklenme süresi mali yılla sınırlıdır. Ancak, Kanunun 27 nci maddesinde ertesi yıla geçen yüklenmeler ve 28 inci maddesinde gelecek yıllara yaygın yüklenmeler düzenlenmiş olup, bu hükümler yüklenme süresinin mali yılla sınırlandırılmasının istinalarını oluşturmaktadır.

Bütçe uygulama talimatı esasına göre ihale işlemlerinde bütçelerin ilgili tertiplerinde yer alan başlangıç ödenekleri dikkate alınarak taahhüde girişilebilecektir.

f. Niteliğinden dolayı mali yılla sınırlı tutulamayan ve sürekliliği bulunan 5018 sayılı Kanunun 27 nci maddesinde sayılan iş ve hizmetler için, bütçelerinde öngörülen ödeneklerin yüzde ellisini, izleyen yılın Haziran ayını geçmemek ve yüklenme süresi on iki ayı aşmamak üzere, ilgili üst yöneticinin onayıyla ertesi yıla geçen yüklenmelere girişilebilir:

Aynı zamanda 5393 sayılı Belediye Kanununun 67. maddesinde, “Belediyede belediye meclisinin, belediyeye bağlı kuruluşlarda yetkili organın kararı ile park, bahçe, sera, refüj, kaldırım ve havuz bakımı ve tamiri; araç kiralama, kontrollük, temizlik, güvenlik ve yemek hizmetleri; makine-teçhizat bakım ve onarım işleri; bilgisayar sistem ve santralleri ile elektronik bilgi erişim hizmetleri; sağlıkla ilgili destek hizmetleri; fuar, panayır ve sergi hizmetleri; baraj, arıtma ve katı atık tesislerine ilişkin hizmetler; kanal bakım ve temizleme, alt yapı ve asfalt yapım ve onarımı, trafik sinyalizasyon ve aydınlatma bakımı, sayaç okuma ve sayaç sökme-takma işleri ile ilgili hizmetler; toplu ulaşım ve taşıma hizmetleri; sosyal tesislerin işletilmesi ile ilgili işler, süresi ilk mahallî idareler genel seçimlerini izleyen altıncı ayın

45

sonunu geçmemek üzere ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebilir.” hükmü yeralmaktadır.

g. Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, bir mali yıl içinde tamamlanması mümkün olmayan yatırım projeleri için gelecek yıllara yaygın yüklenmeye girişebilir.

h. Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabilir.

B- Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin Bazıları İçin Belirlenen Esaslar

a.Yılı içinde yaptırılan iş, satın alınan mal ve hizmetler ile diğer giderlerin karşılanması amacıyla verilen harcama yetkisinin cari yılda kullanılmaması yılsonunda ödeneklerin iptalini gerektirmekle birlikte bütçe kanunları ile bazı kurumlar için ödeneklerden yılı içinde harcanmayan kısımlarını, ertesi yıl bütçesine devren ödenek kaydetmeye Merkezi Yönetim için Maliye Bakanına yetki verilmektedir.1

b. Genel veya kısmi seferberlik, savaş ilanı veya Bakanlar Kurulu kararıyla zorunlu askeri hazırlıkların yapıldığı olağanüstü hallerde Milli Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı bütçelerindeki mevcut ödenekler, bu idarelerin ödenek toplamları aşılmamak şartıyla, birleştirilerek kullanılabilir. Bu durumda da mevcut ödeneklerin yeterli olmaması halinde toplam ödenek tutarının yüzde on beşine kadar ek harcama yapılabilir.

c. Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, ayrıntılı harcama programlarını hazırlar ve vize edilmek üzere Maliye Bakanlığına gönderir. Bütçe ödenekleri, Maliye Bakanlığınca belirlenecek esaslar çerçevesinde, nakit planlaması da dikkate alınarak vize edilen ayrıntılı harcama programları ve serbest bırakma oranlarına göre kullanılır.

1 5437 sayılı 2006 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu md 13,32

46

d. Özel bütçeli idareler ve sosyal güvenlik kurumları ayrıntılı finansman programlarını hazırlar ve harcamalarını bu programa uygun olarak yaparlar.

Soru 28- Mahalli İdarelerde Ödenek Aktarımına Yetkili Olanlar Kimlerdir?

a.Meclis Kararıyla Yapılacak Aktarmalar: - Bütçede fonksiyonel sınıflandırmanın birinci düzeyleri

arasındaki aktarmalar, - Kurumsal kodların tüm düzeyleri arasındaki aktarmalar, - Ek ödenek verilmesi meclis kararı ile yapılır. b. Belediye Encümeni Kararıyla Yapılacak Aktarmalar: - Fonksiyonel sınıflandırmanın ikinci düzeyleri arasındaki

aktarmalar, - Ekonomik kodlamanın 09.04 detayında kayıtlı “öngörülmeyen

giderler” ödeneğinden yapılacak aktarmalar, - Yedek ödenekten yapılacak aktarmalar, encümen kararıyla yapılır. c. Üst Yönetici Kararıyla Yapılacak Aktarmalar: Yukarıdakiler dışında kalan tüm aktarmalar ise üst yöneticinin

onayı ile yapılır. Soru 29- Ödenek Aktarmasının Yapılamayacağı Gider

Tertipleri Nelerdir? Aşağıda yer alan kısıtlamalar dışında bütçenin tüm tertipleri

arasında ödenek aktarımı (değişimi) yapılabilir. Ancak, a) Personel giderleri tertiplerinden başka tertiplere ödenek

aktarımı yapılamaz. Ekonomik kodlamanın 01 ile başlayan ayrıntı kodları “Personel

Giderlerine” aittir. Bu ayrıntı kodlarından hiçbir şekilde başka tertiplere aktarma yapılamaz. Bu yasağın sınırları bütçe tertibinin sadece ekonomik kodlamasından yola çıkılarak tespit edilmektedir.

47

b) Aktarma suretiyle ilave veya düşme yapılmış tertiplerden başka tertiplere aktarma yapılamaz.

Bütçe uygulaması içerisinde herhangi bir nedenle aktarma yapılan bir tertipten (Buradaki tertip ile analitik bütçe sınıflandırmasının kurumsal, fonksiyonel, finans ve ekonomik kodlamanın ilk iki düzeyinin tamamını anlamak gerekir. Herhangi birinde bir değişiklik varsa burada aktarma yapılmış bir tertip söz konusu olmaz.) başka bir tertibe ya da daha önce aktarma yapılmak suretiyle düşme yapılmış bir tertipten başka bir tertibe ödenek aktarımı yapılması mümkün değildir.

c) Yedek ödenekten aktarma yapılmış tertiplerden başka tertiplere aktarma yapılamaz.

Bu bent aslında b bendinin içinde bulunmaktadır ve ayrıca sayılmasına gerek bulunmamaktadır. Çünkü b bendinde aktarma suretiyle ilave yapılmış tertiplerden (ki bu yedek ödenekten aktarma yapılmış tertipleri de kapsamaktadır.) başka tertiplere aktarma yapılamayacağı hükme bağlanmıştır. C bendiyle b bendi yedek ödenekler itibariyle daha da bir perçinlenmiştir.

d) Projeye bağlı yatırım tertiplerinden diğer tertiplere aktarma yapılamaz.

Normal bütçe uygulamasında yatırım tertiplerinden (ekonomik kodlamanın 06 ile başlayan “Sermaye Giderleri” altında kodlanmıştır.) diğer tertiplere aktarma yapılabilir. Ancak projeye bağlı yatırımlardan (ki bunların bir kısmı finansman kodlamasında 07 ile kodlanmakta bir kısmı da fonksiyonel sınıflandırmanın 4. düzeyinde kodlanmaktadır.) diğer tertiplere aktarma yapmak mümkün değildir. Ancak, projeye dayalı iş, fiziksel olarak yüzde yüz gerçekleşmişse, bu projeyle ilgili artan ödenek diğer tertiplere aktarılabilir.

e) Mevzuatla aktarma yapılmaması öngörülen tertiplerden, diğer tertiplere aktarma yapılamaz.

Aktarma ve Ödenek İşlemleri İle İlgili Özellikli Durumlar Şunlardır:

- Ekonomik sınıflandırmanın üçüncü ve dördüncü düzeyleri bütçeleşme düzeyi olmadığından, bunlar arasında aktarma söz konusu değildir. Bütçe ödeneklerinin başlangıçta kayıtlara alınmasından,

48

aktarmalarına ve ödeneklerin kullanılarak yok edilmesine kadar tüm süreçlerde ekonomik kodlamanın ikinci düzeyi muhasebeleştirme düzeyidir. Bu nedenle ödenek hesaplarında ekonomik kodlamanın üçüncü ve dördüncü düzeyinde herhangi bir muhasebeleştirme işlemi yapılmayacaktır. Burada ödenek aktarmada söz konusu değildir.

- Yıl sonunda kullanılmayan ödenekler encümen kararıyla, bütçedeki bütün düzeyleri belirtilerek iptal edilir. Ancak, şartlı, tahsisi mahiyette ve mevzuatı gereği ertesi yıla devri gereken ödenekler devir gerekçesi belirtilerek yeni yıl bütçesinde açılacak tertiplere ödenek kaydedilmek üzere iptal edilir.

- Bütçenin düzenlenmesi ve görüşülmesi sırasında düşünülmeyen ve bütçede tertibi bulunmayan ancak yerine getirilmesi zorunlu hizmetlere ilişkin giderleri karşılamak amacıyla bütçelerin mali hizmetler birimi kurumsal kodlamasının (2006 yılı için hesap işleri müdürlüğü) altına yedek ödenekler ekonomik kodlamasının 09.04 detayına bütçe gelirlerinin % 10’una kadar öngörülmeyen giderler ödeneği konulmalıdır. Bu ödenekle ilgili olarak, bütçede gerekli tertipler açmaya, bu tertiplere aktarma yapmaya ve tertiplerden yapılacak ödemelerin yer ve esaslarını tespite encümen yetkilidir.

- Mahalli idarelerde ek bütçe uygulaması bulunmamaktadır. Bunun yerine, ek ödenek kullanılmaktadır. Yukarıda da söylendiği gibi, bütçede tertibi bulunduğu halde ihtiyaca yetmeyeceği anlaşılan veya bütçenin düzenlenmesi ve görüşülmesi sırasında düşünülmeyen ve bütçede tertibi açılmayan, ancak yapılmasında zorunluluk bulunan bir hizmet için tertip açılarak, bütçenin diğer tertiplerindeki ödeneklere dokunmadan yapılan ilaveye veya alınan ödeneğe “ek ödenek” denir. Ek ödenek verilmesi meclis kararı ile yapılır. Büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediyelerinde ise belediye meclislerince kabul edildikten sonra büyükşehir belediye meclisince karara bağlanır. Ek ödenek verilmesi için yeni bir gelir veya finansman kaynağının bulunması zorunludur. Yeni bir finansman kaynağından anlaşılması gereken borçlanma ya da yeni bir gelir kalemi olabileceği gibi bütçede öngörülen gelirlerden daha fazla gerçekleşme ihtimali ortaya çıkan gelirlerde olabilir. Burada önemli olan meclisin bu yeni gelir veya finansman kaynağını uygun görmesidir.

49

- Yeni kurulan birimlere ödenek aktarması yapılırken, bütçede hiç öngörülmeyen bir tertibe aktarma yapıldığı için sadece iki yöntem kullanılabilir. Birinci yöntem öngörülmeyen giderler ödeneği tertibinden encümen kararıyla yeni kurulan birimlerin tertiplerine (kurumsal, fonksiyonel, finans ve ekonomik kodlamanın ikinci düzeyi) ödenek aktarması yapılabilir. İkinci yöntem ek ödenek yöntemini kullanarak gelir veya finansman kaynağı karşılığında meclis kararı ile yeni birimlerin tertiplerine ödenek ihdası yapmaktır.

- Yedek ödeneklere aktarma yapılamaz. Yukarıda aktarma yapılamayacak tertipler belirtilirken, aktarma suretiyle ilave veya düşme yapılmış tertiplerden başka tertiplere aktarma yapılamayacağı kesin olarak hükme bağlanmıştır. Bu nedenle yedek ödenek tertiplerine hiçbir şekilde ödenek aktarımı yapılamaz.

Soru 30- Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi İle Muhasebe Sisteminde Yapılan Değişiklikler Nelerdir?

- Kayıtlar Tahakkuk Esasına Göre Tutulmaya Başlanmıştır Yürürlükte kaldırılan muhasebe sistemi, mali raporlama açısından

önem taşıyan pek çok bilginin kaydedilmemesine ve kaybolmasına neden olan nakit esasına dayanmaktadır. Yürürlüğe konulan muhasebe sisteminde ise, bütçe işlemleri açısından nakit esasına göre faaliyetler açısından ise tahakkuk esasına göre kayıt yapılmaktadır. Yeni devlet muhasebe sisteminin en önemli özelliklerinden birisi nakit esasına dayalı bütçe uygulama sonuçları ile tahakkuk esasında faaliyet sonuçlarını birlikte üretebilecek yeteneğe sahip olmasıdır.

Nakit esasına dayalı bütçe uygulamasında bütçe gelirleri tahsil edildiğinde; bütçe giderleri ise ödendiğinde gelir ve gider olarak kabul edilir ve muhasebeleştirilir. Ancak devletlerin mali işlemleri bütçeleriyle sınırlı değildir. Tahakkuk esasına dayalı muhasebe sistemi ile nakit esasına dayalı bütçe sisteminin uyumlaştırılması ve tahakkuk esasında muhasebe raporları ve nakit esasında bütçe raporları üretilebilmesi için “yansıtma tekniği” kullanılmıştır.

Yeni muhasebe sisteminde, alınan mal ya da yaptırılan hizmet karşılığı doğmuş olan bir devlet borcu gerçekleştiğinde gider; gelirler ise tahakkuk ettiğinde gelir kaydedilmekte ve böylece, devletin varlıkları ve sorumluluklarıyla ilgili bilgiler tam ve zamanında kayıt

50

altına alınmaktadır. - Tüm Devlet Faaliyetleri Kayıt Altına Alınmaktadır Nakit esaslı muhasebe sistemi tamamen bütçeye

odaklanmaktaydı. Muhasebe sisteminin bütçe odaklı olması, mali mevzuat veya idari kararlarla oluşturulan ve bütçe hesaplarıyla ilişkilendirilmeyen işlemlerin muhasebeye yansımaması ile sonuçlanmakta ve Devletin gerçek faaliyet sonuçları hakkında bilgi sahibi olunamamaktaydı.

Kayıt dışı bütçe işlemlerini “mahsup borçlanma”, “nakit dışı borçlanma” ve “yarı mali işlemler” olarak üçe ayırabiliriz. Sayıştay Başkanlığının Hazine İşlemleri Raporlarında kayıt dışı bütçe işlemleri üzerinde önemle durulmaktadır. Söz konusu Raporlarda kayıt dışı bütçe işlemlerinin genellikle bütçe kanunlarında yer alan hükümlerden kaynaklandığı belirtilmektedir. Gerçektende bütçe kanunlarında yapılan çok sayıda düzenleme ile bir takım giderlerin doğrudan bütçe dışında izlenmesine yetki verilmektedir. Bunun yanı sıra bazı giderlerin, özel tertip devlet iç borçlanma senedi verilerek karşılanması öngörülmektedir. Bu işlemler de kayıt dışı kalmaktadır.

Genel yönetim kapsamındaki tüm kamu idarelerini kapsayan yeni devlet muhasebesi çalışmalarının başlangıcındaki temel amaç devlet hesaplarında saydamlığın sağlanabilmesiydi. Modern kamu yönetiminde tüm kullanıcılar ile sistemin finansmanını sağlayan vergi verenlerin, Devlete ilişkin bütün mali bilgileri muhasebeden açık, doğru ve net bir şekilde öğrenme hakları vardır. Bu demokratik ve çağdaş bir devlet olmanın da en temel gereğidir. Yeni devlet muhasebesi bu gereği yerine getirebilmek için bütçe odaklı bir muhasebe sisteminin dışına çıkarak bütçe tarafından kavranmayan, maddi ve maddi olmayan tüm duran varlıkların yanı sıra kayıt dışı bütçe işlemlerini ve devletin muhtemel yükümlülüklerini kavrayarak muhasebeleştirmektedir. Böylelikle muhasebeden elde edilen raporlarda geçmişten farklı olarak devletin faaliyet ve performansını doğrudan etkileyen işlemler görülebilmektedir.

- Maddi Duran Varlıklar Kayıt Altına Alınmaktadır Maddi duran varlıkların muhasebeleştirilmemesi, bunlara yapılan

harcamaların tamamının o yılın bütçesine gider yazılmasını

51

gerektirmektedir. Oysa, bir mali yıl içinde alınan bir araç, yapılan bir bina sonraki yıllarda da kullanılmaktadır. Bu nedenle maddi duran varlıklar kullanıldıkları yıllar itibari ile gider yazılmalıdır.

2004 yılı başından itibaren uygulanmaya başlanılan muhasebe standartları ve detaylı hesap planı bu eleştirileri karşılayacak şekilde maddi duran varlıkların muhasebeleştirilmesini ve raporlamasını kapsamaktadır. Üretilen mali tablolarda maddi duran varlıklar kapsanmakta, amortisman ve yıl sonlarında yeniden değerleme uygulamaları ile de duran varlıklar, olması gereken değerde raporlanmaktadır. Böylelikle maddi duran varlık edinimiyle giderlerin dönemsel olarak artması ya da azalması söz konusu olmamaktadır.

2006 yılı sonunda genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin amortisman uygulamasını yapmalarına olanak sağlayan amortisman tebliği Muhasebat Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanmıştır.

Ayrıca, Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi çalışmalarında, Devletin sahip olduğu arsa, bina, makine ve teçhizatın dökümü ve değerlemesi konusunda çeşitli sorunlarla karşılaşılabilirse de, kamu kesiminin sahip olduğu varlıkların ayrıntısının bilinmesi açısından bir fırsat olarak kullanılabilmelidir.

- Devlet Muhasebesi Ödenek ve Nakit Planlaması İle Bütçelerin ve Orta Vadeli Harcama Programlarının Hazırlanmasına Destek Sağlamaktadır

Devletin mali işlemlerinin kaydedildiği nakit esaslı muhasebe sisteminde, ödenek yokluğu nedeniyle ödenememiş borçlar ve girişilen taahhütler kaydedilmediği için ödenek ve nakit dağılımı sağlıklı bir şekilde planlanıp gerçekleştirilemez. Yürürlükten kaldırılan bu muhasebe sisteminde ödenek yokluğu nedeniyle ödenememiş devlet borçları ile girişilen taahhütlerin muhasebe disiplini içine kaydedileceği ve bütçedeki ödeneklerle ilişkisinin kurulacağı bütçenin hazırlanmasına ve uygulanmasına destek sağlayacak bir borç ve taahhüt izleme sisteminin bulunmaması, gerçekte yeterli ödeneği olmayan taahhütlere girişilmesine ve yıllara sari işler için yeterli ödenek konulamamasına sebep olmakta, yatırımların verimliliğini azaltmaktadır. Bu nedenle, Devlet sektörünün hangi zaman dilimlerinde hangi yükümlülüklerle

52

karşılaşılabileceği tespit edilememekte orta-uzun vadeli harcama planları yapılamamaktaydı.

Muhasebe sistemiyle birlikte getirilen iki hesaptan bahsetmek yararlı olacaktır. Birincisi; “322- Bütçeleştirilecek Borçlar Hesabı” ve “323- Bütçeleştirilmiş Borçlar Hesabı”dır. İkincisi ise Taahhütler Hesabıdır. Nazım Hesaplar Grubu içerisinde yer alan “920 Taahhütler Hesabı” ile; ödeneği bulunmadığı için ödenemeyen Devlet borçları ile girişilen taahhütler, muhasebe sistemi tarafından izlenebilmekte ve bunların bütçedeki ödeneklerle ilişkisi kurulabilmektedir. Bütçenin hazırlanması ve uygulanmasına destek sağlayacak bir taahhüt izleme sisteminin bulunması ile birlikte, yeterli ödeneği olmayan taahhütlere girişilmeyecek ve yıllara sari işler için yeterli ödenek konulabilecektir.

- Devlet Borçlarının Kayıtlarda Görülmesi Sağlanılacaktır Aksak işleyen bir nakit yönetimi ile bütçenin hazırlanması,

uygulanması ve gözetimi süreçlerindeki rasyonelliğin yitirilmesi kamu kesiminin borçlanma ihtiyacını daha da artırmıştır. İç ve dış borçlarımızın alabildiğine büyümesi, son yıllarda kamuoyunun dikkatlerinin borç yönetimimize çevrilmesine neden olmuştur.

Kamu oyunun dikkatlerinin Devlet borçlarının rakamları üzerine yoğunlaştığı bugünlerde, Devlet Muhasebesinin ürettiği rapor ve cetvellerden, bu borçların tutarını tam ve doğru bir biçimde görmek mümkün değildir. Hazine saymanlıklarının kesin mizanında Devlet borçlarına ilişkin vade yapılarının görülememesinin yanı sıra gösterilen borç tutarları da sağlıklı değildir. Çağdaş Devletlerde görülmesi imkansız olan bu durum muhasebe sisteminin yetersizliğinin yanı sıra idari kararlardan da kaynaklanmaktadır. Çoğunlukla, tahakkuk birimi olan Hazine Müsteşarlığındaki borçlanma verilerinin Hazine saymanlıklarına iletilmemesi sonucu sorun ortaya çıkmaktadır. Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi sistemine geçilmesi ile birlikte bu borçların ve vade yapılarının Devlet hesaplarında görülmesinin sağlanması hedeflenmektedir.

- Kesin Hesap Kanun Tasarısına İlişkin Bilgiler Muhasebeden Elde Edilmektedir

Kesin Hesap Kanunu, literatürde, Devletin hesap verme araçlarından en önemlisidir. Mevcut muhasebe sistemi kesin hesap

53

kanun tasarısının hazırlanmasına destek sağlamakla birlikte bir çok noktada yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle kesin hesaba ilişkin bilgiler muhasebe dışı çalışmalar sonucunda elde edilebilmektedir.

Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi ile birlikte, bütçe işlemlerinin tamamı “901-Bütçe Ödenekleri Hesabı”nın yardımcı hesap olarak açılmıştır. Tüm bütçe işlemleri bu hesap aracılığıyla izlenmektedir. Bu nedenle kesin hesap 901-Bütçe Ödenekleri Hesabından muhasebe bilgisine dayalı olarak çıkarılmaktadır.

- Vergi Harcamaları Raporlanabilecektir Vergi harcamaları, aslında vergiye tabi olması gerekirken

Devletin çeşitli ekonomik ve sosyal nedenlerle vergi istisnaları ve benzeri uygulamalar yoluyla vazgeçtiği vergi gelirlerini ifade etmektedir. Gelirin yeniden dağıtılması anlamına da gelen vergi harcamalarının esasında bir Devlet gideri olması nedeniyle raporlanması saydamlığın bir gereğidir. Mevcut sistemde, bunların hesaplanması ancak anketler ve istatistiksel yöntemler kullanılarak yapılabilmektedir.

Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi uygulamasıyla birlikte vergi harcamalarının raporlanmasına ilişkin ilk adımlar atılmaktadır. Giderler Hesabının altına formüle edilen vergi harcamaları (fazla ve yersiz tahsilatlar dışında vergiden yapılan her türlü indirim ve iadeler) belirli dönemler itibariyle detaylı bir biçimde raporlanabilecektir. Ancak, esnaf muaflığı gibi uygulamanın hiçbir aşamasında muhasebeye konu edilemeyen vergi harcamaları ise yine muhasebe bilgileri ile raporlanamayacaktır.

- Analitik Bütçe Sınıflandırmasının Uygulanmasına Temel Oluşturulmuştur

Kökeni Fransızca olan analitik kelimesi, Türkçe’ye de geçmiş olup “çözümlemeli, çözümlemeye dayanan, çözümle ilgili, tahlil” anlamlarında kullanılmaktadır.

Bütçenin mali politika aracı olarak kullanılmaya başlamasıyla birlikte, sosyo-ekonomik gereksinimleri karşılayacak çeşitli “bütçe kuramları” (bütçe teorisi) ortaya çıkmıştır. Devri bütçe, telafi edici bütçe, sıfır tabanlı bütçe, performans bütçe ve program bütçe en çok bilinen bütçe kuramlarıdır. Bu kuramlar, önemli addedilen herhangi

54

bir konuyu veya konuları öne çıkarmak suretiyle bir bütçeleme politikası oluşturmakta ve bu politikanın da esaslarını ortaya koymaktadır.

1995 yılında başlatılan Kamu Mali Yönetim Projesi çerçevesinde yapılan çalışmalarda, devlet faaliyetlerinin milli ekonomi üzerindeki etkisinin ölçülebilmesine imkan tanıyacak bir bütçe kod yapısına ihtiyaç duyulduğu gündeme gelmiştir. Böylece, yeni bir bütçe kod yapısı oluşturulması; bunu yaparken de uluslararası geçerliliği kabul görmüş esaslardan faydalanılması benimsenmiştir. 1998 yılında GFS (Government Finance Statistics - Devlet Mali İstatistikleri) esasına dayalı bir sınıflandırma modeli ortaya konulmuştur. 1999 yılında bazı kurumlarda test edilmeye başlanan bu model uzun soluklu olamamıştır. 2002 yılı bütçesi hazırlanırken seçilen altı pilot kurumun bütçeleri yeni bütçe kod yapısına da uygun olarak hazırlanmış ve 2002 Mali Yılında bu kurumlarda hem ABS hem de önceki sınıflandırma Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi (TEDM) ile birlikte uygulanmıştır. 2003 yılı bütçesi ise bütün genel ve katma bütçeli idarelerde her iki sınıflandırma esası dikkate alınarak hazırlanmış ve her bir kurumun seçilen bir biriminde ABS uygulanmıştır. Nihayet 2004 Mali Yılı Bütçe Kanunu, tamamen ABS esasına göre hazırlanmış ve 1.1.2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Analitik Bütçe Sınıflandırması (ABS); gerekçe, ödeneklendirme, sınıflandırma ve program analizi olmak üzere dört unsurdan oluşan program bütçenin sadece sınıflandırma kısmını değiştirmiştir. Bununla birlikte uygulanmakta olduğu son yıllarda PBS'nin diğer unsurlarının unutularak "sadece sınıflandırmadan ibaret olduğu" düşüncesi ki yanlış bir düşüncedir, PBS ile ABS'nin taban tabana zıt bir bütçeleme yaklaşımı olduğu izlenimi vermiştir.

Oysa, ABS sadece bir bütçe sınıflandırma modelidir. Dolayısıyla, ABS’nin bütçe kuramlarının amaçlarına benzer amaçları ve politikaları yoktur. Sözkonusu kuramlardan beklenen faydaları da ABS’den beklememek gerekir.

55

Analitik Bütçe Sınıflandırması, - Kurumsal Sınıflandırma (Dört düzey, sekiz hane) - Fonksiyonel Sınıflandırma (Dört düzey, altı hane) - Finansman Tipi Sınıflandırma (Bir Düzey, bir hane) - Ekonomik Sınıflandırma (Dört düzey, altı hane) olmak üzere dört farklı kod grubu ve on üç düzeyden

oluşmaktadır. Her bir düzey ise bir veya iki haneli koddan oluşmaktadır.

Çağdaş bütçe işlevleri açısından fonksiyonel sınıflandırma gibi önemli bir yere sahip olan ekonomik sınıflandırma, dört düzeyli ve altı haneli bir kod grubundan oluşmaktadır. Devlet faaliyetlerinin milli ekonomi üzerindeki etkilerinin gruplandırılması hedeflenerek oluşturulmuş olan bu sınıflandırmada ayrılabilen ve izlenmesi anlamlı olan bütün maliyetlerin ayrı tertiplerde bütçelenmeleri gerekmektedir.

Diğer üç tür sınıflandırma (kurumsal, fonksiyonel ve finansman tipi) sadece gider bütçesi ile ilgili iken, başka bir ifadeyle bütçe kanunlarının (A) işaretli cetveli ile verilen ödeneklerin kodlanmasında kullanılırken, ekonomik sınıflandırma,

1. Harcama ve borç vermenin sınıflandırmasında 2. Gelirlerin sınıflandırmasında 3. Finansmanın (gelir gider farkının) sınıflandırmasında kullanılmaktadır. Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi ile Analitik Bütçe

Sınıflandırması birbirinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Analitik Bütçe Sınıflandırmasının yukarıda belirtilen sınıflandırmasının tamamına tertip denilmektedir. Hesap planında ise 3 basamaklı bir hesap kodu ve hesabın yeterince ayrıntısı mevcuttur. Bütçeye ilişkin hesaplarda hesabın detayı ile Analitik Bütçe Sınıflandırmasının ekonomik sınıflandırılması yapılan çalışmalarla üst üste çakıştırılmıştır. Böylelikle kullanıcılar hem mükerrer veri kaydından kurtarılmakta hem de tertip ve hesapların detayını öğrenmeleri kolaylaştırılmaktadır.

56

Soru 31- Avansların ve İlgili Ödeneklerin Mahsup Dönemine Aktarılması ve Mahsubunun Yapılması İşlemleri Nasıl Yapılmaktadır?

Tüketime yönelik mal ve malzeme alımları kaleminden verilen bir iş avansına ait belgeler muhasebe birimine geldiği halde mali yılsonuna kadar muhasebe birimince incelenememişse avans mahsup dönemine aktarılacaktır.

--------------------------------- / --------------------------------- 165.1.1.3.2 Mahsup Dönemine Aktarılan Avans ve Krediler

Hesabı 160.1.3.2 İş Avans ve Kredileri Hesabı --------------------------------- / --------------------------------- Avansın mahsup dönemine aktarılmasından sonra, bu avansın

verilmesi sırasında bloke edilmiş olan, bu avansa ait ödeneklerde yine muhasebe kaydıyla mahsup dönemine aşağıdaki gibi aktarılacaktır.2

--------------------------------- / --------------------------------- 906.3.2 Mahsup Dönemine Aktarılan Kull. Ödenekler Hs. 903.3.2 Kullanılacak Ödenekler Hesabı --------------------------------- / --------------------------------- 904.3.2 Ödenekler Hesabı 907 Mahsup Dönemine Aktarılan Ödenekler Hesabı --------------------------------- / --------------------------------- Mahsup dönemi içinde muhasebe biriminin incelemeyi bitirip

avansın mahsubunu yapması ile birlikte aşağıdaki kayıt yapılacaktır. --------------------------------- / --------------------------------- 150.1.1 İlk Madde ve Malzeme Hesabı 165.1.1.3.2 Mahsup Dönemine Aktarılan Avans ve Krediler

Hesabı --------------------------------- / ---------------------------------

2 Belediyelerde bu kayıt 906 nolu hesaba borç 900 nolu hesaba alacak ve 901 nolu hesaba borç 907 nolu hesaba alacak şeklindedir.

57

--------------------------------- / --------------------------------- 834.3.2.1.1 Geçen Yıl Bütçe Mahsupları Hesabı 835 Gider Yansıtma Hesabı --------------------------------- / --------------------------------- 907 Mahsup Dönemine Aktarılan Ödenekler Hesabı

906.3.2 Mahsup Dönemine Aktarılan Kull. Ödenekler Hs. --------------------------------- / --------------------------------- şeklinde yapılan kayıt ile, aktarılan ödenekler kapatılacaktır. Mahsup dönemini izleyen ilk işgününde ise, --------------------------------- / --------------------------------- 835 Gider Yansıtma Hesabı

834.3.2.1.1 Geçen Yıl Bütçe Mahsupları Hesabı --------------------------------- / --------------------------------- kaydı yapılarak “834-Geçen Yıl Bütçe Mahsupları Hesabı” da

kapatılacaktır. Soru 32- Amortisman ve Tükenme Payına Tabi Duran

Varlıklar Hangi Hesaplarda İzlenir? Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde muhasebe

sistemine dahil edilen maddi duran varlıklardan; arazi ve arsalar, yapım aşamasındaki sabit varlıklar, varlıkların elde edilmesi için verilen avans ve krediler ile sanat eserleri amortismana tabi değildir.

Aşağıdaki hesaplarda izlenen duran varlıklar, amortisman ve tükenme payına tabidir:

251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı, 252- Binalar Hesabı, 253- Tesis, Makine ve Cihazlar Hesabı, 254- Taşıtlar Hesabı, 255- Demirbaşlar Hesabı, 256- Diğer Maddi Duran Varlıklar Hesabı, 260- Haklar Hesabı,

58

263- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı, 264- Özel Maliyetler Hesabı, 267- Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar Hesabı, 271- Arama Giderleri Hesabı, 277- Diğer Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar Hesabı, 294- Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabı. Soru 33- Amortisman ve Tükenme Payına Tabi Tutulan

Varlıkların Değeri Nasıl Tespit Edilir? Duran varlıkların amortisman ve tükenme payına tabi değerleri

maliyet bedelidir. Maliyet bedeli ise, bir varlığın satın alınması, üretilmesi veya değerinin artırılması için yapılan harcamalar veya verilen kıymetlerin toplamıdır. Ancak, yeniden değerlemeye tabi tutulmuş olan varlıklar için amortisman ve tükenme payı hesaplamasına esas alınacak değer, yeniden değerleme sonucu ortaya çıkan değerdir.

Bir varlık için yapılan harcamaların, varlığın niteliğinin ve kullanım şeklinin değiştirilmesi veya ömrünün uzatılması sonucunu doğurması durumunda amortisman hesaplaması varlığın yeni değeri üzerinden yapılır.

Soru 34- Amortisman ve Tükenme Pay ının Muhasebeleşt ir ilmesi Nas ı l Yapı l ır?

Amortisman ve tükenme payları, dönem sonunda endirekt yönteme göre muhasebeleştirilir. Bu yönteme göre, varlığın aktif değerinde bir değişme olmamakta, buna karşın hesaplanan amortisman, 630- Giderler Hesabı karşısında pasif karakterli ayrı bir karşılık hesabında tutulmaktadır. Bu karşılık hesapları, hesap grupları itibariyle aşağıdaki hesaplardan oluşur:

257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı 268- Birikmiş Amortismanlar Hesabı 278- Birikmiş Tükenme Payları Hesabı 299- Birikmiş Amortismanlar Hesabı Amortisman ve tükenme payının muhasebeleştirilmesine ilişkin

örnekler aşağıda gösterilmiştir:

59

a) Normal amortisman uygulaması; 1) Özel bütçeli bir idarenin 2006 yılında kayıt altına aldığı

100.000.- YTL bedelli kamyonu bulunmaktadır. 2006 yılında yararlanmaya başlanılan ve ekli listeye göre yüzde 10 oranında amortismana tabi söz konusu kamyon için dönem sonunda hesaplanacak amortisman tutarı aşağıdaki şekilde kaydedilecektir.

----------------------------- / --------------------------------------- 630- Giderler Hesabı 10.000.- 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı 10.000.- ----------------------------- / --------------------------------------- 2) Özel bütçeli bir idare 2006 yılında 2.000.- YTL değerinde

bilgisayar yazılımı almıştır. Ekli listeye göre yüzde 20 oranında amortismana tabi söz konusu bilgisayar yazılımı için dönem sonunda hesaplanacak amortisman tutarı, aşağıdaki şekilde kaydedilecektir.

----------------------------- / --------------------------------------- 630- Giderler Hesabı 400.- 268- Birikmiş Amortismanlar Hesabı 400.- ----------------------------- / --------------------------------------- 3) Bir belediye 2006 yılında 6.000.- YTL değerinde lisans alımı

yapmıştır. Ekli listeye göre yüzde 100 oranında amortismana tabi söz konusu lisans için dönem sonunda hesaplanacak amortisman tutarı aşağıdaki şekilde kaydedilecektir.

----------------------------- / --------------------------------------- 630- Giderler Hesabı 6.000.- 268- Birikmiş Amortismanlar Hesabı 6.000.- ----------------------------- / --------------------------------------- b) Yüzde 100 amortisman uygulaması; 1) Özel bütçeli bir idarenin 2006 ve öncesi yıllarda edindiği ve

yararlanma süresinin başlangıcını ayrı ayrı tespit edemediği hesaplarında kayıtlı büro makineleri toplamı 300.000.- YTL dir. Söz konusu büro makineleri için yüzde 100 amortisman oranı uygulanmasını benimsemiş olan kamu idaresinin dönem sonunda

60

hesaplayacağı amortisman tutarı aşağıdaki şekilde kaydedilecektir. ----------------------------- / --------------------------------------- 630- Giderler Hesabı 300.000.- 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı 300.000.- ----------------------------- / --------------------------------------- 2) Genel bütçe kapsamındaki bir idarenin il müdürlüğünün

muhasebe işlemlerinin yürütüldüğü Defterdarlık Muhasebe Müdürlüğünde kayıtlı atölye makinelerinin değeri toplam 205.000.- YTL dir. Dönem sonunda yüzde 100 oranında hesaplanacak amortisman tutarı aşağıdaki şekilde kaydedilecektir.

----------------------------- / --------------------------------------- 630- Giderler Hesabı 205.000.- 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı 205.000.- ----------------------------- / -------------------------------------- c) Daha önceki faaliyet dönemlerinde kayıtlara alındığı halde

henüz amortisman uygulaması yapılmamış olan duran varlıklar için amortisman uygulaması;

Özel bütçeli bir idarede 2004 yılında kayıtlara alınan ve aynı yıl yararlanılmaya başlanılan 200.000.- YTL değerindeki bina için herhangi bir amortisman uygulaması yapılmamıştır. Ekli listeye göre yüzde 2 oranında amortismana tabi söz konusu bina için dönem sonunda hesaplanacak amortisman tutarı aşağıdaki şekilde kaydedilecektir.

----------------------------- / --------------------------------------- 630- Giderler Hesabı 4.000.-

500- Net Değer Hesabı 8.000.- 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı 12.000.- ----------------------------- / --------------------------------------- ç) Varlığın yeni değeri üzerinden amortisman uygulaması; Özel bütçeli bir idare 2006 yılında 2.500.000.- YTL bedelle bir

hizmet binası edinmiş, aynı yıl varlığın niteliğinin ve kullanım şeklinin değiştirilmesi veya ömrünün uzatılması sonucunu doğuracak

61

500.000.- YTL tutarında bir harcama yapmıştır. Toplam kayıtlı değeri 3.000.000.-YTL olan ve ekli listeye göre yüzde 2 oranında amortismana tabi söz konusu hizmet binası için dönem sonunda hesaplanacak amortisman tutarı aşağıdaki şekilde kaydedilecektir.

----------------------------- / --------------------------------------- 630- Giderler Hesabı 60.000.- 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı 60.000.- ----------------------------- / --------------------------------------- d) Elden çıkarılacak stoklar ve maddi duran varlıklar hesabında

izlenen amortismana tabi duran varlıklar için amortisman uygulaması; Tesis, makine ve cihazlar hesabında kayıtlı bir inşaat makinesi

kullanılma olanağını yitirdiğinden, 294- Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabında izlenmesine karar verilmiştir. Makinenin kayıtlı değeri 240.000.- YTL, birikmiş amortismanı ise 40.000.- YTL dir. Söz konusu makine için dönem sonunda hesaplanacak amortisman tutarı aşağıdaki şekilde kaydedilecektir.

----------------------------- / --------------------------------------- 630- Giderler Hesabı 200.000.- 299- Birikmiş Amortismanlar Hesabı 200.000.- ----------------------------- / --------------------------------------- Soru 35- Karşılıksız Çıkan Çeklerle İlgili Yapılacak İşlemler

Nelerdir? Karşılıksız çıkan çeklerle ilgili olarak gerekli hesap düzeltmeleri

aşağıdaki şekilde yapılmakla birlikte, ilgililer hakkında “3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun”3 hükümlerine göre işlem yapılması sağlanır.

Örneğin, çekle 150.-YTL tutarında tahakkuksuz bir bütçe geliri tahsilatı yapılmıştır.

3 03.04.1985 tarih ve 18714 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.

62

101.01- Alınan Çekler Hesabı 150.-

600.01.05.01.02- Gelirler Hesabı 150.- 805- Gelir Yansıtma Hesabı 150.-

800.01.05.01.02- Bütçe Gelirleri Hesabı 150.-

Çek muhasebe biriminin hesabının bulunduğu bankaya tahsil için

gönderilmiştir.

101.02- Alınan Çekler Hesabı (Tahsildeki Çekler)

150.-

101.01- Alınan Çekler Hesabı (Muh. Bir. Çekler)

150.-

Bankadan alınan yazıdan, çek tutarının karşılıksız çıktığı anlaşılmıştır.

600.01.05.01.02- Gelirler Hesabı 150.-

101.02- Alınan Çekler Hesabı 150.- 800.01.05.01.02- Bütçe Gelirleri Hesabı 150.-

805- Gelir Yansıtma Hesabı 150.-

Bu örnekteki çekin karşılıksız çıktığının yılı geçtikten sonra

anlaşılması halinde yapılacak kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.

63

630.12.01.05.01- Giderler Hesabı 150.-

101.02- Alınan Çekler Hesabı 150.- 810.01.05.01.02- Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabı

150.-

805- Gelir Yansıtma Hesabı 150.- 3167 sayılı Kanunun 08.03.2003 tarih ve 4814 sayılı Kanunun 14.

maddesi ile değişik 16. maddesine göre; Yeterli karşılığı bulunmaması nedeniyle kısmen de olsa ödenmeyen çeki keşide eden hesap sahipleri veya yetkili temsilcileri, kanunların ayrıca suç saydığı haller saklı kalmak üzere, çek bedeli tutarı kadar ağır para cezasıyla cezalandırılırlar. Ancak verilecek para cezası seksenmilyar liradan fazla olamaz. Bu suçun, organ veya temsilcisi tarafından tüzelkişi yararına işlenmesi halinde özel hukuk tüzelkişisi hakkında da birinci fıkra uyarınca para cezasına hükmolunur. Ayrıca yetkili temsilci tarafından yararına çek keşide edilen hesap sahibi gerçek kişi hakkında da bu fıkra hükmü uygulanır.

Mahkeme, ayrıca işlenen suçun niteliğine göre bir yıl ile beş yıl arasında belirleyeceği bir süre için hesap sahiplerinin ve yetkili temsilcilerinin çek hesabı açtırmalarının yasaklanmasına karar verir. Yasaklanma kararı bütün bankalara duyurulmak üzere Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına bildirilir.

Kısmen veya tamamen karşılıksız çıkan her çek yaprağı ayrı bir suç oluşturur.

Baş Hukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü 8 No.lu İç Genelgesine göre;4 Karşılıksız çek keşide eden kişi hakkında ilgili cumhuriyet başsavcılıklarına yapılan şikayetten vazgeçilmesinde dikkat edilecek hususlar ve yapılacak işlemler şunlardır:

4 28-06-1995 tarih 23196 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

64

1- Karşılıksız bir çekin cezalandırılması için şart, şekil açısından geçerli bir çekin bulunmasıdır. TTK’ya göre (m.692, 693) çekin zorunlu unsurlarından bir veya birkaçının bulunmaması halinde “çekten” söz edilemeyecek ve 3167 sayılı Kanunun 16. Maddesi uygulanmayacaktır. Örneğin, çekin üzerinde keşide yeri yoksa ve keşidecinin ad ve soyadı yanında bir yerde yazılmamış ise, bu senet hakkında şikayet yoluna başvurulmayacak ve durum çek hamili birime bildirilecektir.

Çeklerde keşide yerinin, hiçbir duraksamaya yer vermeyecek şekilde anlaşılabilir olması koşulu ile kısaltılmış olarak yazılması halinde (Örneğin "İst.", "Ank." Gibi) sadece keşide yerinin kısaltılmış olarak yazılmış bulunması sebebiyle çek geçersiz sayılmayacağından (Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kurulu 14.12.1992 gün, E.1992/1, K.1992/5) bu çek hakkında şikayet yoluna gidilecektir.

2- Karşılıksız çekin suç oluşturması için ibraz süresi içinde muhatap bankaya ibraz edilmesi zorunludur. Çekte ibraz süreleri TTK’nın 708. Maddesinde gösterilmiştir. Bu hükme göre bir çekin ibraz müddetini tespit bakımından aşağıdaki şekilde bir ayrımın yapılması gerekmektedir:

a. Bir çek, keşide edildiği yerde ödenecekse ibraz müddeti on gündür.

b. Türkiye dahilinde herhangi bir şehirde keşide edilen bir çek yine Türkiye’de başka bir şehirde -örneğin, Ankara’da keşide edilen bir çek, Eskişehir’de ödenecek ise,- veya Türkiye’de keşide edilmiş olmakla beraber aynı kıta üzerinde başka bir ülkede -örneğin İstanbul’da keşide edilen bir çek Berlin’de ödenecek ise,- ibraz müddeti bir aydır.

c. Keşide edildiği ülkenin bulunduğu kıtadan başka bir kıta üzerinde bulunan bir ülkede ödenecek çekin ibraz müddeti üç aydır.

Yukarıda belirtilen süreler, çekte keşide günü olarak gösterilen tarihten itibaren işler, keşide günü hesaba katılmaz (TTK, mad. 708, 729).

3167 sayılı Kanunun 16. Maddesine göre, bir çekin süresi içindeki ibrazı anında karşılığının bulunmaması, suçun oluşması için tek başına yeterlidir. Bu nedenle, vadeli veya ileriki tarihli çeklerde ibraz

65

edildikleri ve ibraz anında karşılıkları bulunmadığı takdirde böyle bir çekin keşidecisi hakkında da şikâyet yoluna başvurulabilecektir.

Yukarıda belirtilen esaslar dairesinde muhatap bankaya ibraz edilmediği veya süresi geçtikten sonra ibraz edildiği tespit edilen çeklere ilişkin olarak şikayet yoluna başvurulmayacak ve çek hamili birime bilgi verilecektir.

3- Keşidecinin, çek bedelini (karşılıksız kalan kısmını), %10 tazminatı ve gecikme zammı ile birlikte5 ödediği çek hamili birim (alacaklı tahsil dairesi) tarafından yazılı olarak bildirildiği takdirde; Cumhuriyet Başsavcılığına şikayette bulunulmaz ve herhangi bir yerden onay almadan şikayetten vazgeçilebilir.

4- 3167 sayılı Kanunda şikayet için belli bir süre öngörülmediğinden TCK’nın şikayete bağlı suçlarla ilgili süreleri esas alınır. 3167 sayılı Kanununa göre; Çekin karşılığının bulunmaması nedeniyle şikayet hakkı, 8’inci maddede6 belirtilen miktarın yatırılması için öngörülen sürenin dolduğu tarihte; ihtiyati tedbir kararı veya ödeme yasağı nedeniyle süresi içinde ibrazında çek hakkında işlem yapılmaması halinde ise, ihtiyati tedbir kararının veya ödeme yasağının kalktığı tarihte doğar.

5- Genel bütçeli dairelerin şikayetleri ile şikayetten vazgeçilmesi işlemleri bizzat Hazine avukatları tarafından yapılacaktır. Diğer idarelerin bu işlemleri hukuk müşavirlikleri tarafından yapılacaktır.

Soru 36- Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi Kayıt Sistemi İle Nakit Esaslı Devlet Muhasebesi Kayıt Sistemi Arasındaki Farklar Nelerdir?

1- Alınan Çeklerin Kayıt Yönteminde Değişiklik Yapılmıştır: Nakit Esaslı Muhasebe Kayıt Sisteminde (NEMKS) muhasebe 5 Çekin karşılıksız kalan miktarı için gecikme faizi, ibraz tarihinden itibaren, 4.12.1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanuna göre ticari işlerde temerrüt faizi oranı üzerinden hesaplanır. 6 3167 sayılı Kanunun 8. maddesi “Çekte yazılı keşide gününe göre hesaplanacak ibraz süresinin bitim tarihinden itibaren en geç on gün içinde çekin karşılıksız kalan kısmını yüzde on tazminatı ve ibraz tarihinden ödeme gününe kadar geçen süre için 16a maddesine göre hesaplanacak gecikme faizi ile birlikte ödemek suretiyle düzeltme hakkını kullanan, çek keşide etmek hakkını yeniden kazanır.”

66

birimlerine intikal eden çekler, kasa hesabına kaydedilirken, Tahakkuk Esaslı Muhasebe Kayıt Sisteminde (TEMKS) muhasebe birimlerine gelen çekler için “101- Alınan Çekler Hesabı” adı altında ayrı bir hesap düzenlenerek, muhasebe birimlerine gelen çeklerin bu hesapta açıkça görülmesi sağlanmıştır.

Muhasebe birimince bütçe geliri ve gelir niteliğinde 200.- YTL tutarında bir çek alındığında;

------------------------ / ------------------------ 101- Alınan Çekler Hesabı 200.- 600- Gelirler Hesabı 200.- ------------------------ / ------------------------ 805- Gelir Yansıtma Hesabı 200.- 800- Bütçe Gelirleri Hesabı 200.- ------------------------ / ------------------------ kaydı yapılacaktır. 2- Hazine Malı Menkul Kıymetler ve Kişilere Ait Menkul

Kıymetler Ayırımı Yapılmıştır; NEMKS yer alan nazım hesap niteliğindeki menkul kıymetler hesabına hem kişi hem de hazine malı olarak saymanlıklara intikal eden her türlü menkul kıymetler kaydedilmektedir. TEMKS ise hazine malı olarak muhasebe birimine intikal eden menkul kıymetler, “117- Menkul Varlıklar Hesabı”na, kişilere ait olan menkul kıymetler ise nazım hesaplar grubunda yer alan “912- Kişilere Ait Menkul Kıymetler Hesabı” ve “913- Kişilere Ait Menkul Kıymet Emanetleri Hesabı”na karşılıklı olarak kaydedilmektedir. Böylece, kişilere ve hazineye ait menkul kıymetler ayrı olarak izlenebilmektedir.

Hazine malı menkul kıymetlerin kaydedilmesi; ------------------------ / ------------------------ 117- Menkul Varlıklar Hesabı 600- Gelirler Hesabı ------------------------ / ------------------------

67

Kişi malı menkul kıymetlerin kaydedilmesi; ---------------------------------- / ---------------------------------- 912- Kişilere Ait Menkul Kıymetler Hesabı 913- Kişilere Ait Menkul Kıymet Emanetleri Hesabı ---------------------------------- / ---------------------------------- 3- Hesaplar Vade Yapılarına Göre Ayrılarak İzlenmeye

Başlanmıştır; NEMKS Tecilli ve Tehirli Borçlular Hesabına kaydedilen tutarlar, TEMKS, vadelerine göre “122- Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabı” ve “222- Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabı” şeklinde ikiye ayrılmıştır. Bu düzenleme ile tecil veya tehir edilen alacakların ne zaman tahsil edilmesinin beklendiği belirlenmiştir. Böylece, alacaklar vadelerine uygun olarak izlenmekte ve nakit planlamasına katkıda bulunulmuş olmaktadır.

Aynı durum gelirlerden alacakların “120- Gelirlerden Alacaklar Hesabı” ve “220- Gelirlerden Alacaklar Hesabı” şeklinde vade yapısına göre ikiye ayrılmasında; Menkul varlıkların “117 Menkul Varlıklar Hesabı” ve “217 Menkul Varlıklar Hesabı” şeklinde vade yapılarına göre ikiye ayrılmasında; Diğer menkul kıymet ve varlıkların “118 Diğer Menkul Kıymet ve Varlıklar Hesabı” ve “218 Diğer Menkul Kıymet ve Varlıklar Hesabı” şeklinde ikiye ayrılmasında da görülmektedir. Nakit esaslı muhasebe sisteminde alacak ve borçların vade yapılarını izlemeye yönelik bir hesap planı ortaya konulmamış borç ve alacakların tek bir hesapta izlenmesi yöntemi kabul edilmiştir. Tahakkuk esaslı muhasebe sistemine geçilirken bu bir eksiklik olarak değerlendirilmiş ve borç ve alacakların vade yapılarına göre kısa vadeli ve uzun vadeli olarak birden fazla hesapta izlenmesi yöntemi seçilmiştir.

4- Avans Hesaplarında Değişiklikler Yapılmıştır; NEMKS, Madeni Para Basımı Avans Hesabı, Elçilik ve Konsolosluk Avansları Hesabı ile Bütçe İçi Avans ve Krediler Hesabında maaş ve ücret avansları ile memurlara verilen sürekli ve geçici görev yolluk avansları dışında kalan diğer avans çeşitleri TEMKS, “160- İş Avans ve Kredileri Hesabı” adı altında toplanmıştır.

68

NEMKS, Jandarma Avansları ve Bütçe İçi Avans ve Krediler Hesabına kaydedilen maaş ve ücret avansları ile memurlara verilen sürekli ve geçici görev yolluk avansları, TEMKS, “161- Personel Avansları Hesabı” adı altında toplanarak, personele verilen avansların tek başlık altında izlenmesine olanak sağlanmıştır.

Tahakkuk esaslı muhasebe uygulamasını sağlayacak Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nde7 ön ödeme hesapları aşağıda gösterilmiştir;

16 Ön Ödemeler 160 İş Avans ve Kredileri Hesabı 161 Personel Avansları Hesabı 162 Bütçe Dışı Avans ve Krediler Hesabı 164 Akreditifler Hesabı

165 Mahsup Dönemine Aktarılan Avans ve Krediler Hesabı 166 Proje Özel Hesabından Verilen Avans ve Akreditifler Hesabı 167 Doğrudan Dış Proje Kredi Kullanımları Avans ve Akreditifleri Hesabı

İş avansı verilmesi kaydı; ---------------------------------- / ---------------------------------- 160- İş Avans ve Kredileri Hesabı 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı ---------------------------------- / ---------------------------------- Personel avansı verilmesi kaydı; ---------------------------------- / ---------------------------------- 161- Personel Avansları Hesabı 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı ---------------------------------- / ----------------------------------

7 08.06.2005 tarih ve 25839 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

69

Avansların mahsup dönemine aktarılması kaydı;8 ---------------------------------- / ---------------------------------- 165- Mahsup Dönemine Aktarılan Avans ve Krediler Hesabı

160- İş Avans ve Kredileri Hesabı 161- Personel Avansları Hesabı

---------------------------------- / ---------------------------------- 5- Dönem Ayırıcı Hesaplar İhdas Edilmiştir; NEMKS, TEMKS

yer alan “280- Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabı” ile “180- Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı” bulunmamaktadır. Dolayısı ile yapılan harcamalardan gelecek dönemlere ait olanların gelecek dönem gideri olarak izlenmesine olanak bulunmamaktadır.

Aynı şekilde, NEMKS, TEMKS bulunan Gider Tahakkukları Hesapları bulunmamaktadır. Dolayısıyla bulunulan dönemde tahakkuk etmiş, ancak ödemesi gelecek dönem veya dönemlerde yapılacak olan giderlerin izlenmesi mümkün olmamaktadır. Bu uygulama, gelecek dönem veya dönemlerde yapılacak olan ödemelerin muhasebede izlenememesine yol açmaktadır. Dolayısıyla nakit planlamasında muhasebe kayıtlarından faydalanılması mümkün olmamaktadır. TEMKS ise, bu tür durumlar için, şayet ödeme bir sonraki takvim yılı içerisinde yapılacaksa 381 Gider Tahakkukları Hesabına, gelecek takvim yılından sonraki yıllarda ödenecekse de 481 Gider Tahakkukları Hesabına kaydedilmektedir. Bu uygulama, tahakkuk eden giderlerin ödeme zamanının muhasebe kayıtlarından tespit edilmesine olanak vererek nakit planlamasının sağlıklı bir şekilde yapılmasına katkıda bulunmaktadır.

Tahakkuk esaslı muhasebe sistemiyle birlikte 18, 28, 38 ve 48 nolu hesap gruplarında dönem ayırıcı hesaplar öngörülmüştür. Böylelikle, tahakkuk esaslı muhasebe için çok önemli olan gelir ve gider tahakkukları ile gelecek dönemleri ilgilendiren gider ve gelirlerin izlenmesine olanak sağlanmıştır.

8 Nakit esaslı muhasebe sisteminde böyle bir kayıt bulunmamaktadır. Avanslar, devir listesinde muhasebe dışı yapılan işlemlerle mahsup dönemine aktarılmaktadır.

70

6- Sayım Noksanlarının Kayıt Yönteminde Değişiklikler Yapılmıştır; Sayım sonunda noksan çıkan tutarlar; NEMKS, kasa noksanlığında kasa hesabına, diğer noksanlıklarda ilgili hesaba alacak; kişi borçları hesabına borç kaydedilmekteydi. TEMKS ise, söz konusu noksanlıklar, “197- Sayım Noksanları Hesabı”na borç, kasa veya noksan çıkan değerlere ait hesaplara alacak kaydedilmektedir.

Sayım noksanları hesabına, yapılan sayımlar sonucunda tespit edilen, Kasa, Döviz, Alınan çek, Menkul kıymet, Stok noksanlıkları kaydedilmektedir. Sayılanlar dışındaki noksanlıklar için “197- Sayım Noksanları Hesabı” kullanılmayacaktır.

7- Sayım Fazlalarının Kayıt Yönteminde Değişiklikler Yapılmıştır; Sayım sonucunda fazla çıkan tutarlar; NEMKS, kasa hesabı”na veya ilgili diğer hesaplara borç, bütçe gelirleri veya emanetler hesabına alacak kaydedilmektedir. TEMKS ise, sayım fazlalıkları “397- Sayım Fazlaları Hesabı”na alacak, kasa veya noksan çıkan değerlere ait hesaplara borç kaydedilmektedir. Böylece, sayım noksanı veya sayım fazlası tutarlarının nakit esaslı sistemdeki kayıt şeklinin doğurduğu karmaşıklık önlenmektedir.

Kasa fazlası bulunması durumunda yapılacak olan kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 100- Kasa Hesabı

397- Sayım Fazlaları Hesabı ---------------------------------- / ---------------------------------- 8- Maddi Duran Varlıklar Kaydedilmeye Başlanmıştır; Devlet

Muhasebesinde, Maddi Duran Varlıklar Hesap Grubu ve Maddi Olmayan Duran Varlık Hesap Grubu, ilk kez, TEMKS düzenlenmiştir. Nakit Esaslı Muhasebe Kayıt Sisteminde maddi ve maddi olmayan duran varlıklar izlenmemektedir. Dolayısıyla maddi ve maddi olmayan duran varlıkların maliyet bedellerini muhasebe kayıtlarında görmek mümkün değildir.

Devletin maddi duran varlıklarının muhasebe dışı bırakılması, bunlara yapılan harcamaların tamamının o yılın bütçesine gider yazılmasını gerektirmektedir. Oysa, bir bütçe yılında alınan bir araç, yapılan bir bina sonraki yıllarda da kullanılmaktadır. Bu nedenle

71

maddi duran varlıkların maliyeti kullanıldıkları yıllar itibari ile gider yazılmalıdır. NEMKS maddi duran varlığın bütün maliyeti elde edildiği yıl bütçesine mal etmesi, doğru bir bütçe uygulama ve faaliyet sonuçlarına ulaşılmasını engellemekteydi.

Hazırlanan muhasebe standartları ve detaylı hesap planı bütün bu eleştirileri bertaraf edecek şekilde maddi duran varlıkları kapsamaktadır. Üretilen mali tablolar maddi duran varlıkları kapsayacak, amortisman ve yeniden değerleme uygulamaları ile de duran varlıklar, olması gereken değerde görüntülenecektir. Aynı şekilde maddi duran varlıklara yapılan giderler de maddi duran varlığın kullanım süresine dağıtılacaktır. Böylelikle maddi duran varlık edinimiyle giderlerin dönemsel olarak artması ya da azalması söz konusu olmayacaktır.

Ancak maddi duran varlıkların kayıt altına alınabilmesi için kayıt altına alınmada kullanılacak değerleme ölçütleri, amortisman uygulamasına ilişkin esaslar ve yeniden değerlemenin nasıl yapılacağını gösteren standartlar tüm açıklığı ile birlikte ortaya konulmalı ve bu konuda tüm genel yönetim sektörünü kapsayan, uluslararası standartlara uygun bir muhasebe sistemi kurulmalıdır. Şu ana kadar mal muhasebesi anlamında hiçbir deneyimi olmayan ülkemizde değerleme ölçütleri konusunda da bir fikir birliği yoktur. Örneğin bir müzedeki kıymetlerin neye göre değerleneceği sadece Türkiye de değil tüm dünyada bir tartışma konusu olabilmektedir. Yine mevcut kamu binaları kayda alınacak mıdır? Eğer alınacaksa hangi değer üzerinden kayda alınacaktır. Bunun gibi ilk etapta düşünülmeyen birçok sorun ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenlerle maddi duran varlıkların muhasebesi ile ilgili öngörülen takvim, tahakkuk esaslı muhasebeden daha farklı olarak, tüm genel yönetim sektöründe tahakkuk esaslı muhasebeye geçildikten daha sonra maddi duran varlıkların kayda alınması yönündedir.

9- Amortismanlar Kaydedilmeye Başlanmıştır; NEMKS maddi ve maddi olmayan duran varlık niteliğindeki varlık hesapları yer almadığı için bunların amortisman payları ve değer artış veya azalışlarının kaydedileceği hesaplar da düzenlenmemiştir. TEMKS ise, maddi ve maddi olmayan duran varlık hesap grupları yer aldığı için bunların

72

amortisman paylarının ve değer artış veya azalışlarının kaydedildiği hesaplar da düzenlenmiştir.

30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı 4. Mükerrer Resmi Gazetede yayımlanan “Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinde Uygulanacak Amortisman ve Tükenme Payı Süre, Yöntem ve Oranlarına İlişkin Genel Tebliğ” ile Genel Yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde uygulanacak olan amortisman süre, yöntem ve oranları tüm detaylarıyla belirlenmiştir.

10- Ödenek Yokluğu Nedeniyle Ödenemeyen Borçlar İzlenmeye Başlamıştır; Bir mal veya hizmet karşılığı devlet zimmetinde gerçekleştiği halde ödeneği bulunmadığından verile emrine bağlanamayan tutarlar için, NEMKS herhangi bir kayıt yapılmamaktadır. TEMKS ise, bütçe kanunu veya özel bir kanunla yapılması öngörülen bir hizmet ve husus karşılığı olmak üzere gerçekleştiği halde; ödeneği bulunmaması veya kanunen ödenek üstü sarfiyata izin verilmemesi gibi nedenlerle verile emrine bağlanamayan borçlardan, bütçe giderlerinin ekonomik ayrımlarındaki “3- Mal ve hizmet alım giderleri” ile ilgili olanların kaydını yapabilmek için “322- Bütçeleştirilecek Borçlar Hesabı” oluşturulmuştur.

Böylelikle, ödenek dağıtımı ve nakit planlaması muhasebeden elde edilen bilgilerle sağlıklı bir şekilde yapılmakta, sarf evraklarının yılsonlarında saymanlıklarda yığılması engellenmekte, güçlü bir maliye politikasına zemin oluşturulmaktadır.

Bütçeleştirilecek borçlar hesabına yapılacak olan kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 630- Giderler Hesabı

322- Bütçeleştirilecek Borçlar Hesabı ---------------------------------- / ---------------------------------- Bütçeleştirilecek borçlar hesabına kaydedilen tutarla ilgili ödenek

temin edildiğinde yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ----------------------------------

73

322- Bütçeleştirilecek Borçlar Hesabı 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı ---------------------------------- / ---------------------------------- 830- Bütçe Giderleri Hesabı 835- Gider Yansıtma Hesabı ---------------------------------- / ---------------------------------- 11- Emanet Niteliğindeki Tutarların İzlendiği Hesaplar

Değiştirilmiştir; NEMKS, Emanetler Hesabına kaydedilen işlemler, TEMKS gruplara ayrılarak ve her grup bir hesap şeklinde düzenlenerek daha fonksiyonel bir hale getirilmiştir. Nakit esaslı muhasebe sisteminde emanetler hesabına kaydedilen tutarlar tahakkuk esaslı muhasebe sisteminde aşağıdaki hesaplara kaydedilecektir;

33 Emanet Yabancı Kaynaklar 330 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı 333 Emanetler Hesabı

36 Ödenecek Diğer Yükümlülükler 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı 361 Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri Hesabı 362 Fonlar veya Diğer Kamu İdareleri Adına Yapılan Tahsilat Hesabı 363 Kamu İdareleri Payları Hesabı 368 Vadesi Geçmiş Ertelenmiş Veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yük. Hs.

39 Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 397 Sayım Fazlaları Hesabı 399 Diğer Çeşitli Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Hesabı

43 Diğer Borçlar 430 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı 438 Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Hesabı

74

12- Bütçe ve Faaliyet Hesapları Birlikte İzlenmeye Başlamıştır; NEMKS, sadece bütçe açısından gelir ve gider sayılan unsurlar için muhasebe kayıtları yapılırken, TEMKS, hem bütçe açısından, hem de muhasebe açısından gelir ve gider sayılan unsurlar kaydedilmektedir.

Bütçe ile ilişkili giderler, hem bütçe giderleri hesabına hem de gider yansıtma hesabı aracılığı ile giderler hesabına veya ilgili hesaba kaydedilmektedir. Yalnızca muhasebe açısından gider sayılan unsurlar ise bütçe giderleri ile ilişkilendirilmeden “630-Giderler Hesabı”na kaydedilmektedir.

Bütçe ile ilişkili gelirler ise bir yandan bütçe gelirleri hesabına, diğer yandan da gelir yansıtma hesabı aracılığı ile gelirler hesabına veya ilgili hesaba kaydedilmektedir. Yalnızca muhasebe açısından gelir sayılan unsurlar ise “600- Gelirler Hesabı”na kaydedilmektedir.

Sonuç olarak, Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebe Sisteminde gelir ve giderlerin bu şekilde kaydedilmesi, hem nakit esasında bütçe uygulama sonuçlarının alınmasını hem de bulunulan döneme ait faaliyet sonucunun tahakkuk esasına uygun şekilde tespitini mümkün kılmaktadır denilebilir.

13- Gider Taahhütleri İzlenmeye Başlamıştır; Bir mal veya hizmetin temini için üçüncü şahıslarla yapılan gider taahhüdü yaratan sözleşmelerin muhasebede izlenmesini sağlayacak işlemlerin bir kısmı nakit esaslı muhasebe sisteminde muhasebe dışındadır. Önemli bir kısmı ise muhasebe dışı kayıtlarda izlenmektedir. Bir mal veya hizmetin temini için taahhüde girişilmesi halinde söz konusu taahhüt tutarları, nazım hesaplar içinde düzenlenmiş olan “920- Gider Taahhütleri Hesabı”na kaydedilmek suretiyle izlenmektedir.

Gider taahhütlerinin kaydı; ---------------------------------- / ----------------------------------

920- Gider Taahhütleri Hesabı 921- Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı

---------------------------------- / ---------------------------------- 14- Tüm Mali İşlemlerin Kayıt Altına Alınması Sağlanmıştır;

TEMKS, varlıklar ve yükümlülüklerdeki her türlü hareket (gönderme, getirme vs.) genellikle yardımcı hesaplar aracılığıyla izlenmektedir.

75

Örneğin alınan çeklerin bankaya gönderilmesi, menkul varlıkların müzeye gönderilmesi, teminat mektuplarının ve kişilere ait menkul kıymetlerin bankaya gönderilmesi gibi birçok işlem yardımcı hesaplar aracılığıyla kaydedilerek izlenmektedir.

15- Gönderme Talimatları Kaydedilmektedir; TEMKS, bankaya verilen döviz gönderme talimatları “106- Döviz Gönderme Emirleri Hesabı”nda, YTL gönderme talimatları ise, “103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı”nda izlenmektedir.

16- Yılsonu Kapatma Kayıtları Yapılarak Faaliyet Sonuçları Çıkarılmaktadır; NEMKS, yılsonlarında hesaplar kapatılmamaktadır. Bunun yerine bazı hesaplar dönem sonunda devir verir bazı hesaplar ise devir vermez şeklinde belirlenmiştir. Devir veren hesaplar düzenlenen bir devir listesi aracılığıyla yeni mali yıla devrettirilmektedir. Bu işlemlerin sonucunda herhangi bir faaliyet sonucu da çıkarılmamaktadır. TEMKS ise, dönem sonu işlemleri adı altında çok sayıda işlem tanımlanmıştır. Hesaplardan kapatılması gerekenler dönem sonu işlemleri içerisinde kapatılmakta ve bir faaliyet sonucu çıkarılmaktadır.

Soru 37- Denetim Defteri ve Denetim Raporları Dosyası ne zaman düzenlenir. Bu defter ve belgelerde hangi tür bilgiler yer alır? Muhasebe birimlerinde, yapılan denetimlere ilişkin olarak “Denetim Defteri” tutulur. Denetimin kapsamı, dönemi, süresi ve denetim sonucunda düzenlenen rapor veya yazının tarih ve sayısını gösteren bu defter, denetim bitiminde ilgili denetim elemanı tarafından sütun başlıklarına göre doldurularak imzalanır ve mühürlenir. Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin muhasebe birimlerinde denetim elemanları tarafından yapılan denetimler sonunda düzenlenen ve denetim defterine kaydedilerek defterdarlık ya da muhasebe birimlerine gönderilen rapor veya yazılar ile bunlara verilen cevaplar ve Bakanlıkça ya da defterdarlıklarca yapılan tebligat aşağıdaki şekilde saklanır. Müfettiş ve kontrolörler tarafından defterdarlık veya muhasebe birimlerine iki nüsha olarak tebliğ edilen raporların bir nüshası ve bu

76

rapor üzerine ilgili memurlar ile üst memurlar tarafından verilecek cevapların birer nüshası ve Bakanlıktan yapılan tebligat bir araya getirilerek, üzerine raporun tarih ve numarası ile sayfa sayısının yazıldığı bir dosya içerisine konulur. Defterdarlık denetmenlerince yapılan denetimler sonucunda düzenlenen rapor ve yazılar, ilgili memurlar tarafından verilen cevaplar ile bunlar üzerine defterdarlıktan yapılan tebligat bir araya getirilerek üzerine raporun tarih ve numarası ile sayfa sayısının yazıldığı denetim raporları dosyasında saklanır. Dosyalar, denetim raporları adıyla açılacak bir klasörde denetim defterindeki kayıt sırasına uygun biçimde saklanır. Genel bütçe kapsamı dışındaki kamu idarelerinin muhasebe birimlerinde denetim elemanları tarafından yapılan denetimler sonunda düzenlenen ve denetim defterine kaydedilerek muhasebe birimlerine gönderilen rapor veya yazılar ile bunlara verilen cevaplar ve yapılan tebligat için de aynı şekilde işlem yapılır. Denetim defteri ve denetim raporları, ilgili memurların görevlerinden ayrılmaları hâlinde yerlerine atanan asil ya da vekil memurlara aynen teslim edilir. Ayrılan memurun bu defter ve dosyaları teslim etmesi ve yerine gelen memurun da bunu araması gerekir.

Soru 38- Kaybedilen Alındılar İçin Verilecek Kayıt Örnekleri Nelerdir? Alındının Kaybedilmesi Ne Kadar Büyük Bir Sorundur?

Muhasebe birimlerince, gerek emanet suretiyle, gerek herhangi bir nedenle ya da mahsuben tahsil olunan paralar ile teslim alınmış her türlü değerlere karşılık verilmiş olan alındıların, ilgilileri tarafından kaybedildiği bir dilekçe ile bildirildiği takdirde, ilgili defterdeki kayıtları karşısına ve dip koçanının arkasına açıklama yapılmak sureti ile kaybedilen alındının bir örneği dilekçelerin altına veya arkasına yazıldıktan ve onaylandıktan sonra kendilerine verilir. Yatırılan para veya değerlerin geri verilmesi gerektiği takdirde, bu kayıt örneği alındı yerine kabul edilerek gereken işlem yapılır. Kaybedilen alındının tutarı Bakanlıkça tespit edilecek tutarı geçtiği takdirde, kaybedilen alındının hükmü olmadığı, ilgilileri tarafından gazete ile

77

duyurulur ve gazetenin bir nüshası dilekçeye bağlanır. Kaybedilen alındı banka teminat mektubu için verilmiş ise gazete ilanına gerek yoktur.

Soru 39- Hak Sahipleri Tarafından Kaybedilen Çekler İlgili Yapılacak Olan İşlemler Nelerdir?

Herhangi bir kimsenin alacağına karşılık verilen çeklerin, ilgilileri tarafından kaybedildiği bir dilekçe ile bildirildiği takdirde, ibrazında ödenmemesi için, kaybedilen çekin gün ve sayısı ile tutarı derhal ilgili bankaya bir yazı ile bildirilir. Gerekli tedbirlerin alındığının banka tarafından muhasebe birimine bildirilmesini müteakip söz konusu tutar ilgilisine yeniden ödenir.

Soru 40- Kaybedilen veya Kullanılmayacak Hale Gelen Alındı ve Çekler Hakkında Yapılacak İşlemler Nelerdir?

Kullanılmamış her türlü alındı ve çek ciltleri ya da yaprakları kaybedildiği veya kullanılamayacak hale geldiğinde, durum bir tutanakla tespit edilir. Konuyla ilgili olarak yapılan inceleme sonucu belirtilerek söz konusu alındı ve çeklerin numaraları gösterilmek suretiyle genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde Bakanlığa, kapsama dâhil diğer kamu idarelerinde ilgili merkez birimine bildirilir ve alınacak cevaba göre işlem yapılır. Ayrıca çeklerin numaraları gösterilmek suretiyle durum muhasebe biriminin hesabının bulunduğu bankaya da bildirilir. Kullanılamayacak hale gelen çekler düzenlenecek bir tutanakla imha edilmek üzere bankaya teslim edilir.

Soru 41- Alındı, Çek vb Belgelerin İptali Nasıl Yapılır? Sıra numarası sistem tarafından düzenlenme anında verilenler

dâhil seri ve sıra numarası taşıyan alındı, çek ve benzeri belgelerden hatalı düzenlenme nedeniyle iptal edilmesi gerekenler; sol alt köşeden sağ üst köşeye doğru çizilen iki paralel çizgi arasına “iptal” ibaresi yazılmak suretiyle iptal edilir. Ayrıca, iptal edilen bu belgelerin arkasına iptal gerekçesi de yazılarak muhasebe yetkilisi ve belgeyi düzenleyen tarafından imzalanır. İptal edilen dip koçanlı alındı, çek ve benzeri belgeler dip koçanına iliştirilmek suretiyle, sıra numarası sistem tarafından düzenlenme anında verilenler ise ayrı bir dosyada muhafaza edilmek suretiyle saklanır.

78

Soru 42- Sayımlarda Kullanılacak Tutanaklar Nelerdir? Muhasebe birimlerinde ve muhasebe yetkilisi mutemetliklerinde

yıl sonunda yapılan sayımlarda; paralar için “Kasa Sayımı Tutanağı” ve “Banka Mevcudu Tespit Tutanağı”, alınan çekler için “Alınan Çekler Sayım Tutanağı” kişilere ait olanlar dâhil menkul kıymet ve varlıklar ve teminat mektupları sayımında “Menkul Kıymet ve Varlıklar/Teminat Mektupları Sayım Tutanağı”, değerli kâğıtların sayımında, büyük ve küçük ambar için ayrı ayrı “Değerli Kâğıtlar Sayım Tutanağı” kullanılır. Örneğine uygun olarak ikişer nüsha düzenlenen bu tutanaklar, yönetim dönemi hesabı dosyasına bağlanır.

Elçilik ve konsolosluklardaki muhasebe yetkilisi mutemetliklerinde bu tutanaklar üçer nüsha olarak düzenlenir. İki nüshası yönetim dönemi hesabı cetvellerine bağlanmak üzere bağlı bulunulan muhasebe birimine gönderilir, diğer nüsha ise mutemetlikte saklanır.

Soru 43- Yönetim Dönemi Hangi Zaman Aralığını Kapsar? Yönetim dönemi, bir malî yılın başından sonuna kadar yapılan

bütün işlemler ile malî yıl geçtikten sonra, mahsup dönemi içinde önceki malî yıla ilişkin olarak yapılan mahsup işlemlerini kapsar.

Yönetim dönemi hesabı, yönetim döneminde yapılan bütün malî işlemleri kapsayan malî tablo, defter ve cetveller ile sayım tutanaklarından oluşur. Görev başındaki muhasebe yetkilisi tarafından düzenlenen yönetim dönemi hesabı, mahsup dönemini takip eden bir aylık süre içinde mevzuatında belirtilen yetkili mercilere verilir. Yönetim dönemi hesabı dosyasının bir örneği de muhasebe biriminde muhafaza edilir.

Soru 44- Devlet Muhasebesinde Yevmiye Sistemi Nasıl Çalışmaktadır?

Muhasebe işlemleri, yevmiye tarihi ve müteselsil sıra numarasına göre maddeler hâlinde önce yevmiye defterine kaydedilir, buradan da usulüne göre büyük defter ve yardımcı hesap defterlerine sistemli bir şekilde dağıtılır.

Gerçekleşen işlemler muhasebeleştirme belgeleriyle kaydedilir. Belge olmadan kayıt yapılmaz. Muhasebeleştirme belgelerinin

79

yevmiye tarih ve numarası sütunlarına, gerçekleşen işlemlerin kayda geçirildikleri tarih ile hesap döneminin başında “1” den başlayıp, hesap döneminin sonuna kadar devam eden birer numara verilir. Yevmiye defteri, büyük defter ve yardımcı hesap defterleri kayıtlarında bu yevmiye tarih ve numaraları esas alınır.

Gerçekleşen işlemler, hesaplara ilişkin “Hesabın İşleyişi” maddelerinde belirtildiği şekilde hesaplara kaydedilir. Hesabın işleyişi bölümlerinde yer almayan işlemler ise bu Yönetmelikte belirtilen hesapların niteliğine uygun bir biçimde kaydedilir. Bir hesabın borcuna kaydedilen tutar mutlaka başka bir hesap ya da hesapların alacağına kaydedilir. Yevmiye defterinde her zaman borç ve alacak eşitliği bulunur.

Bütçeden nakden veya mahsuben yapılan harcamalar ile okul pansiyonları hesabına ilişkin işlemler “Ödeme Emri Belgesi”, diğer işlemler ise “Muhasebe İşlem Fişi” ile muhasebeleştirilir.

Malî yılın başında, bir önceki hesap dönemi kapanış bilânçosu ve dipnotları esas alınarak açılış bilançosu düzenlenir. Açılış bilânçosuna dayanılarak, açılış yevmiyesinin kayıtlarını sağlamak üzere bilânçodaki tutarlar, düzenlenecek “1” yevmiye numaralı muhasebe işlem fişiyle ilgili hesaplara borç ve alacak kaydedilir. Açılış kaydına ilişkin muhasebe işlem fişine, açılış bilânçosunun bir nüshası eklenir. Açılış kaydına esas tutarlar, ilgili hesaplar için açılacak büyük defter ve yardımcı hesap defterlerine aktarıldıktan sonra yılı işlemlerinin kaydına başlanır. Soru 45- Banka teminat mektuplarının muhasebeleştiril-mesine ilişkin tüm işlemleri açıklayabilir misiniz? Teminat mektupları hesabı, muhasebe birimlerine teminat ve depozito olarak teslim edilen teminat ve garanti mektupları ile şahsi kefalete ilişkin belgeler ve bunlardan ilgililerine geri verilenler veya paraya çevrilenlerin izlenmesi için kullanılır.

Teminat Olarak Teslim Edilen Değerlerin Alınıp Verilmesinde Düzenlenecek Belgeler; Muhasebe birimleri veznelerine ihale kanunları, vergi kanunları ve diğer mevzuat hükümleri gereğince teminat ve depozito olarak teslim edilen belgeler karşılığında ilgilisine alındı verilir. Veznedarca teslim alınan teminata ilişkin belgeler; alınış

80

sırasına göre klasörler içinde veznede saklanır. Bu değerler teslim alındığında, ilgilisine geri verilmesi veya paraya çevrilmesi gerektiğinde muhasebe işlem fişi düzenlenerek hesaplara kaydedilir. İlgilisine geri verilmesi gerektiğinde teslimi sırasında verilen alındı geri alınarak muhasebe işlem fişine bağlanır. Alındı belgesi geri alınamadığı takdirde durum, alındının dipkoçanı ile yardımcı hesap defterine şerh edilir. Teminat mektubu, yazılı olarak talep edilmesi halinde muhatap veya ilgili bankaya gönderilir ve talep yazısı muhasebe işlem fişine bağlanır.

Teminat mektubunun bir kısmının serbest bırakılması gerektiği takdirde, durum muhasebe birimince bir yazı ile ilgili banka şubesine bildirilir ve serbest bırakılan miktar hesaplardan çıkartılmakla birlikte, yardımcı hesap defterinde de bu durum ayrıca belirtilir.

Banka teminat mektupları, müteahhit veya müşterinin sözleşme yapmaya yanaşmaması ya da sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesi gibi ilgili mevzuatında belirtilen hallerin muhasebe birimine bildirilmesinden sonra paraya çevrilebilir. Banka teminat mektupları yukarıda belirtilen paraya çevrilme hallerinin dışında, teminat konusu iş devam ettiği sürece muhafaza edilir.

Yapım işlerinde kesin hesap ve kesin kabul tutanağının onaylanmasından, diğer işlerde ise işin kabul tarihinden veya varsa garanti süresinin bitim tarihinden itibaren iki yıl içinde idarenin yazılı uyarısına rağmen talep edilmemesi nedeniyle iade edilemeyen kesin teminat mektupları hükümsüz kalır ve bankasına iade edilir.

Teminata İlişkin Belgeler Üzerinde Muhasebe Birimlerince Yapılacak İncelemeler; Muhasebe birimlerine teslim edilen teminata ilişkin belgeler ilgili kanun hükümleri ve getirilen düzenlemeler çerçevesinde incelendikten sonra kabul edilir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu uyarınca alınan teminat mektupları; Muhasebe birimlerine geçici, kesin, ek kesin ve avans teminat mektubu olarak verilen teminat mektupları, kamu ihale mevzuatında yer alan düzenlemeler doğrultusunda incelendikten sonra kabul edilir.

81

Yabancı banka ve benzeri kredi kuruluşlarının kontrgarantilerine dayanarak Türkiye’deki bankalarca verilen teminat mektupları “işin kesin kabulü yapılıncaya kadar sürenin muayyen devrelerle herhangi bir bildirime gerek kalmadan uzatılacağı” kaydı konularak otomatik temditli hale getirildiği takdirde teminat olarak kabul edilir.

Belirlenen yabancı bankalar ile yerli bankalarca yabancı para cinsinden verilen teminat mektupları, alındığı günkü T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden ulusal para birimine çevrilerek hesaplara kaydedilmekle birlikte, yardımcı hesap defteri kayıtlarında ve verilen alındı belgesinde yabancı para cinsinden tutarı da gösterilir. Bu tür teminat mektupları iade edilirken, alınışındaki kayıtlı değerleri üzerinden hesaplardan çıkarılır. Herhangi bir nedenle paraya çevrilenler kayıtlı değerleri üzerinden hesaplardan çıkarılır, paraya çevriliş tutarı ise döviz hesabı ve ilgili hesap veya hesaplara kaydedilir.

Vergi kanunları uyarınca alınan teminatlar; Vergi kanunları uyarınca teminat olarak alınan değerlerin Maliye Bakanlığınca (Gelir İdaresi Başkanlığı) belirlenen şartları taşıması gerekir.

Banka teminat mektuplarının muhasebeleştirilmesi aşağıdaki gibi olacaktır.

1- İlçe Emniyet Müdürlüğü binasının onarım işi ihalesi kesin teminatı için müteahhit (X)’den 6.500- YTL tutarında banka kesin teminat mektubu teslim alınmıştır. 910- Teminat Mektupları Hesabı 6.500.- 911- Teminat Mektupları

Emanetleri Hesabı 6.500.-

Müteahhit (X)’in taahhüdünü zamanında ve eksiksiz olarak

yerine getirdiğinden kendisinden alınmış olan 6.500.- YTL değerindeki banka kesin teminat mektubu iade edilmiştir.

82

911- Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı

6.500.-

910- Teminat Mektupları Hesabı

6.500.-

2- Karayolları Bölge Müdürlüğü karayolu ihalesini kazanan

müteahhit (Y)’den kesin teminat mektubu olarak 130.000.- YTL tutarında banka teminat mektubu alınmıştır. 910- Teminat Mektupları Hesabı 130.000.- 911- Teminat Mektupları


Karayolu yapım işini ilgili mevzuat ve şartname hükümlerine

uygun olarak gerçekleştiren müteahhit (Y) e geçici kabul tutanağının da onaylanması nedeniyle teminatın yarısı serbest bırakılmıştır. 911-Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı

65.000.-

910-Teminat Mektupları Hesabı 65.000.- Böyle bir durumda ilgili muhasebe birimi serbest bırakılan miktarı bir yazı ile ilgili banka şubesine bildirilir ve serbest bırakılan miktar hesaplardan yukarıdaki muhasebe kaydı yapılarak çıkartılır.

83

3- Ulus Vergi Dairesi Müdürlüğünce vadesi geçmiş vergi borçları için tecil talebinde bulunan mükellef (T) 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 10 uncu maddesinde belirtilen türden teminat sağlayamaması nedeniyle Bayan (Y) tarafından düzenlenmiş şahsi kefalet belgesi teminat olarak kabul edilmiştir. Teminat olarak gösterilmesi gereken tutar 24.600.-YTL’dir. 910- Teminat Mektupları Hesabı (02. Şahsi Kefalet Belgeleri)

24.600.-


24.600.-

4- Ankara Sağlık İl Müdürlüğünce, tıbbi malzeme alım işi

ihalesini üstlenen yüklenici (B)’den 7.000.-YTL tutarında banka kesin teminat mektubu teslim alınmıştır. 910- Teminat Mektupları Hesabı 7.000.- 911-Teminat Mektupları


Yüklenici (B)’nin taahhüdünü yerine getirmemesi nedeniyle

sözleşme feshedilmiş ve teminat mektubunun karşılığı olan 7.000.-YTL ilgili bankadan tahsil edilmiştir. 102- Banka Hesabı 7000.- 600- Gelirler Hesabı 7.000.-805- Gelir Yansıtma Hesabı 7.000.- 800- Bütçe Gelirleri Hesabı 7.000.-

84

Karşılığı tahsil edilen teminat mektubunun bankaya iade edilmesine ilişkin muhasebe kaydı, 911- Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı

7.000.-


7.000.-

85

DEVLET MUHASEBESİ OKUYUCU SORULARI

86

87

Soru 1: 1- 2006 mali yılı bütçesini yaparken dördüncü düzey ekonomik

kodlardan 09 4 1 01 Öngörülmeyen giderler ödeneği ve 09 9 1 02 İlama Bağlı Borçları karşılama ödeneği harcama kalemlerine ödenek verildi. Yıl içinde iki harcama kaleminden de harcama yapılması hasıl oldu, fakat 830 ve 630 kodlarında 09 kodlarının karşılığı yok. bu işlemi nasıl yapacağız.

2- Belediyemiz adına Devlet Planlama Teşkilatından 11.535 YTL bilgisayar alımları ile ilgili yardım geldi. Bu yardımla 8 PC ve 1 Dizüstü Bilgisayar alımını gerçekleştirdik. Bu işlemin nasıl muhasebeleştireceğiz.

Çalışmalarınızda başarılar diler ve bizlere yardımcı olduğunuz için teşekkür ederim.

Cevap 1: 1- Birinci sorunuz bütçe ödeneklerinin kullanımı ile ilgili.

Bütçede 09 ile başlayan ekonomik kodlar yedek ödenek tertiplerine aittir. Yedek ödenek tertiplerinden (09 ile başlayan) doğrudan bir gider yapmanız mümkün değildir. Bu tertiplerde yer alan ödenekler, gerektiğinde diğer tertiplere aktarma yapmak amacıyla bütçelere konulan ödeneklerdir. 09-Yedek Ödenek tertibi altındaki yedek ödenek dışındaki diğer tertiplere konacak yedek ödenekler konulduğu amaç dışında kullanılamaz. Bu tertiplerdeki ödenekleri ihtiyacınız olan ödenek kalemlerine aktarma yapmak suretiyle kullanabilirsiniz. Aşağıda yer alan kısıtlamalar dışında bütçenin tüm tertipleri arasında ödenek aktarımı (değişimi) yapılabilir. Ancak,

a) Personel giderleri tertiplerinden başka tertiplere ödenek aktarımı yapılamaz.

b) Aktarma suretiyle ilave veya düşme yapılmış tertiplerden başka tertiplere aktarma yapılamaz.

c) Yedek ödenekten aktarma yapılmış tertiplerden başka tertiplere aktarma yapılamaz.

d) Projeye bağlı yatırım tertiplerinden diğer tertiplere aktarma yapılamaz.

e) Mevzuatla aktarma yapılmaması öngörülen tertiplerden, diğer

88

tertiplere aktarma yapılamaz. Bu konuda daha detaylı bilgi için Güncel Mevzuat Dergisinin

Haziran sayısında yayımlanan “Mahalli İdarelerde Ödenek Kullanımı Ve Bütçede Yapılabilecek Değişiklikler Ve Bunların Muhasebesi” başlıklı makaleyi okuyabilirsiniz.

2. İkinci sorunuzun yanıtını aşağıdaki işlem sürecine göre yapabilirsiniz.

Yardım geldiğinde ------------------------- / -------------------------- 102- Banka Hesabı 600- Gelirler Hesabı (Bağış ve Yardımlar) ------------------------- / -------------------------- 805- Gelir Yansıtma Hesabı 800- Bütçe Gelirleri Hesabı ------------------------- / -------------------------- Bahse konu mal ve malzemeyi aldığınızda ------------------------- / -------------------------- 255- Demirbaşlar Hesabı 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hs. 103- Verilen Çekler ve Gönderme Em. Hs. ------------------------- / -------------------------- 830- Bütçe Giderleri Hesabı 835- Gider Yansıtma Hesabı ------------------------- / -------------------------- Soru 2: 5018 sayılı kanunun 23. maddesindeki Yedek Ödenek

Aktarmasındaki "genel bütçe ödeneklerinin yüzde ikisine kadar" ifadesi ile, 24.maddesinde yer alan Örtülü Ödenekle ilgili" İlgili yılda bu amaçla tahsis edilen ödenekler toplamı, genel bütçe başlangıç ödenekleri toplamının binde beşini geçemez." ifadelerindeki "Genel

89

Bütçe Ödeneği ile Genel Bütçe Başlangıç Ödeneğinin ne anlama geldiği ve arasındaki farkın ne olduğu konusunda bilgi verirseniz sevinirim.

Cevap 2: Başlangıç ödeneği, TBMM nin bütçe kanununu kabul etmesiyle

kanunlaşan ve kesinleşen ödenek demektir.Yani meclisin kabul ettiği bütçenin ekinde yer alan ödenek rakamları başlangıç ödeneği demektir

Bütçe ödeneği ise kanunlaşan yani başlangıç ödenekleri üzerinden daha sonradan yapılan ilaveler,aktarmalar veya kesintiler sonucu oluşan ödenek rakamları demektir.

Soru 3: Bütçeleştirilmiş Borçlar Hesabına kaydedilen tutarların

ödenmesinde muhasebe işlem fişinin harcama birimleri veya saymanlık tarafından düzenlenip düzenlenmeyeceği konusunda nasıl bir yol izlenmesi gerekir?

Cevap 3: Bilindiği üzere Maliye Bakanlığınca belirlenen ekonomik

kodlardan Devletin zimmetinde gerçekleşip, bütçe tertibi bulunmakla birlikte masrafın oluştuğu yer ve zamanda ödeneği bulunmayan harcama tutarları; dayanağını oluşturan harcama belgeleri de eklenmek suretiyle usulüne göre tahakkuk ettirilerek tutarları, "Ödeneğine Mahsup Edilecek Harcamalar Hesabına" yazılarak "Bütçeleştirilmiş Borçlar Hesabına" kaydedilir. Bu şekilde hesaba alınan tutarlar, ödeneğinin gelmesini müteakip bütçeleştirilmiş borçlar hesabından ödenir. Tahakkuk ettirilerek hesaplara alınmış ancak, ödemesi yapılmamış harcamalara ilişkin ödeneklerin temin edilmesiyle birlikte, söz konusu tutarların 323 hesaptan ödenmesi gerekir. Ödemeye ilişkin düzenlenen muhasebe işlem fişine, söz konusu tutarın 323- Bütçeleştirilmiş Borçlar Hesabına alınmasına ilişkin ödeme emri belgesinin fazla düzenlenmiş olan nüshası bağlanacaktır.

Uygulamada sorun, ödeneğin gelmesini müteakip 323 hesaptaki kayıtlı tutarların ödenmesinde muhasebe işlem fişinin kimin tarafından düzenlenmesi gerektiği hakkında olmaktadır. Bilindiği

90

üzere 1050 sayılı Kanunu yürürlükten kaldıran 5018 sayılı Yasa, 1050 sayılı Kanunun aksine yapılan harcamanın ödenek dahilinde olup olmadığını saymandan alarak harcama birimlerine vermiştir. Bu noktada muhasebe birimlerinin harcamalarla ilgili doğrudan bir ödenek kontrolü( say200oi deki kontrol hariç) söz konusu değildir. Bu çerçevede ödeneğin gelmesi halinde 323 teki tutarlarla ilgili muhasebe işlem fişinin de sorumluluk sahibi harcama birimlerince düzenlenmesi gerekmektedir.

Soru 4: 2000 yılından 2006 yılının ilk dönemlerine kadar Malmüdürü

olarak görev yaptıktan sonra emekli oldum. Muhasebe yetkilisi sertifikası alabilir miyim?

Cevap 4: 5018 sayılı Kanunun geçici 5 inci maddesinin a bendine göre

31.12.2005 tarihi 31.12.2005 tarihi itibarıyla; Maliye Bakanlığı kadrolarında Bütçe Dairesi Başkanı, Muhasebe Müdürü, Gelir Saymanlık Müdürü, Malmüdürü, Saymanlık Müdürü, Vergi Dairesi Müdürü, Vergi Müdürü, Askeri Defterdar, Devlet Muhasebe Uzmanı ve Muhasebe Denetmeni olarak görev yapanlar ile daha önce en az beş yıl bu görevlerde bulunanlar, kamu idarelerinde Muhasebe Yetkilisi; (Olarak 31.12.2007 tarihine kadar atanabilirler. (a) ve (b) bentlerinde belirtilen muhasebe yetkilisi görevini yürütmek üzere atanacak olanların Maliye Bakanlığınca verilecek meslekî eğitimden geçmeleri ve yapılacak sınavda başarı göstererek sertifika almaları şarttır. Ancak, (a) ve (b) bentlerinde sayılanlardan sınavla bu kadrolara atanmış olanların muhasebe yetkilisi olarak atanmalarında sınav şartı aranmaz. Hükümleri yer almaktadır. Bu çerçevede emekli olan veya başka birimlerde görev yapan Bakanlık personeli 31.12.2005 tarihi itibariyle Bakanlığımız kadrosunda iseler 31.12.2007 tarihine kadar sertifika alabilirler. Kaldı ki bu göreve de sınavla atanmış olmanızdan dolayı da sertifikanın sınavsı olarak sadece eğitim sonrası verilmesi gerekir. Bu Kanunun size tanımış olduğu bir haktır.

Soru 5: İl özel idaresi genel sekreterliği her mali yılda bütçesinden

91

(ödenek muhasebe müdürlüğünde) diğer kamu kurumu ve kuruluşları mal, hizmet ve yapım ihalelerinde kullanılmak üzere ödenek tahsisinde bulunmaktadır. İl Sağlık Müdürlüğünün adına İl Özel İdaresi bütçe cetvelinde adımıza tahsis edilen Sağlık Ocağı yapımı inşaat ihalesi İl Sağlık Müdürlüğü mü yoksa İl Özel İdaresi Genel sekreterliğince mi yapılacaktır? Ayrıca Bakanlık tarafından Müdürlüğün ve Müdürlüğe bağlı birimlerin ihtiyaçları için il özel idaresi bütçesine aktarılması şerhi ile gönderilen ödenekler defterdarlık muhasebe müdürlüğü kanalıyla İl özel İdaresi Genel Sekreterliği bütçesine aktarılmaktadır. Aktarılan bu ödenekler İl Encümenlerinin Encümen kararıyla kullanılabilmektedir. Bu durumda bu ihaleyi İl Sağlık Müdürlüğünce mi yoksa İl Özel İdaresi Genel Sekreterliğince mi yapılacaktır? Yukarıda 2 hususun 5018 sayılı yasa hükümlerine göre değerlendirilerek cevaplandırılmasını saygılarımla arz ederim.

Cevap 5: İl özel idaresinin bütçesinde bulunan ve buradaki ödenekle

yapılan bahsettiğiniz her iki durumda da üst yönetici vali harcama yetkilisi il özel idaresi genel sekreteri olacaktır. Ancak bu işlerle ilgili gerçekleştirme görevlilerinin İl Sağlık Müdürlüğünden tespit edilmesi gerekir. Komisyonlarda onlar görevlendirilmeli ve gerçekleştirme işlemlerini onlar yapmalıdır. Dolayısıyla bu işlemlerde parçalı bir sorumluluk anlayışı ortaya çıkmaktadır. Üst yönetici, Harcama yetkilisi ve muhasebe yetkilisine ait sorumluluklar il özel idaresi teşkilatında gerçekleştirme görevlisine ait sorumluluklar ise il sağlık müdürlüğü teşkilatında kalmaktadır. Sorumlulukların ve yetkilerin neler olduğu ile ilgili Güncel Mevzuat Dergisinde yayımlanan çok sayıda makaleden yararlanabilirsiniz.

Soru 6: a) Üniversitelerde bütçe Daire Başkanlığı yerine Strateji

Geliştirme Daire Başkanlıkları kuruldu. Biz, Üniversite Hastanesi Olarak Stratejik planlamanın neresinde olabiliriz?

b) Kurumumuzda stratejik planlama yapılmadan bütçe kalemleri tavan ücretleri doğrultusunda bütçe hazırlamamız isteniyor. Bu tavan ücretler çok komik. Bunlar üzerinde ihtiyacımız olduğunda tekliflerde

92

bunu nasıl dile getirir ve tavan rakamı nasıl delebiliriz? Cevap 6: a) Stratejik plan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol

Kanununda “Kamu idarelerinin orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren plan” olarak tanımlanmıştır. Stratejik plan kurumların tamamını, çalışanları ve paydaşları ilgilendirir. Selçuk Üniversitesinin mutlaka bir stratejik planı vardır/olmalıdır. Bu planın en önemli kısımlarından birisini de tıp fakültesi ve hastanesi oluşturur. Stratejik planlama belirlenen misyon ve vizyona göre alt birimlerden üst birimlere doğru yapılır. Bu nedenle siz stratejik planın çok önemli bir parçasısınız/olmalısınız.

b) Ülkemizdeki yanlış bütçe anlayışının ve kıt imkânların sonucunda ortaya çıkan önemli bir sorunu soru olarak belirtmişsiniz. Cevabı oldukça zor bir soru. Öncelikle şunu belirtmeliyim bütçeler gelir imkanları ve finansman imkanları doğrultusunda hazırlanmaktadır. Bu imkanlardan yola çıkarak fayda maliyet analizleri, öncelikler ve hedefler, alternatif maliyetler göz önüne alınarak sonsuz ihtiyaçlardan seçimler yapılmaktadır. Bu nedenle gelir ve finansman imkanlarını artırmak ve öncelikleri belirlemek daha sağlıklı bütçeler yapılmasına imkan sağlayacaktır.

Soru 7: Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği 299.

maddesinin 2) bendinde "Uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içindeki hesaplarda yer alan iç ve dış mali borçlar için dönem sonlarında hesaplanan ve içinde bulunan faaliyet dönemini takip eden dönemden sonraki dönemlerde ödenecek olan işlemiş faiz giderleri bu hesaba kaydedilir." denilmekte ve 300. maddesinin a) Alacak başlığı altındaki 1. bendinde "içinde bulunulan faaliyet dönemini takip eden dönemden sonraki dönemlerde ödenebilir duruma gelecek olan giderlerden kaynaklanan borç tahakkukları bu hesaba alacak, 630-Giderler hesabına borç kaydedilir." denilmektedir.

Yukarıdaki maddelerden de anlaşılacağı gibi 2006 yılı içerisinde tahakkuk ettirilen faizin ödemesi 2007 veya 2008 yılı içinde

93

yapılacaksa bile 2006 mali yılı içinde 630-giderler hesabına borç 481-Gider Tahakkukları hesabına alacak kaydedilir.Yani 2007 veya 2008 Mali yılı içerisinde yapılan bir ödeme 2006 yılında giderleştirilmiş olur.

Bu işlem dönemsellik ilkesine aykırı değil mi? 630 Giderler hesabı devretmeyen bir hesap olduğu için Ödemelin Bilançodaki durumu ne olur?

Bu konuda bir açıklama yaparsanız sevinirim. Cevap 7: Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği 299.

maddesinin 2. bendi tahakkuk eden faiz giderlerinin kaydını göstermektedir. 2006 yılı başından itibaren genel yönetim kapsamındaki tüm kamu idarelerinde, faaliyet hesaplarında tahakkuk bazlı bütçe hesaplarında ise nakit bazlı bir muhasebe uygulamasına geçmiş bulunmaktayız.

Sorunuz ileriki yıllarda ödenecek olan bir faizin bu yıl sonunda giderleştirilmesi ve bu işlemin dönemsellik ilkesine aykırılı konusuna odaklanmaktadır. Muhasebe uygulamasında bütçe giderleri nakit esasına dayanmaktadır ve ancak mahsuben ya da nakden ödenme sırasında kayıt yapılmaktadır. Bu açıdan faiz giderlerinin ödenmeden yıl sonunda bütçe gideri kaydedilmesi mümkün değildir. “630- Giderler Hesabı” ise ödense de ödenmese de tahakkuk eden (fiilen gerçekleşen) giderlerin kaydına mahsustur. Sorunuzda yıl sonu itibariyle almış olduğumuz borca yönelik belirli bir faiz gideri oluşmuştur. Artık o borcu vadesinden önce ödesek dahi yıl sonu itibariyle gerçekleşen (karşı tarafın hak etmiş olduğu) faizi de ödemek zorundayız. Bu kaydı yaparak giderin ilgili döneme kaydını sağlıyoruz aslında. Yani sizin söylediğinizin aksine dönemsellik ilkesi gereği bu kaydı yapıyoruz. Bu kayıt yapılayarak söylediğiniz gibi faiz giderinin kaydını ödeme anında yapmış olsak örneğin 3 yıllık bir borcun faizini 3. yıla gider olarak maletmiş oluruz. Oysa bu sadece borcun ödendiği yılın gideri değil 3 yılın gideridir ve ilgili yılda gider yazılmış olmalıdır. Şimdi bu işlemleri bir yevmiye kaydı olarak inceleyecek olursak.

1- Kredinin Kullanılması kaydı. (1000 YTL, 3 yıl vadeli, 1

94

Temmuzda kullanılıyor, Vade sonunda faiz ödemeli, yıllık yüzde 10 faizli)

1 Temmuzda kredi kullanılması kaydı; ----------------------------------- / ------------------------------------ 102- Banka Hesabı 1.000.- 400- Banka Kredi Kartları Hesabı 1.000.- ----------------------------------- / ------------------------------------ 31 Aralık tarihinde Faiz Tahakkuk kaydı; ----------------------------------- / ------------------------------------ 630- Giderler Hesabı 50.- 481- Gider Tahakkukları Hesabı 50.- ----------------------------------- / ------------------------------------ Ertesi sene 31 Aralık 2007 tarihinde Faiz Tahakkuk kaydı; ----------------------------------- / ------------------------------------ 630- Giderler Hesabı 100.- 481- Gider Tahakkukları Hesabı 100.- ----------------------------------- / ------------------------------------ Ertesi sene 31 Aralık 2008 tarihinde Faiz Tahakkuk kaydı; ----------------------------------- / ------------------------------------ 630- Giderler Hesabı 100.- 481- Gider Tahakkukları Hesabı 100.- ----------------------------------- / ------------------------------------ ----------------------------------- / ------------------------------------ 481- Gider Tahakkukları Hesabı 250.- 381- Gider Tahakkukları Hesabı 250.- ----------------------------------- / ------------------------------------

95

--------------------------------- / ------------------------------------ 400- Banka Kredileri Hesabı 1.000.- 300- Banka Kredileri Hesabı 1.000.- ----------------------------------- / ------------------------------------ 30 Haziran 2009 Tarihinde kredinin aslının ve faizinin ödenmesi kaydı.

--------------------------------- / ------------------------------------ 300- Banka Kredileri Hesabı 1.000.- 381- Gider Tahakkukları Hesabı 250.- 630- Giderler Hesabı 50.- 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı 1.300.- ----------------------------------- / ------------------------------------ 830- Bütçe Giderleri Hesabı 300.- 835- Gider Yansıtma Hesabı 300.- ----------------------------------- / ------------------------------------

Soru 8: Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği 342. maddenin

ç) “bendinde yabancı paralar ile yapılan işlemlerden doğan lehte kur farkları her bir işlem için, gelirler hesabına ve bütçe gelirleri hesabına kayıt yapılır.”denmektedir. 344. maddesinin a) Alacak başlığı altındaki 7. bendinde lehte kur farklarının Bütçeyle ilişkilendirileceği belirtilmiş ve yayınlanan Detaylı Hesap Planında 800 02 06 01 89 para farkları olarak alt kırım oluşturulmuş. Fakat 354.maddesinin a) Borç başlığı altındaki 5.bendinde aleyhte kur farkının bütçeyle ilişkilendirileceği belirtilmiştir. Detaylı Hesap Planında bütçe kodlarında kur farkıyla ilgili alt kırım bulunmamaktadır.

Bu tür ödemelerde izlenmesi gereken yol hakkında bilgi vermenizi ve konuyla ilgili birkaç monografi ile açıklarsanız sevinirim.

Cevap 8: Sizinde belirttiğiniz gibi bütçe gelirleri hesabını ilgilendiren bir

96

işlemde kur farkından dolayı gelir kaydedilmesi gereken miktarlarda artış olması halinde, bu artışlar bütçeye gelir kaydedilir. Bütçeye gelir kaydedilmesinde de para farkları yardımcı hesapları kullanılır.

Bütçe giderlerinde de kur farklarından dolayı verilen talimattan daha fazla miktarda ödemeler yapılması söz konusu olabilmektedir. Bu durumlarda da daha yüksek bir kurdan ödeme yapılması durumunda aradaki farkın bütçeleştirilmesi gerekmektedir. Bütçeleştirme işlemlerinde bütçe giderleri için bütçe gelirlerinde olduğu gibi bir para farkları tertibi bulunmamaktadır. Bu tutarların bütçe giderinin yazıldığı tertibe ve ekonomik kodlamaya kaydedilmesi gerekir.

Örneğin, 1.000 dolarlık bir yurtdışı aylığı 1 dolar 1,6 YTL döviz kurundan hesaplanarak ödeme emri belgesiyle kayıtlara intikal ettirilerek ödendi. Ancak ödeme anındaki döviz kuru 1,62 YTL gerçekleştiyse aradaki 20 YTL.ninde kayıtlara alınması gerekir. Bu örnekte, -------------------------------- / ------------------------------ 630- Giderler Hesabı 20.- 106- Döviz Gönderme Emirleri Hs. 20.- -------------------------------- / ------------------------------ 830- Bütçe Giderleri Hesabı 20.- 835- Gider Yansıtma Hesabı 20.- -------------------------------- / ------------------------------ 905- Ödenekli Giderler Hesabı 20.- 900- Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı 20.- -------------------------------- / ------------------------------

Bu işlemde 630- Giderler Hesabı, 830- Bütçe Giderleri Hesabı, 905- Ödenekli Giderler Hesabı ve 900- Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı’nın tüm yardımcı hesap kodları ve tertipleri esas ödeme emri belgesi üzerinde bulunan detaylardır. Özel “para farkları” yardımcı hesabı bulunmamaktadır.

Soru 9: Bilindiği üzere Belediyeler, 5393 sayılı Belediye Kanununun

97

68.maddesine istinaden Belediye Meclisi kararı doğrultusunda görev ve hizmetlerinin gerektirdiği giderleri karşılamak amacıyla iç ve dış borçlanma yapabilmektedirler. Belediyeler, en son kesinleşmiş bütçe gelirlerinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının yılı içinde toplam yüzde onunu geçmeyen iç borçlanmayı yine 5393 sayılı Kanunun 68.maddesinin (d) bendinde belirtilen borç stok tutarını göz önünde bulundurarak belediye meclisi kararı ile gerçekleştirebilmektedirler. Ancak, yıl içinde, belediye meclis kararı ile bir önceki yıl gelir gerçekleşmesinin yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının %10’u kadar iç borçlanma yapan belediyelerin, aynı yıl içerisinde, edindikleri bu borcun bir kısmını ödemeleri halinde, İçişleri Bakanlığının onayına müracaat etmeden ödenen kısım kadar yeni bir belediye meclisi kararı almak kaydıyla borçlanma yapıp yapamayacakları hususunda tereddüde düşülmüştür.

Yukarıda yaptığımız açıklamalar da göz önünde bulundurularak, yıl içinde, belediye meclis kararı ile bir önceki yıl gelir gerçekleşmesinin yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının %10’u kadar iç borçlanma yapan belediyelerin, aynı yıl içerisinde, edindikleri bu borcun bir kısmını geri ödemeleri halinde, yeni bir belediye meclisi kararı almak kaydıyla, ödenen kısım kadar yeniden borçlanma yapabilirler mi?

Cevap 9: Bilindiği üzere 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 68. maddesi

borçlanma ile ilgilidir. Söz konusu madde hükmü aşağıdadır. “Belediye, görev ve hizmetlerinin gerektirdiği giderleri karşılamak amacıyla aşağıda belirtilen usûl ve esaslara göre borçlanma yapabilir ve tahvil ihraç edebilir:

a) Dış borçlanma, 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde sadece belediyenin yatırım programında yer alan projelerinin finansmanı amacıyla yapılabilir.

b) İller Bankasından yatırım kredisi ve nakit kredi kullanan belediye, ödeme plânını bu bankaya sunmak zorundadır. İller Bankası hazırlanan geri ödeme plânını yeterli görmediği belediyenin kredi

98

isteklerini reddeder. c) Tahvil ihracı, yatırım programında yer alan projelerin

finansmanı için ilgili mevzuat hükümleri uyarınca yapılır. d) Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde

ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin, faiz dâhil iç ve dış borç stok tutarı, en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarını aşamaz. Bu miktar büyükşehir belediyeleri için bir buçuk kat olarak uygulanır.

e) Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketler, en son kesinleşmiş bütçe gelirlerinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının yılı içinde toplam yüzde onunu geçmeyen iç borçlanmayı belediye meclisinin kararı; yüzde onunu geçen iç borçlanma için ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve İçişleri Bakanlığının onayı ile yapabilir.

f) Belediyelerin ileri teknoloji ve büyük tutarda maddî kaynak gerektiren alt yapı yatırımlarında Devlet Plânlama Teşkilatı Müsteşarlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca kabul edilen projeleri için yapılacak borçlanmalar (d) bendindeki miktarın hesaplanmasında dikkate alınmaz. Dış kaynak gerektiren projelerde Hazine Müsteşarlığının görüşü alınır.

Yukarıda belirtilen usûl ve esaslara aykırı olarak borçlanan belediye yetkilileri hakkında, fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmeyen durumlarda 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun görevi kötüye kullanmaya ilişkin hükümleri uygulanır.

Belediye, varlık ve yükümlülüklerinin ayrıntılı bir şekilde yer aldığı malî tablolarını üçer aylık dönemler hâlinde İçişleri Bakanlığına, Maliye Bakanlığına, Devlet Plânlama Teşkilatı Müsteşarlığına ve Hazine Müsteşarlığına gönderir. “

Bu hükümlere göre Belediyenizin toplam borç stoku (iç borç, dış borç ve diğer borçlar toplamı) 2005 kesin hesabındaki bütçe gelirleri toplamının Yeniden Değerleme oranı olan yüzde 9,8 ile çarpımının 1,5 katını geçemeyecek.

99

Yıl içinde yaptığınız iç borçlanmalarda ise 2005 kesin hesabındaki bütçe gelirleri toplamının Yeniden Değerleme oranı olan yüzde 9,8 ile çarpımının yüzde onuna kadar olan kısmı belediye meclisinin kararı ile yüzde onunu geçen iç borçlanma için ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve İçişleri Bakanlığının onayı ile yapabileceksiniz.

Sorunuza gelecek olursak, yıl içinde yapılabilecek iç borçlanmalarda meclis kararı ile yapılabilecek kısım son derece net ve kesindir. 2005 yılı bütçe geliri 100 birim olan belediye ancak 10,98 birim belediye meclisi kararı ile borçlanma yapabilir. Bu borçlardan bir kısmının ödenmiş olması meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve İçişleri Bakanlığının onayı olmadan sadece meclis kararı ile borçlanma yapılmasına imkan sağlamaz.

Biran sizin dediğiniz gibi işlemlerin yürütüldüğünü düşünürsek bu durumda sürekli olarak borçlanma yapılabilir. Örneğin yıl içinde ödemiş olmak kaydıyla yukarıdaki örneğe göre 50 birim dahi borçlanma yapılabilir ki o zaman Kanunda borçlanmadan değil iç borç bakiyesinden bahsetmesi gerekirdi. Burada yapılabilecek borçlanmalardan bahsedilmiştir.

Bu nedenlerle, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun görevi kötüye kullanmaya ilişkin hükümlerine muhatap olmamak için, en son kesinleşmiş bütçe gelirlerinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının yılı içinde toplam yüzde onunu geçen iç borçlanma için ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve İçişleri Bakanlığının onayı beklenilmelidir.

Soru 10: Belediyemiz sınırları içerisinde bulunan hazine arazileri Maliye

tarafından zilliyet sahiplerinne satılmaktadır. Bu satıştan elde edilen gelirin %30'u Maliye tarafından belediyemizin bankadaki cari hesabına aktrlmaktadır, %10 ' nu ise Maliye tarafından belediyemiz adına ayrı bir fon hesabı adı altında bir hesap açtırarak bu fon hesabına aktarılmaktadır.benim sorum şu biz bu %10 'luk kısmı muhasebe kayıtlarımıza almamız gerekir mi?, gerekirse ne tür bir gelir kaydetmemiz gerekir? ve biz bu %10'luk kısmı nerelerde

100

kullanabiliriz? Belediye Başkanımız bana bu parayı belediyemizin mevcut hesabına aktarıp kullanalım diyor bunun sorumluluğu nedir? benim muhasebe yetkilisi olarak sorumluluğum olur mu?

Cevap 10: Konuyla ilgili 4706 sayılı Kanunun “TAKSİTLE ÖDEME,

SATIŞ BEDELİNDEN PAY VERİLMESİ, BELEDİYELERE DEVİR” Başlıklı 5. maddesinde; “Hazineye ait taşınmazların satış bedeli taksitle de ödenebilir. Taksitle ödeme halinde, satış bedelinin en az dörtte biri peşin, kalanı en fazla iki yılda ve taksitlerle kanuni faizi ile birlikte ödenir.

Taksitli satışlarda taksit tutarını ve kanuni faizlerini karşılayacak miktarda kesin ve süresiz banka teminat mektubu verilmesi veya satışı yapılan taşınmazın üzerinde 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümleri uyarınca Hazine lehine kanuni ipotek tesis edilmesi halinde, taşınmaz alıcısı adına devredilir. Alıcısı adına mülkiyet devri yapılmayan taşınmazlara ilişkin taksitli satışlarda, alıcı tarafından yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda, tahsil edilen tutarlardan ihale sırasında alınan geçici teminata isabet eden tutar Hazineye irat kaydedilerek kalanı alıcıya aynen iade edilir.

Taksitlendirme dışında bırakılacak bedel ile taksit süresi ve sayısını köy sınırları veya belediye ve mücavir alan sınırları itibarıyla belirlemeye Bakanlık yetkilidir.

16.2.1995 tarihli ve 4070 sayılı Kanuna göre yapılan satışlarda bedelin taksitle ödenmesi halinde, taksitle ödenecek kısma faiz uygulanmaz.

Belediye ve mücavir alan sınırları içindeki Hazineye ait taşınmazların satış bedellerinin tahsil edilen kısmından öncelikle yerinde muhafaza edilemeyen yapıların tasfiyesinde kullanılmak şartıyla %10'u, ilgili belediyelerin 20.7.1966 tarihli ve 775 sayılı Kanun hükümlerine göre oluşturulan fon hesabına aktarılır. Kalan kısmından ise ilgili belediyeye %30, varsa büyükşehir belediyesine %10 oranında pay verilir. Belediye mücavir alan sınırları dışındaki köylerde bulunan Hazine taşınmazlarının satış bedellerinin tahsil edilen kısmından, %25 oranında; dörtte biri ilgili köy tüzel kişiliğine ödenmek ve kalanı diğer köylere götürülecek hizmetlerde

101

kullanılmak üzere, il özel idarelerine pay verilir. Bu paylar tahsilini takip eden ayın yirmisine kadar ilgili idarelerin hesaplarına aktarılır. Belediyelere veya köy tüzel kişiliklerine yapılan satış ve devirlerden elde edilen gelirler ile özel ödenek kaydedilen satış gelirlerinden pay verilmez.

Belediye ve mücavir alan sınırları içinde olup, bakanlıkça tespit edilen Hazineye ait taşınmazlardan, 31.12.2000 tarihinden önce üzerinde yapılanma olanlar; öncelikle yapı sahipleri ile bunların kanuni veya akdi haleflerine satılmak ya da genel hükümlere göre değerlendirilmek üzere ilgili belediyelere bedelsiz olarak devredilir. Bu şekilde devredilen taşınmazlar, haczedilemez ve üzerinde üçüncü kişiler lehine herhangi bir sınırlı ayni hak tesis edilemez. Bu taşınmazlar belediyelerce öncelikle talepleri üzerine yapı sahipleri ile bunların kanuni veya akdi haleflerine, rayiç bedel üzerinden doğrudan satılır. Bu suretle yapılacak satışlarda satış bedeli, en az dörtte biri peşin ödenmek üzere üç yıla kadar taksitlendirilebilir. Taksit tutarlarına kanuni faiz oranının yarısı uygulanır. Taksitle satışa esas bedel ile taksit süresi ve sayısını belirlemeye belediyeler yetkilidir.

Bu taşınmazlardan gerekli olanlar için öncelikle imar planları veya imar uygulaması yapılır. "Belediyelerce imar planı ve/veya imar uygulaması yapılmadan kadastrol parsel üzerinden yapılan satışlarda, düzenleme ortaklık paylarına ilave olarak, satışı yapılan arazinin düzenlemeden önceki yüzölçümünün %20'sinin, satış bedelinden aynı oranda düşülmek kaydıyla eğitim ve sağlık tesisleri ile diğer resmi tesis alanları için ayrılabileceğine ve bu amaçla ayrılan alanların bedelsiz ve müstakil parsel şeklinde Hazine adına resen tescil edileceğine dair tapu kütüğüne şerh konulur.

Yapılacak yazılı tebligat tarihinden itibaren altı ay içinde satın alınma talebinde bulunulmayan veya üzerinde yapılanma olmayan ve bu madde kapsamında devredilen taşınmazlar genel hükümlere göre belediyece satılabilir. Devir tarihinden itibaren üç yıl içinde belediyece satılamayan taşınmazlar, belediyelerin muvafakatine ve hükme gerek olmaksızın Hazine adına resen tescil edilir.

Belediyece satılan taşınmazların satış bedelleri, alıcıları tarafından Bakanlıkça belirlenecek saymanlık hesabına yatırılır. Bu bedeller

102

hiçbir şekilde haczedilemez. Tahsil edilen bedellerden beşinci fıkraya göre pay ayrılır.

Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra Hazineye ait taşınmazlar üzerinde yapılan her türlü yapı ve tesisler, başka bir işleme gerek kalmaksızın Hazineye intikal eder. Yapı ve tesisleri yapanlar herhangi bir hak ve tazminat talep edemezler.” hükümleri bulunmaktadır.

Bu hükümlere göre, Belediye ve mücavir alan sınırları içindeki Hazineye ait taşınmazların satış bedellerinin tahsil edilen kısmından yüzde onu belediyelerin özel bir fon hesabına aktarılmaktadır/aktarılmalıdır. Belediyeler bu parayı istedikleri gibi örneğin cari giderleri için kullanamazlar. Bu paralar

- Öncelikle yerinde muhafaza edilemeyen yapıların tasfiyesinde kullanılır.

- Ayrıca, belediyelerce, Bayındırlık Bakanlığından izin alınmak şartıyla;

a) 20.7.1966 tarihli ve 775 sayılı Kanun amaçlarında kullanılmak üzere arsa sağlanmasında, Bayındırlık Bakanlığınca onanan plan ve projelere göre halk konutu, nüve konut veya geçici misafir konutu yapılmasında,

b) Islah olunacak gecekondu bölgeleri ile yeniden tesis edilecek önleme bölgelerinin yol, meydan, kanalizasyon, su, elektrik ve benzerleri gibi kamu hizmet ve tesislerinin Bayındırlık Bakanlığınca onanan projelerine göre yapılmasında veya onarılmasında,

c) Kendi bütçe imkanlarıyla karşılanamayan ve fakat 775 sayılı Kanun gereğince yapılması gereken tespit, harita alımı, plan ve projelendirme hizmetlerinde kullanılır.

Soru 11: Harcama Yetkilisi tarafından, bir muhasebe işlem fişi ekinde

gönderilen, Kırtasiye Alımı için : 100 YTL Çay-Şeker Alımı için : 100 YTL

103

Kuru pasta Alımı için : 120 YTL İsim Kaşesi yapımı için : 20 YTL Özel görüşme tutarı 20 YTL bankadaki hesabımıza yatırılmıştır. Özel görüşme bedeli banka hesabımıza yatırılmamıştır. Dört kalem iş için ayrı ayrı onay belgesi düzenlenerek avans

verilmesi istenmektedir. Yönetmelikte; Avans gerçekleşme işlemi beklenmeyecek, İVEDİ

VE ZORUNLU giderler için verileceğini belirtmektedir. Buna göre; 1- Bu avansın verilmesi doğru mudur? 2- Doğru değilse sorumluluk kime aittir? 3- Gerçekleştirme görevlisi, Harcama Yetkilisi ve Muhasebe

Yetkilisinin konuyla ilgili bu konuda sorumluluklarını ayrı ayrı belirtirseniz memnun olurum.

Cevap 11: Bilindiği üzere ön ödeme, harcama yetkilisinin uygun görmesi ve

karşılığı ödeneğin saklı tutulması kaydıyla; ilgili kanunlarında öngörülen haller ile gerçekleştirme işlemlerinin tamamlanması beklenilemeyecek ivedi veya zorunlu giderler için avans verilmek veya kredi açılmak suretiyle yapılabilir. Verilecek avansın üst sınırları yılları merkezi yönetim bütçe kanununda gösterilir.

Avans sizinde belirttiğiniz gibi ivedi veya zorunlu giderler için verilebilir. Ancak hangi giderin ivedi ve zorunlu olduğunun kararını verme yetki ve sorumluluğu ödeneğin sahibi olan harcama yetkilisindedir. 5018 sayılı Kanun ile getirilen yönetim sorumluluğu modeli de bunu gerektirmektedir.

Eğer ön ödeme limitlere uygunsa, mahsup doğru yapılmışsa sizin muhasebe yetkilisi olarak bu avansın ivedi ve zorunlu giderler için verilip verilmediğini sorgulama yetki ve sorumluluğunuz bulunmamaktadır.

Soru 12: Bir daireye yanlışlıkla bir ödeme yaptığımızda sonrada bunu

farkedip ödenen miktarı kişi borcuna alıp geri tahsil ettiğimizde

104

dairenin yanlış ödeme yüzünden bu kalemdeki ödeneği boşa gitmiş oluyor. Bu ödeneği kurtarmanın yani ödenip geri alınan paranın ödeneğini geri almanın bir yolu var mı? Çalışmalarınızda başarılar dilerim.

Cevap 12: Bütçeye gider kaydıyla yersiz olarak ödenen ve daha sonra

Kişilerden Alacaklar Hesabına kaydedilen tutarların ödeneği kullanılmış oluyor.

Eğer kullanılmış olan bu ödenek kurumunuz için önemli ve ikame edilemeyen bir ödenekse, o zaman bu ödeneğin, ödeneğine iade işlemini yaparak, yeniden kullanabilirsiniz.

Soru 13: Bizim şöyle bir sorunumuz var, Belediyemizce 600.000 YTL İller

Bankasından kredi aldık. Bu kredi bizim hesaplarımıza girmedi ve girmeyecek, İller Bankası DMO aracılığı ile Belediyemize 2 iş makinası alıp verecek, muhasebe kayıtlarımızı nasıl yapmamız gerekecek,

Bu konuda; 1- Ek bütçe yapılacak mı, 2- Karşılığından gelir olarak hangi kalemi göstermemiz gerekir, 3- 2006 bütçesi denk olarak yapıldığından bu iş ve işlemler ile

ilgili her hangi bir gelir türü ve gider tertibi açılmadı, 4- Muhasebe kayıt ve işlemleri nasıl olmalı? teşekkür eder, çalışmalarınızda başarılarınızın devamını dilerim. Cevap 13- Eğer bütçenizde bu iş makinelerinin alımı ile ilgili bir ödenek

yoksa bunun için öncelikle ödenek temin etmeniz gerekir. Aksi takdirde ödeneksiz bir harcama yapmış olursunuz. Bildiğiniz gibi bu işle ilgili ödeneği, yedek ödenek, öngörülmeyen giderler ödeneği ya da diğer ödeneklerden aktarma suretiyle temin edebilirsiniz.

Eğer bu işle ilgili hiçbir tertip öngörmediyseniz o zaman öngörülmeyen giderler ödeneği kullanmak gerekmektedir.

Bu alımın muhasebe işlemi aşağıdaki gibi olacaktır. (Kesintiler ve

105

vergiler ihmal edilmiştir.) ------------------------ / -------------------------------- 253- Tesis Makine ve Cihazlar Hs. Veya 254- Taşıtlar Hesabı 400- Banka Kredileri Hs. ------------------------ / -------------------------------- 830- Bütçe Giderleri Hs. 835- Gider Yansıtma Hs. ------------------------ / --------------------------------

Soru 14: 2005 yılı sonunda iller bankasından borçlanarak birkaç tane araç

aldık. Örneğin 83.000,00. YTL’ye bir kepçe satın aldık. Ancak yıl sonunda faturası gelmediği için 165-906-907 hesapları çalıştırarak ödenekleri 2006 yılına devrettik. 2006 yılının birinci ayında aracın faturası geldi ve aşağıdaki işlemi yaparak muhasebeleştirdik. Çözemediğim aracın faturası bize söylendiği gibi 83.000,00.-YTL değil 80.760,00.-YTL olarak geldiği için aradaki farkı(2.239,32.-YTL) hangi hesaba kaydetmem ve yılsonunda yok etmem gerektiği. B A 102 (İller Bankası) 2.239,32 –

165 - 83.000,00 253 80.760,00 - 834 80.760,00 –

835 - 80.760,00 906 - 80.760,00

907 - 80.760,00- Yukarıdaki mahsup işleminde hesapların doğru çalışıp

çalışmadığını teyit edebilirseniz sevinirim. Şimdiden teşekkür ederim. Cevap 14: Bu işlemde ödenekler 906 ve 907 açık kalır. Bu nedenle 906 ve

106

907 ye 83.000.000 yazın. Daha sonra da 835'e borç 834’e alacak yazıp bu hesapları da kapatın.

Kolaylıklar Soru 15- 2006 hesap dönüşümünde 121 gelirden alacaklar hesabını 1 no.lu

fişte hesabın alacağını çalıştırdık. Şu an mizanda hocam ters bakiye vermekte. Yani hocam alacak kalanı veriyor. Yardımlarınız için şimdiden teşekkür ederim efendim.

Cevap 15- 121 no.lu hesabı düzeltmeniz kolay. 1 nolu fişteki tutarları 121

nolu hesabın borcuna 500 net değer hesabın 01.01 ayrıntı kodunun alacağına kaydederseniz bu hesap düzelir.

Soru 16: 220 nolu hesabı biz çalıştırmadık. Bu hesaba hangi durumlarda

kayıt yapmalıyız? Cevap 16: 220 nolu hesap bu yıl tahakkuk eden gelecek yıl tahsil edilecek

olan tutarların kaydı için kullanılıyor. Bu açıdan katılým ücretleri ve ertesi yıla taşan vadeli satışlar bu hesabın kullanıldığı klasik durumlardır.

Soru 17: İşyerlerinden tahsil ettiğimiz ç.t.v. tahsilatından büyükşehir

belediyesi payını ay sonlarında emanet hesabına aktarıp gönderiyoruz. Muhasebeleştirmesini 120 nolu hesaba borç emanet hesabına alacak 810 nolu hesaba borç 805 nolu hesaba alacak kaydı yapıyoruz.

Emeklilikten dolayı muaf olan mükellefin ödemiş olduğu emlak vergisi iadesi kaydı 120 nolu hesaba borç banka hesabına alacak 810 nolu hesaba borç 805 nolu hesaba alacak şeklinde muhasebeleştiriyoruz. Ancak 120 nolu hesaba hesabın borcuna tahakkuk kayıtlarını yaptığımızdan iadeleride 120 nolu hesaba borca kayıt yaptığımız için 120'nin borcu ile alacak farkı devir rakamından farklı olacaktır. Bu konuda bilgilendirmenizi arz ederim, iyi günler.

107

Cevap 17: Anlaşıldığı kadarıyla 120 nolu hesabın kullanılması biraz karışmış

gibi. 120 no.lu Gelirlerden Alacaklar Hesabı gelir tahakkuklarının kaydında kullanılır. Bu tahakkuklardan yapılan iadelerde bu hesaba borç kaydı yapılmaz. Bu yapılan iadeleri 600 Gelirler Hesabına ya da 630 Giderler Hesabına borç kaydı yaparak ilgilisine iade ederiz. Burada 120- Gelirlerden Alacaklar Hesabına borç kaydı yapılmaz.

Soru 18: Tahakkuklu bir gelirin tahsilatından red ve iade yaptığımızda

Yönetmeliğin 84. maddesinin 3. fıkrası ile yönetmeliğin 350 maddesinin 2. fıkrası arasında bir çelişki var bu durumda iadelerde hangi hesapları çalıştırmamız gerekiyor. Biz aşağıda göründüğü gibi kayıt yapıyoruz doğru mu?

Yıl içinde tahakkuk eden bir gelirin iadesinde 120 nolu hesaba borç - 103 nolu hesaba alacak

810 nolu hesaba borç - 805 nolu hesaba alacak kaydı yapıyoruz. Yılı geçtikten sonra

630 nolu hesaba borç - 103 nolu hesaba alacak 810 nolu hesaba borç - 805 nolu hesaba alacak

kaydı yapıyoruz. Bu konuda bizi aydınlatırsanız seviniriz. Cevap 18: Sorduğunuz soruya bir çırpıda cevap veremeyeceğim. Çünkü iki

alternatifi var. Eğer tahakkuktan daha tahsilat yapıldıysa ve bunun iadesi gerekiyorsa bu durumda yaptığınız kayıtlar doğru olur. Ancak tahakkuklu bir gelirden yapılan tahsilat gelirler hesabına alacak yazıldıysa o zaman 120 nolu hesaba değil gelirler hesabına borç yazmamız gerekir. Her halükarda yansıtmaları sizin belirttiğiniz gibi olacak.

Bu nedenle bence bir ezber yaratmayın. Red ve iade işlemi yanlış yapılan işlemin düzeltilmesidir. Bu nedenle önceki işleme bakarak düzeltme işlemini tesis etmek en doğrusu olur.

Kolaylıklar, görüşmek dileğiyle...

108

Soru 19: 1) Bilgisayar yazılımı ile ilgili 06- sermaye giderlerinden

yaptığım ödememi 260- Haklar Hesabına mı almam gerekiyor? 2) 911- Tem. Mektuplarında bulunan miktarın yarısını ödemem

gerekiyor (yapım işi ile ilgili ihale) ne yapabilirim, sizce yarısını ödeyebilir miyim? mektubu ne yapmalıyım?

Cevap 19: Bilgisayar yazılımlarını 260 nolu hesaba almanız gerekiyor bu

doğru bir işlem. Teminat Mektupları Hesabında bulunan miktar bildiğiniz gibi

teminat mektubudur nakden ödenmesi de mümkün değildir. Teminat Mektubunun yarısının serbest bırakılması icap ediyorsa bunu bir yazıyla yapabilirsiniz ya da ilgili kişiden yeni bir teminat mektubu isteyebilirsiniz.

Soru 20: Yıl sonu olması nedeniyle bütçede ödenek kalmadığından ilgili

müteahhit firmaların 31.12.2006 tarihi itibari ile kesilen faturalarının 322 nolu hesaba alınmasında alacak kaydına 360 - 333 hesapları borçta işletmemiz gerekiyor mu?

Bu konuda görüşlerinizi bildirirseniz memnun olurum saygılarımla.

Cevap 20: 322 nolu hesaba brüt rakamlar üzerinden kayıt yapıyoruz vergi ve

diğer kesintileri kullanmıyoruz. Vergiler ödeme aşamasında ortaya çıkmaktadır.

Soru 21: Gelir müdürlüğümüz tahsilatı yaparken 800 bütçe geliri hesabını

mı yoksa 120 ile 600 hesaplarını mı kullanacak. 120 hesapla ilk tahakkuku yapıp vadesi geçenleri otomatik 121 hesaba atan bir sistem mi oluşturmalıyız?

Cevap 21: Dedikleriniz tam olarak doğru. Yapılan tahsilat eğer tahakkuklu

gelirlerdense 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabına tahakkuksuzsa 600-

109

Gelirler hesabına kaydedilmesi gerekir. Tabi bunlar 800 bütçe gelirleri ve gelir yansıtma hesabına da

yansıtılması gerekiyor. Vadesi geçenlerinse 121 nolu hesaba aktarılması gerekmektedir. Soru 22: Benim sorunum Su tesisleri harcamaları olarak gelir kaydedilen

230 YTL tutarındaki bir bakiyenin ilgiliye geri iadesi gerekiyor. Bunu yapabilmem için ne yapmam gerekiyor. Bunu yapmayı denedim fakat yansıtmaları yaptığımda 800 ve 805 nolu hesaplarda eşitlik sağlanıyor fakat 810 nolu hesabı da ilave edilince bu eşitlik bozuluyor bu konuda bana yardımcı olursanız çok sevinirim saygılar.

Cevap 22: Cenk Bey merhaba. Aslında eşitliği bozacak birşey yok. Siz parayı tahsil ettiğinizde 102 Banka Hesabı 391 Hesaplanan Katma Değer Vergisi 600 Gelirler Hesabı 805 Gelir Yansıtma Hesabı 800 Bütçe Gelirleri Hesabı

kaydı yapmış olmalısınız. İadesinde de 630 Giderler Hesabı (Ana para) 191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabı (KDV)

103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı 810 Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabı

805 Gelir Yansıtma Hesabı Kaydı yaparsanız herhangi bir sorun oluşmadan iadeyi yaparsınız.

Soru 23: Kamu ihale kanunu kapsamında alınan kesin teminat

mektuplarının iade edilmesinde; 910 hesap alacaklı çalıştırılırken

110

ekonomik ayrıntısında bulunan 910 Teminat mektuplarından bankaya gönderilenler de tereddüt etmekteyim. Daha önceden aldığımız Banka Teminat mektuplarından bir tanesini doğrudan ilgili bankaya bir yazıyla gönderdim hesap kaydını yaparken 910 ayrıntısını kullanmam gerekiyor diye düşünüyorum ama bu konuda hiç bir yerde açıklama göremeyince tereddüt ettim. Bu konuda açıklama yaparsanız memnun olurum. Teşekkür eder çalışmalarınızda başarılar dilerim.

Cevap 23: Banka Teminat mektuplarını kayıt altına alırken, ----------------------------------- / ------------------------------ 910.01 Teminat Mektupları Hesabı 911 Teminat Mektuplarından Alacaklar Hesabı ----------------------------------- / ------------------------------ kaydının yapılması gerekir. Bu teminat mektubu Bankaya gönderildiğinde ise; ----------------------------------- / ------------------------------ 910.09 Teminat Mektupları Hesabı (Bankaya gönderilen teminat

mektupları) 910.01 Teminat Mektupları Hesabı ----------------------------------- / ------------------------------ kaydının yapılması gerekir. Bankaya gönderilen teminat mektubu kayıtlarımızdan çıktığında

ise ----------------------------------- / ------------------------------- 911- Teminat Mektuplarından Alacaklar Hesabı 910.09 Teminat Mektupları Hesabı (Bankaya gönderilen

teminat mektupları) ----------------------------------- / ------------------------------ Kaydı yapılmalıdır.

111

Soru 24: Yeni sistem için aldığımız eğitimde geçmiş yıl ile ilgili giderlerin

duyundan istenmeyeceği, cari yıl bütçesinden ödeneceği söylenmişti. İşlemin bu şekilde uygulanmasını 1050 sayılı yasanın 47 nci maddesi ile örtüştüremiyorum. Bununla ilgili 5018 sayılı Kanununda yaptığım incelemede 20/d maddesinde "...ait olduğu mali yılda ödenemeyen ve emanet hesabına alınamayan zamanaşımına uğramamış geçen yıllar borçları ile ilama bağlı borçlar, ilgili kamu idaresinin cari yıl bütçesinden ödenir." denilmektedir. Dolayısıyla geçmiş yıl giderlerinin cari yıl bütçesinden ödenebilmesi 5018 sayılı yasanın yürürlüğe girmesi ile başalması gerektiğini, bu yıl ki işlemlerin daha önce yapıldığı gibi yapılması gerektiğini düşünmekteyim.

Konuyu bilgilerinize arz eder, tespitim doğru olup olmadığı noktasındaki görüşünüzü bekler, selam ve saygılar sunarım..

Cevap 24: Sadece 1050 sayılı Kanun ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim

Yasası değerlendirilirse söylediğiniz konuda haklı olursunuz. Ancak söz konusu hüküm Bütçe Kanununda da bulunmaktadır. Bu nedenle de duyun uygulaması yapılmayacak ödemeler cari yıl bütçesindeki ilgili ödenekten karşılanacaktır.

Soru 25: Saymanlığımızın hesapları devrederken müteahhit avansı olarak

verilen tutarlar herhangi bir maddi varlığı ilgilendirmemektedir. Hesaplar devredilirken bu tutarlar 259 Yatırım Avansı hesabına re'sen aktarılmıştır.

Gıda maddesi alımı ihalesi ve sözleşmesi 2005 yılında yapılan dosyadan 2006 yılında verilmesi istenen avans karşılığında maddi duran varlığı ilgilendiren herhangi bir varlık olmadığından 259 Yatırım Avansı hesabından verilip verilemeyeceği hususunda görüşünüzü bildirmenizi arz ederim.

Cevap 25: 259 nolu Yatırım Avansları Hesabı 25 nolu yardımcı hesap

grubundaki hesaplarla ilgili verilen avanslar için kullanılmaktadır. Bunun dışında sizin bahsettiğiniz cinsten bir avans uygulaması varsa

112

bunu 162-Bütçe Dışı Avanslar Hesabının ilgili ayrıntı kodunda izlemeniz mümkündür.

Soru 26: İlimizde arazi satışı yapılmış ve saymanlığımızca 250 Arazi ve

Arsalar Hesabına Alacak kaydedilmiştir. Bu işleme karşılık 250 Hesaba Borç ve 500 Hesaba alacak kaydı

yaparak tahakkuk kaydı yapıp yapmayacağımız hakkında tereddüde düşmüş bulunmaktayız.

Cevap 26: Daha önce kayıtlarınızda olmayan bir varlığı satmışsınız.

Dolayısıyla kayıtlarınızda hiç bir zaman alacak bakiyesi vermemesi gereken 25 ile başlayan varlık hesapları alacak bakiyesi veriyor. Bu nedenle kayıtlarınızda olmayan varlıkları sattığınız durumlarda önce onları kayıt altına almanız gerekmektedir.

Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte mevcut olup muhasebe birimi hesaplarında yer almayan maddi duran varlıklardan envanter ve değerlemesi yapılanlar tahakkuk birimince bildirildikçe saymanlıklarca ilgili maddi duran varlık hesabına borç, net değer hesabına alacak kaydedilmek suretiyle hesaplara alınır.

Henüz kayıtlara alınmamış olan maddi duran varlıklardan herhangi bir nedenle elden çıkarılanlar, önce, elden çıkarma değeriyle, saymanlıklarca ilgili maddi duran varlık hesabına borç, net değer hesabına alacak kaydedilmek suretiyle hesaplara kaydedilir.

Açıklanan tüm bu nedenlerle; işlemlerinizin düzeltilmesini teminen;

----------------------------- / --------------------------------- 250 Arazi ve Arsalar Hesabı, 500 Net Değer Hesabı ----------------------------- / --------------------------------- kaydını yapmalısınız. Soru 27: Mali yılın başında bütçe ile ilgili olarak yapılacak kayıtlarda 900-

Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabına yapılacak kayıtlarda

113

yardımcı hesap kodu kullanılacak mıdır? Cevap 27: Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesinde bütçe ödenekleri kesin

hesabın çıkarılmasını sağlayacak şekilde kaydedilecektir. Belediyelerde bütçeyle verilen ödenekler ile bunlardan yapılan kesintiler, yılı içinde eklenen ve iptal edilen ödenekler, ödenek kalemleri arasında yapılan aktarmalar ve geçen yıldan devreden ödenekler ile merkez ve merkez dışı birimlerde kullanılacak ödeneklere ilişkin işlemler, merkez muhasebe birimine bildirilecek ve gerekli muhasebe kayıtları yapılacaktır.

Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin tamamı analitik bütçe sınıflandırmasına göre yaptıkları bütçelerini kurumsal, fonksiyonel ve finansman kodlamasını da dikkate alarak en detay bazda muhasebeleştireceklerdir. Bu çok önemli bir husustur.

Örneğin Belediye Bütçesinin hizmet alımları (03.05) ekonomik kodundan 5.250.000.- YTL ödenek konulması halinde yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır. Tabi bu kayıt kurumsal kod bazında da detaylandırılacaktır. Başka bir kurumsal kodda ifade edilen bir birimde de hizmet alımları ekonomik kodundan ödenek öngörülmüşse bu ödenekte aşağıdaki gibi başka bir kayıtla ayrıca kaydedilecektir. 900- GÖNDERİLECEK BÜTÇE ÖDENEKLERİ HESABI

5.250.000.-

900.03.05.00.00 Hizmet Alımları 901- BÜTÇE ÖDENEKLERİ

HESABI 5.250.000.-

901.01 Bütçe Başlangıç ödeneği 901.01.03.05.00 Hizmet Alımları

Soru 28: Bir memurun emeklilik kesenekleri hesaplanırken,

yanlışlıkla 2.200 ek gösterge için öngörülen % 70 oranı esas alınarak

114

emeklilik keseneği matrahı hesap edildiği ve bunun üzerinden kesinti yapıldığı tespit edilmiştir. Bu nedenle, emeklilik kesintileri (kişi payı ve kurum payı) toplam 36.- YTL fazla hesaplanmıştır.

Bu işleme ilişkin kayıtlar nasıl olmalıdır? Cevap 28:

GENEL BÜTÇE KAPSAMI DIŞINDAKİ KAMU İDARELERİNDE

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 36,00.-

600- Gelirler Hesabı (Kurum Payı Olarak Fazla Ödenen Tutar)

20,00.-

360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Kişiden fazla emekli sandığı kesintisi yapılması nedeniyle noksan hesaplanan gelir vergisi)

2,40.-

333- Emanetler Hesabı (Kişinin yersiz ödediği ve kendisine iade edilmesi gereken tutar)

13,60.-

Gerekli yazışmalar sonucunda, ertesi ay sandığa gönderilmesi

gereken tutardan 36.- YTL mahsup edilmiştir.

361- Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri Hesabı

36,00.-

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 36,00805- Gelir Yansıtma Hesabı 20,00.-

800- Bütçe Gelirleri Hesabı 20,00.-

115

Soru 29- Muhasebe biriminde

600 Gelirler Hesabı 200 2.500

800 Bütçe Gelirleri Hesabı

100 2.000

810 Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabı 300 50

Olduğuna göre gelir yansıtma hesabı ile ilgili ne söylenebilir? Cevap 29: Gelir Yansıtma Hesabı, Bütçe Gelirleri Hesabı ile Gelirlerden Ret

ve İadeler Hesabının karşılığında çalışmaktadır. Bu nedenle 800 ve 810 numaralı hesapların karşılığında kayıt yapılan bu hesapla ilgili Borcunda 2.050.- YTL alacağında 400.- YTL bulunması gerektiğini söyleyebiliriz.

Soru 30: Hangi hesaplara kayıt yaparken tertip kullanılması gerekmektedir? Cevap 30: Gider cetvelinin bölümleri, analitik bütçe sınıflandırmasına uygun

olarak fonksiyonlar şeklinde düzenlenir. Fonksiyonlar; birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü düzeyde alt fonksiyonlara ayrılır.

116

"Fasıl ve bölüm" deyimleri, fonksiyonel sınıflandırmanın birinci düzeyini, "Kesim" deyimi, fonksiyonel sınıflandırmanın ikinci düzeyini, "Madde" deyimi, fonksiyonel sınıflandırmanın üçüncü düzeyini, "Tertip" deyimi, kurumsal, fonksiyonel ve finansman tipi kodların bütün düzeyleri ile ekonomik sınıflandırmanın ilk iki düzeyini, ifade eder.

Tahakkuk ettirilecek giderler Devlet muhasebesi kayıtlarında ekonomik sınıflandırmanın dördüncü düzeyini de kapsayacak şekilde gösterilir; kesin hesap kanunu tasarısı ise ikinci düzeyde hazırlanır.

Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi ile Analitik Bütçe Sınıflandırması birbirinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Analitik Bütçe Sınıflandırmasının yukarıda belirtilen sınıflandırmasının tamamına tertip denilmektedir. Hesap planında ise 3 basamaklı bir hesap kodu ve hesabın yeterince ayrıntısı mevcuttur. Bütçeye ilişkin hesaplarda, hesabın detayı ile Analitik Bütçe Sınıflandırmasının ekonomik sınıflandırılması, yapılan çalışmalarla üst üste çakıştırılmıştır. Böylelikle kullanıcılar hem mükerrer veri kaydından kurtarılmakta hem de tertip ve hesapların detayını öğrenmeleri kolaylaştırılmaktadır.

Aşağıdaki hesaplara kayıt yapılırken bütçe kodlamasın da yer alan kurumsal, fonksiyonel ve finansman kodlarının da hesabın kodu ve yardımcı kodlarıyla birlikte kaydedilmesi gerekmektedir.

150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı 153 Ticari Mallar Hesabı 157 Diğer Stoklar Hesabı 160 İş Avans ve Kredileri Hesabı 161 Personel Avansları Hesabı 164 Akreditifler Hesabı 165 Mahsup Dönemine Aktarılan Avans ve Krediler Hesabı 166 Proje Özel Hesabından Verilen Avans ve Akreditifler

Hesabı 167 Doğrudan Dış Proje Kredi Kullanımları Avans ve

Akreditifleri Hesabı 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı

117

240 Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı 241 Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler

Hesabı 250 Arazi ve Arsalar Hesabı 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı 252 Binalar Hesabı 253 Tesis, Makine ve Cihazlar Hesabı 254 Taşıtlar Hesabı 255 Demirbaşlar Hesabı 256 Diğer Maddi Duran Varlıklar Hesabı 257 Birikmiş Amortismanlar Hesabı (-) 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı 259 Yatırım Avansları Hesabı 260 Haklar Hesabı 264 Özel Maliyetler Hesabı 268 Birikmiş Amortismanlar Hesabı (-) 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabı 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar

Hesabı 299 Birikmiş Amortismanlar Hesabı (-) 322 Bütçeleştirilecek Borçlar Hesabı 381 Gider Tahakkukları Hesabı 481 Gider Tahakkukları Hesabı 630 Giderler Hesabı 830 Bütçe Giderleri Hesabı 834 Geçen Yıl Bütçe Mahsupları Hesabı 900 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı 901 Bütçe Ödenekleri Hesabı 902 Bütçe Ödenek Hareketleri Hesabı 903 Kullanılacak Ödenekler Hesabı

118

904 Ödenekler Hesabı 905 Ödenekli Giderler Hesabı 906 Mahsup Dönemine Aktarılan Kullanılacak Ödenekler

Hesabı 907 Mahsup Dönemine Aktarılan Ödenekler Hesabı Soru 31: Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı hangi durumlarda

nasıl kullanılmaktadır? Cevap 31: Kurumca verilen borçlardan alacaklar hesabı; yılı bütçe kanunu

veya ilgili mevzuatına dayanılarak vadesi faaliyet dönemiyle sınırlı olmak üzere, nakit olarak veya özel tertip iç borçlanma senedi ihracı suretiyle ikrazen verilen borçlardan kaynaklanan alacaklar, anaparaya eklenen faiz, masraf ve kur farkları, ikraz anlaşmasına dayanmayan teşvik uygulamaları çerçevesinde verilen krediler, duran varlıklar ana hesap grubu içindeki kurumca verilen borçlardan alacaklar hesabında kayıtlı alacaklardan dönem sonunda vadesi bir yılın altına inmiş olanlar, alacağın borçlusu ve döviz cinsi değiştirilen tutarlar, alacağı etkileyen diğer işlemler sonucu oluşan tutarlar ile bu alacaklara karşılık nakden veya mahsuben yapılan tahsilatlar, terkin veya tecil edilen tutarlar ve terkin veya tecilin iptalinden doğan tutarların izlenmesi için kullanılır.

Hesabın çalışmasını bir iki örnekle açıklamak gerekirse; 1- 31.12.2007 tarihi itibarıyla, 232- Kurumca Verilen Borçlardan

Alacaklar Hesabında izlenen tutarların 1.000.000.000.- YTL sının vadesi bir yılın altına inmiştir. 132- Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı

1.000.000.000.-

232- Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı

1.000.000.000.-

119

2- 15.04.2006 tarihinde bütçedeki ödeneğine dayanılarak, sel nedeniyle hane halkına 100.000.- YTL kısa vadeli borç verilmiştir. 132- Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı

100.000.-

103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri H.

100.000.-

830- Bütçe Giderleri Hesabı 100.000- 835- Gider Yansıtma Hesabı 100.000.-

Verilen borç, 5.000.- YTL faiziyle birlikte tahsil edilmiştir. 102- Bankalar Hesabı 105.000.- 132- Kurumca Verilen

Borçlardan Alacaklar H. 100.000.-

600- Gelirler Hesabı 5.000.-805- Gelir Yansıtma Hesabı 105.000.- 800- Bütçe Gelirleri Hesabı 105.000.-

3- Kurumca verilen borçlar hesabında kayıtlı, Kredi anaparası

300.000.- YTL ve 5.000.- YTL’si içinde bulunulan yıla ait olmak üzere toplam 55.000.YTL faiziyle birlikte tahsil edilmiştir. 102- Banka Hesabı 355.000.- 132- Kurumca Verilen

Borçlardan Alacaklar Hesabı 300.000.-

181- Gelir Tahakkukları Hesabı 50.000.- 600- Gelirler Hesabı 5.000.-805- Gelir Yansıtma Hesabı 355.000.- 800- Bütçe Gelirleri Hesabı 355.000.-

120

Burada faiz tahsilatının yalnızca 5.000.- YTL’si 600- Gelirler Hesabına kaydediliyor. Çünkü bu tutar içinde bulunulan yıla ait faizdir ve gelirler hesabına içinde bulunulan faaliyet döneminde tahakkuk eden gelir kaydedilir. Faizin geri kalanının gelir tahakkuku ise daha önceki yıllarda gerçekleştirilmiştir. Kredi verilirken bütçedeki ödeneğine dayanılarak bütçe giderleri hesabına kaydedilerek ödeme yapıldığından, geri tahsil edilmesinde de bütçe ile ilişkilendirilmesi gerektiğinden bütçe gelirleri hesabına kayıt yapılacaktır. Burada anapara tutarı bütçe sınıflamasında “borç verme” ve “alacaklardan tahsilat” tertiplerine, faizi ise “faiz gelirleri” koduna kaydedilecektir.

4- Kurumca verilen borçlar hesabında kayıtlı 6.000.- YTL alacak

vadesi geldiğinde tahsil edilemediğinden 100.- YTL’si içinde bulunulan faaliyet dönemine ait olmak üzere toplam 300.- YTL faizi ile birlikte takibe alınmıştır. 137- Takipteki Kurum Alacakları Hesabı

6.300.-


6.000.-

181- Gelir Tahakkukları Hesabı

200.-

600- Gelirler Hesabı 100.-

5- Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna İlgili kanunlar çerçevesinde, özel tertip iç borçlanma senedi ihraç edilmesi suretiyle vadesi faaliyet dönemiyle sınırlı olmak üzere ikrazen 400.000.000.- YTL tutarında hazine bonosu verilmiştir. 132- Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı

400.000.000.-

305- Hazine Bonoları Hesabı 400.000.000.-

121

Bu alacak için, vadesi faaliyet dönemi ile sınırlı olarak senet değişimi yapılmıştır. Bu tutara ilişkin işlemiş faiz tutarı 80.000.000.- YTL.dir. (60.000.000.- Geçmiş yıl faiz gideri) 132- Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı

80.000.000.-

181- Gelir Tahakkukları Hesabı

60.000.000.-

600- Gelirler Hesabı 20.000.000.-305- Hazine Bonoları Hesabı 400.000.000.-381- Gider Tahakkukları Hesabı 60.000.000.-630- Giderler Hesabı 20.000.000.- 305- Hazine Bonoları

Hesabı 480.000.000.-

805- Gelir Yansıtma Hesabı 80.000.000.- 800- Bütçe Gelirleri Hesabı 80.000.000.-

6- 15.08.2007 tarihinde bütçedeki ödeneğine dayanılarak, deprem

nedeniyle hane halkına 100.000.- YTL kısa vadeli borç verilmiştir. 132- Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı

10.000.000.-

103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri H.

10.000.000.-

830- Bütçe Giderleri Hesabı 10.000.000- 835- Gider Yansıtma Hesabı 10.000.000.-

Söz konusu tutar ve işlemiş 100.000.- YTL faiz toplamı faaliyet dönemini aşan bir şekilde ertelenmiştir. Bu işleme ilişkin bütçede ödenek söz konusu değildir.

122


10.100.000.-


10.000.000.-

600- Gelirler Hesabı 100.000.-

Bütçede yapılan revizyonlar sonucunda bu işlemin faizine ilişkin ödenek temin edilmiştir. 830- Bütçe Giderleri Hesabı 100.000- 835- Gider Yansıtma Hesabı 100.000.-

Ardından alacağın tamamı terkin edilmiştir. 630- Giderler Hesabı 10.100.000.- 132- Kurumca Verilen

Borçlardan Alacaklar Hesabı 10.100.000.-

830- Bütçe Giderleri Hesabı 10.100.000.- 835- Gider Yansıtma Hesabı 10.100.000.-

7- Kurumca verilen borçlardan alacaklar hesabında kayıtlı döviz

cinsi ve dövize endeksli tutarların, kupon ödeme tarihlerinde Hazine Müsteşarlığınca belirlenen kur üzerinden değerlemesi ile ay sonlarında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden değerlemesi sonucunda oluşan kur azalışı farkları toplamı 150.000.- YTL.dir.

123

630- Giderler Hesabı 150.000.- 132- Kurumca Verilen

Borçlardan Alacaklar Hesabı 150.000.-

8- Kredi ve Yurtlar Kurumu tarafından 15.04.2007 tarihinde bütçedeki ödeneğine dayanılarak, iktisadi işletmesine, 6 ay vadeli % 10 faizli 100.000.- YTL borç verilmiştir. 132- Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı

100.000.-

103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı

100.000.-

830- Bütçe Giderleri Hesabı 100.000- 835- Gider Yansıtma Hesabı 100.000.-

Verilen borç, faiziyle birlikte tahsil edilmiştir. 102- Bankalar Hesabı 105.000.- 132- Kurumca Verilen Borçlardan

Alacaklar Hesabı 100.000.-

600- Gelirler Hesabı 5.000.-805- Gelir Yansıtma Hesabı 105.000.- 800- Bütçe Gelirleri Hesabı 105.000.-

9- Yükseköğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu tarafından bütçedeki

ödeneğine dayanılarak, üniversite öğrencilerine verilmiş olan kredilerden 400.000.- YTL’nin vadesi dönem sonu itibarıyla bir yılın altına inmiştir.

124


400.000.-

232- Kurumca Ver. Borçlardan Alacak Hesabı

400.000.-

Yükseköğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu, öğrenim kredisi alacağını tahsil etmiştir. Kredi anaparası 400.000.- YTL ve 5.000.- YTL’si içinde bulunulan yıla ait olmak üzere faizi 55.000.YTL dır.

Burada faiz tahsilatının yalnızca 5.000.- YTL’si 600- Gelirler Hesabına kaydediliyor. Çünkü bu tutar içinde bulunulan yıla ait faizdir ve gelirler hesabına içinde bulunulan faaliyet döneminde tahakkuk eden gelir kaydedilir. Faizin geri kalanının gelir tahakkuku ise daha önceki yıllarda gerçekleştirilmiştir. Kredi verilirken bütçedeki ödeneğine dayanılarak bütçe giderleri hesabına kaydedilerek ödeme yapıldığından, geri tahsil edilmesinde de bütçe ile ilişkilendirilmesi gerektiğinden bütçe gelirleri hesabına kayıt yapılacaktır. Burada anapara tutarı bütçe sınıflamasında “borç verme” ve “alacaklardan tahsilat” tertiplerine, faizi ise “faiz gelirleri” koduna kaydedilecektir. 102- Banka Hesabı 455.000.- 132- Kurumca Verilen Borçlardan


181- Gelir Tahakkukları Hesabı 50.000.- 600- Gelirler Hesabı 5.000.-805- Gelir Yansıtma Hesabı 455.000.- 800- Bütçe Gelirleri Hesabı 455.000.-

125

Soru 32: Toprak Mahsulleri Ofisine hazine tarafından iştirak edilen

sermaye payının 24.000.000.-YTL’lik kısmı henüz ödenmemiş olup, 2005 yılında borçlarını ödemesi amacıyla verilen özel tertip iç borçlanma senedinden kaynaklanan 8.666.000.-YTL alacağın ödenmemiş sermaye payına mahsup edilmesine karar verilmiştir. (Özel tertip iç borçlanma senedinden kaynaklanan alacağın 7.500.000.-YTL asıl, 812.000.-YTL’si geçmiş yıla ilişkin, 354.000.-YTL’si 2006 yılına ilişkin olarak hesaplanmış faizdir.)

Bu işlemin kaydı nasıl olmalıdır? Cevap 32: Soruda belirtilen işleme ait kayıt aşağıdaki gibi olmalıdır.

241– Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı

8.666.000.-

232 – Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı

7.500.000.-

600 – Gelirler Hesabı 354.000.- 281 – Gelir Tahakkukları Hesabı 812.000.-830 – Bütçe Giderleri Hesabı 8.666.000.- 835 - Gider Yansıtma Hesabı 8.666.000.-805 – Gelir Yansıtma Hesabı 1.166.000.- 800 – Bütçe Gelirleri Hesabı 1.166.000.-

Soru 33: Kültür ve Turizm Bakanlığınca ek hizmet binası olarak

kullanılmak üzere 4 yıllığına bir bina kiralanmıştır. Kiralanan binaya havalandırma ve kalorifer tesisatı yaptırılmış ve karşılığında 8.860.000.-YTL ödenmiştir. Bu işlemde nasıl bir kayıt yapılmalıdır?

126

Cevap 33: Soruda belirtilen işleme ait kayıt aşağıdaki gibi olmalıdır.

264- Özel Maliyetler Hesabı 8.860.000.- 600- Gelirler Hesabı 66.450.- 103-Verilen Çekler ve Gönderme

Emirleri Hesabı 8.793.550.-

830- Bütçe Giderleri Hesabı 8.860.000.- 835- Gider Yansıtma Hesabı 8.860.000.-805- Gelir Yansıtma Hesabı 66.450.- 800- Bütçe Gelirleri Hesabı 66.450.-

Kayda göre özel maliyetler hesabına borç kaydı yapılmaktadır. Özel maliyetler hesabı, kiralanan gayrimenkullerin geliştirilmesi

veya ekonomik değerinin kalıcı olarak artırılması amacıyla yapılan giderler ile bu gayrimenkullerin kullanılması için yapılıp, kira süresinin sonunda mal sahibine bırakılacak olan varlıkların izlenmesi için kullanılmaktadır.

Soru 34: Detaylı bir örnekle idaremizdeki hak ediş ödenmesi sürecini

anlatabilir misiniz? Cevap 34: Örneğin kamu idaresince, bina yapımı için ihaleye çıkılmıştır. - İhaleyi 800.000.- YTL fiyat teklifi veren müteahhit kazanmıştır.

Müteahhitten % 6 oranında kesin teminat mektubu alınmış ve sözleşme imzalanmıştır. Sözleşmeye göre yıllara sari olmayan bu işle ilgili müteahhide teminat mektubu karşılığında %20 oranında avans verilmiştir.

127

1. Müteahhitten sözleşme bedelinin % 6’sı oranında kesin teminat mektubu alınması kaydı;

910- Teminat Mektupları Hesabı 48.000.-


48.000.-

2. Girişilen taahhüdün, taahhüt kartına dayanılarak, hesaplara

alınması kaydı;

920- Gider Taahhütleri Hesabı 800.000.-921- Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı

800.000.-

3. Avans verilmesi kaydı;

259- Yatırım Avansları Hesabı 160.000.-

360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı

1.200.-

103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı

158.800.-

4. Avans karşılığı avans teminat mektubu alınması kaydı;

910- Teminat Mektupları Hesabı 160.000.-


160.000.-

Bina yapım işi ile ilgili müteahhit 500.000.- YTL + KDV

tutarında ilk hakedişini getirmiştir. Verilen avansın 150.000 YTL’si

128

mahsup edilmiş; müteahhidin isteği üzerine teminat mektubunun ilgili kısmı çözülmüştür.

5. İlk hakedişin ödemesi kaydı;

258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı

590.000.-

259- Yatırım Avansları Hesabı1

150.000.-

360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Damga Vergisi: 500.000*binde 7,5)

3.750.-

360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Katma Değer Vergisi Tevkifatı: 90.000*1/6)2

15.000.-

320- Bütçe Emanetleri Hesabı

421.250.-

830- Bütçe Giderleri Hesabı 590.000-835- Gider Yansıtma Hesabı

590.000.-

1 Hakedişlerden verilen avansların mahsup işlemi, avans verme oranının % 50 fazlasının hakedişlerden kesilmesi suretiyle yapılmaktadır. Bu işlemde başlangıçta % 10 müteahhit avansı verilmişti. Bu nedenle hakediş bedelinin % 15’i oranında kesinti yapılmıştır. 2 91 nolu KDV tebliğine göre 1/6 KDV tevkifatı yapılmaktadır.

129

6.Taahhütten düşme kaydı;3

921- Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı

500.000.-

920- Gider Taahhütleri Hesabı

500.000.-

7. Mahsup edilen avansa ilişkin teminat mektubunun serbest

bırakılması kaydı;


150.000.-


150.000.-

8. Ödenek kullanılması kaydı;

905- Ödenekli Giderler Hesabı 590.000.-

903- Kullanılacak Ödenekler Hesabı

590.000.-

50.000 ytl’si keşif artışı olmak üzere daha sonra 350.000.- YTL

tutarında ikinci hakediş bedeli ödenerek bina yapımı geçici kabul aşamasına kadar getirilmiştir.

3 Taahhütten düşme kayıtları, katma değer vergisi hariç tutar üzerinden yapılmaktadır. Çünkü taahhüde alma tutarları da sözleşme bedelinden yani katma değer vergisi hariç tutarlar üzerinden yapılmıştır.

130

9- İkinci Hakedişin ödenmesi kaydı;


413.000.-

259- Yatırım Avansları Hesabı4

10.000.-

360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Damga Vergisi:350.000*binde 7,5)

2.625.-

360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Katma Değer Vergisi Tevkifatı: 63.000*1/6)

10.500.-

320- Bütçe Emanetleri Hesabı

389.875.-

830- Bütçe Giderleri Hesabı 413.000-835- Gider Yansıtma Hesabı

413.000.-

10- Taahhütten düşme kaydı;

921- Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı

300.000.-

920- Gider Taahhütleri Hesabı

300.000.-

4 İlk hakediş ödemesinde verilen avansın 150.000.- YTL.si mahsup edilmişti. Bu hakedişte kalan 10.000.YTL.si mahsup edilmektedir.

131

11- Ödenek kullanılması kaydı;

905- Ödenekli Giderler Hesabı 413.000.-903- Kullanılacak Ödenekler Hesabı

413.000.-

Ardından geçici kabul tutanağı imzalanmıştır. 12. Yapılmakta olan yatırımlar hesabında izlenen varlığın geçici

kabul tutanağının idarece imzalandığı tarihi müteakip ilgili varlık hesabına aktarılması kaydı;

252- Binalar Hesabı 1.003.000.-


1.003.000.-

Kesin kabul sırasında müteahhitten 5.000.- YTL alacaklı çıkılmış

ve bu tutar 50.- YTL faiziyle birlikte tahsil edilmiştir. Böylece iş teslim alınmıştır.

13. Kesin kabul sırasında müteahhitten alacaklı çıkılması kaydı;

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 5.000.-252- Binalar Hesabı 5.000.-

14. Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı tutarlar için faiz

tahakkuku kaydı;

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 50.-600- Gelirler Hesabı 50.-

132

15. Faiz ve anaparanın tahsilat kaydı;

100- Kasa Hesabı 5.050.-140- Kişilerden Alacaklar Hesabı

5.050.-

805- Gelir Yansıtma Hesabı 5.050.-800- Bütçe Gelirleri Hesabı 5.050.-

16. Avans teminat mektubu ve kesin teminat mektubunun ilgiliye

iade edilmesinin kaydı;


48.000.-


48.000.-


10.000.-


10.000.-

17. Yılsonunda (31.12.2007 tarihinde) amortisman ayrılması

kaydı;

630- Giderler Hesabı 19.960.-257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı5

19.960.-

Ertesi yıl söz konusu maddi duran varlıkla ilgili %10 yeniden

5 Varlığın kayıtlı değeri 998.000.- YTL dir. Varlığı yararlı ömrünün 50 yıl olduğu öngörülürse yapılacak olan amortisman kaydı bu şekilde olacaktır.

133

değerleme yapılmış %2 (50 yıllık yararlanma süresine göre) amortisman uygulanmasına devam edilmiştir.

Soru 35: Değerli kağıt hesapları nasıl çalışmaktadır? Cevap 35: Değerli kağıt hesapları nazım karakterli hesaplardır. Değerli

kağıtlar, aşağıdaki dört hesap aracılığıyla izlenmektedir. 940 Değerli Kağıt Ambarları Hesabı 942 Zimmetle Verilen Değerli Kağıtlar Hesabı 944 Yoldaki Değerli Kağıtlar Hesabı 945 Değerli Kağıt İşlemleri Hesabı Hesaplara çalışmasına ilişkin birkaç örnek aşağıda yer almaktadır. 1- Malmüdürlüğü ambarında bulunan değerli kağıtların değerinin,

Maliye Bakanlığınca belirlenen yeni satış fiyatları dolayısıyla, 120.000-YTL arttığı belirlenmiştir. 940-Değerli Kağıt Ambarları Hesabı 120.000- 945-Değerli Kağıt İşlemleri

Hesabı 120.000-

2- Muhasebe Müdürlüğünce Darphane ve Damga Matbaasından

450.000-YTL değerinde değerli kağıt sayılarak düzenlenen bir tutanakla teslim alınmıştır. 940-Değerli Kağıt Ambarları Hesabı 450.000- 945-Değerli Kağıt İşlemleri

Hesabı 450.000-

134

3- Muhasebe Müdürlüğü ambarında bulunan 80.000-YTL değerindeki değerli kağıt Malmüdürlüğüne gönderilmiştir.

Muhasebe Müdürlüğünün kaydı. 944- Yoldaki Değerli Kağıtlar Hesabı 80.000- 940-Değerli Kağıt Ambarları

Hesabı 80.000-

Malmüdürlüğünün kaydı:

940-Değerli Kağıt Ambarları Hesabı 80.000- 945-Değerli Kağıt İşlemleri

Hesabı 80.000-

Muhasebe Müdürlüğü, Malmüdürlüğünden değerli kağıtların

alındığına ilişkin teslim alma fişini aldığında aşağıdaki kaydı yapacaktır: 945-Değerli Kağıt İşlemleri Hesabı 80.000- 944- Yoldaki Değerli Kağıtlar

Hesabı 80.000-

4- Muhasebe Müdürlüğü büyük ambarından küçük ambarına

35.000-YTL lık değerli kağıt aktarmıştır. 940-Değerli Kağıt Ambarları Hesabı 35.000- 940-Değerli Kağıt Ambarları

Hesabı 35.000-

135

5- Malmüdürlüğü yetkili memurlara zimmetle 30.000-YTL tutarında değerli kağıt vermiştir. 942- Zimmetle Verilen Değerli Kağıtlar Hesabı

30.000-

940-Değerli Kağıt Ambarları Hesabı

30.000-

6- Muhasebe Müdürlüğünce 6.000-YTL değerinde değerli kağıt alınan emir üzerine imha edilmiştir. 945- Değerli Kağıt İşlemleri Hesabı 6.000- 940-Değerli Kağıt Ambarları

Hesabı 6.000-

7- Malmüdürlüğünde yapılan sayımda 2.000-YTL değerinde değerli kağıdın eksik olduğu tespit edilmiştir. 945- Değerli Kağıt İşlemleri Hesabı 2.000- 940-Değerli Kağıt Ambarları

Hesabı 2.000-

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 2.000- 600-Gelirler Hesabı 2.000-

136

137

DENEME SINAVI

138

139

Toplam 35 Soru Süre 50 Dakika Konular:

Genel Bütçe Muhasebe Yönetmeliği

Soru 1- Aşağıdakilerden hangisi hazine malı olarak teslim edilen

ve kasa veya veznede saklanması gereken menkul kıymet ve varlık çeşidi değildir?

a) Altın b) Gümüş c) Yabancı tahvil ve hisse senetleri d) Teminat olarak alınan tahviller e) Hazine malı konvertibl olmayan yabancı paralar Soru 2- Hazine malı olan tahvil, senet ve bonolardan mahallinde

paraya çevrilemeyenler Hazine Müsteşarlığı İç Ödemeler Birimine ne zaman gönderilir?

a) Hazine Müsteşarlığı İç Ödemeler Birimine gönderilmez. b) Cuma günü akşamları c) Ay sonlarında d) Teslimini izleyen günden başlamak üzere, en geç bir ay

içerisinde e) Hiçbiri Soru 3- Muhasebe müdürlüğündeki hazine malı altınlar bir aylık

süre içerisinde Darphane ve Damga Matbaası Muhasebe Birimine gönderilmiştir. Darphane ve Damga Matbaası Muhasebe Biriminin kaydı aşağıdakilerden hangisidir?

a)

511- Muhasebe Birimleri Arası İşlemler Hesabı

117- Menkul Varlıklar Hesabı

140

b)

217- Menkul Varlıklar Hesabı 511- Muhasebe Birimleri Arası

İşlemler Hesabı c)

117- Menkul Varlıklar Hesabı 600- Gelirler Hesabı d)

117- Menkul Varlıklar Hesabı 117- Menkul Varlıklar Hesabı e)

600- Gelirler Hesabı 117- Menkul Varlıklar Hesabı Soru 4- Karabük Emniyet Müdürlüğünce kişilere ait olup, Taşınır

Mal Yönetmeliğine göre 50.000.- YTL kıymet biçilen gümüş paralar saklanmak üzere Muhasebe Müdürlüğüne teslim edilmiştir. Bu işleme ait kayıt aşağıdakilerden hangisidir?

a)

912- Kişilere Ait Menkul Kıymetler Hesabı

50.000.-

913- Kişilere Ait Menkul Kıymet Emanetleri Hesabı

50.000.-

141

b)

913- Kişilere Ait Menkul Kıymet Emanetleri Hesabı

50.000.-

912- Kişilere Ait Menkul Kıymetler Hesabı

50.000.-

117- Menkul Varlıklar Hesabı 50.000.- 600- Gelirler Hesabı 50.000.- c)

511- Muhasebe Birimleri Arası İşlemler

Hesabı 40.000.-

117- Menkul Varlıklar Hesabı 40.000.- d)

217- Menkul Varlıklar Hesabı 40.000.- 511- Muhasebe Birimleri Arası İşlemler Hesabı

40.000.-

e) Hiçbiri Soru 5- Hitit Vergi Dairesi Müdürlüğünce yıl sonu itibarıyla 120-

Gelirlerden Alacaklar Hesabının borç ve alacak tutarları aşağıdaki gibidir.

120- Gelirlerden Alacaklar Hesabı

118.542 114.073 Yıl sonu itibarıyla tahakkuk ettiği halde vadesi gelmeyen herhangi

bir alacağın olmadığı ve tahakkuk eden bütün alacakların tahsil edilmesi gerektiği tespit edilmiştir. Vergi dairesince takibat işlemleri başlatılmıştır. Bu durumda yapılacak kayıt aşağıdadır.

142

a)

121- Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı

4.469.-

120- Gelirlerden Alacaklar Hesabı 4.469.-

b)

121- Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı

4.469.-

600- Gelirler Hesabı 4.469.-

c)

630- Giderler Hesabı 505,08.-121- Gelirlerden Takipli Alacaklar

Hesabı 505,08.-

d)



e) Takibat işlemi yapılmadığından herhangi bir kayıt yapılmaz. Soru 6- Dış borcun ikrazından doğan alacaklar hesabında izlenen

tutarlardan 500.000.-YTL karşılığı döviz anaparası alacağı ve 25.000.-YTL sı içinde bulunulan yıla ait olmak üzere toplam 180.000.-YTL faiz alacağı tahsil edilmiştir. Sözkonusu tutar aynı tarihte ilgili dış finansman kaynağına ödenmiştir.

181- Gelir Tahakkukları Hesabıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenilebilir:

a) Bu işlemde 181- Gelir Tahakkukları Hesabıyla ilgili herhangi bir kayıt bulunmamaktadır.

b) 181- Gelir Tahakkukları Hesabına 180.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır.

143

c) 181- Gelir Tahakkukları Hesabına 180.000.- YTL alacak kaydı yapılmıştır.

d) 181- Gelir Tahakkukları Hesabına 155.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır.

e) 181- Gelir Tahakkukları Hesabına 155.000.- YTL alacak kaydı yapılmıştır.

AÇIKLAMA - 1 YUKARIDAKİ İŞLEME İLİŞKİN KAYITLAR

105-Döviz Hesabı 680.000.- 130-Dış Borcun İkrazından Doğan


800-Bütçe Gelirleri Hesabı 180.000.-805- Gelir Yansıtma Hesabı 180.000.- 181-Gelir Tahakkukları Hesabı 155.000.- 600-Gelirler Hesabı 25.000.-

310- Cari Yılda Ödenecek Dış Mali Borçlar Hesabı

500.000.-

830-Bütçe Giderleri Hesabı 180.000.- 106-Döviz Gönderme Emirleri

Hesabı 680.000.-

630-Giderler Hesabı 25.000.-381-Gider Tahakkukları Hesabı 155.000.- 835-Gider Yansıtma Hesabı 180.000.-

Soru 7- Malmüdürlüğü tarafından memura ödenen 800.- YTL

tutarındaki tedavi yolluğu avansı, mahsup süresi geçtiği halde mahsup edilmemiştir.

Kaydı aşağıdakilerden hangisidir? a)

630- Giderler Hesabı 800.- 140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 800.-

144

b)

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 800.- 161- Personel Avansları Hesabı 800.- c)

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 800.- 600- Gelirler Hesabı 800.- d)

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 800.- 140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 800.- e)

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 400.- 160- İş Avans ve Kredileri Hesabı 400.- Soru 8- Malmüdürlüğünden maaş ödemesi yapılan bir memurun

emeklilik kesenekleri hesaplanırken, yanlışlıkla 2.200 ek gösterge için öngörülen % 70 oranı esas alınarak emeklilik keseneği matrahı hesap edildiği ve bunun üzerinden kesinti yapıldığı tespit edilmiştir. Bu nedenle, emeklilik kesintileri (kişi payı ve kurum payı) toplam 36.- YTL fazla hesaplanmıştır.

Bu işlemde Emanetler Hesabına kaydedilen tutar kaç liradır. a) 36 YTL b) 20 YTL c) 16 YTL d) 13,6 YTL e) Emanetler Hesabına herhangi bir kayıt yapılmamıştır.

145

AÇIKLAMA - 2 YUKARIDAKİ İŞLEME İLİŞKİN KAYITLAR (A- GENEL BÜTÇE KAPSAMINDAKİ KAMU

İDARELERİİNDE)

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 36,00.- 600- Gelirler Hesabı (Kurum Payı

Olarak Fazla Ödenen Tutar) 20,00.-

600- Gelirler Hesabı (Kişiden fazla emekli sandığı kesintisi yapılması nedeniyle noksan hesaplanan gelir vergisi)

2,40.-


13,60.-




36,00.-

800- Bütçe Gelirleri Hesabı 20,00 800- Bütçe Gelirleri Hesabı 2,40 140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 13,60805- Gelir Yansıtma Hesabı 22,40.- 140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 22,40.-

146

(B- GENEL BÜTÇE KAPSAMI DIŞINDAKİ KAMU İDARELERİNDE)

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 36,00.- 600- Gelirler Hesabı (Kurum Payı

Olarak Fazla Ödenen Tutar) 20,00.-

360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Kişiden fazla emekli sandığı kesintisi yapılması nedeniyle noksan hesaplanan gelir vergisi)

2,40.-


13,60.-




36,00.-

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 36,00805- Gelir Yansıtma Hesabı 20,00.- 800- Bütçe Gelirleri Hesabı 20,00.- Soru 9- İl Sağlık Müdürlüğünce geçici kabulü yapılarak,

yapılmakta olan yatırımlar hesabından binalar hesabına aktarılan işe ait, kesin kabul sırasında müteahhidin idareye 300.- YTL borcu çıkmıştır. Müteahhit borcunu ödemiştir. Borcunu ödeme kaydı aşağıdakilerden hangisidir.

a)

100- Kasa Hesabı 300.- 140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 300.-

147

b)

140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 300.- 252- Binalar Hesabı 300.- c)

100- Kasa Hesabı 300.- 800- Bütçe Gelirleri Hesabı 300.-805- Gelir Yansıtma Hesabı 300.- 140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 300.- d)

100- Kasa Hesabı 300.- 252- Binalar Hesabı 300.- e)

100- Kasa Hesabı 300.- 800- Bütçe Gelirleri Hesabı 300.-805- Gelir Yansıtma Hesabı 300.- 600- Gelirler Hesabı 300.- Soru 10- Muhasebat Genel Müdürlüğünde görevli taşınır mal

kontrol yetkilisinin sorumluluğundaki kayıtlı değeri 500.- YTL, birikmiş amortismanı 100.- YTL olan demirbaşın kaybolduğu anlaşılmıştır. Demirbaşın rayiç değerinin 550.- YTL olduğu tespit edilmiştir. Bu işlemde giderler hesabıyla ilgili ne söylenebilir.

a) Giderler Hesabına kayıt yapılmasını gerektiren herhangi bir durum söz konusu değildir.

b) Giderler Hesabına 500.- YTL borç kaydı yapılır. c) Giderler Hesabına 150.- YTL borç kaydı yapılır. d) Giderler Hesabına 400.- YTL borç kaydı yapılır. e) Giderler Hesabına 550.- YTL borç kaydı yapılır.

148

Soru 11- 140- Kişilerden Alacaklar Hesabı 24.-330- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı 270.- 197- Sayım Noksanları Hesabı 294.- Kaydı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenmesi mümkün

değildir? a) Sayım noksanlığı nedeniyle 294.- YTL kayda alınmıştır. b) Noksanlığın 270.- YTL.lik kısmı alınan depozito ve teminatın

kaydedilmesinin unutulmasından kaynaklanmaktadır. c) 24.- YTL tutarındaki noksanlığın nedeni tespit edilememiştir. d) Unutulan depozito iadesi nakden yapılan geçici teminattan

kaynaklanmaktadır. e) Bu işlemden önce Kasa Hesabına 294.- YTL borç kaydı

yapılmıştır. Soru 12- Kişilerden alacaklar hesabına borç kaydı yapıldığında

kayıt düzeltmesi niteliğindeki işlemler dışında aşağıdaki hesaplardan hangisine alacak kaydı yapılması beklenir.

a) 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı b) 251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı c) 258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı d) 397- Sayım Fazlaları Hesabı e) 630- Giderler Hesabı Soru 13- Tahsilinde bütçeye gelir kaydedilecek olan kişilerden

alacaklar hesabında kayıtlı olan tutarın tahsil edilmesi kaydında kişilerden alacaklar hesabının karşılığında hangi hesaba borç kaydı yapılır.

a) Gelir Yansıtma Hesabı b) Bütçe Gelirleri Hesabı c) Kasa Hesabı d) Banka Hesabı e) Alınan Çekler Hesabı

149

Soru 14- Malmüdürlüğü memurlarına ait aylık bordrosu bilgileri aşağıdaki gibidir. Kurban Bayramı nedeniyle maaşların 5 gün önce ödenmesine karar verilmiştir.

Temel Maaşlar: 11.865,41 Zam ve Tazminatlar: 10.070,84 Sosyal Haklar: 1.497,60 Emekli Sandığı Kurum Payı: 3.183,83 Emekli Sandığı Kişi Payı: 2.530,41 İlaç Kesintisi: 69,75 Gelir Vergisi: 1.435,43 Damga Vergisi: 131,62 Sendika Kesintisi: 40,38 Kefalet Aidatı: 8,86 Ödenecek Net Tutar: 20.652,83 Ödeme sırasında emanetler hesabına kaydedilecek tutar ne

kadardır? a) 100,13.- YTL b) 108,99.- YTL c) 69,75.- YTL d) Erken ödeme olduğu için ödeme sırasında emanetler hesabına

herhangi bir kayıt yapılmaz. e) Hiçbiri Soru 15- Cari giderlerle ilgili olarak yüklenici (X)’e teminat

mektubu karşılığı, sözleşmesindeki hükümlere göre, yıllara sari olmayan bir iş için MSB 2 nolu Merkez Muhasebe Birimince 30.000.- YTL bütçe dışı avans verilmiştir.

Bu kayıtla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenilebilir? a) Gelirler hesabına 225.- YTL alacak kaydı yapılmıştır. b) Yatırım avansları hesabına 30.000.- YTL borç kaydı

yapılmıştır. c) Verilen çekler ve gönderme emirleri hesabına 30.000.- YTL

alacak kaydı yapılmıştır. d) Teminat mektupları hesabına 1.800.- YTL borç kaydı

yapılmıştır. e) Hiçbiri söylenemez

150

Soru 16-

835- Gider Yansıtma Hesabı 550.- 834- Geçen Yıl Bütçe Mahsupları

Hesabı 550.-

Kaydı ne zaman yapılır. a) 31 Aralık tarihinde b) Mali yılın başında c) Mahsup dönemi sonunda d) Mahsup dönemini izleyen ilk iş gününde e) Mali yıl sonunda Soru 17- 104- Proje Özel Hesabı 136.000.- 410-Dış Mali Borçlar

Hesabı 136.000.-

Kaydından sonra 951- Kredi Anlaşmaları Hesabı’yla ilgili hangi

kayıt yapılır. a) Herhangi bir kayıt yapılmaz b) Kredi anlaşması tutarından borca dönüşenler 951- Kredi

Anlaşmaları Hesabı’na borç kaydedilir. c) Kredi anlaşması tutarından borca dönüşenler 951- Kredi

Anlaşmaları Hesabı’na alacak kaydedilir. d) 951- Kredi Anlaşmaları Hesabı’na 136.000.- YTL alacak

kaydedilir. e) Hiçbiri Soru 18- Milli Eğitim Bakanlığınca proje özel hesabından 50.000.-

dolar avans verilmiştir. Muhasebeleştirme tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz satış

kuru:1,3700’dir. Bu işlemde Milli Eğitim Bakanlığı Merkez Muhasebe Birimince

alacak kaydı yapılacak olan hesap aşağıdakilerden hangisidir.

151

a) 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı b) 104- Proje Özel Hesabı c) 106- Döviz Gönderme Emirleri Hesabı d) 410- Dış Mali Borçlar Hesabı, e) 512- Proje Özel Hesabından Kullanımlar Hesabı Soru 19- Şişli Malmüdürlüğünce değişik zamanlarda muhtelif

nedenlerle alınmış olan 2.400.-YTL değerinde hazine malı altın Darphane ve Damga Matbaası Muhasebe Birimine gönderilmiştir.

Darphane ve Damga Matbaası Muhasebe Birimince Şişli Malmüdürlüğü tarafından gönderilen hazine malı altınların teslim alınmasına ilişkin muhasebe kaydı aşağıdakilerden hangisidir?

a)

217- Menkul Varlıklar Hesabı (Altın) 2.400.- 511- Muhasebe Birimleri Arası İşlemler Hesabı

2.400.-

b)

117- Menkul Varlıklar Hesabı (Altın) 2.400.- 600- Gelirler Hesabı 2.400.- c)

217- Menkul Varlıklar Hesabı (Altın) 2.400.- 117- Menkul Varlıklar Hesabı (Altın) 2.400.- d)

117- Menkul Varlıklar Hesabı (Altın) 2.400.- 511- Muhasebe Birimleri Arası İşlemler Hesabı

2.400.-

e) Hiçbiri

152

Soru 20- Kurumca verilen borçlardan alacaklar hesabında izlenen Kocaeli Büyükşehir Belediyesinden olan 1.250.000.-YTL karşılığı döviz alacağı yasal yetkiye dayanılarak silinmiştir. Sözkonusu alacağın 250.000.-YTL karşılığı döviz işlemiş faizi mevcuttur. Bu işlemle ilgili söylenen kayıtlardan hangisi yanlıştır.

a) Bütçe giderleri hesabına 1.500.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır.

b) Giderler hesabına 1.250.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır. c) Kurumca verilen borçlardan alacaklar hesabına 1.250.000.-

YTL alacak kaydı yapılmıştır. d) Gelir tahakkukları hesabına 250.000.- YTL alacak kaydı

yapılmıştır. e) Gider yansıtma hesabına 1.500.000.- YTL alacak kaydı

yapılmıştır. Soru 21- Toprak Mahsulleri Ofisine hazine tarafından iştirak

edilen sermaye payının 24.000.000.-YTL’lik kısmı henüz ödenmemiş olup, 2005 yılında borçlarını ödemesi amacıyla verilen özel tertip iç borçlanma senedinden kaynaklanan 8.666.000.-YTL alacağın ödenmemiş sermaye payına mahsup edilmesine karar verilmiştir. (Özel tertip iç borçlanma senedinden kaynaklanan alacağın 7.500.000.-YTL asıl, 812.000.-YTL’si geçmiş yıla ilişkin, 354.000.-YTL’si 2006 yılına ilişkin olarak hesaplanmış faizdir.)

Bu işlemle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru değildir? a) Kurumca verilen borçlardan alacaklar hesabının alacak bakiyesi

7.500.000.- YTL dir. b) Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler

Hesabına 8.666.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır. c) Bütçe Gelirleri Hesabına 1.166.000.- YTL alacak kaydı

yapılmıştır. d) Gelirler Hesabına 1.166.000.- YTL alacak kaydı yapılmıştır. e) Gelir Tahakkukları Hesabına 812.000.- YTL alacak kaydı

yapılmıştır.

153

Soru 22- Hazinece yeni kurulan (T) A.Ş.’nin sermayesine %40 oranında iştirak edilmesine karar verilmiş olup, sermayeye katılım hazineye ait binanın sermaye olarak konulması şeklinde gerçekleştirilecektir. Sermaye iştiraki karşılığında verilecek binanın kayıtlı değeri 16.840.000.-, birikmiş amortismanı ise 1.340.000.-YTL’dir. (Konulacak sermaye payı karşılığı bütçede ödeneği mevcuttur.)

Bu işlemle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? a) Bütçe giderleri hesabına 15.500.000.- YTL borç kaydı

yapılmıştır. b) Birikmiş amortismanlar hesabına 1.340.000.- YTL borç kaydı

yapılmıştır. c) Binalar hesabına 15.500.000.- YTL alacak kaydı yapılmıştır. d) Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler

Hesabına 15.500.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır. e) Gider yansıtma hesabına 15.500.000.- YTL alacak kaydı

yapılmıştır. Soru 23- Yıllara sari hastane binası yapım işi ile ilgili olarak

Müteahhit (A) İnşaat A.Ş.1.200.000.-YTL + KDV tutarında ilk hakedişini getirmiştir. hakediş bedelinden, % 30 oranında avans mahsup edilmiştir. Bu işlemle ilgili aşağıda söylenenlerden hangisi yanlıştır?

a) Bütçe giderleri hesabına 1.416.000.-YTL borç kaydı yapılmıştır.

b) Yatırım avansları hesabına 424.800.- YTL borç kaydı yapılmıştır.

c) Bütçe gelirleri hesabına 141.000.- YTL alacak kaydı yapılmıştır.

d) Yapılmakta olan yatırımlar hesabına 1.200.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır.

e) Damga vergisi 9.000.- YTL.dir.

154

Soru 24- Kültür ve Turizm Bakanlığınca ek hizmet binası olarak kullanılmak üzere 4 yıllığına bir bina kiralanmıştır. Kiralanan binaya havalandırma ve kalorifer tesisatı yaptırılmış ve karşılığında 8.860.000.-YTL ödenmiştir.

Bu işlemde aşağıdaki hesaplardan hangisine borç kaydı yapılır? a) Binalar Hesabı b) Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı c) Özel Maliyetler Hesabı d) Giderler Hesabı e) Haklar Hesabı Soru 25- Maliye Bakanlığınca ekonomik ömrünü tamamlayan ve

kulanım imkanı kalmayan kayıtlı değeri 124.300.-YTL ve birikmiş amortismanı 102.000.-YTL olan taşıt araçlarının satış işlemleri başlatılmıştır.

Bu işlemde hangi hesaba borç kaydı yapılmaz? a) 299- Birikmiş Amortismanlar Hesabı b) 254- Taşıtlar Hesabı c) 630- Giderler Hesabı d) 830- Bütçe Giderleri Hesabı e) 294- Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar

Hesabı Soru 26- KİT Genel Müdürlüğünden alınan yazıda Emlak

Bankasının kapatılması nedeniyle Ziraat Bankasına borçlanılan 125.000.000.-YTL nin 15.000.000.-YTL faiziyle birlikte, Hazinenin temettü hissesinden mahsup edilmesine karar verildiği ifade edilmektedir.

Bu işlemle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? a) Kısa vadeli diğer iç mali borçlar hesabına 140.000.000.- YTL

alacak kaydı yapılmıştır. b) Kısa vadeli diğer iç mali borçlar hesabına 125.000.000.- YTL

borç kaydı yapılmıştır. c) Mali kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabına 125.000.000.-

YTL alacak kaydı yapılmıştır.

155

d) Ödenecek vergi ve fonlar hesabına 125.000.000.- YTL alacak kaydı yapılmıştır.

e) Giderler hesabına 140.000.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır. Soru 27- Pansiyonlu okul mutemedince paralı yatılı öğrencilerden

100.000.-YTL tahsil edilerek muhasebe birimi veznesine yatırılmıştır. Bu işlemle ilgili aşağıda söylenenlerden hangisi doğru değildir? a) Kasa hesabına 100.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır. b) Emanetler Hesabına 100.000.- YTL alacak kaydı yapılmıştır. c) Emanetler Hesabına 12.000.- YTL alacak kaydı yapılmıştır. d) Okul Pansiyonları Hesabına 88.000.- YTL alacak kaydı

yapılmıştır. e) Hepsi doğrudur. Soru 28- 31.12.2006 tarihinde, 1.500.000.000.-YTL tutarında altı

ayda bir kupon ödemeli, 4 yıl vadeli döviz cinsi tahvil ihraç edilmiştir. Sözkonusu tahvil ihracı için % 1 genel gider ödenmiş ve ilgili yıllarda giderleştirilmek üzere hesaplara alınmıştır.

Bu işlemle ilgili aşağıda söylenenlerden hangisi doğru değildir? a) Giderler hesabına 3.750.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır. b) Gelecek aylara ait giderler hesabına 3.750.000.- YTL borç

kaydı yapılmıştır. c) Gelecek aylara ait giderler hesabına 7.500.000.- YTL borç

kaydı yapılmıştır. d) Gider yansıtma hesabına 15.000.000.- YTL alacak kaydı

yapılmıştır. e) Hepsi doğrudur. Soru 29- Hazine Müsteşarlığınca, Avrupa Yatırım Bankasından

temin edilmiş olup ikraz anlaşmasıyla Türk Standartları Enstitüsüne aktarılmış ve vadesine 2 yıl kalmış olan 372.000.- YTL karşılığı dış borç, 83.000.-YTL işlemiş faiziyle birlikte Avrupa Yatırım Bankasınca, Türk Standartları Enstitüsüne hibe edilmiştir.

Bu işlemle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru değildir? a) Gelirler hesabına 455.000.- YTL alacak kaydı yapılmıştır.

156

b) Dış mali borçlar hesabına 372.000.- YTL alacak kaydı yapılmıştır.

c) Gider tahakkukları hesabına 83.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır.

d) Dış borcun ikrazından doğan alacaklar hesabına 372.000.- YTL alacak kaydı yapılmıştır.

e) Hepsi doğrudur. Soru 30- Kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülen ödeneklerden

merkez birimlerinde kullanılanlar ile merkez dışı birimlerde kullanılmak üzere gönderilenler ve gönderilen ödeneklerden yılı içinde veya yılı sonunda tenkis edildiği için iade alınanların merkez muhasebe birimlerince izlenmesi için kullanılan hesap aşağıdakilerden hangisidir?

a) Gönderilecek bütçe ödenekleri hesabı b) Bütçe ödenekleri hesabı c) Bütçe ödenek hareketleri hesabı d) Kullanılacak ödenekler hesabı e) Ödenekler hesabı Soru 31- Aşağıdaki işlemlerden hangisi merkez muhasebe

birimlerince ödenek hareketlerine ilişkin yardımcı hesaplar itibarıyla muhasebe kayıtlarına alınmaz?

a) Bütçe kanunu ile verilen ödenekler b) Varsa bütçe kanunu ile yapılan kesintiler c) Geçen yıldan devredip ilgili kamu idarelerince ödenek

kaydedilmesi bildirilen tutarlar d) Yılı içinde yapılan kurum içi ve kurum dışı ödenek aktarmaları

ile yedek ödenekten yapılan ödenek aktarmalarından doğan ekleme ve düşmeler,

e) Taahhütlerden gerçekleşenler

157

Soru 32- Aşağıdaki işlemlerden hangisi merkez muhasebe birimlerince ödenek hareketlerine ilişkin yardımcı hesaplar itibarıyla muhasebe kayıtlarına alınmaz?

a) Yılı içinde özel gelirler ile şartlı bağış ve yardımlardan dolayı tahsis edilen özel ödenekler,

b) Kamu idareleri merkez birimlerinde kullanılan ödenekler ile merkez dışı birimlerde kullanılmak üzere gönderilen ödenekler,

c) Yılı içinde veya yıl sonunda muhasebe birimlerinde kullanılmayarak tenkis edilen ödenekler ile mevzuatı gereğince ertesi yıla devreden ödenekler,

d) Yılı içinde kullanılmadığı için iptal edilen ödenekler. e) Bütçeden mahsup edilecek ödemeler için kullanılan ödenekler Soru 33- Taahhüt kartları, sözleşmenin imzalanmasından itibaren

en geç kaç gün içinde ilgili tahakkuk dairesi tarafından muhasebe birimine gönderilir ve bu kartlardan yararlanılarak gider taahhütlerine ilişkin gerekli kayıtlar yapılır?

a) 1 b) 3 c) 5 d) 7 e) 15 Soru 34- Ankara Büyükşehir Belediyesi ilk taksit olan 100.000-

ABD Doları’ı zamanında yurtdışı kredi kuruluşuna ödeyemeyeceğini Hazine Müsteşarlığına bildirmiştir. Hazine Müsteşarlığı ülkenin kredi itibarını da düşünerek ilk taksit tutarını ve 10.000- ABD Doları faizini risk hesabından ilgili kredi kuruluşuna ödemiştir. (T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru 1 ABD Doları=1.320-YTL)

Bu işlemle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? a) Verilen garantiler karşılığı hesabına 132.000.- YTL borç kaydı

yapılmıştır. b) Verilen garantiler hesabına 132.000.- YTL borç kaydı

yapılmıştır. c) Risk hesabına 145.200.- YTL borç kaydı yapılmıştır.

158

d) Risk hesabı alacakları hesabına 145.200.- YTL borç kaydı yapılmıştır.

e) Risk hesabı alacakları hesabına 145.200.- YTL alacak kaydı yapılmıştır.

Soru 35- Seğmenler Vergi Dairesi Müdürlüğünce takipte bulunan

bir alacağa karşılık çekle 15.000.- YTL tahsilât yapılmıştır. Bu işlemle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? a) Alınan Çekler Hesabına 15.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır. b) Bütçe Gelirleri Hesabına 15.000.- YTL alacak kaydı

yapılmıştır. c) Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabına 15.000.- YTL alacak

kaydı yapılmıştır. d) Gelirler Hesabına 15.000.- YTL alacak kaydı yapılmıştır. e) Gelir Yansıtma Hesabına 15.000.- YTL borç kaydı yapılmıştır.

159

DENEME SINAVI 6 CEVAP ANAHTARI

1 D 26 B 2 D 27 B 3 B 28 E 4 A 29 B 5 A 30 C 6 E 31 E 7 B 32 E 8 D 33 B 9 C 34 B 10 D 35 D 11 B 36 12 B 37 13 A 38 14 D 39 15 A 40 16 D 41 17 B 42 18 E 43 19 A 44 20 B 45 21 D 46 22 C 47 23 D 48 24 C 49 25 E 50

160

161

KAYNAKÇA 1- AKARÇAY, Vural. Türkiye’de Devlet Muhasebesi ve Uygulaması,

Sermet Matbaası, İstanbul-1980. 2- AKÇA, Yusuf. Bütçe ve Devlet Muhasebesi, 2.Baskı: Emek

Matbaası, İstanbul-1998. 3- ALTINOK, Tevfik. “Devlet Muhasebesi Sistemimizde Ayniyat

Muhasebesi,” Maliye Dergisi, Sayı: 4, Temmuz-Ağustos 1973. 4- ÇAKICI, Cemal. “Temel Muhasebe Varsayımları ve Muhasebe

Politikalarına Yön Veren Kavramlar”, Öneri Dergisi, Sayı: 17, Ocak 2002.

5- Devlet Planlama Teşkilatı. Muhasebenin Temel Kavramları ve Genel Kabul Görmüş Muhasebe Prensipleri, DPT Yayınları-863-KD: 96, İstanbul-1970.

6- DİŞLİ, Mustafa. ve Eyüp Kızılkaya. Çözümlü Devlet Muhasebesi. Ankara: Muhasebat Kontrolörleri Derneği Yayını, 2000.

7- Dünya Bankası. Kamu Harcamaları ve Kurumsal Yapının Değerlendirilmesi. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 2001.

8- European System of Accounts- ESA95, EUROSTAT 9- Financial Reporting Under The Cash Basis of Accounting, IFAC

Public Sector Committee, 2003, 10- Government Finance Statistics Manual 2001, IMF 11- GÜNGÖR, A.Azmi. Yönetim Aracı Olarak Türk Devlet

Muhasebe Sistemi, Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Yayını No:1981/231, Ankara-1981.

12- http://www.muhasebat.gov.tr/devmuh/Det_Hes_Pla.xls 13- http://www.mukder.org.tr/17ek.htm 14- KARAARSLAN, Erkan. “Kamu Mali Yönetimi ve Tahakkuk

Esaslı Devlet Muhasebesi.” Maliye Dergisi, no.140 (Ağustos 2002) 15- KARAARSLAN, Erkan, “Kamu Muhasebe Reformu ve Yerel

Yönetimler,” Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi, cilt.8 Sayı:3 (Mart 2003)

162

16- KARAARSLAN, Erkan. Devlet Muhasebesi Olgusu ve Türkiye’de Devlet Muhasebesi Standartları, Turmob Yayınları, Ankara-2005.

17- KARAARSLAN, Erkan. “Tahakkuk Esaslı Muhasebe ve Devlet Hesaplarında Şeffaflık.” Mali Kılavuz Dergisi, no.15 (Ocak 2002)

18- KARAARSLAN, Erkan. “Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesinde Hesapların Çalışması,” Mali Kılavuz Dergisi, no.22, (Ekim 2003)

19- KARAARSLAN, Erkan. “Türkiye’de Amortisman Muhasebesi Uygulamaları,” Mali Kılavuz Dergisi, sayı.26 (Ekim 2004)

20- KERİMOĞLU, Baki. “Devlet Muhasebesinin Yeniden Düzenlenme İhtiyacı.” Mali Kılavuz Dergisi, no.1 (Nisan 1998)

21- KERİMOĞLU, Baki. “Devlet Muhasebesinde Reform Çalışmaları”, Mali Kılavuz Dergisi, Yıl: 15, Sayı: 17, Temmuz-Eylül 2002.

22- KERİMOĞLU, Baki. “Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün Yeni Kamu Mali Yönetim Sistemi İçindeki Rolü,” Mali Kılavuz Dergisi, no.25, (Temmuz 2004)

23- KERİMOĞLU, Baki, KIZILKAYA Eyüp, KULAKSIZ Haydar, HASTÜRK Mesut, GÜLŞEN Hamdi, KARAARSLAN Erkan. Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri İçin Devlet Muhasebesi, Muhasebat Kontrolörleri Derneği Yayınları, Ankara-2006.

24- Maliye Bakanlığı Avrupa Birliği Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı. Uluslar arası Mali Standartlar. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2002.

25- Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, 2005 Mali Yılı Bütçe Gerekçesi, (Ankara: 2001 Ekim), 73.

26- Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü. From Cash to Accural Basıs. Ankara: Başbakanlık Yayımevi, 2002.

27- Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü. Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi Eğitim El Kitabı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi, 2002.

28- Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü, Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesi Pilot Uygulama Sonuçları Mayıs 2002.

163

29- Richard Allen, Daniel Tommasi, Managing Public Expenditure; A Referance Book for Transition Countries, OECD-SIGMA, 2001

30- Sayıştay Başkanlığı. 2000 Yılı Hazine İşlemleri Raporu. Ankara: Sayıştay Başkanlığı, 2001

31- SÜRMEN, Yusuf, “Türkiye’de Devlet Muhasebesi ile Ticari Muhasebenin Karşılaştırılması ve Eleştirisi”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı: 92, Mayıs 1996.

32- T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı: Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması ve Mali Saydamlık Özel İhtisas Komisyonu Raporu, (Ankara: 2000), s. 28

33- Üstündağ, Saim. “Muhasebe Standartları Oluşturulması Süreci,” Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 3 Sayı: 1 (Haziran 2002).

34- YANIK, S. Sebahat, “Türkiye’deki Devlet Muhasebe Sisteminin Uluslar arası Standartlarla Karşılaştırılması ve Kamuyu Aydınlatma İlkesi Açısından Devlet Muhasebe Sistemi Önerisi,” Mali Çözüm Dergisi, Yıl: 12, Sayı: 59, Nisan-Mayıs-Haziran 2002.

164

Documents

MİTAGED YAYINLARI Yayın No- 2 Genel Yönetim ......Baskı: Nisan 2007 ISBN: 978-975-01796-1-7 Tasarım : İvme 0312 230 67 01 Baskı: Ümit Ofset 0312 384 26 27 ÖN SÖZ Bilindiği