MUA SẮM CÔNG BỀN VỮNG (MSCBV):

THỰC TIỄN MINH HOẠ VÀ CÁC XU THẾ MỚI

Farid Yaker Cán bộ chương trình MSCBV, Tổ chức Môi

trường Liên hiệp quốc (UN Environment) Farid.yaker@unep.org

TP. Hồ Chí Minh, 18/10/2017

Trên phạm vi toàn cầu, Tổ chức Môi trường Liên hiệp quốc

(UN Environment) hiện đang thúc đẩy việc triển khai

Mua sắm công bền vững (MSCBV), một công cụ quyền

lực có khả năng đẩy nhanh sự chuyển đổi sang những

thực hành sản xuất và tiêu dùng bền vững hơn. Thông

qua nhiều dự án, UN Environment hỗ trợ việc phát triển

và triển khai chính sách MSCBV tại 13 quốc gia và đẩy

mạnh hợp tác và trao đổi trong khu vực châu Mỹ Latinh

và châu Á – Thái Bình Dương. UN Environment cũng là

đơn vị chỉ đạo chương trình MSCBV của Khung chương

trình 10 năm (10YFP), một nền tảng hợp tác quốc tế

nhằm phát triển các trường hợp MSCBV và hỗ trợ tất cả

các tổ chức thực hiện MSCBV.

Farid.yaker@unep.org

Mục tiêu số 1:

Cung cấp hỗ trợ chính sách và

trợ giúp kỹ thuật cho các quốc

gia trong việc thiết kế và triển

khai chính sách MSCBV / Nhãn

sinh thái

Mục tiêu số 2:

Thúc đẩy triển khai MSCBV trên

toàn thế giới thông qua tăng

cường hợp tác giữa các bên liên

quan chính và hiểu rõ hơn các

lợi ích và tác động tiềm năng.

Chương

trình

MSCBV

thuộc Khung

chương

trình 10 năm

MỤC TIÊU CHƢƠNG TRÌNH CÁC DỰ ÁN PHẠM VI

Toàn cầu

MSCBV-Nhãn

sinh thái (SPP-

EL)

EaP-

GREEN

Mua sắm công

xanh ASEAN+3

Quốc gia và

khu vực

Quốc gia

Khu vực

SPP Team projects

Mauritius

Costa Rica

Colombia

Ecuador

Peru

Brazil

Chile

Argentina

Morocco

India Vietnam

Ukraine

Moldova

Belarus

Mongolia

Trợ giúp 16 chính phủ thông qua dự án MSCBV và Nhãn sinh thái và EaP-GREEN của UN Environment

(2013-2017)

Togo

Hướng dẫn Triển khai MSCBV: Giới thiệu

tiếp cận của UN Environment

• Hướng dẫn về Tiếp cận

MSCBV của UN Environment

kết hợp những bài học rút ra

từ việc thử nghiệm Tiếp cận

MTF (Marrakech Task Force)

tới MSCBV mà UN

Environment rút ra từ 7 quốc

gia thí điểm từ 2009 đến

2012.

Tiếp cận MSCBV của UN

Environment

1. Khởi động dự án và cấu trúc thể chế

2.Đánh giá hiện trạng, Nghiên cứu khuôn khổ pháp lý, Xếp hạng ưu tiên,

Phân tích thị trường

3. Chính sách và Kế hoạch hành động MSCBV

4. Triển khai MSCBV Đào tạo

Đào tạo

Đào tạo

Đào tạo

Hợp phần chính sách

Hợp phần trình diễn

• 4 bƣớc chính

Bước 1: Khởi động dự án và thiết lập thể chế

Nộp thư bày tỏ

quan tâm/ Xác

định NFO

Ký kết Hội thảo Khởi

động

Thành lập

Ban chỉ đạo

Kế hoạch Triển

khai

Bước 2: Nghiên cứu ban đầu

Đánh giá hiện

trạng

Nghiên cứu

khuôn khổ

pháp lý

Xếp hạng ưu

tiên

Hội thảo về

xác định ưu

tiên

Nghiên cứu thị

trường

Bước 3: Chính sách và Kế hoạch Hành động MSCBV

Bước 4: Triển khai

Soạn thảo

Chính sách và

Kế hoạch Hành

động MSCBV

Hội thảo

Chính sách

MSCBV

Phát triển công cụ

MSCBV

Chuẩn bị, khởi

động và trao thầu

thí điểm

Xây dựng năng

lực cho giảng viên

và cán bộ mua

sắm công

Truyền thông,

điều chỉnh về mặt

luật pháp, hệ

thống Giám sát &

Đánh giá..

Argentina

Brazil Sách trắng Brazil

Chile Sàng lọc thị trường Thuộc dự án IKI

Colombia

Costa Rica

Ecuador

India

Mauritius

Mongolia

Morocco

Peru

Togo

Vietnam

Quốc gia

Hoàn thiện

Đang triển khai

N/A

Bảng tiến độ – Dự án SPPEL

Tiêu thụ Môi trƣờng

“Nguyên nhân chính gây ra suy thoái môi trường toàn cầu

liên tục là do phương thức sản xuất và tiêu dùng kèm bền

vững, đặc biệt ở các nước công nghiệp hóa”.

– Báo cáo Chương trình Nghị sự 21 của Liên

hiệp quốc, 1992

129 lít cà phê mỗi năm

8 kg hạt cà phê

5.5 kg phân bón

Một vài gram thuốc trừ sâu rất độc hại

19.5 kg bột cà phê

Chặt phá rừng để trồng nhiều cà phê hơn

Tiêu thụ Tài nguyên

2 tách cà phê mỗi ngày

Tiêu thụ Tài nguyên

Một tấn giấy nguyên sinh cần 98 tấn tài nguyên để

sản xuất.

Mỗi hành vi mua sắm đều có tác động tiềm

ẩn tới sức khỏe con ngƣời, môi trƣờng, và

xã hội trong suốt chuỗi cung ứng.

13 http://www.grida.no/db/maps/prod/level3/id_1250.htm

1,6

6,5

x 4

9,5

14

Hệ sinh thái bị hư hại hoặc sử dụng kém bền vững

Thêm 1 đến 3 tỷ

người tiêu dùng tầng lớp trung lưu đến 2030

Khai thác tài nguyên toàn cầu nếu việc tiêu dùng vẫn ở tốc độ hiện tại của các nước phát triển.

Nhiệt độ tăng tính đến cuối thế kỷ, do đến năm 2050 phát thải khí nhà kính tăng gấp đôi, nếu kinh doanh như thông thường (BAU).

1

5

Chúng ta cần bao nhiêu Trái Đất?

1900 2100 2002 2050

Nếu chúng ta giữ chế độ sản xuất và tiêu dùng hiện tại

của các nước công nghiệp:

1

6 Thách thức tách rời tăng trưởng kinh

tế và ô nhiễm/suy thoái môi trường

Thay đổi mô hình tiêu dùng

Nguồn: Wuppertal Institute

Sử dụng tài nguyên

Chất lượng cuộc sống

Tăng trưởng kinh tế Thay đổi kỹ thuật sản xuất

1

7

Các kịch bản dấu chân sinh thái

MUA SẮM BỀN VỮNG?

CƠ HỘI LỚN THÚC ĐẨY

PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

VÀ CHƢƠNG TRÌNH NGHỊ

SỰ 2030 VỀ PHÁT TRIỂN

BỀN VỮNG

.

.

Mua sắm bền vững (MSBV) là

… quá trình trong đó các tổ chức đáp ứng nhu cầu của họ

về hàng hóa, dịch vụ, công việc và tiện ích một cách “xứng đáng với giá trị đồng tiền trên cơ sở xem xét toàn

bộ vòng đời sản phẩm/dịch vụ” nhằm tạo ra lợi ích không chỉ cho tổ chức, mà còn cho xã hội và nền kinh tế,

trong khi giảm thiểu đáng kể, và loại bỏ (nếu có thể), những tác hại tới môi trường.

,

Môi trƣờng Yếu tố môi trường tác động lên hệ thống tự nhiên mà cuộc

sống của con người phụ thuộc vào, hiện tại và trong tương

lai.

+ Bảo tồn đa dạng sinh học

+ Thích ứng với khí hậu

+ Tối ưu hóa tài nguyên

+ Quản lý đất

- Axit hóa

- Sa mạc hóa

- Phì dưỡng

- Ô nhiễm nước ngọt

- Phát thải khí nhà kính

- Suy giảm môi trường sống

- Tác động lên sức khỏe con người

- Thay đổi sử dụng đất

- Ô nhiễm biển

- Suy giảm tầng ozone

- Ô nhiễm phóng xạ

- Cạn kiệt tài nguyên

- Khói bụi

- Chất thải

- Tiêu thụ nước

Xã hội Yếu tố xã hội tác động lên hệ thống xã hội mà các cộng

đồng phụ thuộc vào, hiện tại và trong tương lai.

+ Chống phân biệt đối xử

+ Cam kết của cộng đồng

+ Cơ hội đa dạng/ bình đẳng

+ Cam kết của nhân viên

+ Thù lao bình đẳng

+ Thương mại công bằng

+ Tự do hiệp hội

+ Quy trình khiếu nại và khắc phục

+ Quyền con người

+ Quyền của người bản xứ

+ An toàn sức khỏe nghề nghiệp

+ Quyền thương lượng tập thể

+ Đền bù bền vững

+ Đào tạo và giáo dục

+ Quyền công nhân

- Lao động trẻ em

- Lao động bị bắt ép

- Buôn người

- Khai thác từ các vùng xung đột

Kinh tế Yếu tố kinh tế tác động lên sức khỏe của thị trường mà

hoạt động thương mai phụ thuộc vào, hiện tại và trong

tương lai.

+ Giao dịch công bằng

+ Nghiên cứu/ đầu tư đổi mới

+ Cạnh tranh mở

+ Minh bạch thông tin

+ Sử dụng nhà thầu đa dạng

+ Sử dụng vùng HUB

+ Sử dụng nhà thầu địa phương

- Mâu thuẫn lợi ích

- Tham nhũng (hối lộ, tống tiền…)

- Phân chia lãnh thổ

- Bán phá giá

- Kinh doanh độc quyền

- Tuyên bố thị trường gây hiểu lầm

- Độc quyền (thông đồng người

mua)

- Độc quyền của người mua (thông

đồng người bán)

- Sử dụng sai bằng sáng chế

- Giá cố định

- Sản phẩm ràng buộc (product

tying)

- Từ chối giao dịch

Tác động & Cơ hội

20 Nguồn: SPLC

Khung chính sách hỗ trợ MSCBV

• Mua sắm là một công cụ có thể sử dụng

một cách chiến lược

• Tuy nhiên, cần có một khung chính sách

và pháp luật mạnh và tạo điều kiện

21

Công cụ pháp lý quốc tế tạo điều kiện cho MSCBV

Rio +20

Thỏa thuận

Paris

Tuyên bố

Beijing về

Phụ nữ

Tuyên bố toàn

cầu về Quyền

con ngƣời

Công ƣớc quốc tế về

các Quyền Kinh tế, Xã

hội và Văn hóa

Nguyên tắc

Xích đạo

Các tuyên

bố của ILO

Hiệp ƣớc

toàn cầu

Liên hiệp

quốc

Công ƣớc

Châu Âu về

Quyền con

ngƣời Hƣớng dẫn

của OECD cho

các công ty đa

quốc gia

Nghị định

thƣ Montreal

Khung chính sách hỗ trợ MSCBV tại Châu Âu

23

Quy định mua sắm

Chính sách và quy định

bảo vệ môi trường

Chính sách Phát triển

Bền vững

Chính sách Sản xuất và

Tiêu dùng Bền vững

(SCP)

Đánh giá chiến lược Phát triển bền vững (2006)

Chiến lược phát triển châu Âu Europe 2020 (2010)

Chính sách tích hợp sản phẩm(2003)

Kế hoạch hành động SCP/SIP (2008)

Chỉ dẫn về phương tiện giao thông sạch(2009)

Chỉ dẫn về tòa nhà hiệu quả năng lượng(2010)

Chỉ dẫn sử dụng năng lượng hiệu quả(2012)

Chỉ dẫn mua sắm (2004 và 2014)

Khung chính sách hỗ trợ MSCBV

Ba Lan

24

Những thách thức khác

Chuyển từ giá mua sang tổng chi phí sở hữu tới

chi phí toàn cầu

Tổng chi phí sở hữu Chi phí phát sinh của tổ chức trong toàn bộ thời gian sở hữu (sử dụng, chi phí bảo

hành, chi phí thải bỏ) – tiềm năng tiết kiệm

Ít tiền hơn (cái chúng ta chi trả)

Đảm bảo số tiền chi trả cho hàng hóa bền vững hơn được bỏ qua nếu so sánh với hàng

hóa thông thường (khối lượng, thuế và đầu tư xanh, loại bỏ

dần trợ cấp cho hàng hóa thông thường)

Giá trị thật (cái chúng ta nhận được)

Các yếu tố trong chi phí phát sinh bởi toàn bộ xã hội, bao gồm yếu tố bên ngoài tiêu cực dọc theo chuỗi giá trị (phát thải CO2 và ODS, tác động lên sức khỏe, điều kiện lao động), hoặc yếu tố bên ngoài tích cực (nâng cao

công nghệ, phương pháp…) trong suốt vòng đời

Tất cả chi phí và tác động vòng đời

Chi phí vòng đời quy đổi ra tiền (LCC)

Tổng chi phí sở hữu (TCO)

Chi phí

Tổ chức Xã hội

Chi phí mua, sử dụng và cuối vòng đời

Chi phí của các yếu tố môi trường/ xã hội

bên ngoài

Các yêu tố bên ngoài không quy đổi ra tiền

Giá mua

+

+

+

Thúc đẩy Chi phí Vòng đời

Nguồn: UN Environment/ISO 20400

28

Giá trị

Nguồn: SPLC

Xanh hóa chuỗi cung ứng

Tác động bền vững và Cơ hội

Trong vận hành

Trong chuỗi cung ứng

30

Nguồn: SPLC

Không chỉ mua sắm công hay tƣ mà là mua sắm của tổ chức

32

Tỷ lệ của GDP Hoa Kz theo tiêu dùng cuối

Nguồn: SPLC

Hàng hóa gia đình

Mua sắm của tổ chức Xuất khẩu

Cơ quan mua

33

… có vị thế đặc biệt để yêu cầu sự minh bạch theo các tác động đầu nguồn và cuối nguồn của hàng hóa và dịch vụ

… có thể tích hợp các tiêu chí bền vững vào quyết định mua sắm ở mức độ có thể thay đổi thị trường.

Nguồn: SPLC

Chính sách MSCBV phù hợp với Chƣơng trình nghị sự 2030 về phát

triển bền vững

Mục tiêu 12

•Mục tiêu 12: Đảm bảo các mô hình sản xuất và

tiêu dùng bền vững

•Chỉ tiêu 12.7: Thúc đẩy các thực hành mua sắm

công bền vững phù hợp với các chính sách và ưu

tiên quốc gia

•Chỉ thị 12.7.1 Số quốc gia triển khai chính sách

và kế hoạch hành động mua sắm công bền vững

Nghiên cứu toàn cầu về Mua sắm

công bền vững 2017

Giới thiệu về ấn phẩm xem xét tình hình chính sách và thực

hành MSCBV toàn cầu.

Khung Chương trình 10 năm (10YFP) được thông qua ở Hội nghị Rio+20. Đây là khung hành động toàn cầu nhằm tăng cường hợp tác quốc tế để đẩy nhanh việc chuyển đổi theo mô hình SCP ở các nước phát triển và đang phát triển. 10YFP hỗ trợ xây dựng năng lực và cung cấp trợ giúp kỹ thuật và tài chính cho các nước đang phát triển thực hiện việc chuyển đổi và khuyến khích đổi mới và hợp tác giữa các nước và các bên liên quan.

Giới thiệu

Mục tiêu 1. Xây dựng điển hình MSCBV:

– Nâng cao kiến thức về MSCBV và hiệu quả của MSCBV như một công cụ thúc đẩy nền kinh tế xanh và phát triển bền vững;

2. Hỗ trợ việc triển khai MSCBV trên hiện trường:

– Tiếp cận tốt hơn tới các nguồn lực xây dựng năng lực và điều phối giữa các bên liên quan.

Cùng làm việc để thúc đẩy việc chuyển đổi sang MSCBV

Chương trình MSCBV của 10YFP

Nghiên

cứu toàn

cầu về

MSCBV

2013

Một báo cáo toàn cầu

định kỳ nghiên cứu việc

triển khai MSCBV

http://www.scpclearinghouse.org/resource/sustainable-public-procurement-global-review-2013

Nghiên

cứu toàn

cầu về

MSCBV

2017

Một báo cáo toàn cầu

định kỳ nghiên cứu việc

triển khai MSCBV

http://www.scpclearinghouse.org/resource/2017-global-review-sustainable-public-procurement

MSCBV Ở CÁC CHÍNH PHỦ

93%

78%

66%

SPP in ovearching orthematic policies

SPP in procurementregulations

SPP policies

42 Global Review of SPP, 2016

Khung chính sách MSCBV là gì?

61%

34%

32%

chính phủ các nước được khảo sát đưa MSCBV vào CHÍNH SÁCH MÔI TRƯỜNG

vào CHÍNH SÁCH XÃ HỘI – KINH TẾ

vào CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

MSCBV trong chính sách tổng thể hoặc chính sách theo chủ đề

MSCBV trong quy định mua sắm

Chính sách MSCBV

Nghiên cứu toàn cầu về MSCBV, 2016

. 43

Hầu hết chính phủ các nước đã cam kết MSCBV trong đó bao gồm cả

vấn đề môi trƣờng và xã hội – kinh tế.

Loại vấn đề bền vững nào được giải quyết

nhờ chính sách MSCBV?

Tập trung vào CẢ HAI vấn đề môi trường và

xã hội – kinh tế.

CHỈ tập trung vào vấn đề môi trường.

Trọng tâm vẫn chủ yếu đặt vào vấn đề môi trường, tuy nhiên các vấn đề xã hội – kinh tế cũng dần được quan tâm hơn.

Nghiên cứu toàn cầu về MSCBV, 2016

44

Những nhóm sản phẩm, dịch vụ và công

việc nào được ưu tiên?

IT văn phòng 89% Giấy văn phòng và văn phòng phẩm 85% Phương tiện 70% Vệ sinh 67% Nội thất 63%

Thiết kế và xây dựng tòa nhà 59%

Thiết bị tòa nhà 59%

Vật liệu tòa nhà 52%

Năng lượng 52%

Dệt may 52%

Thực phẩm và phục vụ 44%

Hóa chất 37%

Đồ gia dụng 37%

Thiết kế và xây dựng hạ tầng 33%

Thu gom rác và dọn vệ sinh đường phố 22%

Dịch vụ du lịch 15%

Thực hiện công việc 15%

45

Hoạt động do các chỉnh phủ thực hiện để thúc đẩy MSCBV

Hoạt động nào được thực hiện cho MSCBV?

Nghiên cứu toàn cầu về MSCBV, 2016

.

Theo thứ tự từ trái sang phải: 1. Xác định tiêu chí và hướng dẫn MSCBV 2. Đào tạo 3. Cung cấp thông tin MSCBV 4. Tích hợp vào các quá trình và quy trình

5. Sự kiện kết nối/ trao đổi 6. Tích hợp vào các phần mềm và công cụ 7. Động lực danh tiếng 8. Hoạt động thúc đẩy sự tham gia của thị trường

9. Động lực kinh tế 10. Khác

XU THẾ TRONG MSCBV

47

Những động lực mạnh nhất của MSCBV khi khảo sát các

tổ chức của người tham gia

Cam kết/ mục tiêu/ kế hoạch hành động về mặt chính sách

Lãnh đạo chính trị và tổ chức mạnh mẽ về MSBV

Quy định bắt buộc/ pháp luật về MSBV

Đào tạo nhân viên mua sắm về MSBV

Chuyên môn về MSBV: pháp luật, môi trường, xã hội, kinh tế

Sự sẵn có của các tiêu chí và thông số kỹ thuật MSBV

Cam kết cá nhân về bền vững của nhân viên

Giám sát, đánh giá và thực thi chính sách MSBV

Nghiên cứu toàn cầu về MSCBV, 2016

.

Nghiên cứu toàn cầu về MSCBV, 2016

. 48

Các chủ đề, chiến lược và hoạt động MSBV mới nổi

Nhãn sinh thái,

tiêu chuẩn và

chứng nhận

Giám sát và

báo cáo triển

khai MSBV

Mục tiêu chính

sách Biến đổi khí

hậu thông qua

mua sắm

Mối quan hệ giữa

khía cạnh môi

trường và xã hội –

kinh tế

Đào tạo và xây

dựng năng lực

Chi phí vòng đời

Nền tảng mua

sắm điện tử

MSCBV là

công cụ chiến

lược

Minh bạch

trong chuỗi

cung ứng

Global Review of SPP, 2016

. 49

Rào cản chính của MSCBV khi khảo sát các tổ chức của

người tham gia

Nghĩ rằng sản phẩm và/hoặc dịch vụ bền vững đắt hơn

Thiếu chuyên môn về triển khai MSCBV

Thiếu cam kết/mục tiêu/kế hoạch hành động về mặt chính sách

Thiếu sự lãnh đạo về mặt chính sách và tổ chức một cách mạnh

mẽ để triển khai MSBV

Thiếu quy định bắt buộc/ luật pháp về MSBV

Thiếu sản phẩm và/hoặc dịch vụ bền vững để mua sắm

Giám sát, đánh giá và/hoặc thực thi chính sách MSBV chưa đủ

Cạnh tranh với các ưu tiên về mua sắm

Global Review of SPP, 2016

. 50

Giải pháp khả thi

Nghĩ rằng sản phẩm bền vững là rất đắt

Thiếu tính chuyên gia

Độ sẵn có của thị trường về các sản phẩm bền vững còn

thấp

Cạnh tranh với các ưu tiên về mua sắm

Chi phí vòng đời

Đào tạo và chia sẻ bài học

Thúc đẩy sự trưởng thành của thị trường và các chương

trình Nhãn sinh thái

Chuyên nghiệp hóa việc mua sắm và các chương trình hiện

đại hóa việc mua sắm

KẾT LUẬN

52

Nghiên cứu toàn cầu 2016 nhấn mạnh việc MSCBV trở thành

một thực hành phổ biến

Hoạt động MSBV đang được đẩy mạnh ở mọi loại hình tổ chức

– bao gồm chính quyền địa phương, tổ chức phi chính phủ,

doanh nghiệp tư nhân lớn và nhỏ

MSCBV thành công cần một nền tảng chính sách vững chắc,

hỗ trợ từ lãnh đạo cấp cao và triển khai một cách xuất sắc.

Một lượng lớn công việc vẫn cần triển khai trước khi những cân

nhắc về bền vững trở thành tiêu chí thông thường trong thông

số kỹ thuật đấu thầu và hợp đồng.

Kết luận

53

Một vài chính phủ đang chuyển đổi chính sách MSCBV theo hướng

chính sách mua sắm chiến lược, trong đó sự bền vững là một trong

các “trụ cột” hoặc mục tiêu.

MSCBV vượt ra ngoài “lựa chọn sản phẩm xanh hơn” và bao gồm

các hoạt động trong từng bước của chu trình mua sắm

Các mục tiêu Phát triển Bền vững và mục tiêu 12.7 cung cấp cơ hội

để xây dựng khái niệm chuẩn hơn và kết nối các thực hành và

phương pháp MSCBV, giúp cho việc đo lường tiến trình và khuyến

khích việc thông qua.

Chuyển đổi mô hình sản xuất và tiêu dùng bền vững đòi hỏi sự hợp

tác cả tất cả các bên liên quan trong chuỗi cung ứng.

Kết luận

54

Tìm hiểu thêm về Chương trình MSCBV của 10YFP

Xem trên website

http://web.unep.org/10yfp/programmes/sustainable-public-procurement

Xin cám ơn!

Farid Yaker, Cán bộ chương trình / UN Environment / Ban

Kinh tế

farid.yaker@unep.org

www.unep.org