Mui Huong Tram - Ky Su Du Hanh an Do Trung Hoa Tay Tang - Nguyen Tuong Bach

8/3/2019 Mui Huong Tram - Ky Su Du Hanh an Do Trung Hoa Tay Tang - Nguyen Tuong Bach

1/142

MI HNG TRM

Nguyn Tng Bch(K S Du Hnh Ti n , Trung Quc, Ty Tng)

Nh Xut Bn Tr TP. H Ch Minh 2003---o0o---Ngun

http://www.quangduc.comChuyn sang ebook 6-8-2009

Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcPHN TH NHT : DI CHN HY M

NHNG BC U TINTHNG NGY P CON SNG THING

GIC M CM THCHN BIRLAPHN TH HAI : N , SUI NGUN THING LING

1.BIHAR, VNG T THNH2 .I DC SNG HNG3.HOA TH THNH4.NA-LAN-, I HC PHT GIO U TIN5. VUI P THAY THNH VNG X6. TRN NH LINH THU7. T LINH SN NH V YN T8.DI CY B

9.THIN NH, PHNG PHP NHN THC U VIT10.VESALI V VN XOI CA NNG AMBAPALI11.VARANASI, THNH PH THING LING12.LC UYN13.DC NG PHNG BC14.RNG SALA TI CU-THI-NA15.X-V V CP C C16.HT CI CHO PHT
http://www.quangduc.com/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Thuyet%20Phap/Phat%20Su/http://www.quangduc.com/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Thuyet%20Phap/Phat%20Su/


2/142

17.NG I NEPAL18.LM-T-NI, KHU VN QUN19.KATHMANDU V KHUN MT VNG

PHN TH BA : TRUNG QUC, X S CA B-TTNH SNG N T PHNG TY

VN L TRNG THNHLINH QUANG T V CHIC RNG CA PHTUNG HA CUNG V TIU TRUYN V TRUNG QUC-TY TNGBNH THNH V NG VN CNGT HNG SN N QUANG MINH NHT TIU NI C NGHI LM N NNG L NGNG I SN ( Wutaishan)CN U NC THCNHN KIT KHNG I NO THIUNGA MI SN (Emeishan)NHNG KCH THC V I

I TC (Dazu), THCH NG NG QUN

---o0o---

PHN TH NHT : DI CHN HY M

NHNG BC U TIN

ng ngy Tt dng lch 1.1.1989 ti hm h ln ng i n .D lc sng hai mi nm nc ngoi, ti vn thy xa l vi x shuyn b ny. Ngy xa d cha sng xa nh, ti c nim v Php, vM, v Canada. Hi ti thch nn vn ha phng ty, yu vnchng ting Php, bit li sng M. Cn n l g i vi ti?

l qu hng ca Gandhi, mt vng bn o rng ln vi Hy-mlp sn, vi Hng h y ct. Ti bit n ch gin n nh th, nhngiu m nt trong ti l, y l mt x s huyn hoc, hu nh c bctrong mt tm mn thn thoi. Nhng ti danh ca n m ti bit thngl nhng nh vn nh th nh Tagore hay Krishnamurti, cc v xem ra

cng rt huyn b. Cn cc nh o hc, d l Pht Thch-ca hay cc os, tt c i vi ti c tnh hoang ng nhiu hn thc ti. V d cc v c tht i na th h qu cao xa i vi ti. Ln ng i n , ti ch lmt ngi Vit Nam lm cng cho mt cng ty sn xut my pht in c, lm nhim v m ngy nay ngi ta gi l tip th, c ci vai tr salesmanager i bn mt mn hng ht sc trn th.


3/142

Ti nh li mt anh bn tui ln hn mnh nhiu, anh c ting l thybi ngoi cm. Mt ngy n xa xa, anh nhn ti ci na a na tht: "ch em kip trc lm thy tu bn n " . Ti nghe xong lng khng lyg th v, lm vua cha th may ra. Khng, lm sao ti m l thy tu c, ticn ham ru tht, cn ham vui chi. Ti cng khng phi l ngi n ,nu khng sng ti Vit Nam, ti ch thch sng chu u vn minh v cknh.

My bay t chu Au n Delhi thng h cnh lc na m, gi aphng. Ngy l ngy Pan Am cn l mt hng hng khng uy tn caM, cnh tranh vi Lufthansa ca c tranh nhau ch khch i n . Thi ti cha hiu sao c nhiu khch i n , khch lm n c, khch dulch c. Ngy ti u bit, l mt th trng khng l cho dn lm nv mt lch s v song cho ngi du lch. sn bay Delhi n mt th

mi na l na quen lm ti ch . Mi ny hai mi nm qua ti cha tnght th li. " Eau de javel " ! Th ra ci th mi chi ra v sinh trongnhng ngy xa xa trong thi th u ca ti nay vn c s dng ti sn

bay quc t ny. Mi ny ti qun rt lu, x c khng c, Vit Namngy nay cng khng, khng ng ni y vn thng dng. Ngy nay mi lnn n ti u chun b ht th mi ny, th mi gy cho ti cm gicva kh chu va d chu. Kh chu l ch nhng ni d bn ta mi bit nn v d chu l s yn tm d sao cng c ai lo cho s v sinh y.

Ti ngi gn trong gh bnh nghe ngi ta ni ting Anh. ng

nghip ngi c ca ti ni ting Anh rt d nghe, c l th ting Anh cati cng c ci ging nh th. l mt th ting Anh ging c, th tingAnh hay b ch ci trn th gii. Ngi ta gi l ting Anh caKissinger v nh chnh tr ny sinh ti c, sng lu M nhng vn ni thging qu ma ny. Cn ting Anh ca n l mt th ting Anh l lng,ti nghe khng hiu g c. Ti nh mnh thch ting Anh ca ngi HngKng v ting Anh ca h d hiu, thanh qun v pht m ca h xem raging ca ti. Ti vn s th ting Anh ca ngi c v ca ngi M vkh hiu nhng c n n mi thy c th kh hiu hn. iu b c ch

ca ngi n cng khc, h hay dng bn tay " minh ha " cho li ni.Bn tay ca h c lt qua lt li theo ni dung cu chuyn. Ti phi lm vichng tun trong ci x y mi l, ting l, phng c cht chi ny ?

Vn phng i din ca chng ti ti Delhi thuc loi tm c nhngphng c ht sc hn ch. Ti sao ngi ta thu tuyn nhiu ngi nh th,bn n k st bn kia, nhn vin hng t lm g cho ht ngy gi ? Sau ny


4/142

ti mi bit h c nhiu ngi l gip vic cho chng ti, c nhng teaboy ch chuyn bng tr rt nc, nhng cng vic m ti phng ty chngti phi t lm. D chu thay. Ch sau mt ngy, ti nh mt c gi icopy vn bn. Bt ng thay, c ta lc u. Ti ang t hi ti sao c ny tchi li yu cu nh nhn ca mnh th thy c nhm l cm giy tchy i lm vic. Th ra ci lc u ca ngi n chnh l c ng gtu ca ta. Cn khi h t chi tht th u h cng lc cng lc cch khc.i vi ti lc no h cng lc u c. Kh hiu thay, nhng ngi n !

T vn phng chng ti nhn ra l cng trng Nehru y ngi. lch bn cam bn chui, bn i xe bus, xe hng rang hnh nhn u phng,ch sa xe taxi, bn u xe " tc-tc ", ni ca kh lm tr... Cuc sng y xem ra va vi v va chm chp. Trn cng trng Nehru hngtrm ngi ngi chi si nng xem ra khng c g lm, hm nay l mt

ngy ma ng. Xung quanh h l nhng ngi n mc ht sc nghim tctheo kiu ngi Anh ang vi v ro bc, h tm kim iu g trong x sngho nn ny ? V sau ti bit thm n l mt x s ca nhng hnhnh i chi.

ng s y xe c vi mi xng kht lt lm ti nh Vit Nam. Taxica h l nhng chic xe ni ha c k vi ci tn vang di "Ambassador"m bn bnh xe thng mn nhn lm chng ti e ngi, mi chuyn i lmt tr chi t nhiu ri ro nht l khi gp tri ma. Th nhng quen cchi liu ca mnh v thy ng nghip nhiu nm kinh nghim n ca ti

cng cha c ai mang vt tch g trn ngi nn ti yn tm t nh i ngic s.

Ch vi ngy sau khi n n ngi ta bit y l mt x smang nng u c tn gio. Trong taxi ti x thp nhang lin tc, h khncu mt v thn no bo h cho h, cho h nhiu khch v t tai nn. Ngoing cc n b i ng nm ngi xem ra rt t nhin thoi mi, ti x lixe thng rt hp tp nhng khi gp chng u kin tr ch i, khng cmt ting ci. Ra khi Delhi vi cy s l xanh mt mu cy ci, y c

man no l kh. Theo ngi n, chng l hu thn ng thng ca i lmngi, l cha m anh em ngy trc, chng c i i bnh ng v sngchung vi ngi. Ngy n ti n lm vic ti mt c quan chuyn trch "kim tra cht lng " ca b phn turbine. l mt ta nh nh nm trongmt khu vn ly li sau cn ma. Va bc xung xe, mt con heo rngm u chy n. Ti vi tht ln xe, ng ca nh rm. Sau hi ra n


5/142

ch l mt heo nh tm thng nhng chy nhy nhiu qu nn c ci bngthon ca mt con heo rng lc s.

Ti n , thi gian lu tr nhiu tun cho php ti hc nghe ting hni, hc nhn cch h lm gii quyt cng vic ca mnh v khm phnhiu iu ln lao hn. Xut pht t mt cu trc x hi c tnh ng cp,ngi n rt kh thn cn. L thay, i vi th vt th h gn gi m ivi ngi th h xa cch. Hnh nh mi ngi n khi gp ngi khc,vic u tin l h nh ngha ai hn ai, v ng cp huyt thng ai u vithn ai. i n hng chc ln, ti kt lun rng l mt x s ca s

phn bit giai cp. Ngi giu c th hm hnh khinh ngi, ngi nghokh th yn phn chu ng. Nhng ngi m ti gp v lm vic u l ks hay thng nhn, h thuc thnh phn c hc v c tin, trong ni b xhi, h coi khinh ngi khc, i vi chng ti nc ngoi n th h e d

v phc tp.

i vi ngi nc ngoi, ngi n va c mc cm t ty va ttn. H bit rt r bn o bao la ca mnh l mt ci ni vn ha v hcthut ca loi ngi. Cuc i ca nhiu v nhn nc h l nhng b ucsoi ng cho hu th. Nn vn minh, trit l v tn gio ca h l nn tngca nhiu nn vn ha ln trn th gii, k c ca u M v Trung Quc.Th nhng nc h ngy nay thuc loi lc hu nht, i sng dn chngkhn kh nht. H c ci au kh ca mt nh qu tc khnh kit. Cho nnkhi mt ngi nc ngoi ng trc mt h, h lng tng khng th nh

ngha ai hn ai km. V khi gp chng ti, k i bn mt thit b hin i, hcng lng tng. V trnh k thut cn non, h phi i mua; nhng v lkhch hng h thy mnh c o b. Th th ai hn ai thua, xem ra h rtthc mc.

---o0o---

THNG NGY P

Khch sn cho thng nhn chng ti thng l loi nm sao t tin,

chng thng nm rt xa " nh dn " . Trc ca khch sn thng c mtngi n rt to khe, mc ng phc nh s quan cao cp, mi khichng ti ra vo, ng li che mt cho, giy st nh cp. Ti ly lm xu hvi th l nghi ng cp dnh cho tng t , cng cha thy chu cni no t Nepal n Indonesia li c li cho khch kiu . Sang trngnh th nhng cch cha y vi trm mt, gp lc khch sn ang mrng cng trnh l hng trm chic lu vi hng ngn nhn cng n ng ti


6/142

ch phc v d n. H sng mt cuc i khn kh, t ca s phng tithy r mn mt. Ti Delhi, ni c xem l Paris ca n , v s conngi sng lm than trong lu bt, khng c cht v sinh hay tin nghi tithiu.

Ngi ta hay cho rng lm thng nhn nh chng ti l sung sng,c i y i . Th nhng c i ri mi bit, thng khi i cng tc ncngoi thng nhn ch bit sn bay, khch sn, c quan ca khch hng,ngoi ra khng bit hn. Cc cuc thng lng thng cng thng, nhngtranh ci v b v mt chi tit khng ng ni thng ch lm hao tn sclc, mi mn tm hn, chng d lm thui cht nhng cm nhn tm linh lra phi c khi ta n nhng ni xa l, gp nhng con ngi mi m. Ti n, chng ti li cng t quan h vi dn chng. Ti mt ni m khch snnh mt c o nm gia cnh i khn kh, thng nhn li cng ngi ra

ngoi. Bui ti h ch bit ung ru vi nhau cho ht gi v ni dung cuchuyn cng li quanh qun v nhng g bn bc ban ngy. Th nn conng p nht ca Delhi l con ngi dn t khch sn ra li sn bay vnc, con ng m chng ti hay i lc na m v my bay v li chuu thng khi hnh lc gn hai gi sng.

Vi thi gian, nhng cuc lm vic ti n cng lc cng di ngy,c lc chng ti phi li vi tun. Ngy n c vi ng nghip t chc ithm Simla trn Hy-m lp sn, r ti theo. Ti mng nh bt c vng.i, i ti m c i ni Hy-m sao ?

Hy-m lp sn i vi ti hu nh huyn thoi, tt c nhng g linquan ti u l chuyn thn thoi. l mt ni ho lnh xa xi ytuyt trng khng ngi lui ti, ni phi l tr x ca thnh thn. Tikhng bit mnh Delhi, gn nh cc bc n , rt gn ni Hy-m. Dnhin Hy-m y cha vi phi l nh Everest cao hn tm ngn mt, vchuyn i sng i ti v t Delhi cho thy y ch c mt trin ni con conca ni Hy-m v i bng ng xe hi th nht nh cng khng th lncao. M nh th c l cng ri v ti ln cc ng nghip ca mnh u

phi l dn leo ni, chng ti ch l du khch i thm Hy-m lp sn mtcch thoi mi v li bing. Ti on m nh th, khng bit rng mnh sn Simla, th ph ca bang Himachal Pradesh, th ma h ca nhngngi Anh i chim thuc a ngy xa.

Vn l chic "Ambassador" ni a bn bnh mn nhn n ch chngti i Hy-m lp sn ! Ti i ngi thy my ngi c to khe v ngi trong


7/142

xe, chic xe ny m ch chng ti ln cao hn su ngn nm trm b, tcgn hai ngn mt sao. Xe chy bng bng ln hng bc, cnh vt lm tinh Vit Nam. n u phi ch l Delhi nhim, t nc ny xinh p

bit bao. V sau ti n nhiu ln vng Bc n, y l mt vng t thing.Hin nay v t-lai lt-ma th 14 ang sng ni y. Trong nhng nm nmmi ca th k ny, y cng l ch n c ca hai nh hc gi phng Tytr danh Govinda, Evans-Wentz. Trc mi hai th k, vng rng nimin Bc n ny ghi du chn ca nhiu l hnh trong c HuynTrang, nh dch kinh xut chng i ng ca Trung Quc. Mi nhiunm v sau ti mi bit r min Bc n ny l ch hot ng ca mt vnhn ca loi ngi tn gi l Thch-ca mu-ni v mnh s ln ng tm li

bc chn ca ngi y. Nhng l chuyn v sau ca sch ny.

Trn ng i qua min Bc n u ta cng thy mt mu xanh

thun tnh v m du. Cc vt ma mc trn lan nhc ti ngh n cc tnhmin trung Vit Nam, cc h y sen trng lm ti nh ng sng i vocha Hng min bc. Nhng chic xe b lc cc g ng lm ti tngthi gian nh ngng tri k t my th k qua.

Chic xe vng vng leo ni lm ti dn dn bt thnh kin vi nncng nghip -t n . Nhn xung hang su vc thm, k c kinh nghimi o Hi Vn t b nh ti cng thy n lnh. Khng ai dm ni g ving ti x, ng hy c thp nhang i trong chic taxi ca mnh, mi nhangny khng cn lm ti thy kh chu na. Cc v thn n gio cu

ng chc hn cng khng hp hi t chi my ngi phng ty v mtngi Vit Nam ngoi o.

Ln n ni chng ti mi hay Simla khng h l mt ch o heo htgi m l mt thnh ph giu sang nm trn mt di t bng di n 12 km,cao hn 2200m, trn sn ty bc ca mt chn ni Hy-m. Th ra y lmt ni ngh mt m nhng ngi Anh khn ngoan ngy xa xy ct trnh ci nng khng khip ca n trong ma h. Nm 1822 c mtvin i t tn l Kennedy tm n y v xy mt ngi nh ngh mt v sau

Simla tr thnh ch lui ti cho gii qu tc ngi Anh v n. Ch nychc hn cng nh Lt ca Saigon xa xa, dnh cho gii thng lu thi. Kh hu y qu nhin ht sc d chu, ch mi my ting m ti qun Delhi b vy bc trong bi bm v khn kh. i b trn nhng conng ngc dc ngc ln cao, chng ti tm n nhng v tr c bit, vtr c th ngm nhn nhng nh ni trn by ngn mt.


8/142

y chnh l vng m Huyn Trang ri cao nguyn Kashmir xungng bng n , sau khi bng qua sa mc Gobi v ng pha bc niThin sn, nhm hng " Ty Vc " m i. V mi hai th k trc,Huyn Trang cng t y m xung ng bng, nm mi ci nng n m ng gi l " tri nng nh thiu " trong i ng Ty Vc k. Ngyxa Huyn Trang hn ngm nhn nhng nh tuyt trng ca dy Hy-mm qu hng Lc Dng ca ng khng h c.

Ti Simla, ngm nhn nhng nh ni tuyt, ln u tin ti b mt mtchn ng tm linh. Ni trng xa hin ra rc r di nh mt tri. Lm saot c nhng nh ni ? Ni gy cho ti mt n tng uy nghi, xa cchnhng nhn hu. nh ni thun tnh mu tuyt trng - cng nh nh mttri rc r - chiu ri khng phn bit cho nhng ai hng v n. Ni vnggi nhng khng cht kiu mn, ni cho n nhng khng vn v, ni

ng i con ngi n vi mnh. Th nhng nhng ngn ni cng c skhc bit. Ni nh Govinda, mi ngn ni c mt " nhn cch " v mi ngnni thing u c thn. Trong " Con ng my trng " Govinda vit: "Mun nhn r kch thc mt ngn ni ta phi ng ra xa n; thu nhndng n vo lng ta phi i quanh n; hiu vui bun ca n ta phi bitquan st n trong mi thi khc ca ngy ca nm: lc mt tri mc v ln,gia tra v trong s tnh lng na m, trong nhng ngy ma ti v di

bu tri xanh, trong tuyt ma ng v gia nhng cn bo. Ai bit ngn nitheo cch ny, ngi s n gn vi tnh cch ca n, n c t tnh sngng v a dng nh ca con ngi " . V theo Evans-Wentz, ngi sngrt lu di chn Hy-m lp sn th dy ni di trn 24.000 km ny c gnchc ngn ni thing v s vic chu l gc ca mi nh sng minh trit "khng h l mt s ngu nhin ".

Vng ny l cc bc n , gip gii Trung Quc. Nhng ngi cngi vi ti d tay gii thiu ngn ny ngn kia cao bao nhiu mt, chng cnnm trong a phn n hay pha Trung Quc. Ti b ngoi tai cuchuyn bin gii. Khng quan trng g n nm u, nhng ngn ni nyu phi con ngi cai qun. Chng trng tn vi thi gian, cn bin

gii quc gia c th vi mi nm thay i. Thm ch cc dn tc c thbin mt trn hnh tinh ny nhng ni non vn cn. Hn th na gc ca ninon l siu th gian, nhng g chng xut hin cho ta thy ch l mt phnrt nh ca chng. ng em chuyn th gian m o lng chuyn siu th.

Ln ny ti cha c thy Everest nhng chc nm v sau ti s thy.Th nhng Everest cha phi l thing ling nht v chiu cao cha ni ln


9/142

iu h trng. Cch ch ti ng ngy cha y hai trm cy s ngchim bay v hng ng Bc c mt nh tn gi l Ngn sn, ch cao 6714m, nhng l chn thing ling nht, l tr x ca thnh thn, l hin thnca ni Tu-di trong th gii vt cht ny. y l ngn ni m c n Gioln Pht Gio xem l quan trng nht trong rng Hy-m. l ngai vng cathn Shiva ca tn n gio v l man-a-la v i ca Pht gio TyTng. nh ca Ngn sn chnh l trc ca v tr siu hnh. nh ny ticha c n nh l. Liu i ti c ngy n c ni chng ?

---o0o---

CON SNG THING

Thng nhn thng c qu t thi gian, qu t tm tr. H dnh thigian tnh ton v tm tr phn nn nguyn ra. Cuc sng vn y

phin mun, thng nhn phng Ty i cng tc ti cc nc chu licng gp lm vn . i tc ca h th phc tp, thi tit th vim nhit,khch sn th cht chi, mi trng th nhim. Lm sao h yu c tnc m tm tm hiu ?

Mt khi mi trng nhim th nhng con sng l k chu bt hnhtrc nht, l ch cha rc khng l. Ti nhng thnh ph ln nh H ChMinh hay Bangkok, knh lch l nhng ni m dn chng cn bt mi trnhxa, ni g n thng nhn. u my ai bit nhng dng nc hi thi

bt ngun t nhng ngn ni xa xi m ngun nc ca chng xanh hnngc, trong vt khng cht bn nh.

n Delhi cng th, ti ngn ngm th bi vng eo bm o qun, mix u lun lun c mt trong khng kh v mi ln qua cc cu bc ngangknh lch, ti vn nh n kinh Nhiu Lc trong thnh ph ca mnh cngkhng khc bao nhiu. Thnh ph no hnh nh cng xy dng trn mt consng. Khng hn nh th. Ti tng i qua nhng min sa mc mnhmng Bc Phi v thy th no l vng t kh cn trn th gii. lnhng vng m i hng trm cy s ngi ta khng h thy bng dng mt

con sng, mt dng lch, ch ton l ct v ct ngt ngn. Trc mt k lhnh nh ti, chn tri li chn tri ton nhng cn ct ni nhau xut hin. vng t ch c loi bi gai thp nh l c th sng, ch c loi lc mi chu ni cn kht. n mt vng n, sau on ng di y ct ngita dn ti cho i xem " c o ", chng l nhng im hp dn ca du khch.Trong c o, ngi ta hnh din ch cho thy mt vng xanh ti vi uci, cam ma, nht l ch-l. Ti bng nh Vit Nam, hn l mt vng c


10/142

o mnh mng vi hng chc ngn con sng ln b. Chu khc Bc Phi ch ni y tri ph cho nhiu sng, mi con sng l sui ngun ca cmt vng kinh t v c mt nn vn ha. Con sng hn phi l b m nuidng i sng nn ngy xa mi u ngi ta t nhau bn bn sng v triqua bao th k m thnh ph x. Th nhng con ngi sm v n bc nghavi sng, xem sng l ni tha h x ri ngy nay qua sng ngi tanng li nguyn ra.

Ti cng nguyn ra mi x u bc ln t cc knh lch ti Delhi. Tikhng bit rng cc knh lch l nhng nhnh ca sng Yamuna, btngun t Hy-m lp sn. Trong huyn thoi n , sng Yamuna l hinthn ca con gi ca thn mt tri Vivasvat. Nng con gi Yamuna ny lyngi anh sinh i ca mnh l Yama tr thnh cp tnh nhn u tin caloi ngi. Ngy nay khng cn my ai bit truyn tnh k l ny na,

nhng chic cu bc qua Yamuna tr thnh cc trc giao thng vi dng xec chy hi h. Ngy n, trn mt chic cu ca Yamuna xe taxi ca ti ic l gy mt tai nn cht ngi. Xe ang chy t nhin h my ng li.

Ngi bng sau nhn lui ti thy mt chic xe gn my t xa bng bng chyn, ngi li xem ra khng thy xe h ang ng yn trn cu. Ni au cati l thy s s tai nn sp xy ra m khng lm g c. Mt ting " bp "kh rc vang ln, ngi li xe bay v pha trc d chng nm by mt qunqui trn ng. Mi ngi chy o ti. Khng ni vi ti x mt ting, tim ca xch cp bc ra xe, i nh chy. Thn Vivasvat hy cu ngi, cn ti, ti phi gi thn mng cho mnh, l c ai nng tnh hnh hungti th sao, d sao ti cng c cht li. Mong thay anh ta khng cht, mongthay anh ta n c sng Hng m tm.

Sng Hng th ra kh gn Delhi, ch cn i khong 60 km l n. Hngh m ngi n gi l Ganga, ngy n ti khng ng i mnh c lcn thm con sng thn thoi ny. T ngy hiu " hng h sa s " l cch nitrong kinh Pht, " nhiu nh ct sng Hng " , ti gn lin sng Hng viPht v xem l mt huyn thoi. i vi ti, sng Hng l biu tng caPht gio n . Ngy xa ti c ngh i mnh s thy thp Eiffel ca

Php nhng khng ngh mnh s n sng Hng. Bi th ti xc ng xitbao khi ti x ku ln " Ganga " . Sng Hng y sao ? Tht khng hi anhli xe?

Sng Hng, con sng thing chy t ngn chn ca thn Vishnu, " bbuc phi ri thng gii m n vi trn gian " l y. Nhng hng h sas ct u, ti khng thy ht no c. on ny ca sng Hng m ti n


11/142

thm ln u l thng ngun sng Hng, l ni nc chy vi lu lngrt mnh, hai bn b khng h c ct. Nc sng mu xanh lc, trn sng cch nc si ro bc u. on sng Hng ny l mt ni tp np ngi quak li, du khch kh nhiu. y c xem l mt on sng thing nht, hai

bn b kh nhiu n th. V ng nh ti ch i, tn n gio tmgi rt nhiu d tri ang lnh. Th v thay khi thy tr con b cha m dinc ln u, chng run cm cp. Ti nh thi th u ca mnh, chng ticng run nh th trong ma ng kh lnh ca min Trung. Ti sng Hng,tr con min cng di nc, ming lu bu, cn ngi ln xung sng

bi ln, mt my thnh khn, ming lm rm. Hai bn b sng ngi ta xyk xi mng vi hng chc dy xch st tn nu li, khi b nc cuntri.

Con sng thing ny xut pht t dy Hy-m, n c ti ba ngun ln,

chng chp nhau ti Devaprayag v t mi mang tn Hng h. Mtngun chnh ca Hng h xut pht t Gangotri, cao 6771 m. T y nDevaprayag nhnh ny mang tn Bhagirati v ngy n c mt v thnh nhntn l Bhagirata khn cu con sng ca thng gii hy hin xung cho citrn. V th m c sng Hng, v v th m sng thing ling " bc dc "

phi ri thin gii.

Hng h chy ra n tn vnh Bengale, xuyn qua vng thnh aBihar, ni bao nhiu thnh nhn ra i v hot ng. Huyn Trang TamTng n sng thm sng Hng khong nm 630, vit trong i ng Ty

Vc k: " Gn ngun sng rng khong ba l, n ca sng b rng khongmi l. Nc sng xanh m, mu nc lun lun thay i...Ai tm sngny ngi s c ra sch mi ti li, ai cht sng ny s c sinhv ci tri " . V sau ti n Varanasi, l mt thnh ph phn vinh suthai ngn nm qua, ni c sng Hng chy qua. Ni y sng Hng ht " bcdc " , m m hu nh nc khng chy, b rng rt ln, khng bit ng "mi l " khng. Nhng ni y ti thy ct, ct nhiu v tn. i, c phict ny cng l ct m Pht thy cch y hai ngn nm trm nm khng, c t " hng h sa s " . Chc ng th thi, khonh thi gian i vi con

ngi l di nhng thm vo u vi ni non t ct. Hn th na thi gianhu nh ngng li ti n , bn b Varanasi ngi ta vn t xc, vn tmgi, vn th tro theo sng, vn ngi thin nh khi mt tri va ln. Ni ych cch vn Lc Uyn cha y chc cy s, ch Pht ging php ln u.Hi cc ht ct di chn ta, trong cc ngi ht no c hn hnh in duchn c Th Tn ?


12/142

Hy-m lp sn khng phi ch l ngun ca Yamuna v Hng h, lngun ca cc con sng y uy lc ca chu . T vng Ngn sn xut phtthm bn con sng ln na. l Tsangpo hay Brahmaputra chy v hngng ra vnh Bengale, n c ngi Ty Tng mnh danh l " chy t hmnga " . N chy qua pha nam Lhasa, bc quanh mt nh ni tuyt cao hn7700 mt trc khi ri cao nguyn i v bin. Pha ty Ngn sn l chxut pht ca sng Sutlej, n c xem t " ming voi " . Sutley v sau hpnht vi sng Indus, mt con sng mnh m chy v bin -rp pha ty n. Indus, c xem t " ming s t " , cng vi Bramaputra l hai cnhtay khng l m bn o n . Pha nam Ngn sn l ch xut pht casng Karnali, mang tn t " ming chim cng " , n chy di n Patna, hpnht vi Hng h gn . Patna ngy xa tn gi l Hoa Th Thnh, ni Phtthng gh thm v ni sinh ca hng chc v Tt a ca th k th tm thchn sau cng nguyn. Bn con sng ln vi bn linh vt ca cc v

Thin Pht l mt l m ti sao Ngn sn c xem l mt man-a-la v i,l hin thn ca ni Tu-di trong th gii ny.

Pha ng ca cao nguyn Ty Tng l ch xut pht ca nhiu consng ln na, trong c Hong H, Trng Giang v Cu Long. HongH v Trng Giang l hai con sng trng yu nht ca Trung Quc, dngchy ca chng l qu hng ca mt nn vn ha thm hu nht ca loingi m v sau ti s i thm. Cn Cu Long l ngun sng ca nhiunc min ng Nam , trong c Vit Nam. Nu ly cao nguyn TyTng lm tm im, v mt vng trn bn knh cha n ngn cy s thvng trn bao gm tt c ngun ci ca nhng con sng ni trn. Chiu thi gy cho ti mt lng knh s i vi cao nguyn Ty Tng, "nc nh ca th gii " . ng, khng phi l s ngu nhin khi nh sng caminh trit loi ngi xut pht t vng t l lng ny. Ti n Cu Longgiang min ty nam b v tng thy con nc mnh lit ca n. Ngun can khng phi tm thng, dng sng l anh em vi Hng h, TrngGiang, n mang kh lnh ca Hy-m, sc sng ca tuyt trng, s uy nghica non cao, ci b n ca cc man-a-la v hnh. Nu n c b nhim thcng v con ngi bc ngha, th nhng d th n vn nhn hu sng theo

ngi. N vn khng h mt tnh thing ling ca ngun ci v v tm ngi nhim nn cm nhn chng nhim . V sau, ti cn n Hng h nhiuln trn bc l hnh ti n cng nh s c dp i dc Trng Giangqua nhng vng linh a ca Trung Quc. Ri li c ngy ti n caonguyn Ty Tng, i dc sng Tsangpo chy t hm nga v th ht khngkh long trn min t cao 4000m trong man-a-la v i ca a cu. Mtngy no hy vng ti s c dp n thng ngun Cu Long, s thy mt


13/142

mu nc xanh lc nh mu nc Hng h v s nh v min ty nam bca mnh.

---o0o---

GIC M CM THCH

n tht ra l mt nc du lch. Mc d ng s km m mang,iu kin v sinh hn ch nhng nh mt nn vn minh lu i, mt nn vnha thm hu v nhng cng trnh kin trc xut sc m n hng nmthu ht hng triu khch du lch. Ngi n thm n , nht l khch uM phi chp nhn ci thc t, y l mt th gii hon ton khc, t n lmt th gii. Ti cha n Calcutta nhng nhiu ngi cho hay, ti cnhiu khch phi m s v qu nhiu ngi sng chen chc v v s cch

bit giu ngho qu ln. C ngi cho rng mun bit a ngc hnh dngth no th c n Calcutta.

Th nhng phn ln khch du lch khng mun bit a ngc, h i tmnhng lng tm c knh, nhng cung in huy hong, nhng thnh quch vi ca vua cha trong cc th k trc. n ca thi qu kh khng hthiu vua cha, l x s ca cc tiu vng cai tr nhiu khi khng qu "vi vn nc nh " , nh cch m dn ngy xa hay ni. Vua cha n cng khng h d sn trong cc cng trnh xy dng, h cn lu i cho mah v ma ng, cho chnh hu v th phi, cho con trai v con gi. Dn n

th ng v sn sng chu ng, ct th nhiu v d khai thc, nht lloi cm thch trng. Ngh nhn n kho tay, thng minh, ham tngtng v sn sng qun mnh cho cc v thn ca n gio. V nhng l m cc cng trnh xy dng ca n u cng c, u cng l nhngk quan, thu ht rt ng du khch.

Trong cc k quan kin trc ca n , hn Taj Mahal phi l tiubiu v ng chim ngng nht. May thay Taj Mahal khng xa Delhi baonhiu, khch c th theo tour du lch trong vng mt ngy c i ln v.

y l mt k quan dim tuyt ca ngh nhn n ca th k th17. Ngi n c xy bng cm thch trng mut, c mt kin trc vatrang nghim va nh nhng, va uy nghi va nn th. Nu ngh thut nichung l s vt cht ha ca nhng nim, bin nim thnh nhng g thyc nh kin trc, hi ha; nghe c nh m nhc; c c nh vnchng th ph th ngh thut xy dng Taj Mahal l s kt hp hon hoca dng hnh v sc mu, ca kin trc v m v lng cn trng chi li. Theo


14/142

li k li th ngy xa ngh nhn n hon thnh cng trnh ny trongnhng iu kin tm l rt khe khc v tn bo ca ch phong kin. Thnhng ngm nhn cng trnh ny ngi ta khng th ngh g khc hn y ls hin dng qun mnh trong ngh thut to hnh.

Taj Mahal l kt qu ca mt cng trnh hon ho ca nhng conngi khng tn, th nhng n c xem l qu tng ca mt nh vua tngi l Shah Jehan cho hong hu ca mnh chng may mt sm. Shah Jahanl nh vua th nm ca triu i Mogul, m ngi sng lp l Babur, mt tn Hi gio. Sau Babur th nh vua xut sc nht ca i Mogul l Akbar.Akbar l ngi thng nht n t vnh -rp pha ty n vnh Bengale

pha ng, tr nc t 1556 n 1605 v l nh vua rt c cng trong nnvn ha n . Shah Jehan l chu ca Akbar, ln ngi trong thi cc thnhca i Mogul. Th nhng Shah Jehan ri vo hai th am m, l cc

cng trnh kin trc v sc p ph n. Shah Jehan c khong 5000 cung nm ngi ng yu qu nht l hong hu Mumtaz Mahal. B hong nychng may mt lc mi 39 tui, sau khi sinh cho ng a con th 14. ica Shah Jehan khng cn g vui th na, ng t ni v sut 35 nm sau khiMumtaz Mahal cht, ng dnh ht thi gi cho cc cng trnh kin trc.

Taj Mahal c xy dng nm 1659 v 16 nm sau mi hon thnh,gm ton cm thch trng. Ni y c 20.000 ngh nhn, k c th khot Php, , lm vic. Khong 1000 tht voi c iu v y chuyn chhng ngn tn . y l mt cng trnh m th gii cho l ton ho nht

trong kin trc, trong chi tit thi cng v vt liu xy dng. Hy n gn vnhn ngm hng ngn chi tit trn tng vch ca in. ng qu thay nhnga hoa bng t hon vi tt c s tinh xo ca bn tay con ngi. Titng tng hng ngn ngh nhn mit mi trong cn rt ma ng ca Bcn v nng la ca nhng ngy h c khi ln n gn 50 C. Nhng nghnhn khuyt danh tht ra lm mt iu m Thin tng hay ni, h ha lm mt vi tc phm chnh mnh.

Ngy nay Taj Mahal ti Agra l ch khng th thiu cho mi ai c dp

n n , mi nm n tip khong 2,5 triu khch du lch. S lngngi to ln v tnh lm n h hi khng t. Ch hi th ca khch to nn mt m trong n cao ti mc c kh nng lm r st cc khungst gi mt cm thch. Cc nhn t mi trng khc nh ha cht v khthi cng li nhng vt tch nng n. Ngy nay xung quanh Taj Mahaltrong bn knh 100km khng c nh my pht in hay c xng c kh v


15/142

ha cht no c xy dng. Nh nhng bin php m ngy nay n vncn gi c v p v song, cm thch vn cn trng tinh khit.

Ti n Taj Mahal hai ln ngm tc phm kin trc dnh chotnh yu vnh cu ny, nhng tic thay khng c ln no vo ban m ctrng. Ngi ta cho rng phi thy Taj Mahal di nh trng, lc ngin cm thch trng ny s tot ra mt nh sng k o. Trn ng xe busv li khch sn bui ti ti ngi cnh mt thng nhn ngi M. Khuyanay phi ln ng i chu u, ng tn dng ngy rnh him hoi hm nay thm n th ny. Thy ng ln ng v nc, ti bng nhn ra mnhkhng cn ham thch ln my bay v c nh nhng ngy u na, ncn ang h m cho ti nhiu iu k diu.

Ti khng thiu nhng ngy rnh ri ti Delhi v phi lu li di ngy

ni , cng vic i vo giai on trin khai cng trnh. Ngy n ti bngnh ti sao mnh khng tm xem cc di tch Pht gio ti n v hi mtbn ng nghip c kinh nghim lu nm ti y xem sao, ngi nhn tini: " Pht gio u cn g ti y na, nu rnh th i xem Red Fort i " .Ti khng tin v xem li cc tour du lch qung co trong khch sn, qunhin khng thy ai nhc n Pht gio c.

Pht gio xut pht t n sao nay suy tn, l iu khng th, tivn khng tin l ng. Ngy trc Huyn Trang qua n thnh kinh vngy nay ti vn nghe cc tu s Vit Nam qua n hc trit hc Pht gio

m. Ngh th nhng ti khng bit lm g hn l i xem Red Fort.

Red Fort chnh l kinh thnh do Shah Jahan xy dng nm 1638. lmt tng th mt thnh quch s c din tch khong na cy s vungdng ln bng ong nm ngay gia Delhi. Ti nh mu ta T CmThnh ca Bc Kinh. i Shah Jahan ti n chnh l triu nh Minhcng vi nhng cng trnh xy dng s ti Trung Quc. Red Fort c quim khng thua km g T Cm Thnh nhng nu T Cm Thnh l qui mca triu nh c nhiu cung in nm ri nhau th Red Fort l hnh dinh ctnh cht qun s nn c kin trc nh mt thnh quch vi v s ng ngchthng thng ln nhau.

Th nhng, pha sau nhng bc tng thnh v i din ra nhngm mu v ti li, k c trong mt x sng tn nh n . Shah Jahan licho i sau nhng kin trc tm c nhng ng b chnh con trai ca mnh lAurangzeb cm t ot ngi. Trong tm nm cui i ng b con mnh giam


16/142

Agra, cng trong mt thnh quch to ln. May thay ng cn dim phcc ngy ngy ngm nhn Taj Mahal t cung in t ngc ca mnh Trongtruyn thng vua cha n ta thy lch s lp i lp li nhiu ln chuyncon git cha ginh ngi.

Chuyn con m ngi cha ot ngi vng c nhiu bit nht l Tn-b-sa-la, nh vua tr v nc Ma-kit- trong thi Pht ti th. ng vhong hu v sau b con trai l A-x-th cm t b i n cht. Tn-b-sa-la l ngi theo Pht, ng tn trng Ngi n ni khi ln ni Linh Thuthm Pht, ng lun lun xung xe i b. Ti tng n cung in mngy xa nghe ni Tn-b-sa-la b giam y, ngy nay ch cn nn . Niy ti thy vi vng st cn st li, ngi ta cho rng l cng st cmchn nh vua ngy trc. Ti khng tin lm v tht nh th th c k smnh cp lu vt my ngn nm ny nm gia mt sn ni tr tri, khng

ai canh gi. Nhng h g chuyn ng hay sai, ai cng cht, vn lmi ngi li nhng g cho hu th. Ngy nay ngi ta cn nhc nTn-b-sa-la khi i thm vn tre Trc Lm, qu tng ca ng cng dngPht. C A-x-th cng cn c tn trng v v sau, ngi con phm ting nghch tnh ng v phng s Pht php. ng chnh l ngi xydng thuyt ng cho hi ngh kt tp ln th nht sau khi Pht dit .

Ti li l iu khng th trnh khi ca cuc i lm ngi. Nh thln Goethe ca c tng ni: " i ti cha gp ai m ti li ca h tikhng th lm " . Khim tn bit bao v cng thng thn bit bao ! Con

ngi sinh ra hnh nh c mt xu hng nht nh s lm nhng iu nyiu n, xu tt u c. N phi tun th nhng xu hng v c may can l qua nhng hnh ng hay d ca mnh m ng ra vi iu cho imnh. V nu khng thng qua ti li hiu ng mt cch thm su cithin m ch thc xut pht t tri tim mnh th cuc i xem ra khng c ngha g. N trnh ti li, tp lm thin thn, l iu o l nn lm,nhng cng d l bc ng i vo trong bng ti ca ngu mui v ng i. l s sai lm chia th gii lm hai phm tr tt xu, ng sai, xem s vtnh mt hnh nh en trng m khng bit rng cuc i vn y mu sc

v thin c l mt iu ht sc tng i v thng c ngun gc rt su xa.C nhng hnh ng cc c nhng n phi xy ra n khp vi mt

mc xch no ca s vt, mt bin c khc xut hin. Mun hiunhng iu phi c mt tm nhn, thy c nhng nguyn nhn nmtrong qu kh xa xi m ngy nay n mi bt u tr qu. Con ngi chngta ch c tm nhn ca mt kip ngi, thm ch u c khng nh qu mi


17/142

nm qu kh, th nhng vn ng mn dm ln n v nh gi, tng mnh lk thu hiu mi vt. Mun hiu ch thc s vt phi hiu ging mi ca nm ch c thnh nhn thy tc ng ca nghip lc qua nhiu i nhiu kipmi kh nng phn on. Pht l mt ngi nh th v cng chnh v thm Ngi li l ngi khng ln n ai c v ch c mt n ci b n. Thi A-x-th hm hi cha mnh l lc Ngi cn ti th nhng Ngi u ra tay giicu. Hc tr Ngi l X-li-pht v Mc- kin-lin b m st thm khcnhng Ngi khng can thip. Con trai Ngi l La-hu-la cht rt sm nhng

Ngi vn t nhin.

Ch c nhng thnh nhn nh Pht mi thy r dng chy ca nghipv v vy Ngi khng xen vo hnh ng ca A-x-th. Ngi ta bit A-x-th phm ti git cha nhng t ngi bit chuyn ng l hu thn ca mt vo s. Ngy trc, vua cha l Tn-b-sa-la nghe tin tri rng mnh sp c

con trai nn cho ngi i tm mt v thnh nhn o cao c trng, bc t v mong thn thc ngi thc sanh lm con mnh. Ty tng ca vuachn ra v o s n, nhng v ny chy trn, ha thnh con th. Tn-b-sa-lacho bt con th treo ngc, b i n cht. Th u thai lm con trai caTn-b-sa-la l A-x-th. Cui cng A-x-th treo ngc b i vua cha,ng nh nghip c gy nn. Ta cng bit thm b hong hu Vi--hi,v ca Tn-b-sa-la qu chn ngn cuc i lm ngi vi hnh ng thmkhc ca con mnh nn cu xin Pht dy cch thc sinh vo mt ni " thanhtnh " . Nghe li khn cu ca b, Pht mi ging kinh A-di- v thuyt vci tnh . T ta c th ni Tnh tng bt ngun t nhng hnh ngng nghch ca A-x-th.

---o0o---

N BIRLA

Ti vn khng ngh l th Delhi m li khng c n thp Pht giono. Ngy n nghe ni pha ty thnh ph c n Birla l ni th Pht, tivi ln xe ba bnh i xem th. n cng c xe " tc-tc " nh ca ThiLan, xe a ti n mt ngi n s cch qung trng Connaught chnghai cy s, l n Lakshmi-Narayan. n ny do mt gia tc ph thngtn Birla xy nm 1938 nn thng mang tn n Birla. Birla v Tata l haigia tc rt giu c v th lc ca n t c trm nm nay, chuyn bun

bn vi vc t la.

Ti chn n, n tng u tin lm ti th v l hng ngn giy dpca khch thp phng ngn ngang nm di chn bc cp. H phi ci


18/142

giy dp khi vo n, l iu bnh thng, nhng sao khng ai s b mtcp trong mt x ngho nh n . Hin nhin l ti y cng c o chchnh mi ni trn th gii nhng xem ra nhng tay lm n bt thin cng bits thnh thn. n Birla c thm iu c bit, l giy dp ca nginc ngoi c gi ring v khun mt ca ti xem ra khng ging ngi

bn x nn ban bo v a ti vo phng c bit, nh nhn yu cu ci giyv ti c i chn trn trn cm thch mt lnh. Nhn nhng bc cp

bng phn ln b mn gia, ti mi hay y l mt ch hng ngn hngvn ngi n chim bi.

Nhng y u c th Pht, l cm nhn u tin ca ti. Ngcli phn ln cc tng u trnh by mt v n thn ti ci, c sc p hpdn, thn hnh trn tra. Th nhng i quanh trong n chnh, ti nhn ra cc

bc bch ha trn tng cng c trnh by lch s c Pht cng nh s tch

tin thn ca Ngi. y r l mt n th n gio v bc tng quantrng nht l tng thn Krishna vi bn khun mt nhn ra bn pha.Nhng ti sao n ny li mang tn Lakshmi, li nhc n Pht Thch-ca, lic mt ci chung ng rt ln c theo kiu Pht gio Trung Quc? Tiang lc gia mt rng ngi ang th thm khn vi, o qun ti p.Cng may l ngi n bn pha thng gi nn khch hnh hng khng bngp mi hng khi, nh th ta c th lu nhn ngm. y l ln u tinti tip xc vi n gio v c trng ca tn gio ny l th phng v sthn thnh m Lakshmi l mt v n thn.

Lakshmi l v thn tng trng cho sc p v hnh phc. B l v cathn sng to Vishnu, m ca thn Kama m Kama th ch tnh yu v nhccm. Theo truyn thuyt, b sinh ra t sng, khi bin c b A-tu-la ph

phch, c sc p kiu dim, tay cm hoa sen. Lakshmi cng l thn cagiu sang hnh phc nn c ngi n hay khn cu. V th tng caLakshmi din t mt ph n sang trng dim l v cn nhn tnh. C l chnh l l do ti sao n Birla lc no cng ng nh ngy hi.

Khch hnh hng thm n Birla xem ra khng my ai n cc

bch ha ni v o Pht. i vi tn n gio, Pht Thch-ca ch lmt dng ti sinh ca thn Vishnu. Nh thng nhn Birla ch trng ami thn thnh vo n ai cng c th cng v khch hnh hngmun cu khn n ai cng c.

Nhng iu va ni nghe qua rt tm thng nhng l iu ta cnbit khi n n v khi mun tm hiu v n gio. n l mt x


19/142

hi ca tn gio, khp ni u mang nhng du n khc nhau ca tn gio.Th Tng u tin ca n l Jawaharlal Nehru tng ni: " n lnh thng in, l vin tm thn ca cc tn gio " , ng khng ni a hnv d nhin cng khng h khinh mit. l ni m cc truyn thng tngio tn ti song hnh vi nhau, trong n gio chim v tr then cht.n gio khc hn cc tn gio ln trn th gii ch n khng c mtgio ch, mt v sng lp m y l mt h thng trit l s thnh hnhqua nhiu ngn nm. Trong nn tn gio ny ta c th tm thy cc v thnhnhn minh trit nht ca nhn loi cng nh nhng nim tin non nt nhtca con ngi. Th nhng iu then cht chung ca n gio l h tin nimt th tnh siu vit nm trn mi hnh tng, th tnh l ngun gc cami hin tng, l th ch thc ca mi dng thnh thn. V nhng l m mi thnh thn khng h lm tn n gio lc li, khng ai cnhtranh chng ngi vi ai, tt c u l th hin ca th tnh , tt c u qui

v mt mi.

Nhiu nh Pht hc phng Ty coi o Pht l mt pht biu mi can gio, xp c Pht l " nh ph phn "hay " ngi ci cch " ca tngio ny. truyn b gio php ca mnh, c Pht l ngi ly li nhiukhi nim ca n gio nh nghip lc, s ti sinh, v minh, nhng ngthi Ngi trnh by nhng ni dung mi v v ng, v tnh Khng, v trungo. Do m cch xp loi coi Pht gio l mt " nhnh " ca n gioc th ng v mt phn tch nhng theo ti, iu quan trng l hiu c ngha ca s xut hin cc thnh nhn trn tri t, hiu thng ip ca ccv cho con ngi.

i vi tn n gio, Pht Thch-ca l mt dng ca thnVishnu, mi thnh nhn trong mi thi i c l i vi h cng th thi.i vi n gio, Brahman l thc th cui cng v tr, l ci m Phtgio gi l Php thn, Lo gio gi l o. Pht hay cc thnh nhn xa nayl hin thn ca th tnh sng lng, diu dng v cng rt t bi , cc v lnhng ng ha thn xut hin lm o s cho tri v ngi. Cc v thy sinh ra thi no th phi mang y phc, phi ni ngn ng, phi theo phong

tc ca ngi ng thi, h phi lm sao cho ngi i hiu mnh mi cth gio ha. Cc v c th l vua cha nh Pht Thch-ca, l ngi chucc hnh nh Cha Jesus, l nh du ca nh Milarepa. Ngy nay cc v cng c th ang xut hin di dng ca nh khoa hc, ngi ngh s, kin khng..., h khng nht thit phi co u, phi mc o qun tu s vkhng cn ngi i bit n. Ch " Pht mi nhn ra Pht, b-tt mi nhnra b-tt ". Sai lm thay khi ta da vo con ngi - d l nhng v gio


20/142

ch - m tranh chp hn thua, b qun ni dung gio l. c Pht dy thn hai mi lm th k trc trong " bn y c ", l " y php bt y nhn ",hy ly ni dung gio l lm chun. V gio l n gio, cng nh Phtgio, cng nh mi nn minh trit ca chu u tin rng, th gii ny ldng xut hin ca mt thc th khc m t tnh ca n l nht nh, siu vittrn tt c mi dng hin tng v t duy.

c i chn trn trn cm thch mt lnh, ti thy mnh quncng vic thng nhn y phin toi, lng ti y cm hng tm linh. Trnng ra n, n thn Lakshmi nhn ti ti ci, hnh nh b chc ti giusang hnh phc. i xung bc cp y giy dp, ti b khi xng ca xe "tc tc " ko v thc ti. Th nhng ti cha ln xe vi v cnh n Birla cmt ngi n nh, n t nhin kch thch s ch ca ti. Ti mun voxem.

Th ra l mt ngi n Pht gio khng ai lui ti v xem ra ti lkhch duy nht vo thm n hm . Ti ngh khng sai, Pht gio chahon ton dit vong trn t n. Ti d dt i vo gia hai hng cy nh nhcy tr ca ta. Trong n, gia mt ta nh nh hnh vung bn b m ca,mt bc tng Thch-ca bng ng en ngi yn lng mm ci trong nhnn m, ngoi kia l ting huyn no ca tn ang cu giu sang v nhansc. Ti thy lng tnh lng, xung quanh ti l nhng bc bch ha v cuci c Pht m ni dung ti bit qua. Ch cch n Birla my bc mti nh i qua mt th gii khc, ni y ti t ng nh rng khng c g

bp bnh v chng phai nht hn tin bc v sc p. Ti ngm tng Pht,Ngi mm ci b n, hnh nh Ngi nhn vo bn trong thy bn ngoiv v th nhn cuc i mt cch hm hnh. V tr tr cha tip ti, vui mng

bit ti l ngi Vit Nam, ng gp cc tu s ngi Vit i t min Namgn 30 nm trc. Bit ti l thng nhn xem ra ng ngc nhin sao khngthy ti khn cu v n thn ca ph qu bn kia n m li n y thp mtnn hng trc tng ng en. C l v th m ng qu ti, tng nhiusch v v gii thiu vi cc v tu s tr tui ngi Nepal ang hc tp trongn. Hi ti khng h ng l gn mi nm sau mnh s i Nepal thm

qu hng c Thch-ca.--- o0o ---


21/142

PHN TH HAI : N , SUI NGUN THING LING

1.BIHAR, VNG T THNH

Ngy nay n l mt quc gia thng nht vi 25 tiu bang v 800

triu dn. Trong s cc tiu bang th Bihar l mt vng t c bit nm phang Bc n vi th ph l Patna. Bihar rng khong na nc Vit

Nam v vi mt s dn khong 90 triu ngi, tiu bang ny c mt dnc rt cao.

Bihar c xem l vng t thnh ca n khng phi ch v c sngHng chy qua. l mt vng t l lng v n l ni sn sinh v hotng ca nhiu thnh nhn v i ca n . Cch y hn 25 th k, y lcng l vng hot ng chnh ca Pht Thch-ca. Ti Bihar ngy xa trongth k th hai sau cng nguyn thnh hnh vin Pht hc Na-lan-. yl ni cc v lun s ni ting nh Long Th, Trn Na ging dy, l ni ccv t thin n lu tr, l ch n tip nhng khch hnh hng n hctp nh Php Hin, Huyn Trang. Bihar cng l qu hng ca rt nhiu vi thnh tu gi1 , l nhng v c chung mt c im l trong mt ingi m gic ng gii thot sau khi tri qua nhiu cuc khng hong.

Nhng v l nhng thnh nhn k d mi u mang y nhim ca thnhn, nhng cui cng li bin dc lc thnh phng tin gic ng. lnhng du gi s xut hin cui cng trc khi o Pht dit vong ti n. Trong cc v ny c mt k mang tn Ti-l-pa, y l v t u tin ca

phi Ca-nh-c ca Ty Tng.2 Ngy nay ngi ta cn nhc ti Tan-t-pa,ngi m nh bc, ch cn qun th gii cng rng nh ti tin ca mnhm ng Tnh Khng. Hay Kan-ka-ri-pa, k say m n sc, ngi c dyhy qun n nhn ca mnh l thn Khng hnh n 3 v nhn ra mi sc thu do t tnh bin hin. H lm ta nh n T o Hnh ca Vit Namtrong th k 12, trong mt i m t b hc o lm Pht lm tin 4

V th Bihar c mt lch s ca hai ngn nm trm nm. Ngy Pht cnti th th pha nam sng Hng ca vng ny l mt tiu quc tn gi l Ma-kit-, ti pha bc l nc Kiu-tt-la 5. Thi vua ca Ma-kit- lTn-b-sa-la v kinh thnh ca ng l Vng X, th trn ny ngy nay ctn l Rajgir. Nh ni trong phn trc, ng chng may c ngi con traing nghch l A-x-th. A-x-th giam cha m vo ngc, b i n cht,ginh ngi vua v di ln pha bc Vng X, n Hoa Th Thnh 6, nmtrn b nam sng Hng. Hoa Th Thnh phn vinh sut c ngn nm, ngy


22/142

nay c tn l Patna. Patna chnh l th ph ca tiu bang Bihar, c sn bayni a.

Tr li chuyn ngy xa th sau i A-x-th l mt triu i phn vinhc tn l Maurya 7 ln ngi, vi s lnh o ca nh vua Chandragupta. ngly Hoa Th Thnh lm kinh , thng nht cc vng hu lm thnh mtth lc hng mnh. Hi l th k th ba trc cng nguyn mChandragupta bt u lin lc vi cc nh vua Hy lp. Th nhng lc cng cha phi l giai on vng son v lch s phi i n mt ngi chuca Chandragupta tn gi l A-dc (Ashoka) mi ln n tt nh. A-dc trnc t nm 269-232 trc cng nguyn v vng quc ca ng hng hucha tng thy, tri di t Kashmir pha bc n Mysore min nam, tBangladesh n Afganistan ngy nay, hu nh ton b nc n mnhmng by gi. Nhng quyn lc bao gi cng phi c tr gi bng xng

mu, nht l thi phong kin ca A-dc. Ngy n trn mt bi chin trngm mu, ng ng tm su sc, th khng nhng tay vo chinh chin na.ng tm ni Pht Thch-ca l ngi thy ca mnh, cho xy dng trongvng quc ca mnh khong 30 tr 8, 18 tm thch bch ghi li nhngli gio ha v tn thn v c Pht m ngy nay ngi ta cn tm thy tiBihar, Orissa, Delhi, Sarnath.

A-dc cho nhiu s gi mang kinh sch, tranh tng i khp ni ccvng ng truyn b o Pht. Huyn s chp rng ng c lm qucho Trung Quc mt bc tng ca Pht Thch-ca, bc tng ngy nay

c th ti Lhasa Ty Tng, bc tng bit ni , c xem nh thingling nht ca Ty Tng9. Con trai ca A-dc l Mahendra v sau thnh tngs, ngi mang gio php qua Tch Lan. Tin ng, Mahendra cngmang mt nhnh con ca cy B-, ch Pht thnh o qua Tch Lan trngv ngy nay cn xanh tt. Tr mang u s t ca A-dc cho xy dngngy nay l quc huy ca nc n .

Sau khi vua A-dc cht nm 232, vng triu Maurya sm suy tn, ncn li chia nm x by ra nhiu tiu quc v sut 2000 nm sau , cho

ti lc ngi Anh chim nc ny lm thuc a, khng c mt vng qucno trn bn o ny m s hng mnh c th so snh vi thi k A-dc.Khong su trm nm sau A-dc, tc trong th k th 4 sau cng nguyn lthi i Gupta. Gupta cng l mt triu i rc r ca n v vn ha,trit hc v ton hc. Th nhng triu i Gupta khng ko di hn 200nm. Khong th k th 7, mt tn gio khc ra i, l Hi gio. Sau khinh sng lp Hi gio l Mohammed cht nm 632, o Hi lan n n


23/142

nm 712 v bt r ti y, ng thi mi tranh chp gia Hi gio v n gio bt u ny sinh. Trong nhng cuc thnh chin gia Hi gio v n gio sau , o Pht cng b suy yu nng n, th lc ca Hi gio cnglan trn n Bihar v vng t thing ling ny l k chng kin bit baothm ha do lng tin tn gio m qung gy ra. Ngy nay trn bn o n mnh mng, o Pht xem nh dit vong, ch cn n gio v Higio. Gia hai tn gio l mt s tranh chp su xa, khi m , khi bngn, nhng n lun lun hin din t nhng bnh din chnh tr cao nht ni sng bnh thng ca nhn dn.

Tuy c mt qu kh huy hong nhng Bihar ngy nay l mt tiu bangngho. Hoa Th Thnh hay Patna l c ca mt thi chi li, li l imxut pht i thm nhiu thnh tch. V th ti ly my bay t Delhi iPatna.

---o0o---

2 .I DC SNG HNG

Hy ra khi Delhi, ri b cc lu i trng l, cc vng ngh mt danhting tm hiu k hn nc n . Ti i nhiu ni trn th gii, giungho khc nhau nhng cha thy nc no k l, y nhng n tng tringc nh n . Ta khng th no hiu c nc ny, khng th m tn. Nh vn M Mark Twain, ngi c nhiu nhn xt su sc hm hnh,thm n nm 1896, vit v x ny nh sau: Mi khi bn ngh l mnh tm hiu ht nhng tnh cch l lng ca nc ny v mun cho n mtdanh hiu no ...x s ca dch hch, x s ca ngho i, x s canhng o gic khng khip, x s ca nhng ngn ni ngt tri...vn vn,th li sm hin ra nhng tnh cch mi v bn thy cn nhng danh hiumi. Cui cng Mark Twain thy hay nht l vt b mi danh hiu v ttn n l x s ca s k diu.

y l ni m ta phi ngm Taj Mahal lc na m, nhn ci ngho ilc ban ngy, nm ci bi bm ca nhng lng qu bun t, i lc trong mu

sc rc r v ting n o ca cc basar, nhn nhng n b v kh sngchung vi con ngi, xem nhng m rc tn gio m say qun mnh. yl ni m thin nhin cho du n mt cch sc nt nht vi nhng con sng,nhng ngn ni, vi sc nng tn khc v nhng cn bo kinh ngi.

y l mt quc gia thuc v 15 nc cng nghip hng u trn thgii nhng 70% dn chng vn cy cy vi dng c th s ca cha ng


24/142

li v sng bn b ca s thiu n. Ti n , trong mt nh my c thngi ta ang sn xut bom nguyn t v tn la lin lc a nhng ngoinh my vn l ni sa xe b theo cch ca thi A-dc vng li. Trthc n c th l nhng trit gia nht nh th gii, l cc nh khoa hcxut sc c nhiu nc tranh nhau mi v nghin cu, h sng bn cnh60% dn chng m ch. Ph gia n rt nhiu v cng rt giu c, caci ca h khng ai bit ht c, di mi hin cung in ca h l nhngtu s thiu c o qun che thn ngi i mt tri mc hnh tr php du-gi.

Tiu bang Bihar l mt vng c nhiu tu s nh th. Patna, th ph caBihar, cch Delhi khong 800km ng chim bay v hng ng nam. My

bay hu nh bay dc theo dng chy ca sng Hng trn a phn tiu bangUttar Pradesh.

Uttar Pradesh l mt dy bnh nguyn nm k st chn Hy-m lp sn.y l mt vng thp nhng t nc kh canh tc, ch mt phn ba t trngtrt c cc h thng ti tiu ly nc t sng Hng. V th t xa n nayUttar Pradesh l mt vng ngho. Th nhng y l ng trc tip nht it vng ro cao Simla v Bihar nn chnh vng ny l ng m ngy xaHuyn Trang i hnh hng. y l dp c li 10 v tm hiu l trnh cang trong th k th 7.

My bay i qua a phn ca ht Bijnor nm trn t ngn sng Hng, l ni m Huyn Trang lu li trong ma xun v h nm 635 nghin cu

kinh sch ca phi tiu tha Nht thit hu b 11, mt bng chng v tnhbc hc ca ng, mc d hi lng ng hng hn v pha i tha. ithm mt on sng Hng na l th ph Kannauj m ngy Huyn Trangn l mt thnh ph ht sc phn vinh, l kinh thnh ca mt nh vua rtm o Pht tn gi l Harsavardhana, tr v t nm 606 n 647. Cngtrong vng trung lu sng Hng ny, Huyn Trang n tiu quc Ayodhya,qu hng ca hai nh sng lp phi Duy thc l anh em V Trc 12 v ThThn 13, sng trc ng khong hai trm nm. Huyn s chp rng Ayodhyal ni m V Trc mi B-tt Di-lc h gii gio ha. Sut bn thng lin,

V Trc c ban m th nghe Di-lc ging, ban ngy th ging li cho ichng. Di-lc c xem l tc gi ca b Du gi s a , b lun mHuyn Trang l ngi dch ra ch Hn. Huyn Trang n thm li tu vinnm trong mt vn xoi, ni m V Trc ging cho em l Th Thn ngl Duy thc. Sau khi i ng, Th Thn nh rt dao ct li v t xa nnay ng lun lun pht biu chng Duy thc nhng li V Trc li lngi cu em khi cm. Ayodhya l qu hng tm linh ca Huyn Trang


25/142

v ng chnh l ngi em phi Duy thc v Trung Quc di tn Phptng tng.

Sau mt gi bay, my bay khong v tr Allahabad, ch giao lu casng Hng v sng Yamugar, cng l ni Huyn Trang thot cht mtcch huyn b. ng b mt nhm gic cp bt v b ly ht hnh l. Thnhng chng may cho ng l nhm gic ny ang tm git mt chng traikhi ng tun t t cho n thn Durga m Huyn Trang th qu p trai. y xem ra chuyn Ty Du k ca Ng Tha n ni v ng Tng byu qui m mn khng phi hon ton ba t. Sau khi thuyt phc giccp khng xong v thy chng ang mi dao kim, Huyn Trang thy mnh ti s, ng ung dung xin h cht thi gian cu c Di-lc a mnh vtri u-sut nghe php. Lc linh nh ca Di-lc xut hin trong tm caHuyn Trang th cng l lc chy ct bay. Gic cp hong hn hi gia

nhn ng v tung tch nh s ny. Gia nhn k cho h nghe ng l mt tu sTrung Quc qua n hnh hng v thnh kinh. V khi Huyn Trang mmt ra chu cht th gic cp ph phc di chn ng.

Sau Allahabad, l ra Huyn Trang phi thun ng thy tip tc i theosng Hng v hng ng n Lc Uyn, ch c Pht chuyn php lunnhng khng hiu ti sao ng i hng, i ngc ln hng bc tm nqu hng ca Ngi. C l qua bin c va ri, ng thy chuyn i qu himnguy, phi n nh l ch Pht n sinh ti Lm-t-ni phng trc imnh c ngn ngi. Lc Huyn Trang khng bit rng mnh cn sng 30

nm na.

Cn ti, k hu sinh sng thm my i cng khng lm ni hc tr ng,th ngi my bay i tip v Hoa Th Thnh. i, xu h lm sao khi thy nghlc v tr tu ca ngi xa. Ngy nay ngi i hnh hng qu d, qukhe, qu tin nghi. Nu ngy xa con ngi phi i mng ly kinh schv c cm khi n gn du chn thnh nhn th ngy nay ch cn mtc in thoi l c ch m , c xe m i. Ngy nay ch cn bm mt ci ntl kinh sch hin ln trn mn hnh, thm mt ci nt na l in ra hng lot.

Nh li ngy xa, c ngi c i ch khc c mt cu kinh, cn nay aimun c thin kinh vn quyn u c. Th nhng ngy nay xem ra khngmy ai minh trit hn ngi thi xa v con ngi hnh nh khng cn aimun c, mun suy ngm v kinh sch ngy xa. Kh hn th na, trongtm thc tn gio, d c bit nhiu hiu rng, bit tn tng suy lun, chngcng khng mang li g c trn ng tm kim. Chng u l nhng ngngi tri thc ch to thm my m che nh sng ca gic ng. iu m hnh


26/142

gi cn c phi chng l b- tm, iu m Pht gio Ty Tng v cngcoi trng. C b- tm th mt cu kinh cng , khng c th thin kinhvn quyn cng v ch. Tm hiu bc ng l khch ca Huyn Trangkhng phi l t m xem ng i n u m cm khi tm b- kin cca ng. V nh th m ta bit mng vui cho nhng ngi em c i ra tc mt bc tng, khc mt cu kinh. Nhng tc phm u l g nhng chng l phng tin b- tm c th hin.

---o0o---

3.HOA TH THNH

Ra khi my bay cm gic u tin ca ti l thy hi nng khng khiptrn n. Ti nh thm: c Pht ngy xa phi chu ci nng ny sao.Sn bay Patna lm ti nh n sn bay Qui Nhn, n c ci nh ca loi sn

bay lng, hnh khch i b di cnh my bay vo ga lnh hnh l. Trnng i b ti cng i ngang nhng on sn b-tng c lt loi li stca qun M hi xa nh sn bay Qui Nhn m lc ti n vn cn. Patnal ni u tin ti n sau Delhi, d on trc, ti cng phi ng ngng vs ngho nn v lum thum ca x n . Ti y ti mi nm ci nngn , Delhi l min n i nm pha bc gn Hy-m lp sn th khc hn.Ra khi sn bay Patna, quang cnh hin ra vi ti ng l min nhit ichu , vi cc loi cy nh cy me, liu, chui hay cau ca chng ta.

Patna hay Hoa Th Thnh l y, y l ni A-dc vng triu tp hingh kt tp ln th ba khi ng tr v ton nc n . Thy Patna, titht vng t nh, c ca A-dc vng ngy nay nh th ny sao ? Khngth c !

l mt thnh ph nm trn b nam sng Hng, d bn v bun t.Ti ngn ng i xch l trong thnh ph, cho n tng t ko n, ntng ca kinh thnh nh vua A-dc m ti yu mn. Ti y ti mi bitDelhi l qu sang trng, qu sch s. Sng Hng gn Delhi cng sang trnghn sng Hng ca Patna. Nhng ngi giu c kiu ngo h sng Delhi

hay nhng ni ngh mt nh Simla c, h u cn n y xy ct nh ca.Cn nh nc n xem ra qu ti vi nhng vn ca dn s t ra, hu c kinh ph sa cha xy dng. Khi ti n, tri v chiu, thnh

ph vi mt triu ri dn ny gy mt cm gic bun b. Tht ra qui mth ph ny rt ln, xng ng l kinh thnh ca Ma-kit- mt thi hinhch, th c mt b di chng 10 cy s. Ngy nay nh sng vng gi tt.


27/142

Nhng Hoa Th Thnh, ni y bao nhiu thnh nhn sng, l kinh ca triu i Maurya v Gupta, ti sao him c nhng di tch vn ha ?A-dc vng cho xy ct bit bao cng trnh trn ton x n nhngngy nay Hoa Th Thnh sao ch c nhng di tch tm thng nh mt cithp bn cu tn l Golghar cao 30 mt cha thc go phng i km camt ngi Anh tn l John Garstin xy nm 1786 m ngi ta gii thiu vidu khch ?

Ti nh rng, trc cng nguyn x s hng mnh ca nh vuaChandragupta ca nc Ma-kit- ny tng lin h vi phng ty.Phng ty y tc l Hy Lp m i s nc ny ti n l mt v tngi l Megathenes. Magathenes k li nhiu giai thoi v th t qua li gian v Hy Lp thu . Theo , vua n Bindusara (con caChandragupta) yu cu vua Hy Lp gi ru ngon v nho kh, ng thi

mt t sch v v trit hc. Hy Lp cng l mt qu hng v i v trithc ca loi ngi. Vua Hy Lp Antiochus tr li l ru v nho th anggi nhng trit l th khng ai cho khng biu khng. Chng ta bit thi ti n , trit hc v vn ha rt pht trin ti Hoa Th Thnh v hnBindusara mun so snh hc thut nc mnh vi nc ngoi. Ngi k vBindusara chnh l vua A-dc v v ny, sau mt thi k chinh chin, lytrit l Pht gio lm ch o, nhng ng thi ht sc tn trng cc tngio khc. l mt iu rt mi l trong lch s tn gio n .

Megathenes cng vit v Hoa Th Thnh trong tc phm Indika, rng

y l mt thnh ph phn vinh vi 570 thp v 64 cng thnh. Tt cnhng cng trnh nay u ? Ngi ta k ti nghe rng nm 750 c mti hng thy v tt c u b hy dit, nay ch cn nn . Th ra Hng h ni gin tht s v c l bin c lm du con sng thing. Ngy nayra bn sng Hng ta thy n m du nh mt h.

Thc t lch s cha hn nh vy. Huyn Trang n y khong nm639 v theo li k ca ng th lc thnh ph ny suy tn. Sau A-dcvng th Hoa Th Thnh cn l c n cho n th k th t di

triu i Gupta14

v sau chm vo bng ti. Khi Huyn Trang n th ngch cn tm thy hai ba tu vin ca hng trm ngi n ngy trc. Ni yHuyn Trang n b sng Hng, thm li mt tng c, y l ni PhtThch-ca lc tm mi tui nhn li kinh thnh ln cui trc khi qua

b bc v Cu-thi-na, ni Ngi nhp dit. Huyn Trang vit: b namcon sng, ng trn mt tng ln hnh vung, Ngi nhn A-nan mt cchtru mn v ni: y l ln cui m ta nhn ngm ngai vng v kinh thnh.


28/142

Ti i tm li tng nhng ngy nay khng cn ai bit n n. B namsng Hng gi y ly li bn en v vn l ch thiu xc nh my ngnnm trc. Nu phi tm mt thnh ph c, ngy xa l mt kinh cngthnh, ngy nay ri vo bng ti ca ngho nn v qun lng, biu tngcho tnh v thng ca mi s th phi l Hoa Th Thnh.

iu g lm Hoa Th Thnh sm b hy dit, khc vi cc trung tm vnha nm gn , cng trong tiu bang Bihar ? Ti cho rng Hoa Th Thnhl kinh thnh vua cha, n c c trng ca mt kinh chnh tr ca A-x-th dng nn, khc hn vi nhng cng trnh vn ha. V khng c g chngtn bng nhng ch chnh tr v chng l i tng ca s hy dit. Chnm mi nm sau khi vua A-dc cht, triu i hng hu ny suy tn.Chnh tr c ci c bit d lm say lng ngi l khi n cng thnh th aicng tng n thin thu vnh vin, th nhng n ngm cha ci mm bi

phn ca phe phi v khi ht thi th n suy tn rt nhanh, nh nh xy trnct. Lch s th gii, k c lch s mi nm tr li y, lun lun nhc liiu ny nhng con ngi vn chng qun v d say m, h lun lun laovo chnh tr v hc li ci bi hc . V cng ng ngh l chnh tr chnm trong chnh trng, n cng c th nm trong cc tu vin m v l Ty Tng ngy nay ang chu thm ha. V l thun ty kinh chnh tr,Hoa Th Thnh ngy nay khng cn g. Nu khng b thin tai nm 750 thn cng s b tn Hi gio ph hoi vi th k sau .

Ti ngi xch l cho xe chy quanh thnh ph, t nhng ng ngch trong

ni thnh n b sng Hng, ni cng t v thiu xc. Mt nim hoi vngtrn ngp tm ti. Nhng con ng nh hp ny hn ghi du bit baonhiu ngi ca my trm th h. N l ni tr v ca vua cha cng nh chlui ti ca nhng thnh nhn. Trn bc ng i trong th ny vi stui kh knh ca hn 2500 nm, ta c th ngh ngy xa bit u y l nim Pht v on tng gi i qua, cc v du gi s ngi thin nh, cc vi thnh tu gi lm ngh th may, th giy, th git nh sch v k li.

Ngoi nhng iu ra th Hoa Th Thnh ngy nay ch l trm ngh chncho khch hnh hng i thm nhng thnh a gn v l im xut pht

ng b cho l khch i Kathmandu, th Nepal.---o0o---

4.NA-LAN-, I HC PHT GIO U TIN

Na-lan- cch Patna 70 cy s v hng ng nam. Ti t Hoa ThThnh, cn mang nng n tng ca thnh ph , n Na-lan- mt bui


29/142

sng tri p v bt ng thay, y l mt vng t xinh p, c cy tinhun. Ti cng vo Na-lan- c mt bin en trnh by tng th khuvc v vin i hc Pht gio u tin ny c gi l ph tch v ngynay tt c hu nh ch cn nn .

y l vin Pht hc u tin ca th gii c xy dng trong th kth hai sau cng nguyn. Di triu i Gupta th k th t, Na-lan- trthnh mt vin i hc tht s. Lin tc 700 nm ni y c m rng vtu b m mnh nht l trong thi nh vua Harsa (606-647) v triu i Pala(t 750). Sut mt thi k khong 1000 nm, y l ni sn sinh hng trmlun s danh ting nht ca Pht gio. Trong thi k cc thnh c n10.000 t-kheo tu hc ti y. Khong cui th k th 12 Na-lan- bt u

b tn Hi gio tn ph v nm 1235 hai tu vin cui cng b hy dit v cng l thi k Pht gio suy tn ti n .

Lng ti hn hoan khng t c khi thm ving ph tch ny. l mttng th nhng cng trnh xy dng di khong 500 mt theo trc nam-bc.Bn mt ca trc chnh l khong 10 tinh x, ngy xa l ging ng vcng l c x ca cc ging s hay lu hc sinh. Trong cc ging ng tacn c th nhn ra c bc ging ca ging s, sinh vin ngi xung quanhdi t. Bn tri trc chnh l nn ca bn ngi n ln, ngy xa cdng lm th vin v thp th. Ngy nay tt c u ch l nn tr tri thnhng chng gy bit bao lng cm khi v khm phc cho ngi thm. Btng v cng ng trn trng thay, mt x ngho nh n , ni m o

Pht suy tn gn mi th k m mt ph tch nh Na-lan- li cchm sc chu o. Ngy ti n, y c mt mu nng m du v v muc xanh nhc ti dng nh y vn cn sc sng.

Ni Na-lan- c xy dng trong th k th hai l ni vin Pht hcch thc ra trong thi Pht ti th khu vc ny l vng t thing. N chcch Vng X 11 cy s v pha bc v mi ln Pht ri kinh thnh ny cavua Tn-b-sa-la i ln min bc, Ngi thng ngh trong vn xoiPavarika y. y cng l qu hng ca X-li-pht, v t c i tr

tu v cng l ni ng cht. n thi A-dc vng, nh vua cho xy mtngi cha ti v ba trm nm sau, mt nh vua nc Ma-kit- tn lSankraditya mi thnh lp ni y vin Pht hc. Vin ny khng phi ilu v cng trong th k th hai c mt nhn vt kit xut tn l LongTh 15 ra i, n Na-lan- tu hc v v sau tr thnh vin trng. LongTh l mt trong nhng lun s xut chng nht ca Pht gio, Ngi cxem l c Pht th hai, s xut hin ca Ngi l ln chuyn php lun th


30/142

hai. Ngi l ngi chu suy lun nht ca lch s Pht gio, l ngi sng lpTrung qun tng 16, ng thi li l v t thin th 14 ca Thin tng n truyn t c Thch-ca xung.

Tip ni truyn thng, sau Long Th l nhng th h ca ging s vlun s danh ting nh Thnh Thin, V Trc, Th Thn, H Php, Trn

Na, Gii Hin ging dy. Thi Na-lan- l mu

mc ca tnh khoa hc cu th. Ni y 18 trng phi Pht gio cathi k u c ging dy, t v-, tiu tha, Duy thc, nhn minh chon cc ngnh khc nh ton hc, y hc. C gio s nc ngoi cngc mi dy m ngi ni ting nht li l Huyn Trang. ng ti y hcDuy thc vi Gii Hin 17, lc v thy vin trng ny 106 tui. Khnh hng Trung Quc ny m t kin trc ca cc tinh x v ging ng

vi mt lng yu mn v s chnh xc m v sau cc nh kho c phi thanhn l hon ho 18.

l nm 637, khi Huyn Trang n Na-lan- v tha vi Gii Hin:Con t Trung Quc n v xin Ngi ch dy trit l Duy thc. Gii Hinkhc v mng r v k Huyn Trang nghe cch y khng lu ng b

bnh tng mnh sp cht. m n ng nm m thy ba v b-tt hin n,mc ba mu o khc nhau, v mc o vng, v o xanh thm, v kia o trng. l ba v Vn-th, Qun Th m v Di-lc v ch th cho Gii Hin phisng tip v i mt ngi t Trung Quc ti m ging dy. Ni y Huyn

Trang c truyn tha trc tip trit hc Duy thc, truyn t VTrc, Th Thn n cho Trn Na 19, H Php 20 v hc tr ca H Phpchnh l Gii Hin. Huyn Trang li y 15 thng hc tp v honthnh b Thnh duy thc lun 21, tng kt mi v i lun s 22 ca Duythc tng m ni nh Grousset l tng kt 700 nm t tng n .

i, th ra Na-lan- l qu hng ca hai trng phi v i ca Phtgio l Trung qun tng v Duy thc tng, mt ni v tnh, mt v tng.Chng u khc, chnh l ngun gc ca trit hc Pht gio i tha mngy nay n lan ta khp th gii, m Vit Nam cng tip thu.

Ti nhn quanh mt vng t vng v, hm nay khng ai n tham quan.Cm ng thay c n ni y. y l ni hng chc ngn ngi cunguyn v hc tp, hng chc th h ca thnh nhn gio ha, nh sngminh trit Pht gio t y chiu khp bn phng. Bit bao php l xy ra ni y, hi cc cnh cy ngn c ang rung rinh trong gi.


31/142

Ti bng nh ti Tch Thin 23. ng l mt cao tng thuc phi TrungLun sng khong th k th 7, 8. Tng truyn ng l mt vng t nhngth gii t-kheo v n Na-lan- hc tp. Th nhng khi ng mn chmch hc hnh th ng ch bit ng. Na-lan- hi l mt hc vin rtnghim khc, ng nh Huyn trang k: c ngy cc v u lun lun

bin lun. Nhng ai khng th bin lun v kinh in u khng c knhtrng v phi ln trnh v xu h. Th nhng Tch Thin cng chng chuln trnh v ng mn d nh s bu xu ng l li bing ng phi

b vin ra i. Ti ngy b th thch, ng ln ging ng, tuyn b s gingmt b lun mi v sau tng c tpNhp b- hnh lun 24. nchng th chn, ngi ng bt u bay ln khi gh, l lng trn khng vqua chng cui th ng mn ch cn nghe ting ng ni, thn ng binmt. V sau Tch Thin t chi chc vin trng vo rng lm th sn.B ch trch phm li st sanh, ng dng thn thng cho th vt sng li v

ni bi k:

Con nai trn bn n,cha h sng h cht,chng bao gi vng bng. khng g l Ng,sao li c th sn,hay tht ca th rng?i ngi i ng thng,m cc ngi li gi,ta l k li bing.

Ngy nay,Nhp b- hnh lun l kinh sch gio khoa ca Pht gioTy Tng v cch hnh x ca Tch Thin c dn chng ni yu thchtruyn tng.

Sau Tch Thin vi trm nm, cui th k th 12, Na-lan- b xa tntrn x n . C mt o qun mang tn mt gio phi n y hydit Na-lan- v c x Ma-kit-. Mi s vt khi ln n nh cao ca nu tr v vi s suy tn, l qui lut bt di bt dch, Na-lan- cng

khng trnh khi. Th nhng ni y ta c th t hi phi chng mt trongnhng nguyn nhn ca s suy tn qu sm ca o Pht ti n l s tptrung cao ti Na-lan-, s tp hp c t chc ca tn gio thnh nhngnh ch c tnh cch tng l, nht l li c cc vng triu ra sc h tr. l nhng nhn t lm Pht gio vng vo quyn lc v chnh tr, chngl mm mng ca mi tranh chp v thm ha. Ti nh n lch s Pht gioTrung Quc hay Ty Tng thng b bc hi sau mt thi k c cc


32/142

vng triu bit i. V trong thi i ngy nay ch tng l ca Pht gioTy Tng ang lm tai ha li thm mt ln na minh chng cho suy nghny. Hy lm theo Tch Thin vo rng lm th sn hay nh Gampopa, btu vin cao qu i tm Milarepa ni ch c c ho lnh. Li Lo T vangvng li vi ti ngy hm ti Na-lan- Vt mnh ln t gi, y l trio, Tri o mt sm25.

---o0o---

5. VUI P THAY THNH VNG X26

T Na-lan- i v pha nam khong 11 km l n Vng X, tcRajagaha, ngy nay tn l Rajgir. n Vng X khng my ai ng ngyxa y l kinh ca nh vua Tn-b sa la, ni m c Pht thng i khtthc. Ngy nay Vng X l mt th trn nh y bi bm nh mi ni ti

n , cch xa th trn vi cy s l ng khng mng qunh.

y l Vng X sao, ni m c Pht tng gi l vui p? Ngy xan l kinh ca Ma-kit-, l ni m Pht m 27 m t l c 32 ca chnhv 64 ca ph. T trc cng nguyn, sau khi A-x-th di i Hoa Ththnh th Vng X suy tn.

Kinh thnh Vng X ca nh vua ngy xa c xy mt cch himyu, xung quanh l ba ni vy bc. Dc trn cc nh ni nh vua cn choxy cc trng thnh mini, tng t nh vn l trng thnh Trung Quc

chng ngoi xm. Ngi thc hin cc trng thnh khng ai khc hn lA-x-th, lc ng cha phn li vua cha. Chc l qu ngn ngm chuyn xy40 cy s trng thnh, v sau A-x-th b Vng X, di i Hoa ThThnh. Ngy nay khch n Vng X th s thy pha bc ca Vng Xc c mt th trn nh vi mt ga xe la, cn thnh Vng X thu xangy nay khng cn ai . Ti i theo sn ni vi lng u hoi, ng nh tms ca Huyn Trang v lc ng n y th Vng X cng nt. Chm ngy xa Pht i kht thc by gi l mt con ng chy gia hai vchni, tha tht nhng bi cy con v y c di.

Ngy xa ngi du s mang tn C-m, lc cha c o tng ingang Vng X. Nh vua Tn-b-sa-la, ngi tr hn Pht nm tui bit dus ny c dng di vng tc, c phm cch cao qu mi ngh nhngmt phn t Ma-kit- cng tr v. Tht l chuyn i xa mi c ! Dnhin l ngi du s C-m t chi. D l chuyn him hoi nhng c lv khng l k du s b ngai vng ti nc mnh i khong hn su trm


33/142

cy s nhn mt ngai vng khc. Nh rng ngy xa su trm cy s i cvi thng mi ti.

Nghe vy, Tn-b-sa-la mi thnh cu C-m sau khi c o hy trv thm ng. c Pht nhn li v v sau Ngi ti Vng X rt thngxuyn v nh vua cng tng Ngi mt ngi vn trng ton tre tn l TrcLm (Veluvana), ch ny c rt nhiu sc. Vn Trc Lm ti Vng X lch thn thit ca Pht nn ta hay gp trong cc tp B kinh on sau y:Mt thi c Th Tn ti Vng X, trong vn tre Veluvana, ch nuidng sc.

Pht ging nhiu bi kinh ti y, thng l trong bui sng sm. Trongcc tp B kinh thnh thong ta cn thy cu: c Th Tn thy qu sm vo thnh Vng X kht thc nn. Hnh nh kinh thnh vng gi

quen dy mun, Pht thy ra i kht thc qu sm nn thnh thong Ngidnh th gi i thuyt ging cho k tm o m ngy nay ngi ta tm thyni dung trong cc bi kinh.

Ti tm n vn tre Trc Lm nm pha bc ca Vng X, ngy naykhu vn c nh nc n cho ro bc cn thn. Trong vn hin cnmt h nc trong xanh, h ny c Huyn Trang ghi trong k s cch y13 th k. H ny chnh l h Kalandaka, ni c Pht thng tm. Trongvn, ng li ngay ngn, hoa l xinh p v ti cht thy lng mnh an

bnh v hn. Ti mt ni trong vn hin cn mt s bi tre ln na xanh

na vng, mang l dy c. Theo Schumann 28 ni


34/142

H 4: S Vng X: Pha bc l th trn Vng X mi, pha trn bntri l vn tre Veluvana, gia l kinh thnh Vng X c, pha nam kinh

thnh l in giam vua Tn-b-sa-la (Bimbisaras Jail), bn mt ca in lvn Jivaka, pha ng bc l thp ha bnh th gii (Shanti Stupa) trn ni Bo sn v cui cng bn mt ch c vung l nh Linh Thu(Gijjhakuta)29 m on....l ng i b.

y ngi ta tm thy di tch ca mt s thp xy trong th k th 10, knim chi tranh ngy xa Pht lu tr.


35/142

Thi vua Tn-b-sa-la c mt v ng y tn l Jivaka, v bc s nyc nh vua ch th chm nom sc khe cho tng on v JIvaka cng tngcho Pht mt vn xoi mang tn Jivakambavana. Vn xoi ca Jivakakin c hn vn tre v ngy nay ti cn tm thy nn . Tuy gi l vnxoi nhng y phi l mt cng trnh xy dng to ln v kin c gmnhiu hnh lang di v hp m ngy nay ta thy nhng nn vi b nganggn mt mt. Theo Schumann th ngy xa, trn nhng hnh lang hp lmi bng t hnh vm nm trn nhng thn tre un vng.

Theo tng truyn nh y s Jivaka mi u rt d dt vi c Pht. Phichng l ci bnh ca ngi tr thc xa nay i vi cc v o s tmlinh, nhng khng bao lu sau, ng l mt c s ht sc nhit thnh. TrongTrung b kinh, ti bt gp kinh Jivaka vi cu m u: Nh vy ti nghe.Mt thi Th Tn tr ti Vng X, ti vn xoi ca Jivaka

Komarabhacca. Ngi n hi chuyn ln khng ai khc hn l nh ys ca chng ta. ng nghip v ca mnh, ng hi Pht lc no th c ntht. Sau khi nghe ging php, ni dung thm su hn hn chuyn n ung,ng phn khi xin Pht nhn lm c s v t nay cho n mng chung, contrn i quy ngng. Hay thay c tnh ca ngi tr thc xa nay, chahiu th d dt, hiu ri th c nhit tm. Ngi ta cho rng chnh ti vnxoi ny m Jivaka cha bnh cho cc t-kheo v mt s toa thuc cang c ghi li trong kinh tng Pali. Jivaka cng cho bnh nhn tmsui nc nng nm ngay ti Vng X. Trong k s, Huyn Trang vit lcng n th cn khong mi sui nc cn nng. Sau 25 th k, ngy naync vn cn nng, lc ti n th cn thy bin qung co tn thi mi dukhch tm nc nng.

Xc ng nht cho ti ti Vng X l lc n thm nn c ca cungin Tn-b-sa-la. Nh vua l ngi tng Pht na nc nhng Ngi khngly, cn khi ng tng con A-x-th c ngai vng th A-x-th vn cha antm, giam cha m vo ngc ti. T cung in ny, may thay Tn-b-sa-lavn thy c ni Linh Thu cch khng xa. Trong nhng ngy cui ica ng, tng truyn rng Pht Thch-ca dng thn thng vo ngc

ging php cho vua v hong hu. L mt ngi nhit tm v tri quanhiu thng trm cay ng, hn ng thm m gio php ca Ngi d nhtm vi sch sn sng n thuc nhum30 v huyn s k rng sau khi cht,ng sinh ngay vo tri T i Thin vng.

Vng X l ni Pht gp g nhng t quan trng nht ca tng gi, l X-li-pht v Mc-kin-lin. y l hai v i t, X-li-pht


36/142

c xem l tr hu nht, v kia l thn thng nht. Hai v ny l bnthn vi nhau, cng xut thn t ging di B La mn v cng gia nhp tnggi. V tr hu nht X-li-pht vn l ngi rt hay nghi k cc gio

php. Trc khi gp Pht xin qui y, X-li-pht gp mt t-kheo tn l A-thuyt-th 31 v ngc nhin trc phong ca v ny. X-li-pht hi thyca A-thuyt-th l ai, l cch hi thng thng thi . A-thuyt-th trli bng bn cu k:

Cc php nhn duyn sinhCng theo nhn duyn dit

Nhn duyn sinh dit nyPht i sa mn thuyt.

Vn l ngi tng suy t v php, X-li-pht trc ng l c sinh cdit ny ca bn cu Duyn khi k v r Mc-kin-lin xin gp ngay v

i sa mn. Chuyn din ra ti Vng X. V sau c X-li-pht lnMc-kin-lin u mt trc Pht v hi hu thay hai v u cht ti VngX c. Trong nhiu cha c khi ta thy tng Pht vi t hu hai bn l haiv tn gi ny.

c Pht cng gp nhiu v c s nhit thnh ti Vng X, trong s ta bit Tn-b-sa-la. Mt v khc rt quan trng l Cp C c 32 mtrong mt chng sau s c ni r hn. Th nhng Pht khng ch gpnhng ngi yu mn Ngi, Pht cng c k th m s vic cng xy ra ti

Vng X. Ngi l -b t-a33

. ng l em h ca Pht, gia nhptng gi v tr thnh mt thnh vin quan trng. Khong 8 nm trc khiPht nhp dit, ng mun thng lnh tng gi nhng Pht khng chp nhn.ng tm cch git Pht nhng khng thnh. Hy c li k s ca HuynTrang lc n thm Vng X, k v nhng ni chn lch s ny: Ngoica thnh Vng X v pha bc c mt ngn thp. Chnh ch ny -bt-a v vua A-x-th sau khi giao hu vi nhau th con voi say hic PhtPha ng ngi cha 34 l mt tng rt to, chnh ch ny -bt-a x hi Pht.

Ti n y v thy li tng ny ! i thi gian tri i 25 th knhng nhng iu tng chng nh huyn thoi vn cn. Bao nhiu iu xy ra trong th trn b nh ny. Sut mt thi gian hn 50 nm, t lc v dus C-m i ngang y cho n ngy triu tp hi ngh kt tp ln th nht,tt c nhng iu u xy ra cng ti ni y. Ngy nay c th c khchi ngang y m khng h bit lch s ca n v Vng X ch l mt con


37/142

ng nha nh chy gia hai sn ni tr tri. Vng X cng theonhn duyn m dit.

---o0o---

6. TRN NH LINH THU

nh Linh Thu i vi ti gn nh hoang ng, ti khng bao gidm ngh i mnh s c ngy n Linh Thu. Hm nay ti ch cn cchLinh Thu vi cy s, thy nh ni huyn thoi ny t xa, t in caTn-b sa la.

Trong s du khch n n m nu c ai n Vng X l ch thm Linh Thu. Ngi n gi Linh Thu l Griddhaguta, n l mt nhi nm pha ng kinh thnh Vng X. Do Linh Thu thu ht khch ncngoi nn ti th trn Vng X mi xy sau ny cng c mt vi khch snhin i, n khch hnh hng t Nht hay u M quen tin nghi. Chngti vo n tra mt khch sn mang tn Lotus (Hoa sen) v mi hay ni thtrn ho lnh ny m cng c khch sn trang b y my lnh ncnng. Vo snh ng khch sn ti thy ngay mt bc tranh ln v nhLinh Thu. Lng ti tot ra lng bit n cuc i v cm nhn mt nim rnr v hn. Khch sn ny ch m ca su thng ma ng, cn ma h th dukhch khng c ai n v qu nng.

Sau ba n tra, nhn vin khch sn ch ng cho chng ti i LinhThu, h ni vi anh ti x bng ting Hindu cch i ng th no thuntin nht. V khi n ni, chng ti mi hay Linh Thu khng h l mtvng hoang vu nh Vng X m l mt ni c nhiu ngi n chim

bi.

Theo dng khch hnh hng chng ti n mt trm i xe cp, lphng tin di chuyn thng thng trong cc vng ni non. T di thpnhn ln chng ti thy mt bo thp trng tot. Th nhng nh Linh Thuu ?

Xe cp dn dn a chng ti ln ni, th ra l ni Bo sn 35, nmpha ty bc ca Linh Thu. Trn nh ni ny, nm 1969 ngi Nht xymt bo thp cc ln mang tn Shanti Stupa (thp ha bnh th gii). Khin ni ti mi thy qu tht y l mt bo thp tuyt p vi bn tngPht hon ho nhn ra bn pha. Thng thng th ti c th b c na bui nhn ngm thp ny nhng ti n y v Linh Thu, nh ni thing


38/142

ling ny ang chim ly tm ti. Ti chy ra sn ca cng trnh bo thpnhn xung, th di kia l Linh Thu ! Linh Thu l sao, mt nh ivi mt chic sn nh bng hnh vung vung, tht l ni cch y 25th k Pht ging nhng b kinh quan trng hay sao?

Th ra xe cp ko chng ti ln rt cao, ti nh Bo sn ni xy bothp. Cch i l khch thm Bo sn trc, sau i b xung ni nLinh Thu. Lng ti c cht vng bn mt iu g cha r nhng tiho hc theo on ngi xung ni, i trc l mt vin lnh n dnng. Cng i, Linh Thu cng gn dn v r dn. Bui chiu bt nng,gi hi mnh.

V y ri, len li qua vi m ln, chng ti ti nh Linh Thu !Xc ng thay, i mnh n c ni ny.

y l mt sn vung nh, di khong hai mi mt, rng mi mt.y l ni din ra Hi Linh Sn cch y hai ngn nm trm nm m hinh ti nghe ng ti tng Linh Sn hi thng Pht, php hi m nhiungi hin nay cho rng n vn cn tip din.

Linh Thu c xem l ch c Pht ging php thm thm, dnh chocc bc thng tha, c mnh danh l ch Ngi chuyn php ln th hai.Trong mt bi ging ti i hc Harvard (M) 36, v i-lai lt-ma th 14hin nay ni: Ni dung ca nhng bi thuyt php ny l nhng bi kinh

thuc h Bt-nh ba-la-mt-av trong nhng bi kinh ny, ngi tathng k rng, rt nhiu mn ca Ngi (Pht) ngi, ch thin, a-tu-lav nhng loi khc tham d php hi ny. Nhng nu tng n niLinh Thu th ngi ta s nhn ra ngay l ci nh ca ngn ni ny ch cth cha c mi, cao nht l mi lm ngi. Vy th ch Pht thuyt

php phi l mt ni, mt hin tng m ch nhng mn vi nhng thinnghip hi hu, con mt thanh tnh, mi c th nhn thy c.

nh Linh Thu chnh l ni Pht ging b kinh Diu php lin hoa,trong Ngi khng cn l mt con ngi lch s c sng c cht na, mPht xut hin trong dng Bo thn, trong dng ca mt v Pht thnh tuPht qu t mun ngn kip trc. Trong kinh ny Ngi trnh by r cc

phng php khc nhau ca tam tha u ch l phng tin ca ngi chamun cu cc con ang vui chi trong mt ngi nh ang chy. Phm th16 (Th mng Nh Lai) trnh by r vic Ngi c o bn mi nm trc ti B- o trng hay s nhp Nit bn ch l dng ng thn ca Ngi


39/142

cho ngi i d tin d hiu ch Ngi thnh o khng phi trong i nyv cng s mi mi thng tr ti i ny. V ng chim ngng thay, nhLinh Thu chnh l tr x, l tnh ca Ngi. V th m hi Linh Snmi mi vn cn tip din vi hng vn b-tt v thin nhn. Ngi bnhthng, cn b v minh vy ph, thy th gii ny cn v thng v khau, th cng th, thy Linh Thu ch l mt ci sn nh trng xi-mng chc ch cho vi chc ngi.

Ti ch l ngi trn mt tht nn chiu hm ch nghe ting gi chiuv cm nhn mt cch tru tng rng mnh ang ng mt ch thingling. T nh ni Linh Thu ny, lng y u hoi ti nhn xung Vng Xngy nay ch l mt con ng chy gia hai trin ni. Ti nh li mt tc

phm ca Schumann hiu ti sao ngy xa Pht li c tr trn ny. TheoSchumann 37 th Vng X ngy xa l mt th nm trong lng cho,

xung quanh ton l ni khng c cht gi nn ma h hn phi nng khngkhip. c Pht v on ty tng c l cng khng chu ni ci nng v phirt ln ni, th nhng khng ln qu cao mn , trong c nh vuaTn-b-sa-la tin vic thm Ngi. D thng thay, cch gii thch logic camt ngi phng ty. Th ra ng thn ca Ngi cng s nng, cng chumi cnh sinh lo bnh t ca cuc i.

V sau trn ng i xung ni, qu nhin ti thy c bng : y lch nh vua cho ty tng rt lui mt mnh ln din kin Pht. i tipxung mt on li thy: y l ch nh vua xung xe nga, i b ln ni

thm Pht.

Trc khi xung ni khch c th thm ving cc ng thin nh caA-nan, i Ca-dip, X li-pht, Mc-kin-lin. Bao nhiu th h ca khchhnh hng n ch ny, bao nhiu lng thnh knh ta lan ni y mngy nay cn li l nhng ca ng bng dt vng lp lnh. i, nhngiu tng l huyn thoi khng ng li c tht c.

Trn ng xung ni, ngi lnh n dn ng ch cho ti thymt tng rt ging hnh chim ng, mt trong nhng l do m ngi ta tcho nh ni ny bit danh nh kn kn. Ti chp c hnh nh c ony, khng d g bt gp n trong mt ngy tri xanh nng sng nh hmnay (xem hnh 9).

Ti i xung chn ni, lng n hn. By gi ti mi bit lng mnhvng bn iu g. L ra ti phi i b ln ni, nh hng on ngi i


40/142

ngc t di ln, trong c c ng gi b c. Nhng ngi trong khchsn tng ti thch tin nghi ch mt con ng bt xng, i xe cp lncao ri t trn i xung cho khe. T pha di ti n nn nhn ln, ch cnthy xa xa hnh ca mt ng gi ngi n ng b v trn nh, ng lngi thu nhng s tin m khch cng dng ni chn thing ling ny.

Ln sau i ti nu c cho ti n Linh Thu li, ti s dnh mt ngy ib t Vng X ln nh, i li bc chn ca c Pht lc Ngi cn ti th.Nhiu nm v sau, ti c i tham bi nhiu thnh a ca c Thch-ca n , nhiu o trng ca cc v B-tt m Diu php lin hoa kinh nhc ti nh Vn-th, Qun Th m, Ph Hin Trung Quc, nhiu tuvin rt c ti Ty Tng. l nhng chn rt thing ling c mnh danhl t ng tm ca n , t i danh sn ca Trung Quc, thnh phca ch thin ti Ty Tng. Th nhng khng c ni no li trong ti

lng xc ng v bit n cuc i nh Linh Thu. Phi chng Linh Thuqu nh b ti thy u y cn c hi m v nh sng ca v o strong lc cc chn kia qu to ln mnh mng ? Nhng l tm t tht cati. Nu c mt ngy hi li i mnh u l ch ng qu nht tng i tith l ni Linh Thu.

---o0o---

7. T LINH SN NH V YN T

C nhiu truyn thuyt gii thch ti sao ni Linh Thu cn c tn lnh kn kn. C thuyt cho rng tn gi A-nan, mt v hc tr thn cnca Pht, trong lc thin nh trong ng b ma qu hin thnh chim knkn da nt. Ti khng hiu nu hin hnh con g th cn c ngi s chchim th my ai s. Li c ngi cho rng ni y chim kn kn hay n lmt. Cng c k ni rng ni ni y c hnh chim kn kn, thuyt nyxem ra ng vng hn c.

Nh ta bit, trong hn bn mi nm gio ha, c Thch-ca ging nhiu bi kinh quan trng ti Linh Thu. Cui i mnh, ni y Ngi

dng Bo thn ging b kinh Diu php lin hoa cho thin nhn cngnh loi ngi, b kinh i Tha ni ting m Pht t Vit Nam hay gi lkinh Php Hoa.

Cng trn nh Linh Thu ny, ngy n, c Thch-ca khng ni g,lng lng a mt cnh hoa ln cao. Hi chng chng ai hiu g c, ch cmt i t ca ngi l i Ca-dip mm ci, cng chng ni nng g.


41/142

Hnh ng nim hoa vi tiu ny l u ngun ca Thin tng, mt tngphi ch trng tm truyn tm, t gic ng khng cn v khng th sdng ngn ng vn t m dng tu gic vn c sn ni tm m tip cn vithc ti. Linh Thu l qu hng ca Thin tng, y cng l sui ngunca nhiu tng phi quan trng khc. i Ca-dip c xem nh T th nhtca Thin tng n . V sau i Ca-dip truyn cho A-nan, ri c th mdng truyn tha Thin tng tip din lin tc n gn ba mi i sau,trong c Long Th l truyn nhn i th 14 m ta bit.

Khong tm trm nm sau khi c Thch-ca nhp dit c mt k l hnht Trung Quc n thm Linh Thu. Ngi l mt v tng s, tn gi lPhp Hin, sinh khong cui th k th t. Nm 399, Php Hin ln ngthm n , thm cc thnh tch quan trng ca c Thch-ca v mi lmnm sau mi v nc, mang theo v s kinh in. Theo tp k s cn lu

li, Php Hin mang nhang n n Linh Thu, va dng hng, n tchy sng. Php Hin, bun n pht khc, li trong ni mt m vtng c kinh Lng Nghim nh li v o s ging kinh ny ti y.Sau Php Hin hn hai trm nm, mt i s Trung Quc lng danh khc lHuyn Trang, bit danh ng Tam Tng cng n chim bi Linh Thu.Trn nh ni Linh Thu ngy nay cn mt nn ghi li ngy xa cThch-ca tr ni y v ngn nm sau Huyn Trang ngh li qua m.V tng s Vit Nam u tin i Linh Thu c l l i Thng Thng, sinhtrong th k th by. i Thng Thng vi ba v tng s Vit Nam khc cngi vi nh s Trung Quc Ngha Tnh (635-713) bng ng bin n n, n tham bi Linh Thu v cc thnh tch khc, cui cng chng may bmnh ti x ngi.

Khng phi ch c l khch t xa n n , ngc li tng s n icc nc khc cng rt nhiu m con ngi y huyn thoi nht thi lmt tng s mt en, ru rm, tng mo nh mt v s. l B- t-ma, c l sinh nm 470. B- t-ma chnh l truyn nhn i th 28 v li cui cng ca Thin tng n , bt u vi i Ca-dip v A-nan.

Nm 520 B- t-ma ln ng i Trung Quc bng ng bin, theo

mt ti liu th c gh Vit Nam trc khi n Nam Kinh gp nh vua TrungQuc Lng V . Gp V , B- t-ma khai th yu tnh Thin tngrt r rng nhng vua khng lnh hi v lng cn b cc quan nim thin c,tt xu chi phi. B- t-ma thy c duyn cha ti, i v hng BcTrung Quc, vt sng Trng Giang n Lc Dng, ln ni Tung sn, cha Thiu Lm, chn nm ta thin quay mt vo vch.


42/142

Tng Thin tng nh th l t on, t Thin th 28 ri n iTrung Quc, Trung Quc th quay mt vo vch khng ni nng g. Nhngkhng phi, trong mt ngy y tuyt n, c ngi rt dao t cht cnh tayt lng thnh khn, xin B- t-ma khai th. Ngi l Hu Kh (487-593). Ch nghe mt cu an tm, Hu Kh i ng, tr thnh truyn nhnca B- t-ma, i sau gi l nh t ca Thin tng Trung Quc. HuKh truyn cho Tng Xn, v tam t ny sinh ra lc no khng r ch bittch nm 606. Tng Xn sau truyn cho o Tn (580-651), ri v nytruyn li cho Hong Nhn (601-674). Cc v truyn nhn ny u sng mtcuc i k d, gic ng qua nhng cu vn p xem ra ng ngn, mi ngimi khc nhng ging nhau ch ly tm truyn tm, thy tnh thnhPht lm gc. n i th su, vi Lc t Hu Nng (638-713) th tnhcch bt lp vn t mi t tt nh v Hu Nng mi u ch l mt anhchng tiu phu m ch. V sau, Hu Nng khng c truyn nhn chnh thc,

thin Trung Quc c xem l c su v t, nh thin n c 28 v. Thnhng Hu Nng l ngi khai sng Thin Trung Quc rc r hn ai ht, li cho hu th v s thin s xut chng v mt dng truyn tha mnh litn th k th 11 v c n ngy nay.

Thin tng khng dng Trung Quc. T th ba Tng Xn vn c thc tr, trong c mt v tn l T-ni-a Lu-chi 38. V ny sinh nm nokhng r, ch bit tch nm 594. Sau khi ng php xong, T-ni-a Lu-chi iv phng Nam, n Giao Ch, ng cha Du ngy nay, thuc tnh H BcVit Nam. Ti y T-ni-a Lu-chi khai sng dng Thin Vit Nam, truyn19 i, n th k th 13, c nh hng mnh ln n cc vua thi L.

Song song, trong s hc tr sau my i ca Hu Nng c mt v ninng rt t, c gi tn l V Ngn Thng. Nm 820, V Ngn Thng v

phng nam n tnh Bc Ninh Vit Nam ngy nay, khai sng mt dngThin mi, truyn 17 i, cng n th k th 13.

Trong th k th 11 mt v thin s Trung Quc tn gi l Tho ng,khng r v duyn c g i lu lc tn Chim Thnh. Tho ng b vua

Vit Nam l L Thnh Tng bt lm t binh trong mt trn chinh pht ncny nm 1069. May thay cho Tho ng, L Thnh Tng l mt nh vuatrng o l. Bit Tho ng l mn ca thin s Tuyt u TrngHin, L Thnh Tng phong lm Quc S, t nhn mnh lm hc tr. Cngli l mt iu m ch ngy xa mi c. Sau , Tho ng khai sng dngThin th ba ca Vit Nam, truyn c su i, ko di n cui nh L.


43/142

Khc vi Thin Trung Quc chia thnh ng gia tht tng, hu nh bathin phi Vit Nam ch i ngy hp nht. Qua u th k th 13, ba dngT-ni-a Lu-chi, V Ngn Thng v Tho ng nhp li mt dng duynht. Khng r c duyn no m lch s Vit Nam li sn sinh nhiu nhnvt li lc trong cc th k 12,13 ca i L Trn. Di nh hng ca TrnThi Tng v Tu Trung Thng S, ba dng Thin tp hp thnh mt,xut pht t ni Yn T, hin nay thuc tnh Qung Ninh, gi l phi ThinYn T. Ti Vit Nam ni Yn T tr thnh nh cao vi vi ca mt dngThin va rt qu tc va rt ngh s.

Gia th k th 13, mt nhn vt kit xut ra i, l Trn Nhn Tng(1258-1308). Va lm vua chm lo bo v b ci, va l thin s t o,Trn Nhn Tng tr thnh t th su ca dng Thin Yn T. Nhng vnhn cch ca Trn Nhn Tng qu rc r, i sau tn ng lm s t, ly

hiu Trc Lm ca ng t tn lm phi Thin Trc Lm, mt dng Thinc tnh nhp th. Nm 1304, Trn Nhn Tng ch thn i c nc tmtruyn nhn, gp ngay mt thiu nin c o nhn, lin truyn php cho,ngi l Php Loa (1284-1330), t th hai ca Trc Lm. n nm 23tui, Php Loa gp mt nhn vt k d, lc 51 tui, tn gi l HuynQuang. Huyn s chp rng, m ca Huyn Quang l L Th, ba mi tuim cha c con, hay n cha cu nguyn. u nm 1254, tr tr cha l sTu Ngha m thy trong cha n uc sng choang, c Thch-ca ch tngi A-nan m bo, ngi hy ti sinh lm php kh ng v nh liduyn xa. Nm L Th sinh Huyn Quang. Gp Php Loa, HuynQuang tn lm thy mc d thy tr hn mnh gn ba mi tui.

Duyn xa l duyn g? ng Vit Nam tht ra l c duyn vio Pht, Vit Nam n vi o Pht sm hn c Trung Quc. Trong th kth nht sau cng nguyn, ti Vit Nam hnh thnh mt trung tm oPht l Luy Lu, thuc Bc Ninh ngy nay. Luy Lu pht trin song songvi hai trung tm ca Trung Quc l Lc Dng v Bnh Thnh 39. ThinVit Nam xut pht c trc khi B- t-ma n Trung Quc. Trongth k th ba, tng s Khng Tng Hi ngi Giao Ch vit lun gii v

i Tha v Thin tng cho nn nhiu ngi cho rng Khng Tng Hichnh l ngi sng lp Thin Vit Nam, khng phi i n lc ThinTrung Quc du nhp.

Ngi i sau tn ba v Trn Nhn Tng, Php Loa, Huyn Quang ltam t Thin Vit Nam, xng danh ngang hng vi su v T Thin Trung


44/142

Quc v 28 v T Thin n . Ni Yn T ca Vit Nam, Tung sn caTrung Quc v Linh Thu ca n l ni sn sinh cc dng Thin .

Sut by th k sau Trn Nhn Tng, trong v s nhng ngi nthm Linh Thu, c mt a con chu lc loi ca ng ng ngn ng trnni chiu nay. i, con ngi ch thc ca bao v thnh nhn hu nh chmtrong bng ti ca lch s. Thng ngi ta ch bit Trn Nhn Tng l mtnh vua gii bo v b ci, no ng l mt i s t o m hc thut vnhn cch ca ng truyn tha cho cc th h n ngy nay. TngHuyn Trang ch l mt nhn vt huyn thoi, s ph hin lnh ca TnHnh Gi, no ng l mt nh dch kinh tc tuyt v vn chng v nidung, sng lp c mt tng phi i tha ti Trung Quc. Tng B- t-ma ch l t s v cng Thiu Lm, no ng l k khai sng Thin tngmin ng , m ng cho v s ngi cu hiu bit. Tng c Thch-

ca l mt ng bt hoang ng, no ng l mt con ngi tng sng, tnghot ng, tng cht trn tri t ny.

Ri Linh Thu vi lng u hoi chiu hm , ti ch c th nhc li yli ca Schumann: Chuyn hnh trnh theo du chn c Pht l mt nimvui, ng thi l mt cm hoi xao xuyn, v phn ln cc ni Ngi tchn n, ngy nay ngi ta ch cn tm thy s nt v hiu qunh. Nhngtnh v thng ca vn s h chng phi l thng ip ca Ngi ? Ngichng ni rng Php s c ngy b qun lng, nhng s c khm phli mt cch mi m ? C th n qun ngi con trai v i ca

mnh, nhng ti cc ni khc chu , m cng trong cc tm hn ti chuu v M, th thng ip ca Ngi vn cn sinh ng. Chng ta hy mngvui rng, c mt u c u vit thu hiu ci Kh v nguyn nhn ca nv ch r cch gii thot n nm ngay ni chng ta.

---o0o---

8.DI CY B

Thp Ha Bnh th gii ti ni Bo sn tht ra l mt cng trnh ng

chim ngng, ri cho n l thp nm cnh ngn Linh Thu qu thingling nn thp b lu m khng t. Ti bn pha ca thp ny ta c th xem

bch ha ca bn cnh v cuc i c Pht, cng l bn chn thing "tng tm", m khch hnh hng ai cng n tham bi, l: ch n sinhca Ngi ti Lm-t-ni, ch Ngi c o ti Bodh Gaya (B- otrng), ch Ngi bt u ging php ti Sarnath (Lc Uyn) v ch Ngi


45/142

nhp dit ti Cu-thi-na (Kusinara). Trong bn ch th B- o trng tiBodh Gaya c xem l thing ling nht. Hm nay ti n nh l.

Bodh Gaya l mt a danh quan trng trn bn n , n ch cchLinh Thu khong 50 km ng b v hng ty nam. Cn trong k c cati t ngy cn nh da theo mt tm hnh th ch Pht c o l mt cy

b- v cnh cy l mt con sng, sng phi c tn gi l Ni-lin-thuyn.

Tri qua ngn nm con sng ny vn cn v ngy nay c tn Nilajana.N ch l mt con sng nh, ti Bodh Gaya, n nhp vi sng Mohana chyngc ln pha bc v lm thnh sng Phalgu. Hai con sng ny ma khkhng c nc v lng sng tr thnh mt bi ct rng c cy s. Sng Ni-lin-thuyn l ni Pht bng qua, n mt cy b-, t b php tu kh hnh

v dng php thin nh m tm ra chn l. Trong thi , phng phpnhn thc t b kh hnh v p dng thin nh - l mt cuc cchmng, l mt trong nhng iu lm nhiu ngi gi Pht l "nh ph phn"n gio.

Trc nh n s C-m tu kh hnh ti Uruvela, nm bn b namNi-lin-thuyn. y l ni nm thy t-kheo m ng u l Kiu-trn-nhqui phc Pht v hn rng ai gic ng trc phi gio ha cho nhng ngicn li. Sau nm nm tu kh hnh, Ngi n vi mt nhn thc khc, trongkinh k li: "c B-tt th nhn sa v cm ca mt nng tn n tn l

Sujata. Ngi ngm t chi r ri trong dng nc thanh tnh ca Ni-lin-thuyn v bc v pha Bodh Gaya, n cy b- thing ling, ri mt tnm c ti di chn cy, l ta kim cng v bt u ngi thin nh".

Ngy nay cy b- vn cn v ch Ngi ngi thin nh c o trthnh chn hnh hng ni ting nht ca Pht gio.

Ti n th trn Bodh Gaya bui ti sm hm sau n chim bi nichn thing ling ny, ch c v trong mt bc tranh th Pht, c l l

bc tranh u tin ti thy trong thi th u. Ngy i vi ti c Phttru tng xa vi nh ng Ngc Hong thng , cy b- hay ln ncxanh trong tranh ch l nhng hnh nh tng tng. Bi th khi bc chnvo chn ny, tm xem cy b- lng ti y cm xc.


46/142

H 10: Gc cy b-.

Gc cy c bc xung quanh bi lan can bng xi-mng. Vi nhiu mul phn cu nguyn c tn Ty Tng cng dng. Pha bn mt lchn thp i b-

Cy b- l y ! l mt ngn cy khe mnh cao vt, trn cao lnhng chic l long lanh mu lc rc r di nng mai. L b- m uca n nhn v di th ti thy nhiu, nhng y gc ca n rt cao,cnh mang l nm tut trn xa khng vi ti c, nhng chic l hu nhvui ci trong gi sm. Thn cy y nhng on mu vng sng, lnhng ch m khch hnh hng cng dng bng cch dt vng mng nhgiy ln cy. Xung quanh cy ton l phn cu nguyn kiu Ty Tng ln

c ng sc ca Pht gio. Ngi i ng nh hi, h chen chc nhau thpnhang chp hnh. Mt on tr con hc sinh n , a ny nm cho quna kia i thnh mt ui di i vng quanh thnh a, mt my hn nhin.C v b-tt no ha sinh lm mt ngi trong on tr con khng ?

Ti ch bt ngi i vo st thn cy. Ni y cn c mt phin dy khong mt tc, c ph la cn thn. Ngi ta cho rng phin c t thi vua A-dc trc cng nguyn, n ghi li ch c Pht ngi. chnh l hin thn ca "kim cng ta" trong th gii vt cht ny mkch thc thc s ca n ht sc n mt khng my ai hiu ht. Chng ti

im lng thp nhang, tm ch ngi thin nh di cy b-.

Hy th lm theo Pht bng cch thin nh nhn thc th gii. ngha ch thc ca cuc i lm ngi l, chnh l c hi qu bu nhn thc th gii v cch nhn thc c hiu qu nht l ch v qun trongthin nh. l kt lun ca Ngi nhng tic thay i vi ti li l iu khlm nht. T xa tm ti hay tn lon khi ngi thin nh, i vi ti khng


47/142

c g kh hn s nh tm. Di gc b-, ti ngi vi lng cm xc, cl tm ti chng nh c g v tm si ni. Lm sao ti tnh tm c khinh rng ngay ti ni ny cch y hai ngn nm trm nm c mt bc thyngi thin nh ni y v t gic ng. y l ch m ngi , ni nhSchumann trong chng trc, thu hiu ngun gc ca ci Kh v

phng cch gii thot khi n.

Bn cnh ti c mt ngi c khun mt chu , c l ngi Nht, cngang ngi thin nh. Ngi mt lc ti pht hin l anh ta c tt, thnhthonh anh vung chn ma tay mt cch bt bnh thng. Khun mt anhsng lng nhng hnh nh thn th anh khng yn, xem ra n hot ng clp vi anh. Tay chn ca anh hot ng c lp xem ra cng nh tm cati tn lon. Cha bao gi ti thy thng mt ngi xa l nh th. Quhng anh u, ai ch ng cho anh n y, phng tin u cho php

anh i con ng vn dm ny. Thn anh khng bnh thng nhng tm anhliu c sng sut khng, hi ngi bn o ang ngi bn ti thin nh digc cy thing. Mt iu ti tin chc chn ngy hm l anh s lnh bnh,d bnh thuc tm hay thuc thn, v y l ni l ch pht

Documents

Mui Huong Tram - Ky Su Du Hanh an Do Trung Hoa Tay Tang - Nguyen Tuong Bach