Kasaysayan ng Mundo: Isang Pagbabalik-tanaw

" Life can be understood backwards, but it must be lived forward."

Sinasabi na ang tanging daan upang maunawaan ang kasalukuyan, para sa ikagaganda ng kinabukasan ay sa pamamagitan ng pagbabalik-tanaw sa nakaraan. Ang pagsilip sa mahaba at masalimuot na kasaysayan ng bawat nilalang sa daigdig na ito ang makapagpapaliwanag sa lahat ng pangyayaring dumadatal sa ating buhay dito sa mundo.

Tayo ay nasa yugto ng kasaysayan ng mundo na tinatawag na Makabagong Panahon, o Modern Age. Ngunit bago marating ng tao at ng mundo ang bahaging ito ng kanyang kasaysayan, marami ng mga pangyayari ang gumimbal sa mga elemento ng oras at panahon dito sa daigdig. Nagsimula ang lahat sa pagkakabuo ng daigdig, sa pamumuhay ng mga pre-historikong nilalang kasama ang ebolusyon ng tao, ang pag-unlad ng mga kabihasnan buhat sa mga kultural na paniniwala, sa pagyabong ng mga kaalaman, kultura at pamamaraang lalong nagpaunlad sa pamumuhay ng tao, ang pagpapalawak sa kanilang "daigdig" na ginagalawan, pagsinay ng kasakiman at pagkakaisa sa sangkatauhan, hanggang sa marating ang mundo sa labas ng Earth, at maabot ang kasalukuyang panahon. Sa mahigit 4.6 bilyong taong kasama ang mundo sa kalawakan, iba't iba nang pangyayari at kaganapan at humubog sa kasaysayan nitong planetang itinuturing ng sangkatauhan bilang pinakamahalaga.

Sa mga pangyayaring nagaganap ngayon sa daigdig, na hindi lubusang maintindihan ng mga tao dito sa mundo, maaaring ang tanging daan upang maunawaan ito ay sa pagbabalik sa nakaraan, sa kasaysayan ng mundo, at maaaring ito ang magbigay liwanag sa madilim na kasalukuyan tungo sa maliwanag na kinabukasan. Ang mga bagay-bagay na nangyari noon ang tanging magbibigay-ilaw sa mga bagay-bagay na nangyayari ngayon, at marahil sa nakaraan natin maapuhap ang daan tungo sa kaunlarang kasundo ng bawat nilalang dito sa daigdig.

Ngunit, kahit na nasa kasaysayan ang kasagutan, hindi tama na mabuhay na lamang tayo sa nakaraan. Anong saysay ng pagkakadalubhasa sa mga pangyayari 'noon' kung hindi naman magagamit upang maayos ang 'ngayon?' Tunay ngang mahalaga ang nakaraan, ngunit hindi dapat doon na lamang matigil ang kasaysayan, dapat ang bawat araw na dumaraan ay maging kasaysayan, ang mundo ay magpatuloy sa pag-ikot at ang tao kasama na ang lahat ng nilalang ay magpatuloy sa pag-unlad.

Tunay nga ang kasabihang ang buhay ay mauunawaan sa pamamagitan ng kasaysayan, ng nakaraan, ngunit dapat ay isabuhay sa direksyon ng hinaharap.Kasaysayan ng Mundo: Isang Pagbabalik-tanaw

Kami, mga mag-aaral sa Pamantasan ng Regina Carmeli, ay lumikha ng Blog na ito bilang proyekto sa Araling Panlipunan III - Kasaysayan ng Mundo.

Layunin ng blog na ito na:1. Makabuo ng pinagsama-samang aralin mula ng Unang Markahan hanggang sa Ikatlong Markahan ng panuruang taon sa Kasaysayan ng Mundo2. Maihatid ang mga araling may kaugnayan sa pag-aaral ng Kasaysayan ng Mundo at iba pang bagay na may kinalaman dito.3. Mabuksan ang isipan ng mga kabataan ukol sa Kasaysayan ng Mundo tungo sa isang magandang kinabukasan

Mahalagang matimo sa puso't isip ng bawat kabataan ang mga pangyayaring humubog sa kasaysayan ng tao at ng mundong kanilang ginagalawan, upang sila'y maging mga tunay at ganap na mamamayan ng mundong ito na lilikha ng bagong kasaysayan.

Mas lalo naming masusukat kung gaano kaepektibo ang blog na ito kung magbibigay kayo ng mga komento/suhestiyon. Maraming salamat!

Ang Pag-usbong ng Kabihasnan sa Mundo

T H U R S D A Y , J A N U A R Y 1 , 2 0 0 9

ANG PAG-USBONG NG KABIHASNAN SA MUNDO 

Katuturan ng Kabihasnan  nagmula sa salitang "civis" o "civitas" (lungsod)

mataas na lebel ng pamumuhau

KALINANGAN/ SIBILISASYON

maunlad na pamumuhay

Mga Salik ng Pagkakaroon ng Kabihasnan 

organisadong pamahalaan

sining/ panitikan

relihyon/ pagsamba

kalakalan

teknolohiya

edukasyon (agham at matematika)

sistema ng pagsulat

Ekonomiya

istruktura

antas o uri ng tao sa lipunan 

ANG KABIHASNANG MESOPOTAMIA 

 

Matatagpuan ito sa rehyon ng Fertile Crescent

Ang salitang Mesopotamia ay nagmula sa mga salitang Greek na meso na ang ibig sabihin ay

“pagitan” at potamos o “ilog”.

Nangngahulugang lupain sa dalawang ilog. Dalawang ilog ang dumadaloy rito: ang mga Ilog

Tigris at Euphrates na parehong nagmula sa kabundukan ngArmenia at tumatagos sa Golpo

ng Persia.

Ang Ilog Tigris at Euphrates ay nagiiwan ng matabang lupa na ginagamit naman sa pagsasaka.

At nagsisilbi din silang daanan ng mga kalakal na patungong Golpo mula sa

dagat Mediterranean.

Sa Mesopotamia nahubog ang apat na kabihasnan: ang Sumer, Babylonia, Akkad, at Assyria

Ang Mga Sumerians 

3000 - 2340 B.C.E. 

Ang Katimugang Mesopotamia ay tinawag na Sumer. Ang mga pamayanang malapit sa ilog ay

bumuo ng 12lungsod-estado na pinamumunuan ng isng lugal o hari.

Matatagpuan sa bawat lungsod estado ang mga templong tinatawag na ziggurat.

Ito ay nagsisilbing tahanan at templo ng patron o diyos ng isang lungsod. Ito ay sagradong lugar

kung kaya’t tanging mga pari lamang ang maaring pumasok dito.

 

Ang mga diyos nila ay anthropomorphic o may katingaan at kaugaliaang pangtao.

Ang mga kaganapan sa Sumerian ay nagagawang itala sa pamamagitan ng kanilang sistema

pagsulat. Ito ay tinatawag na cuneiform na nag ibig sabihin ay hugis-sinsel o wedge-shaped.

 

Ang mga Sumerian ay nagsulat sa clay table o mga basing luwad na lapida gamit ang stylus.

 

Ang mga Sumerian ay may sasakyang pandigma na tinatawag na chariot.

 

Nalikha rin ng mga Sumerian ang gulong at araro.

Ang ilan sa mga tinatanim ng mga Sumerian

aybarley,chickpeas,lentils,millet,wheat,dates,lettuce,leeks, singkamas, mustasa, sibuyas at

bawang.

Ang mga Akkadians 

2340 - 2100 B.C.E. 

 

Pagbagsak: 

Ang mga lungsod sa katimugan ay nagsimula muling isulong ang kanilang pagiging malaya.

Pangunahin sa mga lungsod na ito ay ang Ur sa ilalim ni Ur Nammu, ang lungsod nba ito ay

naging kabisera ng isang imperyo na kumalaban sa Akkadian. 

2100 B.C.E.- panandaliang nabawi ng Ur ang kapangyarihan nito at pinamunuan ang Sumer at

Akkad, at nagpatayo rin ng ziggurat si Ur Nammu sa Ur.

Sa ilalim ng pamumuno ng apo ni Ur Nammu na si Ibbi-Su ang Ur ay bumagsak sa pagdating ng

mga Amorite at Hurrian sa Mesopotamia.

Ang mga Babylonians 

1792 - 1595 B.C.E. 

Ang lungsod ng Babylon ay nagsimulang lumakas na humantong sa pagsakop

ng Mesopotamia at paghahari ni Hammurabi mula 1792 hanggang 1750 B.C.E.

Ang Babylon ang naging kabisera ng Imperyong Babylonia.

 

Hammurabi's Code 

Ang katipunan ng nga batas ni Hammurabi, na mas kilala bilang Code of Hammurabi o Batas ni

Hammurabi, ay isa sa pinakamahalagang ambag ng mga sinaunang tao sa kabihasnan.

1595 B.C.E- sinalakay ng mga Hittite mula sa Anatolia ang Babylon. Matagumpay sila at nakuha

nila ang estatwa ni Marduk, ang patron ng Babylon.

Pinaniniwalaang ang mga Kassite na naghari sa Babylon at ang kaharian ng Hurrian sa Mittani

sa hilaga ang namayani sa Mesopotamia.

Ang mga Kassite at Hurrian ay mula sa mga tala ng New Kingdom sa Egypt at Hittite sa kanluran.

Ang mga Hittite ay orihinal na nagmula sa hilagang-silangang bahagi ngBlack Sea.

Ang mga Assyrians 

1813 - 605 B.C.E. 

Ang Assyria ay matatagpuan sa bulubunduking rehiyong nasa hilaga ngBabylonia

Ang rehiyong ito ay nagmula sa sa Tigris at umaabot hanggang sa mataas na kabundukan

ng Armenia.

Shamshi-Addad I (1813B.C.E.-1781B.C.E.)- napasakamay niya ang Ashur ang unang kabisera

ng Assyria.

==> Ng pumanaw si Shamshi-Addad I

·Nagsimulang bumagsak ang imperyo .

·Ang hilagang bahagi ng Ashur ay naging bukas sa

pananalakay. 1120 B.C.E - Tigalath-Pileser I kinilala siyang pinakamahusay na hari sa Assyria, ay nagawang

supilin ng mga Hittite at maabot baybayin ng Mediterranean. Siya ang tinuturing na tagapagtatag

ng imperyong Assyrian.

Ashurnasirpal II- isa siya sa mahalagang pinuno ng Assyria na nagpadala ng mga ekspidisyong

militar pakanluran upang mapasakamay amg mahahalaganh rutang pangkalakalan at

makatanggap ng tribo mula sa mahihinang estado.

745 B.C.E – napasakamy ni Tiglath- Pileser III ang kapangyarihan at isinailalalim ang iba pang

mga estado sa isang imperyo.

Pinalawig pa ng mga haring Assyrian ang imperyo na umabot mula sa Iranhanggang Egypt.

Kabilang dito ang haring sina Sennacherib at Essarhaddon .

 Sa pagkamatay ni Essarhaddon noong 668 B,C.E

 Siya ay hinalilihan ng kanyang anak na si Ashurbanipal na

kinakitaan din ng maayos na pamamahala.

Ang mga Chaldeans 612 - 539 B.C.E. 

Ang Chaldean ay mtatagpuan sa katimugang bahagi ng Babylonia at kanang pampang

ng Euphrates River.

612 B.C.E- Panibagong imperyo ng Babylonia ang tinatag at pinamunuan ito ng isang hari mula

sa Chaldean si Nabopolassar (612 .BC.E – 605 B.C.E)

625 B.C.E – Pinamunuan niya ang isang pag-aalsa laban sa imperyo ng Assyrian na siyang

kumontrol sa Babylon sa loob ng halos dalawang siglo.

627 B.C.E- dalawangpung taon matapos ang pagkamatay ni Ashurbanipal , angAssyria ay muling

nasadlak sa tunggalian at pagkawasak.

614 B.C.E. – isang hukbo sa ilalim ni Cyaxares ng Medes ang sumalakay sa lupain ng Assyria at

winasak ang lungsod ng Ashur

621 B.C.E. – Nasakop ng magkatuwang pwersa ni Cyaxares at Nobopolassar, ang hari

ng Babylon, ang lungsod ng Niniveh.

609 B.C.E. –tuluyang pinuksa ang natitirang hukbo ng Assyrian sa ilalim ni Nebuchadnezzar II

anak ni Nobopolassar.

610 B.C.E. – 605 B.C.E. – Nakipagtunggali si Nobopolassar sa Egypt.

Sa ilalim ng pamumuno ni Nebuchadnezzar II, natamo ng babylonia ang rurok ng kadakilaan.

Ang Babylon ay naging isa sa mga pinakamahalagang lungsod sa buong daidig sa kanyang

panahon.

Hanging Garden of Babylon ipinagwa ni Nebuchadnezzar II para sa kanyang asawa, kinikilala ng

mga Grek bilang isa sa Seven Wonders of the Ancient World.

 

PAGBAGSAK: Ang 60 taong pamamayani ng Babylonia ay muling nasadlak sa panganib sa

panahon ni Nabonidus nang masaksihan ng Mesopotamia ang pag-usbong ng panibagong

kapangyarihan mula sa silangan, ang mga Persian.

539 B.C.E.- ang hukbo ni Cyrus the Great ng Persia ay nilusob angBabylon.

Napasailalim sa kanyang kapangyarihan ang lungsod, kabilang na ang buong imperyo. Ang

Mesopotamia ay tuluyang naging bahagi ng mas malawak na imperyo ng mga Persian na

umabot sa Egypt Hanggang India. Sa pagusbong ng sibilisasyong Greek at ang pagbagsak ng

imperyo ng Persia sa mga kamay ng hari ng Macedonia na si Alexander the Great.

ANG KABIHASNANG PERSIA  Ang mga Persian ay nagatatag ng isang malawak na imperyo at tinwag nila itong Imperong

Achaemenid.

Nagsimulang manakop nagmga Persian sa panahon ni Cyrus the Great (559 B.C.E. – 530

B.C.E.) at napasailalaim sa kanila ang Medes at Chaldean sa Mesopotamia at Asia Minor

(Turkey)

Darius the Great (521 B.C.E.-486 B.C.E.), - umabot ang sakop ng imperyo hanggang India.

Hinati ang mga imperyo sa mga lalawigan o satrapy at pinamahalaan ng gobernador o satrap.

Royal Road – may habang 1,200 milya mula Surdis hanggang Susa. Dito ngalalakbay ang mga

mangangalakal, opisyal at mensahero.

Zoroastrianism – relihiyon ng Persia na lalong nagpatanyag sa kanila. Ipinangaral ni Zarathustra

o Zoroaster. Isa itong paniniwala ukol sa labanan ng mabuti at masama at pananagumpay ni

Ahura Mazda, ang diyos ng kabutihan.

ANG KABIHASNANG TSINO 

Heograpiya Ang kabihasnan sa China ay umusbong sa tabing-ilog, malapit sa Yellow

River o Huang Ho at Yangtze River.

 

Mga Dinastiya sa Tsina 

 

Mga Kontribusyon at Pamana 

Astronomong Tsino

Kalendaryo batay sa paglitaw ng araw at buwan

Sulatan ng taon batay sa pag-ikot sa mundo

Halaman bilang paggamot sa tao

Kompas na patnubay ng barko sa dagat

Masining na kasangkapang yari sa tanso

Sistemang decimal

Panghuhula at pakikipag-usap sa mga espiritu

Tatlong uri ng pagsulat

ANG KABIHASNANG INDUS 

Heograpiya 

 

Ang lambak ilog Indus at Ganges ay makikita sa Timog Asya.

Ito ay binabantayan ng matatayog na kabundukan sa Hilaga.

Ang kabundukan ng Himalayas at ng Hindu Kush ay may ilang landas sa ilang kabundukan

nito,tulad ng Khyber Pass.

Khyber Pass - Nagsisilbing lagusan ng mga mandarayuhan mula sa Kanluran at Gitnang Asya.

 

Lupaing Indus 

Ang lupain ng Indus ay di hamak na mas malawak kaysa sa sinaunang Egypt atMesopotamia

Sakop nito ang malaking bahagi ng Hilagang Kanluran ng dating Indiaat ang lupain kung saan

matatagpuan ang Pakistan sa kasalukuyan.

 

Ilog Indus 

Ang tubig ng ilog ay nagmumula sa malayelong kabundukan ng Himalayas sa Katimugang Tibet.

Ito ay may hababng 1,000 milya na bumabagtas sa Kashmir patungong kapatagan ng Pakistan.

Ang pag-apaw ng ilog ang nagsisilbing pataba sa lupa na nagbibigay daan para malinang ang

lupain.

Ito ay nagaganap sa pagitan ng Hunyo at Setyembre.

Sa kasalukuyan ang India ay isa lamang bansa sa Timog Asya.

Kabihasnang Harrapa 

2700 - 1500 B.C.E. 

Ang kabihasnang Harappa na natuklasan sa lambak Indus ay tinatayang umusbong noong 2700

B.C.E.

Ang Harappa ay matatagpuann sa kasalukuyang Punjab na bahagi ngPakistan.

Sa kabilang dako ang Mohenjo-Daro ay nasa katimugang bahagi ng daluyan ngIndus River.

Lungsod 

Ang bawat lungsod ay may sukat na halos isang milya kwadrado at may tinatayang halos 40,000

katao.

Malalapad at planado ang mga kalsada.

Hugis-parisukat ang mga gusali

Ang mga kabahayan ay may malalawak na espasyo,at ang ilan ay may ikalawang palapag

Ang pagkakaroon ng mga palikuran ay itinuturing na kauna-unahang paggamit ng

sitemang alkantarilya o sewer system sa kasaysayan

Pamahalaan 

Walang tala ng mga pangalan ng hari o reyna o namahala rito.Wala ring impormasyong naitala

tungkol sa kabuhayan dito kung sila ba ay napopondohan sa pamamagitan ng pagbubuwis.

Dibisyon sa Lipunan 

Ang lipunang Harappan ay kinakitaan ng malinaw na pagpangkat-pangkat ng mga tao.

Ang ganitong dibisyon sa lipunan sa lipunan ay nanatilisa India hanggang sa kontemporaryong

panahon.

Uri ng Lipunan 

Masasabing may hirarkiya ng uri ng lipunan ang Kabihasang Indus.

Ang mga nakatira sa mataas na moog ay masasabing naghaharing uri

Kabilang sa kanila ang paring-hari, mga opisyal ng lungsod at eksperto.

Sa mababang moog nakatira ang mga mabababang uri ang mga mangangalakal, artisano at

magsasaka.

Ang mga magsasakaang gumagawa ng dike at kanal para sa irigasyon sa pananim.

Sistemang Caste 

 

CASTE-hango sa salitang Casta na nangangahulugang “angkan”.

Ekonomiya 

Tulad sa Sumer, kulang sa likas na yaman ang Indus, walang ,metal, kahoy o semi-precious

stone sa kapaligiran nito.

Ilan sa kanilang mga pananim ay:

 trigo-barley

melon-datte

bulak Ang sistema ng irigasyon ng lupa ay mahalaga sa mga magsasaka.

 

Mayroon din silang sistemang pamantayan para sa mga timbang at at sukat ng butil at ginto.

Nag aalaga rin sila ng elepante,tupa at kambing.

Ang bulak ay hinahabi para maging tela.

Gumagawa ang mga artisano ng mga palayok at alahas na gawa sa ivory,ginto at shell.

Nakipagkalakalan ang mga ito sa baybayin ng Arabian Sea at Persian Gulf hanggang sa mga

lungsod ng Sumer lulan nito ang mga ss: perlas, tanso, ivory, tela, butil

Mga produktong pankalakal pearl gem,kasangkapang tanso at isang ivory reliquary.

Relihyon 

 

Sumasamba ang mga Dravidian sa mga Diyos na sumisimbolo sa kalikasan

Ang mga eksperto ay walang nahukay na malalaking templo sa halip ay mga estatwang hugis

hayop at tao.

Isa sa mga sinasamba nilang hayop ay ang BULL.

Pamana at Ambag sa Daigdig 

Urban planning o pagplaplanong lungsod. (Grid Pattern)

SEWERAGE SYSTEM

DRAINAGE SYSTEM

PAGPAPATAYA AT PAGSUSUKAT NG HABA,BIGAT AT ORAS

Mayroon ding kaalaman ang mga taga indus sa panggamot at pagbubunot ng ngipin.

VEDAS (sanskrit”knowledge”)-naglalaman ng mga pangyayari sa panahon sa panahon ng unang

milenyong pangyayari sa panahon ng unang milenyong paghahari ng mga Aryan sa Hilaga

at India.

Dinala nila sa mga rehiyong ito ang wikang tinatawag ngayong Indo-European.

Ang wikang dinala nila sa India ay tinawag na SANSKRIT

SANSKRIT-ang wikang klasikal ng panitikang Indian.

MAHABHARATA-the Great Story of Bharata.

RAMAYANA= Rama’s way

BHAGAVAD GITA =itinuturing na pinakadakilang tulang pilosopikal sa daigdig.

PANCHATANTRA=maaaring isinulat sa pagitan ng 1500B.C.E. at 500B.C.E.

ARTHASHASTRA=isinulat ni Kautilya sa aspetong pamamahala.Ito ang kauna-unahang akda

hingil sa pamahalaan at ekonomiya.

AYURVEDA= “agham ng buhay”

SURGERY

AMPUTATION

CS(CAESARIAN SECTION)

CRANIAL SURGERY

PI

KONSEPTO NG ZERO

ARKITEKTURA

 BORUBUDUR, INDONESIA

 BODDHISATTVAS BAMIYAN

 KHAJURAHO

 TAJ MAHAL, INDIA

 

ANG KABIHASNANG EGYPT 

Heograpiya 

 

 

 

Panahong Neolitiko 

 

Pamahalaan 

 

 

Uri ng Tao sa Lipunan 

 

Sinaunang Kasaysayan 

 

Lumang Kaharian 

Panahon ng mga Pyramids 

 

 

 

 

 

Gitnang Kaharian 

Pinamunuan ng 14 Pharaoh 

 

 

 

 

 

 

 

Bagong Kaharian 

Empire Age 

Pinakadakilang Panahon 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pagbagsak ng Egypt 

 

ANG KABIHASNANG MESO-AMERICA 

 

Kabihasnang Maya 

 

Kabihasnang Inca 

 

Kabihasnang Aztec 

 

Kabihasnang Olmec 

 

Pamana ng Kabihasnang Meso-America