n Ondersoek na 'n gemeenskapsgebaseerde kurrikulum om die

‘n Ondersoek na ‘n gemeenskapsgebaseerde kurrikulum

om die indiensneembaarheid van matrikulante te

verhoog

deur

Wynand Johannes Boshoff

voorgelê ter vervul l ing van ‘n deel van d ie vere is tes v ir

d ie graad

Phi losophiae Doctor (PhD)

in

Kurr ikulum- en Ins t ruksionele Ontwerp en Ontwikkel ing

in d ie

Fakul te i t Opvoedkunde

Univers i te i t van Pre tor ia

Promotor : Prof WJ Fraser

Pre tor ia

Augustus 2010

©© UUnniivveerrssiittyy ooff PPrreettoorriiaa

An invest igat ion into a community-based curriculum to

enhance the appointabi l i ty of matriculants

by

Wynand Johannes Boshoff

Submit ted as par t ia l fu l f i lment of the requirements for the

degree of

Philosophiae Doctor (PhD) in Curriculum and

Instruct ional Design and Development

in the

Department of Humanit ies

Faculty of Educat ion

Universi ty of Pretoria

Promoter : Prof WJ Fraser

Pretoria

August 2010

ii

Ek, Wynand Johannes Boshoff , verklaar h iermee dat

h ierdie proefskr i f my e ie werk i s , en dat a l le bronne

waarna verwys, of wat aangehaal i s , deur vol ledige

verwysings aangedui en erken i s . Hierdie proefskr i f i s n ie

aan h ierdie of enige ander univers i te i t of ander ters iêre

opvoedkundige ins te l l ing ter verwerwing van ‘n ander

graad voorgelé n ie .

________________ ______________

WJ BOSHOFF DATUM

VERKLARING

i

OPDRAG

Hierdie proefskrif word opgedra aan

ANNA BOSHOFF (1932 – 2007)

Sy het nooit moed opgegee nie.

Met niemand nie.

ii

Erkennings

M y s tud i e l e i e r , p ro f WJ Fra s e r , he t daa rd i e be s k r yw ing u i tne mend w aa r ge maak . H y he t e lke kee r p r e s i e s d i e l e e s w erk voo rges t e l w a t nod ig w as , en my gehe lp om d i e s tud i e t e doen w a t ek wou doen – ne t be t e r .

D ie Un ive r s i t e i t van P re to r i a , w a t ‘ n beu r s v i r s t ud i ege lde t oeges t aan he t .

D ie H oë r s koo l H ope tow n en Hoë r s koo l S t e yn v i l l e v i r v r i ende l ike b ys t and en be l angs t e l l i ng .

D ee lne mer s w a t t yd a fges t aan he t om onde rhoude t e voe r , en hu l l e oo rv loed ige w ys he id me t my t e dee l . Laa t n i e mand ‘n k l e in gemeens kap onde r s ka t n i e !

M y v rou , Es mé . Sonde r j ou aanmoed ig ing sou ek n i e beg in he t n i e . S onde r j ou aand rang s ou ek da lk n i e k l aa rge maak he t n i e . D ank ie v i r l i e fde , v r i ends kap gedag tew i s s e l i ng en w ees w ie j y i s .

M y oue r s . M y ma w a t a l t yd kans s i en om i e t s nuu t t e doen , en my pa wa t a l t yd kans s i en om i e t s nuu t t e d ink .

M y k inde r s . Ca re l , Es t e l l a , Ben j amin , E l i s ma en d i e een w a t nog op pad i s , en n i e ‘n naa m he t n i e . D ie t oekoms gaan oo r k inde r s . Dank ie da t j u l l e myn e i s .

M y b roe r s en s us t e r s . “H oe goed en hoe moo i i s d i t a s b roe r s i n v r ede s aam w oon…” D ank ie v i r a anmo ed ig ing en w enke .

D ie l e e rde r s van Vo lks koo l Oran ia van 2001 to t 2010 . J u l l e he t my van d i e w aa rde van toegew yde onde rw ys w erk oo r tu ig . “ Wees j ou bes t e s e l f . ”

A an ons H eme l s e V ade r , w a t ook op aa rde r egee r . Laa t mens ge ma ak t e boeke noo i t be l ang r ike r a s Godges kape mens e w ord n i e .

iii

ABSTRACT

S ou th A f r i can unemplo yme n t i n t he mids t o f a sk i l l s c r i s i s i s

s u rp r i s ing in v i ew o f an i nc r ea s e i n ob t a in ing the N a t iona l S en io r

Ce r t i f i c a t e (M a t r i c ) . Though , ma t r i c p r epa re s cand ida t e s fo r

h ighe r educa t ion , f o r w h ich l e s s t han 20% w i l l en ro l f o r .

Techn ica l qua l i f i c a t i ons even low er t han ma t r i c s eem to be more

u s e fu l i n t he l abou r marke t . U nemplo yme n t can be app roached

f rom man y s ide s , o f w h ich a cu r r i cu lum app roach i s de f in i t e l y

one . Wi th nega t ive expe r i ence w i th l a rge s ca l e cu r r i cu lu m

r e fo rms , a t t en t ion i s l e ad to t he commu n i t y t o t ake l e ad .

Whi l e g loba l i s a t i on has t r au ma t i c e f f ec t s on marg in a l i s ed

commu n i t i e s , s ome no t on ly s u rv ive , bu t even th r ive . Thos e a r e

commu n i t i e s r e ly in g upon the i r ow n r e s ou rce fu lnes s , and whe re

s oc i a l cohes ion i s s t r ong . I n t he commun i t y o f H ope tow n , w ea l th

ex i s t s nex t t o pove r t y , t he w ea l thy e l i t e ( i nc r ea s ing l y mu l t i -

r ac i a l ) and an econo mic i nac t ive p ro l e t a r i a t . H av ing tw o h igh ly

func t iona l s choo l s i s a r ay o f hope , bu t does no t con t r ibu t e

s ign i f i can t l y enough to an emp lo ye d commu n i t y .

Cur r i cu lu m i s an exp re s s ion o f deep l y he ld conv ic t i ons .

The re fo re i t i s an o f t en d i s pu ted a r ea be tw een ideo log ie s . L ibe ra l

i nd iv idua l i s m and s oc i a l i s t M arx i s m a r e ends o f a spec t ru m.

Conc re t e r ea l i s a t i ons a r e o f t en unp lea s ing compromis es .

A na l ys ing cu r r i cu l a r t heo r y, i t emerges t ha t l e a rn ing happens b y

me ans o f t he fo rma l , i n fo rma l , h idden and ze ro cu r r i cu lum. The

loca l commun i t y ha s pow er t o s e l ec t e l e men t s f rom the fo rma l ,

and g ive d i r ec t i on to o the r as pec t s o f cu r r i cu lum. A n yb od y’ s

app roach to cu r r i cu lu m i s a f unc t ion o f how oppos ing , ye t

comp lemen t ing pu rpos es w i th educa t ion and s imi l a r mu l t i t ude o f

f oc i o f cu r r i cu lum a re ba l anced . I n s choo l s i t c rys t a l l i s e s a s a

un ique , co l l ec t i ve bu t l oca l exempl a r o f cu r r i cu lu m, i n t h i s s t udy

named the commun i t y ba s ed cu r r i cu lu m. I n t e rna t iona l examp le s

iv

g ive d i f f e r en t pe r s pec t ive s on w ha t cu r r i cu l a r pow er l oca l

commu n i t i e s have .

In a qua l i t a t i ve s tudy, d r aw ing on e thnog raph ic and

phenomeno log i s t me thod , commun i t y member s and s en io r

l e a rne r ’ s o f H ope tow n in t he N or the rn Cape a r e i n t e rv i ew ed to

e s t ab l i s h w ha t l e a rne r s ’ emp lo ymen t de s i r e s a r e , and w ha t l abou r

needs emp lo ye r s have . The pu rpos e i s t o t r ans l a t e t ha t i n to

pos s ib l e cu r r i cu lum componen t s , t o ve r i f y i f t he neces s a ry s k i l l s

a r e p r e s en t i n t he commu n i t y , and how to imp lemen t a co mmun i t y

ba s ed cu r r i cu lu m.

F ind ings a r e t ha t l e a rne r s o f a l l w a lk s o f l i f e cove t t he f ew

“ o f f i ce j obs ” ava i l ab l e . A ca r ee r i n ag r i cu l tu r e i s en t i c ing to

p ro s pec t ive f a rmer s , bu t t he oppos i t e t o t hos e w ho f ea r t he y

migh t be l abou re r s . A s a r e s u l t t he r e i s a l abou r c r i s i s i n

ag r i cu l tu r e , and f a rmer s ma in t a in t ha t mechan i s a t i on i s a r e s u l t o f

l abou r s ho r t ages , no t t he caus e o f unemp lo ymen t . F ew o the r

oppo r tun i t i e s ex i s t . Emplo ye r s ag ree t ha t a mor e p roduc t ive

l abou r fo r ce can l ead to new deve lopmen t , bu t t ha t new

cand ida t e s have no r ea l i s t i c v i ew o f w ha t t he w or ld o f w ork

en t a i l s . A n en t r ep reneu r i a l s p i r i t and s e l f d r iven w ork e th i c s

s eem to be abs en t .

Reco mmenda t ions go in t h r ee d i r ec t i ons : A more p rog re s s ive

educa t iona l app roach s hou ld l ead to more s e l f dependen t adu l t s .

A cu l tu r e o f l e t t i ng l ea rne r s make e r ro r s and l ea rn f rom them

migh t mak e a pos i t i ve d i f f e r ence . Encou rag ing s en io r l e a rne r s t o

f i nd t empora l j obs s hou ld b roaden the i r expe r i ence , and l ead to

be t t e r cons ide red cho ice s . The schoo l s s hou ld a l s o co l l abo ra t e t o

o f f e r more voca t iona l s choo l s ub j ec t s .

Key t erm s

com m un ity -b as ed cu rr i cu lum ; cu rr i cu lum d es ign an d d eve lop m en t ; ru ra l areas ; ap p o in tab i l i t y ; id eo log ie s ; u n em ploym ent ; e th n ograp hy ; ph en om eno logy

v

BESKRYWING VAN AKRONIEME EN AFKORTINGSNasionale Senior Sertifikaat Die kwalifikasie wat na 12 suksesvolle skooljare

verwerf word. In die handel en wandel staan dit bekend as “matriek.” Afkorting NSS.

Algemene Onderwys- en Opleidingsfase Die eerste 9 jaar van skoolopleiding, wat ‘n basis van gesyferdheid, geletterdheid en algemene kennis moet lê. In die formele skoolstelsel word dit aan die einde van graad 9 verwerf, maar iemand wat nie skool bygewoon het nie, kan dit verwerf deur die Volwasse Basiese Onderwys en Opleiding-kwalifikasie (VBOO, of beter bekend onder die Engelse afkorting ABET) te verwerf. Dit strek oor 4 vlakke. Daarna kan verdere onderwysgeleenthede gekies word. Graad 9 of VBOO vlak 4 is vlak 1 op die Nasionale Kwalifikasieraamwerk (NKR, of beter bekend onder die Engels afkorting NQF).

Verdere Onderwys- en Opleidingsfase Vlakke 2 tot 4 op die NQF. Op skool is dit graad 10, 11 en 12. Dié fase word ook aan VOO kolleges (voorheen tegniese kolleges) aangebied, maar dan ter verwerwing van die Nasionale Beroepsertifikaat (NC(V) volgens die Engelse afkorting). Dit word soortgelyk aan die Nasionale Senior Sertifikaat gestruktureer, maar alle vakke is beroepsgerig, en die praktiese komponent is belangriker. Leerlingskappe (soortgelyk aan voormalige vakleerlingskappe) kan ook op die vlak (en ander vlakke) behaal word.

VOO Kolleges Voormalige tegniese kolleges, beter bekend as FET colleges, volgens die Engelse benaming. Slegs beroepsgerigte kwalifikasies in die die VOO-band (NQF vlakke 2 tot 4, of gelykstaande aan grade 10, 11 12) word hier aangebied. Daar is 50 kolleges met 216 kampusse in Suid-Afrika. Bronne verskil oor die aantal studente, wisselend van 120 000 tot 373 000. Dit vergelyk met sowat 2 miljoen leerders in die VOO-fase van gewone skole.

Mondragon Koöperasie Mondragon is ‘n dorp in die Baskiese deel van Spanje. Toe Baske onder die bewind van Genl Franco onderdruk is, het in dié dorp ‘n koöperatiewe nywerheidskool ontstaan, wat tot koöperatiewe fabrieke gelei het, wat tot ‘n globale koöperatiewe korporasie gegroei het.

SAQA Engelse afkorting vir die Suid-Afrikaanse Kwalifikasieowerheid, en die akroniem wat as naam vir dié owerheid gebruik word. Dit is ‘n statutêre organisasie waarby alle kwalifikasies wat in Suid-Afrika met wettige status aangebied word, geregistreer moet word. Die NQF staan onder toesig van SAQA.

NQF Engelse afkorting vir die Nasionale Kwalifikasieraamwerk. Alle kwalifikasies wat by SAQA geregistreer is, word op dié raamwerk

vi

geplaas. Graad 9 is vlak 1, graad 12 vlak 4, en ‘n doktersgraad op vlak 10. Die mate van gevorderdheid van ‘n kwalifikasie kan dus van die vlak waarop dit geplaas is, afgelei word.

SETA Engelse afkorting vir Sektorale Onderwys en Opleidingsowerheid. In elke sektor van die ekonomie is daar ‘n SETA wat oor die gehalte en aanbieding van beroepsgerigte kwalifikasies toesig hou, en opleiding befonds. Dit word uit vaardigheidsheffings, wat op werkgewers gehef word, gefinansier. Dit staan onder beheer van die Departement van Arbeid.

QCTO Engelse afkorting vir die Gehalte Raad vir Ambagte en Beroepe. Dit neem sekere take van die SETA’s oor, in ‘n poging om beroepsgerigte opleiding meer vaartbelyn te maak. Dit staan onder beheer van die Departement van Arbeid.

HESA Engelse afkorting vir Hoër Onderwys Suid-Afrika. Dit is die owerheidsliggaam verantwoordelik vir kwalifikasies bo vlak 4 op die NQF, wat nie onder die QCTO val nie. Hoër onderwys volg dus op Verdere Onderwys en Opleiding (VOO). Universiteite staan onder HESA. Dit staan onder beheer van die Departement van Hoë Onderwys

Umalusi ‘n Zoeloe-woord wat “herder” beteken. Dit is die owerheidsliggaam wat vir alle kwalifikasies tot vlak 4 op die NQF, wat nie onder die QCTO staan nie, verantwoordelikheid neem. Skole en VOO kolleges staan onder Umalusi. Dit staan onder beheer van die Departement van Basiese Onderwys.

UGO Uitkoms-gebaseerde Onderwys. Een van die grondslae van die Suid-Afrikaanse onderwysbedeling na 1994. Dit bepaal nie net die kennis-inhoud van onderwys nie, maar ook houdings en vaardighede wat aangeleer moet word. Die leerproses word as ‘n belangrike deel van die leerervaring beskou. Dit het ‘n omstrede geskiedenis in Suid-Afrika.

Kurrikulum 2005 Die Suid-Afrkaanse weergawe van uitkomsgebaseerde onderwys. Volgens beplanning sou dit teen 2005 deur al die skoolgrade gevoer wees, maar uiteindelik het dit tot 2008 geduur. Dit was deurlopend omstrede, en is verskeie kere hersien.

HNKV Hersiene Nasionale Kurrikulumverklaring. Dit is die hersiening van die Kurrikulum 2005 wat in 2002 bekend gestel is. Dit skenk meer aandag aan inhoud, en ander uitkomste is vereenvoudig.

NC(V) of Nasionale Beroepsertifikaat Die afkorting is van die Engelse National Certificate (Vocational). Dit is saamgestelde, beroepsgerigte kursusse wat onder beheer van die Departement van Onderwys staan, en aan VOO kolleges aangebied word.

vii

I nh ou d s op gaw e

1 H oof s tuk 1 N avor s ings p rob leem en navo r s ings doe l 1

1 .1 In l e id ing 1

1 .2 A k tua l i t e i t van d i e navo r s ings p rob lee m 2

1 .2 .1 G emengd e w e l s l ae van onde rw ys en op l e id ing in S u id -A f r ika

2

1 .2 .2 K ur r iku lumg ebas ee rde benade r ing to t d i e navo r s ings p rob lee m

3

1 .2 .3 D ie be t eken i s van “geme ens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m”

3

1 .3 A g te rg rond to t d i e navo r s ings p rob leem 4

1 .3 .1 K w al i f i ka s i e ve rge l yk me t i nd i ens nee mba a rhe id en i nkoms t e

4

1 .3 .2 D ee lna mekoe r s aan na - s koo l s e onde rw ys 8

1 .3 .3 D ie r ege r ing in SA s e ve rb in t en i s en benade r ing to t onde rw ys

9

1 .3 .4 G loba l i s e r ing a s moon t l i ke h inde rn i s t o t i nd i ens ne ming

10

1 .3 .5 S amev a t t i ng van d i e ak tua l i t e i t van d i e navo r s ings p rob lee m

11

1 .4 Teo re t i e s e r aamw erk van h i e rd i e s tud i e 12

1 .5 Inde l ing van hoo f s tukke 14

1 .5 .1 H oof s tuk 1 - I n l e id ing 14

1 .5 .2 H oof s tuk 2 - D ie gemeens kap a s ku r r iku lu magen t 15

1 .5 .3 H oof s tuk 3 - K ur r iku lumgronds l a e onde r d i e s koo l fondamen t

16

1 .5 .4 H oof s tuk 4 - K ur r iku lumgronds l a e bo d i e s koo l fondamen t

16

1 .5 .5 H oof s tuk 5 - M e todo log ie 17

1 .5 .6 H oof s tuk 6 - I n t e rp r e t a s i e van in l i g t i ng wa t ve rk ry i s 17

1 .5 .7 H oof s tuk – 7 V oors t e l v i r ‘ n gemeens kaps gebas ee rd e ku r r iku lu m om d ie i nd i ens nee mba a rhe id van

18

viii

ma t r iku l an t e t e ve rhoog

1 .6 G eogra f i e s e p l a s ing van d i e N avor s ing 18

1 .7 N avor s ings v raag , - s ubv rae en –doe l s t e l l i ngs 19

1 .7 .1 N avor s ings v raag 19

1 .7 .2 S ubvrae en doe l s t e l l i ngs 19

1 .8 S amev a t t i ng 20

2 H oof s tuk 2 D ie G emeens kap a s Kur r iku lu mvormer 21


2 .2 Bes k r yw ing van g loba l i s e r ing a s ve r s kyns e l 23

2 .3 O ms kr yw ing van gemeens kap 29

2 .4 F unks iona l i t e i t van ‘n ge meens kap 32

2 .4 .1 Welvaa r t s v l akke en gemeens kaps funks iona l i t e i t 32

2 .4 .2 E tn i s i t e i t en gemeens kaps funks iona l i t e i t 37

2 .4 .3 Eko log ie en gemeens kaps funks iona l i t e i t 39

2 .5 D ie gemeens kap van Hope tow n in d i e Noord -K aap 40

2 .5 .1 K or t ge s k i eden i s van H ope tow n 40

2 .5 .2 D emogra f i e van Hope tow n 42

2 .5 .3 Ekonomie van Hope tow n 49

2 .6 D ie gemeens kap en ku r r iku lum 50


3 H oof s tuk 3 K ur r iku lumt eo r i e onde r d i e s koo l fondamen t

55


3 .2 O pvoed ing as be tw i s t e geb i ed 55

3 .3 Bes k r yw ing van K ur r iku lu ms tud ie s a s s tud i eve ld 60

3 .4 Ep i s t e mo log ie a s ku r r iku lu mbepa le r onde r d i e s koo l fondamen t

62

3 .4 .1 D ie i nv loed van ep i s t emo log ie op ku r r iku lum 62

3 .4 .2 F i lo s o f i e en p r io r i t e i t e : Wa t i s be l ang r ik genoeg om t e l e e r ?

64

3 .4 .3 K ogn i t i ew e w e tens kap as ku r r iku lu mbron 67

ix

3 .5 S os i a l e f ak to r e i n onde rw ys 72

3 .5 .1 D ie so s i a l e pos i s i e van d i e l e e rde r 72

3 .5 .2 D ie ro l van d i e s ame lew ing in ku r r iku lu mvorming 74

3 .5 .2 .1 D ie pos i s i e van d i e skoo l b inne d i e s ame lew ing 74

3 .5 .2 .2 D ie same lew ing vo lgens d i e K la s s i eke L ibe ra l i s me 75

3 .5 .2 .3 D ie same lew ing vo lgens d i e M arx iaans e t r ad i s i e 77

3 .6 G evo lg t r ekk ing 80

4 H oof s tuk 4 Kur r iku lu mt eo r i e bo d i e s koo l fondamen t 84

4 .1 K ur r iku lum as s tud i e -onde rw erp . 84

4 .1 .1 Re ikw yd te en on tw ikke l ing van d i e beg r ip ku r r iku lu m 84

4 .1 .2 A s pek te van ku r r iku lum soos i n d i e l i t e r a tuu r w ee rgegee

87

4 .1 .3 H er in t e rp r e t a s i e van a s pek te van ku r r iku lu m 88

4 .1 .3 .1 F o rmu le r ing van he r in t e rp r e t ee rd e a s pek te 88

4 .1 .3 .2 D ie fo rme le ku r r iku lum 90

4 .1 .3 .3 D ie i n fo rme l e ku r r iku lu m 90

4 .1 .3 .4 D ie ve r s ku i lde ku r r iku lu m 91

4 .1 .3 .5 D ie wegge la t e ku r r iku lum 95

4 .2 K ur r iku lumvor mi ng 96

4 .2 .1 D ie p ros e s s e van ku r r iku lu mvorming 96

4 .2 .2 D ie v l akke van ku r r iku lumvor mi ng 101

4 .3 Benade r ings t o t ku r r iku lum as dee l van onde rw ys 102

4 .3 .1 Benade r ings i n s inop t i e s e l i t e r a tuu r w ee rgegee 102

4 .3 .2 Bes kou ings oo r d i e r a s ionaa l van onde rw ys 109

4 .3 .2 .1 K ur r iku lum as doe lge r ig t e ve r s kyns e l 109

4 .3 .2 .2 O nde rw ys om d i e s ta tu s quo t e handhaa f 110

4 .3 .2 .3 O nde rw ys om by d i e onve r myd e l ik e t oeko ms aan t e pa s

112

4 .3 .2 .4 O nde rw ys om d i e w e rk l ikhe id t e t r ans fo rmee r 113

x

4 .3 .3 Bes kou ings oo r d i e fokus van ku r r iku lum 114

4 .3 .3 .1 K ur r iku lum v i r d i e l e e rde r a s d r ae r van kenn i s 114

4 .3 .3 .2 K ur r iku lum v i r d i e l e e rde r a s t oekoms t ige w erke r 115

4 .3 .3 .3 K ur r iku lum v i r d i e l e e rde r a s l i d van d i e s ame lew ing 116

4 .3 .3 .4 K ur r iku lum v i r d i e l e e rde r a s on t lu ikende mens 119

4 .3 .3 .5 G evo lg t r ekk ing oo r d i e fokus van s koo lku r r iku lum 120

4 .4 D ie gemeens kaps ku r r iku lu m 121

4 .4 .1 O ms kr yw ing van d i e gemeens kaps ku r r iku lum 121

4 .5 In t e rnas iona l e ve rges t a l t i ngs van ku r r iku lum 122

4 .5 .1 D ie waa rde van d i e i n t e rnas iona l e voo rbee lde w a t vo lg

122

4 .5 .2 N ede r l ands e onde rw ys he rvo r mi ng 123

4 .5 .3 S ekondê re onde rw ys in F in l and vo lgens modu lê r e s t e l s e l

126

4 .5 .4 K ubaans e vo rde r ing na hoogs t aande onde rw ys 127

4 .5 .5 Bas k ie s e onde rw ys : Suks es i n w ee rw i l van d i e s t aa t 130

4 .6 D ie Su id - Af r ikaans e onde rw ys ton ee l 133

4 .6 .1 H is to r i e s e oo rs ig oo r S u id -A f r ikaans e onde rw ys 133

4 .6 .2 O nde rw ys en op l e id ing in S u id -A f r ika vandag 134

4 .6 .2 .1 In t eg ra s i e van onde rw ys en op l e id ing 134

4 .6 .2 .2 D ie fo rme le ku r r iku lum v i r s ko l e i n Su id - Af r ika 137

4 .6 .2 .3 H aakp lekke me t d i e nuw e fo rme le ku r r iku lum 140

4 .6 .2 .4 G evo lg t r ekk ing r akende S u id -A f r ika se s koo lku r r iku lum

142

4 .6 .2 .5 S u id -A f r ikaans e roe t e s na be roeps ge r ig t e onde rw ys 143


5 H oof s tuk 5 N avor s ings me todo log ie en da t a -in s ame l ings t r a t eg i eë s oos van toepas s ing op d i e s tud i e

149

5 .1 In l e id ing

5 .2 N avor s ings on tw erp 149

xi

5 .2 .1 Eenhe id van on t l ed ing en onde r s oek 149

5 .2 .2 S tud ie t e r r e in 150

5 .3 Bes t ekopna me van s ubv rae 152

5 .3 .1 S ubvraag 1 : Lee rde r s s e i nd i ens nemings behoe f t e s 152

5 .3 .2 S ubvraag 2 : Arbe id s behoe f t e 153

5 .3 .3 S ubvraag 3 : Bes k ikbaa rhe id van kund ighe id en vaa rd ighe id

154

5 .3 .4 S ubvraag 4 : O pe ra s ione l e a s pek te van d i e gemeens kap s e b yd ra e t o t ku r r iku lu m

154

5 .4 O n tw ikke l ing van w e tens kap l ike denke 156

5 . 5 F i lo s o f i e s e i nv loede op d i e me todo log ie van h i e rd i e s tud i e

162

5 .5 .1 K w al i t a t i ew e navo r s ing a s P os i t iw i s t i e s e me tod e 162

5 . 5 .2 E tnog ra f i e : D ie ve rv l egde s o s i a l e w e rk l ikhe id 164

5 .5 .3 F enomeno log ie : O m d i t w a t u i t d i e navo r s ing ve r s k yn , t e ve r s t aan

167

5 .5 . 4 A nde r f i l o s o f i e s e r i g t i ngs me t be t r ekk ing op d i e me tode van h i e rd i e s tud i e

169

5 . 6 D ie p rob leem van navo r s ing w a t ge s ags ve rhoud ings ves t i g

169

5 .7 N avor s ings me tod e 172

5 .7 .1 D ie onde rhoud a s navo r s ings me tode 172

5 .7 .2 D ie i n s ame l ing van da t a v i r h i e rd i e s tud i e 175

5 .7 .2 .1 O nges t ruk tu ree rde onde rhoude 175

5 .7 .2 .2 V rae l ys t e me t d i e oog op kw a l i t a t i ew e in l i g t i ng 177

5 .7 .2 .3 G roeps onde rhoude 178

5 .7 .2 .4 G es t ruk tu ree rde onde rhoude 179

5 .7 .3 D a tave rw erk ing 180

5 .8 S lo t 182

6 H oof s tuk 6 In t e rp r e t a s i e van navo r s ings bev ind ings 184


6 .2 S ubvraag 1 : Wa t i s d i e i nd i ens ne mings behoe f t e s van 185

xii

p la t t e l ands e g r aad 12 l ee rde r s wa t n i e ve rde r gaan s tudee r n i e?

6 .2 .1 D ie be roepe w a t l e e rde r s g r aag s a l beoe fen 185

6 .2 .2 D ie p rob leem en moon t l i ke op lo ss ings s oos l e e rde r s d i t s i en

191

6 .2 .3 Lee rde r s s e behoe f t e s soos ande r gemeens kaps l ed e d i t s i en

193

6 .2 .4 S amev a t t i ng op s ubv raag 1 : Wa t i s d i e i n i ens ne mings behoe f t e s van p l a t t e l ands e g r aad 12 -l ee rde r s w a t n i e ve rde r gaan s tudee r n i e?

194

6 .3 S ubvraag 2 Wa t i s d i e a rbe id s behoe f t e s van w erkgew er s i n d i e geme ens kap , w a t t e r t i pe s w e rk kan b inne d i e s pes i f i eke p l a t t e l ands e kon teks aan s koo lve r l a t e r s na d i e ve rw erw ing van d i e N as iona l e S en io r s e r t i f i ka a t geb i ed w ord en w a t i s d i e ku r r iku lu mvere i s t e s w a t aan h i e rd i e behoe f t e s gekoppe l w ord?

194

6 .3 .1 Lee mt es w a t w e rkgew es in d i e b r eë s os i a l e ops e t e rvaa r

194

6 .3 .2 O w erhe id s f ak to r e w a t w e rkgew er s be ïnv loed 196

6 .3 .3 V aa rd ighe id s t eko r t e s oos deu r w e rkgew er s e rvaa r 199

6 .3 .4 O p le id ings ve rw an te p rob leme deu r w e rkgew er s e rvaa r 200

6 .3 .5 Werk b inne d i e omgew ing bes k ikbaa r , na d i e men ing van werkgew er s

204

6 .3 .6 Werk bu i t e d i e omgew ing bes k ikbaa r 209

6 .3 .7 S amev a t t i ng op s ubv raag 2 : Wa t i s d i e a rbe id s behoe f t e s van w erkgew er s i n d i e ge meens kap en wa t t e r t i pe s w e rk kan b inne d i e s pes i f i eke p l a t t e l ands e kon teks aan s koo lve r l a t e r s na d i e ve rw erw ing van d i e N as iona l e S en io r s e r t i f i kaa t geb i ed w ord en w a t i s d i e ku r r iku lumv ere i s t e s w a t aan h i e rd i e behoe f t e s gekoppe l w ord?

210

6 .4 S ubvraag 3 I s d i e nod ige kund ighe id en vaa rd ighe id i n d i e gemeens kap bes k ikbaa r om ge ïden t i f i s ee rde komponen te t o t d i e ku r r iku lum by t e d r a?

212

6 .4 .1 S os i a l e onde rbou van d i e geme ens kap 212

6 .4 .2 D ie gemeens kap se ro l i n w e rks kepp ing en 216

xiii

ekonomies e on tw ikke l ing

6 .4 .3 D ie gemeens kap se ro l i n onde rw ys en op l e id ing 218

6 .4 .4 O pges omde an tw oord op subv raag 3 : I s d i e nod ige kund ighe id en vaa rd ighe id i n d i e gemeens kap bes k ikbaa r om ge ïden t i f i s ee rde komponen te t o t d i e ku r r iku lu m b y t e d r a?

222

6 .5 S ubvraag 4 : H oe moe t d i e gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m geope ra s iona l i s e e r w ord?

223

6 .5 .1 Wat me t ‘ n geme ens kaps gebas ee rde ku r r iku lum bedoe l w ord

223

6 .5 .2 D ie ru imte v i r ‘ n geme ens kaps gebas ee rde ku r r iku lum b inne d i e S u id - Af r ikaans e onde rw ys bed e l ing

224

6 .5 .3 S koo lvakke en d i e be roeps w aa rde daa rvan 225

6 .5 .4 S ames t e l l i ng van ‘n gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m me t d i e oog op a lgemene ka rak t e rvo r mi ng

229

6 .5 .5 S ames t e l l i ng van d i e geme ens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m me t d i e oog op b loo t s t e l l i ng aan d i e be roeps w êre ld

231

6 .5 .6 N ie - skoo lve rw an te l e e r 231

6 .5 .7 P rak t i e s e u i t voe r ing van ‘n gemeens kaps ku r r iku lu m 234

6 .5 .7 .1 P rak t i e s e u i t voe r ing b inne s koo lve rband 234

6 .5 .7 .2 P rak t i e s e u i t voe r ing bu i t e s koo lve rband 239

6 .5 .8 O pges omde an tw oord van s ubv raag 4 : M an ie r e w aa rop d i e geme ens kaps ku r r iku lum geope ra s iona l i s e e r kan w ord

241

6 .6 Bes p rek ing van onde r s oek aan d i e hand van l i t e r a tuu r 242

6 .7 S lo t 250

7 H oof s tuk 7 Bev ind ings aanbeve l ings en imp l ikas i e s van d i e s tud i e

251


7 .2 O ps omming van d i e p rob lee m w a t t o t d i e s tud i e ge l e i he t

251

7 .3 O ps omming van d i e navo r s ings v raag en s ub -v rae 252

7 .4 O ps omming van d i e doe l en doe l s t e l l i ngs van d i e 253

xiv

s tud i e

7 .5 Bev ind ings van d i e l i t e r a tuu roo r s ig 253

7 .5 .1 H oof s tuk 1 : O opdek van d i e navo r s ings p rob leem 253

7 .5 .2 H oof s tuk 2 : F okus op d i e gemeens kap 255

7 .5 .3 H oof s tuk 3 : D ie onde rbou van d i e ku r r iku lum 258

7 .5 .4 H oof s tuk 4 : K ur r iku lumteo r i e bo d i e skoo l fonda men t 262

7 .6 Bev ind ings van d i e emp i r i e s e onde r s oek 269

7 .6 .1 Ind iens ne mings behoe f t e s van l ee rde r s 269

7 .6 .2 A rbe id s behoe f t e s van w erkgew er s 270

7 .6 .3 Bes k ikbaa rhe id van toepas l i ke kund ighe id 271

7 .6 .4 O pera s iona l i s e r ing van d i e ge meens kaps ku r r iku lu m 272

7 .7 A anbeve l ings en imp l ikas i e s 277

7 .7 .1 Tes i s van d i e s tud i e en oo rkoepe l ende aanbeve l ing 277

7 .7 .2 S koo lv l ak : K ur r iku lums ens i t iw i t e i t moe t aangekw eek w ord

279

7 .7 .3 S koo lv l ak : Bevo rde r ing van dee l t yds e w erk 280

7 .7 .4 S koo lv l ak : A anw ys van ‘n w e rks g roep om moon t l i khed e t e onde r s oek

280

7 .7 .5 S koo lv l ak : S amew erk ing tu s s en s ko le om bepaa lde vakke aan t e b i ed

281

7 .7 .6 S koo lv l ak : M oon t l i ke op r ig t i ng van ‘n V OO ko l l ege 281

7 .7 .7 D epa r t e men t e l e v l ak : A anmoed ig ing van p l aa s l i ke ku r r iku lu m- in i s i a t i ew e

282

7 .8 Bepe rk ings en t eko r tko minge van d i e onde r s oek 282

7 .9 V oor s t e l l e v i r ve rde re s tud i e 283

7 .10 S lo t 283

8 Bronne l ys 284

L ys van Tabe l l e

Tabe l 1 .1 : D ie ve rhoud ing tu s s en s t yg ende kw a l i f i ka s i ev l ak 5

xv

en ind i ens nemings t a tu s

Tabe l 1 .2 : D ie ve rhoud ing tu s s en fo rme l e opvoed ings v lak en f i nans i ë l e ve rd i ens t e

7

Tabe l 2 .1 : D emogra f i e van Hope tow n 42

Tabe l 2 .2 : S ens us 2001 pe r mun i s ipa l i t e i t , onde rw ys v lak en bevo lk ings g roep (N C076 : Te mbe l ih l e ) (A l l e pe r s one 20 j aa r en oue r )

43

Tabe l 2 .3 : S ens us 2001 pe r mun i s ipa l i t e i t , i nd i ens ne mings t a tu s ( amp t e l ik e de f in i s i e ) en bevo lk ings g roep (N C 076 : Te mbe l ih l e ) (A l l e pe r s one 15 – 65 j aa r

43

Tabe l 2 .4 : S ens us 2001 pe r mun i s ipa l i t e i t , i nkoms t eka t ego r i e en bevo lk ings g roep (N C 076 : Te mbe l ih l e ) (A l l e w e rkende pe r s one 15 – 65 j aa r

44

Tabe l 2 .5 : Bevo rde r ings i n d i e VO O -fa s e i n H oë r s koo l H ope tow n en H oë r s koo l S t e yn v i l l e

44

Tabe l 2 .6 : A an ta l ma t r i ek l ee rde r s van ve r s k i l l ende oude rdomme

45

Tabe l 2 .7 : Wis kunde en Wis kund ige G e le t t e rdhe id pe r s koo l 45

Tabe l 2 .8 : Redes om ma t r i ek t e vo l too i , pe r s koo l (M ee r a s 100% reaks i e s moon t l i k )

45

Tabe l 2 .9 : Behoe f t e om as vo lw ass ene in H ope tow n t e ves t i g / n i e t e ve s t i g n i e . (M ee r a s 100% reaks i e s moon t l i k )

46

Tabe l 2 .10 : A an ta l l e e rde r s w a t i n e i e d i ens w i l s t a an , o f l i ew er s a l a r i s w i l ve rd i en , me t mo t ive r ing

47

Tabe l 4 .1 : K ur r iku lum s oos bepaa l deu r i n t e rp r e t a s i e , vo lgens Van den Akke r , 2003 :3 .

85

Tabe l 4 .2 : V er s k i l l ende benade r ings t o t ku r r iku lu mon tw ikke l ing en ku r r iku l e r ing

104

Tabe l 4 .3 : V erge l yk in g tu s s en p r ak t i e s e onde rw ys b enade r ings soos s aamgeva t deu r ve r s k i l l ende ou t eu r s

107

Tabe l 6 .1 : G raad 12 - l ee r l i ng e van 2009 s e p l anne v i r na -s koo l s e s tud i e

186

Tabe l 6 .2 : Be roepe w aa rvoo r dee lne mer s voo rkeu r t oon 187

xvi

Tabe l 6 .3 : Be roepe w aa r t een dee lne mer s a fkeu r t oon 188

Tabe l 6 .4 : D ee lne mer s s e ge s indhede t eenoo r ge s e l ek t ee rde ekonomies e s ek to r e

189

Tabe l 6 .5 : A an ta l dee lne mer s me t be roeps ge r ig t e vakke pe r s koo l

226

Tabe l 6 .6 : V akke w a t l e e rde r s nee m en wa t vo lgens hu l l e be roeps w aa rde he t

227

Tabe l 6 .7 : V akke w a t sommi ge dee lnemer s g r aag s ou w ou nee m

228

xvii

L ys van F igu re

F iguu r 1 .1 : D ie ku r r iku l ê r e sp innew eb (V an den A kke r , 2003 :xx )

13

F iguu r 4 .1 : A s pek te van ku r r iku lum 89

F iguu r 5 .1 : D ie mu l t i - d i s s ip l i nê r e aa rd van h i e rd i e navo r s ing 151

F iguu r 5 .2 : O pe ra s iona l i s e r ing van d i e gemeens kaps ku r r iku lu m

155

F iguu r 7 .1 : D ie ku r r iku l ê r e sp innew eb , v i r ‘ n gemeens kaps ku r r iku lu m v i r ve rhoogde ind i ens nee mba a rhe id

275


276

L ys van Aanhangs e l s

Aanhangse l 1 : Vrae lys te en an twoorde : Mat r ieks 317

Aanhangse l 2 : Antwoorde van ma t r ieks ge ïn te rpre tee r en ge tabu lee r

326

Aanhangse l 3 : Opvolgvrae lys rakende ind iensneembaarhe id van skoolve r la te rs

333

Aanhangse l 4 : F i s ie se opname van bes ighede in Hope town 336

Aanhangse l 5 : CD-ROM met t ranskr ips ies In om-s lag

xviii

Hoofstuk 1 Navorsingsprobleem en navorsingsdoel

1 .1 I n le id in g

O nder d i e t i t e l ‘n On d ers oek na ‘n gem eens k aps geb as eerd e

k u rr ik u lum om d ie ind ien s n eem b aarh e id van m atr ik u lan te t e

verh oog w o rd d i e ve rw ee fde ve rhoud ing tu ss en s ame lew ing , ekonomie

en onde rw ys /op le id ing onde r s oek . D i t maak s eke re ve ronde r s t e l l i ngs

w aa rvan h i e r kenn i s genee m, en w a t i n d i e r e s van d i e s tud i e onde r s oek

w ord :

• O m kur r iku lu m t e on tw ikke l i s p r imêr ‘n ow erhe id s funks i e . H ie r

w ord ve ronde r s t e l da t d i e p l aa s l i ke gemeens kap ‘n i n s e t kan l ew er ,

t o t d i é ma te da t ‘ n gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lum vo rm kan

k r y. D i t w ord in hoo f s tuk 2 , w a t me t d i e gemeens kap hande l ,

s ow e l a s hoo f s tuk 4 , w a t me t konk re t e a s pek te van ku r r iku lum

hande l , gemo t iv ee r . I n hoo f s tuk 3 , w a t me t ons igba re f i l o s o f i e s e

g ronds l ae van ku r r iku lu m hande l , w ord onde r ande re ve rk l aa r

w aa rom sovee l k l e m op d i e p l aa s l i ke gemeens kap ge l ê w ord .

• Ind i ens nee mbaa rh e id a s ma a t s t a f i s a anvegbaa r . ‘ n Su iw er

i n s t rumen te l e benade r ing to t onde rw ys , sow e l a s voo rkeu r aan d i e

behoe f t e s van w erkgew er s , t e enoo r d i e van l ee rde r s , ve r l een

pe rmanens i e aan hee r s ende be l ange . D i t i s eg t e r n i e d i e bedoe l ing

n i e . O m ind iens nee mb aa r t e w ees imp l i s ee r n i e noodw end ig

onde rho r ighe id n i e . D i t ve rw ys ook na d i e ve rmoë om as

s e l f s t and ige onde rnemer s uks es t e behaa l , o f op en ige ande r

(w e t t i ge ) man i e r aan d i e ekonomie dee l t e neem.

O nde rw ys /op le id ing beva t ‘ n i n s t ru men te l e e l e men t ; d i t i s b yk ans

vans e l f s p r ekend . O m daa rd i e e l e men t t e onde r s oek , i s n i e om d i t

t o t en ig s t e doe l t e ve rhe f n i e .

• Matr i ek en m atr i ku lan t i s n i e w oorde me t amp te l ike s t a tu s n i e . D i t

ve rw ys onde r s ke ide l ik na d i e N as iona l e S en io r S e r t i f i kaa t (NS S )

en kand idaa t v i r d i e ve rw erw ing daa rvan . Weens a lge mene geb ru ik

s kep matr i ek en matr i ku lan t g een ve rw ar r ing n i e , en d i e t e r me

w ord v rye l ik i n d i e s tud i e geb ru ik .

- 1 -

D ie s en t r a l e t ema van h i e rd i e s tud i e i s da t ‘ n p l aa s l i ke gemeens kap ,

w a t a s ku r r iku lu mvormer by onde rw ys be t rokke r aak , w es en l ik t o t

ve r l i g t i ng van d i e l and s e dubbe le s os io - ekonomies e k r i s i s van

vaa rd ighe id s t eko r t en werk loos he id kan b yd ra . D ie aa rd van d i e k r i s i s

( hoo f s tuk 1 ) d i e vo rmend e ro l van d i e gemeens kap (hoo f s tuk 2 ) ,

f i l o s o f i e s e (d ikw e l s onbew us te ) g ronds l ae van ku r r iku lu m (hoo f s tuk 3 )

en d i e t eo r i e van ku r r iku lum en d i e vo rming daa rvan (hoo f s tuk 4 ) w ord

t eo re t i e s onde r s oek . D aa rna w ord d i e me todo log ie t yde ns , en f i l o s o f i e

onde r l i ggend aan d i e emp i r i e s e onde r s oek , be s k ryf ( hoo f s tuk 5 ) ,

r e s u l t a t e van d i e onde rs oek word w ee rgegee (hoo f s tuk 6 ) en f i na l e

gevo lg t r ekk ings w ord gema ak (hoo f s tuk 7 ) . K lankopna mes van

onde rhoude en t r ans k r ip s i e s daa rvan w ord op CD inges lu i t .

1 .2 A k tu a l i t e i t van d ie n avors in gs p rob leem

1 .2 .1 Gem en gd e w e ls lae van on d erw y s en op le id in g in S u id -Af r ik a

O nderw ys en op l e id ing i s van d i e be l ang r ik s t e ku l tu r e l e en ekonomies e

ak t iw i t e i t e i n en ige l and . I n d i é t e rme w ee r s p reek d i e r e s u l t a t e i n

S u id -A f r ika mekaa r :

• D ie onde rw ys s t e l s e l i s ge s l aagd in t e rme van d i e t oena me in

s uks es vo l l e s koo lve r l a t e r s ( ve rw erw er s van d i e N as iona l e S en io r

S e r t i f i kaa t a an d i e e inde van g r aad 12 , a fgeko r t a s NS S ) , maa r

onges l aagd in t e r me van ind i ens name van h i e rd i e skoo lve r l a t e r s .

• S u id -A f r ika be l ee f ‘ n vaa rd ighe id s t eko r t w a t vo lgens s eke re

w aa rne mer s k r i s i s a fme t ings aannee m, t e rw yl w e rk loos he id ook ‘n

k r i s i s i s . M e t ande r w oorde , ‘ n ekonomi e w a t v i r t a l l e be l ang r ike

pos t e n i e ge s k ik t e kand ida t e kan v ind n i e , kan ook v i r t a l l e

kand ida t e n i e ge s k ik t e pos t e v ind n i e .

V e r s ke i e r edes kan h i e rvoo r aangevoe r w ord , me t ve rbandhoudende

op lo s s ings . D aa r kan bew ee r word da t onde rw ys n i e d i e nod ige

p r io r i t e i t b y d i e r ege r ing gen ie t n i e . D i t word eg t e r deu r u i t s p r ake ,

s ow e l a s be s t ed ing w ee r s p reek (k yk pa rag raa f 1 .3 .3 ) . Sw ak

d i ens l ew er ing aan en deu r s ko le kan voo rgehou w ord , maa r d i t s ou

s l egs kon ve rk l aa r hoekom pa r ty l e e rde r s n i e g r aad 12 vo l too i n i e .

- 2 -

1 .2 .2 Ku rr ik u lu m geb as eerd e b en ad er in g to t d i e navors in gs p rob leem

D ie dubbe le k r i s i s l e i d i e aandag na ku r r iku lu m, na d i t w a t op s koo l

ge l ee r w ord . A s s uks es vo l l e sko l i e r e ons uks es vo l l e we rks oeke r s i s ,

w ord hu l l e op s koo l onvo ldoende toege rus . D ie t e ena rgu me n t i s da t

s koo l d i e l e e rde r n i e v i r d i e be roep n i e , maa r v i r ve rde re s tud i e o f

op l e id ing voo rbe re i . D i t s ys t ap eg t e r d i e p rob lee m. V i r d i egene w a t

d i e be roeps w êre ld me t ma t r i ek a s f i na l e kw a l i f i ka s i e be t r ee – d i e

oo rg ro t e mee rde rh e id ma t r iku l an t e – i s s koo l be roeps voo rbe re id ing . As

d i t de fac to d i e r o l van d i e NS S i s , móé t ku r r iku lum d i t ve r r eken .

G loba l i s e r ing van hande l en p roduks i e he t d i e ekonomie w êre ldw yd

s t ruk tu r ee l ve r ande r , en i n t a l l e l ande bepaa lde g roepe w erke r s

w e rk loos ge l aa t . D i t i s bu i t e ‘ n na s iona l e r ege r ing , en dus bu i t e ‘ n

na s iona l e onde rw ys depa r t e me n t s e behee r . A s d í t d i e ( ‘n ) oo rs aak i s ,

l e i d i t d i e onde r s oek ook na ku r r iku lum. S koo l kan n i e d i e w e rk l ikhe id

w aa rb inne skoo lve r l a t e r s gaan funks ionee r bepaa l n i e , maa r w e l d i e

ma te w aa r toe hu l l e daa rop voo rbe re i i s .

1 .2 .3 D ie b e tek en i s van “gem eens k ap s geb as eerd e k u rr ik u lum ”

K ur r iku l e r ing bes t aan p r imêr u i t d i e aks i e s van on tw ikke l ing ,

ve r s p re id ing en eva lue r ing (kyk hoo fs tuk 4 ) , en w ord op d i e makrov lak

( s en t r a l e o f p rov in s i a l e r ege r ing ) u i t gevoe r . D ie i n t e rv l ak t u s s en

s en t r aa l on tw ikke lde ku r r iku lum, en d i e l e e rde r v i r w ie d i t bedoe l

w ord , i s d i e s koo l . V an d i e be l ang r ik s t e be s lu i t e w a t bepaa l hoe d i e

ku r r iku lu m b y l ee rde r s t u i s geb r ing w ord , word op s koo lv l ak geneem.

D i t word deu r onde rw ys e r s , oue r s en d i e b r eë r gemeens kap

deu r s l aggew end be ïnv loed . D ie s pes i f i eke aa rd en vo rm w a t

ku r r iku lu m b inne ‘n s eke re gemeens kap k ry , i s d i e

gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku lum. D ie geme ens kap kan ook

l ee r e rva r ings bu i t e skoo lve rband skep , w a t ook onde r d i e be s k ryw ing

tu i s hoo r t .

G eme ens kaps gebas ee rde op lo ss ings op ve l e t e r r e ine kan in d i e t oekoms

be l ang r ike r w ord . D ie D inokeng S cena r io span 1 (Ramphe l e ea , 2009 )

1 Die span bestaan uit 33 mense van regoor die samelewingspektrum, met dr Mamphele Ramphele as voorsitter.

- 3 -

nee m d ie aa rd van d i e bu rge r l i ke s ame lew ing (w i s s e l end na ge l ang van

be t rokkenhe id ) en d i e ve rmoë van d i e s t aa t (w i s s e l end na ge l ang van

doe l t r e f f endhe id ) a s deu r s l aggew ende ve rande r l i ke s . H u l l e s l egs t e

s cena r io spee l a f w aa r d i e s t aa t ondoe l t r e f f end en d i e bu rge r y

onbe t rokke i s ; d i e be s t e waa r d i e s t aa t doe l t r e f f end i s en bu rge r s

be t rokke ; en d i e midde l s t e w aa r d i e s t aa t doe l t r e f f end maa r bu rge r s

onbe t rokke i s (Ramphe le , 2009 :15 . ) H u l l e maak n i e voo r s i en ing v i r ‘ n

s cena r io w aa rvo lgens d i e s t aa t ondoe l t r e f f end , ma a r d i e bu rge ry

pos i t i e f be t rokke i s n i e .

‘ n Be t rokke bu rge r y s a l ‘ n bemag t igende gemeens kaps gebas ee rd e

ku r r iku lu m to t gevo lg hê . A s d i e s t aa t doe l t r e f f end i s , kan d i t ‘ n

pos i t i ew e byd ra e l ew er . A s d i e s t aa t ondoe l t r e f f end i s , kan d i t

noods aak l ik v i r doe l t r e f f end e onde rw ys w ees .

1 .3 A gtergron d to t d i e navors in gs p rob leem

1 .3 .1 Kw al i f ik as i e verge ly k m et in d ien s n eem baarh e id en ink om s te

O ud-p re s iden t Tabo M bek i he t a s ad j unk -p re s iden t bew ee r da t Su id -

A f r ika u i t tw ee nas i e s be s t aan : Een ryk en w i t , d i e ande r a rm en s w ar t

(M bek i , 1998 ) . H oew e l d i e r a s g ronds l ag a l s t e rk be tw i s i s ( kyk ve ra l

S ch le mmer , 2006 ) i s S u id -A f r ikaans e w e lvaa r t w e l onew ered ig

ve r s p re i . Tabe l 1 .1 t oon d i e ve rband tu s s en kw a l i f i ka s i e en

i nd i ens ne mings t a tu s . D i t du i a an da t d i e l a ags t e ge l e t t e rdhe id s v l akke

v inn ig a fneem. M ens e me t g r aad 9 , a f s lu i t i ng van d i e A lgemene

O nde rw ys - en Op le id ings f a s e , neem s t e rk t oe . D i t i s d i e pun t w aa rop

l ee rde r s k i e s om op skoo l t e b l y me t d i e oog op d i e NS S , v i r ande r

kw a l i f i ka s i e s i n t e s k ryf , o f d i e be roepsw êre ld t e be t r ee . M ens e w a t

ande r kw a l i f i ka s i e s ve rw er f , neem a f , t e rw yl ve rw erw ers van d i e NS S

s t e rk t oeneem (30%) . D ie g roo t s t e t oename (42%) i s eg t e r i n g r aad 11

a s hoogs t e kw a l i f i ka s i e . D i t i s komme rw ekkend , a anges i en d i t t oon

hoevee l g r aad 12 kand ida t e n i e s uks es behaa l n i e . P os t -ma t r i ek

d ip lo mas he t ook s t e rk t oegenee m (28%) , me t ‘ n marg ina l e t oena me in

geg raduee rdes (3%) .

- 4 -

Tab e l 1 .1 : D ie verh ou d in g tu ss en s tygen d e kw a l i f ik as i ev lak en

in d ien s n em in gs ta tus

Kwalifikasievlak

Persentasie van die

bevolking

Toename(Afname)

Persentasie

werkloses

Graad of meer 3% 3,7%

Post-Matriek

diploma28% 10,3%

Diploma (sonder

matriek)(8%) 15%

NTS 1 – NTS 3 (7%) 25.7%

Matriek 30% 26,8%

Graad 11 42% 36,2%

Graad 10 11% 32%

Graad 9 18% 33,3%

Graad 8 (7%) 28,5%

Graad 7 (13%) 26,5%

Laer as graad 7 (22%) 22,7%

(S aamg es t e l u i t S chus s l e r 2007 . V yfd e S u id -A f r ikaans e

Ind i ens ne mings ve r s l ag )

D ie tw eede ko lom van d i e t abe l du i a an w a t d i e kans op werk loos he id

me t ve r s k i l l ende kw a l i f i ka s i ev l akke i s . S oos t e w ag te , i s d i t d i e

l a ags t e b y geg raduee rdes , en daa rna b y pos t -ma t r i ek ged ip lomee rdes .

D i t i s eg t e r ve r r a s s end da t ‘ n d ip lo ma s onde r ma t r i ek (me t 15%) en ‘n

N as iona l e Tegn ie s e S e r t i f i kaa t (N TS 1 ge l yk s t aande aan g r aad 10 ) (me t

25 ,7%) s t eeds minde r gene ig i s om d i e ve rw erw er w e rk loos t e l a a t a s

ma t r i ek (me t 26 ,8%) . D ie hoog tepun t van w erk loos he id i s

ons uks es vo l l e g r aad 12 ’ s (houe r s van g r aad 11 ) , me t w e rk loos he id van

36 ,2%. V e rbas end genoeg neem d i t dan a f , moon t l i k omda t mens e me t

l a e r kw a l i f i ka s i e s be r e id i s om minde r ge s koo lde w erk t e doen . V e rde r

i s d i t moon t l i k oue r mens e w a t r eeds i n d i e a rbe id s mark geves t i g i s .

H ie rd i e p r en t j i e word mee r genuans ee rd a s ve rgoed ings v lakke me t

kw a l i f i ka s i ev l akke ve rge l yk w ord . Tabe l 1 .2 i s geneem u i t S chus s l e r

- 5 -

e t a l , 2007 , en neem d ie gemidde lde ve rgoed ing van g r aad 12 -

gekw a l i f i s ee rdes , a s ‘ n i ndeks s yfe r van 100 . ‘ n S yfe r van 200 v i r ‘ n

ande r kw a l i f i ka s i ev l ak s a l dus be t eken da t d i e gemidd e lde ve rgoed ing

v i r i emand me t daa rd i e kw a l i f i ka s i e dubbe ld d i e van d i e gemidde lde

g r aad 12 -gekw a l i f i s ee rde i s , en ‘n s yf e r van 50 , d i e he l f t e daa rvan .

D ie g roo t s t e ve r r a s s ing i s n i e da t geg raduee rdes s ovee l mee r a s

ma t r iku l an t e ve rd i en n i e ( t o t 6½ kee r me e r v i r d i e hoogs t e

kw a l i f i ka s i ev l ak ) , maa r da t en ige n i e - s koo l s e kw a l i f i ka s i e (bu i t en N TS

1 ) ‘n be t e r ve rd i ens t e a s g r aad 12 meeb r ing – s e l f s 2½ kee r s ovee l v i r

‘ n t egn ie s e kw a l i f i ka s i e benede g r aad 12 . D aa rna va l d i t d r ama t i e s :

G raad 11 ’ s ve rd i en s e l f s minde r a s g r aad 10 ’ s , mi s k i en w eens d i e g roo t

w e rk loos he id onde r g r aad 11 ’ s . Graad 9 ’ s en g r aad 8 ’ s ve rd i en 40%

van ‘n ma t r iku l an t s e ve rd i ens t e , g r aad 7 ’ s ‘ n de rde , en van g r aad 6 a f

‘ n kw ar t daa rvan . U i t ‘ n f i nans i ë l e oogpun t i s daa r dus geen voo rdee l

i n sko l ing a s ‘n mens n i e mins t ens l a e r s koo l vo l too i n i e . D i t l yk ook

o f i e mand w a t n i e gaan ma t r iku l ee r n i e , en ige ande r op l e id ing a s d i e

N SS mo e t vo lg .

O p d i e RG N s e w ebw er f i s ‘ n a r t i ke l ge t i t e ld H um an Res our ces

D eve lopm en t and the s k i l l s c r i s i s . G een ou teu r ( s ) word aangedu i n i e ,

ma a r ge s aghebbendhe id w ord a fge l e i van d i e RG N s e pub l ika s i e

daa rvan . D ie da tum van pub l ika s i e word ook n i e aangedu i n i e , maa r u i t

ve rw ys ings b lyk d i t na 2003 t e w ees . Daa r in w ord moe i t e gedoen om

‘n k r i s i s w eg t e p r aa t , ve r a l op d i e hoogs t e vaa rd ighe id s v l ak . Tog

w ord e rken da t daa r op d i e i n t e r med i ê r e v l ak ( ambags lu i en t egn ic i ) ‘ n

e rn s t i ge t eko r t i s . Waa r d i e t eko r t i n bepaa lde s ek to r e gekw an t i f i s ee r

w ord , i s d i e s yf e r v i r “k l e rk l ik” 0 . Me t ande r w oorde , d i e be roep

w aa rvoo r ma t r i ek op s ig s e l f ‘ n goe i e kw a l i f i ka s i e i s , be l ee f geen t eko r t

n i e , ande r s a s ande r s ek to r e ( s . n . s . a 19 ) .

- 6 -

Tab e l 1 .2 : D ie verh ou d in g tu s s en form e le op voed in gs v lak en

f in an s i ë l e verd ien s te

Form ele Op voed in gs v lak Verd ien s te

in d ek sGraad ve rde r gevo rde r a s honneu r s 650

Honneu r s 480

Graad en d ip lo ma 390

Bacha lau reus - g raad 460

D ip loma me t Graad 12 220

S e r t i f i kaa t me t Graad 12 195

D ip loma me t minde r as G raad 12 220

S e r t i f i kaa t me t minde r a s G raad 12 130

N TS I I I 250

N TS I I 250

N TS I 70

M at r i ek 100

Graad 11 50

Graad 10 55

Graad 9 40

Graad 8 40

Graad 7 33

Graad 6 25

Graad 5 25

Graad 4 25

Graad 3 25

Graad 2 25

Graad 1 25

G een s ko l ing 25

(V erw erk u i t The Economis t s :2007 . Sk i l l s Shor tage - U r ban L egend o r

Fac t T he Educa t ion o f t he S A wor k f o r ce )

In tu s s en i s daa r ‘ n vaa rd ighe id s k r i s i s w a t d r e ig om d i e l and s e

ekonomies e g roe i a an bande t e l ê .

D aa r t eenoo r s t aan d i e ou t eu r s van d i e ve r s l ag Sk i l l s Shor tage - Ur ban

L egend or Fac t T he Educa t ion o f t he S A wor k f o r ce (S chus s l e r e t a l ,

- 7 -

2007) , w aa ru i t t abe l 1 . 2 oo rgenee m i s . H u l l e d r aa i geen doek ie s om

n i e . D ie gew e ld ige gap ing tu s s en geg raduee rdes en ande r mens e w ord

toeges k r yf aan d i e t eko r t a an geg raduee rdes . Hu l l e gevo lg t r ekk ing

an tw oord d i e v r aag w a t d i e t i t e l v r a : Su id - Af r ika be l ee f ‘ n

vaa rd ighe id s k r i s i s , n i e ‘ n t eko r t n i e ; en d i t i s ‘ n f e i t , n i e ‘ n l egende

n i e (S chuss l e r e t a l , 2008 :41 ) .

1 .3 .2 D ee ln am ek oers aan n a - s k oo l s e ond erw y s

V ir d i e mee rde rh e id ma t r iku l an t e i s na - s koo l s e s tud i e n i e ‘n ops i e n i e .

D ie M in i s t e r van O nde rw ys he t e inde 2007 d i e doe lw i t ge s t e l da t

un ive r s i t e i t e t e en 2015 ‘n dee lna meko e r s van 20% moe t hê , en om d i t

t e be r e ik , moes nog s ow a t 100 000 s tuden te aan un ive r s i t e i t e

geakko mmodee r w ord . D ie ge t a l i n daa rd i e j a a r w as ongevee r 740 000

(M cG rego r , 2007 ) . I n 2000 w as daa r s ow a t 130 000 s tuden te ve rbonde

aan d i e 50 F ET Ko l l eges i n Su id - Af r ika (SA ID E, 2003 :44 ) . As d i e

ge t a l l e b ymek aa r ge t e l w ord , be t eken d i t s t e eds da t s ow a t 4 u i t 5 S u id -

A f r ikaans e sko l i e r e se s koo lop le id ing hu l l e l a a s t e f o rme le s tud i e i s .

Boonop i s s uks es vo l l e s koo lve r l a t e r s d ikw e l s ons uks es vo l l e na - s koo l s e

s tuden te . H oew e l d i t n i e ‘ n un i ek Su id - Af r ikaans e p rob leem i s n i e , i s

d i t i n S u id -A f r ika e rn s t i g . Vo lgens Louw (2005 :1 -2 ) ve r ande r o f s t aak

to t 25% van Su id - Af r ikaans e s tuden te hu l l e s tud i e s b inne d i e ee r s t e

j a a r , en s l egs s ow a t 20% vo l too i hu l l e s tud i e s i n d i e min imum tydp e rk .

H y haa l F e r r e i r a aan da t d i e gap ing tu s s en ve re i s t e s om s koo l t e ve r l aa t

en d i t w a t hoë r onde rw ys in s t e l l i ngs ve rw ag , g roo t i s en g roe i (Louw ,

2005 :1 - 2 ) . H y iden t i f i s e e r ve r s ke i e oo rs ake daa rvoo r , w a t n i e a l l e s aan

d i e s tuden t t oeges k r yf kan w ord n i e . D ie be l ang r ik s t e i s eg t e r

ongemo t ive e rdhe id en geb rek aan doe lged rew enhe id (Louw , 2005 :100 ) .

Waa r s k yn l i k ve rk l aa r d i t ook s w ak p re s t a s i e i n d i e w e rks p l ek .

D i t sku i f w ee r d i e aandag na d i e s koo lku r r iku lum. D ie hoë r

kw a l i f i ka s i ev l akke du i op s uks es i n d i e onde rw ys bed e l ing , maa r

ve rgoed ings v lakke du i a an da t d i t be t e r i s om s koo l voo r g r aad 12 t e

ve r l aa t v i r ‘ n ande r kw a l i f i ka s i e , a s om d i e N as iona l e S en io r

S e r t i f i kaa t t e vo l too i . I s d i t r e a l i s t i e s om d rama t i e s e t oena me in na -

- 8 -

s koo l s e s tud i e t e ve rw ag? Behoor t d i e s koo lku r r iku lu m aan t e pa s om

l ee rde r s be t e r v i r d i e be roeps w êre ld voo r t e be r e i ? I s d i t d i e f o rme l e

i nhoud van d i e s koo lku r r iku lu m w a t on toepas l ik v i r d i e be roeps w êre ld

i s , o f i s d i t ‘ n pos i t i ew e benade r ing to t we rk w a t sko l e noo i t v i r hu l l e

l e e rde r s aan l ee r n i e? I s d i t da lk mee r doe lge r ig t e l e e rde r s w a t s koo l

ve r l aa t v i r a l t e rna t i ew e kw a l i f i ka s i e s , s oda t h i e rd i e kw a l i f i ka s i e s ‘n

s oo r t s e l f s e l eks i e i s ? To t ‘ n mind e re o f me e rde re ma te he t a l h i e rd i e

v r ae op ku r r iku lum be t r ekk ing .

1 .3 .3 D ie reger in g in SA s e verb in ten i s en b en ad er in g to t on d erw ys

D ie S u id -A f r ikaans e r ege r ing toon in be l ang r ike ops ig t e ‘n s t e rk

ve rb in t en i s t o t onde rw ys en op l e id ing . D ie voo rma l ige S u id -

A f r ikaans e min i s t e r van F inans i e s , mnr T revo r M anue l , s t e l i n s y 2008

beg ro t ings toes p raak (2008 ) da t d i e l and s ede r t 1999 d i e l angs t e

ononde rb roke g roe i t yd pe rk i n d i e ge s k i eden i s be l ee f he t , da t d i e

gew e ld ige w erk loos he id s yf e r een van d i e g roo t s t e p rob leme i s w a t d i e

l and in d i e ge s ig s t aa r , en da t onde rw ys s en t r aa l i n d i e r ege r ing s e

doe lw i t i s om a rmoed e u i t t e w i s en ge l een thede t e ve rb reed . D aa rom

i s ‘ n aans i en l ike dee l van d i e beg ro t ing – R105 b i l j oen in 2007 /2008 –

h i e r aan s pandee r . H y bek le mtoon da t spande r ing op s ig s e l f n i e d i e

op lo s s ing kan wees n i e , en s t e l p l i g s ge t rouhe id by onde rw ys e r s a s

ononde rhande lbaa r (M anue l , 2008 ) . D ie Ad j unk -p re s iden t i n 2006 , me

P humz i l e M lanbo -N cguka (2006 ) he t d i t s t e rke r ge s t e l :

“Nothing short of a skills revolution by a nation united will extricate us from the crisis we face”

I n t e rnas ionaa l ve rge l yk S u id -A f r ika s e onde rw ys s pande r ing guns t ig . I n

S u id -A f r ika i s d i t 5 , 4% van d i e BBP , t e enoo r ‘n w ê re ldw ye gemidde ld

van 4 ,7% en s ub -S aha ra A f r ika gemidde ld van 4 ,0% (S chuss l e r e t a l ,

2008 :5 ) . M anue l s e s t e l l i ng da t s pande r ing to t d i e l ew er ing van

geha l t e onde rw ys móé t l e i , k r y ‘n komme rw ekkende voe tno ta a s

d i e s e l fde ve r s l ag me ld da t S u id -A f r ika i n onde r s ke ide l ik d i e p r imêr e en

s ekondê re sko le 4 ,5 en 3 ,2 onde rw ys e r s pe r 1 000 l ede van d i e

bevo lk ing he t . D i t ve rge l yk s l eg me t d i e i n t e rnas iona l e gemidde ld van

5 ,1 en 5 ,4 (S chuss l e r e t a l , 2008 :6 ) . D ie ou t eu r s s t e l hu l l e pe r s eps i e

- 9 -

da t l ew er ing van onde rw ys bes onde r ondoe l t r e f f end i s , deu r t e bew ee r

da t S u id -A f r ika d i e l a a s t e p l ek i ngenee m he t i n a l l e i n t e rnas iona l e

t oe t s e w aa raan in d i e 12 j aa r t o t 2008 dee lgenee m i s . Ook t eenoo r

ande r Af r ika s t a t e s t eek S u id -A f r ika vo lgens hu l l e s l eg a f (S chus s l e r e t

a l , 2008 :8 -13 ) .

‘n E rns t i ge s t r u ike lb lok in d i e pad van geha l t e s ko l ing , i s d i e g roo t

aan t a l d i s funks ione l e sko le . D ie ge s aghebbende In s t i t u t e o f Race

Re la t i ons bew ee r da t 80% van a l l e openba re sko le d i s funks ionee l i s

(D e Lange , 2008 ) .

I n ‘n ongepub l i s ee rde D Ed t e s i s a an d i e U n ive r s i t e i t van J ohannes bu rg

de f in i ee r B ipa th ‘n d i s funks ione l e s koo l a s een me t ‘ n s l aags yf e r

benede 40%. S y s i en d i e wor t e l daa rvan in d i e i neens to r t i ng van ‘n

l e e rku l tuu r na d i e 1976 s tuden te -ops t ande en d i e s l ags p reuk van “ No

educa t ion be fo r e l i be r a t ion” (B ipa th 2008 :65 -70 ) .

A s d i s funks iona l i t e i t van sko le s u lke a fme t ings aanneem, en ku l tu r ee l

i ngeg raw e i s s oos bo aangedu i , i s d i t ‘ n e rn s t i ge s aak . I n M anue l s e

e i e w oorde , kan s pande r ing a l l e en n i e d i é s oo r t p rob lee m op los n i e .

D ie r ege r ing s e ve rb in t en i s t o t en t oew yd ing aan goe i e onde rw ys kan

inde rdaad bev raag teken w ord a s t ekens van ve rbe t e r ing in d i e v i e rde

amps t e rmyn van d i e demokr a t i e s e r ege r ing s t eeds u i t b l y. D i t ve rk l aa r

w aa rom s ovee l l e e rde r s i n g r aad 11 o f v roeë r va s haak . Wie d i e N SS

behaa l , i s eg t e r d i egene w a t n i e deu r d i e onde rw ys bed e l ing in d i e s t eek

ge l aa t i s n i e . H u l l e geb rek aan s uks es moe t by d i e aa rd van d i e

bede l ing s e l f , en d i e ku r r iku lum ges oek word .

1 .3 .4 Glob a l i s er in g as m oont l ik e h ind ern i s to t ind ien s n em ing

K an d i t w ees da t g loba l i s e r ing d i e a rbe id s mag w êre ldw yd só benadee l

da t d í t d i e oo rs aak van w erk loos he id i s , en n i e d i s funks ione l e sko le o f

‘ n on toepas l ike ku r r iku lum n ie? M kos i ( 2006 :153 - 154 ) s t e l tw ee

t eenoo r s t aande pe r s pek t i ew e op g loba l i s e r ing aan d i e o rde : H y ve rw ys

na H ors t K oh le r , be s tu r ende d i r ek t eu r van d i e IM F in 2003 , w a t

g loba l i s e r ing a s ‘n t oenemende v loe i van idees , mens e , goede re en

d i ens t e oo r na s iona l e g r ens e heen a s gevo lg van hande l , be s k r yf .

- 10 -

D aarvo lgens i s d i t i n t e rnas iona l e a rbe id s ve rde l ing , en w ord n i e op

mens e a fged ruk n i e . D i t i s d i e gevo lg van ‘n d i epgew or t e lde s t r ew e na

‘n be t e r l ew e . A an d i e ande r kan t ve rw ys M kos i na ‘n opvoedkund ige

en eks ponen t van inheems e A f r ika - denke , MBM A vos eh , vo lgens w ie

g loba l i s e r ing ‘n man ie r i s w aa rop mag t ige gemeens kape hu l l e w aa rdes ,

a s p i r a s i e s , s make en s t andaa rde op a r m, s w ak en kw es ba re

gemeens kappe a fdw ing (M kos i , 2006 :153 - 154 ) .

K oh le r f okus op g roo t ekonomies e ro l s pe l e r s en d i e on tw ikke l ing van

d i e w ê re ld t o t e en g roo t mark . I n s u lke geva l l e w ord d i t d ikw e l s

ge s i en a s ‘n ob j ek t i ew e en onve rmyd e l ik e bes t emmi ng , ged r yf deu r d i e

d ig i t a l i s e r ing van d i e w ê re ld . ‘ n Be lang r ike kenmerk i s d i e i nk r imp ing

van ru imte deu r d ig i t a l e kommun ik as i e . H ie rd i e be s kou ing kom ve ra l

u i t w e lva rende oo rde . D i t ne ig om e t i e s e v r ae t e i gno ree r , a anges i en

d i t s l eg s ‘n “ ob j ek t i ew e werk l ikhe id” bes k r yf . D i t i s ook ons ens i t i e f

oo r d i e l o t van d i egene w a t deu r d i e p ro s e s ag t e rge l aa t word . I n

beoo rde l ing s lu i t S ing by A vos eh aan a s hy s t e l da t g loba l i s e r ing b loo t

‘ n ande r woord v i r impe r i a l i s me i s (S ing e t a l , 2005 :1 -7 ) . D i t l e i t o t

d i e s ogenaamde “ j ob l e s s g row th , ” omda t a l mind e r mens e a l mee r

goede re p rodus ee r (S inaga tu l l i n , 2006 :26 -27 ) .

1 .3 .5 S am evat t in g van d ie ak tu a l i t e i t van d ie n avors in gsp rob leem

A s ag t e rg rond to t d i e navo r s ings p rob leem i s d i e ve rband tu s s en fo rme le

opvoed ings v lak , w e rk loos he id en ve rgoed ings v lak bekyk . D i t i s

du ide l ik da t ma t r i ek , d i e onde rw ys do e lw i t van mees t e Su id - Af r ikaans e

s ko l i e r e , n i e ekonomies e suks es ve r s eke r n i e . D aa r i s a fge l e i da t

onde rw ys inhoud (ku r r iku lu m) deeg l ik onde r s oek moe t w ord . D ie v r aag

i s gev ra o f h i e rd i e t oe s t and aan ‘n onve rmo ë to t d i ens l ew er ing van d i e

s t aa t s e kan t , o f ‘ n geb rek aan toew yd ing en ve rb in t en i s van d i e

r ege r ing , t oeges k r yf moe t word . D ie po l i t i eke ve rb in t en i s l yk eg t e r

be t r ek l ik s t e rk , en d i e onve rmoë to t d i ens l ew er ing ve rk l aa r waa ro m

s ovee l l e e rde r s skoo l n i e vo l too i n i e . D ie geb rek aan na - s koo l s e s uks es

van s uks es vo l l e l e e rde r s w ord n i e h i e rdeu r ve rk l aa r n i e . G loba l i s e r ing

a s ‘n f ak to r bu i t e d i e s t aa t s e behee r , word e rken .

- 11 -

1 .4 Teore t i e s e raam w erk van h ierd ie s tu d ie

In hoo fs tuk 4 word ku r r iku lumteo r i e omva t t end bes k ryf . D i t i s eg t e r

be l ang r ik om aan t e du i b inne w a t t e r t eo r e t i e s e r aa mw erk emp i r i e s e

w e rk gedoen word . ‘ n V oor -d i e - hand - l i ggende benade r ing i s mode l l e

v i r ku r r iku lu mon tw ikke l ing , s oos deu r ve r s k i l l ende s k r yw er s

voo rges t e l . D ie me es t e h i e rvan i s op T yl e r ( 1947 ) s e w e rk ges koe i .

Een voo rbee ld i s Th i j s en V an den Akke r (2009 :15 ) w a t na d i e v yf

ke rnak t iw i t e i t e van O n t l ed ing , O n tw erp , O n tw ikke l ing , Imp le me n t e r ing

en Eva lue r ing ve rw ys . Hu l l e ve rw ys na ve r s k i l l ende v l akke w aa rop

ku r r iku lu m on tw ikke l kan w ord (Th i j s en V an den A kke r , 2009 :9 ) ( i n

d i e s tud i e vo l l ed ig bes p reek in hoo f s tuk 4 ) a s ook na moon t l i k e

benade r ings a s I n s t rumen t ee l , Kommu nika t i e f , Ar t i s t i ek en P rag ma t i e s

(Th i j s en V an den A kke r , 2009 :16 -18 ) . H u l l e gevo lg t r ekk ing i s da t d i e

A r t i s t i eke (onde rw ys e r nee m be l ang r ike on tw erpbes lu i t e ho l i s t i e s i n

k l a s ops e t ) en P ragma t i e s e (k l em op p r ak t i e s e b ru ikbaa rhe id )

benade r ings d i e mees t oepas l i ke op p l aa s l i ke v l akke van

ku r r iku lu mon tw ikke l ing i s .

D ie s tud i e s lu i t daa rb y aan , w e l w e tende da t ku r r iku lu m in Su id - Af r ika

me e r s en t r a l i s t i e s benade r w ord a s i n b yv oorbee ld d i e VS A o f

N ede r l and – l ande u i t w ie s e t eo re t i e s e l i t e r a tuu r ru im gepu t i s .

D aa rom i s ku r r iku lumon tw ikke l ing n i e d i e t eo re t i e s e r aamw erk

w aa rb inne gew erk w ord n i e , maa r w e l ‘ n me t a foo r w a t V an den Akke r

(2003 :xx ) en Th i j s en V an den A kke r (2009 :11 ) geb ru ik . D i t i s d i e

ku r r iku l ê r e s p innew eb , w a t d i ag ramma t i e s i n f i guu r 1 .1 voo rges t e l

w ord .

Teen d i é r aamw erk kan ve rnuw ing op en ige ku r r iku lumv lak en vo lgens

en ige benade r ing gekons ep tua l i s ee r en ve rdu ide l ik w ord . D ie r a s ionaa l

i s d i e s en t r a l e s kake l , w a t a l d i e ande r a s pek te aan mekaa r koppe l .

I deaa l ge s p roke i s d i e ande r a s pek te ook d i r ek aan meka a r gekoppe l ,

w a t samehang ve r l een . A an d i e ande r kan t l i g d i e me ta foo r ook d i e

kw es baa rhe id van ku r r iku lu m u i t : A s daa r t e vee l a an een a s pek

aandag gegee word , kan d i e w eb s e l f s b r eek (Th i j s en Van den Akke r ,

2009 :12 - 13 ) .

- 12 -

F iguu r 1 .1 : D ie ku r r iku l ê r e s p innew eb (V an den A kke r , 2003 :xx )

D ie ku r r iku l ê r e sp innew eb , w a t d i e t eo re t i e s e r aa mw erk w aa r t een

gew erk w ord , vo rm, w ord s oos vo lg benade r :

• ‘n Ras ionaa l v i r d i e voo rgenome w ys ig ing /aanp as s ing van d i e

ku r r iku lu m w ord ge fo rmu l ee r . D i t ve rvang n i e d i e r a s ionaa l

i nhe ren t a an d i e NK V n ie , maa r voeg daa raan toe .

• D ie be l ang r ik s t e doe l van mees t e s ko le i n d i e V OO -fa s e , i s om d i e

be s t e moon t l i ke N S S - res u l t a t e t e behaa l , en doe lw i t t e w ord in

t e r me daa rvan ge fo rmu lee r . I n s amehang me t d i e r a s ionaa l , mo e t

aanvu l l ende doe l en doe lw i t t e ge fo rmu lee r word .

• Inhoud w ord n i e i n S u id -A f r ika op p l aa s l i ke ku r r iku lumvl ak bepaa l

n i e . I n d i e vo rm van vakaanb ied ing , w ord d i t eg t e r op p l aa s l i ke

v l ak ges e l ek t ee r . V oor s t e l l e i n d i é ve rband i s dee l van d i e s tud i e .

- 13 -

Rasionaal

Hoekom

Doel en Doelwitte

Inhoud

Leeraktiwiteite

Onderwysersrol

Materiale en hulpbronneGroepering

Plasing

Tyd

Assessering

• A l le l e e r ak t iw i t e i t e moe t i n s ameh ang me t d i e aangevu lde r a s ionaa l

en doe l bed ink word . N uw e vakke b r ing ook nuw e l ee r ak t iw i t e i t e ,

en d i e u i t voe rbaa rhe id daa rvan moe t deeg l ik oo rw eeg w ord .

• D ie onde rw ys e r s ro l w ord in t e r me van d i e r a s ionaa l he roo rw eeg en

s e l f s he ron tw erp . D i t i s eg t e r i e t s w a t d i e onde rw ys e r s e l f moe t

doen , omda t d i t ande r s na ne t nog ‘n ve r e i s t e mag lyk .

• B yk omend e ma te r i a l e en hu lpb ronne mag nod ig w ees . D i t moe t

ve r r eken word , a anges i en d i t u i t voe rbaa rh e id e rn s t i g kan

be ïnv loed .

• G roepe r ing en p l a s ing van l ee rde r s b inne ‘n doe lma t ige w erks ops e t

i s be l ang r ik . D i t moe t d i e r a s ionaa l bevo rde r , maa r ook v i r d i e

s koo l u i t voe rbaa r w ees .

• T yd kan ‘n be l ang r ike f ak to r w ees , w an t a s d i t mee r t yd gaan nee m

om ges t e lde doe lw i t t e t e behaa l , moe t va s ges t e l w ord o f d i t u i t d i e

be s t aande skoo ldag geneem kan w ord . I nd i en n i e , moe t d i t u i t

l e e rde r s s e v rye t yd kom, w a t u i t voe rbaa rhe id kan s t r em.

• A ss es s e r ing i s mo e i l i k om t e be ïnv loed . S ko le mik me t a s s e ss e r ing

op d i e f i na l e eks t e rne a s s e s s e r ing v i r d i e N S S .

1 .5 I nd e l in g van h oof s tu k k e

1 .5 .1 Hoof s tu k 1 - In l e id in g

D ie p rob lee ms te l l i ng w ord in hoo f s tuk 1 bes k ryf . D i t i s ‘ n

vaa rd ighe id s t eko r t t e midde van w erk loos he id ; ‘ n onde rw ys s t e l s e l w a t

s uks es behaa l i n d i e t oekenn ing van N as iona l e S en io r S e r t i f i ka t e , ma a r

n i e i n d i e t oe rus t i ng van s koo lve r l a t e r s v i r d i e ekonomi e w a t hu l l e

be t r ee n i e . D i t i s ge ïden t i f i s ee r a s ‘ n ku r r iku l ê r e p rob leem, me t ande r

w oorde een w a t ve rband hou me t d i t w a t op s koo l ge l ee r w ord .

D i t ve r s ka f ook ‘n oo rs ig oo r d i e r e s van d i e s tud i e . D ie t eo re t i e s e

r aa mw erk w ord u i t eenges i t , d i e l i t e r a tuu r s tud i e w ord s aamgev a t , en d i e

emp i r i e s e onde r s oek w ord bes k r yf deu r na d i e navo rs ings doe l en

doe l s t e l l i ngs , sow e l a s me todo log ie t e ve rw ys .

- 14 -

1 .5 .2 Hoof s tu k 2 - D ie gem eens k ap as k u rr ik u lum agen t

In d i e t i t e l w ord ve rw ys na ‘n ge meens kaps gebas ee rd e ku r r iku lum.

Wa t i s d i e r o l van d i e gemeens kap in d i e i nd iw idu s e l ew e? Waarom

s ou mens oo rdee l da t d i e gemeens kap i e t s t o t ku r r iku lu m by t e d r a he t ?

Wa t i s daa rd i e byd ra e? D ie gemeens kaps beg r ip w ord r ede l ik omva t t end

onde r s oek . O ok d i e gemeens kap w aa rb inne h i e rd i e s tud i e gedoen w ord ,

w ord bes k r yf . D ie oëns k yn l ike eenvoud van d i e t e r m gem eens kap i s

mi s l e idend . D i t i s n i e b loo t d i e w oord v i r ‘ n aan t a l mens e w a t i n

d i e s e l fde omgew ing w oon n i e ; s ame lew ing i s d i e w oord v i r d i é neu t r a l e

beg r ip . D ie ke rn i s i n d i t w a t mens e dee l ; d i e gemeens kap l ikhe id van

gemeens kap . Lede van ‘n gemeens kap moe t l o t s ve rbondenhe id be l ee f ,

voo r d i egene me t vaa rd ighede en midde l e d i t a an minde r ge lukk ige l ede

bes k ikbaa r sa l s t e l . D aa r i s t a l l e f ak to r e w a t d i e gemeens kap l ikh e id

bevo rde r , en ande r wa t d i t t e enw erk .

Te rw yl be l e id ma ke r s moe t aanhou om omva t t ende p l anne t e maak , he t

mens e op voe t s oo lv l ak d ikw e l s d i e ve rmoë en begee r t e om in d i e

d i r ek t e omgew ing ‘n ve r s k i l t e maak . Wys ig ings o f aanvu l l i ngs t o t

onde rw ys s oos mens e op p l aa s l i ke v l ak d i t nu t t i g ag , kan r eken op

g ro t e r vo lhoubaa rhe id , a s s en t r aa l bep l ande pog ings . D ie gemeens kap

w a t s ig s e l f w i l voo r t s i t en ve r s t e rk deu r s koo lve r l a t e r s ‘ n be t e r

ekonomies e kans t e b i ed , i s h i e r d i e s l eu t e l t o t s uks es . D ie aan t a l

r o l s pe l e r s w a t oo r tu ig moe t word en bes onde re oms tand igh ede w a t i n ag

genee m moe t w ord , i s vee l mind e r a s me t ‘ n s t e l s e lw ye op lo s s ing .

A n tw oorde hoe f s l egs v i r p l aa s l i ke oms tand ighede t e ge ld . Bep lann ing

en u i tvoe r ing van ku r r iku lumvernuw ings i s i n t e r me van tyd , p l ek en

h i ë r a rg i e ba i e naby aan mek aa r , en d i e kans da t doe l s t e l l i ngs i n

bu rok ra s i e ve r lo r e gaan , k l e ine r .

P og ings om ku r r iku lu m t egn ie s en ku l tu r ee l neu t r aa l t e benade r , i s u i t

d i e s t aans poo r gedoem. D i t i s j u i s ku l tuu r , bu i t e - s koo l s e kenn i s w a t ‘ n

mens i n d i e ge meens kap opdoen , w a t bepaa l v i r w a t t e r i dees ,

t egno log ie en w e tens kap l ike i nhoud ‘n mens va tbaa r i s .

- 15 -

‘n G eme ens kaps gebas ee rde ku r r iku lum i s dus me e r a s ‘ n ku r r iku lum

w aa rvan s eke re be s lu i t e op d i e p l aa s l i ke v l ak genee m w ord . D i t nee m

d i e gemeens kap s e po t ens i aa l om w aa rde -vo l l e ( i n d i e vo l l e

dubbe l s inn ige be t eken i s ) l ew e t e skep , i n ag . D i t r egve rd ig dus , s oos

a s pek te van ku r r iku lu m, ‘n deeg l ike t eo re t i e s e onde r s oek .

1 .5 .3 Hoof s tu k 3 - Ku rr ik u lum gron d s lae on d er d i e sk oo l fon d am en t

N avraag na ku r r iku lum beg in deu r t e p robee r bepaa l w a t onde r l i ggend

daa raan i s . Wa t i s d i e aks iomas w aa r rondom ku r r iku lu m so d ig

geg roe i he t da t d i t n i e mee r s igbaa r i s n i e? D i t bes k r yf opvoed ing a s

be tw i s t e geb i ed tu s s en ku l tu r e l e w aa rdes w a t a l t yd ideo log ie s ge l aa i i s ,

a l i s d i t onbew us te l i k . D i t be s k ryf ku r r iku lum as s tud i eve ld ,

ep i s t e mo log ie s e opva t t i ngs a s bepa l e r daa rvan , en s o s i a l e f ak to r e wa t

i n onde rw ys ge ld . S ove r d i t ku r r iku lu m aangaan , i s d i t d i e ons igba re

g rond w a t d i e s igba re i nhoud en aa rd van onde rw ys bepaa l .

1 .5 .4 Hoof s tu k 4 - Ku rr ik u lum gron d s lae b o d i e s k oo l f on d am en t

D ie be l ang r ik s t e t eo re t i e s e hoo fs tuk bes k ryf ku r r iku lum, soos d i t

konk ree t ve rges t a l t . D ie vo rming van ku r r iku lum bes t aan u i t ve r s ke i e

p ro s e s s e , kan op t a l l e man ie r e benade r word ; kan mee r o f minde r

i n s lu i t end w ees , w ord deu r t a l l e f ak to r e be ïnv loed . Kur r iku lu m w ord

onde r s oek deu r na a s pek te van ku r r iku lum t e kyk , d i e w ys e w aa rop

bepaa lde l ande d i t benade r en d i e Su id - Af r ikaans e onde rw ys b ede l ing

s oos d i t t an s daa r u i t s i en , a s h i s to r i e s e ku r r iku lu mver s k yn s e l . D ie

ru imte wa t d i t v i r ‘ n onde rnemend e geme ens kap b i ed word a fgebaken .

O mva t t ende ku r r iku l ê r e ve r ande r ing i s s l egs moon t l i k a s d i e ow erhe id

vo lha rdend daa raan toegew y i s . K ur r iku lumv erande r ings s ede r t 1994

he t i nde rdaad toew yd i ng en vo lha rd ing gekos , maa r bev red igende

r e s u l t a t e he t u i t geb l y . D ie ow erhe id en openba re men ing w i l onde rw ys

t ans l i ew er s kons o l idee r , a s ve rde r ve rnuw e . D ie kans da t omva t t ende

ku r r iku lu mverand e r ing deu r ó f d i e s t aa t , ó f d i e pub l i ek onde rs t eun sa l

w ord , l yk ba i e sk r aa l . D aa rom w ord ku r r iku lu mteo r i e t e ruggevoe r na

d i t w a t op d i e p l aa s l i ke v l ak u i tgevoe r kan w ord .

- 16 -

1 .5 .5 Hoof s tu k 5 - Metod o log ie

D ie emp i r i e s e onde r s oek i s emp i r i e s kw a l i t a t i e f , me t e tnog ra f i e s e ,

f enomeno log i e s e en he rmeneu t i e s e kenmerk e . S ó kan kompl eks e

s o s i a l e w e rk l ikhede emp i r i e s , maa r ook empa t i e s benade r w ord .

N avor s e r s w a t ‘ n we rk l ikhe id w aa rb inne hu l l e s e l f f unks ionee r

onde r s oek , w e rk d ikw e l s e tnog ra f i e s . D i t ve r e i s b i l l i khe id , ge ld ighe id

en akku raa the id , hoew e l ba i e a fhang van in t e rp r e t a s i e – s ow e l van

navo r s e r s e l f , a s ande r dee lne mer s . F enomeno log ie s e s tud i e be t eken

om d i e ve r s k yns e l t e ve r s t aan s oos d i t s i g s e l f a anb ied , sonde r om d i e

“ s to r i e ag t e r d i e s to r i e” t e gaan s oek . H e rmen eu t i e s be t eken om d i e

dee lne mer “van b inne” t e p robee r ve r s t aan , e e rde r a s t e beoo rdee l .

Benew ens onde rhoude me t u i t ge s oek te l ede van d i e gemeens kap , i s ‘ n

v r ae l ys aan ma t r i ek l ee r l i nge , wa t t oe s t emmi ngs b r i ew e ingehand ig he t ,

a an be ide hoë r s ko le i n H ope tow n u i tgedee l . D aa r w as ‘n behoe f t e om

s eke re v r ae aan mee r l e e rde r s t e s t e l a s me t w ie onde rhoude gevoe r

w ord , om t e voo rkom da t enke l inge s e men ings t e vee l gew ig d r a . D i t

i s opgevo lg me t onde rhoude in k l e ing roepe in d i e een s koo l , en ‘n vo l l e

k l a s bes p rek ing in d i e ande r een . L i t e r a tuu r r akende ind iw idue l e , s ow e l

a s f okus g roeponde rhoude word bes p reek .

D ie navo r s e r s e e i e e rva r ing van sew en t i en j aa r b inne d i e b r eë r kon teks

s pee l ‘ n be l ang r ike ro l . D i t i s s oos ande r dee lnemer s s e byd r aes t e

boek ges t e l , s oda t d i t me t d i e s e l fde a f s t and a s ‘n b ron benu t w ord .

P os t -mode rne t eo r i e , w a t d i e w e rk l ikhe id ee rde r i ngew ikke ld a s

eenvoud ig , en t e ens t e l l ende kons ep te ee rde r aanvu l l end a s u i t s lu i t end

s i en , spee l ‘ n be l ang r ike ro l .

1 .5 .6 Hoof s tu k 6 - In terp re tas i e van in l ig t in g w at verk ry i s

V rae l ys t e en onde rhoude i s ge ïn t e rp r e t e e r i n t e r me van d i e

doe l s t e l l i ngs v i r navo r s ing , w a t i n 1 .7 u i t eenges i t w ord . A an d i e hand

daa rvan w ord na d i e bes t e van d i e navo r s e r s e ve rmoë , e lkeen van d i e

s ubv rae , en u i t e inde l ik d i e navo r s ings v raag s e l f , bean tw oord .

- 17 -

1 .5 .7 Hoof s tu k 7 - Voo rs t e l v i r ‘n gem eens k ap s geb as eerd e

k u rr ik u lum om d ie ind ien s n eem b aarh e id van m atr ik u lan te t e

verh oog

In h i e rd i e hoo f s tuk w ord d i e t eo re t i e s e r aa mw erk van d i e ku r r iku l ê r e

s p innew eb , w a t i n 1 .2 be s k ryf i s , a s ve r t r ekpun t geb ru ik . D ie w ys he id

w a t u i t l i t e r a tuu r s tud i e , sow e l as u i t emp i r i e s e onde rs oek ve rk ry i s ,

w ord geb ru ik om u i tvoe rba re voo r s t e l l e t e maak . V e rs ke i e moon t l i ke

voo r s t e l l e w ord u i t eenges i t , ma a r d i e navo r s e r s e keus e word

ge fo rmu lee r en gemot ivee r . D i t i s d i e s lo t s om van h i e rd i e s tud i e .

1 .6 Geogra f i e s e p las in g van d ie Navors in g

A anges i en un ive r s i t e i t e en ande r navo rs ings agen t s kappe gew oon l ik i n

d i e s t ede gekons en t r ee r i s , w ord navo r s ing toeges p i t s op s t ede l ike

onde rw erpe , w a t v i r p ro f e s s ione l e navo r s e r s b inne be r e ik i s . D ie

kw es s i e s w a t mens e i n ve rde r a fge l eë geb iede r aak , w ord d ikw e l s b loo t

oo rges i en , t e rw yl s t ede l ike navo r s ing n i e a l t yd d i r ek op d i e p l a t t e l and

oo rd raagbaa r i s n i e . N og tans woon ‘n aans i en l ik e dee l van d i e

bevo lk ing in d i e p l a t t e l and en l ande l ike a rmo ede i s ‘ n ba i e g roo t

p rob lee m (Be rns t e in , 1992 :1 - 7 ) . I n h i e rd i e geva l i s d i t ande r s om.

A anges i en d i e navo r s e r s e l f i n d i e p l a t t e l and woon , i s l ande l ik e

p rob le me dee l van d i e a l l edaags e w aa rneming en navo r s ing daa roo r

me e r u i t voe rbaa r . H ie r i s d i e geog ra f i e s e fokus dus l ande l ik .

“ Lande l ik” i s eg t e r n i e ‘n enke lvoud ige beg r ip n i e en ‘n mens moe t i n

gedag te hou da t r e s u l t a t e p l aa s l i k van aa rd i s , en n i e s onde r mee r op

a l l e l ande l ik e s i t ua s i e s oo rged ra kan w ord n i e . I n ‘n a r t i ke l me t d i e

s p r ekende t i t e l Pover t y and l i v e l i hoods : whos e r ea l i t y coun t s ?

bev raag teken Chamb er s (1995 ) d i e w aa rde van hee lw a t konvens ione l e

navo r s ing . H y bew ee r p ro fe ss ione l e navo r s e r s oo r a rmoede

(hoo f s aak l ik ekonome) benade r d i e w e rk l ikhe id r eduks ion i s t i e s , en s i en

d i t a s un ive r s ee l , ge s t anda rd i s ee rd en s t ab i e l . E in t l i k i s d i t p l aa s l i k ,

kompl eks , u i t e en lopend en d inamies (Chamber s , 1995 :173 ) . D i t s l u i t

a an b y d i e be s p rek ing van pos t - mode rne navo r s ings me todo log ie i n

hoo f s tuk 5 .

- 18 -

1.7 N avors in gs vraag , - su b vrae en –d oe l s t e l l in g s

1 .7 .1 N avors in gs vraag

H oe kan d i e geme ens kapgebas ee rde ku r r iku lum in d i e p l a t t e l and

( s pes i f i ek d i e H ope tow n-omgew ing ) b yd ra om ve rw erw er s van d i e

N as iona l e S en io r S e r t i f i kaa t me e r i nd i ens nee mbaa r t e maak?

1 .7 .2 S u b vrae en d oe l s t e l l in gs

S ubvraag 1 Wa t i s d i e i nd i ens nemings behoe f t e s van p l a t t e l ands e g r aad

12 l ee rde r s w a t n i e ve rde r gaan s tudee r n i e?

D oe l s t e l l i ng 1 O m vas t e s t e l w a t d i e i nd i ens nemings behoe f t e s van

p l a t t e l ands e g r aad 12 l ee rde r s i s wa t n i e ve rde r gaan s tudee r n i e .

S ubv raag 2 Wa t i s d i e a rbe id s behoe f t e s van w erkgew er s i n d i e

gemeens kap en wa t t e r t i pe s w e rk kan b inne d i e s pes i f i eke p l a t t e l ands e

kon teks aan s koo lve r l a t e r s na d i e ve rw erw ing van d i e N as iona l e

S en io r s e r t i f i ka a t geb i ed w ord en w a t i s d i e ku r r iku lu mvere i s t e s w a t aan

h i e rd i e behoe f t e s gekoppe l w ord?

D oe l s t e l l i ng 2 : O m vas t e s t e l w a t d i e behoe f t e s van w erkgew er s i n d i e

gemeens kap i s en om t e bepaa l wa t t e r t i pe s w e rk b inne d i e s pes i f i eke

p l a t t e l ands e kon teks aan s koo lve r l a t e r s na d i e ve rw erw ing van d i e

N as iona l e S en io r s e r t i f i kaa t geb i ed kan w ord , en w e lke ku r r iku lum-

ve re i s t e s w a t aan h i e rd i e behoe f t e s gekoppe l word .

S ubvraag 3 : I s d i e nod ige kund ighe id en vaa rd ighe id i n d i e

gemeens kap bes k ikbaa r om ge ïden t i f i s ee rde komponen te t o t d i e

ku r r iku lu m b y t e d r a?

D oe l s t e l l i ng 3 : O m vas t e s t e l o f d i e nod ige kund ighe id en vaa rd ighe id

i n d i e gemeens kap bes k ikbaa r i s om ge ïden t i f i s ee rde komponen t e t o t

d i e ku r r iku lum by t e d r a .

S ubv raag 4 : H oe moe t d i e gemeens kaps ku r r iku lu m geope ra s iona l i s ee r

w ord? D i t behe l s d i e v r ae w a t d i e i nhoud moe t w ees , hoe d i t i n d i e

S u id -A f r ikaans e onde rw ys b ede l ing moe t i npas , w ie d i e i n i s i a t i e f moe t

nee m, en hoe d i e ro l van p l aa s l i ke s ko le ge s i en w ord .

- 19 -

D oe l s t e l l i ng 4 : O m vas t e s t e l hoe d i e geme ens kaps ku r r iku lum

geope ra s iona l i s e e r moe t w ord , me t ve rw ys ing na i nhoud , pos i s ione r ing

b inne d i e S u id - Af r ikaans e onde rw ys bed e l ing , w ie d i e i n i s i a t i e f moe t

nee m, en hoe d i e ro l van sko le ge s i en word .

1 .8 S am evat t in g

In h i e rd i e hoo f s tuk i s d i e navo rs ings p rob lee m u i t eenges i t , en d i e

ak tua l i t e i t daa rvan bes p reek . D aa ru i t b lyk da t w e rk loos he id en

vaa rd ighe id s t eko r t e ge l yk t yd i g voo rkom, en nega t i e f op ind iw idue en

gemeens kappe inw erk . U i t s t a t i s t i ek word a fge l e i da t d i e N as iona l e

S en io r S e r t i f i kaa t a s l a a s t e kw a l i f i ka s i e n i e be s onde r nu t t i g v i r

i nd i ens ne ming o f ve rgoed ing i s n i e . A anges i en ‘n oo rw ig ma t r iku l an t e

n i e ve rde re op l e id ing gen ie t n i e , word a fge l e i da t a anpas s ings aan d i e

ku r r iku lu m noods aak l ik i s . H ie rd i e aanpas s ings w ord n i e op nas iona l e

v l ak n i e , maa r op p l aa s l i ke v l ak en as i n i s i a t i e f van d i e geme ens kap

s e l f , voo rs i en .

‘ n U i t eens e t t i ng van V an den A kke r , d i e ku r r iku l ê r e s p innew eb , w ord

a s t eo re t i e s e r aamw erk van h i e rd i e s tud i e ge s t e l . D i t behe l s da t

ku r r iku lu m u i t ve r s k i l l ende a s pek te be s t aan , w a t a l ma l aan meka a r

ve rw an t i s . I n d i e midde l i s d i e r a s ionaa l , w a t koppe l me t doe l en

doe lw i t t e , i nhoud , l e e r ak t iw i t e i t e , onde rw ys e r s ro l , ma te r i a l e en

hu lpb ronne , g roepe r ing , p l a s ing , t yd , en a s s e s s e r ing . Vo lgens h i e rd i e

s tud i e moe t i nd i ens neembaa rhe id eks p l i s i e t a s dee l van d i e r a s ionaa l

a anvaa r w ord . I n d i e gevo lg t r ekk ing s a l d i é t eo re t i e s e r aamw erk

geb ru ik w ord om aanbeve l ings t e o rgan i s ee r .

D ie navo r s ings v raag en subv rae merk d i e roe t e w aa r l angs d i e onde r s oek

gedoen word . D ie bean tw oord ing daa rvan u i t l i t e r a tuu r en emp i r i e s e

onde r s oek , mo e t l e i t o t d i e f i na l e gevo lg t r ekk ings en aanbeve l ings .

- 20 -

Hoofstuk 2 Die Gemeenskap as Kurrikulumvormer2 .1 I n le id in g

In d i e vo r ige hoo f s tuk i s d i e p rob lee ms te l l i ng en on tw erp van h i e rd i e

s tud i e u i t eenges i t . I n h i e rd i e hoo f s tuk word gekyk na d i e ro l w a t d i e

gemeens kap s pee l ( en kan s pee l ) om inhoud en vo rm aan ku r r iku lum t e

gee . M e t d i é doe l i n gedag te , w ord d i e s ingew ende ro l van d i e

gemeens kap in d i e i nd iw idu s e l ew e onde r s oek , d i e geme ens kap van

H ope tow n a s s tud i e t e r r e in w ord bes k r yf , en u i t e inde l ik w ord d i e ro l

w a t d i e geme ens kap r eeds i n ku r r iku lu mvorming 2 s pee l , s ow e l a s d i e

moon t l i khed e w annee r d i e geme ens kap d i t a s doe lw i t a anvaa r ,

onde r s oek .

D i t s l u i t a an b y bepaa lde f i l o s o f i e s e ve r t r ekpun te t o t h i e rd i e s tud i e ,

w a t i n hoo f s tuk 3 vo l l ed ig u i t eenges i t w ord . Daa r in w ord d i e

oppone rende t r ad i s i e s van l i be r a l e en so s i a l e denke (A dam S mi th vs

K a r l M arx ) be s p reek . V o lgens S mi th i s d i e mens ee r s t ens i nd iw idu , w a t

bande me t ande r mens e vo rm wannee r d i t noods aak l ik o f voo rde l ig i s .

V o lgens M arx i s d i t onmoon t l i k om mens t e w ees bu i t e d i e s os i a l e

ve rbande . S onde r om d i e M arx i s t i e s e t r ad i s i e aan t e hang , w ord

aans lu i t i ng by d i e s i en ing van d i e mens a s noodw end ig s o s i a l e w es e

gev ind .

Toene mende g loba l i s e r ing i s ‘ n ken merk van d i e l a a t tw in t ig s t e en

v roeg - een -en - tw in t ig s t e eeu . O m t e bew ee r da t d i t s eke re k l a s s e ,

gemeens kappe en ind iw idue on tw r ig , i s n i e om d i t sonde r mee r a s ‘ n

nega t i ew e ve r s k yns e l a f t e maak n i e . D i t s t e l nog tans d i e ve rp l ig t i ng

om t e k yk hoe h i e rd i e on tw r ig t ing ve rminde r kan w ord , en mens e t oe t e

r u s om voo rdee l u i t g loba l i s e r ing t e t r ek .

D ie p l aa s l i ke geme ens kap w ord a s ‘n be l ang r ike midde l t o t daa rd i e

doe l ge s i en . I n hoo f s tuk 4 , w aa r ku r r iku lum t eo re t i e s be s p reek w ord ,

w ord aangedu i hoe s eke re onde rw ys t r ad i s i e s d i e p l aa s l i ke i n s e t i n

ku r r iku lu m bevo rde r , en hoe ande r mee r ge s en t r a l i s ee rd w erk . H ie rd i e

s tud i e w i l a ans lu i t by s t e rk p l aa s l i ke i n i s i a t i ew e , s oos i n K uba en 2 Kurrikulumvorming: ‘n Term wat die oneindigheid en vervlegtheid van kurrikulumontwikkeling- en -implementering in een begrip probeer vasvat.

- 21 -

M ondragon -onde rw ys 3 i n Bas ke l and , S pan j e . D aa rom w ord t eo re t i e s na

d i e p l aa s l i ke gemeens kap a s ve r s k yns e l gek yk , me t k l em op d i e

pos i t i ew e ro l w a t d i t t e midde van g loba l i s e r ing kan s pee l . ‘ n W ye r

t e r r e in a s ne t onde rw ys word be t r ek . O m aan t e du i t o t w a t t e r ma t e ‘n

gemeens kap s y l ede opbou en hu l l e po t ens i aa l on t s lu i t , w ord na d i e

funks iona l i t e i t van ‘n gemeens kap ve rw ys . I n h i e rd i e hoo f s tuk w ord

f ak to r e w a t d i e funks iona l i t e i t van ‘n gemeens kap bevo rde r o f

onde rmyn , be s p reek .

D i t i s be l ang r ik , w an t d i e gemeens kap i s ‘ n deu r s l aggew ende

ku r r iku lu mvormer . Tw ee in s ig t e i n hoo fs tuk 4 he t be t r ekk ing :

• In 4 .4 .1 w ord d i e r e ikw yd t e van ku r r iku lum oms kr yf a s d i t wa t

s koo l mens l e e r . A l l e s koo lve rw an te l e e r e rva r ings , f o rmee l o f

i n fo rmee l , bep l an o f onbep lan , open l ik o f ve r s ku i ld , w ord a s d i e

i nhoud van ku r r iku lum aanvaa r .

• In 4 .3 .2 w ord d i e v l akke van ku r r iku lum bes k r yf . S eke re be s lu i t e ,

s e l f s i n d i e mees ges en t r a l i s ee rde bede l ings , w ord op s koo l - en

k l a s ka merv lak geneem.

‘ n G eme ens kaps gebas ee rde ku r r iku lum vo rm noodw end ig , maa r s e lde

u i t d ruk l ik o f doe lge r ig , en b yk ans noo i t s amehangend n i e . D i t i s

no rma a lw eg n i e d i e gevo lg van ‘n s i s t ema t i e s e p ros e s van on tw erp ,

l oods ing en eva lue r ing n i e , maa r van s pon tane ve rges t a l t i ng van w a t

r eeds i n d i e gemeens kap ge ld . D i t beva t dus a l d i e gedee lde , ma a r ook

oms t r ed e , w aa rdes b inne d i e gemeens kap .

O m d ie gemeens kaps geb as ee rde ku r r iku lu m bew us te l i k u i t t e bou soda t

s koo lve r l a t e r s me e r i nd i ens nee mba a r kan w ees , i s d i e doe l van h i e rd i e

s tud i e . D ie geme ens kap - a s -ve r s kyns e l i s t ege l yk d ina mies , kompleks

en p l aa s l i k ( s pes i f i ek ) van aa rd . I n h i e rd i e hoo f s tuk w ord d i e

kompl eks e d ina mika oo rs ig t e l i k be s p reek , a s ook d i e spes i f i eke

kenmerke van Hope tow n . F ak to re w a t ‘ n gemeens kap funks ionee l o f

3 Mondragon-onderwys word volledig in hoofstuk 4 bespreek. Dit het begin as ‘n reaksie van etniese Baske in Spanje, op die diskriminasie van Falangistiese Spanje teen hulle. Dit is ‘n sosialistiese bemagtigingspoging, wat in die teenwoordige tyd van globalisering, van krag tot krag gaan.

- 22 -

d i s funks ionee l maak , w ord bes p reek , a anges i en d i t d i e aa rd van d i e

gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku lum s a l mede - bepaa l .

V e ra l oo rv loed en geb rek op s to f l i ke t e r r e in kom h ie r t e r sp r ake . I n

aans lu i t i ng by d i e geog ra f i e s e fokus van h i e rd i e s tud i e , w ord by u i t s t ek

op l ande l ik e geme ens kappe ge fokus .

E tn i s i t e i t en eko log ie kom ook t e r s p r ake . I n Su id - Af r ika i s e tn i s i t e i t

n i e ‘ n ba i e gew i lde onde rw erp n i e , a anges i en “nas i ebou” j u i s ‘ n r eaks i e

op ‘n e tn i s i t e i t s geo r i ën t ee rd e ve r l ede i s . K u l tu r e l e ve r s ke idenhe id

( s oos eko log ie s e ve r s ke idenhe id ) kan eg t e r j u i s t o t vo lhoubaa rhe id

b yd ra .

I n s ameh ang me t ande r hoo f s tukke , word h i e rd i e hoo fs tuk aangew end

om in hoo f s tuk 7 , b inne d i e t eo re t i e s e r aa mw erk van d i e ku r r iku l ê r e

s p innew eb (hoo f s tuk 1 ) gevo lg t r ekk ings en aanbeve l ings t e ma ak , i n

t e r me van d i e navo r s ings v raag .

2 .2 Bes k ryw in g van g lob a l i s er in g as vers k yn s e l

G loba l i s e r ing i s n i e ‘n enke lvoud ige ve r s kyns e l n i e , en d i e aa rd en

gevo lge daa rvan i s oms t r ed e . D i t i s ook n i e nuu t n i e . Ka r l M arx he t

d i t r e eds i n 1848 me t d i e K ommuni s t i e s e M an i f e s w e l s p rekend bes k r yf .

V o lgens hom was ( i s ) d i t d i e Wes - Europes e bour geo i s i e w a t a l l e

v r yh ede ve rvang he t me t d i e enke l e v r yh e i d van v r ye hande l , a l l e

mens l ike ve rb in t en i s s e en ve r s lu i e rde u i t bu i t i ng me t d i e open l ike

u i t bu i t i ng van “ loons l aw ern y, ” w a t p roduk t iw i t e i t t o t ongekende

hoog te s gevoe r he t , w a t deu r midde l van u i tbu i t ende p roduks i ep rak t yke

p r ys e s o ve r a fgedw ing he t da t ve rb ru ik d i e hoog te i nges k i e t he t , w a t

om daa rd i e r ede d i e w ê re ld moes ve row er om vo ldoende b ronne en

mark t e t e ve r s eke r , w a t p rys e a s d i e s w aa r a r t i l l e r i e geb ru ik he t om

a l l e w ee r s t and van “ba rbaa r s e” l ande a f t e b r eek , w a t s odoende ‘n

w ê re ld na hu l l e e i e bee ld ges kep he t (M arx en Enge l s 1848 :6 ) . M arx

w as n i e t e en g loba l i s e r ing gekan t n i e ; hy he t d i t j u i s a s ‘ n voo rw aa rde

v i r d i e u i t e inde l ik oo rhee r s ing van d i e p ro l e t a r i aa t be s kou (M arx en

Enge l s 1848 :12 ) . H y s ou w aa r s kyn l ik ve r s tom s t aan a s hy d i e

hedendaags e w erk l ikhe id moes aans kou . S y u i t s p r aak w as imme rs nog

- 23 -

voor d i e ko lon ia l e s to rmloop om A f r ika en voo r mo to rve rvo e r , d i e

u i t s aa iw es e en t e l e foon l yn e a f s t and gek r imp he t .

I n d i e w ê re ld ná d i e Tw eede Wêre ldoo r log , he t g loba l i s e r ing d i e

hu id ige vo rm aangeneem. V o lgens Mkos i ( 2006 :155 -157 ) , i s d i e

tw ee l ing - o rgan i s a s i e s , d i e I n t e rnas iona l e Mone tê r e F onds ( IM F ) en d i e

Wêre ldbank , d i e tw ee g roo t s t e d r yw er s van g loba l i s e r ing in d i e

gedaan te w a t ons d i t vandag ken . Be ide i s me t d i e B re t ton - Woods -

kon fe r ens i e i n d i e l ew e ge roep me t d i e doe l om on tw ikke l ing na minde r

on tw ikke lde de l e van d i e w ê re ld t e b r ing , deu r g roo t kap i t aa lp ro j ek t e

en t eko r t e op d i e be t a l i ngs ba l ans t e f i nans i e r . D ie voo rw aa rde

h i e rvoo r i s eg t e r da t r ege r ings be l e id s r aamw erke moe t vo lg w a t aan d i é

o rgan i s a s i e s s e voo rw aa rdes vo ldoen . D i t word S t r uk tu r e l e

Aanpas s ings pr ogr am m e g enoem en hou ve ra l d i e i nko r t i ng van

s t aa t s bes t eded ing , en oops t e l l i ng van mark t e i n (M kos i , 2006 : 155 -

157 ) . I n h i e rd i e t e r me voeg A dams by da t genoe mde ve re i s t e s van

ekonomies e doe l t r e f f endh e id i n Su id - Af r ika ge l e i he t t o t ‘ n mas s a l e

a f s ka l ing van onde rw ys e rge t a l l e en ve rg ro t ing van k l a s s e (A dams ,

2005 :99 ) .

S oos g loba l i s e r ing s t eeds nuw e s kans e a fb r eek , i s d i t vo lgens

S inaga tu l l i n (2006 : ix ) v i r voo r s t aande r s d i e u i t e inde l ike op lo ss ing v i r

a l d i e w ê re ld s e p rob leme en v i r t e ens t aande r s i e t s boos w a t a fgew ee r

moe t word . V o lgens hom i s n i e een van d i e tw ee po le t e ve r s oen me t

d i e w e rk l ikhe id n i e (S inaga tu l l i n , 2006 : ix ) . K yk na pa r ag raa f 1 .3 .4 na

d i e t e ens t e l l end e s i en ings van Hor s t K oh le r , bes tu r ende d i r ek t eu r van

d i e IM F en ‘n opvoedkund ige eks ponen t van inheems e A f r ika -denke ,

M BM A vos eh . Koh le r vo ldoen aan S ing (2005 :1 -7 ) s e be s k r yw ing van

g loba l i s e r ing “ van bo -a f . ” D i t f okus op g roo t ekonomies e ro l s pe l e r s en

on tw ikke l ing van d i e w ê re ld t o t ‘ n enke l e mark . D i t word a s ‘n

onve rmyde l i ke bes t emmi ng ges i en , ged r yf deu r d ig i t a l i s e r ing van

in l i g t i ng . Ru imt e k r imp , ve rdw yn s e l f s , deu r d ig i t a l e kommun ik as i e .

D ié bes kou ing kom ve ra l u i t w e lva rende oo rde (d i e O n tw ikke lde

Wêre ld , o f s oos S ing d i t noe m, d i e M inde rhe id s w êre ld ) . D i t ne ig om

e t i e s e v r ae t e i gno ree r , a anges i en d i t s l eg s ‘n “ob j ek t i ew e w erk l ikhe id”

- 24 -

bes k r yf . D i t i s ook ons ens i t i e f oo r d i e l o t van d i egene w a t deu r d i e

p ro s e s ag t e rge l aa t w ord . Empi r i e s i s h i e rd i e onde r s oeke vo lgens hom

“ dun . ” I n pa r ag raa f 1 .3 .4 i s ook na “ job l e s s g row th” a s gevo lg van

g loba l i s e r ing ve rw ys .

K enw ay en Bu l l en (2005 :33 ) bew ee r da t mag hebbe r s ve r e i s da t

onde rw ys to t mak l ik e r g loba l e v loe i van hande l , be l egg ing , w e lvaa r t ,

a rbe id , mens e , i n l i g t i ng en i dees l e i (K enw ay en Bu l l en , 2005 : 33 ) . D i t

s kep ‘n w ê re ldw ye e l i t e , maa r ook g roepe w a t w ê re ldw yd ag t e rge l aa t

w ord . Lande l ike onde rw ys , s e l f s i n ‘n l and s oos A us t r a l i ë , l e i

daa ronde r . I n minde r s t ab i e l e l ande i s d i e s i t ua s i e vee l e rge r me t

l ande l ik e onde rw ys w a t a fnemend toege rus w ord , en l a t e r i n du i e s to r t .

G eme ens kaps l ew e gaan d ikw e l s t o t n i e t a s d i e s koo l u i t e inde l ik s lu i t .

En tog be t aa l be l egg ings i n l ande l ike onde rw ys goed , a anges i en d i t d i e

noods aak l ike ges koo lde a rbe id s mag l ew er (S inaga tu l l i n , 2006 :81 -83 ) .

M aa r dan moe t d i e onde rw ys p l aa s l i k t oepas l i k w ees . D i t i s i nde rdaad

n i e ne t l ande l ik e onde rw ys w a t l y n i e , maa r ook d i e onde rw ys in

i ndus t r i ë l e de l e van s ommi ge pos t - i ndus t r i ë l e l ande . Thoms on s e

gepub l i s ee rde t e s i s ( 2002 ) ve rw ys na ag t e ru i tgang in d i e A us t r a l i e s e

n yw erhe id s t ad A de la ide .

O m d ie po t ens i ë l e ka t a s t ro f e i n O n tw ikke l ende l ande d i e hoo f t e b i ed ,

he t d i e V e ren igde N as i e s i n 2001 ag t doe lw i t t e ge fo r mu lee r ; genoe m

d ie “ M i l l enn ium On tw ikke l ings doe lw i t t e . ” D i t f okus op a rmoede ,

onde rw ys , ge s ondhe id en w êre ldw ye s amew erk ing (V N Webw er f , 2005 ) .

S amof f ( 1999 :59 -62 ) meen da t opvoedkund ige oo rw eg ings s ede r t d i e

1980 ’ s p l ek maak v i r beg ro t ings en f i nans i ë l e be s tuu r . D ie ro l van

U N ES CO ( J eug - en Onde rw ys o rg an i s a s i e ) neem in d i e V N -s t e l s e l a f t en

guns t e van d i e Wêre ldbank . A s bank ie r s , mee t hu l l e s uks es i n t e rme

van opb rengs op be l egg ing , sonde r om t e v r a o f onde rw ys s uks es

h i e rvo lgens gemee t kan w ord . P r imêre onde rw ys toon oo r d i e ko r t

t e r myn guns t ige opb rengs , gemee t aan nuw e ge l e t t e rdes pe r

ge ldeenhe id ges pandee r . D i t w ord eg t e r t en kos t e van sekondê re en

ve r a l t e r s i ê r e onde rw ys en op l e id ing be fonds . D ie nod ige kenn i s en

vaa rd ighede om in d i e hu id ige ekonomie t e kompe t ee r , b ly dus ag t e r .

- 25 -

O mda t un ive r s i t e i t e onde rw ys e r s v i r p r imêre s ko le moe t op l e i , s a l ook

h i e rd i e kompon en t me t t e r t yd in du i e s to r t (S amof f , 1999 :59 -62 ) .

O m bas i e s e onde rw ys t e ve r s ka f , l a a t mens e s t eeds aan d i e onguns t ige

kan t van d i e d ig i t a l e ske id ing ( d ig i ta l d i v ide ) . Vo lgens Cu l l en

(2001 :311 ) i s d i t d i e s ke id ing tu s s en mens e w a t n i e d i e i n t e rne t en

gepaa rdgaande in l i g t i ngs t egno log i e benu t n i e , en d i e w a t d i t we l doen .

‘ n P e rs eps i e be s t aan da t d i é daa r s onde r e rg benadee ld i s (Cu l l en ,

2001 :311 ) . I n on tw ikke lde l ande gaan d i e ske id ing d ikw e l s me t

oude rdom s aam, ma a r l ede van e tn i e s e minde rhede (M aor i ’ s i n N ieu -

S ee l and , A f ro -A mer ikane r s en Inheems e A mer ikane r s ) i s ook d ikw e l s

u i t ge s lu i t (Cu l l en , 2001 :312 ) . D ie s ke id ing tu s s en l ande onde r l i ng ,

w aa r minde r on tw ikke lde l ande s oms hee l t ema l u i t ge s lu i t i s , w ord

vo lgens haa r a l e rn s t i ge r (Cu l l en , 2001 :311 ) . A lgemeen ges i en hang

d i t me t s os io - ekonomies e bevoo r r eg t ing s aam (Cu l l en , 2001 :312 ) . S y

ba l ans ee r ‘ n d ikw e l s s kee fge t r ek t e k l e m deu r daa rop t e w ys da t nuw e

t egno log ie n i e a l t yd oue r t egno log ie ve rvang n i e , en da t mens e i n

bepaa lde be roepe doe l t r e f f end kan voo r tgaan s onde r om d i e d ig i t a l e

s ke id ing oo r t e s t eek . V e rde r i s d i e i n t e rne t op s ig s e l f n i e opvoed ing

o f op l e id ing n i e , maa r w e l ‘ n bemag t igend e moon t l i khe id . Soms i s

me e r ba s i e s e t egno log ie t e r ve rbe t e r ing van d i e a l l edaags e w erk l ikhe id

nu t t i ge r (Cu l l en , 2001 :311 ) . S y l i g ook u i t da t i n t e rne tg eb ru ik i n

Ch ina en Rus l and ee r s pos geva t he t t oe d i e onde r s ke i e s k r i f s t e l s e l s op

d i e geb ru ike r s in t e rv l ak geb ru ik i s (Cu l l en , 2001 :316 ) . O m in l ig t i ng t e r

ve rbe t e r ing van d i e p l aa s l i ke w e rk l ikhe id t e ve rk ry , i s ‘ n u i t e r s nu t t i g

t oepas s ing van d i e i n t e rne t . D aa rvoo r i s eg t e r n i e ne t i n t e rne t toegang

n i e , maa r d i e ve rmo ë om kenn i s daa ru i t t e ve rk r y, deu r s l aggew end

(F ou r i e en Bo thma , 2007 :5 ) .

Boonop b l yk d i t da t ‘ n ged ig i t a l i s ee rde w êre ld en d i e aanhoudende

s oeke na i e t s nuu t s om t e w ee t , n i e noodw end ig t o t hoë r v l akke van

onde rw ys p r e s t a s i e l e i n i e . S inaga tu l l i n (2006 :30 -31 ) bew ee r da t

k inde r s i n d i e O n tw ikke lde Wêre ld a l mee r ve rvee ld me t onde rw ys

r aak , en n ik s mee r w i l doen a s w a t ve rp l ig t end i s n i e . I n d i e

O n tw ikke l ende Wêre ld i s d i e d ig i t a l e e r a eenvoud ig bu i t e mens e s e

- 26 -

be re ik , en d i t spee l geen ro l i n hu l l e onde rw ys n i e . V ooru i t s kou ings i s

da t daa r t e en 2015 me e r a s 100 mi l j oen k inde r s n i e op s koo l s a l w ees

n i e . H y bes kou d i t a s i e t s vee l e rge r a s d i e onve rmoë van

onde rw ys ow erh ede om t e l ew er w a t nod ig i s : D i t i s ‘ n t o t a l e

s ame lew ing w a t n i e w ee t w a t be r e ik moe t word en w aa rheen ‘n mens

me t opvoed ing op pad i s n i e (S inaga tu l l i n , 2006 :30 -31 ) . E l ek t ron i e s e

ve rmee rde r ing en ve r s p re id ing van in l i g t i ng ve r e i s ve rde r geen oo rde l e

oo r geha l t e o f t oepas l i khe id n i e (S c ru ton , 2007 :31 ) . Nog ‘n gevaa r van

‘n oo rmaa t ged ig i t a l i s ee rd e i n l i g t i ng i s da t d i t kan l e i t o t ‘ n a lgehe l e

v i r t ue l e w e rk l ikhe id w aa r in ve rba l e mens l ike kon tak en ande r vo rme

van d i r ek t e i n t e r aks i e doodgew oon n i e p l aa s v ind n i e . D ie s t e l l i ng van

To l s to y w ord he rbeves t ig , da t voo ru i tgang in een ops ig van d i e

mens l ike bes t aan a l t yd to t ag t e ru i tgang in ‘n ande r l e i (S inaga tu l l i n ,

2006 : 29 -30 ) .

D ie fo rme l e ku r r iku lum kan bepaa l t o t w a t t e r v l ak l ee rde r s van

Rekenaa r toep as s ings t egno log ie o f I n l i g t i ngs t egno log ie bepaa lde

a s pek te van in l i g t i ngs t egno log i e moe t beme es t e r om t e s l aag . D i t i s

eg t e r d i e gemeens kap w a t be s lu i t o f d i e vakke aangeb ied w ord .

I n s lu i t i ng daa rvan in d i e s koo l s e vakpakke t , a l dan n i e , d i e

aanw end ing daa rvan en ‘n mens s e p l a s ing van j ous e l f b inne ‘n

d ig i t a l i s e r ende w êre ld , i s a s pek te van d i e ku r r iku lum w a t p r imêr deu r

d i e gemeens kap bepaa l w ord .

In t e ens t e l l i ng me t d i e gedag te da t g loba l i s e r ing a l l e s s t andaa rd i s ee r ,

a rgumen tee r K enw ay en Bu l l en (2005 :33 -36 ) da t d i t t o t vee lvu ld ige

onde r l i nge ve rw an t s kappe l e i . V e rw ys ende na M arx en F reud word

bew ee r da t K ap i t aa l modes geb ru ik om mens e i n ve rb ru ike r s t e oms kep ,

w a t a l t yd i e t s nuu t s w i l koop , w a t gou w ee r begee r l i khe id ve r loo r . D ié

p ro s e s d r ing l ew ens t e r r e ine b inne w a t v roeë r a s immuun t een d i e

hande l s e t i ek bes kou i s . D i t kom ve ra l onde r k inde r s voo r , me t d i e

v inn ige opvo lg ing van t egno log ie - p roduk te (K enw ay en Bu l l en ,

2005 :33 - 36 ) .

- 27 -

In d i e l i g van sovee l kompe te r ende b ronne van in l i g t i ng en i den t i t e i t ,

l yk d i t o f s koo l be l ang r ikhe id ve r loo r . D ie t e endee l i s eg t e r w aa r .

S koo l i s d i e een p l ek waa r p l aa s l i ke w aa rdes nog d i e deu r s l ag kan gee ,

en i n ‘n gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m ve rva t w ord . O m d ie

gemeens kaps ro l i n ku r r iku lum u i td ruk l ik t e oo rw eeg en t e

imp le me n tee r , w ord s t eeds noods aak l ike r .

Te r i l l u s t r a s i e w ord ve rw ys na S inaga tu l l i n (2006 : 29 ) s e s t e l l i ng

( aangehaa l u i t Ovs i ann iko f ) r akende d i e be s t aan van tw ee mode l l e van

in l i g t i ngs a me lew ings : D ie Wes te r s en d i e As i e s e . D ie ee r s t e i s

gebas ee r op d i e markekonomie en i s ge r ig op d i e behoe f t e s van k l i ën t e

en kope r s . V an d i e a l t e rna t i ew e A s ie s e benade r ing , i s J apan d i e

w e lva rends t e . D i t i s gebas ee r op d r i e t r ad i s ione l e J apannes e w aa rdes :

D ankbaa rhe id , V e ran tw oorde l ikhe id en H armon i e (S inaga tu l l i n , 2006 :

29 ) .

D ie w aa rde h i e rvan v i r d i e hu id ige s tud i e , i s om t e be s e f da t d i e

i n l i g t i ngs a me lew ing in d i e A ng lo -A mer ika ans e gedaan te n i e ‘n

noodw end ighe id i s n i e . Ande r ku l tu r e en s e l f s d i e p l aa s l i ke

gemeens kap kan d i t b y e i e w aa rdes en behoe f t e s aanpas , en s t eeds d i e

voo rde l e daa rvan gen ie t . ‘ n Onde rw ys b ede l ing w a t na h i e rd i e amb i s i e

op l ee f , kan bepaa l o f ‘ n bepaa lde ku l tuu rg roep s l ago f f e r o f benu t t e r

van d i e ged ig i t a l i s ee rde , g loba l i s e r ende ku l tuu r w ord .

S amev a t t end iden t i f i s ee r S inaga tu l l i n (2006 :x ) s eke re ken merke van

g loba l i s e r ing w a t i n onde rw ys en opvoed ing nee r s l ag v ind :

• O ngekende on t s t aan en ve r s p re id ing van in l i g t i ng en kenn i s

• D ig i t a l i s e r ing van in l i g t i ng en v i r t ua l i s e r ing van d i e w e rk l ikhe id .

• V ers p re id ing van Enge l s a s noods aak l ike i n s t rumen t v i r opvoed ing

en in t e rnas iona l e kommuikas i e .

• O pkoms van d i e Eu ropes e U n ie .

• M arkor i ën t e r ing van Rus l and en ee r t yds e S os i a l i s t i e s e b lok .

• G loba le imp ak van d i e ku l tu r e l e en opvoedkund ige kanons van d i e

A ng lo -A mer ik aans e o f A t l an t i e s e be s kaw ing .

- 28 -

• O ngekende bevo lk ings g roe i i n As i ë , S u id -A mer ik a en A f r ika

(S inaga tu l l i n 2006 : x ) .

N ie e lkeen van d i é f ak to r e he t ‘ n ew e g roo t u i tw e rk ing op e lke

p l aa s l i ke gemeens kap n i e , maa r d i e han t e r ing van g roo t hoevee lhed e

d ig i t a l e i n l i g t i ng i s ‘ n noods aak l ike vaa rd ighe id w aa r s onde r ‘n mens

j ous e l f van d i e geg loba l i s ee rde hoo fs t room u i t s lu i t . Waa r d i t n i e dee l

van d i e fo rme le ku r r iku lum i s n i e , i s d i t be l ang r ik om d i t van ‘n

gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m dee l t e ma ak . S u id -A f r ika ,

h i s to r i e s dee l van d i e B r i t s e R yk , he t d i e voo rdee l da t bemees t e r ing

van Enge l s vans e l f s p r ekend dee l van d i e onde rw ys ops e t i s . D i t i s dus

mak l ike r om d i e g loba l e hoo f s t room t e be t r ee , maa r ook om onde r d i e

oo rw e ld igende A ng lo -A mer ikaans e ku l tuu r t e ve r s moor . I nd i en

ku l tu r e l e i den t i t e i t v i r d i e gemeens kap be l ang r ik i s , moe t s o rg ged ra

w ord da t d i t ku r r iku l ê r e aandag gen ie t .

D ie i nko r t i ng van d i e S u id -A f r ikaans e onde rw ys p e r s onee l om aan d i e

ve r e i s t e s van g loba l e ekonomi es e i n s t e l l i ngs t e noem, i s bo bes k r yf .

I n tu s s en i s s koo lbehee r l i gga me onde r d i e S u id -A f r ikaans e S ko lew e t

van 1996 gemag t ig om s e l f hu l l e skoo lge lde vas t e s t e l . S ko l ing he t

daa r mee ‘n bemarkba re kommod i t e i t gew ord , me t d i e gevo lg da t d i e

me es t e ge ld d i e bes t e s ko l ing kan koop (A dams , 2005 :99 -101 ) . D a t ‘ n

l and s oos S u id -A f r ika onde rw ys e r s oo r to l l i g kon ve rk l aa r i s ‘ n

e i enaa rd ig e gedag te . D ie pos i t i ew e kan t , u i t d i e oogpun t van

gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku l e r ing , i s d i e g ro t e r p l aa s l i ke

s eggens kap , ook op d i e t e r r e in van ku r r iku l e r ing . Soos i n hoo f s tuk 4

aange toon w ord , i s d i t ‘ n onopgeë i s t e p rys i n d i e pos t -1994 S u id -

A f r ika .

2 .3 Om s kryw ing van gem een s k ap

D ie t e rm “ gemeens kap” i s be s onde r vee l s yd i g en kan s e l f s deu r

d i e s e l fde s p r eke r ve r s k i l l end aangew end w ord , a fhangend van d i e

kon teks . I n d i e w yds t e s in kan d i t ve rw ys na bo -nas iona l e s t r uk tu r e

van l ande w a t i e t s i n geme en he t . D ie Eu ropes e U n ie w as byvoorb ee ld

v roeë r bekend a s d i e Eu ropes e G eme ens kap . D aa r t eenoo r kan d i t

- 29 -

ve rw ys na d i e k l e in s t e ko l l ek t i ew e eenhe id naas d i e ge s in , byvoo rbe e ld

d i e a fge l eë gemeens kap van G amkas k loo f , o f b inne ‘n g roo t s t ad d i e

gemeens kap van ‘n voo rs t ad , o f s e l f s ne t ‘ n s t r aa tb lok . ‘ n G eme ens kap

hoe f n i e geog ra f i e s aandu ibaa r t e w ees n i e , w an t a l ma l w a t ‘ n bepaa lde

s tokpe rd j i e beoe fen (b yv oorbee ld bons a ikw eke r s oo r d i e he l e w ê re ld ) i s

ook ‘n gemeens kap .

D ie geme ens kaps beg r ip kan s t e rk i deo log ie s gek leu rd w ees . I n ‘n l and

me t min po l i t i eke en s os io - ekonomies e ve r s k i l l e s a l d i e beg r ip d i e

mins t e p rob leme op lew er . I n mu l t i - ku l tu r e l e l ande , a an d i e ande r kan t ,

kan geme ens kap in d i e mond van een mens ‘n s t e rk e tn i e s e be t eken i s

d r a . ‘ n A nde r mens kan ju i s d i e w oord geb ru ik om e tn i e s e ve r s k i l l e t e

onde r s pee l , b yv oo rbee ld d i e “ he l e gemeens kap van K imber l e y . ” D i t

imp l i s ee r da t a l l e i nw one rs van K imber l e y , ongeag e tn i e s e , ekono mies e

o f s o s i a l e ve r s k i l l e , e en gedee lde gemeens kap i s .

Te rw yl d i e H A T geme ens kap b loo t oms kr yf a s “ ‘n aan t a l i nd iv idue

(mens l ik , d i e r l i k , p l an t aa rd ig ) w a t ‘ n s amehor ige g roep vo rm”

(O dendaa l e t a l 1991 :265 ) , onde rs ke i d i e WA T tu s s en ‘n a lgemene - en

‘n s o s io log i e s e be t eken i s . D ie a lge mene be t eken i s l u i soos vo lg :

“Persone wat deur gemeenskaplike belange, lewensomstandighede, gesamentlike regte, politieke of godsdienstige oortuiging, ens. ‘n eenheid vorm of in meerdere of mindere mate saamhorigheid openbaar; samelewing, maatskappy, groep.”

D aa ropvo lgend i s d i e so s io log i e s e be t eken i s vo lgens Schoonees et al (1957:

136) s oos vo lg :

“Ondergroep in ‘n bepaalde aardrykskundige gebied met, op kleiner skaal, baie van die eienskappe van die samelewing; dit het ‘n algemene patroon van maatskaplike en ekonomiese verhoudings en instellings, vorm ‘n hegte kulturele en geestelike eenheid en is onderworpe aan ‘n mate van groepsbeheer”

Cook en Cook se w e rk T he Soc io log ica l Appr oach to Educa t ion ( 1950 )

w ord , t en sp yt e van d i e oude rdom, s t eeds nuu t en tw eedehands

ve rhande l op ‘n w ebw er f s oos ama zon . com. Hu l l e benade r d i e t e r m

gemeens kap ( commu n i t y) u i t d r i e hoeke : V i r d i e gew one mens op

s t r aa t i s geme ens kap d i e p l ek w aa r h y b ly , maa r mee r u i t geb re id a s ne t

- 30 -

d ie hu i s . D i t i s dus ‘n a fgebakende geb ied . H u l l e haa l ook D ew ey s e

de f in i s i e aan , w a t k l em l ê op d i e gemeens kap l ikhe id van gemeens kap .

H u l l e be s kou d i t a s t e vaag en omva t t end , en poog om d i t vanu i t d i e

s o s io log i e t e oms kr yf . V o lgens hu l l e i s ‘ n gemeens kap ‘n s ames t e l l i ng

van g rond , mens e en ku l tuu r , ‘ n ge s t ruk tu r ee rde pa t roon van mens l ike

ve rhoud ings , b inne ‘n geog ra f i e s e geb ied . D i t he t 7 e i ens kappe :

• ‘n Bevo lk ings agg regaa t

• Bew oner s van ‘n a fbakenba re aaneen lopende geb ied

• D ee lgeno te van ‘n h i s to r i e s e e r f en i s

• Bes k ik oo r ‘n s t e l ba s i e s e d i ens in s t e l l i ngs

• D ee lne mend aan ‘n geme ens kap l ik e l ew ens w ys e

• Bew us van d i e eenhe id

• K an ko rpo ra t i e f op t r ee (Cook en Cook , 1950 :47 - 51 ) .

V an S cho t t e r en ande r (1985 :104 -105 ) sk r yf da t ‘ n be t r ek l ik g roo t ,

s ameh angende g roep mens e w a t ‘ n gemeens kap l ike ku l tuu r be s i t , ‘ n

s am e lew ing ( s oc i e t y) genoem w ord . (D ie w oord “ commun i t y” w ord

vo lgens d i e i ndeks s l egs d r i e ma a l i n d i e boek geb ru ik , t e lkens a s

s inon ie m v i r “ s oc i e t y” s oos bo oms kr yf . ) Vo lgens hu l l e moe t ‘ n

s ame lew ing t e r w i l l e van oo r l ew ing aan mins t ens s es ve r e i s t e s vo ldoen :

• D i t moe t b io log i e s voo r tp l an t , ande r s s a l d i t u i t s t e r f .

• D i t moe t ook ku l tu r ee l en s o s i aa l voo r tp l an t , d i e k inde r s moe t

opgevoed en opge l e i word in d i e nod ige vaa rd ighede en w aa rdes ,

om a s t oe r e ikende vo lw as s enes t e f unks ionee r .

• G oede re en d i ens t e moe t gep rodus ee r en ve r s p re i w ord .

• O rde moe t na b inne en bu i t e gehandhaa f w ord .

• D ie bevo lk ing mo e t op ‘n r ede l ike v l ak van f i s i e s e - en

ve r s t ande l ike ges ondhe id gehandhaa f w ord .

• D ie same lew ing s e l ede moe t genoeg s in en be t eken i s i n d i e l ew e

s i en om gemot ivee rd t e w ees om hu l l e onde r s ke i e t ake t e ve r r ig

(V an S cho t t e r 1985 :104 -105 ) .

‘n G roep mens e w a t i n mek aa r s e t e enw oord ighe id woon , kan ‘n

gemeens kap o f s ame lew ing genoe m w ord . D ie t e r m geme ens kap

- 31 -

imp l i s ee r eg t e r da t l ede daa rvan i e t s me t mekaa r moe t dee l , s oos i n a l

d i e de f in i s i e s ve rme ld . As d i t n i e d i e geva l i s n i e , r a ak d i e

gemeens kap d i s funks ionee l . D ie vo lgende a fde l ing s a l na aanw ys e r s

van funks iona l i t e i t ve rw ys .

2 .4 Fu n k s ion a l i t e i t van ‘n gem een sk ap

2 .4 .1 Welvaar t s v lak k e en gem een s k aps fu nk s ion a l i t e i t

O m ‘n gemeens kap t e w ees , i s ‘ n gees t e l i ke i nges t e ldhe id t u s s en

mens e . Tog maak w e lvaa r t , o f geb rek daa raan , ‘ n g roo t ve r s k i l .

‘ n M ens d ink d ikw e l s da t a rm mens e hu l l e kan t r oos aan ‘n l ew ende

gemeens kaps l ew e . H oew e l hu l l e n ik s ande r s he t n i e , he t hu l l e da r e m

mek aa r . A bs o lu t e a rmoede kan s e l f s daa rd i e t r oos w egneem, soos

K ru i j e r ( 1987 :7 - 21 ) aandu i . V o lgens hom l e i a rmoede ee rde r t o t

i nd iw idua l i s e r ing a s t o t so s i a l i s e r ing (K ru i j e r , 1987 :14 -15 ) . G eb rek

aan ene rg i e en d ryfk rag , en d i e v r ee s da t u i t bu i t e r s hu l l e s a l w reek op

pog ings om s aam t e s t aan , ve rh inde r s os i a l e o rgan i s a s i e (K ru i j e r ,

1987 :15 - 18 ) . I nd iw idue l e r eaks i e s s lu i t bo -mens l ik e i n s pann ing , hoop

op ‘n w onde rw erk , on t s napp ing , gew e ld en bo -na tuu r l i ke hu lp i n , maa r

d i e on t s t e l l ends t e en a lge me ens t e i s apa t i e (K ru i j e r , 1987 :17 - 21 ) . D ie

onbew us te ge meens kaps ku r r iku lu m (k yk pa rag raa f 4 .5 .1 ) s a l

w aa r s k yn l ik d i é apa t i e w ee r s p i eë l .

D ie u i t e r s t e t e endee l i s da t geme ens kaps w ees onde r g roo t w e lvaa r

ve r s moor . D i t i s p r ak t i e s ge ï l l u s t r ee r deu r d i e ad j unk -u i tvoe rende hoo f

van ‘n voo raans t aande s koo l i n P re to r i a . H y an tw oord op ‘n

be s ku ld ig ing da t d i e s koo l t e g roo t i s , da t d i t k inde r s “koop” en da t

k inde r s voo r tdu rend me t i n s ame l ings opges aa l w ord . S y aans p raak i s

da t daa r geen beu r s s ke ma bes t aan n i e , en da t geen l ee rde r bo rge o f

dona t eu r s hoe f t e soek n i e , a anges i en ‘n p ro fe s s ione l e s pan d i t doen

(E lo f f , 1999 ) . D ie k l ag van mas s a f i s e r ing w ord bean tw oord me t ‘n

aans p raak van ind iw idua l i s e r ing to t d i e v l ak da t no rma le

gemeens kaps funks i e s deu r “ pro fe s s ione l e mens e” oo rgeneem w ord .

G evo lg l ik s a l d i e geme ens kaps ku r r iku lum in s lu i t da t ‘ n mens n i e mee r

- 32 -

b yd ra as w a t ve rp l ig t end i s n i e , en da t a l l e w e rk f i nans i ee l ve rgoed

moe t w ord .

Ineens to r t i ng van gemeens kap a s gevo lg van t e min o f t e vee l

ekonomies e w e lvaa r t w ord p lo fbaa r a s d i t i n mekaa r s e

t e enw oord ighe id s t aan . O or gemeens kaps ekono mi e s t e l Bos ho f f

( 2006 :3 - 4 ) da t ekonomies e d i f f e r ens i a s i e no rmaa l i s , maa r da t d i e

hu id ige k loo f t u s s en r yk en a rm, gemeens kappe ve rw oes . D i t kan s l egs

deu r be t rokkenhe id vanu i t gemeens kappe s e l f opge lo s word . H y s i en

dus ‘n ve rband tu s s en ‘n ge s onde gemeens kap en ‘n l ew end ige

ekonomie (Bos ho f f , 2006 :3 -4 ) . M a land (1970 :23 ) haa l S i r F r anc i s

Bacon s oos vo lg aan : “ Money i s l i k e m uck , no t good excep t i t be

s p r ead ” .

In S u id -A f r ika i n d i e b r eë i s d i t j u i s d i e geva l . D i t i s w aa rna oud -

p re s iden t Thabo Mbek i i n 1998 ve rw ys he t ( kyk pa rag raa f 1 .3 .1 )

(M bek i , 1998 ) . S ch lemme r bes t ry d i e r a s g rens deu r aan t e du i da t d i e

G in i - koë f f i s i ën t 4 v an onge l yk he id t u s s en S w ar tmens e onde r l i ng in

S u id -A f r ika 6 ,5 i s . D i t i s g ro t e r a s d i e ve r s k i l t u s s en Wi t t e enoo r

S w ar t i n Su id - Af r ika voo r 1994 (S ch lemme r 2006 :12 ,15 ) .

We lvaa r t w ord d ikw e l s i n t e r me van ge ld gemee t . D i t i s eg t e r n i e

be t roubaa r n i e , w an t ge ld i s n i e d i e en ig s t e b ron daa rvan n i e . A mar t ya

S en s e “ en t i t l emen t s ” - benade r ing to t l ande l ike w e lvaa r t i s ‘ n vo l l ed ige r

beg r ip , w a t ve rw ys na u i t een lopende b ronne van l ew ens midde l e w aa rop

mens e ge r eg t ig i s en w aa r toe hu l l e t oegang he t – o f s oms n i e he t n i e

(S en , 1990 :192 - 193 ) . As ‘n geme ens kaps - ku r r iku lum daa r in kan s l aag

om mens e s e t oegang to t b ronne t e ve rhoog (byvoorbe e ld d i e

ve rw erw ing van beu r s e ) i s d i t waa rdevo l .

V e rde r i s d i e r o l van l andbou in l ande l ike on tw ikke l ings t r a t eg i e ë

d ikw e l s oo rd ryf , a s s ou d i t d i e en ig s t e moon t l i ke i nkoms teb ron w ees .

Be rns t e in bou daa rop voo r t me t d i e beg r ip l i v e l i hood – h i e r ve r t aa l a s

l ew ens onde rhoud . D i t ve rw ys na d i e ve r s ke i e s t r a t eg i eë w a t mens e

vo lg om ekonomi es t e oo r l ee f (Be rns t e in , 1992 :13 ) , en hu l l e t e be s ke rm

4 ‘n Aanduiding van sosio-ekonomiese ongelykheid. ‘n Hoër getal dui op groter ongelykheid.

- 33 -

t e en d i e ve r s k i l l ende d imens i e s van a rmoede . I n d i e ve rband i s

gemeens kaps in s t e l l i ngs en –dee lna me van deu r s l aggew ende be l ang

(Beau j eu -G arn i e r , 1978 :57 -61 ; Chu ta en L iedho l m, 1990 :327 -340 en

Er s k ine , 1996 ) .

D i t i s n i e ne t mee tb a re a fw es ighe id van ge ld n i e , maa r d i e

on tmens l ik ing van f i s i e s e s w akhe id ( s i ek t e , w anvoed ing ,

ge s t r e mdhe id ) , i s o l a s i e ( a fge l eënhe id , onge l e t t e rdhe id , geb rek aan

toegang to t d i ens t e ) , kw es baa rhe id t e en opvo lgende t eens poed en

mag te loos he id b inne bes t aande so s i a l e , ekonomies e , po l i t i ek e en

ku l tu r e l e s t r uk tu r e (Be rns t e in , 1992 :17 - 18 ) . Ca r t e r en M ay beves t ig

d i t ( 1998 :7 ) en b r e i daa rop u i t i n S u id -A f r ikaans e kon teks .

V ee lvu ld ige i nkoms t e s t r a t eg i eë vu l meka a r aan . M ens e k i e s n i e t u s s en

loona rbe id , boe rde ry , maa t s kap l ike t oe l ae o f mik ro - bes ighe id n i e , hu l l e

kombin ee r d i t (Ca r t e r en M a y, 1998 :8 ) , en vu l d i t a an deu r onbe t aa ld e

a rbe id (b yv oorbee ld kos voo rbe re id ing en hu i s houde l ike he r s t e lw e rk )

w a t d i e i nkoms t e r ek (Ca r t e r en M a y, 1998 :9 ) . ‘ n Kur r iku lu m w a t

s u lke vaa rd ighede in s lu i t , k an to t mens e s e w e lvaa r t b yd ra .

D i t word beves t i g deu r d i e mee r on l angs e navo r s ing van Anr iquez en

S t amou l i s van d i e VN s e voeds e l en l andbou-o rgan i s a s i e , d i e FA O

(2007 ) . H u l l e s t e l ka t ego r i e s da t l ande l ike on tw ikke l ing en l andbou-

on tw ikke l ing n i e s inon ie me i s n i e ; l andbou- on tw ikke l ing i s ‘ n dee l

(w e l be l ang r ik ) van l ande l ike on tw ikke l ing (A nr iquez en S t amou l i s ,

2007 :23 ) . Vroeë re navo r s e r s s e gevo lg t r ekk ing w as da t l andbou n i e

s t e rk voo rw aa r t s – o f t e rugw aa r t s ve rmen igvu ld ig n i e (A nr iquez en

S t amou l i s , 2007 :11 ) . Hoew e l hu l l e aandu i da t d i t n i e hee l t e ma l w aa r i s

n i e , i s d i e be l ang r ike r gevo lg t r ekk ing da t a rmes d i e g roo t s t e voo rdee l

u i t l andbou- on tw ikke l ing pu t (A nr iquez en S t a mou l i s , 2007 :17 ) . D i t

ge s k i ed t en bes t e i n ‘n d inami es e l ande l ike ekonomi e , waa rvan l andbou

‘n be l ang r ike dee l u i tma ak (A nr iquez en S t amou l i s , 2007 :23 ) . V e rde r

b l yk d i t da t d i e bew eg ing s t ede t oe ak t i e f deu r be l e id s r aa mw erke , en

t e en g roo t kos t e , bevo rde r i s . D i t i s d ikw e l s r egee rde r s s e behoe f t e om

‘n bepaa lde bee ld van hu l l e l ande t e p ro j ek t ee r w a t d i e be l e id d r yf ,

e e rde r a s kenn i s oo r w a t ‘ n pos i t i ew e ve r s k i l i n d i e l ew ens van

- 34 -

l ands bu rge r s maak (Ba te s , 1990 :154 - 158 , M ur ray , 1996 , T i mmer ,

1990 :47 - 68 ) .

‘n P rak t i e s e i l l u s t r a s i e van ve r s t e rk ing van d i e l ew ens onde rhoud i s d i e

H igh Va lue Cr ops Pr oduc t ion Pr ogr amm e w a t Su id - Af r ika s e

Landbounavo r s ings r aad en d i e I s ’Baya O n tw ikke l ings t ru s t i n de l e van

d i e voo rma l ige T rans ke i bed ryf . D ie doe l i s om hoë w aa rde gew ass e

s oos s i t r u s , neu t e , p i e s angs en ko f f i e aanvu l l end to t bes t aans boe rde r ye

aan t e p l an t . D ie e f f ek i s ve rbe t e rde voeds e l s eku r i t e i t , boe re w a t d i e

oo rgang na kommers i ë l e boe rde r y beg in maak , en mik ro - onde rnemings

w a t r ondom ve rw erk ing en bemark ing on t s t aan . (D u P reez en J ones ,

2008 :18 - 19 ) .

H ie rd i e kons ep i s u i t e r s be l ang r ik me t d i e oog op ‘n ku r r iku lu m w a t

ma t r iku l an t e me e r i nd i ens neemb aa r moe t ma ak . A s l andbou a l l e en

moe t so rg v i r l ande l ike i nd i ens name (he t s y i n e i e d i ens o f a s

l oona rbe id ) , s a l d i e ku r r iku lum op l andbou kons en t r ee r .

Lew ens onde rhoud fokus eg t e r ba i e w ye r , gevo lg l ik moe t d i e ku r r iku lum

ook . D i t be t eken da t ‘ n gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m

voo r s i en ing moe t maak v i r ‘ n w ye ve r s ke idenhe id van kenn i s en

vaa rd ighede w a t i n d i e voo rs i en ing van l ew ens onde rhoud nu t t i g kan

w ees .

D ie onmee tba r e f a s e t t e van kw es baa rhe id w a t Be rns t e in (1992 :17 - 18 )

be s k r yf , i s t r e f f end a fw es ig i n ‘n spes i f i eke l ande l ike geme ens kap ,

w aa r mee tba re w e lvaa r t ook s kaa r s i s . Ch r i s to van de r Rheede bes k r yf

d i t i n ‘ n onde rhoud me t d i e Vr ye A f r i kaan ( 20 J anua r i e 2006 ) na s y

aans t e l l i ng a s u i t voe rende bea mpte van d i e S t ig t i ng v i r Bemag t ig ing

deu r Af r ikaans . H y iden t i f i s e e r d i e gemeens kap w aa r hys e l f

g roo tgew ord he t ( d i e M oraw ies e s end ings t a s i e G oedve rw ach t ) a s ‘ n

be l ang r ike bemag t igende f ak to r i n s y e i e ag t e rg rond . H y s t e l da t d i e

on tmag t ig ende inv loed van A pa r the id i n s y l ew e u i tgekans e l l ee r i s deu r

d i e aa rd van d i e gemeens kap . V i r hom he t bemag t ig ing op v i e r p i l a r e

be rus :

- 35 -

• Toegew yd e onde rw ys e r s , moede r t a a londe r r ig en t oegank l ik e

s ko l ing ( “ O ns he t noo i t s koo l fonds be t aa l n i e , en ek on thou hoe

d i e i n s pek teu r s ons boeke en kuns w erke kom haa l he t om aan ande r

s ko le t e w ys w a t ons ve rmag he t . ” )

• ‘n G es onde w aa rdes t e l s e l ( “D aa r i s t o t vandag toe ne t e en ke rk ,

d i e M oraw ies e ke rk , w a t ons ge l ee r he t da t a l l e mens e dee l i s van

G od s e kudde en da t j y j ou naas t e moe t l i e fhê s oos j ous e l f . ” )

• Regve rd ige en ge lyke toegang to t hu lpb ronne ( “ A l l e i nw one r s van

G oedve rw ach t kon kw a l i f i s ee r v i r ‘ n l ap g rond w aa rop hu l l e kon

boe r , ‘ n ve r s ke idenhe id van l andbouproduk te kon p rodus ee r en aan

d i e i nw one r s o f mens e daa rbu i t e bemark . ” )

• G elyke dee lname aan d i e be s tuu r o f po l i t i ek e bes t e l ( “A l d i e

i nw one r s kon in d i e ke rk raad o f “ ops i ene r s r aad” d i en , en d i egene

w a t d i t om een o f ande r r ede gebo iko t he t , he t hu l l e

S a t e rdagmiddae aan d i e bo t t e l ve rg r yp en dan kans ges i en om t e

v loek en t e s ke l voo r d i e pa s to r i e – t o t g roo t ve rmaak van d i e

k inde r s . ” )

H y noem da t moede r t aa londe r r ig hu l l e i n s t aa t ge s t e l he t om ve rde r t e

s t udee r en da t d i é k l e in p l ekk ie dos yne onde rw ys e r s , vakmanne ,

ve rp l eegs t e r s en se l f s dok te r s kon op lew er . Hu l l e kon dus t oe t r ee t o t

d i e bepe rk t e ekonomi es e ru imte w a t v i r hu l l e be s t aan he t . D ie

ve r enge l s ing van t e r s i ê r e i n s t e l l i ngs noem h y ‘n t e rugkee r na d i e

ko lon ia l e e r a (V an Rheede , 2006 ) .

U i t h i e rd i e a fde l ing b lyk da t onmee tba re f as e t t e van w e lvaa r t op d i e

l ange duu r s w aa rde r w eeg a s mee tb a re f a s e t t e . A s d i e geme ens kap s y

j ong l ede deu r ku r r iku lu m w i l bevoo rdee l , moe t d i t n i e ne t vaa rd ighede

v i r ekonomies e w e lvaa r t bek l emtoon n i e , maa r ook houd ings van

s e l f r e s pek in pe r s oon l ike en ko l l ek t i ew e t e rme .

S omt yds i s mens e s kep t i e s oo r d i e voo ru i t s ig om ‘n t o t a l e ge meens kap

u i t a r moede op t e he f . D i t sp r eek u i t d i e vo lgende aanha l ing w a t u i t

d i e 1880 ’ s da t ee r :

- 36 -

“There is no use in trying to help these people. These dirty, ignorant people are putting too many children in the world. They won’t work; they have no discipline. They misuse every oppurtunity that they get. Everytime they get some money in their hands it all goes to drinking and senseless waste. All the help we give them is just an incentive to laziness, and another oppurtunity to produce even more children” (Burkey, 1993:3).

D i t ve rw ys na d i e N oorw eegs e v i s s e r s bevo lk ing . D ie VN s e M ens l ike

O n tw ikke l ings indeks mee t ‘ n l and s e p r e s t a s i e s i n t e rme van

l ew ens ve rw ag t ing , opvoed ings pe i l en r eë l e i nkoms te . D aa rvo lgens he t

N oorw eë in 1997 d i e v yf de p l ek (VN , 2007 ) , en i n 2009 d i e ee r s t e p l ek

i n d i e w ê re ld i ngenee m (VN , 2009 ) . O m a r moede t e ve r l i g i s s eke r l i k

n i e ‘n ko r t t e rmyn pr o j ek n i e , ma a r ook n i e onmoon t l i k n i e . D i t i s d i e

va s t e oo r tu ig ing w aa ru i t h i e rd i e s tud i e voo r tv loe i .

O ps ommend kan ges ê w ord da t w e lvaa r t deu r s l aggew end in d i e

funks iona l i t e i t van ‘n gemeens kap i s . D i t kan deu r geb rek o f oo rmaa t

onde rmyn w ord . D ié s tud i e hande l eg t e r n i e oo r funks iona l i t e i t van

gemeens kappe n i e , maa r oo r ku r r iu lum v i r s koo lve r l a t e r s s e

i nd i ens nee mba a rhe id . I n gemeens kappe me t oo rmaa t s o rg oue r s s e l f v i r

hu l l e k inde r s s e i nd i ens neembaa rh e id . D ie fokus i s dus op d i e

gemeens kap s e b yd rae a s oue r s i nd iw iduee l n i e kan n i e , en w e l deu r

ku r r iku lu m b inne gemeens kaps ve rb and t e he lp vo rm.

2 .4 .2 Etn i s i t e i t en gem een s k aps fu n ks ion a l i t e i t

S ow e l V an S cho t t e r a s Cook en Cook (k yk 4 .2 ) ve rw ys in hu l l e

oms kr yw i ngs van gemeens kap na ku l tuu r , w a t du i op e tn i s i t e i t . D i t i s

eg t e r i n S u id - Af r ika ‘n oms t r ede s aak , omda t d i e w yd ged i s k red i t ee rde

apa r the id s be l e id daa rop ges koe i was .

O m e tn i s i t e i t noodw end ig a s de s t ruk t i e f t e s i en , i s eg t e r ‘ n va l s e

aanna me . D ie Bas k ie s e e rva r ing (kyk pa rag raa f 4 .6 .5 ) , bew ys da t

e tn i s i t e i t be ide des t ruk t i e f ( t e r r eu r ) en kons t ruk t i e f (M ondragon

onde rw ys en indus t r i e ) kan w ees . G i l i o mee (2004 :267 -305 ) be s k ryf d i e

a rm B lanke - v raags tuk in S u id -A f r ika , w a t me t g roo t t oew yd i ng deu r

A f r ikane r l e i e r s aangepak i s . H y bew ee r da t d i e A f r ikane r - e l i t e vee l

b yg ed ra he t deu r hu l l e l o t t e ve rb ind me t d i é van a rmes , en n i e

- 37 -

pe r s oon l ike w e lvaa r t daa rbo gep laa s he t n i e (G i l i o me e , 2004 :304 ) .

S t avenhagen neem kenn i s da t i den t i t e i t s bew us te e tn i s i t e i t d ikw e l s

ge s i en w ord a s ‘n b ron van kon f l i k en des t ruk t i ew e op t r ede s oos

e tn i e s e s u iw er ing . D aa r t eenoo r , w aa r e tn i e s e bew us s yn to t ‘ n gevoe l

van ve ran tw oorde l ikhe id v i r mek aa r l e i , kan d i e e f f ek op on tw ikke l ing

j u i s pos i t i e f wees . D aa rom bep le i t h y ‘n po l i t i ek van e rkenn ing

(S t avenhagen , 1990 :4 - 6 ) .

Waar d i t kom by mens e w a t i n nood ve rkee r , i s e tn i s i t e i t po t ens i ee l ‘ n

s t e rk mob i l i s e e rde r om bevoor r eg t e s bo hu l l e p l i g t o t d i e med emens s e

w e l s t and by t e d r a .

D i t s l u i t a an b y d i e men ing van Ross ouw (2006 ) da t d i e mens n i e i n d i e

ee r s t e en l aa s t e p l ek ‘n ekonomi es e w es e i s n i e , maa r ‘n w es e w a t

a fhank l ik i s van ‘n he l e s imbo l i e s e w ê re ld w a t d i e l ew e s in gee . ‘ n

G e lukk ige s ame lew ing i s e en w aa r d i e maa t s kap l ike – en t egn ie s e

s t e l s e l s s aamva l , s oda t mens e dee lneem aan ku l tuu r , en d i t n i e b loo t

on tvang n i e . Tans i s d i t w eens v inn ige t egno log ie s e on tw ikke l ing n i e

d i e geva l n i e . G ees t e s v rug te u i t d i e Ang lo - S aks i e s e w ê re ld ve r s p re i

b l i t s s ne l . I n Su id - Af r ika he t opeenvo lgende iden t i t e i t s - e l i t e s d i e

ko lon ia l e ops e t geb ru ik om hu l l e s e l f t e bevoo rdee l t en kos t e van d i e

r e s van d i e same lew ing . So i s t r ad i s ione l e s imbo l i e s e s t e l s e l s

ve rn i e t i g , en i s t e lkens p robee r om ‘n nuw e s t e l s e l van s t aa t s kan t a f t e

ve r s p re i . D i t i s i n d i e ve r l ede – en nou w ee r – me t w rew e l beg roe t

deu r d i egene w a t hu l l e e i e s t e l s e l s a an d i e pen s i en ry . ‘ n Nuw e

s imbo l i e s e s t e l s e l moe t deu r s ogenaa mde s imbo l i e s e p rodus en te ge s kep

w ord , naa ml ik deu r p r ed ikan te , onde rw ys e r s , sk r yw er s ens ovoor t s . H y

du i aan da t d i t t an s n i e gebeu r n i e (Ros s ouw , 2006 :13 ) .

G oos en s t e l da t ku l tuu rge meens kappe deu r d i e ve rbee ld ing in d i e l ew e

ge roep w ord ; d i t k ry a l t yd bes l ag rondom idees , v i s ioene en d rome . A s

d i t v i r l ede van d i e ku l tuu rgemeens kap ‘n aan t r ekk ings k rag he t , kan so

‘n gemeens kap onde r bes onde r moe i l i ke oms tand ighede voo r tbes t aan en

s e l f s f l o r ee r . D ie a fw es ighe id daa rvan kan eg t e r ‘ n be s t aans k r i s i s skep .

S ko le en ande r opvoed ings in s t e l l i ngs s pee l h i e r in ‘n be l ang r ike ro l

- 38 -

(G oos en , 2006 :1 -5 ) . D i t word w ee r deu r S ch lemme r (2006 :12 )

ve rdu ide l ik a s hy bes k ryf hoe daa r r egoo r d i e w ê re ld ‘n

“ Verb ru ike r i s me” on t s t aan he t , w a t ‘ n soo r t wê re ldun i fo r m van

w e lvaa r t daa r s t e l . D i t i s i n oud -ko lon ia l e geb i ede ne t be r e ikbaa r v i r ‘ n

w e lvaa r t s - e l i t e , a anges i en t oegang daa r toe deu r midde l van d i e

ko lon ia l e t a l e ( ve r a l Enge l s ) ge s k i ed – en ne t ‘ n k l e in g roep ie i s d i t

mag t ig . H ie rd i e k l e in g roep ie d r aa i i n p r ak tyk hu l l e r ug op hu l l e

e tn i e s e ag t e rg rond , omda t d i t gea s s os i ee r word me t n i e - dee lw ees van

d i e e l i t e (S ch le mmer , 2006 :12 ) .

A an d i e hand h i e rvan kan ‘n geme ens kaps ku r r iku lum me t d i e oog op

ve rhoogde ind i ens neembaa rhe id n i e ne t ‘ n ekono mies e onde rneming

w ees n i e , maa r noodw end ig ook ‘n ku l tu r e l e . D ie hu id ige r ege r ing

p robee r d i t bew erks t e l l i g deu r na s i ebou ; j u i s t en kos t e van d i e e tn i e s e

ku l tuu r . I emand w a t na s i ebou u i td ruk l ik w i l t e enw erk , moe t e rn s t i ge

t e enkan t ing van ow erhe id s w eë ve rw ag . O m op d i e p l aa s l i ke

gemeens kap t e f okus , hou d i t po l i t i e s onoms t r ede .

In d i e kon teks van H ope tow n b r ing d i t d i e oms t r ede v r aag na vo re o f

A f r ikane r s en Bru inmens e de l e van d i e s e l fde e tn i e s e g roep i s , o f tw ee

g roepe . I n h i e rd i e s tud i e word b loo t van d i e v r aag kenn i s genee m.

G eogra f i e s en ekonomi es i s d i e tw ee g roepe to t aa l ve rv l eg en

i n t e r a fhank l ik , en on tvang onde r r ig i n d i e s e l fde t a a l . D ie een s e

w e l s yn kan d i e ande r n i e koud l aa t n i e , en ku r r iku l ê r e t oevoeg ings kan

me t r ede l ike gemak in be ide s ko le t oegepas w ord . Of e tn i e s e

l o t s ve rbondenhe id be ide g roepe in s lu i t , o f n i e , d i t kan s t eeds ‘n

kons t ruk t i ew e k rag w ees w a t d i e gemeens kap d r ing om to t

ku r r iku lu mvorming by t e d r a . U i t e inde l ik i s i nd i ens neembaa rhe id ‘n

midd e l t o t d i e doe l van s e l f r e s pek te r ende en kons t ruk t i ew e l ede van d i e

gemeens kap . H oew e l d i t ‘ n midde l t o t ‘ n doe l i s , f okus h i e rd i e s tud i e

op d i e midde l , en ve rme ld b loo t d i e u i t e inde l ik e doe l .

2 .4 .3 Ek o log ie en gem een s k aps fu n ks ion a l i t e i t

In d i e de f in i s i e s van geme ens kap w ord ook na geog ra f i e ve rw ys .

G eogra f i e i s n i e b loo t d i e p l ek op ‘n kaa r t n i e , maa r ook d i e bodem

- 39 -

w aarop in l ew egew ende (o f –ve rn i e t i gende ) w i s s e lw erk ing ges t aan

w ord . D i t i s d i e g ronds l ag van d i e eko log ie s e bew eg ing , wa t oo r d i e

l a a s t e t yd in d i e hoo fs t room van in t e l l ek tue l e denke inbew eeg he t .

B i l l Mo l l i s on (g rond legge r van ‘n eko log ie s e l ew ens ty l en f i l o s o f i e

bekend a s P e rmacu l tu r e ) maak ‘n oo r tu igende s aak u i t da t eko log ie s e

w e l s yn t en bes t e deu r se l fbew us t e en hu lpb ronbew us te gemeens kappe

bevo rde r w ord . H y geb ru ik d i e pa rod ie van he rnude s t amvor mi ng v i r

du rende mens l ike bew on ing van d i e aa rde (M ol l i s on , 1991 :177 -178 ) .

S t r yd om a rgumen tee r ook da t d i t min he lp om in ande r ops ig t e

( ekonomies , ku l tu r ee l ) t e oo r l ee f a s d i e aa rde deu r d i e dw aas he id van

mens l ike ak t iw i t e i t onbew oonbaa r word (S t r yd om 2009 :14 ) . I n ‘n

vo r ige s tud i e he t ek t o t d i e gevo lg t r ekk ing gekom da t d i e p l aa s l i ke ,

bew us t e en s e l f s t and ige gemeens kap ‘n u i t e r s nu t t i ge p l a t fo r m i s om

eko log ie s e he r s t e l t e l oods (Bos ho f f , 2004 :89 ) .

N e t soos by d i e be s p rek ing van e tn i s i t e i t , w ord h i e rd i e a s pek a s ‘n

be s t e mming w aa r toe d i e gemeens kaps gebas ee rd e ku r r iku lum kan byd r a

ge s i en , en a s ‘n g ronds l ag w aa rvandaan oo r d i e ku r r iku lum ged ink

w ord . D i t w ord eg t e r b loo t ve r me ld , a anges i en d i t n i e d i e hoo f s aak van

d i e s tud i e i s n i e .

2 .5 D ie gem een sk ap van Hop etow n in d i e N oord -Kaap

In hoo f s tuk 1 i s a angedu i da t d i e geog ra f i e s e fokus van h i e rd i e s tud i e

l ande l ik i s , i n t e ens t e l l i ng me t mees t e navo r s ing w a t i n s t ede l ike

geb iede nab y aan un ive r s i t e i t e p l aa s v ind . D i t f okus op d i e do rp

H ope tow n , mun i s ip a l i t e i t Temb e l ih l e i n d i e N oord -K aap .

2 .5 .1 Kort ge s k ied en i s van Hop etow n

In 1850 ve rk l aa r s i r H a r r y S mi th d i e O ran j e r iv i e r a s noo rdg rens van d i e

K aapko lon ie . I n 1851 w ord 19 p l a s e i n d i e hu id ige H ope tow n-

omgew ing toegeken aan mens e w a t pe rmanen te bew on ing daa rvan kon

bew ys . H ie rd i e mens e w as l i d ma t e van d i e N G K erk in Co le s be rg

(b yk ans 180 km o f 20 uu r t e pe rd oos van H ope tow n) , maa r s t i g i n 1854

‘n nuw e gemeen te a f , me t s ow a t 70 l i dma te . I n 1858 word mun i s ipa l e

s t a tu s aan d i e do rp t oegeken . Vo lgens amp te l ik e w ee rgaw e i s d i e do rp

- 40 -

na ‘n Kaaps e amp ten aa r , ma j oo r Wi l l i am H ope ve rnoe m. I n d i e

omgew ing w ord ‘n mee r roman t i e s e oo rs p rong geg lo . D aa rvo lgens he t

d i e w eduw ee V an N ieke rk , oo r s p ronk l ike bew one r van d i e p l aa s w aa rop

d i e do rp gebou i s , ‘ n s i lw e r anke r t j i e a s s imboo l van hoop om haa r nek

ged ra . D ie K ho i -p l aa s w erke r s he t nav raag gedoen oo r d i e be t eken i s

daa rvan , a anges i en ‘n anke r aan hu l l e onbekend w as . H u l l e w as s o

be ïnd ruk da t e en van hu l l e ‘ n anke r van b l ik gevo rm en op hou t

gemon tee r he t . D i t i s bo d i e ops t a l s e voo rdeu r gehang . D ie anke r i s

opgenee m in d i e w apen van d i e do rp Hope tow n , d i e N G geme en te i n

H ope tow n , d i e Hoë r s koo l Hope tow n , en on l angs s e l f s d i e Tembe l ih l e

mun i s ip a l i t e i t w a t H ope tow n en S t rydenburg in s lu i t . D ie ee r s t e

d i a man t i n d i e S u id -A f r ikaans e ges k i eden i s i s op ‘n p l aa s naby

H ope tow n gev ind . D ie daa ropvo lgende d i a man t s to r ml oop se

s w aa r t epun t was gou d i e nuw e do rp K imber l e y, 120 km noo rd van

H ope tow n . H ope tow n s e ekonomi e he t w e l gebaa t deu r op d i e roe t e na

K imber l e y t e w ees , maa r t oe d i e s poo r lyn s ow a t 8 km oos van d i e do rp

gebou i s , he t d i é voo rde l e ve rdw yn (A bbo t , 2004 ) .

A anvank l ik i s hee lw a t Enge l s e amp t ena re op Hope tow n sow e l as op

p l a s e i n d i e omgew ing geves t ig , me t name s oos A bbo t , H i l l en F incham

(A bbo t , 2004 ) . Ek he t s e l f i n d i e beg raa fp l aa s t a l l e Enge l s e g r a f s t ene

ges i en w aa rvan d i e vanne s t eeds i n Hope tow n voo rkom. Daa r i s s e l f s

J oods e g r a f s t ene i n d i e beg raa fp l aa s , maa r d i e l a a s t e een da t ee r u i t d i e

1930 ’ s . D ie hu id ige gebou van d i e A f r ikaans e P ro t e s t an t s e K e rk i s d i e

e i endo m van d i e A ng l ikaans e K erk w a t i n onb ru ik ge r aak he t . Tans i s

H ope tow n eg t e r deu r en deu r ‘n Af r ikaans e gemeens kap ; ook d i e

S to r e ys , O s bo rnes en H iggs e i s Af r ikaans .

D ie s koo l he t i n 1854 beg in me t “ H ee r G e r t S t eenka mp” w a t k inde r s u i t

d i e B yb e l en p s a lmen ges angboek l ee r l e e s en s k ryf he t . S ede r t 1865

i s s ake op ‘n mee r fo rme le g ronds l ag gep laa s . I n l yn me t

r ege r ings be l e id w as med ium van onde r r ig u i t s lu i t l i k Enge l s . D i t i s n i e

du ide l ik w annee r A f r ikaans med iu m inges t e l i s n i e , maa r w aa r s kyn l ik

w as d i t i n 1922 -1923 toe M nr K erb y gev ra i s om as hoo f t e bedank , en

M nr N e l aanges t e l i s . I n 1922 word d i e skoo l s e s t a tu s t o t hoë r s koo l

- 41 -

ve rhoog , wa t be t eken da t l e e r l i ng e voo r t aan daa r sou kon ma t r iku l ee r .

I n 1928 w ord ‘n “a rmekos hu i s ” ge s t i g v i r oue r s w a t n i e kon be t aa l n i e ,

t e rw yl l o s i e s v i r be t a l end e oue r s deu r d i e NG K erk voo r s i en i s . D ie

tw ee he t me t t e r t yd s aamges me l t , maa r d i t i s n i e du ide l ik w annee r n i e

(A non iem 2004) .

S kaapboe rde r y he t deu r d i e dekades d i e ke rn van H ope tow n s e

ekonomie geb l y, t o tda t d i e O ran j e r iv i e r s ke ma g roo t s kaa l s e

be s p roe i ings boe rde r y vana f d i e 1980 ’ s moon t l i k gemaak he t .

S ede r td i en i s d i t d i e s en t rum van ‘n w e lva rende l andbous t r eek , me t

ko r ing , mi e l i e s en l u s e rn a s ve rnaa ms te gew ass e . A l l e g r aanve rbou ing

i s onde r sp i lpun tbes p roe i ing , en p roduks i e s t e l s e l s i s ba i e

ge s o f i s t i kee rd .

H ope tow n s e t owns h ip – vo lgens d i e pa t roon van a l l e Su id - Af r ikaans e

do rpe , i s S t eynv i l l e . D ie hoo f s aak l ik B ru in i nw one rs van S t eynv i l l e

voo r s i en d i e goedkoop a rbe id w a t ew eneens dee l van d i e S u id -

A f r ikaans e e r f en i s i s . ‘ n G emeen te van d i e N G S end ingke rk ( t ans

V GK ) i s i n 1922 ges t i g (A non iem, 2009 ) .

2 .5 .2 D em ograf i e van Hop etow n

A l d i e opges poo rde b ronne oo r d i e ge s k i eden i s van H ope tow n , ve rw ys

s l egs na d i e B lanke gemeens kap . Tabe l 2 .1 w ys eg t e r du ide l ik da t d i t

s l eg s ‘n mind e rhe id van d i e we rk l ike i nw one r t a l u i tma ak .

Tab e l 2 .1 : D em ograf i e van Hop etow n

Swart Kleurling Indiër / Asiër Wit

Bevolking 1771 10241 2718 1938

(S ta t i s t i c s S A C en s us 2001 )

H ie rd i e t abe l i s v i r d i e he l e Temb e l ih l e - d i s t r i k , w a t ook d i e do rpe

S t r yd enburg en O ran ia i n s lu i t . D i t gee ‘n i dee wa t d i e

ge t a l s ve rhoud ing in d i e omgew ing i s . ‘ n M ee r t oeges p i t s de aandu id ing

kom u i t d i e s t a t i s t i e s e ve r s l ag van d i e Noord -K aaps e

onde rw ys d epa r t e me n t . D aa rvo lgens he t d i e O ran j e -D ia man t P r imêr e

s koo l 1314 , d i e V ukas i zw e P r imar y S choo l 76 en d i e H oë r s koo l

- 42 -

S te yn v i l l e 760 l ee rde r s . Hope tow n G ekombine e rde S koo l he t 310

l ee rde r s (N oord -K aaps e Onde rw ys depa r t emen t , 2008 :37 ) . O ran j e -

D iaman t i s ‘ n A f r ikaans med iums koo l en Vukas i zw e ‘n

Enge l s med iu ms koo l i n S t e yn v i l l e . S aam voed hu l l e d i e H oë r s koo l

S t e yn v i l l e . D ie G ekombinee rde s koo l H ope tow n s e naam i s e in t l i k

H oë r s koo l Hope tow n , maa r d i e depa r t emen t noem d i t gekomb inee rd ,

omda t d i t g r ade 0 t o t 12 omva t . D i t w as voo rheen ‘n B lanke s koo l , en

t ans i s ongevee r tw ee de rdes van d i e l e e rde r s en d i e vo l l e pe r s onee l

B lank .

U i t t abe l l e 1 .2 , 1 . 3 en 1 .4 b lyk da t B lankes wa t onde rw ys v lak ,

i nd i ens ne mings t a tu s en i nkoms t e be t r e f , d i e be s t e daa raan toe i s .

Tabel 2.2: Sensus 2001 per munisipaliteit, onderwysvlak en bevolkingsgroep (NC076:

Tembelihle) (Alle persone 20 jaar en ouer)Swart Kleurling Indiër /

AsiërWit

Geen skoling 323 1616 6 10

Laerskool (Deels) 337 1787 6 14

Volle Laerskool 96 543 0 14

Hoërskool (Deels) 227 1157 6 355

St 10 / Gr 12 68 351 0 540

Naskools 13 86 0 385

(Bron: Statistics SA Census 2001)

Tabel 2.3: Sensus 2001 per munisipaliteit, indiensnemingstatus (amptelike definisie) en

bevolkingsgroep (NC 076: Tembelihle) (Alle persone 15 – 65 jaarSwart Kleurling Indiër/Asiër Wit

In diens 494 2324 8 682

Werkloos 168 918 27

Ekonomies onaktief 489 3032 6 521

(Statistics SA Census 2001)

- 43 -

Tabel 2.4: Sensus 2001 per munisipaliteit, inkomstekategorie en bevolkingsgroep (NC

076: Tembelihle) (Alle werkende persone 15 – 65 jaar

Swart Kleurling Indiër / Asiër

Wit

Geen inkomste 3 39 0 20

R1 – R400 211 736 0 28

R401 – R800 153 874 3 30

R801 – R1 600 82 429 0 136

R1 601 – R3 200 29 142 6 162

R3 201 - R6 400 16 71 0 143

R6 401 – R12 800 0 28 3 63

R12 801 – R25 600 0 7 3 42

R25 601 – R51 200 0 0 3 16

R51 200 – R102 400 0 0 3 12

R102 401 – R204 800 0 0 3 18

R204 801 of meer 0 0 3 14

(Statistics SA Census 2001)

D at d i t n i e vans e l f d r a s t i e s gaan ve rande r n i e , i s a f t e l e i van d i e

pa t roon w aa rvo lgens l e e rde r s van een s koo l j aa r na d i e vo lgende in d i e

V OO -fa s e bevo rde r w ord .

Tab e l 2 .5 : Bevord er in gs in d i e VOO- fas e in Hoërs k oo l Hop etow n en

Hoërs k oo l S tey n v i l l eGr 10 leerders Gr 11 leerders Gr 12 leerders

Hoërskool Hopetown 30 25 20

Hoërskool Steynville 177 158 73

(Ed u cat ion N or th ern C ap e A S ta t i s t i ca l R ep or t 2008 )

A s d i t ve rge l yk w ord me t t abe l 1 . 2 ( r akende w erk loos he id i n t e r me van

onde rw ys v lak ) , i s d i t du ide l ik da t t an s , i n d i e H ope tow n-omgew ing ,

omt r en t 100 l ee rde r s pe r j a a r d i e s koo l ve r l aa t me t d i e kw a l i f i ka s i e s

w a t hu l l e d i e sw aks t e v i r ‘ n be roep voo rbe re i ( g r ade 10 en 11 ) , en dan

- 44 -

nog om en by 70 me t ma t r i ek , w ie se be roeps kans e ee r s ve rbe t e r a s

ve rde re s tud i e d i t opvo lg .

V erde re gegew ens i s ve rk r y me t d i e v r ae lys t e w a t van g r aad 12 l ee rde r s

i n 2009 on tvang i s . D aa r moe t op ge l e t w ord da t 14 u i t ‘ n moon t l i ke

22 l ee rde r s i n H ope tow n aan d i e s tud i e dee lgene em he t , en 10 u i t ‘ n

moon t l i ke 68 l ee rde r s i n S t eynv i l l e . P e r s onee l b y be ide s ko le he t

genoe m da t d i e me e r p l i g s ge t roue l ee rde r s aan d i e onde r s oek

dee lgenee m he t . D ie ge t a l l e kan dus n i e na d i e he l e ge meens kap

geëks t r apo lee r w ord n i e , maa r d i t i s w e l nu t t i g om d i e ve r s k i l l ende

l ew ens u i tk yke van l ee rde r s aan d i e tw ee s ko le t e ve rge l yk . Res u l t a t e

w ord aangedu i i n t abe l l e 2 .6 , 2 . 7 , 2 . 8 , 2 . 9 , en 2 .10 :

Tabel 2.6: Aantal matriekleerders van verskillende ouderdomme

17 18 19 20 en ouerHopetown 2 12 0 0Steynville 1 2 3 3

Tabel 2.7: Wiskunde en Wiskundige Geletterdheid per skool

Wiskunde Wiskundige Geletterdheid

Hopetown 8 6

Steynville 2 7

Tabel 2.8: Redes om matriek te voltooi, per skool (Meer as 100% reaksies moontlik)

Beroeps-voordele

Verdere studie

Nuttige kennis

Algemene sukses/Rolmodel vir ander/Betree volwasse lewe / Mylpaal

Hopetown 8 8 7 13Steynville 8 5 2 7

- 45 -

Tabel 2.9: Behoefte om as volwassene in Hopetown tel vestig / nie te vestig nie. (Meer

as 100% reaksies moontlik)

Ja, sosiale redes

Ja, loopbaanredes

Nee, sosiale redes

Nee, loopbaanredes

Hopetown 6 0 5 6Steynville 4 0 6 4

Tabel 2.10: Aantal leerders wat in eie diens wil staan, of liewer salaris wil verdien, met motivering

Eie diens – wil eie baas wees

Eie diens – beter verdienste

Salaris – minder risiko

Hopetown 73 (2 weens beide

motiverings)6

Steynville 3 0 6

U i t bos t aande t abe l l e b l yk da t d i t i n S t e yn v i l l e mee r aanvaa rbaa r i s om

s koo l i n mee r a s d i e min i mu m aan ta l j a r e t e vo l too i . D ie be l ang van

Wis kunde t eenoo r Wis kund ige G e le t t e rdh e id i s hoë r i n H ope tow n a s i n

S t e yn v i l l e . D i t hou moon t l i k ve rband me t d i e voo ru i t s ig op ve rde re

s tud i e w aa rvoo r Wis kunde ‘n ve r e i s t e mag w ees . Tabe l 2 .8 i s geg rond

op ‘n oop v r aag , om s ovee l a s moon t l i k r edes t e noem w aa rom d i t

nu t t i g i s om ma t r i ek t e vo l too i . D ie ka t ego r i eë i s ge s kep toe d i e

r eaks i e s on t l eed i s . H oew e l ew evee l l e e rde r s be roeps voo rde l e aangedu i

he t , i s d i t minde r a s 60% van H ope tow n se r e s ponden te , ma a r 80% van

S t e yn v i l l e s ’n . D ie pe r s en t a s i e w a t voo rde l e i n t e r me van ve rde re

s tud i e s i en , i s ongevee r ge lyk , s ow e l a s d i e w a t d i t a s ‘ n be l ang r ike

mylp aa l i n hu l l e l ew ens s i en . Ba i e be l ang r ik i s da t d i e nu t van

l ee r inhoud v i r l e e rde r s n i e opva l l end i s n i e . Waa r 50% van H ope tow n

s e r eaks i e s d i t a angedu i he t , he t s l egs 20% van S t eynv i l l e s e l e e rde r s

d i t a angedu i . D i t beves t i g d i e l i t e r a tuu rbev ind ings u i t d i e V e ren igde

K on ink ryk , da t l e e rde r s n i e v ind da t s koo lw erk ba i e ak tuee l t o t hu l l e

l ew ens i s n i e (M e ighan en H arbe r , 2007 :20 ) .

Tabe l 2 .9 i s ook ‘n ka t ego r i s e r ing van ‘n oop v r aag w a t aan l ee rde r s

ge s t e l i s , naaml ik o f hu l l e as vo lw as s enes i n Hope tow n w i l ve s t i g , en

w aa rom/w aa rom n ie . G een l ee rde r he t a angedu i da t hu l l e om

- 46 -

l oopbaan redes s a l t e rugkee r n i e , hoew e l ‘n ve r r a s s ende byna 50% in

a lbe i s ko l e om sos i a l e r edes i n H ope tow n w i l b l y. D i t w ee r s p reek ‘n

pe r s eps i e w a t mens i n d i e hande l en w ande l v ind , da t l ande l ike k inde r s

n i e kan w ag om d ie k l e in do rp i e s s e s to f van hu l l e voe t e a f t e s kud n i e .

D i t i s ‘ n goe i e ba s i s w aa rop d i e gemeens kap b y ku r r iku lum be t r ek kan

w ord me t d i e oog op ind i ens nee mb aa rhe id .

Laas t ens i s d i t opva l l end da t b yn a 60% Hope tow n- dee lnemer s ve rk i e s

om in e i e d i ens t e s t aan , t e enoo r 30% van S t e yn v i l l e . G een S t eynv i l l e -

dee lne mer bes kou e i e d i ens a s ‘ n goe i e keus e i n t e rme van inkoms t e

n i e . D i t w ee r s p i eë l w aa r s k yn l ik d i e w e rk l ikhe id van S t eynv i l l e -

bes ighede wa t hoo f s aak l ik mik ro - onde rne mings i s ( k yk 2 .5 .3 ) , en da t

s a l a r i s t r ekke r s w aa r s k yn l ik mee r ve rd i en a s d i é e i enaa r s .

U i t h i e rd i e dee l van d i e onde r s oek i s d i t du ide l ik da t d i e w e rk l ikhe id

w a t l e e rde r s i n Hope tow n en S t eynv i l l e i n d i e ge s ig s t aa r , w yd van

mek aa r ve r s k i l . I n hoo f s tuk 6 , w aa r d i e bev ind ings van d i e onde r s oek

in ku r r iku lu mte r me on t l eed w ord , s a l w ee r op h i e rd i e onde rw erp

t e ruggeko m w ord .

Ek i s ‘ n bu i t e s t aande r van H ope tow n , aanges i en my tu i s do rp , Oran ia ,

40 km vana f Hope tow n i s , en ek i n 1993 ee r s na Oran ia t oe ge t r ek he t .

Tog kom ek ge ree ld daa r v i r be s ighe id , en my ouds t e s eun he t a an d i e

H oë r s koo l H ope tow n gema t r iku l ee r . Ek woon ge ree ld

s po r tbyee nko ms te by , en he t s o s i a l e bande in d i e do rp . I n ve rge lyk i ng

me t f ami l i e s w a t l e t t e r l i k s ede r t d i e do rp s e s t i g t i ng in d i e omgew ing

b l y i s ek ‘n nuw e l ing , maa r d i e paa r j a a r gee ‘n mens da r em kans om

en ig s in s waa rne mings t e maak .

Ek k ry d i e i nd ruk da t H ope tow ner s hu l l e omgew ing s o gew oond i s , da t

hu l l e n i e d i e u i t s onde r l i khe id daa rvan r aaks i en n i e . H ope tow n he t

g roo t l i k s gebaa t b y d i e on tw ikke l ing van d i e Oran j e r iv i e r

be s p roe i ings ke ma , en i s d i e hoo fdo rp v i r ‘ n be s p roe i ings t rook van

omt r en t 120 km. D i t i s op d i e N12- roe t e ge l eë , w a t r e i s ige r s van

J ohannes bu rg na K aaps t ad oo r K imber l e y neem. D i t l ê ook b inne 10

km van d i e noo rd - s u id s poo r l yn , me t d i e goed on tw ikke lde

- 47 -

O ran j e r iv i e r s t a s i e . Boonop i s van d i e bekends t e s l agve lde u i t d i e

Tw eede V ryhe id s oo r log (M age r s fon te in , M odde r r iv i e r , P aa rdebe rg en

enke l e ande r ) b inne ge r i e f l i k e be r e ik van H ope tow n . O ran j e r iv i e r s t a s i e

w as t yde ns d i e s e l fde oo r log d i e g roo t s aamt rekpun t v i r B r i t s e mag te

voo r hu l l e K imber l e y aangeva l he t , en he t ook ‘n kons en t r a s i ekamp

gehu i s ves . ‘ n S t ew ige k l ipb lokhu i s , w a t d i e s poo r lyn moes bew aak ,

s t aan w egges t eek ag t e r d i e s t a s i e D i t i s on l angs t o t E r f en i s t e r r e in

ve rk l aa r . K or t bu i t e d i e do rp i s ‘ n i nd rukw ekkende w abrug op d i e

ee r t yds e roe t e na K imber l e y, w a t t yde ns d i e oo r log ve rn i e t i g i s . D ie

w rakys t e r s l ê s t eeds oo r d i e r i v i e rbedd ing ges t roo i . D ie ee r s t e d i aman t

i n Su id - Af r ika i s i n d i e omgew ing gev ind , en daa r i s ‘ n be s t aande

vens t e r me t k r apmerke , na bew er ing van d i e ee r s t e d i a man t . Boonop

kan d i e nuw e M oka la Nas iona l e P a rk i n minde r as ‘ n uu r be r e ik w ord .

O orkan t d i e dok te r s s e s p r eekkamer s i s ‘ n gebou w a t i n 1909 me t

fonds e van d i e Ca rneg ie - s t i g t i ng gebou i s , me t d i e j a a r t a l en bo rg w a t

op d i e gew e l p r yk . D i t he t v i r j a r e d i e b ib l i o t eek gehu i s ves , maa r

s t aan nou l eeg , me t s inkbedek te vens t e r s . D aa r i s tw ee s t r a t e me t

ou t en t i ek e ka roo a rg i t ek tuu r u i t d i e negen t i ende eeu , w a t ve rbas end

min ve rbou en ve rb reek i s . D i t i s eg t e r d i e mees ve rw aa r loos de dee l

van d i e do rp , en d i e hu i s e i s i n ve r s k i l l ende s t ad i a van ve rva l . D ie

s koo l he t ‘ n s i e r l i ke gew e l me t d i e da tum 1913 en ‘n moo i hoeks t een by

d i e i ngang (Wi id , 2009 :56 - 59 ) .

Tog i s d i t a s o f H ope tow ner s n i e d ink hu l l e do rp i s moo i n i e . D ie

en ig s t e ou geboue w a t l yk o f hu l l e e i enaa r s daa rop t r o t s i s , i s d i e skoo l

s e hoo fgebou , d i e ou A ng l ikaans e ke rk i e w a t t an s d i e AP K hu i s ves , en

d i e gebou van N oord -K aap Landboud iens t e i n d i e hoo fs t r aa t . Ee r s t e

N as iona l e Bank en S t anda rd Bank he t ook d i e f as ades van d i e p r ag t ige

geboue w aa r in hu l l e gehu i s ves w ord , behou . Weens d i e guns t ige

l i gg ing i s daa r ve r s ke i e gas t ehu i s e , ma a r a l ma l i s a an d i e bu i t e r and van

d i e do rp i n mode rne geboue . D ie t r ad i s ione l e Radnor H o te l i n d i e

hoo f s t r aa t i s on l angs on t ru i m. N uw e bes ighe id s geboue i s s e lde i e t s

ande r s a s l angw erp ige s t aa l s t ruk tu r e w a t t oegebou w ord . D ie ou NG

K erk i s i n d i e 1970 ’ s ge s loop , en me t ‘ n mode rne gebou ve rvang .

- 48 -

O nder d i e mee r w e lva rende boe re i s d i t be t r ek l ik a lge mene p r ak t yk om

hu l l e k inde r s na sko le i n K imber l e y en B loemfon t e in t e s tuu r .

2 .5 .3 Ek on om ie van Hop etow n

D ie ekonomie van H ope tow n w ord deu r l andbou en d i ens t e aan d i e

l andbou oo rhee r s . Bes p roe i ings boe rde r y bes l aan t i endu i s ende hek taa r

l angs d i e O ran j e r iv i e r , en i n t ens i ew e akke rbou w ord beoe fen (Wi id ,

2009 :44 - 45 ) . M e t vee w ord s t eeds i n d i e K a roove ld eks t ens i e f , ma a r

op g roo t skaa l geboe r (Wi id , 2009 :47 ) . D ie g roo t s t e n i e -boe rde r y

bes ighede i s d i e voo rma l ige koöpe ra s i e s , t an s l andbouma a t s kapp ye ,

O VK en GWK . O VK , me t s y hoo fkan too r i n Lad yb rand , he t d i e

voo rma l ige V le i s koöpe ra s i e , w a t l a t e r d i e Hope tow n Koöpe ra s i e en nog

l a t e r d i e K a roo -O ran j e Landboukoöpe ra s i e gew ord he t , u i t gekoop .

H ope tow n i s t an s ‘n s t r eeks kan too r van O VK (Wi id , 2009 :38 ) . G WK s e

hoo fkan too r i s i n d i e buu rdo rp , D oug la s , me t ‘ n hande l s t ak i n

H ope tow n (Wi id , 2009 :46 ) . I n nyw erh e id s t e r me i s daa r ‘ n abba to i r w a t

7000 s tuks k l e invee pe r maand s l ag (Wi id , 2009 :47 ) , en ‘n

i n t e rnas iona l e bemarke r van sp r ingmie l i e s , w a t t o t 10 000 ton pe r j a a r

han t ee r (Wi id , 2009 :50 ) . H ie rd i e tw ee onde rnemings gee ‘n aandu id ing

van d i e moon t l i khede w a t ‘ n l andbou- ekonomie b i ed .

H oew e l d i e ee r s t e d i a man t nab y H ope tow n on tdek i s , en daa r i n d i e

ee r s t e he l f t e van d i e tw in t ig s t e eeu noemens w aa rd ig e de lw er y in d i e

d i s t r i k voo rgekom he t , s pee l d i t t an s n i e ‘n be l ang r ike ro l i n d i e

p l aa s l i ke ekonomie n i e (Wi id , 2009 :30 - 31 ) .

In J anua r i e 2010 i s ‘ n f i s i e s e opname van d i e do rps ekonomi e gema ak –

k yk aanhangs e l 3 . D aa r w as a l t e s aa m 110 bes ighede en in s t ans i e s

(ke rke i nges lu i t ) w a t hu l l e s e l f me t u i t hangborde bekends t e l . D aa rvan

i s 90 in H ope tow n se l f , en 20 in d i e oo rw egend Bru in w oonbuur t ,

S t e yn v i l l e . H ie rd i e be s ighede i s n i e a lma l ew e fo rmee l n i e . I n

S t e yn v i l l e doen 9 van d i e be s ighede s ake deu r ‘n kamerv ens t e r o f

i n fo rme le s t r uk tuu r op d i e w e r f . Bu i t en gas t ehu i s e w a t mik op

r e i s ige r s op d i e N 12-hoo f roe t e , i s a l d i e be s ighede in be ide w oonbuur t e

p r imêr op d i e p l aa s l i ke mark ge r ig . S e l f s w e rks w inke l s i n d i e

- 49 -

i ndus t r i ë l e geb i ed , l ew er s l egs d i ens t e aan d i e oml iggende

boe rege meens kap . D ie abba to i r en s p r ingmie l i ebe ma rke r s i s a lbe i bu i t e

d i e do rp op nabu r ige p l a s e . S eke re boe re i n d i e d i s t r i k i s w e l

i nnove rende bemarke r s , maa r l andbou van d i e d i s t r i k p rodus ee r b yn a

u i t s lu i t l i k kommod i t e i t e , w a t e lde r s ve rw erk word .

D ie aa rd van boe rde r y i n d i é omgew ing , ma ak da t daa r b i t t e r min

k l e in s kaa l s e boe re ( peas an t s ) i s . D ie ka roo i s pe r iod i ek aan e rn s t i ge

d roog te s onde rhew ig , en eks t ens i ew e veep la s e moe t g roo t w ees om

daa rvoo r voo rs i en ing t e maak . Bes p roe i ing e i s bu i t engew one kap i t aa l -

en bes tuu r s ve rmoëns . D ie me es t e p l a s e i s f ami l i e - onde rnemings , me t

‘ n k l e in pe r s onee l op e lke p l aa s . D ie s i t kamerboe r i s onbekend , w an t

s ake l oop mak l ik s kee f , me t e rn s t i ge gevo lge . Hoew e l boe re oo r d i e

a lge meen w e lva rend i s , i s hu l l e r e s e rw e t een r ampe n i e g roo t n i e . S oos

e lde r s i n S u id -A f r ika , he t p l aa s w erke r s op g roo t skaa l do rp t oe ge t r ek

(k yk onde rhoude ) , en p roduks i e s t e l s e l s mee r kap i t aa l i n t ens i e f gedw ing .

‘ n Be t r ek l ik hoë kenn i s en /o f vaa rd ighe id s v l ak word van w erke r s

ve r e i s , om w e t l i k voo rges k rew e lone t e r egve rd ig .

S os i aa l i s d i e gevo lg da t daa r ‘ n be t r ek l ik w e lva rende k l a s

g ronde i enaa r s i s , ‘ n ve r s p re ide , s t ab i e l e a rbe id s mag op p l a s e , ‘ n

midd e lk l a s i n d i e do rp w a t d i ens t e en hande l bed ryf , ‘ n a rbe id s mag w a t

handew erk beoe fen , en ‘n g roo t aan t a l w e rk lo s e s o f ekonomies

onak t i ew es . A s d i e p l aa s l i ke ekonomi e h i e rd i e mens e w i l

akkommo dee r , s a l daa r ‘ n de f in i t i ew e u i tb r e id ing moe t w ees .

M oon t l i khede i s d i e l ew er ing van d i ens t e aan d i e l andbou- en

ow erhe id s ek to r wa t t an s van bu i t e d i e d i s t r i k gedoen w ord , d i e

u i t b r e id ing van p l aa s l i ke ve rw erk ing en ve rvaa rd ig ing , en d i e benu t t i ng

van d i e omgew ing s e guns t ige t oe r i s me l igg ing .

2 .6 D ie gem een sk ap en k u rr ik u lum

In hoo f s tuk 4 w ord d i e ve r s k i l l ende v l akke van ku r r iku lu m bes p reek

(pa r ag raa f 4 .3 .2 ) . Vo lgens Ca r l ( 2002 :88 ) i s d i e skoo l d i e mik ro - v l ak

van ku r r iku lum, maa r V an den Akke r (2003 :2 ) be s kou d i e s koo l a s

mes o - v l ak en d i e k l a s kamer a s mik rov l ak . I n pa r ag raa f 4 .4 .3 w ord d i e

- 50 -

fo rme le - , i n fo r me le - , ve r s ku i lde – en wegge la t e ku r r iku lu m aangedu i

a s d i e ve r s k i l l ende a s pek te daa rvan .

D ie fo rme le ku r r iku lum i s d i e en ig s t e w aa rop d i e gemeens kap n i e ‘n

bepa l ende inv loed kan hê n i e ; d i t i s d i e voo rges k rew e l ee r inhoud , s oos

i n vakve rk l a r ings en handboeke ve rva t .

D ie i n fo rme l e ku r r iku lu m (pa rag raa f 4 .4 .3 .1 ) i s d i t w a t bew us t e l i k dee l

van d i e s koo lgebas ee rde l ee r e rva r ing i s , ma a r n i e voo rges k ryf w ord

n i e . D i t s l u i t s ake s oos k l a s d i s s ip l i ne , d i e be l ang van

hu i s w erkopdrag te en aanvaa rba re i n t e rpe r s oon l ik e ged rag in , en w ord

p r imêr op d i e gemeens kaps v l ak gekons t ruee r .

O oreenkoms t ig h i e rme e i s d i e ve r s ku i lde ku r r iku lu m, o f d i t w a t w e l

aange l ee r , maa r ve r sw yg w ord (pa r ag raa f 4 .4 .3 .3 ) . D ie s i e lkund ige

e f f ek daa rvan om s l egs een van ‘n mas s a t e w ees , om un i fo rm t e d r a , op

k lokke t e r eagee r , s l eg s t e p r aa t a s j y gev ra word , t e l h i e ronde r . D i t i s

n i e ne t v i r l e e rde r s ve r s ku i ld n i e , maa r d ikw e l s ook v i r onde rw ys e r s ,

w a t d i t b loo t a s d i e w e rk l ikhe id aanvaa r . Ook d i t kan deu r d i e

gemeens kap aangepas w ord .

D ie w egge la t e ku r r iku lum (pa rag raa f 4 .4 .3 .4 ) i s onde rw erpe w a t noo i t

deu r d i e ku r r iku lu m aange raak w ord n i e . Be roeps ve rw an te vaa rd ighede

t e l h i e ronde r . D ie gemeens kap kan d i t ook be ïnv loed .

O m t e lkens d i e kon j unk t i e f ( d i e gemeens kap kan ) t e geb ru ik , s kep d i e

i nd ruk da t d i t h ipo t e t i e s e moon t l i kh ede i s . H ie r word eg t e r ge s t e l da t

d i t w e rk l ik d i e geva l i s ; da t d i e man ie r w aa rop d i e i n fo r me le - ,

ve r s ku i lde – en w egge la t e ku r r iku l a funks ionee r , d i e gemeens kap s e

w aa rdes en ve rw ag t ings w ee rs p i eë l . V an de r Rheede s e opmerk ings bo

(pa r ag raa f 2 .4 .1 ) kons t a t ee r d i t .

I n S u id -A f r ika bes k ik d i e s koo lbehee r l i gg aam (S BL) oo r aans i en l ike

mag en ve ran tw oorde l ikhe id (pa r ag raa f 4 .4 .5 .2 ) . D i t i s eg t e r moon t l i k

da t hu l l e daa rd i e mag en ve ran tw oorde l ikhe id n i e i n t e rme van

ku r r iku lu m oo rw eeg n i e , en dus minde r i nv loed daa rop u i toe f en , a s w a t

moon t l i k i s .

- 51 -

D ie k lous “gemeens kap a s ku r r iku lumag en t , ” be s k r yf dus ‘n

funks ione rende w erk l ikhe id , n i e ‘ n w ens n i e . M aa r t ege l yk bes k r yf d i t

‘ n g roo t l i k s onbew us te w e rk l ikhe id , w a t deu re v i r d i e geme ens kap kan

open , as hu l l e daa rvan bew us word . Waa r d i e oo rw ig van l ee rde r s d i e

be roeps w êre ld me t ma t r i ek a s hoogs t e kw a l i f i ka s i e be t r ee , kan d i e

gemeens kap , deu r d i e S BL, i ng r yp . I nd i ens neemba a rhe id , en gevo lg l ik

kenn i s en vaa rd ighede w a t me t d i e be roeps w êre ld ve rband hou , kan to t

s en t r a l e doe lw i t ve rhe f word .


G loba l i s e r ing in d i e hu id ige gedaan te , i s ‘ n p ro s e s van ve r s ne l l ende

hande l en ve rkee r , a anged ryf deu r i n l i g t i ngs t egno log ie . Te rw yl d i t ‘ n

w ê re ldw ye e l i t e bevoo rdee l , benadee l d i t l ande l ike en s t ede l ik -

indus t r i ë l e gemeens kapp e .

‘n G emeens kap i s ‘ n s ame l ew ings ve rband w a t ge meens kap l ike be l ange ,

me t geog ra f i e s e – en ku l tu r e l e a s pek te , imp l i s ee r . Waa r g loba l i s e r ing

(o f ande r f ak to r e ) pa r ty l ede ag t e r l aa t , kan ‘n funks ione l e geme ens kap

vee l doen om d i e nega t i ew e e f f ek t e neu t r a l i s ee r , o f s e l f s u i t t e skake l .

D aa rvoo r mo e t d i e e l i t e hu l l e l o t b y d i e he l e ge meens kap inw erp .

E tn i s i t e i t en eko log ie w ord a s be l ang r ike a s pek te van geme ens kapw ees

genoe m, maa r i s n i e ‘ n sen t r a l e dee l van d i e s tud i e n i e .

S to f l i ke geb rek én oo rmaa t kan geme ens kaps funks iona l i t e i t onde rmyn .

We lva rendes kan so ve i l i g i n hu l l e i nd iw idue l e w e lvaa r t voe l , da t

gemeens kaps aks i e s v i r hu l l e geen s in maak n i e . Waa r abs o lu t e

a rmo ede hee r s , i s mens e v ya nd ig t eenoo r d i egene w ie s e w e lvaa r t

t oenee m – a l i s d i e t oena me hoe bes ke i e i n d i e e l i t e s e t e rme . D ie

v r ee s en vyand ighe id w a t s p ru i t u i t s t o f l i ke oo rmaa t en geb rek , i s

f ak to r e w a t d i s funks iona l i t e i t bevo rde r , en d i e po t e rn s i aa l t o t

vo rde r ing onde rmyn .

H ope tow n word bes k ryf a s konk re t e kon teks w aa rb inne h i e rd i e s tud i e

gep laa s i s . D i t i s van d i e ouds t e do rpe i n d i e N oord -K aapp rov ins i e ,

ge s t i g i n 1854 . D i t he t deu ren tyd ‘n l andbou ekonomie behou , w a t u i t

ek s t ens i ew e boe rde ry op ka roove ld , en l a t e r i n t ens i ew e bes p roe i ing

- 52 -

l angs d i e O ran j e r iv i e r be s t aan . M ynbou he t b y tye ‘n k l e in ro l i n d i e

ekonomie ges pee l . D i t l ê op d i e pad - en spoo r roe t e van G au teng na

K aaps t ad .

D ie bevo lk ings t ruk tuu r l yk s oos d i é van me es t e p l a t t e l ands e do rpe i n

d i e N oord -K aap . D ie d i s t r i k he t ‘ n B lanke bevo lk ing van ongevee r 2

000 , ‘ n S w ar t bevo lk ing van ongevee r 2 000 en ‘n Bru in bevo lk ing van

ongevee r 10 000 . We lvaa r t en ge l ee rdhe id kom hoo f s aak l ik i n d i e

k l e in B lanke bevo lk ing voo r , hoew e l a rmoed e onde r B lankes en

w e lvaa r t onde r B ru in - en S w ar tmens e voo rkom.

Landbou- onde rnemer s i s w e lva rend , ma a r n i e u i t e rma t ig s o n i e . K le in

i ndus t r i ë l e en hande l s ak t iw i t e i t i s op d i e p l aa s l i ke mark ge r ig , me t

s l egs enke l e onde rne mings w a t kommo d i t e i t e ve rw erk . Ve rhoogde

kund ighe id en vaa rd ighe id behoo r t mee r ve rw erk ing , en on tw ikke l ing

in d i e ga s v r yh e id s bed r yf , moon t l i k t e maak . D aa rvoo r i s

onde rne mer s kap t ans nog ‘n on tb r ekende voo rw aa rde .

D ie geme ens kap van H ope tow n bes k ik oo r tw ee funks ione l e hoë r s ko le

w aa r akademies e s uks es d i e no rm i s . Werk loos he id i s n i e t emin ba i e

hoog , ve r a l b y s tuden te u i t e en van d i e tw ee s ko le . S os io - ekonomi es e

f ak to r e spee l w aa rs k yn l i k ‘n g roo t r o l h i e r in , me t a rmer s koo lve r l a t e r s

w a t nóg d i e ge l een the id t o t ve rde re s tud i e , nóg f ami l i e - onde rnemings

he t w aa r hu l l e geakko mmode e r kan w ord . D ie minde r w e lva rende skoo l

l ê i r on i e s genoeg minde r k l em op be roeps ge r ig t e vakke , a s d i e mee r

w e lva rende s koo l .

D ie aanw es ighe id van ve r s ke i e we rks w inke l s , ga s t ehu i s e , tw ee

voo rma l ige koöpe ra s i e s en s e l f s 2 p r ivaa t op l e id ings in s t ans i e du i op ‘n

gemeens kap me t w ye be roeps kenn i s en –vaa rd ighede . D i t i s eg t e r

hee l t e ma l l o s s t aande van d i e s koo lku r r iku lum, en d i e kans om

s koo lve r l a t e r s daa rdeu r mee r i nd i ens nee mb aa r t e maak , gaan ve rb y.

D ie ke rndoe l van h i e rd i e s tud i e i s om by t e d r a om d i é k loo f t e

oo rb rug . D i t word in hoo fs tukke 6 en 7 ve rde r behande l .

- 53 -

D ie geme ens kap i s r eeds i n we rk l ikhe id ‘n ku r r iku lumag en t , maa r kan ,

deu r bew us t e l i k van h i e rd i e mag geb ru ik t e maak , ‘ n g roo t ve r s k i l a an

l ee rde r s s e be roeps ge reedhe id maak .

In h i e rd i e hoo f s tuk i s d i e gemeens kap , a s dee l van d i e “b r i l ” w aa rdeu r

d i e p rob leem van w erk lo s e ma t r iku l an t e be s kou word , u i t e enges i t . I n

d i e vo lgende hoo fs tuk w ord f i l o s o f i e s e g ronds l ae van s koo l be s p reek ;

d i e t eo r i e w a t opvoedkund ige t eo r i e onde r l ê .

- 54 -

Hoofstuk 3 Kurrikulumteorie onder die skool fondament

3 .1 I n le id in g

In hoo fs tuk 1 i s a angedu i da t h i e rd i e s tud i e me t d i e po t ens i ee l

pos i t i ew e u i tw e rk ing van ‘n gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m op d i e

na - skoo l s e ekonomi es e suks es van ma t r iku l an t e hande l . A an d i e

g ronds l ag l ê dus d i e be s onde r kompleks e beg r ip , ku r r iku lum.

Teo re t i e s e bemoe ien i s me t d i e s tud i e t e r r e in openbaa r d i e

kompl eks i t e i t , v loe ibaa rhe id en d i e g roo t aan t a l mens e w a t ‘ n ro l

daa r in s pee l – mens e w a t hu l l e r o l kan ve r s t e rk a s hu l l e daa rvan bew us

i s . H ie ru i t kan d i e geme ens kaps gebas ee rde ku r r iku lum v loe i : V orming

van d i e ku r r iku lu m op in i s i a t i e f van d i e gemeens kap , en n i e van d i e

ow erhe id n i e .

3 .2 Op voed in g a s b e tw is t e geb ied

O pvoed ing , s oos d i e w e t , i s ve rges t a l t i ngs van d i e d i eps t e opva t t i ngs

van d i e mens - in - s ame lew ing . ‘ n Regs pos i t iw i s kan i e t s a s ver keer d

bes kou omda t d i t t e en d i e w e t i s , o f a s r eg omda t i n oo reens t e mming

daa r mee i s . N e t s o kan ‘n opvoed ings pos i t iw i s i e t s a s ‘ n ge ld ige

opvoed ings doe l s i en omda t d i t s ó i n ku r r iku lumdoku me n t e aangedu i

w ord , o f a s oo rbod ig omda t d i t u i t ge l aa t i s . ‘ n Rew o lus ionê r kan v i r

d i e s e l fde p rys d i e hee r s ende r egs - sow e l a s opvoed ings ideaa l a s d i e

b ron van a l l e kw aad s i en , en d i t omver p robee r w e rp .

‘n O ms kr yw ing van d i e gemeens kaps ku r r iku lum as d i t w a t d i e

gemeens kap to t d i e f o rme le ku r r iku lum kan toevoeg , i s t e enke lvoud ig .

D aa r moe t ee r s du ide l ikhe id w ees w a t d i e be t rokke gemeens kap me t so

‘n ku r r iku lu m w i l be r e ik , me t ande r w oorde w a t t e r opva t t i ngs r eeds

onde r d i e s koo l fondamen t l ê .

D aa rom s ê V an den A kke r (2003 :7 - 8 ) da t k u r r iku lumon tw ikke l ing

e in t l i k ' n s oo r t oo r logs one tu ss en d i e ve r s k i l l ende be l anghebbendes i s ,

en d i e kompro mis w a t be r e ik w ord , gew oon l ik onbev red igend i s . H y

r eken d i t i s ve r a l be l e id ma ke r s s e amb i s i eus e p l anne in ' n bepe rk t e

t yd s bes t ek en me t onvo ldoende aandag aan ande r be l anghebbendes

- 55 -

(ve r a l onde rw ys e r s ) w a t onbev red igende r e s u l t a t e l ew er . U i t e inde l ik

ve rw yt mens e op ve r s k i l l ende v l akke van ku r r iku lumon tw ikk e l ing

mek aa r daa rvoo r (V an den A kke r , 2003 :7 -8 ) .

Wannee r ‘n s pes i f i eke i deo log ie behee r oo r d i e s ame lew ing neem en

ge ïn s t i t u s iona l i s ee r w ord , on t s t aan ‘n “ hegemon ie ” waa r in d i e

t eo re t i e s e g ronds l ae van d i é i deo log ie a s vans e l fp r ekende w aa rhede

aanvaa r w ord , en b loo t deu rgegee w ord . I n onde rw ys e r s op le id ing w ord

v r ae h i e roo r n i e mee r gev ra n i e , en onde rw ys p rob leme w ord a l l e s op

d i e t egn ie s e v l ak van me tod iek han tee r . D aa r word dan ve rw ys na

ku l tu r e l e t r ans mis s i e , a s o f d i t ‘ n pa ss i ew e p ros e s i s . E in t l i k i s d i t ‘ n

ak t i ew e p ros e s van ku l tu r e l e r ep roduks i e van d i e dominan te ku l tuu r

(G i roux , 1983 :403 - 410 ) .

K ur r iku lumvor mi ng gaan ona fw endbaa r oo r mag en hoe d i t ve r s p re i i s

(S mi th en Lova t , 2003 :16 ) . Ben -P e re t z be s k ryf ku r r iku lu mhervo rming

a s ' n t ou t r ekke r y t u s s en be l angeg roepe en mag t ig e i nd iw idue . D i t

ve r loop n i e vo lgens ' n enke l e r a s ione l e , a s ' t w a re ona fw endba re roe t e

n i e , maa r vo lgens d i e w is s e l ende ve rhoud ings van genoe mde mags en t r a .

S omt yds gaa m ' n be l e id s vens t e r oop w a t ‘ n bepaa lde he rvo rming

moon t l i k maak , maa r me t t e r t yd gaan d i t w ee r t oe (Ben -P e re t z , 2003 :53 -

57 ) .

H u id ige ku r r iku lu mbenad e r ings i s de rha lw e p ragma t i e s en e rken da t

daa r n i e s l egs een oo rkoepe l ende ku r r iku lu mw aarhe id i s a an d i e hand

w aa rvan ve r s k i l l e be s l eg kan word n i e . D i t ve s t i g p ro to t ipe s w a t

aanhoudend aan w ys ig ing onde rhew ig i s soos d i e p r ak t yk d i t l e i .

V oor tdu rende kommun ikas i e t u s s en ro l s pe l e r s i s nod ig en p ro fe ss ione l e

on tw ikke l ing i s ' n voo r tdu rende p ros e s om onde rw ys e r s t e bemag t ig en

dee l van d i e he l e p ros e s t e maak (V an den A kke r , 2003 :8 -9 ) .

S mi th en Lova t ( 2003 :2 ) bes kou d i e ku r r iku lu mpros es a s ‘ n r eeks

be s lu i t e en oo rde l e , gebou op d i t w a t d i e bep l anne r s g lo en op hu l l e

aanna mes , pe r s eps i e s en voo rkeu re ; ook op d i e man i e r w a t hu l l e s in

ma ak u i t d i e w e rk l ikhe id waa rb inne hu l l e onde rw ys gee . D an w ord d i e

- 56 -

kur r iku lu mpros es ‘n p ro s es van p rob leemop los s ing , w aa r in d i e

onde rw ys e r ‘n kompl eks e ve r s ke idenhe id van s t imu l i en i n l i g t i ng

ve rw erk en d i t geb ru ik om p rob leme op t e l o s . D ie onde rw ys e r s e

s l eu t e l ro l l e i s i n l i g t i ngve rw erke r , bee s tuu rde r , be s lu i t ne mer en

p rob lee mop los s e r (S mi th en Lova t , 2003 :2 ) .

H u l l e eggo ande r s k ryw er s i n d i e s t e l van d i e woord ku r r iku lum as een

me t ba i e be t eken i s s e , maa r voeg by da t e lke be t eken i s i deo log ie s

i ngebed i s , en da t daa r n i e i e t s soos ‘n onp rob lema t i e s e geb ru ik van d i e

t e r m i s n i e (S mi th en Lova t , 2003 :6 ) . K ur r iku lum, deu r w a t d i t

s e l ek t ee r om in en u i t t e s l u i t , s kep v i r d i e l e e rde r s r ea l i t e i t (S mi th en

Lova t , 2003 :13 ) . En ige ku r r iku lu m i s s en t r aa l bes ig me t d i e aa rd van

kenn i s , hoe ons w ee t en hoe ons kan bew ys da t ons w ee t (S mi th en

Lova t , 2003 :12 ) .

O rns t e in en Hunk ins s ugge ree r da t ku r r iku lumteo re t i c i s e me tod e van

nav raag hu l l e n i e l e i om p rak t i e s e p rob leme aan t e sp r eek n i e , t e rw yl

mens e i n d i e p r ak t yk v r ae oo r “hoe” ve rk i e s bo t eo re t i s e r ing (O rns t e in

en H unk ins , 2009 :19 - 20 ) . D ie p rob lee m h i e rmee i s da t e lkeen

funks ionee r aan d i e hand van f i l o s o f i e s e g ronds l ae , maa r n i e

noodw end ig daa rvan kenn i s neem n ie . V o lgens P ina r ( 2004 :32 ) he t

opvoedkund ige akademic i b yk ans geen inv loed op s koo lku r r iku l a n i e ,

en d i e r egs e r eaks i e ( i n d i e VS A ) maak a l mee r ‘n s ke id ing tu s s en

opvoedkund ige t eo r i e a s akademies e r i g t i ng me t min p r ak t i e s e

t oepas s ing , en i n s t ruks ione l e aanb ied ings vaa rd ighed e , d i t w aa roo r

onde rw ys op le id ing vo lgens hu l l e e in t l i k gaan (P ina r , 2004 :32 ) . O m d ié

gap ing t e ve rnou i s d i t be l ang r ik da t skoo lhoo fde en onde rw ys e r s ook

s ens i t i e f i s v i r onde r l i ggende benade r ings en d i e p r ak t i e s e i nv loed

daa rvan . V o lgens A u t io (2003 :313 ) he t ku r r iku lu mdenke r s i n d i e V SA

op d i e Tyle r - r a s ionaa l ( kyk pa r 3 .3 ) ge r eagee r me t

“ Rekons eps ua l i s e r ing , ” ve r a l onde r l e id ing van P ina r . D i t s t e l d i e

i nhoud van onde rw ys s en t r aa l , t e enoo r d i e “ megan i s me” van onde rw ys .

D i t w yk van d i e na tuu rw e tens kap - geo r i ën t ee rd e gees t e s w e tens kap w a t

kous a l e ve rbande w i l b loo t l ê a f , en ru i l d i t v i r he rmeneu t i e s e beg r ip ;

- 57 -

d i t s i en gees t e s w e tens kappe a s l i ngu i s t i e s e ( i n t ek s en d i s koe rs )

i n t e rp r e t a s i e s van mens l ike op t r ede en d i e i n s t i t u s ione l e ve rges t a l t i ng

daa rvan (A u t io , 2003 :313 ) .

V o lgens P ina r i s ku r r iku lu m to t i n d i e 1970 ’s a - t eo re t i e s en a -h i s to r i e s

han t ee r (P ina r , 2004 :28 ) . A s r egs t e l l i ng kom pos t - mode rne

ku r r iku lu mteo r i e na vo re . S l a t t e r y (2006 :1 - 2 ) i s pos i t i e f da t pos t -

mode rn i s me a l l e a s pek te van d i e l ew e he ren ig , na d i e ve r s p l in t e r ing

van kompar t e me n te l e , mod e rn i s t i e s e denke . H y onde r s t eun ve ra l

D ekons t ruks i e , w a t d i e tw ee l ed ige oppos i s i e s aan d i e g ronds l ag van

monde rn i s t i e s e denke onde rmyn (S l a t t e r y, 2006 :3 -7 ) , ma a r k r i t i s ee r d i e

ve r s p re ide fokus van pos t -mode rne w erk , w a t s amehang bemoe i l i k

(S l a t t e r y , 2006 :10 ) .

D o l l ( 2008 :193 -195 ) b r ing d i e doe lge r ig t e ku r r iku lu m van d i e T yl e r -

r a s ionaa l i n ve rband me t d i e N ew ton iaans e w êre ldbee ld . D i t s i en d i e

w e rk l ikhe id a s eenvoud ig ; r edus ee rbaa r t o t na tuu rw e t t e ; w e rkend

vo lgens l i neê r e oo r s aak -gevo lg ve rbande ; mas j i en - ag t ig ; w es en l ik

geo rdend a s d i e mens d i t s i s t e ma t i s ee r ; chaos a s ‘ n vo rm van ve rva l ;

onve rande r l i k . I n ku r r iku lu mte r me moe t d i e doe l ge fo r mu lee r w ord , en

d i e mas j i en a s ’ t w a re opges t e l w ord om d i t t e be r e ik (D o l l , 2008 :193 -

195 ) .

K w an tum f i s ika en ande r w ins t e van d i e na tuu rw e tens kap in d i e

tw in t ig s t e eeu he t du ide l ik gemaak da t d i e na tuu r l i ke w e rk l ikhe id

voo r tdu rend aan d i e ve r ande r i s . N ie - l i nea r i t e i t i s a an d i e o rde van d i e

dag en kompleks i t e i t s t eo r i e b r ing d i e be s e f da t d i e na tuu r s e l f -

o rgan i s e r end i s , e e rde r vo lgens f r ak t a l e a s vo lgens l i neê r e ve rbande

(D o l l , 2008 , 195 ) . Waa r d i e mode rn i s t i e s e , N ew ton iaans e w êre ldbee ld

‘n ge s lo t e s i s t eem i s , i s d i e pos t - mode rne ‘n oop s i s t eem. Oop s i s t eme

funks ionee r op ne t d i e r eg t e hoevee lhe id wanba lans , om ‘n k r ea t i ew e

d ina miek t e behou , t e enoo r ge s lo t e s i s t eme w a t ve r s t a r . I n t e rme van

onde rw ys i s d i e doe l i n ‘n ge lo t e s i s t ee m om t e “ t r ans f e r and t r ans m i t ”

ma a r i n oop s i s t e me om t e “ t r ans fo r m ” (D o l l , 2008 :197 -198 ) . Wannee r

- 58 -

onde rw ys s l aag om s t ab i l i t e i t en bu ig s aamh e id r eg t e kombinee r 5 , k an

onde rw ys w erk l ik he lp om d i e w ê re ld t e t r ans fo rmee r . D i t ve rg ‘n

r yk e r ku r r iku lu m wa t ee rde r i n s lu i t a s u i t s l u i t , en w aa rvan e lke e l e men t

n i e op ‘n voo ra fbepaa lde doe l gemik i s n i e (D o l l , 2008 :200 -202 ) .

S l abbe r t en H a t t i ngh (2006 ) ve rdu ide l ik da t d i e kon tempor ê re

ku r r iku lu mraa mw erk i s om d i e l ew e t e l e e f . D aa rb inne i s kon teks t e

w aa r p rob leme voo rkom, en d i e l e e rde r benod ig bekw aamhed e en

vaa rd ighede om d i t t e oo rkom. D ie pos t - mode rne ku r r iku lumt aak i s om

d i t me t ‘ n ho l i s t i e s e v i s i e van opvoed ing , me t ‘ n d i ep gevoe l van

omge e , en me t d i e oog op d i e on tw ikke l ing van mens l ike po t ens i aa l , t e

benade r (S l abbe r t en H a t t i ngh 2006 :711 ) . O m d í t i n dokumen te me t

voo rges k rew e u i tko ms te en i nhoude s aam t e va t , i s onmoon t l i k en

boonop onw ens l ik (S l abbe r t en H a t t i ngh 2006 :113 ) . A lge mene

vo rmend e onde rw ys i s gep l aa s b inne d i e g rond l iggende ve rhoud ings i n

l ew e , en fokus op d i e a lge mene bekw aamhed e ( com pe tenc i e s ) w a t

bemees t e r moe t word . T rad i s ione l e vakke ve rdw yn t en guns t e van

in t eg ra s i e en bew us the id van ve rw an t s kap . T rad i s ione l e h i ë r a rg i eë en

t eenoo rges t e ld e s va l w eg , b yv oorbee ld t u s s en t eo r i e en p r ak tyk , en

t u s s en na tuu r - en gees t e s w e tens kappe . D eu r voo r tdu rende k r ea t i ew e

s oeke s kep d i e onde rw ys e r v i r d i e l e e rde r op t i ma l e l e e r e rva r ings .

D aa r in w ord n i e voo ra fbepaa lde kenn i s o f t eo r i eë aan l ee rde r s oo rged ra

n i e , ma a r d i e ge l een the id ges kep om kenn i s se l f t e kons t ruee r (S l abbe r t

en Ha t t i ngh , 2006 :707 ) .

I n d i é ve rband i s i n tu ï s i e be l ang r ik . D i t behe l s d i e s pon tane , n i e -

r a s ione l e beg r yp van d i e be t eken i s , be l ang o f s t r uk tuu r van ‘n p rob leem

s onde r om op ‘n u i t d ruk l ike ana l i t i e s e ve rdu ide l ik ing s t aa t t e maak .

D i t w e rk deu r d i e ve rbee ld ing om aan t e du i w a t eg i s (S l abbe r t en

H a t t i ngh , 2006 :708 ) . S c ru ton , w a t oo r pos t -mode rn i s me skep t i e s i s ,

s l u i t h i e rb y aan . I n ve rband me t he ldeve rha l e bew ee r hy da t d i e

s en t r a l e t e ma n i e d i e f e i t e l i ke w aa rhe id i s n i e . D ie l e s e r be l ee f d i e

emos i e s van d i e ka r ak t e r en d ink s e l f oo r ‘n gepas t e r eaks i e , voo rda t

d i e ka r ak t e r r eagee r (S c ru ton , 2007 :35 ) . Ook in h i e rd i e t r ad i s ione l e 5 Die “regte” kombinasie kan nie voorgeskryf word nie; ‘n mens is afhanklik van intuïsie.

- 59 -

s oo r t pedagog iek , kons t ruee r d i e l e e rde r dus kenn i s . I n s ameh ang

h i e r mee , bep l e i t A ok i ( 2005 :362 ) ku r r iku lum w a t ‘n w ede r s yds e

u i t nod ig ing i s . D i t moe t s tuden te en onde rw ys e r s u i t noo i om

ku r r iku lu m n ie ne t t e be l ee f n i e , maa r t e l e e f . Te r s e l fde r t yd moe t

s tuden te en onde rw ys e r s d i e ku r r iku lu m- s oos -bep lan , w a t a s ’ t w a re b y

d i e deu r w ag , i nnoo i om dee l van hu l l e t e word (A ok i , 2005 :362 ) .

In aans lu i t i ng h i e rby w ord V an den A kke r s e ku r r iku l ê r e s p innew eb

(pa rag raa f 1 .4 ) a s on tw ikke l ings mode l genee m, l i ew er s a s d i e

t r ad i s ione l e Tyle r - r a s ionaa l o f en ige van d i e t egn ie s - we tens kap l ike

me todes (pa r ag raa f 4 .3 .1 ) .

O pvoedkunde i s i nde rdaad ‘n be tw i s t e geb i ed . Wie d i t be s e f , kan s e l f

d i e kompe te r end e denkbee lde onde r s oek en ‘n s t andpun t i nnee m,

l i ew er s a s om onw e tend in ‘n ve rw ar r ende spe rvuu r t e be l and .

3 .3 Bes k ryw in g van Ku rr ik u lum stud ie s as s tud ieve ld

S o l ank daa r onde rw ys gegee w ord , w ord bes lu i t om s eke re i n l i g t i ng in

– en u i t t e s l u i t , op g rond van ba i e f ak to r e . D ie geb ru ik van d i e t e rm

ku r r iku lu m soos ons d i t vandag ken , he t s y oo r s p rong b y d i e

ge r e fo r mee rde U n ive r s i t e i t van G enéve , i n d i e s e s t i ende eeu . D ie

r ek to r , P e t ru s Ramus , he t d i e un ive r s i t e i t s e akademi es e i nhoud

gep rog ra mmeerd en doe lge r ig aangeb ied , en d i t ku r r iku lum genoem.

D ié pa t roon he t v i a S ko t s e en Nede r l ands e un ive r s i t e i t e w ê re ldw yd

ve r s p re i (D o l l , 2008 :190 -191 ) . A s s e l f s t and ige d i s s ip l i ne he t d i t i n

1932 bes l ag gek ry me t d i e s t i g t i ng van d i e Soc ie t y f o r Cur r i cu lum

S tudy i n d i e VS A en d i e ve s t i g ing van ‘n D epa r t emen t van

K ur r iku lums tud ie s aan d i e onde rw ys ko l l ege van d i e U n ive r s i t e i t van

Co lumb ia , onde r l e id ing van Bobb i t en Cha r t e r s (O rns t e in en H unk ins ,

2009 :213 - 214 ) . D ie be l ang r ik s t e eks ponen t daa rvan was eg t e r Ra lph

T yl e r w a t gedu rende d i e 1940 ’s op ‘n panee l ged i en he t om d i e

A mer ik aans e ku r r iku lu m t e onde r s oek . D aa rna he t h y in 1949 ‘n boek ie

van minde r a s 100 b l ads ye u i tgegee , ge t i t e ld Pr inc ip l e s o f Cur r i cu lum

and Ins t r uc t ion . D ie f i s i e s e omvang van d i e w e rk i s n i e ‘n aandu id ing

- 60 -

van d i e i nv loed wa t d i t u i t geoe fen he t n i e ; i n t eendee l (K re ide r , 2009 ) .

S ede r td i en i s ku r r iku lu m ‘n s e l f s t and ige s tud i eve ld .

O m t e bew ee r da t Tyle r s e l f voo r s k r i f t e l i k w as i n s y bes kou ings van

ku r r iku lu mon tw ikke l ing , i s n i e ge ld ig n i e (Tyle r i n F l inde r s en

Thorn ton , 2004 :51 ) . H y s t e l da t s y boek n i e ‘n handboek o f

hand le id ing van en ige aa rd i s n i e , maa r da t h y poog om ‘n r a s ionaa l t e

s kep v i r u i t d ruk l ike bep lann ing van d i e ku r r iku lu m. D i t doen hy deu r

v i e r g rond l iggende v r ae t e s t e l , w a t hy n i e p robee r bean tw oord n i e ,

ma a r me todes voo r s t e l w aa rvo lgens e lke denke r d i t s e l f kan

bean tw oord . H ie rd i e v r ae i s :

• Wat te r opvoedkund ige doe lw i t t e w i l ‘ n s koo l be r e ik?

• Wat te r opvoedkund ige e rva r ings w ord bep lan om d i t t e be r e ik?

• H oe kan d i e opvoedkund ige e rva r ings geo rgan i s ee r w ord om d i t t e

be r e ik?

• H oe kan ‘n mens vass t e l o f d i e doe lw i t t e be r e ik i s? (T yl e r

2004 :51 ) .

H ie rd i e “T yl e r - r a s ionaa l ” i s n i e voo r s k r i f t e l i k n i e . D i t he t w e l d i e

g ronds l ag van ‘n nuw e s tud i e t e r r e in gew ord , me t soms d i e ne ig ing om

ve rb y d i e ee r s t e v r aag na d i e me e r p r ak t i e s e l a a s t e d r i e t e bew eeg . D ie

an tw oord op d i e ee r s t e v r aag w ord s ó vans e l f s p r ekend aanvaa r , da t d i t

n i e u i t ge s p reek w ord n i e . D ie onu i tge s p roke opvoedkund ige doe lw i t t e

i s gew oon l ik ‘n u i t d rukk ing van d i e dominan t e ku l tuu r , en a l d i e

opva t t i ngs rondom f i l o s o f i e , gods d iens , e tn i s i t e i t , g es ag en kenn i s w a t

d i t onde r l ê . D iegene wa t d i e ku r r iku lu m voo r s k r i f t e l i k v ind ,

( pa r ag raa f 3 .2 ) he t gew oon l ik ande r opva t t i ngs , en dus ‘n ande r doe l

me t opvoed ing .

D aa rom bes k ryf Ca r l ku r r iku lu m as ‘n mu l t i - d i s s ip l i nê r e s tud i eve ld w a t

ve rband hou me t F i lo s o f i e , S os io log i e , S i e lkunde , Tegno log ie ,

O rgan i s a s i e t eo r i e , S t e l s e l t eo r i e , Bes tuu r , Toes ig , Kommu nikas i e t eo r i e

en d i e ve r s k i l l ende vakgeb iede s oos op s koo l aangeb ied (Ca r l , 2002 :30 -

31 ) . O rns t e in en Hunk ins ve rw ys na gr onds lae van kur r i ku lum ; d i e

bu i t eg rens e van ku r r iku lums tud i e s . D ié g ronds l ae i s f i l o s o f i e s ,

- 61 -

h i s to r i e s , s i e lkund ig en s os i aa l , wa t w ee r ku l tu r e l e , po l i t i eke en

ekonomies e g ronds l ae i n s lu i t (O rns t e in en H unk ins , 2009 :13 ) . La t e r i n

h i e rd i e hoo f s tuk w ord ku l tu r e l e , f i l o s o f i e s e en so s io - ekonomies e

bepa l e r s van ku r r iku lu m aangedu i ( pa r ag raa f 3 .3 .2 ) . S e l f s T yl e r

( 2004 :52 ) he t a l d i e ve r s k i l l e r aakges i en me t s y ve rw ys ings na

bo t s ende onde rw ys do e lw i t t e t u s s en pr ogr ess i ve s en es s en t ia l i s t s , o f

h i e r ve r t aa l a s p rog re ss i ew es en e s s ens i a l i s t e . P rog re s s i ew es he t

vo lgens hom ‘n s i e lkund ige benade r ing en i s i n d i e ee r s t e p l ek begaan

oo r d i e l e e r l i ng en d i t w a t v i r hom/ha a r nu t t i g s a l w ees om t e l e e r .

Es s ens i a l i s t e i s hoo f s aak l ik vakkund iges , en i s begaan oo r d i e oo rd rag

van du i s ende j a r e s e kenn i s (Tyle r , 2004 :52 ) . H y v ind ve r s oen ing

tu s s en h i e rd i e tw ee s i en ings , deu r vakkund iges d i e v r aag t e l a a t

bean tw oord w a t hu l l e vak v i r i emand w erd i s w a t n i e daa r in gaan

s pes i a l i s ee r n i e (Tyle r , 2004 :55 ) .

O m ku r r iku lum t e de f in i ee r , w ord ge l aa t v i r hoo f s tuk 4 oo r

ku r r iku lu mteo r i e bo d i e skoo l fonda men t . D ie r e s van h i e rd i e hoo f s tuk

w ord daa raan gew y om d ie ve r s k i l l ende f i l o s o f i e s e – en s o s i a l e

denkbee lde onde r d i e s koo l fonda men tb loo t t e l ê .

3.4 Ep i s t em olog ie a s ku rr ik u lu m b ep a ler on d er d i e sk oo l fon d am en t

3.4.1 D ie in v loed van ep i s t em olog ie op ku rr ik u lu m

V an den A kke r (2003 :7 ) ve rw ys na ep i s t emo log ie s e wegw ys e r s a s d i e

r a s ionaa l van onde rw ys . D i t i s i n d i e midde l van ‘n ku r r iku l ê r e

s p innew eb (V an den A kke r , 2003 :7 ) . D ie r a s ionaa l bepaa l dus hoe

onde rw ys p r ak t yk , a s s e s s e r ing ens ovoor t s a angepak w ord .

D ie r as ionaa l v loe i no rmaa lw eg voo r t u i t d i e an tw oorde w a t op d r i e

v r ae be r e ik word :

• K enn i s : Wa t i s d i e akademies e en ku l tu r e l e e r f en i s w a t v i r l e e r en

t oeko ms t ige on tw ikke l ing w es en l ik i s .

• S ame lew ing : Wa t t e r p rob le me en kw es s i e s l yk r e l evan t v i r

i n s lu i t i ng u i t d i e pe r s pek t i e f van s o s i a l e ne ig ings en behoe f t e s ?

• Lee rde r : Wa t t e r e l e men t e l yk u i t e r s be l ang r ik v i r d i e pe r s oon l ike

en opvoedkund ige behoe f t e s en be l angs t e l l i ngs van d i e l e e rde r s

- 62 -

s e l f ? (V an den A kke r , 2003 :6 -7 ) .

I n p r ak t yk , vo lgens A u t io , ( 2003 :306 - 307 ) i s d i e g ronds l ag van

ku r r iku lu mdenke eg t e r t oenemend in s t rumen tee l - r a s ionee l , i n

t e ens t e l l i ng me t w aa rde - r a s ione l e , a f f ek tue l e o f t r ad i s ione l e denke .

D aa rop vo lg k l em op p roduk t iw i t e i t en ekonomi es e doe l t r e f f endh e id i n

d i e ve r s ka f f ing van onde rw ys (A u t io , 2003 :306 -307 ) . V e rge l yk ook

G i roux (2009 :39 ) s e s nydend e k r i t i ek t e en d i e ko rpo ra t i s e r ing van hoë r

onde rw ys , w aa rvo lgens d i e mark log ika nou toegepas w ord w aa r w aa rdes

behoo r t w or t e l t e s k i e t (G i roux , 2009 :39 ) .

Tekenend h i e rvan i s d i e opva t t i ng da t d i e p r in s ipaa l p r i mêr ‘n

be s tuu rde r i s . Aok i ( 2005 ) r eagee r deu r t e ve rw ys na d i e oo r s p rong

van p r in s ipaa l a s pr inc ipa l t eacher ( s oos d i e A f r ikaans e hoo f w a t

hoo fonde rw ys e r w as ) . D ie s ke id ing tu s s en p r in s ipaa l en onde rw ys e r

he t d i e i dee l a a t pos va t da t hu l l e admin i s t r a t eu r s i s , w a t mens e bes tuu r

a s hu lpb ronne , en n i e a s mens e n i e . S e l f s d i e t e r m admin i s t r a s i e

ve rgee t da t d i t a fge l e i i s van ad ( om t e ) m in i s t e r ( d i en ) . O m

admin i s t r a t eu r t e w ees , i s om t e d i en . O m t e l e i , i s i e t s ande r s . D ie

ge s ag om t e l e i w ord ve rw er f deu r t r ou t e w ees aan d i e f enomeen w a t

j ou ope i s , en n i e deu r aans t e l l i ng o f s e r t i f i kaa t n i e . P edagog ie i s

a fge l e i van agogue ( om t e l e i ) en pedae ( j ong k inde r s ) . Educa t ion i s

a fge l e i van ex ( u i t ) en ducer e ( l e i ) , me t ande r w oorde om u i t t e l e i na

nuw e moon t l i khede . D ie opvoedkund ige l e i e r i s dus i emand w a t d i e

j eug u i t l e i na nuw e moon t l i kh ede deu r d i e w es e van opvoed ing t r ou t e

vo lg . So ges i en i s d i e pr in s ipaa l - a s -bes tuur der ‘ n t e rm w a t onde rw ys

ve rkee rd ve r s t aan (A ok i 2005 :435 -436 ) .

D a t sko l e i n d i e l i g van s ovee l s i en ings ve r s k i l l ende ku l tu r e on tw ikke l ,

i s i n ‘n p lu r a l e s ame lew ing onve rmyde l i k en s e l f s wens l ik . T rouens ,

me t d i e he rhaa lde ku r r iku lumver ande r ings w a t Su id - Af r ika s ede r t 1994

be l ee f he t , s ou ‘n s t e rk ku r r iku lumteo re t i e s e g ronds l ag onde rw ys e r s

goed ged ien he t . D i t s ou hu l l e i n s t aa t s t e l om nuw e ve re i s t e s me t

hu l l e e i e opva t t i ngs t e i n t eg ree r en mind e r on tw r ig t ing t e e rvaa r . A s

d i e M in i s t e r van Bas i e s e O nde rw ys s ede r t 2009 , me A ng ie Mot s hekga ,

- 63 -

s e w aa rneming akku raa t i s , i s d i t min o f mee r wa t i n s uks es vo l l e S u id -

A f r ikaans e sko le gebeu r he t . S y word in Bee ld van 15 M e i 2009

aangehaa l :

Ek het met skole gepraat wat goed presteer en hulle het vir my gesê

hulle kry dit reg omdat hulle dinge ‘op die ou manier doen’

(Rademeyer, 2009).

D i t s a l ve rbas end w ees a s en ige s koo l w e rk l ik nog d inge op d i e ou

man ie r doen , maa r d i t ve rw ys w aa r s kyn l ik na onde rw ys e r s w a t nuw e

ve re i s t e s s uks es vo l me t hu l l e e i e opva t t i ngs en me todes ge ïn t eg ree r

he t .

3 .4 .2 F i lo s o f i e en p r ior i t e i t e : Wat i s b e lan gr ik gen oeg om te l e er?

D i t i s ba i e a lgemeen om ku r r iku lum in t e r me van w e tens kap l ike

d i s s ip l i ne s t e benade r , b yv oo rbee ld d i e be s tude r ing van f i s ika ,

ge s k i eden i s o f b io log i e . D i t kan ook mu l t i - d i s s ip l i nê r s oos

omgew ings opvoed ing o f l ew ens o r i ën t e r ing benade r word . D an neem d i t

kenn i s u i t ve r s k i l l ende d i s s ip l i ne s en s p i t s d i t t oe op ‘n bepaa lde

p rob lee m. M e t d i e hu id ige on tp lo f f ing van kenn i s i s d i e v r aag w a t t e r

kenn i s om in en u i t t e s l u i t a l mee r p rob lema t i e s . He rbe r t S pence r he t

i n d i e negen t i ende eeu gev ra w a t t e r kenn i s d i e mees t e w aa rde he t . D i t

moe t vandag opgevo lg word me t d i e v r ae v i r w ie d i t w aa rde he t , en o f

daa r kenn i s i s wa t v i r d i e me e rde rhe id noods aak l ik i s (O rns t e in en

H unk ins , 2009 :184 -185 ) .

O ok in d i e pos t -mode rne kon teks , w aa r w e tens kaps d i s s ip l i ne s soms van

kenn i s f r ag men ta s i e be s ku ld ig word , i s k r i t e r i a v i r s t ab i l i t e i t ,

d eu r lopendhe id en s amehang nod ig . Tw ee moon t l i kh ede v i r su lke

k r i t e r i a i s D ew e y s e opvoed ing v i r de mokras i e , en om d i e hoogs t e

g r aad van be t rokkenhe id i n i n t e l l ek tu e l e vo rms van kenn i s en k r i t i ek t e

be r e ik , w a t s tuden te he lp om hu l l e e i e t oeko ms t e skep (S l abbe r t en

H a t t i ngh , 2006 :709 ) .

P r a t t ( 1994 :2 -4 ) s lu i t by d i é benade r ing aan en roep s y l e s e r op om v i r

‘ n oombl ik t e ve rgee t van t aa l r eë l s , r ekenkunde en ande r i nhoude w a t

- 64 -

‘n g roo t dee l van skoo l u i t maak , en d i e v r aag t e v r a w a t be l ang r ik

( s ign i f i can t ) i s . Ta l l e v r ae rondom l ew e en dood bes kou hy s ó (P ra t t ,

1994 :2 - 4 ) . D ie s kepp ing van mens l ike we l s yn deu r h inde rn i s s e u i t

l e e r l i ng e se pad t e ve rw yde r , en om ak t i e f t oekoms t ig e ge luk na t e

s t r ee f , i s v i r hom be l ang r ik . I n h i e rd i e t e rme i s ‘ n enge

nu t t i ghe id s ve r e i s t e skade l ik (P ra t t , 1994 :7 -8 ) .

I n S u id -A f r ika w as d i t ‘ n nuw ighe id t oe w e tens kap l ike d i s s ip l i ne s ( a s

s koo lvakke ) me t Kur r iku lu m 2005 v i r ande r b ronne moes p l ek maak in

U i tkoms geb as ee rde O nde rw ys (U G O ) . I n d i e V SA w as d i t r e eds v roeë r

i n d i e tw in t ig s t e eeu d i e geva l . P rog re s s i ew e opvoedkund iges , soos

D ew ey, s e k l em op l ee r , d i e l e e rde r en d i t w a t d i e l e e rde r i n t e r e s s an t

v ind , w as i n d i e V SA toonaangew end . D i t he t s k i e l i k onde r ve rdenk ing

gekom toe d i e S ow j e t -U n ie i n 1957 d i e Spu tn ik - ru imt e tu ig opges tuu r

he t . B i t t e r e ve rw yt t e en d i e s koo l s t e l s e l en “ sag t e” ku r r iku lu m he t

gevo lg , me t he rnude k l e m op w i s kunde en w e tens kap a s

voo rkeu rvakgeb iede (H ew i t t , 2006 :175 - 176 ) . D ie l a t e r e benade r ing van

U i tkoms geb as ee rde O nde rw ys he t i n d i e VS A in d i e 1990 ’ s gew i ldhe id

ve r loo r , w eens kommer da t d i e noods aak l ike kenn i s bas i s i n d i e s l ag b l y

(M ar s h , 2004 :28 -29 ) .

D ie v inn ige t oena me van kenn i s l e i t o t ‘ n opva t t i ng da t w e tens kaps -

d i s s ip l i nê r e kenn i s u i t geda t ee r r aak ; a l l e s w a t ‘ n mens l ee r i s da lk

b inne vyf t i en j a a r i r r e l evan t S inaga tu l l i n (2006 :75 - 76 ) du i a an da t d i t

onmoon t l i k i s om t e voo rs pe l w a t t e r be roepe oo r tw in t ig j a a r i n

aanv raag s a l wees . O nde rw ys i s dus n i e mee r ‘n soo r t vak l ee r l i ngs kap

w aa r t yd ens ‘n mens a l l e s l e e r w a t nod ig i s om t e w ee t n i e , ma a r ‘n

p ro s e s w a t j onk beg in en noo i t ophou n i e . Daa ro m ve rk l aa r h y da t

s ekondê re onde rw ys n i e moe t spes i a l i s ee r n i e , ma a r ‘n w ye g ronds l ag

moe t l ê w a t w aa rdes i n t e r me van bu rge r s kap en ges in s l ew e in s lu i t .

A andag mo e t ge s kenk word aan v rouens w a t w i l t e rugkee r na d i e

w e rks omgew ing na ‘n l ang a fw es ighe id , a s ook ve rp l aa s de w erke r s .

H ie rvoo r i s ‘ n s t e rke r band tu s s en s ko le en onde rnemings nod ig . D ie

ve rmo ë en behoe f t e om aan t e hou l ee r , en t e l e e r om t e l e e r , i s van

- 65 -

ka rd ina l e be l ang (S inaga tu l l i n , 2006 :75 - 76 ) . Vo lgens K eevy en B lom

(2007 :40 i s l ew ens l ange l ee r j u i s e en van d i e ke rnbeg r ippe in d i e

f i l o s o f i e van d i e Su id - Af r ikaans e Kw a l i f i ka s i e O w erhe id (K eev y en

B lom, 2007 :4 ) .

V o lgens S c ru ton (2007 ) beves t i g d i t eg t e r n i e da t w e tens kaps -

d i s s ip l i nê r e kenn i s u i t geda t ee r r aak n i e . H y bes kou be ide l e e rde r

ge s en t r ee rde a s r e l evans i e ged rew e onde rw ys a s va l s beg r ippe . S t r ew e

na r e l evans i e s t r oop d i e vak van d i e moe i s a me ke rn van kenn i s , en l e e r

ne t d i e dee l t j i e s w a t nou r e l evan t i s – en b inneko r t n i e mee r gaan w ees

n i e . D ie b r eë kenn i s bas i s a an d i e ande r kan t , r a ak op ve r r a s s ende

man ie r e w ee r r e l evan t , ma a r s ou ve r lo r e gew ees he t a s r e l evans i e

r egdeu r d i e en ig s t e ma a t s t a f w as . N e t s o w ord kenn i s vo lgens S c ru ton

s e s i en ing na k inde r s oo rged ra 6 om d i e kenn i s s e on tha lw e , en n i e i n

d i e ee r s t e p l ek om d i e k ind s ’n n i e – hoe l i e f onde rw ys e r s ook a l v i r

d i e k inde r s mag w ees . Kenn i s w a t be s t aan , i s t o t a l ma l s e voo rdee l ;

s e l f s a l he t ‘ n mens d i t n i e s e l f n i e , he t j y ‘n s l eu t e l daa r toe a s j y w ee t

w aa r om d i t t e k r y. D i t i s w aa rom s pes i a l e i n r ig t i ngs opge r ig i s v i r d i e

oo rd rag van kenn i s o f s l eu t e l s t o t kenn i s (S c ru ton , 2007 :28 -31 ) .

D i t w ord beves t i g deu r S inaga tu l l i n w a t d i e ve rw aa r lo s ing van ‘n s t e rk

kenn i s bas i s a s ‘ n w ê re ldw ye p rob leem iden t i f i s ee r . Te rw yl ons i n ‘n

kenn i s on tp lo f f ing l ee f , moe t s ekondê re onde rw ys d i e ba s i s l ê w aa rop

kenn i s ve rk r yg in g in d i e l a t e r e l ew e gebou kan w ord (S inaga tu l l i n ,

2006 :93 - 95 ) .

‘n A nde r pe r s pek t i e f op l ew ens l ange l ee r kom van S mi th (2003 :48 - 49 ) .

D ie ne ig ing om “ l ew ens l ange l ee r ” a s doe lw i t t e s t e l , kom daa rop nee r

da t d i e mens a l t yd e f f ens van ba l ans a f moe t w ees , e lke oombl ik ge r eed

v i r ‘ n vo lgende s p rong . D ie mens w ie s e be roeps l ew e daa rdeu r

geken merk w ord i s n i e mee r be s ig “om ‘n l ew e t e ma ak” n i e , maa r ne t

“ om ‘n w erk t e hê . ” H oew e l hy e rken da t mode rn i s t i e s e akade mie d i e

w e rk l ikhe id onnod ig ve r s p l in t e r , v ind h y toew yd ing aan ‘n d i s s ip l i ne 6 Dit betrek die moeilike vraag of kennis na studente oorgedra word (transmissie) en of hulle gelei word om dit self te konstrueer. Dit hang saam met die probleem van die hedendaagse Westerse epistemologie wat in 3.2.2.1 behandel word.

- 66 -

s t eeds s invo l . Wie ge r ee ld mus k iek beoe fen , w i s kund ige p rob le me

op lo s o f ‘ n s tuk hou t t o t s y r eg l aa t kom, word op ‘n be s onde re man ie r

een me t d i e w ê re ld . H y v ind d i t dus noods aak l ik om skoo l s o i n t e r i g

da t d i t n i e ne t voo rbe re i v i r ‘ n moe i l i k e w e rks w êre ld n i e , ma a r ook d i e

mens t u i s l a a t voe l i n d i e mens l ike en na tuu r l i ke omg ew ings , a s ook me t

homs e l f (S mi th , 2003 :48 -49 ) , w aa r d i e g ronds l ae n i é voo r tdu rend

ve rande r n i e .

Bes lu i t e w a t i n - o f u i t s l u i t i ng van w e tens kap l ike d i s s ip l i ne s i n d i e

ku r r iku lu m r aak , i s n i e i n d i e gemeens kap s e hande n i e . D ie w ys e

w aa rop d i t han t ee r w ord , i s w e l . D ie gemeens kap kan dus bes lu i t om ‘n

d i s s ip l i ne - gebas ee rde ku r r iku lu m mee r ho l i s t i e s t e benade r , o f ‘ n

“ sag t e” ku r r iku lu m me t me e r d i s s ip l i ne - kenn i s t e l a a i . D i t i s d i e s oo r t

v r aag w a t d i e skoo lge meens kap u i td ruk l ik moe t han t ee r .

3 .4 .3 Kogn i t i ew e w eten s k ap as ku rr ik u lu m b ron

K ogn i t i ew e w e tens kap i s ‘ n b ron w aa ru i t d i e w e tens kap l ike me tode van

ku r r iku lu mon tw erp pu t . D i t beva t s l egs w aa rneemb are , mee tba r e

e l e men te , en daa r word k l em ge l ê op d i e ve rmoë om t e d ink .

D aa rvo lgens , me t d i e s ne l l e u i t b r e id ing van kenn i s ( k yk 3 .4 .4 ) , i s d i e

w ys e w aa rop kenn i s ve rw erk w ord , a l w a t kons t an t b ly (O rns t e in en

H unk ins , 2009 :183 ) .

‘ n Baanb reke r op d i é t e r r e in i s d i e Sw i t s e r s e s i e lkund ige J ean P i age t .

H y he t d i e on tw ikke l ing van k inde r s s e denkve rmoë van geboo r t e t o t

ado l lo s ens i e be s k r yf . D i t du i daa rop da t k inde r s ‘ n bee ld van d i e

w ê re ld om hu l l e kons t ruee r op ‘n man ie r w a t v i r hu l l e s in maak , maa r

n i e vo lgens d i e l og i e s e r eë l s van vo lw as s enes n i e . Te lkens kom d ie

k ind op ‘n s t ad iu m wa t s y kons t ruks i e n i e me e r s in maak n i e , en

bew eeg dan s k i e l i k ‘n nuw e s t ad iu m b inne . H ee lw a t t yd w ord dan

ges pandee r om d i t t e ve r fyn en b y nuw e w aa rnemings aan t e pa s , t o t d i t

w ee r i n du i e s to r t . P i age t s e waa rne mings he t onde rw ys t eo r i e

aans i en l ik be ïnv loed , (A non iem, 2009 ) j u i s vanw eë d i e man ie r w aa rop

d i t d i e we tens kap l ike komponen t aangevu l he t . P i age t ( 1973 :1 - 30 )

i l l u s t r ee r d i t me t ‘ n u i t eens e t t i ng van d i e s t ad i a w aa rdeu r k inde r s gaan

- 67 -

i n d i e on tw ikke l ing van hu l l e l og ika . H y voe r d i t s oos vo lg aan : Tw ee

iden t i e s e hompe k l e i word aan ‘n k ind gew ys . D ie een word ge l aa t

s oos d i t i s , en d i e ande r word in ‘n w ors u i t ge ro l , soda t d i t g ro t e r l yk .

D ie k inde r s word ( i n k inde r t aa l ) gev ra o f d i e hoevee lhe id ma te r i e

t u s s en d i e hompe k l e i ve r s k i l , d aa rna o f d i e gew ig ve r s k i l , en

u i t e inde l ik o f d i e vo lume ve r s k i l (P i age t , 1973 :2 - 3 ) . D ie s e l fde t oe t s i s

r egoo r d i e w ê re ld gedoen , me t t e lkens d i e bev ind ing da t 75% van d i e

k inde r s d i e ee r s t e v r aag r eg bean tw oord op oude rdom van 8 , d i e tw eede

op 10 en d i e de rde op 12 (P i age t , 1973 :4 -7 ) . S e l f s w aa r d i e

oude rdomme ve r s k i l he t , w as d i e gap ing t e lkens 2 j a a r (P i age t , 1973 :7 ) .

H y bes kou d i t n i e a s ‘ n s invo l l e pog ing om h i e rd i e p ros e s aan t e j a ag

n i e , omda t ve r s t ande l ike on tw ikke l ing eenvoud ig ‘n p ros e s i s w a t t yd

nee m (P iage t , 1973 :12 -13 ) . D aa rom da t h y b y s y s koo l i n G enéve ,

w i s kund ige onde r l i nge ve rhoud ings ee r s t e en 11 - j a r ige oude rdom v i r

k inde r s p robee r aan l ee r (P i age t 1973 :3 ) .

S mi th en Lova t ( 2003 :45 - 50 ) gee ‘n u i t eens e t t i ng van d i e w ins t e van

s i e lkunde en ve r a l P i age t om l ee rp ros e s s e op ve r s k i l l ende l ew ens t ad i a

t e ve r s t aan . H u l l e k r i t i s ee r eg t e r d i e ged rags w e tens kap l ike benade r ing

w a t d i e s i e lkunde ‘n “ha rde” w e tens kap naas byvoorbe e ld geo log ie

ma ak . D i t vo lg ook d i e emp i r i e s - eks pe r i men t e l e me tode , en ma ak

aans p raak da t gevo lg t r ekk ings ne t s o ge ld ig i s . D i t i s eg t e r n i e

moon t l i k om ‘n kon t ro l eg roep t e hou w aa r a l l e ande r ve r ande r l i ke s

u i t ge s kake l i s , soda t d i e impak van bepaa lde i ng rype ob j ek t i e f

w aa rgenee m kan word n i e (S mi th en Lova t , 2003 :50 - 51 ) . ‘ n M a te van

ged rags ve rande r ing (bes tuu r ) deu r s t r a f en be lon ing i s w e l moon t l i k ,

ma a r w ord aangew end a s o f d i t w aa rdev rye megan i s mes i s , w a t d i t i n

w e rk l ikhe id n i e i s n i e (S mi th en Lova t , 2003 :51 -52 ) . H ie rd i e p ros e s

noem A u t io (2003 :312 ) d i e “ ps igo log i s e r ing” van onde rw ys . I n d i e

p l ek van onde rw ys f i l o s o f i e kom “w aa rdev r ye ” s i e lkund ige “ f e i t e . ” D i t

i s ook ‘n man ie r om ‘n g loba l e ba s i s v i r onde rw ys t e s kep , ongeag d i e

p l aa s l i ke kon teks daa rvan (A u t io , 2003 :312 ) .

- 68 -

‘n V roeë eks ponen t van d i é benade r ing w ie s e w e rk s t eeds hoog geag

w ord , i s B loom. Vo lgens B loom (1982 :131 ) l ê d i e op lo s s ing v i r

onde rw ys v e rbe t e r ing n i e i n d i e a l l oke r ing van mee r fonds e v i r

onde rw ys , nuw e g i e r e o f g roo t s kaa l s e he r s t ruk tu r e r ing van onde rw ys

n i e , ma a r i n ‘n nuw e bes kou ing van s tuden te en hu l l e l e e rw erk .

V e rande rde p r ak t yk e moe t onde rw ys e r s en s tuden te i n s t aa t s t e l om

nuw e bes kou ings t e on tw ikke l (B loom, 1982 :131 ) . D ie l e e rme tode w a t

h y on tw ikke l he t , noem h y m as te r y l ea r n ing ( voo r t aan ve r t aa l me t “ l ee r

om t e bemees t e r . ” ) H y bew ee r d i t kan daa r toe l e i da t 95% van a l l e

l e e r l i ng e kan l ee r w a t d i e s koo l /ko l l ege /un ive r s i t e i t hu l l e w i l l e e r .

T rad i s ione l e denkkons t ruk t e i s da t daa r goe i e en sw ak l ee rde r s i s , en

v inn ige en s t ad ige l e e rde r s , en da t d i e s koo l n i e vee l daa r aan kan

ve rande r n i e . H ie rd i e ken merke kan daa rvo lgens v roeg me t IK en

aan l eg toe t s e bepaa l w ord (B loom, 1982 :132 -133 ) . D aa r t eenoo r s t e l hy

eg t e r d i e kons t ruk da t me es t e s tuden te me t be t r ekk ing to t l e e rve rmoë ,

l e e r t e mp o en mo t ive r ing v i r ve rde re s tud i e mee r oo reenkoms t ig r aak as

guns t ige l e e ro ms tand ighede voo r s i en w ord (B loom, 1982 :135 ) . D i t

daag goed geves t igde onde rw ys gedag te s rondom d ie mens l ike aa rd u i t

(B loom, 1982 :136 ) . Op g rond daa rvan bew ee r hy da t d i e

no rma a lve r s p re id ing van pun te ve rdw yn , en daa r mee s aam ‘n

be l ang r ike d ryfve e r v i r kompe t i s i e . Wannee r s tuden te be s e f da t a lma l

t op p r e s t a s i e s kan behaa l , i s hu l l e me e r gene ig om mek aa r b y t e s t aan

(B loom, 1982 :137 - 138 ) . S tuden te s e be l ew en i s van suks es w ord

ve rhoog , en hu l l e on tw ikke l s t e rke r gees t e s ges ondhe id , ve r a l omda t

t e rugvoe r van onde rw ys e r s een van d i e me es bepa l ende f ak to r e i n

l e e r l i ng e s e emos ione l e be l ew en i s i s (B loom, 1982 :139 ) . I n navo lg ing

van ande r (onge ïden t i f i s e e rde ) l ande , bep l e i t h y d i e w e rk ing van hoë r

v l ak denkp ros es s e (B loom, 1982 :145 -146 ) , mee r aandag aan d i e kuns t e

(B loom, 1982 :146 - 147 ) , me e r so s i a l e i n t e r aks i e gepaa rd me t mind e r

kompe t i s i e (B loom, 1982 :147 - 148 ) , voo r tges e t t e l e e r (B loom,

1982 :148 - 149 ) en mee r p i ek l ee r e rv a r ings , w aa r l e e r l i ng e vo lu i t

be t rokke voe l , en j a r e l a t e r s t eeds s a l on thou , n i e so s ee r vanw eë d i e

ku r r iku lu minhoud w a t daa rdeu r gedek i s n i e , maa r vanw eë d i e t o t a l e

l e e r e rva r ing w a t d i t v i r hu l l e w as (B loom, 1982 :149 -150 ) . V e rde r

- 69 -

bes kou h y d i e ve rw ag t ing da t ongevee r ‘n de rde l ee r l i ng e ‘n bepaa lde

ku r s us ne t -ne t s a l maak o f d ru ip , ‘ n de rde d i t s a l deu rkom en nog ‘n

de rde d i t bev red igend s a l s l a ag , a s ‘ n g roo t on reg . H ie rd i e ve rw ag t ings

w ord s ub t i e l , maa r doe l t r e f f end aan l ee rde r s deu rgegee , en word ‘n

s e l fve rvu l l ende p ro fe s i e . I n d i e p ros e s word ‘n g roo t dee l van d i e

s koo lbevo lk ing aan j a r e l ange ve rnede r ing en f rus t r a s i e onde rw erp ,

t o tda t hu l l e s koo l w e t t i g mag ve r l aa t (B loo m, 1982 :153 ) . B loom s t e l

da t p l a s ing van k inde r s vo lgens d i e no rmaa lg r a f i ek u i t ‘ n t yd vo lg t oe

daa r eenvoud ig n i e genoeg hoogges koo lde w erks ge l een thed e v i r a lma l

w as w a t d i t da lk w ou doen n i e , en da t ‘ n be l ang r ike funks i e van d i e

onde rw ys s t e l s e l w as om d i e r eg t e k inde r s u i t t e dun en d i e me es

t a l en tvo l l e s aan t e moed ig . H ie rd i e behoe f t e he t i n tu s s en gehee l en a l

ve rva l , maa r d i t he t onde rw ys p r ak t yk geb l y (B loom, 1982 :156 ) .

‘ n Be lang r ike voo rbee ld w aa r d i e ou t eu r s denkvaa rd ighede w i l oo rd ra ,

i s d i e b roe r s Ton y en Ba r ry Buzan s e w e rk , T he m indm ap book (Buzan ,

1997 ) . I n d i e voo rw oord s t e l hu l l e hu l l e s e l f voo r a s bu i t engew oon

p roduk t i ew e sk r yw er s i n hu l l e vakgeb iede , en s k ryf d i é s uks es t oe aan

d i e denkvaa rd ighede in d i e boek . Tony ve rdu ide l ik da t h y a s s tuden t i n

d i e v roeë 1970 ’ s oo rw e ld ig w as deu r d i e vo lume s tud i ew erk w a t hy

moes abs o rbee r , en i n d i e b ib l i o t eek ‘n boek oo r hoe ‘n mens j ou b r e in

geb ru ik , gaan s oek he t . O p daa rd i e s t ad ium was daa r n ik s van d i e aa rd

bes k ikbaa r n i e , en me t t e r t yd he t hys e l f d i e me tode on tw ikke l w a t i n d i e

boek bekend ges t e l w ord (Buzan , 1997 :11 -12 ) . A s g ronds l ag d i en d i e

t oene mende kenn i s van d i e b r e in , d i e w e rk ing daa rvan en d i e ve rmoë

om in l ig t i ng t e be rg en t e ve rw erk . ‘ n Voorw aa rde v i r s uks es i s da t a l

d i e b r e in funks i e s , s oos p r en t j i e s , en a s s os i a s i e s geb ru ik w ord (Buzan ,

1997 :26 - 27 ) . I n d i e hoo f s tuk w a t be s k r yf hoe onde rw ys e r s b y hu l l e

w e rk kan baa t , noem hu l l e “ men ta l l i t e r ac y, ” d i e l e e r om t e l e e r , a s i e t

s o be l ang r ik s oos d i e t r ad i s ione l e Enge l s e “ th r ee Rs ” (Buzan ,

1997 :223 ) . ‘ n Bes oek aan s y w ebw er f t oon da t “ mind maps ” n i e ne t ‘ n

i n t e rnas iona l e b r e inhu lp midd e l gew ord he t n i e , maa r ook ‘n mu l t i -

mi l j oen pond bes ighe id (Buzan Wor ld , 2009 ) .

- 70 -

A nder s a s w a t ‘ n mens kan ve rw ag , l e i h i e rd i e b ron n i e noodw end ig na

man ie r e van v roeë r mee r l e e r n i e . D i t i s j u i s kenn i s oo r d i e k ind se

ve rmo ë to t vo lw ass e denke , w a t s eke re kund iges l e i om n i e t e vee l

i n l i g t i ng t e gou oo r t e d r a n i e . M oore en M oore (1994 :55 -56 ) bew ee r

da t , hoew e l k inde r s ge s t imu l ee r kan word om mee r t e on thou , d i t

nega t i e f i nw erk op d i e on tw ikke l ing van vo lw as s e denkvaa rd ighede ,

b yv oorbee ld oo r e t i e s e v r ae . Hu l l e ve r t e l da t P i age t op ‘n v r aag o f ‘ n

k ind s e b r e in ve r s ne l kan w ord , gean tw oord da t d i t ‘ n “ A mer ikaans e

v r aag” i s , en byge voeg da t d i t kan , maa r w aa r s kyn l ik n i e behoo r t n i e

(M oore en M oore , 1994 :55 -56 ) . H u l l e ma ak ‘n oo r tu igende s aak u i t da t

k inde r s s e ve r s t ande l ik e ve rmoë ee r s t e en 8 t o t 10 j aa r , en s oms s e l f s

12 j aa r b y s euns , vo ldoende v i r s koo l on tw ikke l i s . M e t emp i r i e s e

ge tu i en i s u i t hu l l e e i e onde r s oeke , bew ee r hu l l e da t ‘ n emos ion ee l en

ande r s in s ge s onde k ind b inne tw ee to t d r i e j a a r kan aan l ee r w a t nod ig

i s om s ekondê re onde rw ys t e be t r ee . D ie gevoe l van mi s lukk ing w a t ‘ n

k ind b y t é v roeë b loo t s t e l l i ng aan d i e s koo lomgew ing be l ee f , l e i

d ikw e l s t o t mi s dad ighe id . V e rde r i s vo lw ass e r edenas i e i e t s w a t v i r

vo lw as s enes vans e l f s p r ekend i s , ma a r n i e v i r ‘ n k ind n i e . A s voo rbee ld

w ord ve rw ys na ‘n anekdo te w aa r ‘n k ind koekbak vo lgens r e s ep , en

dan d i e deeg l e t t e r l i k bea t by hand . Boonop b l yk d i t da t d i e f o rme le

onde rw ys s i tua s i e h i e rd i e vo lw ass e r edene r ing ee rde r ve r t r aag a s

aanhe lp (M oore en Moore , 1994 :41 - 47 en 55 -60 ) .

A l i s t a i r S mi th , ‘ n ou t eu r oo r ve r s ne lde l e e r ( “ acce l e r a t ed l ea rn ing , ” )

v ind d i t be l ang r ik om op t e merk da t d i t ‘ n ande r benade r ing to t l e e r i s

w a t u i t ve r s ke i e nuw e b ronne pu t , en n i e ‘n soo r t “ kw eekhu i s -

benade r ing” om a l l e s v inn ige r t e doen n i e (S mi th , 2002 : i ) . H y

bek le mtoon eg t e r da t ‘ n b r e in toes t and van hoë u i tdag ing en l ae s t r e s

d i e be s t e i s om in t e l e e r (S mi th , 2002 :13 ) .

A an d i e ande r kan t du i s eke re s tud i e s w ee r op d i e pos i t i ew e e f f ek van

v roeë k inde ron tw ikke l ings p rog ra mme . Ro ln i ck en Grunew a ld i s tw ee

ekonome van d i e M innes o t a F ede ra l e Bank , w a t tw ee s tud i e s na d i e

voo rde l e van s u lke p rog ramme onde r s oek he t (Ro ln i ck en Grunew a ld ,

- 71 -

2003 :3 ,5 ) . Hu l l e gee t oe da t a anvank l ike voo r s p ronge in IK na ‘n paa r

j a a r u i t gew is i s , ma a r v ind tog s eke re l ang te r mynv oorde l e , w a t op d i e

oog a f i n d i r ek t e t e ens t e l l i ng me t M oore en M oore s e s t e l l i ngs i s . D ie

s tud i e b y d i e P e r ry V oor s koo l s e S en t rum in M ich igan he t gedu rende d i e

1960 ’ s ‘n aan t a l m inde rbevoo r r eg t e k inde r s aan ‘n voo r s koo l s e p rog ram

b loo tges t e l . D ie be l ang r ik s t e e f f ek i s w aa rgeneem toe h i e rd i e k inde r s

na 27 j aa r w ee r opges poo r i s . D aa r i s bev ind da t hu l l e aans i en l ik mee r

ve rd i en he t , en minde r gene ig w as om by mi s daad be t rokke t e r aak a s

hu l l e po r tuu rmaa t s (Ro ln i ck en Grunew a ld , 2003 :2 -3 ) .

D ie ge tu i en i s van M oore en M oore en S mi th be t r ek d i e a fw es ighe id van

s t r e s eks p l i s i e t . I n d i e s tud i e s deu r Ro ln i ck en Grunew a ld aangehaa l ,

w ord b loo t ge s t e l da t d i e k inde r s u i t a rmoed ige omgew ings geneem i s ,

s onde r aandu id ing to t wa t t e r ma t e hu l l e aan gew e ld o f ande r

s pann ings vo l l e oms tand ighede b loo tges t e l w as . I n so ‘n geva l s ou d i e

e f f ek van ve rmind e rde b loo t s t e l l i ng daa raan , i n ru i l v i r mee r

b loo t s t e l l i ng aan ‘n opvoedkund ige a tmos fee r , i n l yn me t ande r

bev ind ings w ees .

3 .5 S os ia l e faktore in ond erw y s

3 .5 .1 D ie so s ia l e p os i s i e van d ie l e erd er

D ie skoo lgange r i s ‘ n l e r ende mens w a t n i e ob j ek t i ew e kenn i s opdoen

n i e , maa r d i t s e l f kons t ruee r . D ie funks ione r ing van d i e b r e in en hoe

d i e p ro s e s s e van kenn i s kons t rue r ing w erk , i s h i e r in be l ang r ik (O rns t e in

en H unk ins , 2009 :185 ) . D i t i s eg t e r n i e ‘n p ros e s w aa r in d i e l e e rde r

ge ï s o l ee rd s t aan n i e . D ie ve r ande rde so s i a l e pos i s i e van d i e k ind moe t

i n ag geneem w ord . Langs d i e t r ad i s ione l e pedagog ie s e ru imtes van

ges in / f a mi l i e en s koo l , he t vo lgens N ixon (2005 :46 ) ook d i e med ia

i nges ku i f . 7 Koppe l ings word tu ss en ‘n w ye ve r s ke idenhe id van

ku l tu r e l e p roduk te gevo rm, van l e t t e rkunde to t nommerp l a t e , en ons

opva t t i ngs van l eg i t i eme kenn i s , s ub j ek t iw i t e i t en so s i a l e ve rhoud ings

w ord voo r tdu rend he rs k r yf . K oe ran t e en t yd s k r i f t e s pee l l anka l d i é ro l ,

ma a r e l ek t ron i e s e t egno log ie doen d i t t an s op ‘n ve rg ro t e en ve r s ne lde

s kaa l . I n h i e rd i e geva l word d i t vo lgens N ixon (2005 : 46 -48 en 57 ) 7 P e d a g o g i e w o r d b e s k r y f a s i e t s b r e ë r a s s k o o l g e b a s e e r d e l e e r

- 72 -

namens in s t i t u s ione l e po l i t i ek en d i e sakes ek to r gedoen , hoew e l t a l l e

i n fo rme le so s i a l e ne tw erke ( s oos F acebook en M xi t ) ‘ n s en t r a l e r o l i n

t i ene r s ( en vo lw as s enes ) s e l ew ens s pee l .

K enw ay en Bu l l an (2006 :36 - 42 ) gee p r ak t i e s e pe r s pek t i e f op d i e

ve rw ys ing na d i e sakes ek to r . “V erb ru ike r s med iaku l tuu r” i s d i e w ys e

w aa rop bemark ing deu r ve r s k i l l ende mas s a - med ia (ve r a l e l ek t ron i e s ) op

ve rb ru ik en d i e geno t daa rvan ge fokus i s . D ié geh ib r id i s ee rde ku l tuu r

d i s k r ed i t ee r d i e g roo tmens w êre ld a s i e t s w a t n i e d i e moe i t e w e rd i s om

na t e vo lg n i e , a anges i en d i t n i e j u i s p r e t i s n i e . As d i é

w e rk l ikhe id s bee ld vo rm, kan k inde r s moe i l i k i n s i en da t suks es i n d i e

“ vo lw as s e” w êre ld ‘n ge ld ige mikpun t i s (K enw ay en Bu l l an , 2006 :36 -

42 ) .

In d i e VS A he t d i e As pen Ins t i t uu t i n 2003 ‘n ve r s l ag u i tgeb r ing w a t

d i e v r aag v r a o f hoë r s ko le b i ed w a t k inde r s nod ig he t , onde r d i e t i t e l

Re th ink ing H igh Schoo l : The nex t f r on t i e r f o r s ta t e po l i cy m akers .

H ie rvo lgens onde rp re s t ee r A mer ikaans e s koo lve r l a t e r s op s eke re

v l akke , ve rge l eke me t d i e van ande r on tw ikke lde l ande . Vo lgens

opnames g lo onde rw ys e r s , l e e rde r s en oue r s eg t e r da t hoë r s ko le d i e

“ nod ige” doen . Nog tans e rvaa r l e e rde r s hu l l e s koo le rva r ing a s

ve rw yd e rd van d i e “ werk l ike” l ew e , t e rw yl akademic i en w erkgew er s

g lo s koo lve r l a t e r s vo ldoen n i e aan hu l l e ve r e i s t e s n i e . S koo l i s

daa rvo lgens d i e een in s t e l l i ng w a t oo r d i e a fge lope dekades s e s ne l l e

ve r ande r inge onve rande rd ge l aa t i s (M cN e i l l , 2003 :11 -12 ) .

D ie l e e rde r /k ind s e s o s i a l e r o l he t oo r d i e l a a s t e dekades ve r ande r . D ié

ve r ande r ing i s b y ve r s t ek dee l van d i e geme ens kaps ku r r iku lum, ma a r

n i e j u i s op ‘n opvoedkund ig be r ekende man ie r n i e . D ie w e rk l ikhe id

daa rvan moe t i n ku r r iku lumb ep lann ing ve r r eken word . I nd i en n i e d i e

fo rme le ku r r iku lu m n ie , dan d i e gemeens kaps ku r r iku lum.

- 73 -

3 .5 .2 D ie ro l van d ie s am elew ing in ku rr ik u lu m vorm in g

3 .5 .2 .1 D ie pos i s i e van d ie sk oo l b in n e d i e sam e lew in g

A s d i e mens l ike omgew ing w aa rb inne skoo l gehou w ord d i e

be s t aans r ede v i r sko l e i s , moe t d i e ku r r iku lu m op d i e behoe f t e s daa rvan

geg rond w ees (O rns t e in en H unk ins , 2009 :183 -184 ) . D i t i s ook

g rond l iggend aan d i e S u id -A f r ikaans e H ers i ene N as iona l e

K ur r iku lumv erk l a r ing . V o lgens d i e hoo fs tuk “D ie G rondw e t , Waa rdes ,

N as i ebou en Kur r iku lu m,” ve r s ka f d i e w aa rdes van d i e G rondw e t van

d i e Repub l i ek van S u id -A f r ika (We t 108 van 1996 ) d i e g ronds l ag v i r

d i e t r ans fo rmas i e en on tw ikke l ing van d i e ku r r iku lu m in d i e

hedendaags e Su id - Af r ika (D epa r t e men t van O nde rw ys , 2002 :7 ) . Wa t

d i t p r e s i e s behe l s , hang a f van ‘n mens s e s i en ing van d i e ro l van skoo l

b inne d i e s ame lew ing , en van ‘n mens s e s i en ing van d i e s ame lew ing

s e l f .

I n t e r me van d i e gemeens kap , i den t i f i s e e r Cook en Cook (d i e r e l evans i e

van h i e rd i e b ron i s i n 2 .3 be s p reek ) v i e r moon t l i ke

ku r r iku lu mbenad e r ings b y s ko le :

• D ie ge ï s o l eerd e s k oo l t r e e op a s o f d i e gemeens kap w aa rvoo r en

w aa rb inne d i t be s t aan , n i e be s t aan n i e . D ie ve rhoud ing me t d i e

gemeens kap i s e en van i s o l a s i e .

• D ie op e -d eu re s koo l i s e en w a t d i e gemeens kap b inne noo i om

s aam t e w e rk , soos d i e u i t nod ig ing gew oon l ik l u i . D i t be t eken

d i e s koo l he t ‘ n p ro j ek , ‘ n p l an o f ‘ n doe lw i t waa rvoo r d i e

gemeens kap s e s t eun nod ig i s . D i t spes i f i s ee r d i e aa rd van d i e

hu lp , d i e hoevee lhe id daa rvan , en d i e man ie r w aa rop d i t gegee

kan word

• D ie op p or tu n i s t i e s e sk oo l i s e en w a t gou g ryp na en ige

s en t i men t , a s d i t d i e s t eun van mags e l e me n te i n d i e geme ens kap

he t . D i t s a l en ige p ro j ek va t o f l o s , opw arm o f a fkoe l , soos w a t

d i e w ind w aa i . D i t b l y, opvoedkund ig ges p roke , i n s ty l , en i n

voe l ing me t geme ens kaps be l ange , w an t d i t vo rm n i e ‘n e i e

o rgan ie s e gehee l n i e , he t geen e i e s in v i r r i g t i ng w a t d i e vo lgende

- 74 -

s t ap bepaa l n i e . D i t he t ‘n k r ag t ige admin i s t r a s i e , ande r s s a l d i t

w egs ink in doe l loos he id .

• D ie ven n oot sk ap s k oo l i s e en w a t we rk l ik i n voe l ing i s me t d i e

gemeens kap en d i e onde rw ys beho e f t e s daa rvan . S koo lhou i s ‘ n

ge s amen t l i ke onde rne ming , i n be l e id en ande r s in s , me t

s koo lamp tena re w a t d i e l e i e r s kap op hu l l e neem w a t hu l l e

ve r an tw oorde l ikhe id en op l e id ing van hu l l e ve r e i s (Cook en

Cook , 1950 :202 - 204 ) .

V i r d i e gemeens kaps ku r r iku lum s oos bedoe l i n h i e rd i e s tud i e , i s d i e

l a a s t e be s k ryw ing ‘n voo rw aa rde . H ie rd i e s i en ings hou ve rband (maa r

s t aan n i e noodw end ig i n d i r ek t e ve rhoud ing n i e ) me t s i en ings r akende

d i e s ame lew ing s e l f . Tw ee t eenoo r s t aande moon t l i khed e w ord

bes p reek .

3 .5 .2 .2 D ie sam e lew in g vo lgen s d i e Klas s i ek L ib era l i s m e

O nderw ys i s e en s t e l s e l i n ‘n s o s i aa l - po l t i eke ne tw erk . Ande r s t e l s e l s

i s on t s pann ing , gods d iens , ge s in s l ew e , po l i t i ek en w erk . A anges i en a l

h i e rd i e s t e l s e l s op mekaa r i nw erk , k r ing ve rande r ing a l t yd u i t

(Le t s che r t en K ess e l s , 2003 :158 -159 ) . S ó , vo lgens S mi th en Lova t

( 2003 :4 ) b r ing s os i a l e i n s t e l l i ngs (ge s in , on t s pann ings - en w erkg roepe ,

gods d iens o rgan i s a s i e s en d i e med ia ) ‘ n so s i aa l gekons t ruee rde

w erk l ikhe id t o t s t and , w aa rb inne e lke mens s y pe r s oon l ike w e rk l ikhe id

kons t ruee r (S mi th en Lova t , 2003 :4 ) .

S os i a l e k l a s en ekonomi es e w e lvaa r t gaan gew oon l ik hand -aan - hand .

‘ n M ens kan d i e s ame lew ing w aa rb inne j y ve rkee r ó f a s ‘ n bepe rkende ,

ó f a s ‘ n i n s t aa t s t e l l ende ( enab l ing ) kenmerk van mens w ees s i en . To t

be t r ek l ik on l angs w as l a a s genoe mde vans e l f s p r ekend – d i e

a l l e ens t a ande ind iw idu he t n i e be s t aan n i e .

D ie kons ep van d i e a l l e ens t a ande ind iw idu i s deu r d i e g rond legge r van

S os io log i e , A ugus t e Comte (1798 -1857) ge fo rmu le e r . H y ve rw ys na

d i e t eo log ie s e , me ta f i s i e s e en pos i t i ew e f as e s van d i e mens s e

ge s k i eden i s . I n d i e ee r s t e w ord t eens t r yd ig hede deu r bo -na tuu r l i ke

- 75 -

krag te ve rk l aa r , en i n d i e tw eede aan abs t r ak t e en t i t e i t e ( d i e e r a van

p roku reu r s en r eg t e r s ) . G edu rende h i e rd i e f as e s i s d i e mens aan s y

med emens ve rb ind . D aa rna vo lg eg t e r d i e pos i t i ew e f a s e , w annee r d i e

w e rk l ikhe id i n t e rme van na tuu r l i ke en s os i a l e w e t t e ve r s t aan w ord

(Bordeau , 2008 :8 - 9 ) . I emand w a t d i é s t ad ium be re ik he t , kán lo s van

s ame lew ings bande funks ionee r .

V o lgens A dam S mi th s e We al th o f Na t ions ( i n 1779 u i tgegee ) i s

f unks i e s s oos ve rded ig ing , r egs p raak , openba re w e rke en opvoed ing in

j ag - en l andboubes kaw ings deu r f ami l i eg roep e s e l f ge f inans i e r , en w as

d i e gemeens kap s t e rk op meka a r aangew es e . I n d i e i ndus t r i ë l e e r a kom

d ie s t aa t , d i e comm onwea l th t o t s t and . E lkeen i s s o bes ig me t

pe r s oon l ike be l ang da t ge ld a fges t aan word om mens e t e be t aa l ,

s pe s i aa l v i r d i é f unks i e s (S mi th , 1779 (2000) :518 -597 ) . D an on t s t aan

d i e i deaa l v i r d i e i nd iw idu om s o s e l f s t and ig moon t l i k t e w ees , en aan

d i e ko l l ek t i ew e ne t d i t oo r t e l a a t w a t n i e s e l f beha r t i g kan w ord n i e .

To t vandag toe i s d i e gevo lg l ike “ k l a s s i eke l i be r a l i s me ” me t d i e

ou tonome ind iw idu in d i e s en t rum daa rvan , d i e oo rhee r s ende f i l o s o f i e

i n d i e Wes t e . D ie g ronds l ag daa rvan i s p r iva t e e i endoms reg , v r yw i l l i ge

u i t r u i l i ng van d i ens t e en goede re , en ‘n w e t l i ke r aa mw erk w a t

mags mis b ru ik en u i t r u i l i ng w aa rbo rg (Eps t e in , 2004 :2 ) .

K la s s i ek - l i be r a l e opva t t i ngs on t lok hee lw a t k r i t i ek . G ran t va t d i e w es e

daa rvan vas i n s y voo rw oord to t ‘ n bunde l k r i t i e s e ops t e l l e oo r d i e

i nv loed van g loba l e neo - l i be r a l i s me op onde rw ys (G ran t 2009 :v i i - xv i ) .

H y s t e l da t neo - l i be r a l e ekonomies e denke to t oo reenkoms t ige

onde rw ys d enke l e i (G ran t 2009 :v i i , xv ) . D ie w es e van neo - l i be r a l e

ekonomies e denke i s voo r s t aande r s s e ge loo f da t mens l ik e we l s yn t en

bes t e ged i en kan w ord me t d i e v r ys t e l l i ng van v rye , i nd iw idue l e

onde rne mings gees en –vaa rd ighede , b inne ‘n i n s t i t u s ione l e r aa mw erk

van s t e rk e i endoms reg , v rye mark t e en v rye hande l (G ran t 2009 :x ) . D i t

ve r t eenw oord ig ‘n omme kee r van K eynes i aans e ekonomie na d i e

Tw eede Wêre ldoo r log , w a t gebou w as op un ive r s e l e i nd i ens neming en

hoë in f l a s i e , en he t i n w e rk ing ge t r ee t oe d i e voo r s i t t e r van d i e V SA s e

- 76 -

F ede ra l e Res e rw e oo rnag d i e r en t ekoe r s aans i en l ik opges too t he t . D i t

he t a rm l ande me t s w aa r sku ld l a s t e t o t bank ro t s kap geb r ing , en ve r a l i n

d i e w e rke r s k l a s van w e lva rende s t a t e r eus e w e rk loos he id ve roo r s aak .

D i t i s ge s t eun deu r d i e po l i t i ek van Reagan in d i e V S A en Tha tche r i n

d i e VK (G ran t 2009 :x i i i ) . D ie nuw e , v rye kompe t i s i e he t d i e s t e rkes

bevoo rdee l t en kos t e van w ee r lo s e s , b inne l ands en bu i t e l ands , en

w ee r s p reek aans p rake op d i e g roo t s t e a lgemene mens l ike w e l s yn (G ran t

2009 :x - x i ) . D ie w es en l ik so s i a l e en s amew erk ende e t i ek a fge l e i van ‘n

na tuu r l i ke mode l van k inde ron tw ikke l ing w a t onde rw ys v i r e eue

oo rhee r s he t , w ord nou u i tgedaag deu r ‘n hoogs pe r s oon l ike en

kompe te r ende mode l , a fge l e i van mode rne bes ighe id s me todo log ie

(G ran t 2009 :xv i ) .

3 .5 .2 .3 D ie sam e lew in g vo lgen s d i e Marxiaan s e t rad i s i e

Teenoor d i e l i be r a l e s i en ing s t aan d i e M arx iaans e t r ad i s i e . K a r l M arx

he t d i e ou tono me mens ges i en a s ‘n h i s to r i e s e ve r s kyns e l wa t n i e voo r

d i e s es t i ende eeu denkbaa r w as n i e , en da t d i e mens s t eeds a l l e en b inne

d i e s ame lew ing kan ind iw idua l i s ee r , ne t s oos p roduks i e en t aa l s l egs

b inne s os i a l e kon teks kan on tw ikke l (M arx , 1857 :1 -2 ) . B inne h i e rd i e

t r ad i s i e gee A dams ‘n u i t eens e t t i ng van demokr a t i e s e bu rge r s kap

t eenoo r k l a s s i eke l i be r a l i s me . Ee r s genoemde gaan oo r d i e

ak tua l i s e r ing van d i e mens b inne s o s i a l e ve rband . Laas genoemde gaan

oo r hoe d i e mens d i t han t ee r a s d i e so s i a l e ve rband n i e ve rmy kan w ord

n i e – i e t s w a t hy a s mi s l e id e gedag te s i en (A dams 2005 :105 ) . D i t s l u i t

a an b y Bube r se gedag te da t d i e w es en l ike van d i e mens n i e ó f d i e

i nd iw idu ó f d i e ko l l ek t i ew e i s n i e , maa r d i e onde r l i nge ve rhoud ing

tu s s en mens e (Bube r 1949 :v i i ) .

D i t i s ve r a l M arx s e oo r tu ig ing da t kap i t a l i s me ( en gevo lg l ik

ko lon ia l i s me a s u i t v loe i s e l daa rvan ) na ‘n ona fw endba re i neens to r t i ng

op pad i s , w a t s y denke kenmerk (Wol f f 2008 :1 ) . P roduks i e i s vo lgens

hom s l egs moon t l i k me t behu lp van geakkumul ee rde a rbe id , a l i s d i t ne t

d i e vaa rd ighe id w a t me t he rha l ende a rbe id akkumule e r . K ap i t aa l i s

gedane a rbe id w a t i n ge ma te r i a l i s ee rde vo rm geakkumu lee r i s (M arx

- 77 -

1857 :2 ) . D ie midde lk l a s , d i e bour geo i s i e , i s d i e k l a s w a t s kous pe l ag t ig

s uks es vo l w as i n d i e t oeë i en ing van p roduks i emidde l e , en d i e s kepp ing

van nuw es (M arx en Enge l s 1848 :6 -7 ) . A l l e mens l ike ve rhoud ings w a t

onde r d i e f eoda l e bede l ing bes t aan he t , a l d i e ve r s lu i e rde vo rme van

u i tbu i t i ng van s eke re k l a s s e deu r ande r , i s deu r d i e bour geo i s i e

ge redus ee r t o t d i e naak te u i t bu i t i ng van d i e w e rke r s k l a s , d i e

pr o le ta r iaa t (M arx en Enge l s 1848 :5 ) .

D ie bes i t l o s e mas s a , me t s l egs a rbe id om t e ve rkoop , i s ‘ n s kepp ing van

en ‘n voo rw aa rde v i r d i e bour geo i s e - s ame lew ing (M arx en Enge l s

1848 :9 ) , w a t g roe i me t bour geo i s e - suks es (M arx en Enge l s 1848 :11 ) .

O na fw endbaa r s a l d i e p ro l e t a r i aa t d i é j uk a fgoo i (M arx en Enge l s

1848 :12 ) en a l l e p roduks i emidd e l e i n d i e s t aa t ( dan ve rges t a l t i ng van

d i e p ro l e t a r i aa t ) s o s i a l i s ee r (M arx en Enge l s , 1848 :20 ) . D ie gedane

on reg van “ges t ee lde” a rbe id w a t t o t bour geo i s -kap i t aa l omvor m i s

w ord r egges t e l , en bes i t a s so s i a l e bepa l e r ve rdw yn (M arx , 1848 :14 -

15 ) . D ie t o t a l e s ame l ew ing (ve r a l opvoed ing ) w ord ges os i a l i s ee r , en

d i e geves t i gde bour geo i s e -men ta l i t e i t kan b y a l l e k l a s s e ve rdw yn

(M arx 1848 :17 ) . D ié boods kap e i s ak s i e en beg in ‘n t r ad i s i e van

ak t iv i s me en nadenke . D ie webw er f Mar x i s t s I n t e r ne t Ar ch ive L ibr ar y

beva t w e rke van 664 sk r yw er s i n d i é t r ad i s i e . I n s lu i t i ng van

b yv oorbee ld K e yn es , D ew ey en J ohn F K enned y, neem d i t ‘ n b i e t j i e

ve r , maa r d i e ops t e l l e r s bew ee r s e l f s “ kons e rw a t i ew es ” kan to t

r ew o lus ionê re denke byd ra (A non ie m, 2009 ) . E mi l e D urkhe im i s ook in

d i é l ys , maa r vo lgens S mi th en Lova t ( 2003 :64 - 65 ) be s k r yf hy s os i a l e

s t r uk tu r e s oda t ‘ n mens d i t kan ve r s t aan en daa rb y aanpas , t e rw yl d i t

vo lgens M arx mens ge ma ak i s en ve r ande r moe t word (S mi th en Lova t ,

2003 :64 - 65 ) .

‘ n M arx i s e n g roo t opvoedkund ige , i s d i e B ra s i l i a an , P ao lo F re i r e . H y

bes kou opvoed ing a s u i t oe f en ing van v ryhe id en on tken da t d i e mens

abs t r ak , ge ï s o l ee rd , ona fhank l ik en ve rw yd e rd van d i e w ê re ld i s o f kan

w ees (F re i r e , 1972 :25 ) . F r e i r e be s kou on tmens l ik ing a s d i e w es e van

onde rd rukk ing . O mda t d i e onde rd rukke r ande r mens e ve ron tmens l ik , l y

- 78 -

ook s y e i e mens l ikhe id . D ie doe l me t r ew o lus i e i s om a l ma l w ee r t e

ve rmens l ik ; me e r nog , d i t i s d i e mens s e h i s to r i e s e roep ing (F re i r e ,

1972 :1 ) . Waa r M arx d i e p ro l e t a r i aa t a s nuw e hee r s e r s k l a s s i en , g lo

F re i r e da t po l e n i e u i t ge ru i l moe t w ord n i e , ma a r da t on tmens l ikende

ve rhoud ings opgehe f moe t w ord . H y gee t oe da t v roeë re onde rd rukke r s

op reg onde rd ruk mag voe l , w an t om ande r t e dominee r i s v i r hu l l e dee l

van mens w ees (F re i r e , 1972 :9 ) .

V i r F r e i r e moe t d i e l ew e , en b y u i t s t ek opvoed ing , deu r d i a loog

ges k i ed . D ia loog i s d i e u i t r u i l van eg t e w oorde , en ‘n eg t e w oord i s ‘ n

tw ee l ing van nadenke en aks i e . S onde r aks i e i s d i t ve rba l i s me , en

s onde r nadenke i s d i t ak t iv i s me , be ide ve rn i e t i gend v i r kommun ikas i e

(F re i r e , 1972 :30 - 31 ) . D ie pr ax i s v an kommun ikas i e s t aan in

t e ens t e l l i ng me t d i e com m un ique , ‘ n mono loog van i e mand ( s e l f s ‘ n

r ew o lus ionê re l e i e r ) w a t hom/ha a r ve rbee l om s ovee l t e w ee t , da t d i t

b loo t a an d i e “ onkund ige mas s a” oo rged ra moe t word (F re i r e 1972 :14 ) .

H y on tken n i e da t ‘ n ob j ek t i ew e w êre ld bes t aan n i e , maa r s t e l da t

mens , ob j ek t i ew e w êre ld en mede me ns in ‘n d i a log i e s e ve rhoud ing to t

mek aa r s t aan ; w a t na a l l e kan t e t oe d i e ve r s t aan daa rvan bemidde l

(F re i r e , 1972 :26 ) .

V o lgens h i e rd i e a rgumen t sa l onde rw ys w a t i n d i e hande van d i e

midd e lk l a s (onde rd rukke r ) i s , n i e i n d i e gees van kommun ikas i e s t aan

n i e , maa r van d i e comm un ique . D aa r s a l min r ede w ees om vas t e s t e l

w a t s tuden te d ink o f w ee t , w an t hu l l e i s daa r om kenn i s t e on tvang .

D i t i s eg t e r n i e a l n i e , hu l l e i s ook daa r om kenn i s op t e doen wa t d i e

s ta tu s quo i n s t and hou . N ie a l h i e rd i e kenn i s w ord u i tged ruk n i e ,

ma a r t og oo rged ra deu r d i e s t r uk tu r e w aa rb inne onde rw ys ges k i ed

(F re i r e , 1972 :21 ) . D i t i s waa r d i e ve r s ku i lde ku r r iku lu m t e r sp r ake

kom, w a t i n hoo f s tuk 4 vo l l ed ig bes p reek w ord .

Bos t aande bes p rek ing hou ve rband me t d i e bes p rek ing in pa r ag raa f

4 .3 .2 oo r d i e doe l me t onde rw ys . M ens e u i t d i e k l a s s i ek - l i be r a l e

t r ad i s i e s a l mee r fokus op onde rw ys om by ‘n onve rmyd e l ik e t oekoms

aan t e pa s , o f s oms om d ie s ta tu s quo t e handhaa f . M ens e u i t d i e

- 79 -

M arx iaans e t r ad i s i e s a l onde rw ys bed ryf me t d i e doe l om d i e t oeko ms

t e t r ans fo rmee r . H ie rd i e s tud i e s t aan n i e vo l l ed ig i n een van d i e

t r ad i s i e s n i e , en aanges i en d i e Koue O or log ve rb y i s , kan daa r me t

v r ymo ed ighe id u i t a lbe i gepu t w ord .

3 .6 Gevo lg trek k in g

D i t b l yk da t daa r ba i e me e r f i l o s o f i e s e en so s i a l e opva t t i ngs i n d i e

s koo l s e fondas i e i s , a s w a t me t d i e ee r s t e oogops l ag b l yk . O m d ie

ana log ie ve rde r t e voe r : D ie fondas i e i s n i e s o ops ig t e l i k n i e , ma a r we l

deu r s l aggew end . D i t bepaa l g roo t l i k s w a t daa rop gebou kan w ord , en

hoe s uks es vo l d i t s a l w ees . F i l o s o f i e s e – en s o s i a l e opva t t i ngs g roe i

oo r t yd , en s ko le ook .

D ie f i s i e s e f a s i l i t e i t e van ‘n skoo l i s d ikw e l s ‘ n menge lmoes van s ty l e .

D aa r i s da lk d i e s t a t i ge hoo fgebou , opge r ig na ‘n l ang s t r yd om ‘n t en

vo l l e e rkende s koo l t o t s t and t e b r ing ; s t o r e , s e l f s oue r as d i e

hoo fgebou , wa t ee r s k l a s kamer s w as ; l abo ra to r i a en ‘n s aa l , p r e s i e s

vo lgens spes i f i ka s i e s aangebou toe ve r e i s t e s , behoe f t e s en ge ld mee r

gew ord he t ; ‘ n kos hu i s w a t gebou i s t oe ‘n be l e id van

onde rw ys s en t r a l i s e r ing gevo lg i s ; t yde l ik e geboue w a t s onde r aandag

aan voo rkoms o f p l a s ing opge r ig i s t yde ns ‘n (moon t l i k onvo lhouba re )

t oev loe i van l ee rde r s , maa r w a t pe rmanen t gew ord he t ; en ‘n k lubhu i s

b y d i e s po r tve ld w a t n i e deu r d i e onde rw ys depa r t emen t ge f inans i e r i s

n i e .

N e t s oos f a s i l i t e i t e , ve r toon d i e i n t e l l ek tue l e fondas i e g ro t e r

ve r s ke idenhe id hoe oue r d i t i s . Ande r s a s f a s i l i t e i t e , w ord

in t e l l ek tue l e fondas i e s op ‘n nuw e s koo l oo rgep lan t deu r d i e pe r s onee l

w a t d i t ve s t i g , en e lke vo lgende be t rokkene d r a ‘n k l e in s tukk ie

fondas i e b y. S oms i s d i t da lk s ameh angend , maa r mees t a l n i e .

T rans mis s i e - onde rw ys domin ee r da lk d i e t e r r e in , me t r ekons t ruk t i ew e

o f s e l f s r ew o lus ionê re opva t t i ngs h i e r en daa r . ‘ n Wes te r s e

ep i s t e mo log ie van ew ige , w e tens kap l ike (ve rk i e s l i k

na tuu rw e tens kap l ik e ) w aa rhede oo rhee r s da lk , maa r p l ek p l ek he t pos t -

mode rn e - o f pos t -ko lon ia l e benade r ings g rond geva t . V e ra l s ede r t d i e

- 80 -

i n s t e l l i ng van U i tkoms gebas e e rde O nde rw ys i s k r i t i e s e t eo r i e - geboue

op akademies e fondamen te gebou , o f ande r s om, en r aak d i e geb rek aan

s ameh ang opva l l end , a l l ê d i t i n d i e fondas i e . P a r t y fondas i e s i s s ó

u i t ge me e t da t d i t d i e l e e rde r op l e i om ‘n voo ra fbepaa lde ro l i n d i e

s ame lew ing t e ve rvu l , pa r ty om d i e s ame l ew ing t e ve r ande r .

P r agma t i e s e benade r ings vo rm d i e gange o f voe tpaad j i e s wa t s amehang

p robee r b r ing .

‘n G emeens kaps ku r r iku lu m s lu i t by h i e rd i e menge lmoes van fondas i e s

aan , o f kan s e l f s nuw es byvoeg . As d i e ekonomies e suks es van

s koo lve r l a t e r s d i e oogmerk i s , i s d i t be l ang r ik om s eke re keus es

bew us t e l i k i n ag t e nee m. I s d i e doe l van s koo l a lgemene opvoed ing o f

be roeps voo rbe re id ing , o f ‘ n kombinas i e? O f i s daa r nóg moon t l i khed e?

S t aan ‘n mens b inne d i e t r ad i s ione l e Wes te r s e kenn i s l ee r , pa s ‘n mens

d i t a an , o f ve rw erp mens d i t ? Word d i e ve r ande rde so s i a l e r o l van

k inde r s ge ïgno ree r deu r s koo l r eë l s t oe t e pas w a t d i t m ins t ens b inne

s koo lu re ons igbaa r maak , o f w ord d i t e rken en ve r r eken? I nd i en w e l ,

hoe ve r r eken mens d i t ? Word d i e i nd iw idu a s ba s i e s e eenhe id van d i e

s ame lew ing ges i en en d i e i nd iw idue l e l e e rde r s e behoe f t e s en

t oeko ms t ige s uks es gevo lg l ik a s p r imêre oogmerk? Of i s d i e

s ame lew ing /ge me ens kap d i e ba s i e s e eenhe id w aa r s onde r d i e i nd iw idu

n i e w e rk l ik t o t u i t i ng kan kom n ie , en moe t omv a t t end e s o s i a l e

on tw ikke l ing d i e p r imêre oogmerk w ees? O f kan d i e “ pake t t e” van

ind iw idue l e – en geme ens kaps be l ange ande r s s aamges t e l w ord?

S ameh angende en in t e l l ek tuee l bev red igende an tw oorde , w a t boonop

d i e he l e gemeens kap s e i n s t emmi ng k r y, i s n i e ‘ n w aa r s kyn l ike u i t koms

n i e . D ié soo r t e end rag t ighe id kan da lk d i e s t r ew e van ‘n s end ings t a s i e

w ees . D i t i mp l i s ee r eg t e r sovee l dw ang (ove r t o f kove r t ) da t d i t n i e

s l egs onbe re ikbaa r i s n i e , maa r ook onw ens l ik .

O m in h i e rd i e p roe f s k r i f d i e opva t t i ngs onde r d i e skoo l s e fondamen t t e

onde r s oek , i s nog tans noods aak l ik . Ande r s kan ‘n mens ‘n

gemeens kaps ku r r iku lu m voo r s t e l wa t t egn ie s s in maak o f i n t e l l ek tue e l

- 81 -

s ameh angend i s , ma a r n i e i n s l ag v ind n i e , o f n i e d i e p rob le me w aa rop

d i t mik he lp op lo s n i e .

In d i e vo lgende hoo f s tuk word d i e man i e r e w aa rop d i e g rond l iggende

benade r ings van h i e rd i e hoo f s tuk in d i e ku r r iku lu m ve rges t a l t ,

onde r s oek . G es amen t l i k vo rm d i e tw ee hoo f s tukke d i e

ku r r iku lu mteo r e t i e s e r aamw erk v i r d i e he l e s tud i e .

- 82 -

- 83 -

Hoofstuk 4: Kurrikulumteorie bo die

skoolfondament

Teen die agtergrond van

Kurrikulum as studie-onderwerp

Reikwydte van die begripAspekte in literatuur weergegeeAspekte vereenvoudig vir dié studie

Formele kurrikulumInformele kurrikulumVerskuilde kurrikulumWeggelate kurrikulum

KurrikulumvormingProsesse van kurrikulumvormingVlakke van kurrikulumvorming

Benaderings tot kurrikulum

Weergegee in sinoptiese literatuurDie rasionaal van onderwys

Verskillende doele met onderwys; teenstellend maar aanvullendOm status quo te handhaafVoorberei vir onvermydelike toekomsOm die werklikheid te transformeer

Fokus van onderwysLeerder as draer van kennisLeerder as toekomstige werkerLeerder as lid van die samelewingLeerder as ontluikende mens

In samehang met internasionale voorbeelde

NederlandFinlandKubaMondragon (Baskiese) onderwys in Spanje

Binne die raamwerk van Suid-Afrikaanse onderwys:

Historiese oorsigSuid-Afrikaanse onderwys en opleiding tans

Integrasie van onderwys en opleidingFormele skoolkurrikulumHaakplekke in die formele kurrikulumGevolgtrekking rakende formele kurrikulumBeroepsgerigte opleiding in Suid-Afrika

Samevatting

Hoofstuk 4 Kurrikulumteorie bo die skool fondamentIn d i e vo r ige hoo fs tuk i s gekyk na d i e f i l o s o f i e s e g ronds l ae w aa rop

ku r r iku lum, ru s . As bes k ryw ing daa rvoo r i s ku r r iku lumteo r i e onde r

d i e s koo l fondamen t geneem. I n h i e rd i e hoo fs tuk w ord gek yk hoe

d i é denke ges t a l t e k ry i n ve r s k i l l ende s i en ings oo r d i e doe l , i nhoud

en me tod e van s koo lgebas ee rde l ee r . D i t word ku r r iku lu mteo r i e bo

d i e s koo l fondamen t genoem. O mda t d i e hoo fs tuk ba i e l yw ig i s , i s

‘ n v loe id i ag ra m t e r oo r s ig i nges lu i t .

4 .1 Ku rr ik u lum as s tu d ie - on d erw erp

4 .1 .1 R e ikw yd te en on tw ik k e l in g van d ie b egr ip ku rr ik u lu m

D ie vo lgende pa rag raa f oo rv l eue l me t pa r ag raa f 3 .3 omd a t s eke re

van d i e s e l fde i n l i g t i ng , me t ‘ n ande r doe l , t e r s p r ake kom. D ie

beg r ip ku r r iku lu m kan me t ve r s k i l l ende r e ikw yd t e aangew end w ord .

Wannee r ‘n a fge l e ide beg r ip , s oos gemeens kaps ku r r iku lum, geb ru ik

word , moe t d i e bedoe lde r e ikw yd te aangedu i en gemot iv ee r w ord .

H ie r w ord vanu i t ‘ n enke lvoud ige oms kr yw i ng gew erk , w a t

me t t e r t yd gep rob le ma t i s ee r en u i tgeb re i word . U i t e inde l ik word

d i e s i r ke l vo l too i me t d i e s e l fde enke lvoud ige s t e l l i ng , maa r dan

me t ‘n ryke r be t eken i s a s d i e aanvank l ike i nd ruk . D ie s t e l l i ng i s :

Kur r i ku lum i s d i t wa t s koo l m ens l e e r .

S ede r t opvoed ing bu i t e d i e ge s in ge fo rma l i s ee r i s ( s oos sko le en

i n i s i a s i ep rak t yke ) , word naged ink oo r d i e i nhoud daa rvan . M aa r

P e t ru s Ramus , 16 e e eus e p ro fe ss o r i n G enéve , was ee r s t e om

ku r r iku lum as bep lande inhoud me t d i e oog op ‘n ge fo rmu lee rde

doe l , s aam t e s t e l (D o l l , 2008 :190 ) . Tans , u i t d i e vee lvoud van

pe r s pek t i ew e v loe i min oo reens t emmi ng oo r de f in i s i e en kons ep te ,

en d i e t e rm i s on tw ykend van aa rd (V an den Akke r , 2003 :v i i ) . ‘ n

M ylp aa l v i r s ko l e i s 1932 , t oe d i e Soc ie t y f o r Cur r i cu lum S tudy i n

d i e V SA on t s t aan , en d i e onde rw ys ko l l ege van d i e Un ive r s i t e i t van

Co lumbi a i n d i e s e l fde j a a r ‘ n D epa r t e men t van K ur r iku lums tud ie s

onde r l e id ing van Bobb i t en Cha r t e r s ve s t i g (O rns t e in en Hunk ins ,

2009 :213 -214 ) .

- 84 -

Ralph Tyle r he t gedu rende d i e 1940 ’ s op ‘n panee l ged i en om d i e

A mer ikaans e ku r r iku lu m t e onde r s oek . D aa rna he t h y in 1949 ‘n

boek ie van minde r a s 100 b l ads ye u i tgegee , ge t i t e ld Pr inc ip l e s o f

Cur r i cu lum and Ins t r uc t ion .

D i t spes i f i s ee r d i t wa t s koo l mens l e e r a s opvoedkund ige

doe l s t e l l i ngs en e rva r ings w a t bep l an , geo rgan i s ee r en geëva luee r

word . Ta l l e ge l ee rdes he t i n tu s s en op d i e “ Tyle r - r as ionaa l ”

voo r tgebou , ve r f yn ings aangeb r ing , nuw e pe r s pek t i ew e gegee en d i t

ook geopponee r . O mda t e lke f i l o s o f i e s e r i g t i ng imp l ikas i e s v i r d i e

t eo r i e en p r ak t yk van onde rw ys he t , i s ku r r iku lu ms tud ie s i n d i e

midde l van ‘n r eus e onde rw ys w eb w a t deu r en ige bew eg ing e lde r s

i n d i e w eb be ïnv loed word (V an den Akke r , 2003 :xx ) . D i t wa t

s koo l mens l e e r w o rd dus bepaa l deu r ande r w e tens kappe s e

opva t t i ngs oo r w a t en hoe ge l ee r moe t w ord .

D aa rom bes kou Te rw e l , Vo lman en Wardekke r (2003 :141 )

ku r r iku lum as ‘n s l agve ld t u s s en p rog re s s i ew e en r eg re s s i ew e

denke . A g te r oëns k yn l i k ob j ek t i ew e kons ep te s oos s e l f r egu le r ing

en ou tonome l ee r l ê g roo t po l i t i eke en i deo log ie s e t e ens t r yd i ghede .

M e t i nagneming van kogn i t i ew e w e tens kappe , s os i a l e s i e lkunde en

in l i g t i ngs - en kommu n ikas i e t egno log ie , w i l be l e idmake r s s tuden te

v i r hu l l e r o l l e i n ‘n t oeko ms t ige w êre ld voo rbe re i (Te rw e l e t a l ,

2003 :141 ) . V e re i s t e s van d i e na - s koo l s e wê re ld word dee l van wat

s koo l m ens l e e r .

P r a t t be s kou ku r r iku lu m as voo rges k rew e l ee r inhoud as hy s t e l

( 1994 :v ) da t r egve rd ig ing v i r s koo l i n ku r r iku lum; d i t wa t op s koo l

ge l ee r wor d , l ê . M e t e rkenn ing aan d i e ro l van ind iw idue l e

onde rw ys e r s , hou h y vo l da t doe l t r e f f ende onde rw ys gaan oo r

bep lann ing van l ee r inhoud en l ee r ak t iw i t e i t e – d i e t e r r e in van

ku r r iku lums tud ie s (P ra t t , 1994 :v -v i ) , vo lgens d i e Tyle r - r a s ionaa l .

H y haa l Cas w e l l en Campbe l l a an , w a t ku r r iku lu m r eeds i n 1935

oms kr yf a s a l l e s wa t onde r d i e skoo l s e l e id ing ge l ee r w ord , maa r

v ind d i t t e w yd , aanges i en hy fokus op d i e l e e r inhoud w a t

- 85 -

ges e l ek t ee r w ord (P ra t t , 1994 :5 ) . Wa t s koo l m ens l e e r f okus v i r

hom dus u i t d ruk l ik op voo rges k rew e inhoud .

S mi th en Lova t ( 2004 :18 - 19 ) – soos i n pa r ag raa f 4 .2 .2 .1 genoe m,

kompl i s ee r d i e ku r r iku lumbegr ip deu r d i e r e s i e s baan - me ta foo r

u i t geb re id t e i n t e rp r e t ee r . K lem i s n i e ne t op d i e baan n i e , ma a r op

d i e dee lnemer . D i t wa t s koo l m ens l e e r ( s oos be s p reek in d i e

t eo re t i e s e r aa mw erk (pa r ag raa f 1 .4 ) en ku r r iku lu ms tud i e s a s

s tud i eve ld (pa r ag raa f 3 .3 ) w ord u i tgeb re i deu r “ w ie d i t l e e r ” t e

bek l emtoon . D ie l e e rde r i s n i e pa s s i ew e on tvange r n i e , ma a r

ak t i ew e dee lnemer en bes lu i t nemer .

M e ighan en Harbe r (2007 :78 ) b r ing p r ak tyke w a t ku l tuu r op ‘n

bepaa lde man ie r r ep rodus ee r t e r s p r ake , s oos da t me i s i e s kopp ie s

w as en s euns fo to s t a t e ma ak . O pva t t i ngs en geb ru ike w a t nê r ens

fo rmee l aangeb ied w ord n i e , maa r w e l t o t d i e l e e rde r s e

w e rk l ikhe id s bee ld b yd ra , i s dee l van d i t wa t s koo l m ens l e e r .

I n hoo fs tuk 3 (pa r ag raa f 3 .2 ) i s Do l l s e k r i t i ek op T yl e r s e

ku r r iku lumd enke u i t eenges i t . H y bes kou d i t a s r eduks ion i s t i e s , en

onde rhew ig aan d i e N ew ton iaans e w êre ldbee ld van ‘n l i neê r e

ve rband tu s s en oo r s ake en gevo lge . H y ve rw erp d i t t en guns t e van

‘n r yk e r ku r r iku lu m, wa t d i e w ins t e van kompleks i t e i t s t eo r i e i n ag

neem (D o l l , 2008 : 200 ) . D i t be t eken eg t e r n i e da t onde rw ys to t ‘ n

ge luks pakk ie ve r ande r word w aa r k inde r s , kenn i s en l e e r e rva r ings

i ngegoo i word , en ‘n mens maa r kyk w a t kom u i t n i e ; d i t i s s l egs

d i e enke lvoud ige ve rbande w a t ve rw erp w ord . D i t s l u i t a an b y V an

den A kke r s e s i en ing van ku r r iku lum as ‘n sp innew eb .

“K ur r iku lum” s oos i n h i e rd i e s tud i e geb ru ik , i s dus a l l e

skoo lve rw an te l e e r e rva r ings , ongeag o f d i t bep l an i s , t e boek ges t e l

i s , o f by onde rw ys ow erhede s e bep lann ing aans lu i t .

- 86 -

4 .1 .2 As p ek te van ku rr ik u lu m soos in d i e l i t era tu u r w eergegee

Bepe rk t e beg r ippe w a t s oms u i t r u i l baa r me t ku r r iku lu m geb ru ik

word , i s vaks i l l abus , vakku r r iku lu m, ku r r iku lumra amw erk ,

s i nops i s , b r eë ku r r iku lum en l ee rp rog ra mme . S oos u i t d i e

be s p rek ing in 4 .2 .1 b lyk , i s d i t n i e s inomi eme n i e ; e lke t e r m be l ig

‘n a s pek van ku r r iku lu m (Ca r l , 2002 :34 -42 ) .

Orns t e in en H unk ins (2009 :14 ) du i bep l ann ing , imp l emen t e r ing en

eva lue r ing ( a s pek te van d i e Tyle r - r a s ionaa l ) , a s ook d i e i deo log ie s e

onde rbou en bes tuu r s imp l ikas i e s a s dome ine van ku r r iku lu ms tud ie s

aan . D aa ru i t v loe i vo lgens hu l l e s ew e t i pe s ku r r iku lum, naaml ik

d i e aanbevo le - , ge s k rew e - , onde rw ys de - , onde r s t eunde - ,

gea s s e ss ee rde , ge l ee rde – en ve r s ku i lde ku r r iku lum, t e rw yl d i e

bep l ande – en onbep lande ku r r iku lu m ‘n ande r onde r s ke id i s

(O rns t e in en H unk ins , 2009 :14 -18 ) .

E i s ne r ( 2005 :8 ) ve rw ys na d i e nu l -ku r r iku lum. Weens onkunde o f

onbeg r ip w ord bepaa lde d i s s ip l i ne s gemarg ina l i s ee r o f s e l f s

w egge laa t . S o vo rm ‘n ku r r iku lu m w aa rvan d i e u i t s lu i t i ngs mee r

bedu idend a s d i e i n s lu i t i ngs i s . D i t gebeu r onde r ande re me t kuns

( s y e i e s pes i a l i s ve ld ) (E i s ne r , 2005 :8 ) .

Wi l s on iden t i f i s ee r 11 ku r r iku lums oor t e . S y voeg d i e med i a ,

ge s inne s e e i e w aa rdes , s ame l ew ings t ruk tu re , men ings van

inv loed r yk es , en d i e i n t e rne t by d i e genoemdes (Wi l s on , 2005 ) .

D ie beg in s e l da t d i e ku r r iku lu m ve r s k i l na aan l e id ing van d i e

aanb iede r en on tvange r be t rokke , w ord deu r V an den A kke r

(2003 :3 ) be s p reek en in t abe l 4 . 1 w ee rgegee .

- 87 -

Tab e l 4 .1 : Ku rr ik u lum soos b ep aa l d eu r in terp re tas i e , vo lgen s

Van d en Ak k er , 2003 :3 .

BED OEL Id eaa l V is i e ( r as ionaa l o f

ba s i e s e f i l o s o f i e

onde r l i ggend aan ' n

ku r r iku lum)

Form ee l /Ges k

rew e

Bedoe l ings s oos

ges pes i f i s ee r i n

ku r r iku lu mdokumen te

en /o f ma t e r i aa l

GEïMPLE -

MEN TEER

Vo lgen s

op vat t in g

Onderw ys e r s s e

i n t e rp r e t a s i e s en

aanb ied ingOp eras ion ee l Ein t l i k e p ros e s van l ee r

( ook : ku r r iku lu m- in -

aks i e )

BER EI K Vo lgen s

ervar in g

Lee re rva r ings soos i n

d i e l e e rde r s s e opva t t i ng

Geleer Res u l t e r ende

l ee ru i tko ms te van

l ee rde r s

4 .1 .3 Her in terp re tas i e van as p ek te van ku rr ik u lu m

4.1.3.1 Form uler in g van h er in terp re teerd e as p ek te

In pa r ag raa f 4 .2 .1 i s ku r r iku lum r eeds op d i e b r eeds t e a s a l l e s wa t

s koo l m ens l e e r g ede f in i ee r . D ie ne ig ing om t e lkens nog ‘n

onbenoemde a s pek van d i e t o t a l e s koo l - l ee r e rva r ing t e benoem, kan

l e i t o t ‘ n one ind ige l ys van ku r r iku lums oor t e . M e t so ‘n l ang lys

ku r r iku lums oor t e w ord d i t ‘ n onbegonne t aak om e lk i n t e rme van

d i e gemeens kap t e onde r s oek . D aa rom word d i t he r in t e rp r e t e e r , om

v i e r du ide l ike en onde r s ke iba re a s pek te na vo re t e b r ing . D ie

- 88 -

fo rme le ku r r iku lu m i s s aamg eva t i n dokumen te , d i e i n fo rme le i s d i t

w a t van onde rw ys e r s en po r tuu rma a t s ge l ee r w ord , maa r noo i t i n

dokumen te opgenee m w ord n i e , t e rw yl d i e ve r s ku i lde ku r r iku lum

amper ons igbaa r , maa r bew us t e l i k i n d i e onde rw ys s t ruk tuu r

i ngebou i s . D ie w egge la t e ku r r iku lu m i s ‘ n t e rm w a t v i r s i g s e l f

sp r eek . D ie a s pek te van ku r r iku lu m, w ord in f i guu r 4 .2 g r a f i e s

voo rges t e l .

Figu u r 4 .1 : A sp ek te van k u rr ik u lum

- 89 -

Formele Kurrikulum

Informele Kurrikulum

Verskuilde kurrikulum

Weggelate kurrikulum

4 .1 .3 .2 D ie f orm e le k u rr ik u lum

D ie fo rme le ku r r iku lu m s lu i t a l l e s i n w a t ge s ags d rae r s 8 b ep l an . I n

mee r bepe rk t e oms kr yw ings i s d i t kur r i ku lum . D i t i s d i é e l e men t e

w a t amp t e l ik en u i td ruk l ik d i e s koo lgebas ee rde l ee r e rva r ing i s .

D ie g ronds l ag daa rvan i s ku r r iku lu mdokumen t e , w a t deu r u i t gew er s

i n handboeke , en onde rw ys e r s i n l e s p l ane ge ïn t e rp r e t ee r word . D ie

handboeke w ord gekeu r , s oda t bep l anne r s kan toe s i en da t

handboeks k ryw er s se i n t e rp r e t a s i e s hu l l e goedkeu r ing w egdra .

Kon t ro l e oo r onde rw ys e r s s e i n t e rp r e t a s i e s i s mo e i l i ke r om t e

kon t ro l ee r . Tog w ord vo ldoen ing deu r ‘n h i ë r a rg i e s e s t e l s e l , w aa r

onde rw ys e r s gew oond i s om opd rag t e “ van bo” t e on tvang ,

bevo rde r . Eks t e rne eks amens d r a ook by.

D ie fo rme l e ku r r iku lu m i s d i e r aamw erk waa rb inne d i e gemeens kap

‘n e i e ku r r iku lum kan vo rm. S od ra ‘n mens daa rbu i t e bew eeg ,

ve r loo r ‘n mens d i e s e r t i f i s e r ings e f f ek . Daa r mag r edes w ees

hoekom mens e be r e id i s om d i t a f t e s t aan , maa r h i e rd i e s tud i e i s

ge r ig op ‘n gemeens kaps ku r r iku lum om ind iens neembaa rh e id t e

bevo rde r . D aa rvoo r i s s e r t i f i s e r ing noods aak l ik .

4 .1 .3 .3 D ie in form e le k u rr ik u lum

D ie in fo rme l e ku r r iku lum s lu i t a l l e s i n w a t k inde r s van mekaa r en

van onde rw ys e r s l e e r , maa r w a t mee r pe r s oon l ik bepaa l w ord . I n ‘n

ou to r i t ê r e skoo l kan ‘n onde rw ys e r me t ‘ n demokra t i e s e s ty l dee l

van d i e i n fo rme l e ku r r iku lum w ees , maa r i n ‘n s koo l w a t daa rop

inges t e l i s , dee l van d i e ve r s ku i lde ku r r iku lu m. I n een s koo l mag

d rankmis b ru ik ‘n gew oon te van ge marg ina l i s ee rde enke l inge w ees ,

maa r i n ‘n ande r ‘n voo rw aa rde t o t s os i a l e aanvaa rd ing . A s ‘n

l e e rde r d i e gew oon te i n ee r s genoe mde aan l ee r s a l d i t dee l van d i e

i n fo rme le ku r r iku lum w ees , maa r i n l a a s genoemde dee l van d i e

ve r s ku i lde ku r r iku lu m. D ie i n fo rme l e ku r r iku lum i s ook d i e

l e e r e rva r ings w a t n i e mand p robee r ve r s t eek n i e , ma a r w a t n i e dee l

van d i e fo rme le ku r r iku lu m i s n i e . V oorbee lde i s goe i e man i e r e o f 8 Die term is riskant, weens die ondemokratiese gevoelswaarde daarvan. Dit word nogtans gebruik, omdat niemand kan ontken dat gesagsverhoudings in die onderwys ongelyk is nie.

- 90 -

more le oo r tu ig ings . D i t kan s e l f s u i t d ruk l ik dee l van ‘n bepaa lde

skoo l s e ku r r iku lum w ees , byvoo rbe e ld d i e s koo l r eë l s ( i n sove r r e

d i t n i e s en t r aa l voo rges k ryf i s n i e ) , d i e skoo l s e v i s i e - en

mi s s i e s t e l l i ng , bu i t e muur s e ak t iw i t e i t e , d i e r e l a t i ew e be l ang van

ak t iw i t e i t e ( b yv oorbee ld s kaak t eenoo r rugb y) , p r e s t a s i e s w a t e rken

word , en ve l e mee r . O nbep lande l ee r e rva r ings i s dee l h i e rvan .

D aa r kan ‘n opva t t i ng w ees da t d i e on tvangde ku r r iku lu m, mins t ens

i deaa l ge s p roke , i den t i e s me t d i e fo rme le ku r r iku lu m moe t w ees ;

da t d i e i n fo rme le ku r r iku lu m ‘n p rob lee m i s . I nd i en k l a s p rak t yk

b loo t d i e u i t voe r ing van voo ra f bep l ande t ake w as , s ou d i t w aa r kon

w ees . I n w e rk l ikhe id word p l anne voo r tdu rend aangepas , s e l f s d i e

w a t ‘ n onde rw ys e r s e l f gema ak he t , sovee l t e mee r d i é w a t i n d i e

kan too r van ‘n ku r r iku lu magen t s kap gemaak i s . I n fo rme l e

ku r r iku lum i s ‘ n w es ens kenmerk van onde rw ys , en behoo r t so t e

w ees (S mi th en Lova t , 2003 :14 ) .

D ie i n fo rme le ku r r iku lum i s ook ve rs kans i n d i e geaa rdhede ,

houd ings en oo r tu ig ings van onde rw ys e r s , w a t me t t e r t yd ‘n t r ad i s i e

vo rm. D i t s e l ek t ee r s e l f s d i egene w a t v i r pos t e aans oek doen , o f

oue r s w a t be l angs t e l om hu l l e k inde r s daa r i n t e s k ryf . S o word d i t

voo r tges i t . Wie d i t w i l ve r ande r , moe t ee r s mens e s e houd ings en

oo r tu ig ings ve r ande r , w an t d i t on tw yk voo r s k r i f t e .

D i t i s be l ang r ik i n d i e gemeens kaps ku r r iku lum. D i t i s d i t wa t

s koo l m ens l e e r , w a t deu r d i e gemeens kap s e l f bepaa l word . D i t

kan ‘n e i e s oo r t i ge aa rd on tw ikke l , s onde r om me t d i e fo rme le

ku r r iku lum t e bo t s . A s i nd i ens nee mba a rhe id ‘n doe l i s , ve r e i s d i t

da t d i e geme ens kap doe lge r ig t e opvoed ings doe lw i t t e f o rmu lee r .

4 .1 .3 .4 D ie vers k u i ld e k u rr ik u lum

D ie ve rs ku i lde ku r r iku lum i s d i t w a t n i e u i t d ruk l ik aan l ee rde r s

ge l ee r w ord n i e , w aa rvan ook onde rw ys e r s onbew us mag w ees ,

maa r w a t s i s t emi es dee l van d i e bepaa lde onde rw ys in s t e l l i ng i s .

D i t s l u i t d i e f i s i e s e ops e t , t r ad i s i e , be s tuu r s t yl , ma a r ook

spes i f i eke j eug - en s ame lew ings ku l tuu r van d i e skoo l i n . P r a t t

- 91 -

bes kou d i e ve r s ku i lde ku r r iku lu m as ba i e moe i l i ke r om t e w ys ig a s

d i e ove r t e (P ra t t 1994 :29 ) . Bo i s a angedu i da t d i t me t f o rme le en

i n fo rme le ku r r iku lu m oo rv l eue l .

D i t i s a anvank l ik deu r opvoedkund iges i n d i e k r i t i e s e t r ad i s i e

ge ïden t i f i s ee r . I n 1983 he t G i roux en Pu rpe l ‘ n bunde l ops t e l l e

gepub l i s ee r w aa r in 20 akade mi c i d i e beg r ip u i t ve r s k i l l ende hoeke

bes kou . D ie t i t e l ve rk l aa r r eeds w a t i n d i é k r inge bedoe l w ord :

T he h idden cur r i cu lum and mor a l educa t ion D ecep t ion o r

D is cover y? G reene bes k r yf d i t a s d i e s ogenaamde deugde en

more l e w aa rdes w a t op s koo l oo rged ra word , en w a t maak da t s koo l

n i e d i e “ s os i a l e ge l yk mak e r” i s n i e , maa r ee rde r d i t w a t mens e i n

hu l l e pos i s i e “v r i e s ” (G reen , 1983 :2 -3 ) . V a l l ance noem d i t d i e

kenmerke van d i e onde rw ys s t e l s e l w a t n i e i n dokumen te be s k r yf

word n i e , maa r s i s t ema t i e s dee l van d i e opvoed ings e rva r ing i s , en

b r eedw eg a f s t em op sos i a l e behee r (V a l l anc e , 1983 :11 ) . D a t d i é

kenmerke ve r s ku i l i s , i s vo lgens haa r n i e ‘n onbep lande ve r loop

van s ake n i e , maa r ‘n ak t i ew e p ros e s w a t k inde r s t e en d i e e inde van

d i e 19e eeu v i r ‘ n onde rdan ige p l ek i n d i e kap i t a l i s t i e s e ,

ve r s t ede l ik t e s ame lew ing moes voo rbe re i (V a l l ance , 1983 :20 -22 ) .

D ie r edak teu r s be s kou d i e ve r s ku i lde ku r r iku lum as d i e i n s t rumen t

w a t k l a s onde r s ke ide en mags ve rhoud ings i n d i e s ame lew ing

ve r s kans en a s vans e l f s p r ekend l aa t voo r t l e e f (G i roux en P u rpe l ,

1983 : ix ) .

M e ighan en Harbe r (2007 :80 -83 ) ve rw ys ee rde r na spoke wa t l oop .

Dr i e “ s poke” i s d i é van d i e a rg i t ek t e en hu l l e opd raggew er s w a t

oo rs p ronk l ik d i e skoo lgeboue en k l a s ka mer s on tw erp he t , d i e van

sk r yw er s en ops t e l l e r s van s tud i e ma t e r i aa l w ie se voo roo rde l e en

oo r tu ig ings i n d i e ma te r i aa l t e s i en i s , en d i e van d i e voo roue r s i n

w ie se geves t i gde bane van t aa l en denke ons bew eeg . I n B r i t t an j e ,

me t ‘ n ge s k i eden i s van a rbe id s pann ing , word d i e s e l fde spann ings

t u s s en bes tuu r (onde rw ys e r s ) en a rbe id (k inde r s ) i n s ko le w ee rgee .

‘ n A nde r ve rdu ide l ik ing i s da t skoo l d i e w ee rmag v i r k inde r s i s .

- 92 -

Uni fo r ms , voo rkoms reë l s en ge r eë lde ve r ande r ing van ak t iw i t e i t

( e lke kee r a s d i e k lok lu i ) i s a l l e s man ie r e om behee r u i t t e oe f en .

D ie p rominen te B r i t s e s os i a l e w e tens kap l ike en s i e lkund ige , H a l l a

Be lo f f , w ord aangehaa l da t d i t nu t t i g kon w ees t oe kanonvoe r

g roo tgema ak i s , o f i ndus t r i ë l e voe r o f kan too rvoe r , maa r n i e i n

vandag s e t yd w a t mee r k r ea t iw i t e i t benod ig n i e (M e ighan en

H arbe r , 2007 :80 -83 ) .

Hu l l e be s kou r eaks i e s op ve r s ku i lde ku r r iku lum as mees t a l

nega t i e f . M ens kan d i t i gno ree r , pes s imi s t i e s o f f a t a l i s t i e s aanvaa r

da t d i e he l e s ame lew ing s aamw erk om mens e onde rdan ig t e hou , o f

p robee r om nega t i ew e a s pek te u i t t e s kake l deu r d i t r eg t e be s tuu r

(M e ighan en Harbe r , 2007 :87 ) . D ie de rde moon t l i khe id i s om t e

aanvaa r da t daa r pos i t i ew e a s pek te aan ve rbonde i s .

Orns t e in en H unk ins (2009 :17 -18 ) han tee r d i e ve r s ku i lde

ku r r iku lum s aam me t d i e bep l ande en onbep lande ku r r iku lu m. V i r

hu l l e i s d i t n i e enke lvoud ig n i e . M aa t s en d i e i nv loed van d i e

po r tuu rg roep i s ‘ n be l ang r ike a s pek , w aa roo r onde rw ys ow erhed e

min behee r he t . D ie onde rw ys e r s e e i e mikpun te i s ook ‘n s t e rk

e l emen t daa rvan . ‘ n O nde rw ys e r s e oo rd rew e k l e m op pun te , d r a

d i e boods kap da t ko r r ek t e an tw oorde be l ang r ike r a s kenn i s i s , en

kon fo rmerende ged rag be l ang r ike r a s s e l f s t and ige denke . D a t

w e rke r s goed ( l ee s : gehoo r s aam) mo e t w ees , w ord a s doe l van d i e

ve r s ku i lde ku r r iku lu m bes kou (O rns t e in en Hunk ins , 2009 :17 -18 ) .

Hu l l e be s k ryw ing s t em oo reen me t d i t w a t i n h i e rd i e s tud i e d i e

i n fo rme le ku r r iku lu m genoe m w ord .

Wi l s on bes kou d i e boods kappe van d i e ve r s ku i lde ku r r iku lu m as

be ide pos i t i e f en nega t i e f . D i t i s wa t k inde r s l e e r deu r

skoo lo rgan i s a s i e , k l a s kamerp rak t yk , en d i e op t r ede van

onde rw ys e r s en skoo lad min i s t r a t eu r s (Wi l s on , 2005 ) .

Of d i e ve r s ku i lde ku r r iku lu m pos i t i e f o f nega t i e f i s , hang vo lgens

S mi th en Lova t , ( 2003 :37 -38 ) van d i e pe r s oon a f w a t d i t be s k ryf .

D i t w ord d i e be s t e va s gevang in d i e geb ru ike , r eë l s , ve rhoud ings en

- 93 -

r i t ue l e w a t k inde r s i n s koo l tyd e rvaa r (S mi th en Lova t , 2003 :35 ) .

Vo lgens hu l l e moe t d i e ve r s ku i lde ku r r iku lum na vo re geb r ing en

open l ik be s p reek w ord . Hu l l e tw yf e l o f i emand oo i t sou poog om

w is kunde en w e tens kap van me i s i e s t e w ee rhou , o f ge s k ik t e s ko l ing

v i r be s tuu r s pos t e van k inde r s u i t d i e w e rke r s k l a s , o f da t

onde rw ys e r s beg in s koo lhou me t d i e doe l om mag oo r k inde r s u i t t e

oe f en . D i t i s hoe d i t u i t gew erk he t w eens bew us s yns ve r s ad ig ing

( ‘n denkkons t ruk o f i deo log ie wa t na ob j ek t i ew e w aa rhe id voe l ) , en

a l t yd in d i e guns van dominan t e k l a s s e i n d i e s ame l ew ing (S mi th en

Lova t , 2003 :37 -38 ) .

Hu l l e ve rw ys ook na kenn i s me t hoë s t a tu s . D i t i s hoo fs aak l ik

w is kundeve rw an te - en t egn ie s e kenn i s , be l ang r ik i n d i e

kap i t a l i s t i e s e ekonomie . Wie d i t he t , he t mag en vo rm d i e e l i t e .

Wie d i t n i e he t n i e , i s onde rges k ik (S mi th en Lova t , 2003 :69 - 70 ) .

D ie S u id -A f r ikaans e Her s i ene N as iona l e Kur r iku lu mverk l a r ing

r eagee r pos i t i e f ( vanu i t s y e i e , ba i e u i t ge s p roke so s i aa l - po l i t i ek e

agenda ) , deu r ‘n pa r ag raa f a f t e s t aan aan e lk van d i e onde rw ys e r

en l ee rde r w a t i n voo ru i t s ig ge s t e l w ord . D ie k r i t i e s e - en

on tw ikke l ings u i tkoms te i s pog ings om d i e w aa rdes w a t nages t r ee f

word deu r d i e t o t a l e onde rw ys ops e t , maa r n i e i n vak - o f

l e e r a r ea t e r me vas geva t kan w ord n i e , t e oms kr yf (D epa r t emen t van

Onde rw ys , 2002 :1 -3 ) .

O m d ie ve r s ku i lde ku r r iku lum openbaa r t e maak en doe lge r ig

daa raan t e w e rk , i s w aa r s k yn l ik een van d i e doe l t r e f f ends t e man ie r e

om d i e i nd i ens neembaa rhe id van s koo lve r l a t e r s t e ve rhoog . M e t

d i e be s p rek ing van onde rhoude s a l d i t vo l l ed ige r u i t e enges i t kan

word , maa r ‘n aan t a l voo r lop ige opmerk ings i s h i e r vanpas :

• Ind i ens neemb aa rhe id a s r i g s noe r i n d i e onde r s oek i s n i e

i deo log ie s neu t r aa l n i e . D i t hande l me t i n s t rumen te l e a s pek te

van onde rw ys , hoew e l u i t s lu i t ende in s t rumen ta l i s me n i e

aangehang word n i e . D a t s koo lgaan op sow e l opvoed ing a s ‘n

- 94 -

aanw endba re kw a l i f i ka s i e a f s t em, i s dus ‘n dee l van d i e

ve r s ku i lde ku r r iku lum w a t openbaa r gemaak moe t word .

• ‘n Ku l tuu r van ha rde w erk i s bevo rde r l i k v i r i nd i ens na me , o f

en ige vo rm van s uks es . ‘ n S koo l waa r ha rde w erk to t a an d i e

e inde van d i e s koo ldag en vo l too ide hu i s w erkopdrag te dee l van

d i e ve r s ku i lde ku r r iku lu m i s , r u s l e e rde r s be t e r t oe v i r s uks es .

O m d i t a s dee l van ‘n s o s i a l e behee rp ro j ek t e be s t empe l , w ord

h i e r ve rw erp . D ie soo r t opd rag t e en d i e man ie r w aa rop d i t

geëva luee r w ord mag da lk op s o s i a l e behee r mik , maa r d i t i s

moe i l i k om aan ‘n s ame lew ings ops e t t e d ink w aa r ha rde w erk

n i e ‘n deug i s n i e .

• In d i e ve r ande rde be roeps omgew ing i s i n i s i a t i e f en

ve r an tw oordbaa rhe id voo rde l ig . ‘ n V e r s ku i lde ku r r iku lum w a t

d i t a an moed ig i s voo rde l ig .

• ‘n V e r s ku i lde ku r r iku lum w aaa rvo lgens s eke re s oo r t e w e rk

(w i tboo rd j i ew erk ) a s me e rde rw aa rd ig ge r eken word , benadee l

i nd i ens nee mba a rhe id . D i t kan po tens i ee l hoogs s uks es vo l l e

amb ags lu i , on t moed ig om d i é op l e id ing aan t e pak . D ie

ekonomie kan ook n i e a l l e l e e rde r s a s w i tboo rd j i ew erke r s

akkommo dee r n i e . D ie ge lykw aa rd ighe id van w erk i s ‘ n me e r

bemag t ig ende kons ep om in d i e ve r s ku i lde ku r r iku lu m in t e

d r a , a s om a lma l v i r w i tboo rd j i ebe roepe voo r t e be r e i , en

daa r mee t e kenne t e gee da t a l l e s ande r s ‘n tw eede p r ys i s .

4 .1 .3 .5 D ie w egge la te ku rr ik u lu m

In 4 .4 .2 i s na E i s ne r ( 2005 :8 ) s e be s k r yw ing van d i e nu l -

ku r r iku lum ve rw ys . H y he t ve r a l na kuns ve rw an te a s pek te ve rw ys ,

w a t a s onbe l ang r ik v i r d i e a lge mene ku r r iku lum bes kou word . D ie

w eg la t i ngs w ord vo lgens hom mee r bedu idend as d i e i n s lu i t i ngs .

V e rw ys ende na i nd i ens neembaa rhe id , ge ld d i e s e l fde . I n oo rw eg ing

van ‘n geme ens kaps ku r r iku lum, ve r a l me t d i e oog op

ind i ens neembaa rhe id , moe t oo rw eeg w ord w a t t e r vaa rd ighede

noods aak l ik i s , maa r n i e op s koo l aange l ee r word n i e . D an moe t

man ie r e gev ind word om d i t i n t e s lu i t . Tyd i s bepe rk , en a l l e s w a t

- 95 -

w aardevo l i s , kan n i e dee l van d i e ku r r iku lum w ees n i e . D ie

w egge la t e ku r r iku lum moe t dus sku i f , en ‘n mens moe t be s lu i t w a t

voo r t aan w egge laa t moe t w ord .

4 .2 Ku rr ik u lum vorm in g

4 .2 .1 D ie p ros ess e van k u rr ik u lum vorm in g

Kur r i ku lum vor m ing a s t e rm i s spes i f i ek ge fo rmu lee r om a l d i e

p ros e s s e van ku r r iku lumon tw ikk e l ing , - on tw erp en –aanpas s ing op

a l d i e v l akke in een beg r ip s aam t e va t . D ie s tud i e fokus op

ku r r iku lumb es lu i t e w a t op skoo lv l ak geneem kan w ord , en bes kou

d i t a s ne t s o be l angw ekkend a s sen t r a l e ku r r iku lu mbes lu i t e . ‘ n

Oor s ig oo r d i e hee r s ende t eo r i e t oon da t me es t e be s k ryw ings v i r

Aok i s e k r i t i ek (2005 :362 - 363 ) va tbaa r i s . H y bew eee r da t d i t

voo rkom o f ‘n onde rw ys e r s e t a ak b loo t i s om ku r r iku lum, w a t deu r

ande r on tw ikke l i s , akku raa t t e r ep rodus ee r . D i t skep ook ‘n

ve rw ag t ing van eende r s he id . D ie ge l ee fde s i t ua s i e i n d i e k l a s ka mer

i s ande r s , en on tw ikke l ing en i n t e rp r e t e r ing i s ‘ n vee l mee r

ve rw ee fde p ros e s (A ok i , 2005 :362 -363 ) .

Tyle r he t d i e akade mi es e ges p rek v i r de r t i g j a a r bepaa l . S e l f s na

s y denke u i tgedaag w ord , i s d i t so goed geves t ig da t d i t ( bu i t e

r ad ika l e k r inge ) s t eeds oo rhee r s (K re ide r , 2009 ) . H y benade r

ku r r iku lumon tw ikke l ing deduk t i e f . Lee r l i nge , d i e G emeens kap en

V akke w ord bes kou a s b ronne , w aa ru i t t en t a t i ew e doe l s t e l l i ngs

a fge l e i w ord . D i t w ord deu r be s kou ings oo r opvoed ing en

onde rw ys ge f i l t e r , w a t l e i t o t spes i f i eke l ee rdoe lw i t t e . D i t be t eken

l ee r e rva r ings word ges e l ek t ee r , geo rgan i s ee r , r i g t i ng gegee en

geëva luee r (Ca r l , 2002 :95 -96 ) .

Ca r l ( 2002 :40 -44 ) be s k ryf Kur r i ku lum on tw ikke l ing a s ‘ n

voo r tgaande p ros es w aa r in s t r uk tuu r en s i s t e ma t i e s e bep lann ing van

ka rd ina l e be l ang i s , hoew e l seke re onbep lande a s pek te ook na vo re

kan kom (Ca r l , 2002 :40 - 44 ) H ew i t t ( 2006 :260 -261 ) maak ‘n

onde r s ke id t u s s en on tw ikke l ing en aanpas s ing van ku r r iku lu m.

Ee r s genoemd e i s vo lgens hom ops t e l van ku r r iku lumdoku me n te ,

- 96 -

on tw ikke l ing en pub l ika s i e van handboeke , en he rop le id ing van

onde rw ys e r s . A anpas s ing i s w annee r bes t aande ma te r i aa l v i r d i e

spes i f i eke kon teks aangepas w ord . H y bes kou d i t eg t e r n i e a s

w a te rd ig t e eenhede n i e (H ew i t t , 2006 :260 - 261 ) . On tw ikke l ing

bes t aan vo lgens hom u i t kons ep tua l i s e r ing van doe l , on tw erp van ‘n

p ro to t ipe wa t i n enke l e k l a s s e ge toe t s word om t e s i en o f d i t a an

d i e kons ep ges t a l t e gee , he r s i en ing , ve ld toe t s ing me t e f f ens w ye r

b loo t s t e l l i ng , he r s i en ing , ge ld ighe id s toe t s ing en kon teks tue l e

ana l i s e , en dan v rys t e l l i ng a s “ d i e nuw e ku r r iku lum. ”

G e ld ighe id s toe t s ing v r a o f d i e me todes w a t d i e ku r r iku lum aanw end

d i t be r e ik w a t i n voo ru i t s ig ge s t e l i s , t e rw yl kon teks tue l e ana l i s e

v r a wa t gebeu r a s d i t t oegepas w ord onde r oms tand igh ede w a t n i e

mee r onde r d i r ek t e l e id ing van d i e on tw erpe r s s t aan n i e (H ew i t t ,

2006 :265 -269 ) .

Le t s che r t en K es s e l s ( 2003 :157 - 176 ) be s p reek s o s i a l e en po l i t i eke

f ak to r e i n d i e p ros e s van ku r r iku lu mverand e r ing . H u l l e maak d i e

onde r s ke id t u s s en in t e rne en eks t e rne bes t end ighe id . I n t e rn w ord

d i t be r e ik w annee r d i e dokumen t s e l f s ameh angend en deeg l ik

beg rond i s . Eks t e rn word d i t be r e ik w annee r daa r a lge mene

aanvaa rd ing voo r ve rk r y w ord , omda t d i egene w a t daa rme e moe t

hande l ( onde rw ys e r s , oue r s , s t uden te ) d i t a anvaa r en pos i t i e f

daa r aan meew erk . Hu l l e be s kou d i t a s so s i a l e – en po l i t i ek e

i ngen ieu r s w erk , en suks es hang van onde rhande l ings vaa rd igh ede a f

(Le t s che r t en K es s e l s , 2003 :157 ) . H u l l e i s k r i t i e s op d i e

s i s t e ma t i e s e benade r ing wa t opvoedkund ige kw es s i e s t egn ie s en i n

i s o l a s i e benade r (Le t s che r t en K ess e l s , 2003 :173 -174 ) , ‘ n p ro s es

w a t u i t l oop op “ in t e rne bes t end ighe id , ” maa r d i e eks t e rne u i t d i e

oog ve r loo r (Le t s che r t en K ess e l s , 2003 :157 ) . H u l l e bep l e i t e e rde r

‘ n “ in -ve rhoud ing - t r ee - benade r ing” ( r e la t iona l appr oach ) . D i t

behe l s da t ku r r iku lum on tw ikke l word vo lgens d i e p r ak tyk van

p ro j ekbes tuu r : ‘ n D u ide l ike doe l word ges t e l , en ‘n t yd row ende

p ros e s van r aadp leg ing en ges p rek w ord aangepak . D i t daag

be l anghebbendes u i t om van d i e on tw erp en imp l emen te r ing dee l t e

- 97 -

word , en daa rdeu r hu l l e pe r s eps i e s van d i e hoo fdoe l openbaa r t e

maak . D aa rdeu r kan kons ens us be r e ik w ord , en i nd i en d i e p ros e s

me t vaa rd ighe id han tee r w ord , kan d i t u i t l oop op ‘n ku r r iku lum me t

eks t e rne bes t end ighe id (Le t s che r t en K es s e l s , 2003 :170 -171 ) .

P ro to t ipe r ing i s ‘ n vo rm van ku r r iku lu mon tw ikk e l ing w a t aan

on tw ikke l ings navo r s ing ve rw an t i s (K u ipe r , N ieveen en V is s che r -

Voe r man 2003 :184 ) , me t d i e r a s ionaa l om t e voo rkom da t on tw erp

en imp le me n te r ing lo ss t aande p ros e ss e w ord . ‘ n P ro to t ipe word

on tw ikke l , ge toe t s en ó f ag t e rge l aa t om gevo lg l ike i n s ig t e i n ‘n

nuw e p ro to t ipe aan t e w end , ó f a s ba s i s geneem en ve rbe t e r

(K u ipe r , N ieveen en V is s che r -V oe rman , 2003 :183 ) . D ie O pe

Un ive r s i t e i t en d i e Un ive r s i t e i t van Tw en te (be ide i n N ede r l and ) s e

ku r r iku lumd epa r t e me n t e , he t ve r s ke i e r ekenaa rpake t t e v i r

ku r r iku lumon tw erp s aamges t e l . D i t du i ‘ n voo ru i tbep l ande roe t e

aan , w a t bep l anne r s l e i om d i e nod ige l ee r inhoud , eva lue r ing en

ve rw ys ings na ande r b ronne in t e s lu i t . S o w ord p ro to t ipe s ge s kep

w a t d i e on tw ikke l aa r t o t bev red ig ing kan aanhou ve r f yn en

ma te r i aa l v i r d i e mik ro (k l a s kamer ) - v l ak on tw ikke l . I n p r ak t yk

word d i t deu r hoë r v l ak bep lanne r s geb ru ik v i r voo rbee ld l e s s e en

handboeke (K u ipe r , N ieveen en V is s che r - Voe rman , 2003 :192 ) . D ié

pake t t e i s nu t t i g v i r t egn ie s e a s pek te , ma a r s o s i aa l - po l i t i eke

f ak to r e i s daa rvoo r t e kompleks (K u ipe r , N ieveen en V is s che r -

Voe r man , 2003 :194 - 195 ) .

V i r ku r r iku lu mon tw ikke l ing du i O rns t e in en H unk ins (2009 :222 -

241 ) s eke re s t appe aan . Ee r s w ord ku r r iku lu ms panne geves t ig ,

w aa rna doe l en doe lw i t t e u i t gew erk w ord . D i t w a t noods aak l ik v i r

‘ n suks es vo l l e l ew e ge reken w ord , i s d i e r i g s noe r . D aa rna w ord

inhoud ges e l ek t ee r aan d i e hand van be l ang r ikhe id , ge ld ighe id ,

i n t e r e s s an the id , nu t t i ghe id , l e e rbaa rhe id en u i tvoe rbaa rhe id . D an

vo lg d i e s e l eks i e van ku r r iku lumerv a r ings en – opvoedkund ige

omgew ings , en u i t e inde l ik d i e f i na l e s in t e s e (O rns t e in en H unk ins ,

2009 :222 -241 ) .

- 98 -

Orns t e in en H unk ins k l a s s i f i s ee r d i e ve r s k i l l ende mode l l e van

ku r r iku lumon tw ikke l ing in t egn ie s - w e tens kap l ike en n i e - t egn ie s -

n i e -w e tens kap l ike mode l l e (O rns t e in en Hunk ins , 2009 :212 - 222 ) .

F iguu r 4 .1 s om hu l l e k l a s s i f i ka s i e op .

D ie H e r s i ene N as iona l e K ur r iku lumvrk la r ing i s w aa r s kyn l ik

vo lgens bos t aande mode l l e v i r ku r r iku lumon tw ikk e l ing to t s t and

geb r ing . O m f ina l e vo rm daa raan t e gee , i s d i e p ro fes s ione l e t a ak

van onde rw ys e r s , en op ‘n ande r man ie r , van l ee rde r s . H ie rd i e t a ak

van ku r r iku lumvor mi ng i s deu r s l aggew end , en w ord b inne d i e

gemeens kap bepaa l . D ie geme ens kap kan ko l l ek t i e f deu r

byvoorb ee ld d i e S BL, o f onde rw ys e r s kan ind iw iduee l , d i e s e l fde

p ros e s s e vo lg . Hu l l e ve r t r ek van d i e va s t e pun te w a t d i e fo rme le

ku r r iku lum s t e l , ma a r kan s e l f vo lgens d i e beg in s e l s van

p ro j ekbes tuu r o f on tw ikke l ings navo r s ing doe lw i t t e s t e l ,

megan i s mes on tw erp om d i t t e be r e ik , eva luee r o f d i t s l a ag , en dan

hu l l e e i e on tw erp he rbes oek . D i t i s d i e w es e van ‘n

gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lu m.

- 99 -

- 100 -

Samevatting van enkele modelle van kurrikulumontwikkeling (volgens Ornstein en Hunkins 2009: 212-222)

Tegnies-WetenskaplikRasioneel beplande verband tussen doel en wyses om dit te bereik Nie-tegnies-Nie-Wetenskaplik

Skepties oor tegnies-wetenskaplike vertroue in die objektiewe werklikheid en die vermoë om kurrikulum werklik te beplan. Hang organiese, holistiese beeld van werklikheid aan. Lê klem op subjektiewe, estetiese. Kurrikulum vorm in interaksie tussen onderwyser en leerder. Post-modernisties

Bobbit en Charters

Stel algemene doel en mik aktiwiteite daarop

Tyler

Basiese beginsels1Doel2Ervarings 3Organiseer4Evalueer

Taba

Voetsoolvlak; Betrek onderwysers

Tru-ontwerp

1Doel en inhoud2Wyses om te evalueer3Leeraktiwi-teite

Taak-ontleding

Vakinhoud-ontleding

1Wat moet kinders weet?2Hoe deel ons dit in verteerbare eenhede?

Leerontleding

Leerprosesse, denkvaardighede sentraal as besluit word op inhoud en metode

Gespreksmodel

Erken dat kennis ‘n sosiale konstruk is, maar wil tog soliede kurrikulum bou. Doen dit in ‘n groep in stappe:1 Oopstel van menings2 Dui ooreenstemming en verskille

aan3 Verduidelik posisies4 Dui verskuiwing van posisies aan5 Bereik punte van ooreenstemming6 Aanvaar ‘n besluit

4 .2 .2 D ie v lak k e van ku rr ik u lu m vorm in g

O m d ie ku r r ikuku lu m s aam t e s t e l , i s ‘ n aks i e w a t bew us t e l i k op d i e

hoë r v l akke van d i e onde rw ys h ië r a rg i e aangepak word , ma a r ook

(gew oon l ik onbew us te l i k ) t o t op d i e ge meens kaps - en s e l f s

i nd iw idue l e v l ak . D ié s tud i e w i l a andu i da t bew us t e vo rming op d i e

p l aa s l i ke v l ak ‘n pos i t i ew e u i tw e rk ing kan hê .

Kur r iku lu m w ord on tw ikke l en funks ionee r op d i e makro - , mes o - en

mik rov l akke . V o lgens Ca r l s e be s k ryw ing (2002 :88 ) i s d i e makro -

v l ak nas ionaa l , d i e mes o - v l ak p rov in s i aa l , en d i e mik ro - v l ak d i e

p l aa s l i ke s koo l . V an den A kke r (2003 :2 ) s t em s aam oo r d i e makro -

v l ak , ma a r v i r hom i s d i e mes o - v l ak d i e s koo l en d i e mik ro - v l ak d i e

k l a s kamer . H y voeg daa rby d i e nano -v l ak van d i e i nd iw idu . J ones

haa l N ew nam en Weh lege (1995 ) aan da t ad min i s t r a t i ew e r eë l i ngs o f

onde rw ys benad e r ing n i e l e e r van ‘n hoë in t e l l ek tue l e geha l t e kan

ve r s eke r n i e , maa r w e l onde rw ys e r s w a t l e e rde r s be t r ek i n d i e

kons t rue r ing van kenn i s gebas ee r op e i e e rva r ing ; en onde r s t eun ing

u i t d i e b r eë r gemeens kap v i r d i e s e l fde doe l ( J ones , 1999 :3 ) .

D ie bedoe lde ku r r iku lu m van s en t r a l e on tw erpe r s word gew ys ig deu r

d i e bedoe lde ku r r iku lu m van d i e onde rw ys e r , me t ande r woorde , d i e

onde rw ys e r s e opvoedkund ige doe lw i t . D i t ve r s k i l w ee r van d i e

on tvangde ku r r iku lum, w an t w a t l e e rde r s dee l van hu l l e maak , word

bepaa l deu r hu l l e e i e aa rd en e rva r ings ve ld (Ca r l , 2002 :74 - 75 ) .

Op d i e makrov l ak funks ionee r ook handboeks k ryw er s , a s koppe lv l ak

tu ss en ku r r iku lumdoku me n te en k l a s kamer s . D i t onde rmyn d i e

p l aa s l i ke i n s e t , omda t t emas en voo rbee lde w yd toepas l i k moe t w ees .

‘ n In t e r e s s an t e u i t s onde r ing i s d i e w e rk van d i e u i t gew er s F u tu re

En t r ep reneu r s , w ie s e handboeke e l ek t ron i e s be s k ikbaa r i s , en deu r

onde rw ys e r s na hu l l e behoe f t e gew ys ig kan word .

Onde rw ys e r s , op mik rov l ak , i s d i e be l ang r ik s t e ku r r iku lu mvormer s ,

101

aanges i en d i t hu l l e i s w a t bepaa l w a t i n d i e k l a s gebeu r . Ju i s daa ro m

i s d i t be l ang r ik da t hu l l e hu l l e e i e r o l be s e f , en bemag t ig w ord to t

bew us t e vo rmer s daa rvan (Ca r l , 2002 :2 -3 ) . Werk l ik doe l t r e f f ende

kenn i s ak t iw i t e i t kan ne t van onde rw ys e r s ve rw ag w ord a s hu l l e ak t i e f

nad ink oo r ku r r iku lu m in t e rme van kons ep , t oepas l i ke

imp l emen t e r ing in d i e d i r ek t e omgew ing , en d i e ro l van “ my vak” in

d i e b r eë r ve rband van opvoed ing (Ca r l , 2002 :74 -80 ) .

Te r w i l l e van ve rge l yk ba a rhe id en mob i l i t e i t i s ‘ n ma te van

s t andaa rd i s e r ing nod ig . As gevo lg van d i e u i t s onde r l i khe id van e lke

p l aa s l i ke gemeens kap , i s vo l l ed ige s t andaa rd i s e r ing onmoon t l i k .

Vo lgens V an den A kke r (2003 :9 ) kan d i e noodw end ige s pann ing

ve rmy w ord deu r s l egs d i e noods aak l ike i n s en t r a l e dokumen te t e

p l aa s en ba i e ru i mte t e l a a t v i r onde rw ys e r s , s ko l e , en l e e rde r s om

f ina l e vo rm t e gee (V an den Akke r , 2003 :9 ) .

D ie nagmer r i e w aa r in onde rw ys vo lgens P ina r ( 2004 :5 ) ve rkee r , gaan

oo r d i e t e ens t e l l i ng da t ku r r iku lu m u i t d i e hande van opvoede r s

geneem i s , maa r gepaa rdgaande “ ve ran tw oordbaa rhe id” be t eken da t

onde rw ys e r s , en n i e k inde r s o f hu l l e oue r s n i e , ve r an tw oorde l ik gehou

word v i r w a t k inde r s l e e r . H y s t e l da t onde rw ys e in t l i k ‘n ge l een the id

i s w a t geb i ed w ord , en n i e ‘n d i ens w a t ge l ew er word n i e (P ina r ,

2004 :5 ) .

D ie doe l me t ‘ n bew us t e gemeens kaps ku r r iku lu m, i s om d i e g roo t s t e

aan t a l be s lu i t e moon t l i k op d i e p l aa s l i ke v l ak t e neem, s oda t p l aa s l i k

ge s t e lde doe lw i t t e be r e ik kan w ord .

4 .3 Ben ad er in gs to t ku rr ik u lu m as d ee l van on d erw ys

4 .3 .1 Ben ad er in gs in s in op t i e s e l i t era tu u r w eergegee

S kryw er s w a t ku r r iku lum oo rs ig t e l i k be s kou , f o rmu lee r benade r ings

om ande r sk r yw er s s e w e rk t e ka t ego r i s ee r . Voorbee lde w ord in t abe l

4 . 2 en t abe l 4 . 3 w ee rgegee . ‘ n Bepaa lde s k r yw er s s e ka t ego r i eë w ord

102

i n ‘ n ko lom gep laa s , en oo reens t emme nde ka t ego r i eë s aam in ‘n r y.

Ooreens t e mmin gs i s n i e abs o luu t n i e . Sk r yw er s s oos Ca r l ; O rns t e in

en Hunk ins ; en M e ighan en Harbe r , be s kou d i e k r i t i e s e benade r ing a s

een ka t ego r i e . G i roux en P enna , s e l f k r i t i e s e opvoedkund iges ,

be s k ryf bepaa lde k r i t i e s e benade r ings s ó , da t d i t b loo t l yk na mee r

p rog re ss i ew e benade r ings i n ande r s k r yw er s s e ka t ego r i eë .

P ra t t i den t i f i s ee r ku l tu r e l e t r ans mis s i e , so s i a l e t r ans fo rmas i e ,

i nd iw idue l e ve rvu l l i ng en f emin i s t i e s e pedagog ie a s onde rs ke i e

ku r r iku lump er s pek t i ew e (P ra t t , 1994 :9 - 21 ) . Kur r iku lu mdoe lw i t t e

word onde r 6 hoo fde t u i s geb r ing , naa ml ik K enn i s , V aa rd ighe id ,

S oma t i e s ( byvoorbe e ld t andhee lkund ige ges ondhe id ) , H oud ing , P ros e s

en E rva r ing . P ros e s ve rw ys na l e e r ak t iw i t e i t e w a t a s opvoedkund ig

ge r eken w ord , ma a r sonde r voo ra fbepaa lde u i t ko ms te . E rva r ing

ve rw ys na e rva r ings me t i n t r i n s i eke w aa rde , be t eken i s vo lhe id o f

gedenkw aa rd ighe id (P ra t t 1994 :79 ) .

H ew i t t i den t i f i s e e r w ee r a s pek te van H uman i s me , K ogn i t i ew e

bes kou ings , O n tw ikke l ing , Pos t -mode rn i s me , Tegno log ie s e

ve r t r ekkpun te en A kademies e w aa rdes as ku r r iku lu mor i ën t a s i e s .

V e rs k i l l ende g rond l iggende l ee r t eo r i e ë w ord onde r d i e ops k r i f t e

Behav io r i s me , Kogn i t iw i s me , H uman i s me en Tegno log ie t u i s geb r ing

(H ew i t t , 2006 :119 -121 ) . H oew e l hy d i e k r i t i e s e pe r s pek t i e f u i t e ens i t

(H ew i t t , 2006 :6 -12 ) , bev raag teken hy n i e eves t i gde g ronds l ae van

ku r r iku lum o f d i e s ame lew ing n i e .

103

Tab e l 4 .2 : Vers k i l l en d e b en ad er in gs to t ku rr ik u lu m ontw ik k e l in g en k u rr ik u ler in g

Benaderings tot

kurrikulumontwikkeling (Carl,

2002: 55-62).

Kurrikulumbenaderings

(Ornstein en Hunkins, 2009:2-10)

Kurrikulumbenaderings

(Meighan en Harber, 2007: 77 –

78).

Kritiese tradisies in

Opvoedkundige teorie (Giroux

en Penna, 1983: 102-105).Akademiese benadering:

Kurrikulumontwikkeling is ‘n

sistematiese proses gerig deur

akademiese rasionaliteit

Konsepsuele benadering: Dit

verwys na die beplande aspekte

van skoolgaan, en “sosiale”

invloede word eerder betreur as

geïntegreer. Ervaringsbenadering:

Subjektief, heuristies en

aktiwiteit-georiënteer.

Onderwysers en leerders besluit

saam oor die kurrikulum.

Persoonlike gevoelens, waardes

en ervarings is ‘n wesenlike deel

van kurrikulum. Sterk kind-

gesentreerd. Mikpunte dui

rigting aan maar is nie finale

doelwitte nie.

“Behavioral” Benadering: Geld al

sedert 1920’s en is die

verwysingspunt vir ander

benaderings. Werk planmatig met

doelstellings en doelwitte, en

aktiwiteite moet daarmee

ooreenstem. Dit is ontwikkel om

ekonomiese doeltreffendheid te

bevorder. Uitkomsgebaseerde

onderwys val in die kategorie.

Kulturele benadering: Dit

beskou kurrikulum as tyd- en

kultuurspesifiek; dit ontwikkel

voortdurend; dit is ‘n hipotese wat

in die praktyk toetsbaar is.

Struktureel-funksionele

siening: Toon wisselwerking

tussen skool en samelewing en

stel vrae oor die historiese aard

van betekenis en sosiale beheer

in skole. Dit bevraagteken egter

nie die grondslae van die

skoolstelsel nie, bevestig die

instrumentele waarde van

onderwys en beskou konflik as

afwyking.Tegnologiese benadering: Dit

analiseer onderwysbeplanning in

terme van “stelsels, bestuur en

Bestuursbenadering: Spruit uit

die “behavioral”-benadering, maar

lê baie klem op strukture,

104

produksie.” Wetenskaplike

bestuurs- en produksiebeginsels

soos in die industrie ontwikkel,

word toegepas op onderwys en

opvoeding. Niks is betekenisvol

as dit nie aan objektiewe

ontleding onderwerp kan word

nie. Om te leer is dus ‘n stelsel

wat in samestellende dele

opgebreek kan word, en op ‘n

sistematiese en voorspelbare

wyse geskied.

organisasie, komitee- en

groepsprosesse, menslike

verhoudings, leierskapstyle en

maniere van besluitneming. Leiers

is mense in die praktyk, eerder as

teoretici. Planne groei uit ‘n skool

se kultuur, bv meer progressief of

meer konvensioneel. Hoogtepunt in

die VSA: 1950 - 60’s.

Sisteembenadering: Kom ooreen

met bestuursbenadering, maar lê

klem op opvoeding as ‘n sisteem

van administrasie, berading,

kurrikulum, instruksie en evaluasie.

Elkeeen se rol in elke taak

beïnvloed die res van die sisteem.

Erken die rol van verskuilde faktore

soos filosofie en geskiedenis.

Hoogtepunt in VSA: TansPragmatiese benadering: Die

ontwikkelingsproses van

kurrikulum self is die uitkoms

Humanistiese benadering: Klem

op nuuskierigheid en natuurlike

leer. Gestimuleer deur

Fenomenologiese siening van

die “nuwe” sosiologie van

onderwys: Meer dinamiese

105

van ‘n lang proses wat mense

betrek in interaksie met mekaar.

Dit bevat elemente van al drie

voorafgaande benaderings.

kindersielkunde, gerig op totale

kind, nie net die kognitiewe nie.

Kunste en geesteswetenskappe op

gelyke vlak met Wiskunde. Vroeg

20ste eeu, keer in 1970’s in die

VSA terug. Neem af toe klem weer

na kognitiewe vermoë skuif.

siening van studente én kennis.

Identiteit en kennis word gevorm

in interaksie; die verband tussen

kennis en mag word erken.

Ontoereikende teoretiese

grondslag, wat lei tot kulturele

relatiwiteit en subjektiwisme.Rekonsepsualistiese benadering:

Sosiale kwessies soos ongelykheid,

diskriminasie en onderdrukking is

die sentrum van gesprek.

Kurrikulum is ‘n oop onderwerp,

wat inhoud moet kry in bestryding

van sosiale ongelykhede.

Kritiese benadering: Dit werk

sentraal met ideologie, kulturele

reproduksie en weerstand. Hulle

beskou sowel die struktureel-

funksionele as die

fenomenologiese sienings as deel

hiervan.

Radikaal kritiese siening

geassosieer met neo-Marxisme:

Verby die a-politieke. Teorie,

ideologie en sosiale praktyk

ontmoet om aan te dui hoe skool

heersende belange bevestig. .

Akademiese benadering: Verskil

van Carl se term; handel met

kurrikulumteorie, oorweldig die

nuweling-student, nie algemeen in

praktiese onderwys nie. Toon

omvang van die terrein.

106

Tab e l 4 .3 : Verge ly k in g tus s en p rak t i e s e on d erw y sb en ad er in gs s oos saam gevat d eu r

vers k i l l en d e ou teu rs

Oriëntering ten opsigte

van

kurrikulumontwikkeling

(Carl, 2002:74)

Onderwysbeskouings

(Meighan en Harber,

2007:211-280,

Opsomming 280)

Manifestasies van

Onderwyserbemagti

ging (Carl, 2002:8-9,

geneem uit Gore

1989)

Kurrikulumontwerpe (Ornstein en Hunkins, 2009:191-205)

Transmissie-oriëntering:

Die inhoud is die

belangrikste en

leerderbetrokkenheid is

van minder belang. Die

kurrikulum is iets wat

“aan die leerder” gedoen

word.

Outoritêre

beskouings: ‘n Klein

groepie, selfs net een

mens, besluit wat, hoe

en wanneer geleer en

geassesseer word.

Professionalisering:

Gesag, status en

ruimte vir

persoonlike groei

neem toe, maar

gevestigde

gesagsfigure besluit

namens onderwysers

wat hulle benodig.

Vakgesentreerde ontwerpe: Die klem is op vakinhoude en die

oordrag daarvan. Vakontwerp dra die geakkumuleerde kennis in

‘n vak oor. Dissipline ontwerp laat die kind volgens die dissipline

van kennisvorming binne die bepaalde vak werk. Breë veld-

ontwerp gooi inhoude uit verskillende vakke, maar wat verband

hou, bymekaar. Gekorreleerde ontwerp is wanneer verskillende

vakke apart bly, maar verbandhoudende inhoude gelyktydig gedek

word. Prosesontwerp konsentreer op die proses van

kennisvorming oor die algemeen, maar ook in elke vak.

Transaksie-oriëntering:

Die onderwyser pas by

sowel die kurrikulum as

die leerder aan, wat

beteken dat daar groter

Outonome

beskouings: Baie

besluite word aan

indiwiduele leerders

oorgelaat. Hulle

Liberale

Humanisme:

Onderwysers ge-

ëmansipeer in hulle

reg tot kurrikulum-

Leerdergesentreerde ontwerp: Klem op die leerder wat die

kennis moet opdoen. Kindgesentreerde ontwerpe lê klem op

natuurlike leergierigheid; kinders leer doeltreffend as die inhoud

hulle interresseer. Ervaring gebaseerde ontwerpe gaan verder.

Skryf nie inhoud of metode voor nie, maar skep en begelei

107

interaksie tussen

onderwyser en leerder

heers.

bestuur en neem

verantwoordelikheid

vir hulle eie

leerprogramme, maar

kan hulp vra.

ontwerp. Dit neem

nie altyd die

beperkings van

onderwysstrukture in

ag nie.

geleenthede vir leer. Radikale ontwerpe veronderstel dat die

gemeenskap wesenlik foutief is en lei tot onderdrukking.

Opvoeding moet dit regstel, en kurrikulum word daarvolgens

ontwerp. Humanistiese ontwerp neem die hele mens, ook met

voorkeure, emosies en waardes in ag, en beskou die wêreld

eweneens as ‘n verweefde geheel, waarvan elke mens deel is.

Transformasie-

oriëntering: Daar word

van die leerder verwag om

totaal met die kurrikulum

te integreer, om betekenis

daaraan te gee. Dit word

gekenmerk deur ‘n sterk

humanistiese – en sosiale

aanpassing, en daar is ‘n

hoë vlak van

betrokkenheid by sowel

die onderwyser as die

leerder.

Demokratiese

beskouings: Die

kinders as groep neem

party, heelwat of selfs

alle sleutelbesluite,

want mag is nie by

voorbaat in ‘n enkeling

(bv die onderwyser) se

hande nie. Dit word

selde deurgevoer, selfs

in demokratiese lande.

Indien wel, word dit

vyandig begroet.

Kritiese Teorie: ‘n

Politieke posisie wat

aanvaar dat strukture

en praktyke onder-

drukkend is en

gewysig moet word

voor bevryding

werklik kan

plaasvind. Gore

reken dit is eerder ‘n

politieke visie as ‘n

metode wat deelname

vereis.

Probleemgesentreerde ontwerp: Hierdie ontwerpe plaas die

samelewing en die probleme wat daarin ervaar word in die

sentrum van die kurrikulum. Lewensituasie ontwerp daag nie die

gevestigde orde uit nie, maar ondersoek maniere om dit te

verbeter. Dit sny oor vakgrense heen om die probleme en

moontlike oplossings te omvat. Die verskil met ervaring

gebaseerde ontwerpe is dat algemeen beleefde werklikhede die

onderwerp is, en nie die leerder se persoonlike werklikheid nie.

Rekonstruksionistiese ontwerpe sluit aan by radikale ontwerpe,

omdat dit probleme in die samelewing ondersoek, nie met die doel

om net die probleem op te los nie, maar om die samelewing op so

‘n manier te herkonsepsualiseer dat die problematiese situasie

oorkom sal word.

108

4 .3 .2 Besk ou in gs oor d i e ras ion aa l van on d erw ys

4 .3 .2 .1 Ku rr ik u lum as d oe lger ig t e vers k yn s e l

Kur r iku lu m w ord s aamges t e l i n d i ens van ‘n onde rw ys doe l , o f t ew e l

r a s ionaa l . As Do l l ( 2008 :191 -193 ) d i e r eduks ion i s t i e s e aa rd van

ku r r iku lum vo lgens d i e T yl e r - r a s ionaa l k r i t i s ee r , be s kou hy

ku r r iku lum n ie a s doe l loos n i e , d i e doe l i s ne t n i e voo ra fbepaa lde

u i t koms t e w a t me t d i e “ t r ek van d i e r eg t e t ou t j i e s ” be r e ik moe t

word n i e (D o l l , 2008 :205 ) . D aa rom w ord “ r a s ionaa l ” ve rk i e s .

V i r S mi th en Lova t ( 2003 :7 ) kan d i e baan van d i e oo r s p ronk l ike

curr e r e -me ta foo r r egu i t l yn i g , i n d i e rond te , ‘ n l and loop roe t e o f

s e l f s t e en ‘n t o r ing op w ees . Dee lne mer s kan w is s e l i n t e rme van

ges l ag , oude rdom en ve rmoë . O nde r l i nge kompe t i s i e , be t e r t ye , ‘ n

ge s t e lde r eko rd kan d i e doe l w ees . D aa r mag p rys e w ees , o f d i t

kan b loo t om e rkenn ing gaan (S mi th en Lova t , 2003 :7 ) .

I n hoo f s tuk 5 w ord aangedu i hoe F oucau l t d i e ( en ige ) hee r s ende

kenn i s s t e l s e l be s kou a s ve rges t a l t i ng van een be l angeg roep s e

t r i omf om hu l l e s i en ing a s waa rhe id t e l a a t ge ld (pa r ag raa f 5 .4 ) .

D i t haa l ku r r iku lum u i t d i e neu t r a l e t e r r e in van kenn i s oo rd rag , en

p l aa s d i t i n d i e po l i t i eke a r ena , w aa r w aa rdes en bes kou ings

kompe te e r . Le t s che r t en K es s e l s ( 2003 :162 - 163 ) noem d ie

opvoedkund ige t r i l emma w a t Egan (1997 , i n Le t s che r t en K es s e l s )

ook geë i en he t a s d i e onve r s oenba re t ake om d i e j eug na d i e no rme

van d i e hu id ige vo lw as s e s ame lew ing t e vo rm, en om hu l l e aan t e

moed ig om hu l l e un i eke , i nd iw idue l e po t ens i aa l t e on tw ikke l

(Le t s che r t en K es s e l s , 2003 :162 -163 ) .

H ie rd i e s tud i e onde r s oek d r i e t e ens t e l l end e , ma a r oo rv l eue l ende

pos i s i e s . Onde rw ys poog a l t yd om d i e s ta tu s quo t e handhaa f , maa r

ook om b y d i e t oekoms aan t e pa s , en ook om d ie t oeko ms t e

t r ans fo rmee r . D ie ee r s t e tw ee aanvaa r d i e gegew e en onde r s oek

man ie r e om l ee rde r s t o t g roo t s t e voo rdee l t e pos i s ionee r . D ie

de rde s en t r ee r om d i e ve rw es en l ik ing van ‘n a l t e rna t i ew e

w êre ldbee ld . D i t a anvaa r , i n oo reens t emmi ng me t D o l l ( 2008 :197 )

109

da t onde rw ys ‘n oop s i s t eem i s , w aa r ‘n s t aande d i s ekw i l ib r iu m

( s t eady d i s equ i l i b r ium ) van t eens t e l l ende in s e t t e gehandhaa f w ord

(D o l l , 2008 :197 ) , d i e r eg t e mengs e l van s t ab i l i t e i t en bu ig s amhe id

(D o l l , 2008 :201 ) .

‘n A nde r , ew e ge ld ige i nde l ing sou be l angeged rew e onde rw ys (w aa r

t oekoms t ige bevoo rde l ing d i e r i g s noe r i s ) t e enoo r w aa rdeged rew e

onde rw ys (w aa r d i e na s t r ee f van ‘n i deaa lbe e ld van d i e w ê re ld d i e

r i g s noe r i s ) w ees . D ie ee r s t e i nde l ing w ord nog tans gehandhaa f .

4.3.2.2 On d erw y s om d ie s ta tu s qu o t e han d h aaf

D iegene w a t skoo lhe rvo r ming h i s to r i e s be s tudee r , i s d ikw e l s

skep t i e s daa roo r , w an t d inge op s koo l he t ' n man ie r om ma a r

d i e s e l fde t e b l y (V an den A kke r 2003 :66 ) . M aa r s oms i s d i e

bedoe l ing ju i s om min t e l a a t ve r ande r .

D ew e y ve rdu ide l ik opvoed ing a s ‘n s oo r t oo r l ew ing . A l moe t

i nd iw idue a f s t e r f , ve r s eke r opvoed ing da t opgeboude kenn i s ee r s na

ande r i nd iw idue oo rged ra word (D ew ey, 1934 :1 - 4 ) .

S c ru ton ve rw ys h i e rna as ku l tu r e l e kenn i s ; d i e w aa rdes w a t van

ges l ag t o t ge s l ag oo rged ra w ord . D i t d r a kenn i s oo r , maa r n i e d i t

w a t u i t w e tens kap a f t e l e i i s n i e (S c ru ton , 2007 :16 -19 ) . M e ighan

en H arbe r (2007 :78 ) ve rw ys na ‘n s koo l s e man ie r van doen , w a t

ku l tuu r r ep rodus ee r i n d i e onde r s ke i e t ake w a t aan s euns en me i s i e s

u i t gedee l word (M e ighan en H arbe r , 2007 :78 ) .

S oms i s d i e oo r s aak b loo t t r aaghe id om t e ve r ande r . H oew e l

w e tens kap l ike kenn i s u i t b r e i en benade r ings ve r s ku i f , hoew e l d i e

kogn i t i ew e w e tens kappe a l me e r l e e r t eo r i e na vo re b r ing , hoew e l

d i e w aa rdes van d i e s ame lew ing ve rande r , en daa r mee d i e l e e rde r

s e l f , hoew e l d i e ku l tuu r w aa rb inne mens e l ee f a an kons t an t e i nv loe i

van nuw e inv loede onde rhew ig i s , hoew e l d i e i n l i g t i ngs r ew o lus i e

s eke re be roepe u i t s kake l en nuw es s kep , ve rw ag mens e da t skoo l

d i e s e l fde moe t b ly . V an den A kke r noem d i t d i e nos t a lg i e s e

ku r r iku lum. “O ns vo r ige ku r r iku lum he t so goed gew erk – hoekom

110

daa raan ve rande r? (V an den A kke r , 2003 :65 ) . ” Ca r l noem da t

onde rw ys e r s soms w ee r s t and t een ve rande r ing b i ed . H y s t e l da t

sow a t 30% ve rande r ing s t eun , 40% d i t b loo t a anvaa r , en 30% d i t

t e ens t aan (Ca r l , 2002 :144 ) .

D ie s ta tu s quo w o rd s oms t e r w i l l e van bevoo r r eg t ing en ande r

k r ag t ige be l ange gehandhaa f . P ina r ( 2004 :x i i i ) be s ku ld ig ve r a l

r egs e VS A -po l i t i c i da t hu l l e onde rw ys op ‘n s akemode l na ‘n ma ak -

soos - ek - s ê be s ighe id ve r ande r he t . D ie bo t tom l i ne i s

s t andaa rd toe t s e (P ina r , 2004 :x i i i ) .

‘ n V oorbee ld i s d i e VS A s e N o Ch i ld Le f t Beh ind (N CLB) -

w e tgew ing . A mpte l ik d ik t ee r d i t s l eg s s ko le s e p l i g t o t l ew er ing

van d i e be s t e moon t l i ke onde rw ys (F ede ra l G ove rnmen t US A ,

2002 :16 ) . V i r H ew i t t i s d i t onp rob le ma t i e s en d i e oms t r edenh e id

t yde l i k (H ew i t t , 2006 :362 -365 ) . P ina r , daa r en t een , s i en

“ve ran tw oordbaa rhe id” a s behee r oo r wa t ge l ee r w ord ; behee r oo r

d i e bew us s yn (P ina r , 2004 :26 ) . H y bes kou d i t a s ‘ n k ru s t ap na

sko le as be s ighede , w a t ne t voo ra fbepaa lde doe lw i t t e deu rvoe r

(P ina r , 2004 :28 ) . A u t io voeg by da t d i t onde rw ys e r s s e ou tonomie

t o t n i e t ma ak (A u t io , 2003 :301 -303 ) . D o l l be s k ryf d i t a s

mi s p l aa s t e konk ree the id , w a t d i e w oud mis k yk omd a t s ovee l a andag

aan ‘n enke l e boom gegee w ord (D o l l , 2008 :200 ) . I n t e rp r e t a s i e s

w is s e l dus van t egn ie s e geha l t ebehee r , t o t mi s p l aa s t e aandag , t o t

“denkpo l i s i e . ”

O mda t d i t w a t s tuden te l e e r ( o f n i e ) , hu l l e t oegang to t b ronne

bepaa l (S mi th en Lova t , 2003 :16 ) , i s ku r r iku lu m vo lgens d i é

ou t eu r s ‘n s keppe r van r ea l i t e i t , en w ee r s p i eë l d i e be l ange van

maghebbe r s (S mi th en Lova t , 2003 :34 ) . Thoms on s e w e rk r akende

ag t e ru i tgang in d i e A us t r a l i e s e n yw erhe id s t ad A de la ide (2002 )

ve rw ys na d i e i nko r t i ng van onde r s t eun ing aan ges inne en s ko le w a t

be t e r ve rd i en (Tho ms on , 2002 :xv ) . D i t i s vo lgens haa r d i r ek t oe t e

sk r yf aan d i e neo - l i be r a l e be l e id van A us t r a l i e s e r ege r ings s ede r t

d i e 1990 ’ s (Thoms on , 2002 :94 - 109 ) .

111

Mul t i - l a t e r a l e o rgan i s a s i e s s oos d i e IM F en d i e Wêre ldbank s pee l

‘ n g roo t r o l om d i e mark log ika t oenemend in onde rw ys t e l a a t ge ld .

Vo lgens Mkos i w ord opvoed ing en ve rbe t e r ing van mens e a fges keep

om ‘n bu ig s ame w erks mag t e skep (M kos i , 159 -161 ) .

D ie geb ru ik van ‘n ku r r iku lum om d ie s ta tu s quo t e handhaa f i s t og

noods aak l ik om ku l tu r e l e kon t inu ï t e i t t e handhaa f . D aa r s onde r s a l

i den t i t e i t ve r lo r e gaan .

4 .3 .2 .3 On d erw y s om b y d ie on verm y de l ik e toek om s aan t e p as

‘n D is s ip l i ne s oos Toekoms s tud ie s o f Fu tu ro log ie du i op ‘n

behoe f t e om op ‘n imme r ve r ande rende w erk l ikhe id voo rbe re id t e

w ees . D i t kw eek ‘n be s e f da t ku r r iku lu m n ie a l l e en op d i e

ve rw erw ing van kenn i s ge mik kan word n i e , maa r ook op d i e

ve rmoë om nuw e kenn i s t e ve rw er f en kons t ruee r . Tegno log ie s e

voo ru i tgang me t g rondve r s ku iw ende s os i a l e ve r ande r ing , word a s

noodw end ig bes kou ; i e t s w aa rop ‘n mens voo rbe re id moe t w ees , en

s e l f s voo rdee l kan t r ek (S amp le , 2009 ) . K ogn i t i ew e w e tens kappe

word aangew end om d ie ku r r iku lu m by d i e t oeko ms t e l a a t a anpas .

D i t w ord in pa r ag raa f 3 .4 .3 vo l l ed ig bes p reek .

“K enn i s on tp lo f f ing” i s ‘ n woord w a t mens d ikw e l s hoo r . Teen d i e

pa s w a t kenn i s t an s t oenee m, gaan ‘n l e e rde r i n d i e be roeps l ew e

kenn i s aanw end , w a t nog n i e t yde ns d i e skoo l loopbaan bekend i s

n i e . D ie be l ang r ik s t e w a t skoo l mens l ee r i s d i e vaa rd ighe id om t e

l e e r , en n i e mee r d i e l e e r inhoud n i e . D aa rom i s l ew ens l ange l ee r

vo lgens K eevy en B lo m (2007 :4 ) een van 5 r i g t i nggew ende

f i l o s o f i eë van S u id -A f r ikaans e onde rw ys (k yk 4 .4 .6 en 4 .4 .7 ) .

M ee r kons t ruk t iw i s t i e s e benade r ings i s h i e rvoo r nod ig , en

onde rw ys w a t van in l i g t i ngs t egno log i e geb ru ik maak , pa s goed

daa rby aan . D ie nuw e pedagog ie i s mee r ak t i e f , mee r

s amew erkend , mee r k r ea t i e f en mee r i n t eg re r end a s d i e oue (V oog t ,

2003 :221 -222 ) .

H ie r i s d i e ku r r iku lumper s pek t i e f da t onde rw ys moe t mik op ‘n

t oekoms w a t onbekend i s , v inn ig ve r ande r , en , i n be l ang r ike

112

ops ig t e , bu i t e ‘ n mens se behee r i s . O f ‘n mens d i e s ta tu s quo w i l

bew aa r , b loo t p r agma t i e s p robee r aanpas by d i e onve rmyde l i ke , o f

d i e t oekoms vanu i t ‘ n i deo log ie s e ba s i s w i l vo rm gee , s t e eds b ly

s eke re t oekoms ne ig ings voo r t s tu . En ige ku r r iku lu m moe t d i t i n ag

neem.

4.3.2.4 On d erw y s om d ie w erk l ik h e id t e t ran s form ee r

N ie a lma l i s be r e id om hu l l e b loo t op ‘n onve rmyde l i ke t oekoms

voo r t e be r e i n i e . D ie t oekoms g roe i u i t d i e hede . U i t ‘ n

onaanvaa rba re hede , s a l ne t so ‘n t oeko ms g roe i . Rew o lus ionê re ,

s t e rk i deo log ie s e en gods d iens t i ge ak t iv i s me poog om d ie

w e rk l ikhe id na een o f ande r i deaa l - mode l t e vo rm. I n hoo f s tuk 3 i s

na d i e kap i t a l i s t i e s e t r ad i s i e van A dam S mi th , en d i e s o s i a l i s t i e s e

t r ad i s i e van K ar l M arx ve rw ys . K ur r iku lum om d ie w e rk l ikhe id t e

t r ans fo rmee r , w ord mee r me t l a a s genoe mde ve reens e lw ig .

D ie be s p rek ing van F re i r e (pa r ag raa f 3 .5 .2 .3 ) i s h i e r ook t e r sake .

I van I l l i ch he t i n ops t and geko m t een d i e i n s t ru men te l e aanw end ing

van onde rw ys (kyk 4 .2 .3 .2 ) en d i t ve rw oord in s y boek D es choo l ing

Soc i e t y ( 1973 ) . I n ‘n opvo lgende deba t s p r eek h y hom u i t t e en

kenn i s wa t n i e me e r d i e i n t i eme omgang me t d i e w ê re ld en

l ew ens e rva r ing i s n i e , ma a r kommod i t e i t e w a t ne t j i e s i n

be roeps eenhede ve rpak i s . H y w i l ‘ n s ame lew ing s i en w a t n i e aan

d i e “ s e r t i f i s e r ings e f f ek” u i tge l ew er i s n i e ( I l l i ch , 1973 :7 - 10 ) .

In haa r beoo rde l ing van r ew o lus ionê re onde rw ys in d i e VS A ,

i den t i f i s ee r M ar t inek in 1972 v i e r p r imêre funks i e s van d i e

geves t i gde s koo l s t e l s e l , w aa rvan tw ee me t d i e s e r t i f i s e r ings e f f ek t e

doen he t :

• D ie f i l t e r van mens e na d i e a rbe id s mark

• D ie handhaw ing van ‘n w e rkba re a rbe id s ve rde l ing en s t e l s e l

van s t r a t i f i ka s i e (M ar t inek , 1972 :2 ) .

Gros s ve rw ag t een 1973 n i e d i e ve rdw yn i ng van s ko le n i e , ma a r ‘n

t o t aa l ve r s k i l l ende pe r s pek t i e f w aa rb inne skoo l ges i en w ord : N ie

mee r amp te l ik d i e a l l e s o mva t t ende e rkende in s t e l l i ngs van l ee r n i e ,

113

maar ook p l ekke w aa r l e e r kan p l aa s v ind . I nd iw idue , i n

s e l fgede f in i ee rde l ee rp rog ra mme , kan sko le s e d i ens t e geb ru ik s oos

en w annee r hu l l e w i l . H y voo r s i en da t kommun ikas i e me d ia ‘n

t oenemende ro l s a l s pee l en bes k ryf ‘ n s i t ua s i e , ba i e s oos d i e

i n t e rne t . H y voo r s i en da t ge s inne ‘n g ro t e r r o l i n d i e onde rw ys van

hu l l e k inde r s s a l s pee l (G ros s , 1973 :148 -160 ) .

D ie onde rw ys s t e l s e l s van K uba en Bas k ie s e M ondragon -onde rw ys

(pa r ag raa f 4 .4 .6 ) va l i n d i e ka t ego r i e van ku r r iku lum om d ie

w e rk l ikhe id t e t r ans fo rmee r . D ie w es en l ike h i e rvan i s da t

onde rw ys geb ru ik w ord om ‘n t oeko ms wa t kw a l i t a t i e f ande r s as d i e

hede i s , t e s kep .

4 .3 .3 Besk ou in gs oor d i e foku s van k u rr ik u lum

S oos w a t d i e bes k r yw ings van r a s ionaa l van onde rw ys t eens t r yd ig

maa r t og aanvu l l end w as , ge ld d i t ook v i r d i e f okus van

ku r r iku lum. D ie ve r s k i l l ende fok i w a t onde r be s k ryf w ord , ge ld v i r

ku r r iku lum, ongeag o f d i t b inne o f bu i t e s koo lve rband i s .

4 .3 .3 .1 Ku rr ik u lum v ir d i e l e erd er as d raer van k en n i s

S cru ton haa l v i r S ch i l l e r a an , da t spe l d i e a rge t ipe van kuns i s ; d i t

i s i e t s w a t n i e ‘n doe l he t n i e ; d i t i s ‘ n doe l op s igs e l f . En tog l ee r

d i e k ind u i t s pe l , soos d i e vo lw as s ene l ee r u i t kuns . D i t omva t

u i t e inde l ik d i e waa rdes w a t van ges l ag t o t ge s l ag oo rged ra word , en

ve r s ag d i e skade van ‘n s ame l ew ing w aa r gods d iens n i e mee r d i e

ro l van v roeë r s pee l n i e . D i t d r a dus kenn i s oo r , maa r n i e kenn i s

w a t u i t d i e w e tens kap a f t e l e i i s n i e (S c ru ton , 2007 :16 - 19 ) . So i s

spe l en kuns a l l e s dee l van opvoed ing . D aa rom iden t i f i s ee r V an

de r S toep (1969 :103 - 104 en 106 ) s pe l a s ‘ n d idak t i e s e g rondvorm,

maa r ook ‘n ba s i e s e l ew ens vo rm, wan t d i e mens hou noo i t op s pee l

n i e .

John D ew ey ma ak ‘n onde r s ke id t u s s en opvoed ing in d i e b r eë , en

fo rme le opvoed ing , o f , i n A f r ikaans , t u s s en opvoed ing en

onde rw ys . H y s t e l da t d i e omgew ing s e l f a l t yd opvoed , maa r da t

so s i a l e t r ad i s i e s s oms só komp leks r aak da t ‘ n g roo t dee l daa rvan

114

aan ‘n abs t r ak t e med iu m ( s k r i f ) t oeve r t rou word . D an kan d i t n i e

mee r pe r t oeva l opgedoen word n i e . S pes i a l e opvoedende

omgew ings w ord ges kep , om b yv oorbee ld d i e i nv loed van gebeu re

i n d i e ve r r e ve r l ede , du ide l ik t e maak (D ew e y, 1934 :22 -25 ) .

S c ru ton s e s i en ing van onde rw ys t e r w i l l e van kenn i s , en n i e van

d i e k ind n i e (pa r ag raa f 3 .4 .2 ) he t ook be t r ekk ing .

S inaga tu l l i n (2006 ) i den t i f i s ee r d i e ve rw aa r lo s ing van ‘n s t e rk

kenn i s bas i s a s ‘ n w ê re ldw ye p rob lee m. M e t ‘n kenn i s on tp lo f f ing

moe t s ekondê re onde rw ys d i e ba s i s l ê w aa rop kenn i s kons t rue r ing in

d i e l a t e r e l ew e gedoen word (S inaga tu l l i n , 2006 :93 - 95 ) . D aa r i s

kenn i s en vaa rd ighede w aa rs onde r d i t a l moe i l i ke r word om t e

funks ionee r , b yv oo rbee ld beg r ippe in d i e w i s kunde en

na tuu rw e tens kap (Logs don , s . a . ) . V e rw ys ook na S mi th s e s i en ing

(pa r ag raa f 3 .4 .2 ) da t d i e mens w a t op ‘n s pes i f i eke d i s s ip l i ne t oe l ê ,

n i e noodw end ig aan d i e mode rn i s t i e s e ne ig ing to t ve r s p l in t e r ing

dee lneem n ie .

Een doe l me t d i e s koo lku r r iku lu m i s da t d i t s t e eds nod ig i s om

s eke re w ins t e van eeue s e w e tens kap l ike ak t iw i t e i t a an d i e nuw e

ges l ag oo r t e d r a ; n i e ne t om d i e l e e rde r s e on tha lw e n i e , maa r j u i s

om d i e kenn i s s ’n .

4 .3 .3 .2 Ku rr ik u lum v ir d i e l e erd er as toek om s t ige w erk er

M at r i ek i s n i e ‘n be roeps kw a l i f i ka s i e n i e , ma a r een w a t voo rbe re i

op ve rde re s tud i e . D aa rom da t d i e s koo lku r r iku lum d ikw e l s n i e op

d i e l e e rde r a s t oekoms t ige w erke r fokus n i e . Tog , i n hoo f s tuk 1 i s

a angedu i w a t t e r oo rw e ld igende pe r s en t a s i e ma t r iku l an t e n i e ve rde re

be roeps op le id ing on tvang n i e . D ie po l ê r e oppos i s i e t u s s en

onde rw ys w a t su iw er v i r d i e be roep voo rbe re i , en onde rw ys w a t d i t

g l ad n i e doen n i e , word u i tge s kake l a s mens bes e f da t opvoed ing en

kw a l i f i ka s i e d i e tw ee l inge f f ek van a l l e onde rw ys en op l e id ing i s .

I n t e ens t e l l i ng h i e rmee , i s p r ak t i e s e en be roeps ge r ig t e onde r r ig

t r ad i s ionee l i n S u id -A f r ikaans e s ko le ‘n “ tw eede bes t e” (D u To i t en

N e l l , 1982 :99 -100 en Ba rna rd , 1979 :175 - 180 ) . I n 1935 i s

115

skoo lp l a s e i n T rans vaa l on tw ikke l , maa r i n 1951 in gew one

s ekondê re sko le , hoë r l andbous ko le o f s en io r spes i a l e s ko l e oms kep

(Ba rna rd , 1979 :181 ) . J un io r hoë r s ko le he t ook be roeps vakke

aangeb ied , gemo t ivee r deu r D ew ey, a s s ou hy be roeps onde rw ys v i r

minde r begaa fde l ee rde r s voo r s t e l . D i t w as ongew i ld en i s na

gew one s ekondê re s ko le ve r ande r (Ba rna rd , 1979 : 181 ) . I n d i e

K aapp rov ins i e he t t a l l e k inde r s s koo l ve r l aa t om op p l a s e t e gaan

w erk , t en s pyte van “a rmekos hu i s e ” w a t s koo lgaan bekos t igbaa r

moes maak . I n enke l e geva l l e kon onde rw ys e r s s e l fve r s o rgende

“ s koo lp l a s e” daa ru i t l a a t ve r r ys (D u To i t en N e l l , 1982 :114 -115 ) .

D ie wanbeg r ip van D ew ey, w aa r t een G ar r i s on (1995 ) t e ve lde t r ek ,

he t ‘ n s o s i aa l nega t i ew e merk aan be roeps onde rw ys geheg .

E inde l ik he t d i t na d i e hoo f s t room t e ruggev loe i .

I n d i e l i g van d i e p rob lee ms te l l i ng , moe t d i e skoo lku r r iku lu m s e

fokus ve r s ku i f , om be roeps vaa rd ighede aan t e kw eek , s onde r om d i t

nega t i e f t e merk .

4 .3 .3 .3 Ku rr ik u lum v ir d i e l e erd er as l id van d ie sam e lew in g

Grond l iggende denke oo r d i e gemeens kap i s i n hoo f s tuk 2

u i t ged ruk . I n h i e rd i e a fde l ing word d i e be l ang daa rvan (pos i t i e f o f

nega t i e f ) v i r d i e i nd iw idu , a s ve r t r ekpun t geneem. Waar d i t i n

onde rw ys w ee rk l ink , w ord ve rw ys na d i e gemeens kaps ku r r iku lu m.

Wannee r op d i e l e e rde r a s l i d van d i e s ame lew ing ge fokus w ord ,

word d i e mens l ik e omgew ing a s be s t aans r ede v i r s koo l ge s i en , en

ku r r iku lum w ord op d i e behoe f t e s daa rvan geg rond (O rns t e in en

Hunk ins , 2009 :183 -184 ) . D i t w ord in S u id -A f r ikaans e H er s i ene

N as iona l e Kur r iku lu mverk l a r ing beves t i g , a s d i e l and s e g rondw e t

t o t g ronds l ag v i r t r ans fo rmas i e en on tw ikke l ing van ku r r iku lum

ve rk l aa r w ord (D epa r t e men t van O nde rw ys , 2002 :7 ) .

‘ n K enmerk van d i e mode rne s ame lew ing ( i ndus t r i e e l en pos t -

i ndus t r i e e l ) i s s o s i a l e s t r a t i f i ka s i e , en onde rw ys d i en a s midde l t o t

so s i a l e mob i l i t e i t (To rche en R ibe i ro , 2010 :1 ) . D i t l yk eg t e r o f

116

k inde r s u i t ve r s k i l l ende s os i a l e k l a s s e skoo l ba i e eende r s e rvaa r .

M e ighan en Harbe r (2007 :20 ) ve rw ys na tw ee Br i t s e onde r s oeke .

I n d i e een i s onde rhoude gevoe r me t k inde r s w a t s koo l s o v roeg

moon t l i k ve r l aa t he t . D ie ande r i s ‘ n ops t e lkomp e t i s i e u i t ge s k r yf

deu r d i e i n t e l l ek tu e l e B r i t s e koe ran t T he O bs er ver . D ie onde rw erp

w as T he Schoo l I ’d l i k e . D ie r es u l t aa t w as n i e ba i e ve r s k i l l end n i e :

Hoë r s koo l l ee rde r s v ind skoo l ve rbee ld ing loos en onde rd rukkend

(M e ighan en Harbe r , 2007 :20 ) .

Nog tans vaa r k inde r s u i t d i e hoë r s os i a l e k l a s s e vo lgens d i e s e l fde

sk r yw er s aans i en l ik be t e r op s koo l a s d i é u i t d i e a rbe ide r s k l a s .

Hu l l e on tken ‘n d i r ek t e en omvangr yke ko r r e l a s i e t u s s en s o s i a l e

k l a s en l ae r i n t e l l i gens i e , sw akke r s koo lvoo rbe re id ing o f nega t i ew e

houd ing t eenoo r s koo l . H u l l e i den t i f i s ee r ‘ n s aamges t e lde

“e t i ke t t e r ings t eo r i e , ” w aa rvo lgens onde rw ys e r s s e bee ld van “ goe i e

ged rag” hu l l e l e i om k inde r s t e han t ee r a s o f hu l l e mee r o f mind e r

po t ens i aa l he t – u i t e inde l ik ‘n s e l fve rvu l l ende p ro fe s i e (M e ighan

en Harbe r , 2007 :389 - 399 ) . Ook Thoms on (2002 :41 -47 ) s t e l da t

onde rw ys ee rde r s os i a l e s t r a t i f i ka s i e beves t i g en ve r s t e rk , a s om

d i t u i t t e s kake l . K yk ook S mi th en Lova t ( 2003 :63 -64 ) . M oore en

Moore (1994 :36 ) bew ee r da t t u i s s koo lk inde r s u i t l a e r s os io -

ekonomies e oms tand igh ede in ge s t andaa rd i s ee rde t oe t s e bo

ve rw ag t ing p r e s t ee r . H u l l e s k ryf d i t a an w arm, ru imhar t i ge r eaks i e

op k inde r s s e v r ae t oe , wa t l e e rg i e r ighe id s kep (M oore en Moore ,

1994 :36 ) , en on tken dus da t d i e po t ens i aa l ve r s k i l . Ook Torche en

R ibe i ro , w a t s os i a l e mob i l i t e i t t yd ens i ndus t r i a l i s e r ing onde r s oek ,

bew ee r da t mob i l i t e i t a fnee m in ‘n r eeds ge ïndus t r i a l i s ee rd e

s ame lew ing (To rche en R ibe i ro , 2010 :3 ) .

I n Hope tow n in d i e Noord -K aap (kon teks van h i e rd i e s tud i e ) i s

l andbou r eeds ge ïndus t r i a l i s ee rd , maa r ande r i ndus t r i ë l e

on tw ikke l ing i s s kaa r s . D aa r i s ook du ide l ike k l a s ve r s k i l l e . D i t

oo rv l eue l me t h i s to r i e s e r a s ve r s k i l l e , maa r i s n i e i den t i e s n i e . D ie

g ro t e r oo rv l eue l ing i s me t d i e tw ee hoë r s ko le i n d i e do rp , w aa rvan

117

een aans i en l ik hoë r s koo lge lde v r a a s d i e ande r . H oew e l be ide

sko le goe i e ma t r i eks l aags yfe r s handhaa f , i s w e rk loos he id onde r d i e

“a rmer ” s koo l s e oud -ma t r iku l an t e ba i e me e r a lge meen .

D eu r i n t e rp r e t a s i e en k l e ine r aanpas s ings i n d i e ku r r iku lu m, kan

d i e p l aa s l i ke skoo l ‘ n pos i t i ew e ro l s pee l . I n fo rmee l kan ‘n ku l tuu r

ge ld om ma t r i ek me t d i e mins t e moe i t e moon t l i k t e s l aag , soda t

ha rde w erk en t oew yd i ng n i e deugde i s w a t aangekw eek word n i e .

F o rmee l kan akademies e vakke v i r l e e rde r s w a t n i e na - s koo l s

s tudee r n i e , min be roeps nu t i nhou . I n d i e w e lva rende r s koo l

be s t aan d i e s en t r a l e p rob lee m van w erk lo s e ma t r iku l an t e n i e e in t l i k

n i e , w eens me e r s tud i e - en ekonomi es e ge l een thede .

D ie p ro s e s van akademies e s ko le v i r a l l e l e e rde r s , he t ook in d i e

VS A vo l t r ek . Cook en Cook (1950 :277 ) s t e l da t s ekondê re s ko le i n

d i e V SA in d i e 1930 ’ s s oos paddas toe l e ve r rys he t , w eens d i e

sk i e l i ke oo rmaa t aan j ongmens e . O nde rw ys bep l anne r s he t u i t d i e

midde lk l a s gekom, en hu l l e op lo s s ing w as t i p i e s midde lk l a s :

Akade mies e s ko le w a t mak l ik van onde rw ys e r s voo r s i en kon word ,

maa r n i e w a t i nhoud o f s ty l be t r e f a anges lu i t he t by d i e

gemeens kap w a t d i t moes bed ien n i e (Cook en Cook 1950 :277 ) .

D ie ve rhoud ing tu ss en h i e rd i e sko le en hu l l e gemeens kappe i s i n

d i e V SA , s ow e l a s i n Su id - Af r ika t r ad i s ionee l n i e du ide l ik

u i t ge s pe l n i e . D i t he t ‘ n s o s i a l i s e r ing van s y e i e gew ord , w aa rvan

in S u id -A f r ika d i e doe l ‘ n N as iona l e S en io r s e r t i f i ka a t i s . H ie rd i e

so s i a l i s e r ing i s goed geves t ig , en en ige voo rs t e l moe t d i e

ve rw erw ing daa rvan in s lu i t ( kyk 4 .2 .3 .2 ) .

Kur r iku lu m fokus op d i e l e e rde r a s l i d van d i e midd e lk l a s , o f d i t

d i e geva l i s , o f n i e . D ie “ midde lk l a s ” - l ee rde r w ord opge l e i en

opgevoed v i r ge l een thede w a t i n ba i e geva l l e noo i t gaan r ea l i s ee r

n i e . “ M idde lk l a s w erk” a s ee r s t e keus e , en mind e rw aa rd ighe id van

ande r be roepe , w ord ve ronde r s t e l . O m s eke re be roepe t e minag , en

om op be roepe me t bepe rk t e t oegang t e mik , i s ew e g roo t p rob le me .

‘ n G eme ens kaps ku r r iku lum w a t v i r mee r be roepe voo rbe re i , moe t

118

t ege l yk l ee r da t a l l e soo r t e w e rk ge lykw aa rd ig i s . D i t ve r e i s ‘ n

pa r ad igmas ku i f by d i e he l e gemeens kap – ook d i é w a t voe l hu l l e

he t n i e ‘n p rob leem n i e .

4 .3 .3 .4 Ku rr ik u lum v ir d i e l e erd er as on t lu ik en d e m en s

H ie rd i e a fde l ing fokus op onde rw ys wa t d i e l e e rde r a s mens l aa t

on t lu ik . Kur r iku lu m mik op mee r a s op l e id ing . F r e i r e ve r s i t hom

ju i s t e en d i e “ bank -kons ep” van onde rw ys , da t kenn i s i n l e e rde r s

“gedeponee r” word , om l a t e r he r roep t e word . D i t word n i e deu r

pr ax i s ( denke me t aks i e ) hu l l e e i e ge maak n i e (F re i r e , 1972 :22 ) .

Ju i s t e r w i l l e van d i e on t lu ikende mens v ind S mi th d i e s t ab i e l e

g ronds l ae van kenn i s be l ang r ik ; d i e opgevoede mens moe t me t d i e

t o t a l e omgew ing gemak l ik t e voe l (S mi th , 2003 :48 - 49 ) .

I n mind e r kompleks e ku l tu r e i s d i t w a t d i e k ind l ee r om as mens t e

on t lu ik , ongevee r d i e s e l fde a s om ekonomi es suks es vo l t e w ees .

D aa r i s n i e behoe f t e aan s pes i a l e s t r uk tu r e ( s ko le ) en i nhoude

(ku r r iku lum) ne t v i r k inde r s n i e . Me t t oenemende komp leks i t e i t

word l ee r inhoud abs t r ak en s e l f s doods , en skoo l kan ‘n

so s i a l i s e r ing van s y e i e w ord , wa t me t d i e r eg t e w ê re ld min t e doen

he t . O m d i t t e kee r , he t ‘ n g roo t p rob leem van onde rw ys f i l o s o f i e

gew ord (D ew e y, 1934 :7 -11 ) . Coe t zee s om D ew ey s e s i en ing op as

d i e s t r ew e to t s o s i a l e b ru ikbaa rhe id opgeb reek in bu rge r l i ke

b ru ikbaa rhe id en be roeps b ru ikbaa rhe id (Coe tzee 1977 :330 - 331 ) .

Tog he t D ew e y n i e ne t ‘ n i n s t rumen t e l e s i en ing van onde rw ys

gehad n i e . I n 1995 , i n ‘n deba t r ondom ve r s k i l l ende in t e rp r e t a s i e s

van s y w erk , w ys J ames G ar r i s on ( t oe ve rbonde aan d i e V i rg in i a

Tech ) d i e t e ens t e l l i ng t u s s en D ew ey s e w e rk , en d i e onde r s ke id

t u s s en “ l i be r a l e” onde rw ys v i r “ l e i e r s ” en “ be roeps onde rw ys ” v i r

J an A l l eman . D ew e y he t be roepe a s onde rw ys bas i s geb ru ik om d i e

d i e be s t e a f s p r ingpun t v i r ‘ n bev r yd end e ( l i be r a l e ) opvoed ing , t e

ve rk ry (G a r r i s on , 1995 ) . K yk pa rag raa f 4 .3 .4 .4

M erkw aa rd ig i n d i e ve rband i s ‘ n boek ie van 27 b l ads ye , Pog ing

om d i e K loo f t u s s en s koo l en l ewe t e ooor br ug d eu r ene J P S mut s ,

119

gepub l i s ee r i n 1924 . H y i s k r i t i e s op d i e s koo l s t e l s e l van s y t yd ,

w a t vo lgens hom s l egs d i e hoo f en n i e ook d i e hand n i e , opvoed .

D i t mi s ken vo lgens hom d ie i neengev l eg the id van d i e l ew e , en d i e

f e i t da t t eo r i e (w e tens kap ) u i t p r ak t yk voo r tv loe i . S o on t s t aan

vo lgens hom d ie k loo f t u s s en s koo l en l ew e . V o lgens hom loop

h i e rd i e s kee fge t r ek t e pedagog ie t o t ‘ n “oo rd rew e k l em op spo r t ” en

‘n kuns ma t ige s ke id ing tu s s en “ kopw erk” v i r d i e “ a r i s tok ra t e” en

handew erk v i r d i e gew one mens . Mens e d ink da t handew erk

be t eken om j ou me t d i e ma te r i e t e be s oede l . H y bew ee r eg t e r da t

d i e kuns t enaa r t o t s t and kom w annee r d i e kopw erke r en d i e

handew erke r ve r en ig i n een pe r s oon en noem d ie voo rbee lde van

J es us as t imme rman , P au lu s a s t en tmake r en d i e f i l o s oo f S p inoza

w a t ‘ n g l a s ke rw er w as . D aa rme e du i h y aan da t d i e s ogenaamd e

ve rde l ing tu s s en l i be r a l e en be roeps ge r ig t e opvoed ing kuns ma t ig i s .

S y voo r s t e l v i r onde rw ys noem h y d i e skoo l a s w e rks p l aa s . D i t i s

‘ n p l ek w aa r k inde r s w e rk l ik be roeps ak t iw i t e i t e beoe fen en d i e

l ew e l ee r ken deu r p roduks i e , g roe i en hande l . Onde rw ys ges k i ed

dus deu r l ew e , en oo rb rug d i e k loo f t u s s en s koo l en l ew e (S mut s ,

1924 :1 -27 ) .

N ico l in va t s aam da t opvoed ing d i e mens moe t ve rb reed , maa r da t

d i e opgevoede mens ook v i r w e rk gekw a l i f i s ee rd moe t w ees

(N ico l in , 1978 : 213 -223 ) . O m ‘n s koo lku r r iku lum na t e s t r ee f w a t

d i e l e e rde r l a a t on t lu ik , s l u i t n i e kw a l i f i s e r ing u i t n i e .

4 .3 .3 .5 Gevo lg trek k in g oor d i e f ok u s van s k oo lk u rr ik u lum

A l le onde rw ys fokus op d i e l e e rde r a s d r ae r van kenn i s ,

t oekoms t ige w erke r , l i d van d i e s ame lew ing en on t lu ikende mens ,

maa r d i e ba l ans i s n i e a l t yd eende r s n i e . H ie rd i e s tud i e , w a t hande l

me t d i e p rob lee m van suks es vo l l e l e e rde r s maa r ons uks es vo l l e

w e rks oeke r s , f okus vans e l f s p r ekend op d i e l e e rde r as t oeko ms t ige

w erke r . D ie l e e rde r moe t pos i t i e f on t lu ik , w a t w e rks e t i ek , so s i a l e

aanpas s ing , ‘ n b r eë kenn i s bas i s en i n t e l l ek tu e l e vee rk rag in s lu i t .

As kenn i s en vaa rd ighede me t d i r ek t e t oepas s ing in d i e be roeps l ew e

inges lu i t word , b i ed d i t moon t l i khede w a t minde r gegoede l ee rde r s

120

noo i t s ou gehad he t n i e . Weë w aa r l angs d i t be r e ik kan w ord , w ord

in pa r ag raa f 4 .4 .5 .3 be s p reek , en vo rm ‘n be l ang r ike dee l van d i e

s tud i e .

4 .4 D ie gem eens k aps k u rr ik u lum

4.4 .1 Om sk ryw in g van d ie gem een s k ap s ku rr ik u lu m

H ie rd i e oms kr yw i ng i s ‘ n s l eu t e l e l e me n t van d i e s tud i e . D ie

i nhoud van H oof s tuk 4 t o t a an d i e e inde van pa rag raa f 4 .4 skep d i e

t eo re t i e s e r aa mw erk w aa rb inne d i e gemeenks aps ku r r iku lu m, s oos i n

d i é s tud i e geb ru ik , gep l aa s en oms kr yf word . I n pa r ag raa f 4 .6 w ord

ge ï l l u s t r ee r hoe d i e gemeens kap in s ommig e ande r l ande to t

ku r r iku lum byd r a , en i n pa r ag raa f 4 .7 word d i e S u id -A f r ikaans e

onde rw ys bede l ing behande l , omda t d i t i s w aa rb inne d i e

voo rges t e lde gemeens kaps geb as ee rde ku r r iku lu m mo e t f unks ionee r .

Op d i e mik rov lak van ku r r iku lumvor mi ng ( s koo l en k l a s kamer )

word deu r s l aggew ende bes lu i t e geneem. K eus es oo r w a t t e r

e l emen te van d i e fo rme le ku r r iku lum aangeb ied w ord , w a t t e r

s t ud i ema te r i aa l geb ru ik w ord , w a t t e r onde rw ys e r s d i t i n t e rp r e t ee r

en aanb ied , w a t d i e ku l tuu r van d i e s koo l i s en w a t t o t d i e f o rme le

ku r r iku lum toegevoeg w ord , word a l l e s op d i e skoo lv l ak genee m.

D aa r w ord bes lu i t hoe moon t l i ke fok i van ku r r iku lu m me t mek aa r

geba l ans ee r w ord . As pek te van d i e fo rme le - , d i e ve r s ku i lde - , d i e

w egge la t e - , en d i e oo rw ig van d i e i n fo rme le ku r r iku lu m w ord op

p l aa s l i ke v l ak bepaa l . H ie rd i e s ames t e l l i ng , w a t spes i f i ek aan e lke

skoo l , s e l f s e lke k l a s en e lke i nd iw idu i s , i s d i e

gemeens kaps ku r r iku lum. O f mens e a l oo i t a an d i e t e rm ged ink he t

o f n i e , i n e lke skoo l bes t aan daa r dus ‘n ge meens kaps ku r r iku lu m.

D ie geme ens kaps ku r r iku lum kan s pon taan o f bew us w ees . Wannee r

d i t n i e bew us t e l i k be r eken word n i e , i s d i t spon taan . D ie bew us t e

gemeens kaps ku r r iku lum, i s d i t w a t u i t ‘ n geme ens kap se

doe lge r ig t e nadenke oo r , en aanpas s ing van ku r r iku lu m v loe i .

J ean J ones (1999 ) he t ‘ n dok to ra l e s tud i e onde rnee m aangaande d i e

gemeens kaps ku r r iku lum aan d i e skoo l waa r s y s koo lhou . D i t i s t o t

121

op daa rd i e s t ad ium oo r ag t j a a r i n ‘n sekondê re s koo l i n ‘n

p l a t t e l ands e gemeens kap on tw ikke l ( J ones 1999 : iv - v ) . S y s t e l da t

gemeens kapp e a l g ro t e r ve r an tw oordbaa rhe id van sko le , ma a r ook

g roe i i n d i e demokra t i e s e s os i a l e vaa rd ighede van l ee rde r s ve rw ag ,

me t ande r w oorde d i e opvoed ings ro l van sko le . D aa rmee

s aamgew ee f i s d i e ekonomies e - en i ndus t r i ë l e s ek to r s e s i en ing da t

sko l e op l e id ings p l ekke v i r hu l l e w e rke r s moe t w ees . D ie v r aag

r aak a l mee r pe r t i nen t : Wa t i s dan d i e t a ak van d i e s koo l i n d i e

gemeens kap ( J ones , 1999 :2 )?

In haa r s tud i e be t eken d i t om w eg t e bew eeg van ‘n t r ad i s ione l e

ku r r iku lums t ruk tuu r w aa r i nhoud u i t ‘ n handboek , i n ‘n t i p i e s e

k l a s kamerops e t oo rged ra word , na ‘n w e rksw ys e w aa rvo lgens d i e

gemeens kap aan d i e s koo l s e be s lu i t neming dee lneem, en l ee rde r s

a s ‘ n hu lpb ron bes kou . ‘ n P l aa s l i k on tw ikke lde ku r r iku lu m, b i ed

l ee rde r s d i e ge l een the id om w aa rdes en oo r tu ig ings i n d i e

omr ingende ku l tu r e l e – en na tuu r l i ke omgew ings d i epe r t e beg ryp

( J ones 1999 :3 ) .

H ie rd i e s tud i e ve r s k i l van Jones s ’n i n d i e ops ig da t s y i e t s bes k r yf

w a t t oe r eeds oo r ag t j a a r doe lge r ig on tw ikke l w as . H ie rd i e s tud i e

poog om ‘n t oekoms t ig e w eg aan t e du i . D i t i s mee r s peku la t i e f ,

w aa r J ones s ’n be s k r yw end i s . V e rde r s k ryf s y i n d i e

gedes en t r a l i s ee rde kon teks van d i e VS A , u i t e r aa rd guns t ige r v i r ‘ n

gemeens kaps ku r r iku lum. D i t s t em oo reen in d i e ops ig da t ‘ n ba l ans

ge s oek w ord tu ss en d i e s os i aa l - opvoedende funks i e s van s koo l , en

d i e ekonomi es e op l e id ings funks i e ; ‘ n ba l ans w a t d i e gemeens kap

s e l f moe t on tw ikke l .

4 .5 In tern as ion a le verges ta l t in gs van k u rr ik u lum

4.5 .1 D ie w aard e van d ie in t ern as ion a le voorb ee ld e w at vo lg

H ie rd i e a fde l ing s lu i t a an by hoo f s tuk 2 , w a t ‘ n g roo t dee l a an

g loba l i s e r ing a f s t aan . D aa rd i e hoo fs tuk bes k ryf d i e ve r s k yns e l i n

a lgemene t e rme , t e rw yl h i e rd i e een s pes i f i ek op onde rw ys e rva r ings

fokus . I n t e rnas iona l e ve rge lyk i ng kan , vo lgens Graha m- Brow n ,

122

he lp om openba re b ronne t e mons t e r om p rob leme op t e l o s

(G raha m- Brow n , 1991 :x ) . Vo lgens A u t io l yk d i t o f d i e benade r ings

t o t ku r r iku lum tu s s en l ande ve r s k i l , ma a r t og kom onde r l i ggende

ne ig ings oo reen (A u t io , 2003 :301 - 303 ) .

I n d i é s oo r t s t ud i e i s t r ad i s ionee l s l egs d i e na s i e s t aa t a s ba s i s v i r

ve rge l yk ing genee m, s onde r om d i e ve r s ke idenhe id b inne e lke s t aa t

i n ag t e neem (Welch , 1999 : 31 ) I n d i e geva l l e van N ede r l and ,

F in l and en Kuba w ord na s t a t e gek yk , maa r d i e Bas ke i s ‘ n dee l van

d i e S paans e bevo lk ing , w a t a s onde r s ke i e eenhe id onde r s oek word .

D i t i s w aa rdevo l om d i e u i t s ig w ye r t e s t r ek a s d i e Enge l s s p rekende

w êre ld , w aa rheen d i e Su id - Af r ikaans e s tuden t mak l ik g r av i t ee r .

Onde rw ys he rvo rming in N ede r l and he t ba i e van d i e s e l fde oogmerk e

en p rob leme a s i n S u id - Af r ika . F in l and s e onde rw ys v lak w as na

d i e Tw eede Wêre ldoo r log nog ba i e l a ag , ma a r t an s van d i e hoogs t e

t e r w ê re ld . S ede r t d i e 1990 ’ s i s onde rw ys daa r i ng rype nd he rvo rm

me t d i e s e l fde oogmerke a s i n S u id -A f r ika , ma a r d i t w as hoogs

suks es vo l . K uba i s ‘ n on tw ikke l ende l and s oos Su id - Af r ika . D aa r

i s d i e he l e s ame lew ing b inne ‘n enke l e ge s l ag van g roo t s kaa l s e

onge l e t t e rdhe id t o t op d i e v l ak van on tw ikke lde l ande geb r ing . D ie

ondemokra t i e s e r ege r ings t e l s e l he t kon t inu ï t e i t i n

onde rw ys he rvo r mi ng ve r s eke r , maa r ook i s o l a s i e en ekonomies e

on tbe r ing ve roo r s aak . D ie Bas ke in S pan j e i s ‘ n bevo lk ings g roep

w a t g roo t l i k s van s t aa t s hu lp a fges ny i s , en daa rom v i r onde rw ys op

hu l l e s e l f a angew es e was . H u l l e he t d i t oo rkom en s e l f s ekono mies

‘n u i t e r s guns t ige pos i s i e be r e ik .

4 .5 .2 N ed er lan d s e on d erw ys hervorm in g

V an den A kke r be s k r yf “ s tud i ehu i s ” - ku r r iku lumh ervo rming in

N ede r l ands e s ekondê re s ko le , gedu rende d i e 1990 ’ s . D i t i s gemik

op me e r ak t i ew e dee lna me van k inde r s i n d i e l e e rp ros e s ,

voo rbe re id ing v i r hoë r onde rw ys , va tbaa rhe id v i r ne ig ings i n d i e

s ame lew ing (beg r ippe soos kenn i s on tp lo f f ing , l ew ens l ange l ee r en

ande r w a t hy buz z wor ds noem) , i n t e r aks i e me t l e e r bu i t e d i e skoo l ,

123

ve rbe t e r ing van k l a s ka merp rak t yk , bev ind ings van opvoedkund ige

s i e lkunde , en i n l i g t i ngs - en kommu n ikas i e t egno log ie . D eba t t u s s en

be l e idmake r s me t oo rd rew e aans p rake , onde rw ys e r s w a t d i t t o t

w e rk l ikhe id moe t l a a t kom, en ba i e ande r mens e me t men ings

daa roo r , he t on t s t aan (V an den A kke r , 2003 :63 -65 ) . M ar s h

(2004 :89 -90 ) merk oo r d i e a lge meen op da t min ve rnuw ings

s t andhoudend i s , moon t l i k omda t d i t n i e d i e p rob leem op los n i e , o f

omda t d i t komp leks en moe i l i k be s tuu rbaa r i s . D ie w a t s t andhou ,

be t r ek onde rw ys e r s gew oon l ik ak t i e f , s ó da t hu l l e du ide l ik d i e

voo rde l e daa rvan s i en (M ar s h , 2004 :89 - 90 ) .

P rob leme me t S tud iehu i s -onde rw ys s ede r t i mp le me n te r ing in 1998 ,

i s amb i s i eus e pedagog ie s e i dea l e w a t ook to t oo r l ad ing l e i , n i e -

bes k ikbaa rhe id van ges k ik t e ma te r i a a l , en d i e r e l a t i ew e ongemak

van onde rw ys e r s ( ve rge l eke me t k inde r s ) om in l ig t i ngs t egno log i e t e

imp l emen t ee r , ve r ande rde ro l l e me t onde rw ys e r s w a t minde r mo e t

p r aa t en “bege l e i e r s ” word , en d i e nuw e s koo lku l tuu r w a t

aanvank l ik v i r k inde r s opw indend l yk , ma a r ba i e mee r van hu l l e

ve r e i s en daa rom n ie noodw end ig hu l l e o f hu l l e oue r s s e s t eun

behou n i e (V an den Akke r , 2003 :67 -69 ) . V o lgens G erw e l en ande r

(2003 :140 -141 ) wou d i é he rvo rming l ee rde r s mee r s e l f s t and ig l a a t

w e rk , maa r d i e r eg t e ba l ans w as moe i l i k om t e be r e ik .

L inks ges indes he t d i t gek r i t i s ee r omda t minde rhede vo lgens hu l l e

n i e oo r d i e houd ings en vaa rd ighede bes k ik om me t minde r onde r r ig

suks es t e behaa l n i e , en r egs ges indes w as bekomme rd oo r minde r

onde r r ig , omda t vakkund ighe id vo lgens hu l l e noods aak l ik i s

(G e rw e l e . a . 2003 :140 - 141 ) .

Te rw e l , V o lman en Wardekke r (2003 :137 - 156 ) he t d i e j un io r f a s e

van Nede r l ands e s ekondê re sko le onde r s oek . D i t he t , s t r yd ig me t

t r ad i s i e , i mp le me n te r ing van ‘n l ands w ye ku r r iku lum behe l s . ‘ n

soo r tge l yke pog ing he t i n d i e 1970 ’ s w eens po l i t i eke ve r ande r ing

sk ipb reuk ge l e i (Te rw e l e t a l , 2003 :138 - 139 ) . I n 1993 i s d i t w ee r

ge loods (Te rw e l e t a l , 2003 :139 ) onde r mee r om d i e v roeë s ke id ing

124

t u s s en a lge mene onde rw ys en be roeps onde rw ys - w a t i n Eu ropes e

l ande r eeds op 10 - j a r ige oude rdom gemaak word (Te rw e l e t a l ,

2003 :153 ) op t e he f . D aa rom i s gepoog om ‘n a lge mene

ku r r iku lum, soo r tge l yk aan d i e Enge l s e com pr ehens i ve s choo l s i n t e

voe r . D i t moes d i e onde rw ys s t e l s e l me t s y w or t e l s i n d i e

k l a s geo r i ën t ee rde 19e eeu , he rvo rm na een w aa r mens e van a l l e

ag t e rg ronde ge l yk e kans op onde rw ys ge l een thed e k ry (Te rw e l e t a , l

2003 :139 ) . Weens t eens t and i s d i e ku r r iku lu m he rvo rm, maa r n i e

i n s t e l l i ngs n i e (Te rw e l e t a l , 2003 :139 -140 ) . V e r s k i l l ende s oo r t e

i n s t e l l i ngs ve r s k i l nog ne t s ovee l a s t evo re , en gemeens kap l ikhe id

i s bepe rk t o t s eke re t e r me en vakname (Te rw e l e t a l , 2003 :140 ) .

S tokk ing (2003 :117 -136 ) onde rs oek d i e imp le me n te r ing van

a lgemene omg ew ings opvoed ing . D i t s t r y t e en N ede r l ands e t r ad i s i e ,

a anges i en hu l l e g r aag keus es aan l ee rde r s s e l f oo r l aa t , en s l egs

kenn i s en vaa rd ighede b y d i e l e e rp l an in s lu i t (S tokk ing , 2003 :125 ) .

S tuden te s e ona fhank l ikhe id , ve r an tw oorde l ikhe id en k r i t i e s e

oo rdee l word gew oon l ik ge s t imu lee r , en d i e i n s lu i t i ng van houd ings

en vaa rd ighede i s kon t rove r s i ee l (S tokk ing , 2003 :123 - 124 ) . Suks es

w as bepe rk t o t i nd iw idue l e , gemo t ivee rd e onde rw ys e r s (S tokk ing ,

2003 :130 -131 ) . D ié s en t r a l e pog ing he t s l egs ge s l aag w aa r d i t ook

dee l van d i e ge meens kaps ku r r iku lu m w as .

D i t be t eken n i e da t s en t r a l e pog ings geen s uks es behaa l n i e .

N ede r l ands e onde rw ys w e tgew ing beva t min bepa l ings oo r d i e

i nhoud van ku r r iku l a , ma a r d i e d i e S en t rum v i r

Lee rgangon tw ikke l ing (S LO ) on tw ikke l ge r ee ld voo r s t e l l e .

U i tgew er s neem d i t a s r i g l yne v i r handboeke , en só vo rm d i t

ongevee r 80% van N ede r l ands e s koo l l e s s e (S tokk ing , 2003 :126 ) .

H ie ru i t b l yk da t p rog re s s i ew e onde rw ys kan mi s luk omda t t e vee l

daa rvan ve rw ag word , en d i e ve r e i s t e denks ku i f t e g roo t kan w ees .

S en t r a l e be s lu i t neming a l l e en i s n i e vo ldoende n i e .

125

4 .5 .3 S ek on d êre ond erw ys in F in lan d vo lgen s m od ulêre s t e l s e l

F in l and he t van ' n hoogs ges en t r a l i s ee rde en ou to r i t ê r e s t e l s e l

bew eeg na p l aa s l i ke bep lann ing en u i tvoe r ing in onde rw ys . D ie

vo rm i s ' n modu l ê r e s t e l s e l v i r d i e s en io r s ekonde re f a s e (V ä l i j ä rv i ,

2003 :114 ) . D i t s t a an t eenoo r d i e bekende geg radee rde s t e l s e l ,

w aa r in d i e j a a r s e p rog ram voo ra f u i t gew erk en in gehee l ge s l aag o f

ged ru ip w ord . M odu le s b i ed aan d i e s tuden t ge l een the id om se l f

d i e l e e rp rog ra m t e bep lan en i n t e s lu i t w a t hu l l e a s be t eken i s vo l

be l ee f . D i t l a a t s t uden te me e r i n i s i a t i e f en e i enaa r s kap oo r hu l l e

s tud i e s neem, en ' n aangenamer a tmos fee r op s koo l hee r s . D ie

d i l emma i s eg t e r da t kon t inu ï t e i t bu ig s aa mhe id onde rmyn , ma a r

daa r s onde r ne ig d i e l e e rp ros e s t o t oppe rv l akk ighe id , en w ord d i t

moe i l i k om gevo rde rde vaa rd ighede t e bemees t e r (V ä l i j ä rv i ,

2003 :113 -114 ) . O ors kake l ing h i e rna he t sede r t 1994 s koo l v i r

skoo l , vo lgens e i e keus e p l aa s gev ind (V ä l i j ä rv i 2003 :114 ) .

Teen h i s to r i e s e pe r s pek t i e f i s d i e ve r loop van F in s e onde rw ys

merkw aa rd ig . Teen 1957 he t s l egs 8% van ‘n F in s e

oude rdoms groep hoë r s koo l vo l too i , en s l egs 5% inges k ryf v i r

un ive r s i t e i t s t ud i e (P IS A , 2006 ) . Tans i s s koo l ve rp l ig t end to t op

16 - j a r ige oude rdom, waa rna l ee rde r s kan k i e s t u s s en ‘n akade mies e

s ekondê re skoo l o f be roeps ge r ig t e onde rw ys . B yk ans tw ee de rdes

van a l l e s koo lve r l a t e r s s tudee r ve rde r (Cough lan 2004 ( c ) :3 ) .

F in l and s e onde rw ys v lakke ve rge l yk u i t e r s guns t ig me t ande r l ande

s ’n . P IS A ( Pr ogr am m e fo r In t e r na t iona l Schoo l As s es s m en t ) i s ‘ n

ak t iw i t e i t van d i e O ECD ( O r gan i s a t ion fo r Econom ic Co-oper a t ion

and D eve lopm en t ) , ‘ n o rgan i s a s i e waa raan hoo f s aak l ik d i e mees

on tw ikke lde i ndus t r i ë l e en pos t - i ndus t r i ë l e l ande behoo r t . P ISA

he t i n 2000 , 2003 en 2006 onde r s ke ide l ik 41 , 57 en 67 l ande s e

k inde r s op 15 j aa r i n t e rme van w i s kund ige vaa rd ighede , w e tens kap

en ge l e t t e rdhe id ve rge l yk . F in l and he t i n e lkeen van h i e rd i e

me t ings hee l bo o f onde r d i e boons t e d r i e l ande geë ind ig

(P IS A ,2006) .

D ie oo rgang van ‘n s t e l s e l w aa r d i e no rm w as om s koo l v roeg t e

126

ve r l aa t t o t e en w aa r na - skoo l s e s tud i e d i e no rm i s , he t i n ‘n enke l e

ge s l ag p l aa s gev ind . D ie oo rgang van ‘n ge s en t r a l i s ee rde na ‘n

l e e rde rged rew e s t e l s e l he t b inne t i en j a a r p l aa s gev ind , sonde r om

s t andaa rde t e ve r l aag . D eeg l ike navo r s ing en geb rek aan dw ang i s

d i e opva l l ends t e ve r s k i l me t d i e S u id -A f r ikaans e pog ing .

4 .5 .4 Ku b aan s e vord er in g n a hoogs taan d e ond erw ys

Kuba i s nog ‘n l and me t ‘n merkw aa rd ige onde rw ys p re s t a s i e . D ie

l and he t na d i e kommun i s t i e s e r ew o lus i e i n d i e 1950 ’s ‘n nuw e ,

i n s lu i t ende onde rw ys s t e l s e l on tw ikke l .

I n i n t e rn s iona l e me t ings van onde rw ys geha l t e mun t K uba bo a l l e

ande r La t yn s - A mer ik aans e l ande u i t en ve rge l yk s e l f s goed me t

O ECD - lande . D i t i s t en s pyte van d i e K ubaans e on tw ikke l ende

ekonomie , w a t s ede r t d i e i neens to r t i ng van d i e S owj e t U n ie , ba i e

sw aa r k r y (G as pe r in i , 2000 :5 -7 ) . D ie l angdu rende ou tok ra s i e van

F ide l Cas t ro he t onde rw ys ow erhede in s t aa t ge s t e l om be l e id t e

f o rmu lee r en deu r t e voe r , i n t e ens t e l l i ng me t demokra t i e s e l ande

w aa r kompromie ë a l t yd ges lu i t moe t w ord (G as pe r in i , 2000 :8 ) .

D aa r w ord bew ee r da t d i e hoë p r io r i t e i t w a t onmidde l l i k na d i e

1959 - r ew o lus i e aan onde rw ys ve r l een i s , d i e gevo lg i s van Cas t ro

s e e i e l egenda r i e s e l e e rg i e r igh e id (M a lo t t , 2009 :235 ) .

D ie s t aa t he t ‘ n t o t a l e monopo l i e oo r d i e on tw erp , p roduks i e en

ve r s p re id ing van onde rw ys ma t e r i aa l , en s o rg v i r l a e kos t e en hoë

geha l t e . M e t d i e u i t ge r ek t e ekonomies e k r i s i s , doen onde rw ys e r s

en l ee r l i nge k r ea t i e f me e om boeke , meube l s ens ovoor t s op t e pa s

en t e he r s t e l (G as pe r in i , 2000 :11 ) . O p geen s t ad iu m t yd ens d i e

Kubaans e ekonomi es e k r i s i s , i s be s noe i op onde rw ys o f ge s ondhe id

n i e (M a lo t t , 2009 :233 ) . T rouens , me t d i e o l i e t eko r t e na d i e

i neens to r t i ng van d i e S owj e t U n ie , i s p l a t t e l ands e sko le me t

f o tovo l t a ï e s e se l l e t oege rus om t e ve r s eke r da t hu l l e l i g he t en

e l ek t ron i e s e t oe rus t i ng kan geb ru ik (S tone , 2001 :91 -92 ) .

127

D ie doe l van s koo l i s , vo lgens kommun i s t i e s e t r ad i s i e , d i e kw eek

van nu t t i ge bu rge r s (G as pe r in i , 2000 :8 ,11 ) . O nmidde l l i k na d i e

Kubaans e r ew o lus i e he t s t uden te d i e he l e l and ingevaa r en mens e

l ee r l e e s en s k r yf . O nge le t t e rhe id i s t e en 1961 pe rmanen t u i t gew is

(M a lo t t , 2009 :227 ) .

D ie koppe l ing tu s s en s koo l en w erk w ord a s w es en l ik be s kou .

S tuden te w ord be t r ek i n p roduk t i ew e w erk , en w erke r s i n s tud i e en

nadenke . Tog i s d i e i dee om skoo lge lde deu r s tuden te se e i e a rbe id

t e be t aa l , me t t e r t yd l aa t vaa r . D ie opvoedkund ige w aa rde word

hoë r geag as d i e ekonomi es e (G as pe r in i , 2000 :16 -17 ) .

S ow a t 50% l ee rde r s ve r l aa t d i e akademi es e s koo lbaan na g r aad 9 en

t e r w i l l e van t egn ie s e - en be roeps onde rw ys , w aa r hu l l e onde r s ow e l

onde rw ys e r s a s t egn ic i w e rk . ‘ n K le in dee l van d i é l e e rde r s k r y

w ee r t oe l a t i ng to t un ive r s i t e i t e (G as pe r in i , 2000 :19 ) .

‘n Noe mens w aa rd ige dee l van d i e bevo lk ing w oon in a fge l eë

be rgag t ige de l e (725 000 u i t ‘ n t o t aa l van 11 mi l j oen ) , en daa r i s

spes i a l e r eë l i ngs ge t r e f om onde rw ys na hu l l e t e b r ing . I n d i é

geb i ede i s daa r 27 p r e - p r imêre s ko le , 2 400 p r imêr e sko le me t

sommi ge so min a s 4 l e e r l i nge , 89 s ekondê re s ko le , 17 p r e -

un ive r s i t e i t s ko l e , 28 po ly t e ch n iks v i r t u inboukund iges en 3

“be rg faku l t e i t e ” v i r t u inbou - ingen ieu r s . D aa r i s sow a t 2 000 sko le

me t minde r a s 10 l ee r l i nge i n mu l t i - g r aad k l a s s e , i e t s w aa rvoo r

onde rw ys e r s spes i a l e op l e id ing on tvang . I n eks t e rne

p r e s t a s i e toe t s ing ve r s k i l h i e rd i e k inde r s n i e van hu l l e maa t s i n d i e

g ro t e r s t ede n i e . D i t w ee r s p reek d i e aanname da t sko l e ‘n bepaa lde

min i mu mg roo t t e moe t w ees om geha l t e onde r r ig t e gee en da t

l ande l ike sko le noodw end ig s w akke r vaa r a s d i é i n s t ede

(G as pe r in i , 2000 :14 - 15 ) .

D ie Repub l i ca Or i en ta l de l Ur uguay mag k l ink na ‘n l and o f ‘ n

s t aa t s o rgaan , ma a r d i t i s ‘ n Kubaans e onde rw ys in s t e l l i ng . D i t i s i n

‘n na tuu rpa rk i n ‘n be rgag t ige dee l van K uba ge l eë en i s dee l van

‘n vo lhouba re on tw ikke l ings p ro j ek gebo rg deu r UN ES CO . D i t

128

bed ien 920 mens e u i t 122 boe reges inne . O nde rw ys w ord ge l ew er

aan 140 p r imêre en p r e -p r imêr e k inde r s , 78 s ekondê re l e e rde r s , 7

s tuden te aan d i e po l yt ec hn ik w a t s pes i a l i s ee r i n ga s v r yh e id en

t oe r i s me en 18 un ive r s i t e i t s t uden te . A fw es ighe id van onde rw ys e r s

kom n ie voo r n i e , en 98% van l ee r l i nge en s tuden te s l aag e lke j a a r .

Kur r iku lu m, d idak t i ek en navo r s ing i s ge r ig op omgew ings bew ar ing

en l ande l ike on tw ikke l ing . V e r s ke i e p l aa s l i ke onde rw ys e r s nee m

dee l a an d i e j a a r l i k s e navo r s ings kongre s , en fokus op p l aa s l i ke

onde rw erpe . P r imêr e en s ekondê re l e e rde r s word ak t i e f be t r ek i n

ak t iw i t e i t e ve rw an t aan gas v ryhe id en l andbou , aanges i en d i t s o

be l ang r ik i n d i e p l aa s l i ke ekonomie i s (G as pe r in i , 2000 :14 ) .

D i t i s n i e ne t d i e p l aa s l i ke fokus w a t ve r r a s s end i s v i r ‘ n

ge s ags t aa t n i e . D aa r word ook moe i t e gedoen om oue rs ,

onde rw ys e r s en se l f s l e e rde r s t e be t r ek om d i e ku r r iku lum b y

p l aa s l i ke oms tand ighed e aan t e pa s (G as pe r in i , 2000 :10 -11 ) . D i t

s t em oo reen me t d i e r ew o lus ionê re onde rw ys w a t F re i r e bep l e i t .

Komp e t i s i e i s ‘ n s en t r a l e dee l van d i e onde rw ys mo de l , ma a r word

“nas t r ew ing” genoem. (D ie S paans e w oord word na Enge l s ve r t aa l

a s em u la t ion . ) D i t i s n i e ge r ig op d i e p r e s t a s i e van d i e i nd iw idu

n i e , maa r van d i e g roep . D ie he l e doe l i s om goe i e p r ak t yk e

b loo t s t e l l i ng t e gee , soda t ande r d i t kan naboo t s , en d i e he l e s t e l s e l

voo r tdu rend daa rdeu r opgehe f kan w ord . Kompe t i s i e i s dus t u s s en

k l a s s e onde r l i ng b inne ‘n s koo l , s ko l e onde r l i ng b inne ‘n

mun i s ipa l i t e i t , mun i s ipa l i t e i t e b inne ‘n p rov in s i e en u i t e inde l ik

t u s s en p rov in s i e s (G as pe r in i , 2000 : 11 -13 ) .

Onde rw ys e rop le id ing i s deeg l ik en w ord a s ‘n l ew ens l ange p ros e s

be s kou . Hoë ve re i s t e s w ord ges t e l , en onde rw ys e r s w a t n i e

p r e s t ee r n i e , kan s a l a r i s ve r l ag ing in d i e ge s ig s t aa r . D aa r w ord van

hu l l e ve rw ag om voo r tdu rend toegepas t e navo r s ing oo r d i e

ve rbe t e r ing van onde rw ys t e doen . E lke tw ee j aa r l ê onde rw ys e r s

hu l l e be s t e w e rk aan ‘n mun i s ip a l e onde rw ys konfe r ens i e voo r ,

vanw aa r d i e be s t e w e rk na ‘n p rov in s i a l e kon fe r ens i e ge s tuu r w ord ,

129

en daa rvandaan na ‘n nas iona l e kon fe r ens i e w aa r d i e 900 bes t e

navo r s ings p ro j ek t e op ‘n i n t e rnas iona l e kon fe r ens i e bekendges t e l

word . S uks es vo l l e onde rw ys e r s w ord more e l en s to f l i k ve rgoed

(G as pe r in i , 2000 :9 - 10 ) .

Tuss en d i e voo rbee lde i n h i e rd i e hoo f s tuk , t oon Kuba s e

ekonomies e en bevo lk ings t ruk tuu r d i e g roo t s t e oo reenkoms me t

S u id -A f r ika , hoew e l Su id - Af r ika , w a t hu lpb ronne be t r e f , be t e r

daa r aan toe i s . ‘ n M erkw aa rd ig ve r s k i l i s da t d i e s t aa t n i e ‘ n

s en t r aa l bep l ande onde rw ys s t e l s e l a fdw ing n i e , maa r j u i s s ovee l

ve r an tw oorde l ikhede moon t l i k na d i e gemeens kap a fw en te l . D ie

moe i t e om onde rw ys na k l e in , l ande l ike geme ens kappe t e b r ing , en

d i e r e s u l t a t e daa rvan , bo t s ook me t S u id - Af r ika s e s en t r a l i s e r ende

in s t i nk t e .

4 .5 .5 Bas k ie s e on d erw ys : S uk s es in w eerw i l van d ie s taa t

In S pan j e he t d i e Bas ke onde rw ys vanu i t d i e gemeens kap gew ys ig

om b y hu l l e behoe f t e s aan t e pa s . Hu l l e he t ‘ n l ang ges k i eden i s

b inne S pan j e en F rank r yk (Wins t an l e y , 2007 :13 ) , maa r mode rn e

Bas k ie s e na s iona l i s me he t e e r s t e en d i e d r aa i na d i e tw in t ig s t e eeu

on t s t aan (Wins t an l e y, 2007 :4 ) , t oe d i e u i t s t e rw ing van hu l l e t a a l ,

Eus ka r i , na ‘n w e rk l ikhe id ge lyk he t (P ayne , 1970 :113 ) . M e t d i e

S paans e bu rge roo r log (1936–1939) w as hu l l e van d i e l i nks e

ve r loo rde r s s e me e r doe l t r e f f ende so lda t e (P ayne , 1970 :342 ) . D ie

F a l ang i s t i e s e w enne r s onde r gene raa l F r anco , he t s t e rk ge r eagee r .

D ie ve rn i e t i g ing van d i e Bas k ie s e do rp G ue rn i ca he t P ab lo P i ca s s o

ge ïn s p i r ee r t o t d i e g rus ame kuns w erk me t d i e s e l fde naam (Corne l l ,

1983 :409 -410 ) . I n F ranco s e S pan j e i s s e l f s hu l l e t a a l i n openba re

p l ekke ve rb i ed , en ‘n s ik lu s van t e r ro r i s me en onde rd rukk ing he t

e e r s me t ‘ n s k i e t s t ak ing in 2006 geënd ig (Wins t an l e y , 2007 :4 -5 ) .

V i r pa r t y Bas ke w as ekonomies e on tw ikke l ing en onde rw ys ‘n be t e r

w apen a s t e r r eu r . D i t word s t eeds deu r d i e M ondragon

Koöpe ra t i ew e K orpo ra s i e (M CC na aan l e id ing van d i e S paans )

ged ryf . Te midde van g roo t s kaa l s e onde rd rukk ing , i s d i e p r i e s t e r

130

Don J os é M ar i a Ar i z mend ia r r i e t a i n 1941 na d i e a fge l eë en

ve r a rmde Bas k ie s e do rp Mondragon ges tuu r , a s j eug le r aa r . D ie

en ig s t e op l e id ing in s t ans i e i n d i e do rp w as ‘n f ab r i ek s e

vak lee r l i ngs koo l , w aa r skoo lve r l a t e r s ( 15% van d i e do rp s e

k inde r s ) a lma l i n d i e f ab r i ek moes gaan werk . D ie f i rma w as onde r

geen oms tand ighede be re id om d i e s koo l u i t t e b r e i n i e , en D on

Jos é M ar i a he t van inw one r s s e l f d i e midde l e bymek aa rges k raap om

‘n op l e id ings koo l t e beg in . D ié s koo l w as u i t d i e s t aans poo r

aangew es e op e i e be s tuu r en e i e f i nans i e s , en he t op ‘n

koöpe ra t i ew e w ys e t e w e rk gegaan . Teen 1947 he t tw aa l f van d i e

skoo lve r l a t e r s un ive r s i t e i t t oe gegaan , en vyf van hu l l e he t na

Mondragon t e ruggekee r , om ‘n f ab r i ek t e beg in . D i t w as ges koe i

op d i e koöpe ra t i ew e l ee s w a t hu l l e van D on J os é M ar i a ge l ee r he t ,

en hy w as deu r lopend be t rokke . T rouens , t o t me t s y dood in d i e

1990 ’s , he t h y r i g t i ng aangedu i (V an S l yk e , 2008 :1 - 3 ) .

U i t e en koöpe ra t i ew e s koo l en een koöpe ra t i ew e f ab r i ek he t mee r

en mee r koöpe ra s i e s on t s t aan . M e t 78 455 w erke r s , w e rks aa mhede

op vyf kon t inen te en ‘n i n t e rne bank w aa rheen a l l e w ins t e oo rbe t aa l

word , w as d i t t e en 2006 ‘n onde rneming om mee r eken ing t e hou .

Op le id ing van jongmens e en he rop le id ing van w erke r s me t

u i t ged i ende vaa rd ighede , i s dee l van d i e sen t r a l e f okus

(M ondragon , 2006 :6 -7 , 29 en 32 ) .

Grond l iggend aan d i e M CC i s d i e benade r ing to t w e rk w a t Don Jos é

M ar i a geves t i g he t : N ie da t d i t ‘ n v loek i s omda t d i e mens i n d i e

pa r adys ongehoor s aam w as n i e , maa r da t d i t ‘ n man i e r i s w aa rop

d i e mens s igs e l f e lke dag ve rnuw e en ve rbe t e r . D ie ve rnaams t e

doe lw i t van d i e ko rpo ras i e i s dus n i e w ins be j ag n i e , ma a r

w e rks kepp ing . O m t e we rk i s d i e be s t e man ie r om gees t e l i ke en

so s i a l e w anba lans e t e ko r r igee r en so s i a l e v r ede t e bew erks t e l l i g

(V an S l yk e , 2008 :8 -9 ) . I n d i é gees word d i e noods aak l ikhe id van

kap i t aa l e rken , maa r i s s t e eds aan werks kepp ing onde rges k ik

(M ondragon , 2006 :35 -36 ) .

131

D ie ee r s t e Mondragon koöpe ra s i e w as ‘n t egn ie s e op l e id ings koo l ,

maa r op l e id ing w as ba i e w ye r a s d i e t egn ie s e . Lee rde r s i s opge l e i

om v rye denke r s t e w ees en dee l t e neem aan a l l e bed ryf s bes lu i t e ;

om t e g lo da t e lkeen na e i e ve rmo ë kan on tw ikke l , en da t

ag t e rg rond n i e t oeko ms bepaa l n i e (V an S l yk e , 2008 :3 ) .

D ie ee r s t e beg in s e l van D on J os é M ar i a s e onde rw ys f i l o s o f i e i s da t

kenn i s mag i s , en daa rom ges os i a l i s ee r moe t w ord . K enn i s o f

kund ighe id i s dus i n d i e M ondragon -ops e t n i e ‘n kommod i t e i t om t e

be s ke rm n i e , maa r ‘n so s i a l e ba t e om me t a l ma l t e dee l . B inne d i e

MCC i s d i t ‘ n s aak van t r o t s om kenn i s v r ye l i k b inne t e dee l . D i t

s t a an t eenoo r d i e kap i t a l i s me w aa r e lkeen me t nu t t i ge , s kaa r s

kenn i s be t e r w e rk en be t a l i ng kan e i s I n d i e MCC i s d i t ongehoord ,

en daa rom moe t a l ma l ge l yk e toegang to t onde rw ys en op l e id ing hê

(V an S lyke , 2008 :8 -9 ) .

I n d i é r aa mw erk i s onde rw ys goe i e ekonomie , w an t s onde r kenn i s

s a l s kaa r s goede re en d i ens t e n i e gep rodus ee r o f ve r s p re i kan w ord

n i e . D i t duu r l ew ens l ank , w an t t oe rus t i ng ve rnuw e voo r tdu rend .

As d i e i n t e l l ek wa t d i t han t ee r n i e ve rnuw e n i e , w ord d i t s e l f ne t

mas j i en (V an S lyke , 2008 :4 ) . D i t s l u i t a an b y d i e Sw eeds e

benade r ing to t l e e r en w erk . Sw ede he t gedu rende d i e 1970 ’ s en

1980 ’s daa r in ge s l aag om w erk loos he id t o t 2% t e bepe rk . G e ld i s

ge s pandee r om r edes w aa rom mens e n i e kan w erk n i e , u i t t e skake l .

D aa rom ge ld nege maande k r aa mver lo f , ge s ubs id i ee rde k inde r s o rg ,

he rop le id ing van werke r s me t u i t ged i end e vaa rd ighede , en s ovoor t s .

D i t s paa r ge ld op s os i a l e t oe l ae v i r w e rk lo s e s (P ra t t 1994 :23 -24 ) .

B inne d i e M CC i s s e l f s op l e id ing van onde rw ys e r s onde rneem, om

d i e voo r tgang van koöpe ra t i ew e denke na d i e j eug t e ve r s eke r . I n

1997 he t d r i e M CC op le id ings koöpe ra s i e s s aamges me l t i n d i e

daa r s t e l l i ng van d i e U n ive r s i t e i t van M ondragon ( Mondr agon

Un iber t s i t a t ea ) , en d i e f aku l t e i t e v i r i ngen ieu r s w es e ,

be s tuu r s kunde en onde rw ys gew ord . S tuden te en pe r s onee l i s a lma l

132

l ede van d i e koöpe ra s i e en oe f en s aam behee r daa roo r u i t (V an

S lyke , 2008 :5 ) .

Mondragon - onde rw ys i l l u s t r ee r da t onde rw ys s uks es onde r mo e i l i ke

oms tand ighed e , en me t u i t s l u i t l i k d i e ge meens kap s e s t eun be re ik

kan word . ‘ n S l eu t e l h i e r toe i s i n t eg ra s i e van onde rw ys en

ekonomie , maa r me t ekonomie onde rges k ik aan mens l ik e w e l s yn .

4 .6 D ie S u id -Af r ik aan s e on d erw y ston ee l

4 .6 .1 His tor i e s e oors ig oor S u id -Af r ik aans e on d erw ys

F orme le onde rw ys in Su id - Af r ika i s ‘ n u i t v loe i s e l van d i e ve s t i g ing

en oo rhee r s ing van d i e Wes t e r s e bes kaw ing . Hoew e l n i e - Wes te r s e

S u id -A f r ikane r s fo rme l e opvoed ings t ruk tu re gehad he t voo r

Wes te r s e kon tak , i s daa r t u s s en d i é s t r uk tu r e en vandag s e fo rme le

onde rw ys geen kon t inu ï t e i t n i e .

D ie onde rw ys ges k i eden i s van S u id -A f r ika i s ‘ n w ee rkaa t s ing van

d i e l ands ges k i eden i s : O p d i e N ede r l ands e t ydp e rk (1652 to t r o fw eg

1800 ) , vo lg Br i t s e dominas i e ( t o t 1924 ) , daa rna A f r ikane rdominas i e

(van ro fw eg 1924 ) (D u To i t en N e l l , 1981 : inhouds opgaw e en

Ba rna rd , 1979 : i nhouds opgaw e) t o t r o fw eg 1994 , en s ede r td i en d i e

hu id ige onde rw ys bede l ing , gedo minee r deu r d i e AN C. N a tuu r l i k i s

daa r i n e lke t yd pe rk r e s t e van d i e vo r ige , maa r dan j u i s ne t r e s t e .

D ie ow erhe id p robee r t e lkens s y bee ld van d i e s ame lew ing deu r

onde rw ys ve rw erk l ik , daa ro m he t e lke onde rw ys be l e id u i t ge s p roke

t eens t aande r s . A dams haa l Taylo r aan da t onde rw ys en sko le d i e

wor s t e lp l ekke ( s i t e s o f s t r ugg le ) t u s s en bo t s ende ideo log ieë i s

(A da ms , 2005 :60 ) . D ie w ord ing van d i e A f r ikane r a s ku l tuu rg roep

i s b yv oorbee ld amper i n d i e k i em ges moor deu r B r i t s e impe r i a l i s me

in s ko le (G i l i o mee , 2004 :157 -158 en 220 -222 ) .

Tans i s d i e r a s ges ke ide onde rw ys w a t s ede r t 1948 ges i s t ema t i s ee r

i s , me e r ak tuee l . O nde rw ys vo lgens d i e Ban toe -onde rw ys w e t (w e t

n r 47 van van 1953 ) , i s deu r k r i t i c i be s t emp e l a s s lave educa t ion ;

‘ n s t e l s e l om S w ar tmens e pe r manen t t e onde rd ruk . D avenpor t w ys

133

eg te r daa rop da t d i e s i l l abus s e van B lanke en ande r sko le n i e

sovee l ve r s k i l he t a s w a t ee r s gev rees i s n i e , en l ê k l em op

onge lyke be fonds ing a s d i e w ys e w aa rop S w ar t k inde r s benadee l i s

(D avenpor t , 1989 :557 -558 ) . G i l i o mee beves t ig d i t , maa r voeg by

da t d i t ‘ n be t r ek l ik suks es vo l l e p ro j ek v i r mas s a s ko l ing w as

(G i l i o me e , 2009 :1 - 9 ) .

Vo lgens Adams w as S w ar t onde rw ys vana f d i e R ivon ia - ve rhoo r t o t

en me t 1994 in ‘n voo r tdu rende s t r yd om de mokras i e (2008 :90 ) .

Peop le ’ s Educa t ion , ‘ n beg r ip w a t r eeds i n d i e 1950 ’s be l ang r ik

w as i n d i e w ee r s t and t een Ban toe - onde rw ys , he t na d i e 1976 -

skoo lops t ande w ee r na vo re ge t r ee (A dams , 2005 :78 ) . D i t i s i n d i e

k r i t i e s e t r ad i s i e , en d i e p ro s e s van demokra t i s e r ing en opvoed ing -

v i r -demokras i e i s be l ang r ike r a s en ige opvoedkund ige u i tko ms . I n

d i e w oorde van F re i r e , w ord geen nuw e bede l ing oo i t gehe i l i g n i e

(A da ms , 2005 :79 ) . D i t i mp l i s ee r mas s a - dee lna me , ook in be s tuu r

en r ege r ing van sko le (A dams , 2005 :60 ) . N a d i e oo rgang van 1994

w as d i t hoë p r io r i t e i t om onde rw ys b y d i e nuw e po l i t i eke bede l ing

aan t e pa s , en Peop le ’ s Educa t ion t e ve rw es en l ik .

I n t e r me van be roeps op le id ing , he t d i e s t r yd ve r s k i l l end u i tge s pee l .

Voor s t e l l e van d i e r ege r ing s ede r t d i e 1980 ’ s , om ‘n me e r

i n s lu i t ende bede l ing v i r op l e id ing daa r t e s t e l , i s t e lkens ve rw erp ,

omda t d i e p ro s e s vo lge l s p ro -de mokras i e g roepe en vakbonde

on leg i t i e m w as . Teen 1992 he t d i e s t aa t en geo rgan i s ee rde a rbe id

‘n ve r t eenw oord igende t aaks pan ges t i g , om ‘n nuw e s t r a t eg i e t e

on tw ikke l . ‘ n Werkg roep daa rvan he t oo reengekom op ‘n r aa mw erk

w a t op d i e SA QA -w e t sou u i t l oop (S AQ A , N QF H is to ry: 1 -2 ) .

4 .6 .2 On d erw y s en op le id in g in S u id -Af r ik a van d ag

4 .6 .2 .1 In tegras i e van on d erw ys en op le id in g

D ie oo rw eg ings v i r d i e S tud iehu i s - he rvo rmings i n N ede r l and , d i e

modu lê r e s t e l s e l i n F in l and en d i e r ew o lus ionê re onde rw ys van

F re i r e en ande r , i s u i t e en lopend e inv loede w a t wee rk l ink in Su id -

Af r ika se nuw e ku r r iku lu m, a lgemeen bekend a s K ur r iku lu m 2005 .

134

D i t i s ook d i e d i r ek t e kon teks w aa rb inne h i e rd i e s tud i e gedoen

word .

D ie oo rkoepe l ende kenmerk van S u id - Af r ikaans e onde rw ys , i s d i e

N as iona l e Kw a l i f i ka s i e r a amw erk (N QF ) . A l l e onde rw ys en

op l e id ing moe t vo lgens d i e NQ F ges t ruk tu r ee r w ord , en d i t vo rm

d i e bu i t eg rens e v i r d i e f o rme le as pek te van ‘n

gemeens kaps ku r r iku lum. A l l e e rkende kw a l i f i ka s i e s i n S u id -A f r ika

kom ê rens op d i e N as iona l e Kw a l i f i ka s i e r a amw erk tu i s . Graad 9 i s

v l ak 1 en bou op to t g r aad 12 a s v l ak 4 . A l l e kw a l i f i ka s i e s t o t by

g r aad 9 (v l ak 1 ) i s d i e A lge mene O nde rw ys - en Op le id ings band , en

v l ak 2 t o t 4 i s d i e V e rde re Onde rw ys - en O p le id ings band . V lak 8

i s d i e hoogs t e en s lu i t mag i s t e r - , dok to ra l e - en pos t -dok to ra l e

kw a l i f i ka s i e s i n . D i t s t a an bekend as d i e H oë r O nde rw ys - en

Op le id ings band (S AQ A -NQ F , s . a . : 1 ) . Vo lgens ‘n min i s t e r i ë l e

be l e id s dokumen t i s bes lu i t om d i e aan t a l v l akke na 10 t e ve rhoog

(M in i s t e r s 2007 :13 ) , en i n 2010 w as d i t be s ig om inge fa s ee r t e

word .

Gro te r i n t eg ra s i e van d i é aa rd word in t e rnas iona a l deu r UN ES CO

en d i e ILO aanbevee l , en d i e gedag te van s o ‘n r aamw erk , he t i n

d i e 1980 ’ s i n S ko t l and en N ieu -S ee l and on t s t aan . S u id -A f r ika i s

t o t op da tu m d i e en ig s t e l and om ‘n a l l e s omv a t t ende kw a l i f i ka s i e -

r aamw erk in t e s t e l (M in i s t e r s , 2007 : 4 ) .

D ie NQ F w ord deu r d i e S u id -A f r ikaans e K w a l i f i ka s i eow erhe id

(SA Q A ) onde rhou . D i t i s i n t e r me van d i e S A QA -w e t (S u id -

Af r ikaans e K w a l i f i ka s i eow erhe id s w e t , w e t n r 58 van 1995 ) i n 1996

in d i e l ew e ge roep . D i t s t a an onde r ‘n Raad w a t deu r d i e M in i s t e r s

van O nde rw ys en Arbe id aangew ys w ord . D ie tw ee l ed ige doe l i s

on tw ikke l ing van d i e N QF , en imp le me n t e r ing daa rvan . L iggame

w a t imp le me n te r ing van kw a l i f i ka s i e s deu r ve r s ka f f e r s r eg i s t r ee r ,

mon i to r en a s s e ss o r s r eg i s t r ee r , w ord ETQ A ’s (Educa t ion and

Tra in ing Qua l i t y As s u rance ) genoe m (S A QA , s . a . : 1 ) . U ma lus i i s

d i e ETQ A v i r d i e A lgemene – en V erde re O nde rw ys - en

135

Ople id ings bande , w a t F ET ko l l eges (voo rheen t egn ie s e ko l l eges ) en

sko le i n s lu i t . A l l e i ndus t r i e ë i s i n 23 s ek to r e gedee l , me t ‘ n ETQ A

v i r e lkeen , genoe m S ETA ’s . D i t s t a an v i r S ec to r a l Educa t ion and

Tr a in ing Au thor i t y (H oppe r s , 2000 :6 -7 ) .

S ETA ’s he t vo lop nega t i ew e pub l i s i t e i t on t lok a s gevo lg van

ko r rups i e en onve rmo ë om hu l l e beg ro t ings t e be s t ee o f d i e

vaa rd ighede t e on tw ikke l w aa rvoo r hu l l e i n d i e l ew e ge roep i s . V an

d i e 23 S ETA ’s kon b yv oorbee ld ne t 13 hu l l e beg ro t ings bes t ee . I n

2008 i s R600 mi l j oen u i t ‘ n beg ro t ing van R5 b i l j oen n i e bes t ee n i e

(M acF a r l ane ( r ed ) , 2008 :409 ) .

S u id -A f r ika he t dus ‘n onde rw ys b ede l ing w a t ( t eo re t i e s )

akademies e onde r r ig en be roeps ge r ig t e op l e id ing in ‘n

s amehangend e en s oomlos e ve rband s aamva t . K eev y en B lom

( amp ten a re van SA QA ) ve rw ys na d i e ve r s k i l l ende ep i s t e mo log ieë

van “ d i s s ip l i ne gebas ee rde” en w erks p l ek gebas ee rde l ee r , en du i

a an da t d i t moon t l i khede to t i n t eg ra s i e bepe rk (K eev y en B lom

2007 :4 ) . O ok bu rok ra t i e s e f ak to r e bemoe i l i k i n t eg ra s i e . O nde rw ys

r e s o r t ee r onde r d i e D epa r t e men t van O nde rw ys , en op l e id ing onde r

d i e D epa r t emen t van Arbe id . D ie NQ F en S AQ A i s ve ronde r s t e l om

h i e rd i e tw ee de l e t e i n t eg ree r , ma a r s l aag n i e daa r in n i e (A koo j ee ,

G ew er en M cG ra th , 2005 :112 -117 ) . D ie min i s t e r s beves t i g da t

hu l l e d i e beg in s e l van in t eg ra s i e van kons ep tue l e en t oegepas t e

kenn i s as w es en l ik be s kou . D i t ve r s eke r vo lgens hu l l e d i e

ge lykw aa rd igh e id van a l l e vo rme van so s i aa l b ru ikba re kenn i s , en

s t e l l e e rde r s en w erke r s i n s t aa t om d i e b rug na wee r s kan te oo r t e

s t eek . D i t word ges i en a s ‘n be l ang r ike he fboom om

onge reg t ighede van d i e ve r l ede u i t t e skake l (M in i s t e r s , 2007 :8 ) .

Tog ske i hu l l e w e rks p l ekgebas ee rde kw a l i f i ka s i e s onde r d i e QCTO

en in s t i t u s ione l e kw a l i f i ka s i e s onde r U malus i en H ESA (M in i s t e r ,

2007 :15 ) . D i t kan a s ‘n s t ap w eg van in t eg ra s i e ge s i en w ord . S e l f s

be l ang r ike r i s d i e be s lu i t om S AQ A as gehee l onde r d i e M in i s t e r

van O nde rw ys t e p l aa s , me t ‘ n Raad van 16 l ede deu r d i é min i s t e r

136

aangew ys . D ié min i s t e r s a l i n be s lu i t e r akende SA Q A me t d i e

M in i s t e r van Arbe id kons u l t ee r (M in i s t e r s , 2007 :14en16) . Nog ‘n

on tw ikke l ing w as t oe d i e r ege r ing w a t i n 2009 ve rk i e s i s , d i e

D epa r t emen t van Onde rw ys in d i e D epa r t emen t van Bas i e s e

Onde rw ys en d i e D epa r t emen t van Hoë r Onde rw ys ve rdee l he t

Laas genoemde depa r t e me n t nee m ve ran tw oorde l ikhe id v i r a l l e na -

skoo l s e l e e r , i n s lu i t ende d i e S ETA ’s (Burge r , 2010 ) .

U i t d i e oogpun t van ‘n gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lum, i s

a fnemend e in t eg ra s i e ‘n s t ap ag t e ru i t . A kademies e sko l ing in

byvoorb ee ld t a l e en w is kunde , maa r p l aa s l i k t oepas l i ke

be roeps ku r s us s e i n d i e p l ek van keus evakke , b i ed opw indende ,

maa r onbenu t t e moon t l i khede . D ie bede l ing v i r A kademies e– en

be roeps onde r r ig word in pa r ag raw e 4 .6 .2 .2 en 4 .6 .2 .3 be s k r yf , om

vas t e s t e l w a t d i e ru imte v i r ‘ n gemeens kaps ku r r iku lu m i s .

4 .6 .2 .2 D ie f orm e le k u rr ik u lum v ir sk o le in Su id -A fr ik a

D ie p ros e s v i r d i e f o rme le s koo lku r r iku lum in Su id - Af r ika he t

amp te l ik i n 1996 beg in , me t d i e bekends t e l l i ng van ‘n voo rneme to t

‘ n nuw e ku r r iku lumverk l a r ing (D epa r t emen t van Onde rw ys , 2002 :4 -

5 ) . I n 1997 i s voo rbe re id ings daa rvoo r gedoen (M aga rd i e 2004 :4 ) ,

en i n 1998 i s d i t a s K ur r iku lum 2005 in a l l e s ko l e van g r aad R to t 9

ge ïmp lemen tee r . D i t moes w eens p r ak t i e s e p rob le me he r s i en w ord ,

en i n 2002 vo lg d i e H e r s i ene N as iona l e K ur r iku lu mverk l a r ing

(H N KV ) (D epa r t e men t van O nde rw ys 2002 :4 -6 ) . I n 2005 i s d i e

N as iona l e K ur r iku lumverk l a r ing G rade 10 -12 (A lge meen )

gepub l i s ee r en i n 2006 in w e rk ing ges t e l (D epa r t e men t van

Onde rw ys 2005 :2 ) . Teen 2008 i s d i e nuw e ku r r iku lum dus r egdeu r

d i e onde rw ys s t e l s e l gevoe r .

P r ak t i e s e p rob leme en k r i t i ek he t b ly voo r tduu r . D ie M in i s t e r van

Bas i e s e O nde rw ys onde r P re s iden t Zuma , me Ang ie M ot s hekga , w i l

vo lgens ‘n med i abe r ig Kur r iku lu m 2005 he r s i en en vaa r tbe l yn

maak , maa r n i e a f s ka f n i e . Vo lgens haa r w aa rneming s l aag d i t i n

sko l e “ waa r hu l l e d inge op d i e ou man ie r doen . ” S y g lo ook in d i e

137

w aarde van mo ede r t a a londe r r ig (Rademe ye r 2009 ) . H aa r

he r s i en ings panee l ve rk l aa r da t vo r ige pog ings , t en s pyte van d i e

goe i e bedoe l ings , d i e r eeds bevoo rdee ldes ve rde r bevoo rdee l he t .

Lee rde r s en onde rw ys e r s w a t i n d i e ve r l ede benadee l i s , i n d i e hede

onve i l i g voe l en oo r d i e t oekoms ons eke r i s , moe t d i e nod ige

onde r s t eun ing on tvang (D ada , D ipho lo , Hoad le y , Khemb a , Mul l e r

en V o lmink , 2009 :62 ) . D aa ru i t v loe i ‘ n he l e aan t a l ve r ande r ings

w a t i n 2010 to t 2012 inge fa s ee r w ord , en a l l e s ge r ig i s op

ve r l i g t i ng van onde rw ys e r s s e w e rks l a s en ve r eenvoud ig ing van d i e

ku r r iku lumv erk l a r ing (D epa r t emen t van Bas i e s e O nde rw ys , 2010 ) .

Nog ‘n deu r s l aggew ende in s t e l l i ng i s d i e Skoo lbehee r l i ggaa m

(S BL) , w a t ve ronde r s t e l i s om behee r demokr a t i e s i n d i e

gemeens kap s e hande t e p l aa s . A dams (2005 :91 ) bes kou d i t a s ‘ n

ve ryde lde moon t l i khe id . Hoew e l s t r ew e na Peop le ’ s Educa t ion op

d i e S u id -A f r ikaans e S ko lew e t van 1996 u i tge loop he t (A dams ,

2005 :87 -94 ) , gaan d i e mag van S koo lbehee r l i gga me me t s ovee l

ve r an tw oorde l ikhede gepaa rd , da t d i t apa r the id ee rde r voo r t s i t a s

om daa rmee t e b r eek (A dams , 2005 :104 ) . H y bew ee r fou t i ew e l ik

da t d i e S BL se t a akbes k r yw ing geen ve rw ys ing na ku r r iku lu m beva t

n i e (A dams , 2005 :89 ) , w an t d i e t a ak om pe r s onee l i n hu l l e

p ro fe ss ione l e funks i e by t e s t aan , i s s onde r tw yf e l ‘ n

ku r r iku lumtaak . D ie s koo lbehee r l i ggaa m kons t i t uee r dus d i e

w e t l i ke r eg t o t d i e vo rming van ‘n gemeens kaps ged r ew e ku r r iku lu m

b inne fo rme le onde rw ys .

Tog word d i e r eg van d i e S BL ee r s ve rw es en l ik w annee r d i t t e enoo r

oppone rende be l ange kan s t and hou I n d i e ho fged ing tu ss en d i e

D epa r t emen t van Onde rw ys en d i e Hoë r s koo l E rme lo , he t d i e

depa r t emen t aanged r ing op s y r eg om s ko le s e t a a lbe l e id t e

ve r ande r . soda t d i e depa r t e me n t hu id ige oue r s s e be l ang

onde rges k ik aan d i é van d i e b r eë r gemeens kap kan s t e l . Vo lgens

d i e D epa r t emen t s e i n t e rp r e t a s i e he t hu l l e d i e be l ang r ike

oo rw inn ing behaa l da t ‘ n skoo l s e t a a lbe l e id w e l gew ys ig mag

word , hoew e l n i e op d i e man ie r w a t d i t i n d i é geva l gedoen i s n i e

138

(D epa r t e me n t van Bas i e s e O nde rw ys , 2009 ) . V an de r Rheede , a s

hoo f van d i e S t ig t i ng v i r Bemag t ig ing deu r A f r ikaans , ve rw e lko m

d ie a fbaken ing van ve ran tw oorde l ikhed e , en gee ‘n oo r s ig van d i e

u i t ge r ek t e r egs t r yd w a t nod ig w as om to t d i é u i t e inde t e kom (V an

de r Rheede , 2009 ) . D ie SBL s e ges ag oo r voe r t aa l , ‘ n

g rond l iggende dee l van ku r r iku lu m, i s dus i n ve r s w ak te vo rm

gehandhaa f , en w e l t e en aans i en l ike kos t e .

O m d ie H NK V b inne ‘n t eo re t i e s e r aa mw erk (k yk t abe l 4 . 2 ) t e

p l aa s , i s n i e mak l ik n i e . I n t e r me van Ca r l s e benade r ings t o t

ku r r iku lumon tw ikke l ing , kan , me t a l d i e w ys ig ings , ge r edenee r

word da t d i e p r agma t i e s e benade r ing gevo lg i s . H oew e l d i e ee r s t e

Kur r iku lu m 2005 mee r i n d i e e rva r ings benade r ing ges t aan he t , i s

e l emen te van d i e akademies e benade r ing ingeb r ing me t d i e HN KV .

In t e rme van M e ighan en H arbe r s e ku r r iku lu mbenade r ings i s d i e

ku l tu r e l e benade r ing gevo lg , w aa rvo lgens ku r r iku lu m t yd - en

ku l tuu r s pes i f i ek i s ; d i t ‘ n h ipo t e s e i s w a t voo r tdu rend ge toe t s

word . D ie ge r ee lde he r s i en ing en d i e v r yh e id w a t s ko l e gen ie t om

d i t by p l aa s l i ke behoe f t e s aan t e pa s , ge tu ig h i e rvan . D aa r i s ook

‘n k r i t i e s e benade r ing gevo lg , omda t i deo log ie en ku l tu r e l e

r ep roduks i e s en t r aa l s t a an . As G i roux en P enna (1983 ) s e t r ad i s i e s

b inne k r i t i e s e t eo r i e i n ag geneem w ord , h ink d i e H NK V op tw ee

t r ad i s i e s : D ie s t r uk tu r ee l - funks ione l e , en d i e f enomeno log ie s e

s i en ing van d i e “ nuw e” sos io log i e van onde rw ys . D ie ee r s t e e rken

d i e w i s s e lw erk ing tu ss en mags ve rhoud ings en d i e skoo l , ma a r

bev raag teken n i e d i e g ronds l ae van d i e s koo l s t e l s e l n i e , d i t e rken

d i e i n s t ru men te l e w aa rde van onde rw ys en bes kou kon f l i k as

a fw ykend e ged rag . D ie tw eede e rken da t kenn i s en i den t i t e i t i n

i n t e r aks i e t o t s t and kom, maa r w e rk vo lgens d i e ou t eu r s n i e me t ‘ n

t oe r e ikende t eo re t i e s e g ronds l ag n i e . V o lgens O rns t e in en H unk ins

(2009 ) s e i nde l ing i s daa r e l e men te van d i e “ behav io ra l ”

benade r ing (du ide l ike u i t eens e t t i ng van u i tkoms te w a t ve rw ag w ord

en s t imu l i w a t d i t t o t gevo lg moe t hê ) , be s tuu r s benade r ing (g roo t

k l em op o rgan i s a s i e en t oe s ig s t ruk tu r e ) , human i s t i e s e benade r ing

139

(k l em op d i e k ind s e s e l f s t and ighe id en l ee rg i e r ighe id ) en

r ekons ep tua l i s t i e s e benade r ing ( fokus op s o s i a l e ge r eg t ighe id ) .

4 .6 .2 .3 Haak p lek k e m et d i e nuw e form e le k u rr ik u lum

D ie he rhaa lde i ng r yp end e ve rande r ings w a t aan d i e S u id -A f r ikaans e

skoo lku r r iku lu m s ede r t 1996 aangeb r ing i s , du i op p rob lema t i e s e

imp l emen t e r ing , wa t w ee r op p rob lema t i e s e on tw ikke l ing du i .

O m imp l emen t e r ing oo rhaas t i g t e noem, i s waa r s k yn l i k r egve rd ig .

As ‘n mens d i t me t s oo r tge l yk e (maa r suks es vo l l e ) he rvo rming in

F in l and ve rge l yk , he t d i t v inn ig en me t min v r ye keus e gepaa rd

gegaan . D ie nos t a lg i e s e ku r r iku lum van V an den A kke r (2003 :65 )

spee l w aa r s k yn l ik ook ‘n g roo t r o l . I n h i e rd i e geva l w as d i e

ve r ande r ing s o d r as t i e s da t n i e ne t onde rw ys p rak t yk ve rande r he t

n i e , maa r ook d i e t o t a l e woordes ka t . I n s eke re ops ig t e w ord in

2010 en 2011 w ee r na ve r t roude t e r me t e ruggekee r (A non ie m,

2010 ) .

D ie ma t r i eks van 2008 w as d i e ee r s t e g roep w a t vo lgens d i e nuw e

s t e l s e l s koo l vo l too i he t . Kor t voo r d i e u i t s l ae bekendges t e l i s , he t

kommen taa r r eeds i nges t room. A l d i e komme n ta to r s aanvaa r da t

d i e deu rvoe r van Kur r iku lu m 2005 p rob le ma t i e s was en i s . D ie

aa rd van d i e p rob leme l ê , s oos s koonhe id , i n t he eye o f t he

beho lder . D ie min i s t e r , i n d i e f i na l e i n s t ans i e d i e

ve r an tw oorde l ike pe r s oon , s k r yf d i t t oe aan p rob lema t i e s e

imp l emen t e r ing (P ando r , 2008 ) . D ie Independen t Exam ina t ions

Boar d , ‘ n p rog re ss i ew e , ona fhank l ike eks amenow erhe id , l oo f d i e

goe i e hoedan ighede van U GO , bes kou imp lemen te r ing ook a s ‘n

p rob leem, maa r me t d i e ange l da t d i t voo r s i en kon word

(O be rho l s t e r , 2008 ) . D ie BCV O , ‘n kons e rw a t i ew e in s t ans i e

geb ru ik d i e kans om pun te t e en d i e nuw e bede l ing aan t e t eken

(G rob le r , 2008 ) , en d i e oppos i s i ekoe ran t , Rappor t , t eken pun te t e en

d i e r ege r ing aan (Rappor t , 2008 ) . V an d i e v i e r i s d i e IEB

w aa r s kyn l ik d i e mees ew ew ig t ige .

140

Imp le me n te r ing he t g l adde r ve r loop w aa r d i e p l aa s l i ke s koo l aan

d i e ku r r iku lu m ve rb ind i s . M aga rd i e (2004 :61 -67 ) he t suks es vo l l e

imp l emen t e r ing aan ‘n spes i f i eke skoo l onde r s oek , en d i e

t oew yd i ng van d i e s koo lhoo f a s bepa l end bes kou , s ow e l a s ak t i ew e

aanpas s ings w a t d i e s koo l moes maak (M aga rd i e , 2004 :61 -67 ) .

Arno ld (2004 :71 -75 ) he t d i e oo rma a t ad min i s t r a t i ew e p l ig t e w a t

onde rw ys e r s t oegeva l he t , onde r s oek . H y he t bev ind da t d i t ‘ n

e rn s t i ge h inde rn i s v i r doe l t r e f f ende imp lemen te r ing w as (A rno ld ,

2004 :71 -75 ) . D i t w ord ook me t d i e 2010 ve rande r ings aanges p reek

(A non ie m, 2010 ) .

As doe l t r e f f ende sko le me t gemot ivee rde onde rw ys e r s

imp l emen t e r ing moe i l i k gev ind he t , w as d i t waa r s k yn l i k b y

d i s funks ione l e s ko le r amps poed ig . Tekens van d i s funks ione l e

sko le i s vo lgens M acF a r l ane oo rvo l k l a s kamer s , a fw es ighe id o f

p l i g s ve r s u im van onde rw ys e r s , onge reë lde skoo lb yw on ing deu r

skoo lhoo fde , s mer ige s koo lg ronde en “ vaa loog jongmann e op d i e

u i t kyk v i r dw e l ms en me i s i e s ” (M acF a r l ane , 2008 ) . B ipa th

de f in i ee r ‘ n d i s funks ione l e s koo l a s een me t ‘ n s l aags yf e r benede

40% in d i e S en io r S e r t i f i kaa t eks amen , t e rw yl ‘n funks ione l e s koo l

‘ n s l aags yf e r bo 80% he t (B ipa th , 2005 :40 -42 ) . M inde rw aa rd ighe id

van a lge mene ge r i ew e in Sw ar t woongeb iede , minde rw aa rd ig e

skoo lge r i ew e onde r Ban toe - onde rw ys en d i e po l i t i eke s t ryd tu s s en

1976 en 1990 w a t h i e rd i e geb iede i n ‘n oo r logs one t een d i e s t aa t

l a a t ve r ande r he t , he t vo lgens haa r t a l l e s ko l e d i s funks ionee l

ge l aa t . O nde rw ys he t t o t s t i l s t and gekom, en w ord moe i l i k he rva t

(B ipa th , 2005 :42 -43 ) .

Taa lvaa rd igh e id s t aan s en t r aa l i n onde rw ys . D i t i s r eeds deu r

P ando r e rken (2008 ) . D i t i s i r on i e s da t moede r t aa lond e r r ig v i r

Sw ar t l e e r l i ng e t o t d i e hoogs t e moon t l i k e v l ak , ‘ n hoeks t een van

Ban toe - onde rw ys w as (D avenpor t , 1989 :557 - 558 ) , en me t

imp l emen t e r ing van d i e nuw e ku r r iku lu m, a fges ka f i s . D ie RG N

iden t i f i s ee r i n 2008 ‘n s t e rk voo rkeu r t o t Enge l s t a l i ge onde r r ig

onde r S w ar t ( Afr i can ) oue r s . D ie ve r s l ag bev ind eg t e r da t s e s t o t

141

ag t j a a r deeg l ike tw eede t aa l onde r r ig nod ig i s , voo r d i t e f f ek i e f a s

onde r r ig t aa l kan d i en . V e ra l w i s kundeve rw an te vakke ly onde r

geb rek aan moede r t aa lond e r r ig . (M acF a r l ane , 2008 :409 -410 ) . D ie

onde rw ys ve rand e r ings van 2010 toon w ee r ‘n koe r s ve rande r ing t en

guns t e van moed e r t aa londe r r ig (D epa r t emen t van Bas i e s e

Onde rw ys , 2010 ) .

G es en t r a l i s e e rde p ro j ek t e om skoo lp re s t a s i e op t e s too t , s e

r e s u l t a t e i s n i e bemo ed igend n i e . D aa r w ord aanbevee l da t

byko me nde onde r s t eun ing mee r doe l t r e f f end s a l w ees a s d i t a an

r eeds s uks es vo l l e s ko l e geb ied w ord (M acF a r l ane , 2008 :409 ) .

4 .6 .2 .4 Gevo lg trek k in g rak en d e Su id -A fr ik a s e s k oo lk u rr ik u lum

D ie fo rme le s koo lku r r iku lum in Su id - Af r ika t oon e rn s t i ge geb reke

in t e rme van eks t e rne bes t end ighe id , w a t i n gedw onge he r s i en ings

s igbaa r i s . D i t i s ‘ n v r aag o f i n t e rne bes t end ighe id i n d i e p ros e s

behoue geb l y he t ( k yk pa rag raa f 4 .3 .1 ; beg r ip on t l een aan Le t che r t

en Kes s e l s 2003 :157 -176 ) . D ie oo rw inn ing van Peop le ’ s Educa t ion

(A da ms 2005 ) on tw ikke l t an s me t kompromie ë t o t i e t s waa r in

mens e s e geves t i gde ve rw ag t ings i n t e r me van skoo l , waa r s k yn l i k

be t e r s a l w ee rk l ink .

S ko le w a t h i e rd i e t yd van ge reë lde en i ng rype nde ve rande r ings d i e

be s t e han t ee r he t , i s d i e s w a t s t e rk behee r oo r hu l l e e i e l o t geneem

he t . D i t i s d i e w a t d inge “op d i e ou man i e r aanhou doen he t , ” soos

M in i s t e r M o t s hekga vo lgens Bee ld ges ê he t (Rade me ye r , 2009 ) , o f

d i e s wa t hu l l e me t d i e nuw e r ig t i ng ve r eens e lw ig , en d i t gee s d r i f t i g

ge ïmp lemen tee r he t (M aga rd i e , 2004 ) . A lbe i h i e rd i e meg an i s mes i s

a s pek te van ‘n on tw ikke lde geme ens kaps ku r r iku lum, hoew e l d i e

t e rm n i e geb ru ik w ord n i e .

Vo lgens d i e ee r s t e “geboo r t e s ” van Kur r iku lu m 2005 i s

onde rw ys e r s aange moed ig om s e l f l e e rma te r i aa l t e on tw ikke l , en

min k l em op handboeke t e l ê (D epa r t emen t van Bas i e s e O nde rw ys ,

2010 ) . D i t he t vo lop ru imte v i r ‘ n gemeens kapgeb as ee rde

ku r r iku lum ge l aa t . D ie ge l een th e id i s n i e geb ru ik n i e , en w ord

142

ve rminde r (D epa r t e men t van Bas i e s e O nde rw ys , 2010 ) . Tog i s d i e

mik ro - v l ak van ku r r iku lu mvorming nog in d i e gemeens kap s e

hande , en kan aangeg r yp word om oogmerke t e behaa l , w a t d i e

gemeens kap s e l f f o rmu le e r . D i t s l u i t d i e S BL s e bevoegdhe id om

pe r s onee l a an t e s t e l , vakkeus es en d i e on tw ykend e skoo lku l tuu r i n

d i e i n fo r me le – en ve r s ku i lde ku r r iku lum in .

4 .6 .2 .5 Su id -A fr ik aan s e roe te s n a b eroep s ger ig t e on d erw y s

H ie rd i e s tud i e kons en t r ee r op ind i ens neembaa rh e id . H oew e l d i t op

d i e s koo lku r r iku lum fokus , word be roeps op le id ing onde r s oek , me t

d i e oog op moon t l i ke aans lu i t i ng . D aa r i s tw ee moon t l i khede :

‘n Lee r l i ngs kap i s d i e man ie r om op d i e w e rks p l ek opge l e i t e w ord .

D i t behe l s ‘ n d r i e l ed ige oo reenko ms tu s s en d i e l e e r l i ng , ‘ n

w e rkgew er en ‘n op l e id ings ve r s ka f f e r . D ie S ETA behee r geha l t e en

be fonds ing van op le id ing . D ie w e rkgew er b i ed p r ak t i e s e e rva r ing ,

en d i e op l e id ings ve r s ka f f e r ‘ n t eo re t i e s e g ronds l ag . E lke

kw a l i f i ka s i e i s op ‘n bepaa lde v l ak van d i e NQ F . D i t w ord u i t

e enhe id s t andaa rde opgebou . E lke eenhe id s t andaa rd dek s eke re

i nhoud , en ve rd i en ‘n aan t a l k r ed i e t e . ‘ n V o l l ed ige kw a l i f i ka s i e

be s t aan no rmaa lw eg u i t 120 k r ed i e t e . D i t word s aamges t e l u i t ‘ n

fundamen t e l e komponen t ( ge l e t t e rdhe id , ges yf e rdhe id en

l ew ens vaa rd ighede ) , en ‘n ke rn - en keus ekomponen t , w a t

be roeps pes i f i ek i s . E lke eenhe id s t andaa rd s i t du ide l ik u i t een

w a t t e r kenn i s en vaa rd ighede d i t ve r e i s (M er s e t a , s . a , : 2 - 3 ) .

Teenoo r v r e s e da t s u lke kw a l i f i ka s i e s n i e s ameh angend s a l wees

n i e , w ord ges t e l da t e enhe id s t and aa rde deu rdag s aamgevo eg word

om s t e rk gede f in i e e rde kw a l i f i ka s i e s t e vo rm (M in i s t e r s , 2007 :9 -

10 ) .

D ie Nas iona l e Be roeps e r t i f i kaa t (N a t iona l Ce r t i f i c a t e (V oca t iona l )

o f NC(V ) ) w ord vo l l ed ig aan VO O ko l l eges aangeb ied . D i t i s i n

2007 ge ï mp le me n te e r v i r v l ak 2 , 2008 v i r v l ak 3 en 2009 v i r v l ak 4 ,

me t i den t i e s e s t r uk tuu r (M in i s t e r van O nde rw ys , 2006 :4 ) .

S oo r tge lyk aan d i e Nas iona l e S en io r S e r t i f i kaa t , i s daa r ‘ n

143

fundamen t e l e komponen t me t mins t ens 1 t a a l op H u i s t aa lv l ak (d i e

voe r t aa l van d i e ko l l ege ) , ops ionee l nog ‘n t a a l , Wis kunde o f

Wis kund ige G e le t t e rdhe id en Lew ens o r i ën t e r ing . D ie 4

be roeps ge r ig t e vakke he t ‘ n s l aags yf e r van 70% (M in i s t e r van

Onde rw ys 2006 :16 -22 ,27 ) .

D ie Depa r t e men te van Onde rw ys en van A rbe id w i l s i en da t F ET

Ko l l eges ‘n vans e l f s p r ekende ee r s t e keus e v i r voo rne mende

ges koo lde w erke r s w ord . Teen M aar t 2008 i s R595 mi l j oen

spandee r om ko l l eges me t d i é doe l t e ve rbe t e r (M acF a r l ane

2008 :410 ) . D i t moes g roe i van ‘n ba s i s w aa r 2 mi l j oen l ee rde r s i n

i n 1999 in d i e V OO fas e op skoo l w as , 386 000 aan t echn ikons en

un ive r s i t e i t e , en s l egs 123 000 aan VO O ko l l eges (U malus i

2003 :4 ) . Teen 2004 he t d i t na 373 000 aangeg roe i (V in j evo ld ,

2007 :5 ) . V e rw ar r ende s yf e r s w a t i n 2009 aan d i e pa r l emen t deu r

d i e d i r ek t eu r - gene raa l v i r onde rw ys voo rge l ê i s , he t a angedu i da t

VO O K o l l eges s e s tuden te t a l van 25 073 in 2007 to t 120 000 in

2009 geg roe i he t (M aya t u l a , 2009 ) . D i t ve r s k i l d r a s t i e s van ande r

b ronne . M e t 50 ko l l eges en a l t e s aa m 216 kampus s e (M a ya tu l a ,

2009 ) , hoo f s aak l ik i n d i e g ro t e r s en t r a , kan V OO ko l l eges n i e ‘n

vans e l f s p r ekende keus e v i r l e e rde r s w ees n i e , w an t daa r i s t e min .

Nkos i he t d i e ro l van V OO ko l l eges i n M pumalang a , a s ‘ n l ande l ike

p rov in s i e me t hoë werk loos he id (N kos i 2008 :7 ) onde r s oek . S y

s tud i e hande l dus me t d i e s e l fde v r aags tuk a s h i e rd i e een , maa r u i t

‘ n ande r hoek , en ‘n ande r geog ra f i e s e p l a s ing . V o lgens hom i s d i e

dee lnamekoe r s aan VO O ko l l eges i n d i e Noord -K aap 3 ,71%, e f f ens

hoë r as d i e na s iona l e gemidde ld van 2 ,7%. In M pumal anga i s d i t

2 , 23% (N kos i 2008 :6 ) , maa r me t d i e s t eun van indus t r i e ë soos

S as o l O i l , S AP P I , Es kom, TS B, H ighve ld S t ee l and V anad iu m,

Bus co r , N ampak , S ou the rn S un H o te l en ve r s ke i e s t eenkoo l - en

ande r myn maa t s k app ye (N kos i 2008 :86 ) . D ie s t eun i s eg t e r

bepe rk , en ko l l eges én i ndus t r i e ë voe l da t d i e ande r n i e aan

r egma t ige ve rw ag t ings vo ldoen n i e (N kos i 2008 :159 -165 ) .

144

D ie we t ma ak voo rs i en ing v i r p r iva t e F ET ko l l eges . Wie oo r d i e

hu lpb ronne bes k ik om t e r eg i s t r ee r en aan d i e k r i t e r i a v i r

akk red i t a s i e t e vo ldoen , kan s o ‘n i n s t e l l i ng op r ig (U ma lus i

2005 :8 ) . N ormaa lw eg i s d i t n i e ‘ n roe t e w a t t oegank l ikhe id

ve rhoog n i e .

A an sko le w ord ook be roeps ge r ig t e vakke aangeb ied . Tegn ie s e

vakke i s M egan ie s e - , E l ek t r i e s e - en S iv i e l e Tegno log ie . I n t e r me

van l andbou i s daa r Landbouw e tens kappe , Landboubes tuu r s -

p r ak tyke en Landbou tegno log ie . I n d i e gas v r yh e i d s bed r yf i s daa r

Toe r i s me en G as v ryhe id s tud i e s . D aa r i s ook Rekenaa r toep as s ings -

t egno log ie (RTT) . I n d i é geva l kan ‘n enke l e be roeps vak kan

geneem w ord , i n p l aa s van a l d r i e keus evakke in ‘n bepaa lde

r i g t i ng . D ie p r ak t i e s e komponen t daa rvan i s ook k l e ine r . V akke

me t t oepas l i khe id i n d i e s tud i egeb ied i s G as v r yh e id s tud i e s , RTT en

Landbou tegno log ie .

Landbou tegno log ie dek d i e ba s i e s e a s pek te van be roeps ve i l i ghe id ,

ma te r i a l e , kons t ruks i e me t s t aa l , mes s e lw erk , be ton en hou t , a s ook

sw e i s t egn ieke . A anw end ing en onde rhoud van l andboumas j ine r i e i s

ook inges lu i t (D epa r t emen t van O nde rw ys , 2005 :26 - 44 ) .

G as v r yh e id s tud i e s behande l ga s v r yh e id s kons ep te , ge s ondhe id en

ve i l i ghe id , voeds e lvoo rbe re id ing , en voeds e l - en d r ankbed ien ing

(D epa r t e me n t van Onde rw ys , 2005 :11 - 13 ) . S aam me t RTT, w a t

kan too r toepas s ing van r ekenaa r s behande l , w ord byna e lke a s pek

van ‘n l ande l ike ekonomie , s oos d i e van H ope tow n , gedek .


U i t d i e l i t e r a tuu r i s d i t du ide l ik da t daa r t a l l e ve r s k i l l ende

de f in i s i e s v i r d i e kons ep ku r r iku lu m bes t aan en da t ve r s k i l l ende

benade r ings t o t ku r r iku l e r ing gevo lg kan w ord . A nde r s k ryw er s s e

pog ings om ku r r iku lu mdenke t e ka t ego r i s ee r i s a angehaa l , maa r

h i e r i s ‘ n nuw e benade r ing gevo lg . K ur r iku lu m i s e e rde r be s k r yf

aan d i e hand van ve r s k i l l ende doe l e w a t d i t na j aag . Hoew e l d i t

t e ens t e l l end i s ( ku r r iku lum om d ie s ta tu s quo t e handhaa f , om by

145

d ie t oekoms aan t e pa s en om d i e t oeko ms t e t r ans fo rmee r ) i s d i t

ook aanvu l l end . N e t s o i s d i e f okus van ku r r iku lu m op d i e l e e rde r

a s d r ae r van kenn i s , a s t oeko ms t ige w erke r , a s l i d van d i e

s ame lew ing en a s on t lu ikende mens , t e ens t e l l end maa r aanvu l l end .

D aa r i s n i e ‘ n keus e t u s s en d i e doe l e en d i e fok i gemaak n i e , maa r

aangedu i da t d i e r eg t e ba l ans ge s oek moe t w ord .

I n d i e t o t s t andko ming van ku r r iku lu m, i s a an “vo rming” voo rkeu r

gegee bo “on tw ikke l ing” en “ imp l emen t e r ing , ” om aan t e du i da t

d i t ‘ n i neengev l eg t e p ro s e s i s . D ie w yds t e oms kr yw i ng v i r d i e t e rm

i s ve rk i e s , naa ml ik ku r r iku lum as a l l e s wa t mens op s koo l l e e r .

As pek te van ku r r iku lu m i s behande l onde r d i e fo rme le , i n fo rme le ,

ve r s ku i lde en w egge la t e ku r r iku lu m.

H ie rd i e s tud i e benade r ku r r iku lu m as pe rmanen t e po t ens i a l i t e i t . D ie

eks t e rne werk l ikhe id w aa rb inne onde rw ys geb ied w ord , ve r ande r

voo r tdu rend , en d i e be t rokkenes ook . D ie ku r r iku lum k r y i n e lke

gemeens kap , me t e lke k l a s , me t e lke onde rw ys e r en by e lke l e e rde r

‘ n s pes i f i eke , onhe rhaa lba re vo rm. D ie voo ra fgaande bes p rek ing

word s oos vo lg i n ag geneem:

• Kur r iku lu m i s ‘ n ge ïn t eg re e rde gehee l , en behoo r t me t d i e l ew e

ge ïn t eg ree rd t e w ees .

• D ie gehee l he f n i e d i e a s pek te van ku r r iku lu m op n i e . O m d ie

fo rme le , i n fo rme le , ve r s ku i lde en weegge la t e ku r r iku lu m

a f s onde r l i k t e be s kou , du i t e r r e ine aan w aa rop d i e geme ens kap

impak kan hê . D ie eenhe id s pe r s pek t i e f moe t ne t n i e ve r loo r

word n i e .

• Trad i s ionee l - e rkende ku r r iku lu mon tw ikke l aa r s s e ro l word

e rken a s vo rmer s van d i e fo rme le ku r r iku lu m. A nde r a s pek te

word a s ew e deu rs l aggew end bes kou .

• D ie mees t oepas l i ke me t a foo r v i r ku r r iku lu m, i s d i e sp innew eb

van Van den Akke r . D ie r a s ionaa l s t aan in d i e s en t rum

daa rvan , maa r ve r s ke i e ande r a s pek te s pee l ‘ n ro l , w a t n i e

a l t yd voo r s pe l kan word n i e .

146

Baie aandag i s a an in t e rnas iona l e ve rges t a l t i ngs van ku r r iku lum

ges kenk . S uks es vo l l e ku r r iku l a i s i n l ande s oos F in l and en

N ede r l and opgebou , w a t s t e rk fokus op aanpas s ing by d i e t oeko ms ,

en d i e l e e rde r a s on t lu ikende mens . D i t he r r inne r i n be l ang r ike

ops ig t e aan d i e minde r s uks es vo l l e K ur r iku lum 2005 in Su id -

Af r ika . O ok in Eu ropa i s d i e s uks es van Mondragon onde rw ys , om

d i e t oekoms t e vo rm in t e rme van koöpe ra t i ew e ekonomi e , sow e l a s

e tn i e s e oo r l ew ing , onde r s oek . D i t bew ys da t d i e gemeens kap to t

ku r r iku lum kan b yd ra sonde r s t aa t s hu lp , en s e l f s i n wee rw i l van

s t aa t s vyan d igh e id . K ubaans e onde rw ys i s onde r s oek , omda t ‘ n a rm

l and merkw a a rd ig s uks es vo l i n d i e ve r s ka f f ing van geha l t e

onde rw ys i s . D ie s t e rk p l aa s l i ke fokus en ku r r iku lu mins e t i s h i e r

opva l l end .

D ie Su id - Af r ikaans e ku r r iku lumton ee l i s h i s to r i e s be s k ryf , ma a r

ook soos d i t t an s daa r u i t s i en . Te rw yl k r i t i ek t e en d i e hu id ige

bede l ing vo lop i s , i s daa r ook ba i e pos i t i ew e pun te . I n t e rme van

d i e gemeens kaps ku r r iku lu m, i s d i e v r aag to t w a t t e r ma te S koo l

Behee r l i ggame d i e mag to t hu l l e be s k ikk ing aanw end , en t o t w a t t e r

ma te d i e s t aa t hu l l e s a l t oe l aa t . D aa r i s ook na roe t e s w aa r l angs

be roeps op le id ing in Su id - Af r ika ve rk ry kan w ord , gek yk . H oew e l

eenhe id s t andaa rd gebas ee rde kw a l i f i ka s i e s en N as iona l e

Be roeps e r t i f i ka t e opw indende moon t l i kh ede inhou , word d i t deu r

d i e geb rek aan in t eg ra s i e bepe rk . Teen d i e kon teks da t daa r i n

byka ns e lke do rp ‘n hoë rs koo l i s , en n i e d i e i n s t e l l i ngs v i r ande r

soo r t e be roeps op le id ing n i e , i s d i e gemeens kap op be roeps ge r ig t e

skoo lvakke aangew es e . D ie d r i e vakke Landbou tegno log ie ,

G as v r yh e id s tud i e s en Rekenaa r Toepas s ings t egno log i e dek b yk ans

a l l e a s pek te van d i e l ande l ike ekonomie . I nd i en h i e rd i e vakke

doe l t r e f f end aangeb ied kan word , s a l d i t d i e i nd i ens neembaa rh e id

van l ande l ike skoo lve r l a t e r s aans i en l ik ve rhoog . Geb rek aan

f a s i l i t e i t e , t oe ru s t i ng en t oepas l i k gekw a l i f i s ee rd e onde rw ys e r s , i s

d i e g roo t s t e h inde rn i s v i r d i e aanb ied daa rvan .

147

D aar i s a angedu i da t e lke s koo l ‘ n s pon tane geme ens kaps -

ku r r iku lum he t , w a t ve r a l man i f e s t e e r i n d i e i n fo rme le , ve r s ku i lde

en w egge la t e ku r r iku l a . Wannee r d i t u i t d ruk l ik oo rw eeg w ord ,

ve r a l me t ‘ n bepaa lde doe l , kan d i t ‘ n gew e ld ig k r ag t ige i n s t ru men t

w ees .

Voor s t e l l e oo r hoe d i e ge meens kaps ku r r iku lu m v i r h i e rd i e

spes i f i eke s tud i egeb ied daa r mo e t u i t s i en , w ord in hoo f s tuk 6

gemaak . M aa r ee r s w ord in hoo f s tuk 5 d i e me todo log i e en

t eo re t i e s e beg rond ing daa rvan , v i r d i e emp i r i e s e dee l van d i e s tud i e

u i t eenges i t .

148

Hoofstuk 5 Navorsingsmetodologie en data-

insamel ingstrategieë soos van toepassing op die studie

5 .1 In le id in g

D ie navo r s ings p rob leem w a t i n hoo fs tuk 1 op d i e voo rg rond t r ee ,

be rus op d i e v r aag w aa rom sovee l suks es vo l l e s koo lve r l a t e r s

ons uks es vo l i s om d i e a rbe id s mark t e be t r ee , t e rw yl ‘n

vaa rd ighe id s t eko r t d i e ekonomie benadee l . I n hoo f s tuk 2 i s d i e

gemeens kap a s onde r s oekeenhe id gemot ivee r , en i n hoo f s tuk 3 en 4

i s d i e s igba re en ons igba re onde rbou van ku r r iku lu m bes k r yf . D ie

doe l van h i e rd i e hoo f s tuk i s om f i l o s o f i e s e benade r ing en

ve rbandhoudende s t r a t eg i eë van da t a - in s ame l ing en in t e rp r e t a s i e t e

be s k ryf .

5 .2 Navors in gs on tw erp

5 .2 .1 Een h e id van on t l ed in g en ond ers oek

D ie eenhe id van on t l ed ing i s d i e ka t ego r i e w aa rop d i e s tud i e gemik

word . O pnames onde r k inde r s van ‘n bepaa lde g r aad kan op

ve r s k i l l ende eenhede van on t l ed ing ge r ig word . A s d i e k inde r s me t

mekaa r ve rge l yk word , i s d i e eenhe id van on t l ed ing d i e i nd iw idu .

As k l a s s e s e s aamges t e lde r e s u l t aa t me t meka a r ve rge l yk w ord , i s

d i e eenhe id k l a s , en a s s ko le s e s aamges t e lde r e s u l t aa t ve rge l yk

word , i s d i e eenhe id s koo l (T roch i m, 2006 ) . D a l l a l ( 2008 ) bes kou

d i e be s t e oms kr yw ing a s d i e k l e in s t e eenhe id w a t ona fhank l ik

onde r s oek w ord . K enn y (2003 ) be s k ryf d i t a s ‘ n beg r ip w a t ve r a l

nu t t i g i s i n s t a t i s t i e s e on t l ed ings . H y w aa rs ku da t d i e on t l ed ing

gemaak moe t word op d i e v l ak w a t ve r a lgemen ings gemaak gaan

word (K enny, 2003 ) . I n h i e rd i e s tud i e i s d i e gemeens kap van

Hope tow n d i e eenhe id van on t l ed ing . D i t word n i e i n ve rge l yk ing

me t ande r gemeens kappe gedoen n i e , maa r a s ‘ n s e l f s t and ige

bes k ryw ing . D ie s ames t e l l ende de l e van d i e gemeens kap word w e l

p l ek -p l ek ve rge l yk , maa r w ord n i e d i e eenhe id van on t l ed ing n i e .

H ie rd i e eenhe id word on t l eed , me t d i e oog op moon t l i ke

oo rd rag t e l i khe id , w a t i n ve rge l yk i ng bepaa l kan w ord .

149

5 .2 .2 S tu d ie t erre in

D ie p rob lee ms te l l i ng i s n i e s l egs onde rw ys ve rw an t n i e , maa r ‘n

omva t t ende so s i a l e v r aags tuk , wa t u i t onde rw ys pe r s pek t i e f (mee r

spes i f i ek d i e van ku r r ikku lum) benade r w ord . L i t e r a tuu r kan

r i g t i ng v i r ku r r iku l ê r e ve rbe t e r ings aandu i , maa r d i e kompl eks e

so s i a l e w e rk l ikhe id i s d i e kon teks w aa rb inne d i t ge ï mp le me n te e r

moe t word . D ie s tud i e i s dus mu l t i - d i s s ip l i nê r .

D ie t eo re t i e s e g ronds l ag , o f s ubs t r aa t w aa ru i t d i e emp i r i e s e

onde r s oek g roe i , word in hoo fs tukke 1 t o t 4 b loo tge l ê . D i t i s d i e

l i t e r a tuu rgeb as ee rde dee l van d i e s tud i e .

• Hoofs tuk 2 s t e l en bes p reek d i e i deo log ie s e g rond w aa rop

bes lu i t i s om d i e s tud i e op gemeens kaps v lak aan t e pak . (D aa r

i s ook p r agma t i e s e r edes voo r . )

• Hoofs tuk 3 behande l ku r r iku lum as ve rges t a l t i ng van

ko l l ek t i ew e opva t t i ngs r akende w a t d i e we rk l ikhe id , en kenn i s

daa rvan , behe l s .

• H oofs tuk 4 de f in i ee r ku r r iku lum as a l l e s w a t s koo l mens l ee r ,

en bes p reek d i e ve r s k i l l ende man i e r e w aa rop daa raan vo rm

gegee w ord .

V an d i e be l ang r ik s t e a s pek te w a t u i t d i e l i t e r a tuu r na vo re t r ee ,

maa r ook emp i r i e s onde r s oek i s , w ord in f i guu r 5 .1 aangedu i .

E lke s tud i e t e r r e in w ord vanu i t ‘ n bepaa lde f i l o s o f i e s e r aa mw erk

benade r , hoew e l d i t soms n i e u i t ged ruk w ord n i e . Weens d i e noue

ve rband tu s s en f i l o s o f i e en navo r s ings me tode , ve rd i en d i t a andag

in h i e rd i e hoo f s tuk . O m ‘n bepaa lde me todo log ie t e geb ru ik , i s

vo lgens Whi t e (1998 :2 ) om t e s ê vanu i t w a t t e r f i l o s o f i e s e

be s kou ing gew erk w ord . Cha l ip (1998 :3 ) be s t r y d i t en bew ee r da t

i emand u i t e en denks koo l w e l geb ru ik kan maak van me todo log ie

w a t deu r ande r u i t gew erk i s , maa r e rken l a t e r (Cha l ip 1998 :7 ) da t

daa r ‘ n ma te van s amehang tu s s en f i l o s o f i e s e ve r t r ekpun t , en

me tode i s (Whi t e , Cha l ip en M ar s ha l l , 1998 :2 -8 ) .

150

F iguu r 5 .1 : D ie mu l t i - d i s s ip l i nê r e aa rd van h i e rd i e navo r s ing

S nyma n (1995 : iv ) s lu i t h i e rb y aan me t d i e be s ku ld ig ing da t

l e e rmees t e r s i n d i e gees t e s w e tens kappe hu l l e e i e me todo log ie

aanb ied a s o f “d i t maa r i s hoe d i t op h i e rd i e t e r r e in gedoen w ord , ”

en n i e a s een van ve r s ke i e benade r ings n i e . M ee r nog , om ‘n

me tode t e vo lg me t bepaa lde f i l o s o f i e s e w or t e l s , he t imp l ika s i e s v i r

d i e gevo lg t r ekk ings . A s h i e rd i e as pek te n i e i n s amehang bed ink

word n i e , on t s t aan s pann ing tu s s en d i e u i t gangs pun te en r e s u l t a t e

(S nyma n 1995 : iv ) . D o l l ( 2008 :192 -193 ) ve rw ys k r i t i e s na ‘n

cons um ing in t e r e s t i n me tode , a s i deo log ie i n d i e P ro t e s t an t s e

t r ad i s i e , w a t kenn i s van ges p rek s ke i , en h i ë r a rg i e s r angs k ik (D o l l ,

2008 192 -193 ) . D ie k r i t i ek i s gemik t een ‘n opva t t i ng da t d i e

na tuu r enke lvoud ve rk i e s , en da t navo r s ing s l egs me tode i s w a t t o t

va ss t aande f e i t e l e i (D o l l , 2008 :194 ) .

Kurrikulumontwikkeling Sosiale beskrywing

Onderwys en Opleiding in SA

Die beroepswêreld

151

F i lo s o f i e s e denkkons t ruk t e r eagee r d ikw e l s op mekaa r , en maak d i t

moe i l i k om een in i s o l a s i e t e be s k ryf . D aa rom w ord ‘n oo rs ig t e l i k e

bee ld van d i e on tw ikke l ing van w e tens kaps denke gegee . 9

M etodo log ie s e imp l ika s i e s s a l dan bes p reek w ord .

Ee r s i s d i t nod ig om ‘n bes t ekopna me van d i e subv rae t e ma ak ,

soda t l i t e r a tuu r en emp i r i e s e opname in t e rme daa rvan ges i en kan

word .

5 .3 Bes tek op n am e van s ub vrae

5 .3 .1 Su b vraag 1 : Leerd ers s e in d ien sn em in gs b eh oe f t e s

D ie navo rs ings v raag v r a hoe d i e geme ens kap to t ku r r iku lum kan

byd r a me t d i e oog op be t e r i nd i ens nee mb aa rhe id van s koo lve r l a t e r s .

D aa r mo e t eg t e r va s ges t e l w ord w a t t e r s oo r t be roep s en io r l e e rde r s

i n d i e oog he t . Onve r s oenbaa rhe id t u s s en l ee rde r s s e a s p i r a s i e s aan

d i e een kan t , en d i t w a t be s k ikbaa r i s , o f be s k ikbaa r ge s t e l kan

word , a an d i e ande r kan t , kan d i e he l e pog ing l aa t sk ipb reuk l y.

D i t i s na tuu r l i k n i e moon t l i k om ‘n geme ens kap s e ekonomi e t e bou

rondom l ee rde r s s e l oopbaanw ens e n i e . D i t i s s e l f s moon t l i k da t

mees t e w e rkendes n i e p r e s i e s doen w a t hu l l e g r aag sou wou n i e .

D i t i s ook ‘n v r aag o f l e e rde r s ‘ n goe i e oo rdee l kan ve l , a anges i en

hu l l e n i e be roeps e rva r ing he t n i e . D i t ge ld na tuu r l i k v i r en ige

skoo lve r l a t e r w a t ‘ n be roep o f s tud i e r ig t i ng moe t k i e s , en i s n i e e i e

aan h i e rd i e s tud i e n i e . Lee rde r s s e i nd i ens ne mings behoe f t e i s dus

‘n be l ang r ike f ak to r , maa r n i e deu r s l aggew end n i e .

D ie v r aag gaan e in t l i k w ye r a s i nd i ens ne mings beho e f t e s . Lee rde r s

s e houd ing t eenoo r d i e ge meens kap a s s odan ig , i s e in t l i k d i e

v r aags tuk . A s l ee rde r s an t agon i s t i e s t e enoo r d i e gemeens kap o f

l ew e in d i e p l a t t e l and i s , be ïnv loed d i t d i e aa rd van d i e

ku r r iku lumb ydr ae . D an moe t d i t ó f t o t ‘ n pos i t i ew er ge s indhe id , ó f

t o t s uks es vo l l e he rves t i g ing in ‘n g ro t e r ekonomie , byd r a .

9 Vanselfsprekend is dit onmoontlik om dié taak in ‘n onderafdeling van ‘n hoofstuk bevredigend uit te voer. Denkbeelde wat belangrik is vir hierdie studie, word meer volledig bespreek. Verder word dit chronologies aangebied, asof alle denkers van die een denkbeeld na die ander oorbeweeg, hoewel dit selfs vir eeue langs mekaar kan bestaan.

152

H ie rd i e i n l i g t i ng w ord deu r v r ae l ys t e w a t l e e rde r s i nvu l , en

pe r s oon l ike onde rhoude ingew in .

5.3.2 Su b vraag 2 : A rb e id s b eh oef t e

Beroepe wa t be s k ikbaa r i s , en d i e w a t me t doe lge r ig t e op l e id ing

bes k ikbaa r kan r aak , i s d i e t e enhange r van l ee rde r s s e behoe f t e s i n

t e rme van ind i ens ne ming .

H ie rd i e f ak to r w ord deu r makro - ekonomies e f ak to r e , a s ook deu r d i e

hu id ige s ames t e l l i ng van d i e ekonomie bepaa l . D i t i s bekend da t

Hope tow n s e ekonomie oo rw egend op l andbou be rus , be s t aande u i t

g r aanve rbou ing onde r be s p roe i ing , en eks t ens i ew e boe rde r y me t

k l e invee . D i t i s eg t e r be l ang r ik om vas t e s t e l w a t t e r ande r

bed ryw e bes t aan , a anges i en d i t ‘ n aandu id ing gee van ande r

r i g t i ngs w aa r in op l e id ing ‘n ve r s k i l kan maak .

H ie rd i e i n l i g t i ng w ord ingew in deu r ‘n f i s i e s e opname van

bes ighede in d i e do rp . D i t i s n i e ‘ n vo l l e ekonomies e onde r s oek

n i e , a anges i en b loo t ku r r iku l ê r e r i g t i ngw ys e r s ge s oek word .

Noe mens w aa rd ige on tw ikke l ing , en de rha lw e w erks kepp ing , hang

s t eeds van d i e l andbou en l andbouve rw an te be s ighede a f . D ie

i n l i g t i ng w ord dus van geo rgan i s ee rde l andbou , ande r w e rkgew er s

en p l aa s l i ke l andbou maa t s kapp ye (voo rheen koöpe ra s i e s ) ve rk r y.

V ers l aggew ing h i e rvan i s p rob lema t i e s . Ek w oon r eeds s ew en t i en

j aa r i n d i e omgew ing , en d i é v r aag maak r eeds j a r e dee l van

ges p rekke en w aa rne mings u i t . S ede r t d i e s tud i e beg in he t , i s t a l l e

onges t ruk tu ree rde , so s i a l e ge s p rekke gevoe r me t mens e w a t w i l

w ee t w aa rmee j y be s ig i s , en dan ‘n men ing u i t s p r eek . ‘ n M ens

on tw ikke l ‘ n s i en ing van d i e s aak , w a t onve rmyde l i k d i e fo rme le

onde r s oek s tuu r , maa r moe i l i k w ee rgegee kan word . Ek he t moe i t e

gedoen da t voo ropges t e lde i dees my n i e ve rb l ind n i e , maa r om tog

voo rdee l u i t ‘ n deu r l ee fde kenn i s van d i e omgew ing t e t r ek . ‘ n

Bes oekende navo r s e r s e w aa rneming sou da lk mee r ob j ek t i e f w ees ,

maa r n i e noodw end ig mee r w aa rdevo l n i e .

153

5 .3 .3 Su b vraag 3 : Besk ik b aarh e id van k u nd igh e id en

vaard igh e id

I s daa r mens e me t d i e aangedu ide kund ighe id en vaa rd ighede , en

he t daa rd i e mens e t yd om aan op le id ing a f t e s t aan? I n onde rhoude

me t w e rkgew er s kan aangedu i word w a t t e r kund ighe id en

vaa rd ighede in d i e omgew ing t eenw oord ig i s , maa r n i e o f d i e mens e

bes k ikbaa r sa l w ees n i e .

D i t hang ba i e a f van d i e t e r r e ine w aa rop to t d i e ku r r iku lu m b yg ed ra

moe t word . D ie mens ek rag hoe f n i e noodw end ig r eeds i n d i e

gemeens kap t e w ees n i e . D i t kan op ve r s k i l l ende man ie r e

“ ingevoe r” word . D ie k r i t i eke pun t i s da t d i e i n i s i a t i e f en

ve r an tw oorde l ikhe id by d i e gemeens kap l ê . D i t w ord medeb epaa l

deu r d i e subv raag 4 .

5 .3 .4 Su b vraag 4 : Op eras ion e le a s p ek te van d ie gem eens k ap s e

by d ra to t ku rr ik u lu m

D ie ope ra s iona l i s e r ing van ‘n geme ens kaps ku r r iku lum l aa t ve r s ke i e

moon t l i khede me t be t r ekk ing to t o rgan i s a s i e . D ie f i na l e v r aag i s

w ie d i e ve r an tw oorde l ikhe id daa rvoo r moe t neem. G ra f i e s w ord d i t

soos i n f i guu r 5 .2 voo rges t e l .

As d i e keus es wa t f i guu r 5 .2 voo r s t e l gemaak , en d i e v r ae

bean tw oord kan word , kan bes k r yf w ord hoe d i e ku r r iku lum

geope ra s iona l i s ee r kan w ord . D i t s a l ook aandu i o f h i e rd i e ‘n

gemeens kaps ges t eund e - , o f ‘ n gemeens kaps ged rew e ku r r iku lu m i s .

I n d i e ee r s t e geva l w ord d i e be s t aande r aa mw erk a s gegew e

geneem, en s eke re aanpas s ings en b yd raes w ord gemaak om d ie

oo rhoo fs e doe l t e be r e ik . I n d i e tw eede geva l w ord d i e ku r r iku lum

deu r d i e gemeens kap s e l f on tw ikke l .

154


D i t i s nou nod ig om ee r s ‘ n gehee lbe e ld van w e tens kap l ike denke t e

k ry , voo r d i e denkbee lde w aa rb inne h i e rd i e s tud i e funks ionee r ,

be s k ryf word .

Operasionalisering van gemeenkskapsgebaseerde kurrikulum

Geakkrediteer, binne die die SA-onderwysbedeling

Ongeakkrediteerd, buite die onderwysbedeling

Binne skoolverband Buite skoolverband

Skoolvakke Ander kursusse

Akkreditasie

Geriewe Akkreditasie

Wie neem inisiatief? Wie dra die koste? Wie sorg vir kontinuïteit?

155

5 .4 On tw ik k e l in g van w etens k ap l ik e d en k e

Kur r iku lu m he t a l l e s t e doen me t ‘n mens s e opva t t i ng van w a t t e r

kenn i s be l ang r ik i s – d i e ep i s t emo log ie . D aa rom i s d i t t oepas l i k

om d i e on tw ikke l ing van w e tens kap l ike denke , w a t d i e

onde rmyn in g daa rvan in s lu i t , t e behande l . O pvoed ing a s be tw i s t e

geb i ed (pa r 3 .2 ) he t j u i s t e doen me t d i e v r aag o f kenn i s a s

va ss t aande f e i t e be s kou word , o f a s i deo log ie s e denkkons t ruk t e .

D ie w ys h e id s l ee r van A n t i eke Gr i eke l and w as d i e ee r s t e pog ing om

d i e w e rk l ikhe id op r a s ione l e w ys e t e ve rk l aa r (Burne t t , 1978 :1 -10 ) .

D aa rvo lgens i s ka t ego r i eë van kenn i s on tw ikke l , t e w e te doxa ( d i e

kenn i s da t i e t s w aa r i s , a l i s d i t onve rk l aa rbaa r ) (D reye r , 1974 :121 -

122 ) , t heor ia ( t eo r e t i e s e beg r ip ) , pr ax i s ( vaa rd ighe id (S c ru ton

2007 ,31 -32 ) , en ep i s t ém é ( d i e w e tens kap l ike kenn i s , w annee r d i t

moon t l i k i s om vas t e s t e l waa ro m i e t s w aa r i s (D re ye r , 194 :121 -

122 ) . D aa rom word d i e kenn i s l ee r ook ep i s t e mo log i e genoem.

Ande r kenn i s ve lde he t me t t e r t yd u i t f i l o s o f i e ve r t ak , maa r f i l o s o f i e

v r a s t eeds , s oos i n A n t i eke Gr i eke l and , d i e ba s i e s e v r ae , na d i e

oo rs p rong en ge ld ighe id van aanna mes w a t t o t kenn i s vo rming l e i

(D e Vos , 1957 :12 -13 ,31 ) . D i t onde rmyn s t eeds d i e “ kund ighe id”

van d i e dag deu r h i e rd i e v r ae (G u t t i ng 2008 :3 ) , en i s dus s t eeds d i e

g rond l iggends t e g ronds l ag ( ! ) van ku r r iku lu m.

H ie rd i e b r i l w aa rdeu r d i e w ê re ld be s kou word , noem ons ook

ideo log ie . S oms l e i d i t t o t ‘ n i deo log ie s e s t e l l i ng – een w a t ‘ n

i deo log ie s gekons t ruee rde s t e l l i ng a s neu t r a l e “ f e i t ” aanb ied . A s

i emand d i t onnadenkend doen , du i d i t op “ bew us s yns ve r s ad ig ing”

(S mi th en Lova t 2003 :31 -32 ) .

D ie k l a s s i eke w e tens kaps denke w a t bo bes p reek i s , he t me t d i e va l

van Rome in 476 nC , beg in ve rva l . ‘ n D u i s end j aa r l a t e r he t d i t

he r l ee f me t d i e I t a l i a ans e Renna i s ance , en i n w ê re ldw ye

dominans i e t oegeneem to t i n d i e hu id ige t yd .

156

Op d ie Renna i s ance vo lg d i e We tens kap l ik e Rew o lus i e van d i e

s es t i ende en s ew en t i ende eeu , me t ‘ n w ê re ldbee ld da t kenn i s me t

emp i r i e s e w aa rneming ve rk r y en deu r r ede l ike denke to t

w is kund ige w e tma t ighed e ve rw erk kan w ord (K agan e t a l ,

1987 :475 -496 ) . H ie rop vo lg van ro fw eg 1750 to t 1850 d i e

V e r l i g t i ng , wa t w e tens kap l ikhe id gepopu la r i s ee r en a lomv a t t end

gemaak he t . D ie ge loo f i n ‘n w e tma t ige na tuu r l i ke w ê re ld , he t d i e

oo r tu ig ing van w e tma t ighed e in mens l ike ged rag gew ek , en ‘n

oo reens t emme nde benade r ing to t gees t e s w e tens kappe meegeb r ing

(K agan e t a l , 1987 :594 -595 ) . A ugus t e Comte (1798 -1850) he t d i t

so ve r geneem he t da t h y, vo lgens s y e i e u i t s p r aak , we tens kap to t

f i l o s o f i e ge t r ans fo rme e r , en d i t P os i t iw i s me genoem he t – s t eeds ‘n

be l ang r ike ve r t r ekpun t i n d i e f i l o s o f i e (Bourdeau , 2008 ) . D ie

P os i t iw i s me w ord gekenmerk deu r e mp i r i s me ( a l l e kenn i s w ord

geg rond op emp i r i e s e w aa rne mings ) , me todo log i e s e eenhe id van

a l l e w e tens kappe (me todo log ie s e na tu r a l i s me ) , en ge loo f i n

voo ru i tgang van Rede , en daa rom ook mens l ike ge luk (M ou ton ,

1995 :2 ) . M e t d i e denke van onde r ande re Durkhe i m en d i e Weens e

S i rke l , b l y P os i t iw i s me in d i e A ng lo -S aks i e s e wê re ld

t oonaangew end to t i n d i e 1960 ’ s (M ou ton , 1995 :8 -14 ) . D ruk he t op

t r ad i s ione l e gees t e s w e tens kappe toegeneem om ook pos i t iw i s t i e s t e

w e rk t e gaan , en hee l nuw e w e tens kappe , s oos d i e s o s io log i e ,

s t a a t s l ee r , s i e lkunde en ekonomie he t vo lgens d i é ve r e i s t e s

on t s t aan (V an Jaa r s ve ld , 1980 :39 -65 ) .

D ie pendu lum he t t yde l ik i n t e enoo rges t e ld e r i g t i ng ges w aa i me t

d i e Roman t i ek ( ro fw eg l aa t ag t i ende en v roeg negen t i end e eeu ) .

Immannue l K an t ( 1724 -1804) he t d i e ob j ek t iw i t e i t van denke

bev raag teken , a anges i en d i e w aa rne mer s e l f w aa rneem, ve rw erk en

w ee rgee . H y he t t og d i e r a s iona l i t e i t van d i e V e r l i g t i ng p robee r

behou . D ie g roo t p r e s t a s i e s van d i e Roman t i e s e t yd i s eg t e r op

kuns - en l e t t e rkundegeb ied , en d i t he t n i e d i e opmar s van Wes te r s e

mi l i t ê r e – en w e tens kaps oo rhee r s ing ges tu i t n i e ; i n t eendee l . D ié

e r a omva t onde r ande re d i e bew ind van N apo leon , d i e Indus t r i ë l e

157

Rew olus i e i n B r i t t an j e en d i e w ê re ldw ye ve r s p re id ing van d i e

B r i t s e R yk (K agan e t a l , 1987 :676 -687 ) ; u i t b r e id ings van Wes -

Europes e mag w a t j u i s d i e P os i t iw i s me w êre ldoo r ve r s p re i he t .

D ie Roman t i ek moes l a t e r onde r i nv loed van D arw in v i r

mode rn i s me p l ek maak , me t d i e fokus op voo r tdu rende aanpas s ing .

D aa ru i t vo lg d i e P ragma t i s me w a t w e l en ige “w aa rhe id” b loo t a s

ge ldend bes kou so l ank d i t an tw oorde v i r d i e w aa rgenome s i t ua s i e

ve r s ka f , maa r r a s iona l i s t i e s e kenn i s vo r ming he rbeves t ig (F i e ld ,

2007 :4 -5 ) .

G ees t e s w e tens kappe r aak t een d i e 1960 ’ s t oenemend

ged rags w e tens kappe . D i t behe l s w aa rne ming t e r w i l l e van

voo rs pe l l i ng en w ys ig ing van ged rag . Ju i s d i é kenmerk he t

S i e lkunde to t “ ha rde” w e tens kap “ve rhe f” i n d i e oë van

na tuu rw e tens kp l ike s (S mi th en Lova t 2003 :54 -55 ) . M e t t e r t yd r aak

kenn i s s o ge f r agmen tee rd i n ou tonome vakgeb iede , da t ‘ n H a rva rd -

ekonoom in 1960 homs e l f s t e rk moe t ve rded ig omda t h y s o s i a l e

ag t e rg rond a s i n l e id ing to t ekonomies e s tud i e i n s lu i t (Ta yl o r ,

1960 : ix -xv i ) .

Teen d i e 1990 ’ s i s ‘ n nuw e s t ad ium in d i e Wes t e r s e ep i s t e mo log ie

be r e ik . D ie mode rn i s me i s sodan ig onde rmyn , da t ‘ n t o t a l e

w an t roue in kenn i s en s eke rhede beg in pos va t he t . D i t kom u i t ‘ n

t r ad i s i e w a t van H uss e r l s e f enomeno log ie (1900 en ve rde r ) oo r

S a r t r e s e eks i s t ens i a l i s me , na F oucau l t en D er r ida s t r ek (S mi th ,

2008 , S t ö r ig , 1972 :228 ) .

Rede i s v i r Hus s e r l n i e ‘ n ob j ek t i e f n i e , maa r s t r uk tuu rvo rm van

t r ans enden ta l e sub j ek t iw i t e i t . G e tu i en i s moe t aan d i e ego d i t w a t

ve rmeen w ord , beves t i g o f onge ld ig ve rk l aa r - en voo r tdu rend

beves t ig . D i t i s d i e ego - log ika , w aa r ek i e t s a anvaa r so l ank d i e

w ys e van beves t i g ing v i r my toegank l ik i s . D i t ge ld v i r d i e r eë l e

sow e l a s i deë l e (H us s e r l , 1927 :1 ) . T rans enden ta l e s ub j ek t iw i t e i t i s

vo lgens H us s e r l d i e me es un ive r s e l e en s t andhoudende sub j ek -

158

t iw i t e i t , e in t l i k ‘n soo r t ob j ek t iw i t e i t (H uss e r l 1927 :29 ) , omda t d i e

ob j ek onde r s oek word , s oos d i t s i g s e l f a anb ied (H us s e r l , 1927 :25 ) .

M iche l F oucau l t onde rmyn s ede r t d i e 1960 ’s opva t t i ngs oo r

“a lge meen ge ldende” kenn i s . H y “ on tb loo t” d i t a s s eke re mens e s e

w aa rde -oo rde l e . D ié s i en ing ve r s t e rk hy deu r aan t e t oon hoe

“w e tens kap l ike” w aa rnemings ak t iw i t e i t e i n l i g t i ng voo r s i en om

mens e t e behee r . D ie megan i s me i s h i ë r a rg i e s e w aa rneming ,

no rma t i ew e beoo rde l ing en onde r s oek /eks amin e r ing . H y bes k r yf

sko l e , hos p i t a l e en t r onke a s oo reenkoms t ige i n s t e l l i ngs van behee r

(G u t t i ng , 2008 :5 -7 ) . K enn i s word gedeg radee r t o t b lo t e mags -

in s t rumen t , en boonop i s d i e mens s keppe r en onde rw ep daa rvan ,

w a t wa re kenn i s vo lgens Foucau l t onmoon t l i k maak (G u t t i ng ,

2008 :8 -15 ) .

J acques D e r r ida onde rmyn op s y beu r t Wes t e r s e kenn i s deu r “ vas t e”

beg r ippe t e dekons t ruee r en a s i nhe ren t t e ens t r yd i g aan t e t oon . H y

onde rmyn ook d i e h i ë r a rg i e s e oppos i s i e s van b yv oorbee ld goed bo

kw aad , d i e ges p roke woord bo d i e ge s k rew e , deu r d i t n i e om t e kee r

n i e , ma a r a s hee l t e ma l va l s a an t e t oon (Re yn o lds , 2006 :1 - 17 ) .

H ie rd i e onde rmyn i ng van w e tens kap l ike s eke rhede he t t o t ‘ n

omva t t ende bew eg ing , bekend a s d i e pos t - mode rn i s me , on tw ikke l .

Do l l ( 2008 ) kon t r a s t ee r d i t me t mode rn i s me , ‘ n me t a f i s ika gebou

op d i e f i s i ka van N ew ton . D ié me t a f i s ika i s geg rond op d i e

aannames da t N a tuu r p l e s i e r v ind in enke lvoud , da t Ma te r i e s o l i ed ,

ha rd en ondeu rd r ingbaa r i s , da t d i e s e l fde gevo lg na d i e s e l fde

oo rs aak t e ruggevoe r kan word , en da t N a tuu r t o t haa r s e l f

kon fo rmee r , en enke lvoud ig i s . D i t b r ing d i e ge loo f i n va s s t aande

kenn i s a s p roduk van w e tens kap l ike ak t iw i t e i t (D o l l , 2008 :193 ) .

On langs e ( en s e l f s mind e r on l angs e ) na tuu rw e tens kap he t d i e f i s i ka

van N ew ton a s oo rve reenvoud ig aangedu i . Chaos t eo r i e , me t k l em

op n i e - l i neê r e w is kunde , en d i e be s e f da t k l e in oo r s ake to t g roo t

gevo lge kan l e i , he t i n d i e p l ek daa rvan gekom (D o l l , 2008 :194 ) .

P l eks t e aanvaa r da t d i e na tuu r l i ke en s o s i a l e w e rk l ikhede s t ab i e l

159

en in pe rmanen t e ew ew ig ve rkee r , w ord l ew e a s ‘n ve r -van -

ekw i l ib r ium- s t e l s e l be s kou , me t o rde l ike w anorde a s d i e b ron van

skepp ings k rag (D o l l , 2008 :195 ) . I n d i e p l ek van ges lo t e , s t ab i e l e

s i s t e me w a t d i e mode rn i s t i e s e onde r s oek te r r e in w as , s t a an nou d i e

l ew e a s ‘n oop , ve r -van - ekw i l ib r ium- s i s t eem (D o l l , 2008 :197 ) . I n

d i e p l ek van w aa rneming a s p r imêre w e tens kap l ike ak t iw i t e i t , s t a an

d i e he rkenn ing van onde r l i nge ve rhoud ings (D o l l , 2008 :202 ) . I n

d i e p l ek van s t r ew e na s t ab i l i t e i t , w ord ges t r ee f na t r ans fo rmas i e

(D o l l , 2008 :198 ) .

Vo lgens S l abbe r t en H a t t i ngh (2006 :714 ) he t d i e Wes t e r s e

be s kaw ing ‘n pun t van sovee l ve r s p l in t e r ing be re ik , da t

gods d iens t i ge o f f i l o s o f i e s e s ingew ing ve rdw yn he t (S l abbe r t en

H a t t i ngh , 2006 :714 ) . V e rby d i e on tnug te r ing me t t r ad i s ione l e ,

r i g i ede , r eduks ion i s t i e s e kenn i s s t e l s e l s , s i en hu l l e ‘ n nuw e vo rm

van bes kaw ing . D aa r in i s kenn i s f e i l baa r , en d i e so s i a l e en

sp i r i t ue l e he r l ee f . H ee lhe id (ho l i s me) , ko l l ek t i ew e

ve ran tw oordbaa rhe id , dee lne me nde g roe i en ve rw ee fde

godde l ikhe id w ord bek lemtoon (S l abbe r t en H a t t i ngh 2006 :703 ) .

D aa rvoo r i s eko log ie ‘n k r ag t ige me ta foo r , a l l e s i s ve rb ind en van

mekaa r a fhank l ik – mens e onde r l i ng , mens e en ande r l ew ende

w es ens , mens e en n i e - l ew ende w es ens (S l abbe r t en H a t t i ngh ,

2006 :705 ) .

We lch (1999 :714 ) w ys op d i e p rob lee m van oo rd rew e r e l a t iw i t e i t

(We lch , 1999 :37 -40 ) . D i t word han tee r deu r Habe r mas (H ermann ,

1999 ) . H y p robee r ‘n nuw e bas i s v i r kommun ikas i e skep , wan t a s

beg r ippe n i e me e r a lge meen ge ldende de f in i s i e s he t n i e , word d i t

ba i e moe i l i k om t e kommun ikee r . H y aanvaa r da t d i e bee ld van ‘n

i nd iw idu in ve rhoud ing to t d i e ob j ek t i ew e w erk l ikhe id ve rva l he t .

S y t eo r i e van “ Kommu nika t i ew e A ks i e” behe l s onde r ande re da t

e lke mens a s t a a lgeb ru ike r , r e eds dee lneem aan ‘n r a s ione l e

sub j ek t iw i t e i t . ‘ n In t e r s ub j ek t i ew e ve rhoud ing moe t ve s t i g t u s s en

ind iw idue w a t kan p r aa t en op t r ee w annee r hu l l e hu l l e s e l f oo r ‘n

160

bepaa lde s aak ve r s t aan . H u l l e w e rk deu r na tuu r l i ke t a a l , geb ru ik

ku l tu r ee l oo rged raagde in t e rp r e t a s i e s en ve rw ys na ‘n gedee lde i e t s

i n d i e ob j ek t i ew e w êre ld , maa r ook e lkeen na i e t s i n s y e i e

sub j ek t i ew e w êre ld (H e rmann , 1999 ) .

‘n S pes i f i eke kom m un ika t i ewe aks i e noem hy d i e pr ak t i e s e d i s koers

w at moe t l e i t o t ‘ n gedee lde mora l i t e i t i n ‘ n t yd s onde r ‘n

gods d iens t i ge ba s i s daa rvoo r (H abe r mas , 1998 :1 ) . D i t moe t ‘ n

i n s lu i t ende , dw ang los e p ros e s w ees (H abe rmas , 1998 :7 ) . H y

onde r s ke i d i e aa rd van gees t e s w e tens kappe deu r na d i e

komm un ika t i ew e aks i e d aa rvan t e ve rw ys , t e enoo r i n s t r um en te l e

ak s i e v an d i e na tuu rw e tens kappe (H abe rmas , 1968 :5 -6 ) . D i t kom

oo reen me t F re i r e s e pr ax i s .

‘ n A an ta l r ad ika l e bew eg ings w a t s ede r t d i e 1990 ’s d i e mode rn i s me

ve rw erp , maa r n i e be r e id i s om d i e voo r lop ighe id van d i e pos t -

mode rn i s me t e aanvaa r n i e , vo rm d i e P o l i t i eke Eko log ie -

benade r ing . H u l l e g roo t byd r ae i s om du ide l ik t e s t e l da t t egn ie s e -

en w e tens kaps ge fundee rde op lo s s ings n ik s be t eken t een ‘n

s t r uk tu r e l e ag t e rg rond w a t mens e on tmag t ig n i e . I emand wa t n i e

ve r s t aan da t a rmoed e en omg ew ings ag te ru i tgang vo lg op s o s i aa l -

po l i t i eke f ak to r e n i e , s e op lo s s ings i s d ikw e l s t e en - p roduk t i e f

(B rohman , 1996 : 312 -317 ) . D ie d r ingendhe id daa rvan vo lg ,

vo lgens S l a t t e r y (2006 :199 - 200 ) u i t ‘ n be s e f da t onbe t eue lde

ve rb ru ik n i e ne t ande r s pes i e s bed re ig n i e , ma a r ook d i e mens s e l f

S c ru ton l ew er kommen t aa r op d i e “ ku l tuu r van r epud ië r ing” t eenoo r

d i e Wes t e r s e be s kaw ing . H y bes kou d i t a s ‘ n pog ing om ‘n houe r

t e ve rn i e t i g , omda t d i t ook nega t i ew e inhoud ged ra he t (S c ru ton ,

2007 :69 -70 ) . P os t -mode rn i s me oms kep d i e w ê re ld i n ‘n spee lg rond

w aa rop a l l e s aanvaa rbaa r i s en n ik s ve rb i ed w ord n i e , beha lw e d i e

ve rbod . K u l tuu r , daa r en t een , i s j u i s gebou op d i e onde r s ke id

t u s s en r eg en ve rkee rd , w aa r en va l s , goe i e en sw ak s maak

(S c ru ton , 2007 :83 -84 ) . A nde r ku l tu r e moe t ge s i en w ord s oos van

161

b inne , ma a r d i e Wes t e r s e n i e ; d i t moe t ge s i en w ord s oos van bu i t e

(S c ru ton , 2007 :82 ) .

Ops omme nd kan ges t e l word da t d i e Wes t e t e en d i e Renna i s ance

ma te loos ve r t roue in s y kenn i s s t e l s e l gehad he t , en d i t a s p l i g

be s kou he t om d i t w ê re ldw yd t e ve r s p re i . D ié kenn i s s t e l s e l he t

t oenemend emp i r i e s en pos i t iw i s t i e s van aa rd ge r aak , en mind e r

ru imt e v i r s peku la t i ew e nadenke ge l aa t . D i t i s eg t e r s ede r t d i e

1990 ’s t oenemend van b inne en bu i t e onde rmyn deu r aan t e du i hoe

d i t n i e w aa rdev ry i s n i e , maa r aanw ys ba a r t o t s t and gekom he t om

bepaa lde be l ange t e d i en . D aa r i s eg t e r ook ‘n bew eg ing t e r

he rbeves t ig ing van r a s ione l e ak t iw i t e i t en e rkenn ing van d i e

w aa rde van d i e Wes t e r s e e r f en i s . D ie geme ens kap w a t ‘ n

ku r r iku lum to t s t and w i l b r ing moe t s ig s e l f b inne a l h i e rd i e

bo t s ende opva t t i ngs pos i s ionee r .

5 .5 F i lo s of i e s e in v loed e op d ie m etod o log ie van h ierd ie s tud ie

D aar i s ve r s ke i e f i l o s o f i e s e i nv loede op d i e me todo log i e van

h i e rd i e s tud i e . I n h i e rd i e a fde l ing , w ord gepoog om daa rvan

r ekens kap t e gee .

5 .5 .1 Kw al i ta t i ew e n avors in g as Pos i t iw i s t i e s e m etod e

K enmerkende van P os i t iw i s t i e s e denke i s kw an t i f i s e r ing van d i e

w aa rgenome w erk l ikhe id ; M ou ton noem d i t s e l f s d i e kwan t i t a t i ew e

or todoks i e . D i t ve r r a s dus da t D enz in en L inco ln (2005 :1 )

kw a l i t a t i ew e navo r s ing in d i e pos i t iw i s t i e s e t r ad i s i e p l aa s . D ie

oo rs p rong daa rvan w as ku l tu r e l e an t ropo log ie o f e tnog ra f i e

w aa rvo lgens Wes -Europes e ko lon ia l e moondhed e d i e “p r imi t i ew e

r a s s e” w a t hu l l e voo r t aan s ou r egee r , deu r we tens kap l ike

w aa rneming w ou l ee r ken - ‘ n “ r a s s i s t i e s e p ro j ek om t e hande l me t

d i e ‘ i nboo r l i ngp rob le em’” (D enz in en L inco ln , 2005 :1 ) Eg -

P os i t iw i s t i e s i s geg lo aan emp i r i e s e w aa rneming a s kenb ron , en

voo ru i tgang van en deu r d i e Rede . M aa r om same lew ings t e

beg ryp , i s kw an t i t a t i ew e me todes onvo ldoende , en kw a l i t a t i ew e

me todes he t on t s t aan . D i t i s nu t t i g om beg rype nd t e be s k ryf , en

162

kw a l i t a t i ew e navo r s ing he t na s os i a l e w e tens kappe s oos

opvoedkunde , s t aa t s l ee r en d i e r eg t e oo rges poe l . Tog he t

kw an t i t a t i ew e navo r s e r s d i t s t e eds a s ‘ n minde re vo rm van

w e tens kap l ike ak t iw i t e i t ge r eken (D enz in en L inco ln , 2005 :1 -3 ) .

D ie s e l fde s k ryw er s l ê k l em op d i e kompleks i t e i t van hedendaags e

kw a l i t a t i ew e navo r s ing , a anges i en d i t oo r t a l l e d i s s ip l i ne s s t r ek ,

maa r s t e l t og ‘n gene r i e s e de f in i s i e voo r : K w a l i t a t i ew e navo r s ing

i s ‘ n ge s i t uee rde ak t iw i t e i t w a t d i e w aa rnemer ê r ens i n d i e w ê re ld

p l aa s , en d i t deu r ‘n s t e l i n t e rp r e t e r ende , ma te r i ë l e ak t iw i t e i t e

s igbaa r ma ak . H ie rd i e p r ak t yk e t r ans fo rmee r d i e w ê re ld i n ‘n r eeks

voo rs t e l l i ngs , i n s lu i t ende ve ldaan tek en inge , onde rhoude ,

ge s p rekke , f o to ’ s , opnames en pe r s oon l ike aan t eken inge . D i t vo lg

‘n i n t e rp r e t e r ende , na tu r a l i s t i e s e benade r ing to t d i e w ê re ld .

Kw a l i t a t i ew e navo r s e r s be s tudee r d inge in hu l l e na tuu r l i ke l i gg ing ,

i n ‘n pog ing om van ve rs k yn s e l s s in t e maak o f d i t t e i n t e rp r e t ee r

i n t e r me van d i e be t eken i s s e w a t mens e daa raan gee (D enz in en

L inco ln , 2005 :3 ) . Kw a l i t a t i ew e navo r s ing l ê k l em op en t i t e i t e ,

p ros e s s e en be t eken i s s e , wa t n i e eks pe r i men t ee l onde r s oek o f

gemee t kan w ord n i e . D i t s i en d i e w e rk l ikhe id a s s os i aa l -

gekons t ruee rd , e rken d i e i n t i e me ve rhoud ing tu ss en navo r s e r en

onde rw erp , en da t e lke onde r s oek me t sub j ek t i ew e w aa rdes ge l aa i

i s . D aa ren t een mee t en on t l eed kw an t i t a t i ew e navo r s ing kous a l e

ve rhoud ings t u s s en ver ander l i ke s , n i e pr os ess e n i e , en bes kou d i e

navo r s ing a s w aa rdev ry (D enz in en L inco ln , 2005 :12 ) .

H ie rd i e s tud i e ve r toon s eke re kw a l i t a t i ew e kenmerke b inne d i e

P os i t iw i s me :

• D ie werk l ikhe id w ord deu r w aa rneming ( e i e en ande r s ’n s oos

i n onde rhoude w ee rgegee ) t o t ve rba l e be s k r yw ings oms kep .

• Onder l i ggend i s d i e ve r t roue da t Rede , me t ku r r iku lum en

ekonomies e kon teks i n s amehang , ‘ n ge lukk ige r mens do m kan

skep .

163

• Eenhe id van me tode w ord we l n i e aangehang n i e , maa r d i t i s i n

navo lg ing van d i e kw a l i t a t i ew e t r ad i s i e .

I n d i e vo lgende a fde l ing w ord e tnog ra f i e s e navo r s ing , ‘ n du ide l ik

oml yn de kw a l i t a t i ew e d i s s ip l i ne , w aa rvan h i e rd i e s tud i e s eke re

kenmerke ve r toon , be s p reek .

5 .5 .2 Etn ograf i e : D ie verv legd e sos ia l e w erk l ik h e id

S oos genoem, i s e tnog ra f i e s e s tud i e s g roo t l i k s d i e oo r s p rong van

kw a l i t a t i ew e navo r s ing .

D ie Renna i s ance s e ve rb rek ing van ps ig i e s e bepe rk ings he t d i e

Wes t e r s e mens ged r ing om ook f i s i e s e bepe rk ings t e deu rb reek

(K agan 1987 :304 -305 ) . Eu ropes e mi l i t ê r - t egno log ie s e oo rmag he t

ande r r ege r ings - en denks t ruk tu re on tw r ig en g ro t endee l s me t

Wes t e r s e ve rvang (G ran t en Te mper l e y 1963 :308 ) . I n

oo reens t emmi ng me t d i e hee r s ende pos i t iw i s me , i s i nheems e

kenn i s s t e l s e l s i n ko lon ia l e geb i ede eenvoud ig a s onbedu idend

a fgema ak . S o l aa t a s 1936 ve rk l aa r d i e g roo t s t e A f r ikaans e

eks ponen t van d i e B r i t s e Ryk , gene raa l J an S mut s b yv oorbee ld da t

Af r ika geen gods d iens , kuns , a rg i t ek tuu r o f f i l o s o f i e van w aa rde

voo r tgeb r ing he t n i e . H y be tw yf e l s e l f s o f d i e Z i mbabw e- ru ïnes

deu r A f r ikane gebou kon w ees (S mu t s , 1941 :40 -41 ) . D ie gevo lg

w as da t i nheems e ku l tu r e n i e ne t d i e voo rw erpe van oo rhee r s ing

gew ord he t n i e , maa r ook d i e onde rw erpe van navo r s ing vo lgens d i e

Wes t e r s e mod e l .

U i t h i e rd i e oo r s p rong , s t r ek ‘n ononde rb roke lyn na d i e hu id ige

“ Ideo log ie van O n tw ikke l ing . ” D i t l e e r da t s o s i a l e en ande r

p rob leme in a rm l ande s a l ve rdw yn a s genoeg on tw ikke l ing v inn ig

genoeg p l aa s v ind . Wi l l i am Eas t e r l y (2007 ) i s daa roo r u i t e r s

k r i t i e s . As hoog le r aa r i n Ekonomi e aan d i e Un ive r s i t e i t van New

York , be s k r yf h y d i t a s nog ‘n s kade l ike pog ing om a l l e p rob leme

me t ‘n enke l e an tw oord u i t d i e w eg t e r u im, s oos Kommu ni s me en

F as c i s me . G ed r yf deu r d i e B re t ton -Woods - in s t ans i e s (k yk hoo f s tuk

164

2) , word l ande gedw ing to t p rog ramme me t d i e oog op

a rmoedev e r l i g t i ng en hoë r l ew ens geha l t e . M e t n i e -nakoming w a t

soms ba i e s uks es vo l w as , en nakoming soms r amps poed ig , i s d i e

ve r s kyns e l t e kompleks om ‘n pa t roon t e v ind . V i r hom i s d i e

en ig s t e pa t roon da t l ande w a t op hu l l e e i e oo rs p ronk l ikhe id s t eun ,

d i e s uks es vo l s t e (Eas t e r l y , 2007 ) . S o l ank d i e e indpun t van

on tw ikke l ing d i e mode rne Wes te r s kap i t a l i s t i e s e s ame lew ing i s ,

word geen ande r w aa rdes t e l s e l oo i t e rn s t i g opgeneem n ie (We lch ,

1999 :30 -31 ) .

U i t d i e s e l fde oo r s p rong , l oop ook ‘n “ ge lukk ige r” r egu i t l yn :

N avors ing en da t a - in s ame l ing beg in a s ‘n behoe f t e om d i e w e rk l ike

w ê re ld t e ve rken s oos d i t i s (Wi r t en Sho r i s h , 1993 :5 ) . E tnog ra f i e

i s w annee r mens e bes tudee r w ord a s kompleks e w es ens s oos hu l l e

vo lgens hu l l e na tuu r en aa rd i n w is s e l ende s os i aa l - o rgan ie s e

ve rbande ( e tn i eë ) a l skeppende l ee f i n ‘n p ro s e s van ak t i ew e

aanpas s ing b y ‘n kompl eks e omgew ing soos aange t r e f i n ru imte en

t yd (Coe r t ze , 1977 :1 ) .

Vo lgens M as emann (1999 :115 ) kan d i e an t ropo log ie s e 1 0 p e r s pek t i e f

w es en l ik t o t onde rw ys s tud i e byd ra , omda t d i t mee r op d i e k l e in

skaa l onde rw ys s i tua s i e fokus . D i t he lp ve r a l om bevo lk ings op d i e

bu i t e r and s e s t emme t e l a a t hoo r . H aa r ho l i s t i e s e opva t t i ng van

ku l tuu r s lu i t a an by d i t w a t onde r l i ggend aan Coe r t ze s e de f in i s i e

van e tnog ra f i e i s , en word a s d i e hoeks t een van d i e an t ropo log ie s e

benade r ing bes kou . D aa r i s vo lgens haa r ‘ n onoms too t l i ke (hoew e l

n i e enke lvoud ige n i e ) ve rband tu s s en opvoed ing , ku l tuu r en k l a s i n

e lke s ame l ew ing . K inde r s s e e rva r ing van , en r eaks i e op hu l l e

onde rw ys w ord g rond l iggend gevo rm deu r d i e ekonomies e bas i s van

d i e w oonbuur t , gemeens kap , s t r eek , l and en u i t e inde l ik d i e g loba l e

ekonomie . E tnog ra f i e s e s tud i e van onde rw ys s lu i t h i e rb y aan . D i t

he t w e l w eens genoemd e nega t i ew e e l e men te i n t yde l ik e onguns

ge r aak , maa r s ede r t d i e 1970 ’ s geb ru ik onde rw ys navo r s e r s d i t w ee r

g r aag . D ie “ ku l tuu r van pos i t iw i s me” i s ve rw erp , t en guns t e van 10 ‘n Term verwant aan etnografie, maar nie noodwendig met dieselfde klem op etniese onderskeid nie.

165

d ie v r aag hoe s koo l e rvaa r w ord deu r d i egene w ie s e daag l ik s e l ew e

daa ru i t be s t aan . S ó w ord d i t moon t l i k om d i é soo r t navo r s ing tu i s

en i n d i e v r eemd e doe l t r e f f end u i t t e voe r . K r i t i e s e e tnog ra f i e i s

s t ud i e me t ‘ n ba s i e s e an t ropo log ie s e me todo log ie , maa r w a t s t aa t

maak op ‘n cor pus v an k r i t i e s e s o s io log i e en f i l o s o f i e , byvoo rb ee ld

neo -M arx i s me . D i t s t a an t eenoo r ‘n “ midde lk l a s benade r ing” w aa r

du ide l ik oml ynd e mens l ik e be l ew en i s ve rdw yn in ‘n w as ighe id van

dubbe l s inn ighe id en onw i l l i ghe id om en ige oo rde l e t e ma ak , i n d i e

aanw es ighe id van s ovee l pe r s pek t i ew e wa t ge ld ig l yk (M as emann ,

1999 :115 -130 ) .

I n e tnog ra f i e s e t r ad i s i e , w i l h i e rd i e s tud i e ‘n s t em gee aan mens e

na w ie onde rw ys (ku r r iku lu m)ow erh ede da lk n i e a l t yd lu i s t e r n i e .

D i t s l u i t p l a t t e l ands e w erkgew er s en l ee rde r s i n . D i t b i ed ook

me todo log ie s e ru imte v i r ‘ n navo r s e r w a t ‘ n bekende s i t ua s i e , ‘ n

s e l f -ge l ee fde w erk l ikhe id , w i l be s tudee r . Tog vo ldoen d i t n i e i n

a l l e ops ig t e aan d i e be s k ryw ing van e tnog ra f i e s e navo r s ing n i e .

D ie doe l i s n i e a l l e en om ‘n s os i a l e w e rk l ikhe id t e be s k r yf , en ‘n

s t em t e gee aan w ie daa r in l e e f n i e . D i t i s ook om ope ra s ione l e

voo rs t e l l e t e maak – om by t e d r a t o t ku r r iku lu mon tw ikke l ing .

D ie ro l van d i e navo r s e r s e l f i s be l ang r ik . I n d i e i n l e id ing to t d i e

bunde l T he em o t iona l na tu r e o f qua l i t a t i v e r e s ear ch , noem d ie

r edak teu r da t navo r s e r s t r ad i s ionee l r eken da t emos i e s i e t s i s w a t

“oo rkom” moe t word . S y voe r eg t e r a an da t d i e navo r s e r - a s -

navo r s ings in s t rumen t homs e l f j u i s moe t ken , en emos i e s deeg l ik i n

ag neem. S y s t e l ‘ n apa r t e j oe rnaa l van gevoe l ens en aanna mes

soos d i t on tw ikke l , voo r . U i t e inde l ik i s d i e ba l ans van u i t e r s t e

be l ang : D ie navo r s e r moe t me t emos i e s w a t deu r d i e navo r s ing

gew ek w ord in voe l ing w ees . As d i e nod ige a f s t and n i e ge s kep

word n i e , kan e i e gevoe l ens ande r s e ve rha l e oo r s kadu (G i lbe r t ,

2001 :10 -12 ) . Beach , i n navo lg ing van C l i f fo rd maak onde r s ke id

t u s s en in s k r ip s i e s w aa r d i e opva t t i ngs van d i e e tnog raa f voo r r ang

gen ie t i n d i e e tnog ra f i e s e w aa rneming , t r ans k r ip s i e s w aa r d i e

opva t t i ngs en e rva r ings van d i e pe r s oon me t w ie ge s p rek gevoe r

166

word voo r r ang gen ie t , en bes k r yw ings w a t s oms neu t r aa l en op d i e

pun t a f i s , maa r s oms ook bes k ryw ing gee van emos ie s en s t e rk na

b inne ge r ig i s (Beach , 2005 :3 -7 ) .

E tnog ra f i e t oon oo reenkoms te me t f enomeno log ie maa r kom u i t ‘ n

ande r t r ad i s i e . D aa raan w ord ve rvo lgens aandag gegee .

5 .5 .3 Fen om en o log ie : Om d i t w at u i t d i e navors in g vers k yn , t e

vers taan

Bo i s ve rw ys na d i e f enomeno log ie , w aa rvan H us s e r l i n d i e v roeë

tw in t ig s t e eeu d i e g rond legge r w as . H ie r i s “ t r ans enden ta l e

sub j ek t iw i t e i t ” ‘ n s l eu t e lbeg r ip . D i t behe l s d i e “ego - log ika”

w aa rvo lgens ek i e t s a anvaa r s o l ank d i e w ys e van beves t i g ing v i r

my toegank l ik i s (H us s e r l , 1929 :1 ) , en da t ek d i e ob j ek onde r s oek

soos d i t s i gs e l f a anb ied (H us s e r l , 1927 :25 ) . D i t i s dus ee r s t e

pe r s oons e rva r ing . Te rw yl d i e f enomeno log i e ‘n f i l o s o f i e s e r i g t i ng

i s w a t d i e pos i t iw i s t i e s e monopo l i e op kenn i s vo rming u i tdaag , i s

d i t ook een van d i e f i l o s o f i e s e w es ens w e tens kappe (Ros s ouw ,

1995 :106 ) N aas d i e on to log ie ( s yns l ee r ) , d i e ep i s t e mo log i e

(kenn i s l ee r ) , l og ika en e t i ek , i s f enomeno log ie een van d i e

hoo fve lde van d i e f i l o s o f i e . D i t onde r s oek hoe d i e mens d i e s ynde

e rvaa r (S mi th , 2008 ) . D ie sub j ek t i ew e aa rd van f enomeno log i e s e

kenn i s , be t eken n i e da t ‘ n mens a rb i t r ê r kan bes lu i t w a t j y aanvaa r

o f ve rw erp n i e . S tö r ig (1974 :230 ) noem H us s e r l s e onoo r t r e fba re

i n t e l l ek tu e l e w aa rhe id s l i e fde , w a t op e lke oomb l ik be r e id w as om

d i e ve r t roude op t e gee en deu r e rva r ing t e l a a t ko r r igee r (S tö r ig ,

1974 :230 ) .

F enomeno log ie l e e r da t ve r s t ands aks i e s deu r bew us s yn en

voo rneme gekenmerk word , s oos f i s i e s e s i s t e me deu r mas s a en k r ag

(S mi th , 2008 ) . A l l e s w a t ons deu r ons bew us s yn ve rneem, o f ons

d i t a ans kouend e rvaa r , voo rs t e l , d ink , waa rdee r , i s vo lgens H uss e r l

d i e “ f enomen e” en d i e w e tens kap van daa rd i e bew uss yn i s d i e

f enemeno log ie (S tö r ig , 1974 :229 ) . F enomeno log i e i s d i e s tud i e na

d i e s t r uk tu r e van e rva r ing o f bew us s yn . D i t gaan dus oo r d i e w ys e

167

w aarop ons d inge e rvaa r , hoe d i t i n ons e rva r ing ve r s kyn , en w a t t e r

be t eken i s d i t i n ons e rva r ing he t (S mi th , 2008 ) . I e t s w a t ek s e l f

be l ee f en t e r s e l fde r t yd oo r nad ink , i s ‘ n t o t a l e e rva r ing . P a r t y

e rva r ings i s eg t e r minde r deu rdag , en ande r tw eedehands ; pa r t y

s e l f s onbew us . D eu r s l aggew ende v r ae i s : Wa t maak da t ek s eke re

onde rw erpe to t aa l e rvaa r? Hoe kan ek ‘n s i s t eem as be s k ikba re

kenn i s neem s onde r t oepas l i ke e rva r ing? Wa t be t eken d i t v i r my

da t onde rw erpe v i r my i s w a t d i t i s , s onde r da t ek daa rvan w ee t o f

gew ee t he t (H us s e r l , 1929 :2 - 3 )? H e idegge r b r e i u i t deu r na d i e

Gr i eks e oo r s p rong van d i e w oord f enomeno log ie t e ve rw ys , w a t

nee rkom op i e t s w a t ve r s k yn . H y w i l , i n d i e onde r s oek na ‘n s aak ,

hom l aa t l e i deu r hoe d i e s aak ve r s kyn , me t ande r woorde deu r d i e

s aak s e l f (P a lmer , 1969 :128 ) . H uss e r l s e op l e id ing a s w i s kund ige

he t ge l e i t o t s y s t r ew e na f i l o s o f i e a s ‘ n “ s t r eng w e tens kap” en na

‘n “ hoë r emp i r i s me . ” D i t ve rk l aa r d i e du rende inv loed daa rvan op

na tuu rw e tens kap l ike denke (P a lmer , 1969 :126 ) .

D ie me tod e van f eno meno log i e s e be s k r yw ing i s u i t l eg ( aus l egung ) ;

d i e l ogos om ‘n ve r s yns e l u i t t e l ê , soos w a t d i t i s (P a lmer ,

1969 :129 ) . D i t be t eken om n i é t e p robee r mees t e r van d i e t ek s

w ees n i e , ma a r d i enaa r daa rvan . D ie i n t e rp r e t e e rde r p robee r n i e

u i t s t i ppe l “ w a t d i e t ek s r eg t ig bedoe l ” n i e (P a lmer , 1969 :208 - 209 ) .

Ros s ouw (1995 :125 -126 ) s t e l da t “ mens kund ige emp i r i e s e

w e tens kap” w a t d i e f enomeno log i e a s me t a t eo r i e geb ru ik , r eeds me t

kons ep tua l i s e r ing van ‘n ande r onde r s ke ibaa r s a l w ees . D ie

mens l ike w e rk l ikhe id he t , ande r s a s d i e na tuu r l i ke , ‘ n i n t r i n s i eke

s ins t ruk tuu r – d i t he t s i n en gee s in v i r d i egene daa rby be t rokke .

D ié w e rk l ikhe id s a l i n d i e navo r s ing w ee rs p i eë l word (Ros s ouw ,

1995 : 125 -126 ) .

H ie rd i e s tud i e w i l a an d i e een kan t ku r r iku lumteo r i e , en aan d i e

ande r kan t d i e s os i a l e w e rk l ikhe id van ma t r iku l an t e w a t n i e w e rk

k ry n i e , goed genoeg beg r yp om s invo l l e voo rs t e l l e t e ma ak . D i t

neem d i e f enomeno log ie a s me t a t eo r i e . D i t e rken da t h i e rd i e

w e rk l ikhe id deu r s en io r s koo l l ee rde r s en w erkgew er s ve r s k i l l end

168

e rvaa r w ord , ma a r d i e ve r s k i l l ende e rva r ings i s ew e ge ld ig . D i t

poog in d i e ee r s t e p l ek om t e beg r yp , omda t op lo ss ings ne t op

goe i e beg r ip kan vo lg . Onde rhoude w ord dus n i e gedekons t ruee r ,

o f r eë l v i r r eë l on t l eed om ve r s ku i lde be t eken i s s e t e on tdek n i e .

D i t w ord b loo t on t l eed om s ovee l moon t l i k i n l i g t i ng daa r in t e v ind ,

soos w a t d i e s p r eke r d i t bedoe l he t .

5 .5 .4 An d er f i l o s of i e s e r ig t in gs m et b e trek k in g op d ie m etod e

van h ierd ie s tu d ie

D ie dekons t ruks i e van D er r ida en u i t eens e t t i ngs van Foucau l t d r a

‘n s ens i t iw i t e i t t o t na ï ew e opva t t i ngs r akende kenn i s en “ waa rhe id”

by . N ie een daa rvan i s eg t e r ‘ n s en t r a l e t e ma in d i e s tud i e n i e .

S oos i n pa r ag raa f 5 .2 .3 .1 u i t eenges i t , i s d i e ve rnaa ms te b yd rae van

d i e pos t -mode rn i s me , d i e he r en ig ing van d i e ve r s p l in t e rde wêre ld

van kenn i s . D i t i s eg t e r ook d i e t r ad i s ione l e pos i s i e van

e tnog ra f i e , en d i é w ys he id w ord , w a t h i e rd i e s tud i e be t r e f , u i t d i e

e tnog ra f i e ve rk r y.

D ie po l i t i eke eko log ie - bew eg ing d r a d i e bew us the id by da t kenn i s

n i e neu t r aa l i s n i e . D ie navo r s e r w e rk s e l f vanu i t ‘ n s t e rk

eko log ie s e l ew ens bes kou ing , ma a r d i t va l bu i t e d i e be s t ek van

h i e rd i e s tud i e . D ie mo t iv e r ing om d i e gemeens kap a s eenhe id van

onde r s oek t e neem, s t aan h i e rmee in ve rband .

5 .6 D ie p rob leem van n avors in g w at ges ags verh ou d in gs ves t ig

N avors ing i s ‘ n ak t iw i t e i t w a t mak l ik ‘n ge s ags ve rhoud ing ves t i g

t u s s en ‘n “w e lmen ende kund ige” en ‘n “ onkund ige beguns t igde . ”

D i t i s i e t s w aa r t een gew aak moe t w ord . D i t wek s oms w ee r s t and b y

d i e “ onkund ige beguns t igde , ” aanges i en d i e pe r s oon d i e w e rk l ike

kund ige op d i e t e r r e in i s . D ie navo r s e r se e i e i l l u s i e van

kund ighe id kan d i e oë s lu i t v i r w aa rdevo l l e an tw oorde .

D ie oo rs p rong van navo r s ing w a t ‘ n ge s ags ve rhoud ing ves t i g , i s

Wes t e r s e ko lon ia l e ve row er ing (D enz in en L inco ln , 2005 :1 - 3 ) .

Chamber s (1995 :173 -175 ) voeg daa rb y da t navo r s ing oo rw egend

deu r w e lva rende mens e gedoen w ord , w a t hu l l e e i e w e rk l ikhe id

169

(w e lva rend , i ndus t r i e e l , s t ede l ik ) a s no rm geb ru ik . As a rmes d i e

mag gehad he t om kon fe r ens i e s b yme ka a r t e r oep , w onde r h y,

w a t t e r onde rw erpe s ou hu l l e op d i e t a f e l s i t (Chamber s 1995 :173 -

175 )?

S u the r l and en S and fo rd (1998 :1 -7 ) be s k r yf navo r s e r s i n A f r ika a s

d ikw e l s hovaa rd ig . H u l l e aanvaa r da t d i e p l aa s l i ke i nw one r s ‘n

“p rob lee m” he t , en van nega t i ew e denke o f t r ad i s i e s ve r lo s moe t

word ; ‘ n t a ak w a t dee l s op d i e navo r s e r r u s (S u the r l and en

S and fo rd , 1998 (b ) :1 - 7 ) . D i t w ord in S u the r l and en S and fo rd

1998 (a ) ) ve rde r bes p reek .

Op onde rw ys t e r r e in he t V e rge l yk en de Opvoedkunde na vo re gekom,

om bes t e p r ak tyke van ve r s k i l l ende l ande t e ve rge lyk , en an tw oorde

t e s oek in ande r l ande s e w ys he id . Vo lgens d i e s e l fde pa t roon , i s

k l em ge l ê op d i e nu t v i r “ ag t e r l i ke ” o f on tw ikke l ende l ande , om

r egee rba re onde rdane t e hê . D i t s i en ‘n Wes te r s e s ame lew ing a s

vans e l f s p r ekende e indpun t van a l l e onde rw ys (Welch , 1999 :26 -31 ) .

D aa ru i t vo lg d i e a fhank l ikhe id s t eo r i e , w a t i nhou da t oud -ko lon ie s

op ve r s ke i e man ie r e van d i e “ ke rn” a fhank l ik gehou w ord ;

ekonomies , ku l tu r ee l en i n t e l l ek tue e l (We lch , 1999 :31 - 35 ) .

D a t d i é s t and van s ake s t eeds ge ld , s p r eek u i t d i e han t e r ing van

onde rw ys in d i e VN s e M i l enn iu mdoe lw i t t e . D i t kons en t r ee r op

bas i e s e onde rw ys , me t min aandag aan s ekondê re o f t e r s i ê r e

onde r r ig (VN Webw er f , 2005 ; Co lc lough , 2002 :12 ) . S amof f bew ee r

(1999 :59 -62 ) da t opvoedkund ige oo rw eg ings i n V N -ged rew e

onde rw ys aks i e s a l mind e r t e l , en ekonomies e – en f i nans i ë l e

oo rw eg ings a l me e r . Be l egg ing in p r imêre onde rw ys toon mak l ik ‘n

g roo t opb rengs op be l egg ing . D i t neem n i e i n ag da t d i e

be fonds ing daa rvan t en kos t e van ve ra l t e r s i ê r e onde rw ys be t eken

da t kenn i s en vaa rd ighede v i r d i e hedendaags e ekonomi e noo i t

a ange l ee r w ord n i e . O mda t d i t un ive r s i t e i t e i s w a t onde rw ys e r s v i r

p r imêre s ko le moe t op l e i , s a l ook h i e rd i e komponen t me t t e r t yd in

du i e s to r t . H y w aa r s ku da t navo r s ing s oms cur r ency , o r pe r haps

170

am m un i t i on wo rd . D i t gebeu r a s navo r s ing geb ru ik word om ‘n

voo ra fopges t e lde s t andpun t t e bevo rde r , e e rde r as om ee r l i k na

an tw oorde t e s oek . D ie s t andpun t w a t s eëv i e r i s dan d i e een me t

d i e me es t e ge ld v i r navo r s ing (S amof f 1999 :59 -62 ) .

D ie r ew o lus ionê re B ra s i l i a ans e opvoedkund ige , F r e i r e , ve rw ys

h i e rna a s hy s t e l da t i deo log ie s e en s t ruk tu r e l e deko lon i s a s i e l ank

na d i e r ew o lus ionê re f a s e nog noods aak l ik i s . G eme ens kaps -

onde rw ys i s vo lgens hom w es en l ik i n w ee r s t and t een o l iga rg i eë w a t

b loo t d i e ru imte w a t ko lon ia l e hee r s e r s ge l aa t he t , vu l (F re i r e ,

1992 :v i i i ) .

H ie r w ord by Graha m- Brow n (1991 :x ) aanges lu i t , w a t i n d i e

i n l e id ing to t d i e boek Educa t ion in t he deve lop ing wor ld – Con f l i c t

and c r i s i s s t e l da t hu l l e d i e boek in ee r s t ehands e l ew ens e rva r ing in

Ar ika en La t yns - A mer ika p l aa s (G raham- Brow n , 1991 :x ) . ‘ n

In t e r e s s an t e voo rbee ld daa rvan i s Tho ms on (2002 :x iv ) s e boek

Schoo l ing the Rus tbe l t k id s , w a t hande l me t d i e p rob le me in minde r

bevoo r r eg t e s ko le i n ‘n i ndus t r i ë l e s t ad (A de la ide , A us t r a l i ë ) , i n ‘ n

pos t - i ndus t r i ë l e t yd . E rva r ing van 30 j aa r a s onde rw ys e r vu l s y aan

me t navo r s ing aan 36 s ko le . Hope loos he id en f ru s t r a s i e oo r s os i a l e

ve rva l en d i e f e i t da t s ko l e h i e rd i e s i t ua s i e ee rde r beves t i g en

ve r s t e rk , a s om d i t u i t t e s kake l , kenmerk d i e t ek s (Thoms on ,

2002 :byvo orbee ld 41 -47 ) . S y s t e l haa r woede oo r d i e i nko r t i ng van

onde r s t eun ing aan ges inne en s ko le w a t be t e r ve rd i en (Thoms on ,

2002 :xv ) , en l ew er s nydend e k r i t i ek op d i e neo - l i be r a l e be l e id van

d i e A us t r a l i e s e r ege r ing s ede r t d i e 1990 ’ s (Thoms on , 2002 :94 -109 ) .

S y ve r r eken d i e moon t l i khe id da t haa r w e rk ges ags ve rhoud ings kan

ves t i g . 1 1 N avo rs e r s p robee r d ikw e l s s t i gma t i s e r ing on tw yk deu r

hu l l e w e rk t e dekon teks tua l i s ee r , en t e f okus op t egn ie s e a s pek te

soos kenn i s en pedagog ie . S y doen eg t e r d i e t e enoo rges t e ld e

(Thoms on , 2002 :x iv ) , en pak a s ’ t wa re d i e bu l by d i e ho r ings .

11 Die opskrif is aan haar ontleen.

171

D i t i s du ide l ik da t h i e r s t andpun t i ngenee m w ord t een navo rs ing

w a t ges ags ve rhoud ings ves t i g . D i t i s ew e vee l ‘ n houd ing a s ‘n

me todo log ie w a t t e r s p r ake i s . Su the r l and en S and fo rd (1998 :1 - 7 )

poog ak t i e f om d i e t e enoo rges t e lde t e doen in l andboukon teks , en

noem d i t dee lne mende navo r s ing . So min a s moon t l i k aanna mes

word voo ra f gemaak , en dee lne mer s w ord bes kou a s d i e e in t l i ke

kenne r s op d i e p rob lee mgeb i ed . D ie navo r s e r he t ‘ n akade mies e

pe r s pek t i e f , w a t n i e i nhe ren t mee rde rw a a rd ig i s n i e , maa r s l egs ‘n

ande r hoek (S u the r l and en S and fo rd , 1998 (b ) :1 -7 ) . V e rw ys ook na

S u the r l and en S and fo rd 1998 (a ) .

5 .7 Navors in gs m etod e

5 .7 .1 D ie on d erh oud as n avors in gs m etod e

Onderhoude be rus op d i e aanna me da t dee lne me r s s e men ing

be l ang r ik i s . G ubr ium en Ho l s t e in (2003 :21 -23 ) s t e l da t d i é

gedag te be t r ek l ik nuu t i s , maa r bes k r yf hoe opva t t i ngs ve r ande r he t

(G ubr iu m en H o l s t e in , 2003 :21 - 23 ) . D i t i s j u i s ‘ n voo rdee l van

onde rhoude da t d i t mens e e rken as d i e e in t l i ke kund iges oo r hu l l e

e i e l ew ens . D i t b i ed ook ge l een the id aan mens e w a t onw i l l i g o f n i e

i n s t aa t i s n i e om l ang , s ameh angende an tw oorde u i t t e s k r yf , om

hu l l e byd ra e t e l ew er (S ommers en S ommers , 1997 :107 ) .

Onde rhoude i s be s onde r nu t t i g om komp leks e en emos ionee l

ge l aa ide onde rw erpe s oos s eks ue l e ged rag o f s koo la fw es ighe id t e

onde r s oek . D i t kan u i td ruk l ike sow e l a s l a t en t e i nhoude na vo re

b r ing . La t en t e i nhoude w ord me t n i e - ve rba l e r e s pons e , soos

hu iw er ing om t e r eagee r , oogkon tak o f geb rek daa raan ,

ge s ig s u i td rukk ings , ve r ande r ings i n s t emkw a l i t e i t gekommun ikee r

(S ommers en S omme rs , 1997 :107 ) . D aa r i s ba i e r i s i ko ’ s w annee r

onde rhoude hande l oo r s ake w a t t aboe o f onw e t t i g i s . ‘ n M ens

moe t dan ba i e s eke r maak da t dee lne me r s s e i den t i t e i t be s ke rm kan

word , en da t hu l l e d i t be s e f (S ommers en Somme rs , 1997 :111 ) .

Onges t ruk tu ree rde , ge s t ruk tu r ee rde en s emi - ges t ruk tu r ee rde

onde rhoude i s pe r s oon l ike onde rhoude e lk me t ‘ n ande r funks i e

172

(S ommers en S omme rs 1997 :105 ) . F okus g roepe i s ‘ n vo lgende soo r t

onde rhoud (S ommers en Somme rs 1997 :124 ) .

In onges t ruk tu ree rde onde rhoude word a l l e a l t e rna t i ew e ve rken om

in l ig t i ng t e ve rk r y, be l angw ekkende sake t e i den t i f i s e e r waa raan

d i e navo r s e r n i e voo ra f ged ink he t n i e , en d i e ande r dee lne me r t o t

‘ n ma te d i e l e id ing t e l a a t gee . D ie onde rhoudvoe rde r he t ‘ n

a lgemene onde rw erp in gedag te en w i l s eke re v r ae v r a , ma a r daa r i s

n i e voo ra fbepaa lde vo lgo rde o f spes i f i eke bew oord ing aan d i e v r ae

n i e . D ie navo r s e r kan improv i s ee r a s d i t l yk o f an tw oorde t e vee l

i s w a t r e s ponden te d ink h y/ s y w i l hoo r . D i t l a a t r u imt e om

an tw oorde op t e vo lg en r yk e r be t eken i s by d i e aanvank l ik e

an tw oorde t e voeg (S ommer en S ommers , 1997 :108 - 109 ) .

G es t ruk tu ree rde onde rhoude w ord geb ru ik i n men ings opna mes , en

s t andaa rd i s e r ing i s ve rk i e s l i k . D i t b r ing s amehang van d i e een

s i t ua s i e na d i e vo lgende . Vrae w ord voo ra f ge fo rmu lee r , en op

p r e s i e s d i e s e l fde man i e r v i r a lma l gev ra . Vrae kan oop , o f vo lgens

mu l t i - keus e ges t e l w ord (S ommers en S omme rs , 1997 :109 ) .

S emi - ges t ruk tu r ee rde onde rhoude be t eken da t v r ae voo ra f bepaa l

word , maa r vo lgo rde en bew oord ing mag ve r s k i l . As ‘n b r eë s n i t

van d i e bevo lk ing (oude rdoms - o f s o s i a l e ve r s k i l l e ) genade r w ord ,

i s d i t s oms nod ig om v rae aan t e pa s . H oe ve rde r ‘ n mens van d i e

ge s t ruk tu r ee rde onde rhoud a fw yk , hoe g ro t e r w ord d i e kans da t d i e

onde rhoudvoe rde r se men ings s a l oo rhee r s (S omme rs en S ommers ,

1997 :109 ) .

F okus g roepe i s ‘ n man ie r om vas t e s t e l w a t ‘ n spes i f i eke

s ames t e l l i ng van mens e ( t i ene r s , s en io r bu rge r s , po l i s i e l ed e ) van ‘n

spes i f i ek s aak d ink . Groo t t e van g roepe w is s e l van 8 t o t 12 ; t e

g roo t v i r e en pe r s oon om t e dominee r , maa r k l e in genoeg da t e lkeen

kan dee lneem. S es s i e s duu r gew oon l ik 1 ,5 t o t 2 , 5 uu r . D i t i s

geb ru ik l ik om l ig t e ve rve r s ings en s e l f s ‘ n ge lde l ike ve rgoed ing as

b lyke van w aa rde r ing aan t e b i ed (S ommers en Somme rs ,

1997 :124 ) .

173

Loo t s be s kou d i e fokus g roep as nab y aan H abe rmas s e “ idea l e

openba re s f ee r ” aanges i en deba t v i r a l ma l oop i s , d i e kw ess i e s

gedee lde be l ange i s , en onge l ykh ede bu i t e r eken ing ge l aa t word

(Loo t s , 2009 :169 ) . D i t he t ve r a l i n d i e 1960 ’ s i n marknavo r s ing

gew i ld ge r aak . I n s os io log i e en e tnog ra f i e i s d i t geb ru ik om

bev ind ings me t i n s ide r s t e kon t ro l ee r , om be t roubaa rhe id t e

ve rhoog (Loo t s , 2009 :170 ) . S y s t e l haa r op t een d i e men ing da t

f okus g roepe ‘n ekonomi es e man ie r i s om men ings byme ka a r t e

maak en bes kou d i t a s ‘ n ve r a r ming van d i e po t ens i aa l van

fokus g roepe ; t r ouens , d i t i s d ikw e l s n ik s ande r s a s ges t ruk tu r ee rde

g roeps onde rhoude n i e . O m w erk l ik fokus g roepe t e w ees , moe t d i e

navo r s e r a s mode ra to r op d i e ag t e rg rond t r ee soda t men ings v rye l ik

u i t ge ru i l , en nuw e s t andpun te gevo rm kan w ord (Loo t s , 2009 :172 -

176 ) . M en ings u i t ‘ n fokus g roep kan n i e a s ve r t eenw oord igend van

d i e b r eë gemeens kap ges i en w ord n i e . D i t ve r toon ‘n hee l ande r

dee l van d i e s o s i a l e w e rk l ikhe id a s kw an t i t a t i ew e , en s e l f s ande r

kw a l i t a t i ew e me todes (Loo t s , 2009 :180 -181 ) .

Gubr iu m en H o l s t e in (2003 :3 ) p l aa s hu l l e s e l f t e enoo r d i e

mode rn i s t i e s e s i en ing van onde rhoude as ‘n neu t r a l e w ys e om

in l ig t i ng en e rva r ing van een pe r s oon na ‘n ande r oo r t e t ap . M e t

d i e pos t -mode rn e bes kou ing van bes k ryw ings en “kenn i s ” a s

ve r t eenw oord igende s imbo le , ve rvaag d i e l yn tu s s en f e i t en f i k s i e .

Re f l eks iw i t e i t , d ig t e r l i kh e id en mag i s d i e w agw oorde a s d i e l i g

van d i e onde rhouds p ros es deu r d i e l en s e van t aa l , kenn i s , ku l tuu r

en ve r s k i l geb reek w ord (G ubr ium en Ho l s t e in , 2003 :3 ) . Loo t s haa l

v i r Tho rne aan (2004 :12 ) da t i n t e rp r e t a s i e a l t yd deu r d i e navo r s e r

gedoen w ord , ongeag hoe dee lnemend d i e r e s van d i e p ros e s i s

(Loo t s , 2009 :181 ) . E l l i s en Be rge r ( 2003 :157 - 177 ) gee ‘n

u i t eens e t t i ng van d i e w ys e w aa rop d i e navo r s e r dee l van d i e

nagevo r s de onde rw erp w ord , en w es en l ik deu r d i e dee lne mer s

be ïnv loed w ord . Hu l l e be s k r yf d i t i n hoogs pe r s oon l ike s ty l , w a t

d i e i n t e r aks i e t u s s en d i e ou t eu r s i n d i e w ord ing van hu l l e a r t i ke l

i n s lu i t , byvoo rb ee ld d i e ged rag van een ou teu r s e honde , en d i e

174

soo r t t e e w a t hu l l e s aam d r ink (E l l i s en Be rge r , 2003 :157 -177 ) .

D ie i l l u s i e van ‘n ob j ek t i ew e , onge raak te navo r s e r w a t s l egs d i e

w aa rhe id s oek , w ord ve r ru i l v i r ‘ n navo r s e r w a t da t a t o t i n l i g t i ng

ve rw erk , en w es en l ik daa rme e in t eg ree r .

5 .7 .2 D ie in s am el in g van d a ta v i r h i erd ie s tu d ie

5 .7 .2 .1 On ges tru k tu reerd e on d erh ou d e

Bo i s u i t e enges i t da t h i e rd i e ‘n kw a l i t a t i ew e s tud i e i s , me t d i e

be l ang r ike pos i t iw i s t i e s e kenmerke van emp i r i e s e kenn i s vo rming ,

en d i e ve r t roue da t voo rde l ige aanpas s ings vo lgens Rede l i ke denke

to t s t and geb r ing kan word . D i t he t s t e rk e tnog ra f i e s e kenmerke ,

a anges i en d i t b inne ‘n geog ra f i e s en ku l tu r ee l a anw ys ba re ops e t

gedoen w ord . D i t pu t u i t ‘ n f enomeno log i e s e me t a t eo r i e , w a t j u i s

k l em l ê op d i e s ub j ek t i ew e be l ew ing van d i e w e rk l ikhe id a s

oo rs p ronk l ike kenn i s vo rming , en daa rmee d i e pos i t iw i s t i e s e

kenmerke ba l ans ee r .

E lkeen h i e rvan maak u i td ru l ik voo r s i en ing v i r d i e ak t i ew e ro l van

d i e navo r s e r s i n kenn i s vo rming . D ie gevaa r da t onde rhoude

ges t ruk tu r ee r w ord om voo ropges t e lde men ings b loo t t e beves t i g , i s

w es en l ik . H oew e l d i t n i e moon t l i k i s om ob j ek t i e f t e w ees n i e ,

behoo r t ‘ n navo r s e r a f s t and van e i e men ings t e k r y, en d i t u i t ‘ n

ande r s e oog t e p robee r be s kou . D aa rom he t ek my e i e e rva r ings

nee rges k ryf , en han tee r d i t s aam me t ande r onde rhoude . D i t vo lg

op s es t i en j a a r s e i nw on ing in d i e b r eë r omgew ing .

G edurende A pr i l t o t J u l i e 2009 i s s emi - ges t ruk tu r ee rde onde rhoude

me t d i e voo r s i t t e r van d i e d i s t r i k s l andbou- un ie , d i e

k r ed i e tbes tuu rde r van een van d i e l andboumaa t s kapp ye (voo rheen

koöpe ra s i e s ) w a t i n H ope tow n bed ryw ig i s , d i e e i enaa r van ‘n

p r ivaa tonde rnemin g in H ope tow n , w a t S ETA -geakk red i t ee rde

op l e id ing ve r s ka f , en d i e mens l ik e hu lpb ronne bes tuu rde r van

bogenoemde l andboumaa t s kapp y, by d i e hoo fkan too r i n ‘n buu rdo rp

gevoe r . D ie ee r s t e d r i e onde rhoude i s opgenee m en vo l l ed ig

ge t r ans k r ibee r , maa r me t d i e v i e rde w as daa r ‘ n t egn ie s e p rob lee m

175

met d i e e l ek t ron i e s e opne mer . N o ta s van d i e ges p rek i s opges om,

en aan haa r voo rge l ê v i r kon t ro l e .

D ie ee r s t e dee lnemer ve r t eenw oord ig d i e omgew ing s e boe re i n

geo rgan i s ee rde l andbou , ook in p rov in s i a l e en nas iona l e

ve rgade r ings . D i t be t eken hy w ord n i e ne t p l aa s l i k a s l e i e r a anvaa r

n i e , maa r k r y ook w ye r pe r s pek t i e f op l andbou in Su id - Af r ika . H y

he t s e l f a an d i e Hoë r s koo l Hope tow n gema t r iku l ee r , w aa r s y

k inde r s t an s s koo lgaan . D ie voo r tbes t aan van H ope tow n a s

funks ione l e geme ens kap i s v i r hom ba i e be l ang r ik . D ie onde rhoud

i s gemik op navo r s ings doe l s t e l l i ng 2 (w e rkgew er s s e behoe f t e s i n

t e rme van po tens i ë l e w e rknemer s ) , doe l s t e l l i ng 3 (om vas t e s t e l o f

d i e nod ige kund ighe id en vaa rd ighede bes k ikbaa r i s ) en

doe l s t e l l i ng 4 (om aandu id ings t e k r y hoe d i e

gemeens kaps ku r r iku lum geope ra s iona l i s ee r moe t w ord ) .

D ie tw eede dee lnemer i s d i e k r ed i e tbes tuu rde r van een van tw ee

l andbou-ma a t s kapp ye (voo rheen koöpe ra s i e s ) w a t i n H ope tow n

w erks aa m i s . O mda t hy b y l ede s e f i nans i e r ing be t rokke i s , d r a hy

in t i eme kenn i s van hu l l e bed r yw ighede . D aa rom kan hy to t

d i e s e l fde navo r s ings doe l s t e l l i ngs a s d i e vo r ige dee lne me r b yd ra .

D ie de rde dee lnemer w as t yde ns haa r ak t i ew e loopbaan

op le id ings beampt e i n d i e Depa r t e men t van K or r ek t i ew e D iens t e .

N a s y me t ve rv roegde pens ioen gegaan he t , he t s y na H ope tow n ,

haa r geboo r t edo rp , t e ruggekee r , en ‘n p r ivaa t op l e id ings in s t ans i e

geopen . S y b i ed S ETA -geakk red i t ee rde op l e id ing w a t v i r

be s ighede ve rp l ig t end i s a an , byvoorbe e ld i n be roeps ges ondhe id en

a rbe id s ve rhoud inge . S y doen moe i t e om op le id ing aan w erk lo s e s t e

b i ed , w a t hu l l e i nd i ens nee mbaa rh e id kan ve rhoog . D ie hoo f fokus

me t haa r onde rhoud w as op doe l s t e l l i ng 3 en 4 , maa r ook

doe l s t e l l i ng 1 (om vas t e s t e l w a t d i e i nd i ens nemings behoe f t e s van

l ee rde r s i s ) .

D ie dee lne mer aan d i e v i e rde onde rhoud i s ve r an tw oorde l ik v i r

a ans t e l l i ngs en l oopbaanon tw ikke l ing van d i e he l e ma a t s kapp y me t

176

a l s y f i l i a l e s e w e rknemer s . D i t i s daa rom ve ra l gemik op

doe l s t e l l i ngs 2 (behoe f t e s van w erkgew er s ) hoew e l doe l s t e l l i ngs 3

en 4 s yde l ings t e r s p r ake gekom he t .

H ie rd i e v i e r onde rhoude vo ldoen aan S ommers en S omme rs s e

be s k ryw ing (bo aangehaa l ) van d i e me tode en doe l van ‘n

onges t ruk tu ree rde onde rhoud . Waa rdevo l l e i n l i g t i ng en

pe r s pek t i ew e i s i nges ame l , en d i e dee lnemer s i s r u im ge l een the id

gegee om in i s i a t i e f i n d i e ge s p rekke t e neem. Res u l t e r ende

in l i g t i ng en du ide l ike r f okus he t t e rugkee r t o t d i e l i t e r a tuu r

genoods aak , en ge l e i t o t ande r ge s p rekke .

Teens t r yd ig e r eaks i e s r akende k inde ra rbe id , he t ‘ n op roep aan d i e

ve r an tw oorde l ike amp t enaa r van d i e D epa r t emen t van A rbe id i n

K imber l e y genoods aak . S y he t d i e nav raag ko r t en bond ig

bean tw oord . Ek he t d i t nee rges k r yf en aan haa r t e rugge l ee s v i r

beves t i g ing .

‘n In fo rme le ge s p rek me t d i e l andbou maa t s kapp y s e hoo fbes tuu rde r

van mens l ike hu lpb ronne he t ook gevo lg . D i t he t s y ges indhe id

ge toe t s r akende u i tgeb re id e be t rokkenhe id by op le id ing , en dus op

subv raag 4 (ope ra s iona l i s e r ing ) ge fokus . D ie ge s p rek w as open l ik

en he t mee r a s tw ee u r e geduu r , ma a r h y w ou d i t n i e l a a t opnee m

n ie . Waa rdevo l l e opmerk ings r akende ope ra s iona l i s e r ing , he t ek

ag t e rna aange t eken .

In onde rhoude i s d i e K ommunika t i ew e A ks i e van H abe rmas a s

benade r ing genee m. D i t s t a an in ve rband me t d i e u i t e ens e t t i ng van

f enomeno log ie (5 .2 .3 .3 ) . D i t poog om tu s s en a l d i e be t rokke

sub j ek t e (navo r s e r i nges lu i t ) ‘ n g rond v i r r a s ione l e ge s p rek en

beg r ip s vo rming t e k r y; om d i e w e rk l ikhe id t e be s k ryf , s oos e lkeen

d i t be l ee f .

5 .7 .2 .2 Vrae ly s t e m et d i e oog op kw a l i ta t i ew e in l ig t in g

Doe l s t e l l i ng 1 i s om vas t e s t e l w a t l e e rde r s s e

i nd i ens nemings behoe f t e s i s . Hoe mee r l e e rde r s daa rop kan r eagee r ,

177

hoe be t e r s a l d i e aandu id ing w ees . D aa rom i s ‘ n v r ae l ys opges t e l ,

i n d i e hoop da t a l l e g r aad 12 l ee rde r s aan a lbe i s ko l e d i t s ou invu l .

Loo t s be s k ryf d i e w anopva t t i ng da t f okus g roepe ‘n ekonomi es e

man ie r i s om kw a l i t a t i ew e da t a i n t e w in ; 8 v i r d i e p r ys van 1

(Loo t s , 2009 :176 ) . D i t w as ongevee r d i e doe l me t h i e rd i e

v r ae l ys t e . O op v rae i s ge s t e l , s oda t kw a l i t a t i ew e da t a ve rk ry kon

word . S l egs d i e l a a s t e v r aag he t moon t l i khede geb ied w aa ru i t

l e e rde r s moes k i e s , a s k ru i s kon t ro l e v i r d i e oop v r ae me t d i e s e l fde

onde rw erp .

Be ide sko le he t ge l een th e id gegee om d i e s tud i e aan l ee rde r s

bekend t e s t e l . Toes t e mmin gs b r i ew e i s u i t gedee l , w a t hu l l e oue r s

o f voogde moes t eken , voo r hu l l e aan d i e s tud i e kon dee lneem.

M e t u i t e inde l ike dee lna me van s l egs 10 u i t 64 l ee rde r s u i t d i e een

skoo l , en 14 u i t 23 u i t d i e ande r s koo l w a t t oe s t emmi ngs b r i ew e

t e ruggeb r ing he t , was d i e r eaks i e t e l eu r s t e l l end . D ie onde r s oek

kan n i e a s ve r t eenw oord igend bes kou word n i e , en a s kw an t i t a t i ew e

s tud i e i s d i t waa rde loos . H ie rd i e i s eg t e r u i t d i e s t aans poo r a s ‘ n

kw a l i t a t i ew e s tud i e on tw erp , en i n ‘n kw a l i t a t i ew e s tud i e i s h i e rd i e

i n l i g t i ng w aa rdevo l . D ee lne mer s w a t a l oo r d i e onde rw erp nagd ink

he t en ‘n men ing daa roo r he t , hu l l e s e l f w aa r s k yn l ik v i r d i e s tud i e

ge s e l ek t ee r .

5 .7 .2 .3 Groep s on d erh oud e

D ie kw a l i t a t i ew e v rae l ys t e aan g r aad 12 l ee rde r s , i s me t

g roeps onde rhoude opgevo lg . A an d i e een skoo l , w aa r d i e v r ae l ys t e

onde r be t r ek l ike w anorde ingevu l i s , i s d i e onde rhoude me t

g roep ie s van 1 , 2 o f 3 l e e rde r s op ‘n s l ag gevoe r . A an d i e ande r

skoo l i s v r ae l ys t e t yde ns d i e Lew ens o r i ën t e r ing - pe r iode ingevu l , en

d i e s koo l he t nog ‘n pe r iode toeges t aan , w aa r t yd ens k l a s bes p rek ing

me t d i e he l e g roep gevoe r i s .

D i t i s ‘ n v r aag o f d i é g roeps onde rhoude aan d i e k r i t e r i a v i r

f okus g roepe vo ldoen . V o lgens S omme rs en S ommers (1997 :124 -

125 ) i s f okus g roepe nu t t i g a s aanvu l l i ng to t ande r

178

onde r s oekme tod es , omda t d i e be t eken i s van w oorde , bee lde en

ande r s imbo le u i t gek l aa r kan w ord . D i t kan s t i mu le r end e ges p rek

skep , en pe r s eps i e s en bekomme rn i s s e w a t i n opna mes ve r lo r e sou

gaan , na vo re b r ing . D aa rvoo r i s d i t be l ang r ik da t d i e

ge s p reks l e i e r neu t r aa l r eagee r op s t andpun te , en s l egs dee lneem om

d ie ge s p rek t e l a a t v lo t (S ommers en Somme rs , 1997 :124 -125 ) .

Loo t s ( 2009 ) s e k r i t i ek op d i e b enoe ming van a l l e

g roeps onde rhoude a s fokus g roepe i s i n pa r ag raa f 5 .7 .1 u i t eenges i t .

A an Somme rs en S ommers s e mee r bepe rk t e ve r e i s t e s v i r ‘ n

fokus g roep i s vo ldoen : Waa rde i s t o t d i e v r ae l ys t e s e an tw oorde

toegevoeg . D inamik a van d i e g roeps ve rband i s eg t e r n i e on tg in t o t

d i e ma t e wa t Loo t s be s k r yf n i e . N ie -ve rba l e kommun ik as i e i s w e l

i n ag genee m in d i e w ys e w aa rop d i e g roepbes p rek ings ge l e i i s ,

maa r d i t i s n i e aange t eken n i e . O oreenkoms t ig d i e

f enomeno log ie s e me tod e (kyk 5 .2 .3 .3 ) i s n i e gepoog om ve r s t eek t e

be t eken i s s e t e v ind n i e . O m oms t r ed enhe id t e ve rmy, w ord d i e

minde r amb i s i eus e bes k ryw ing van g roeps onde rhoude geb ru ik .

G enoemde onde rhoude w as n i e ge s t ruk tu r ee rde ges p rekke me t

d i e s e l fde v r ae v i r e lke medew erke r n i e . M edew erke r s s e be l ange

en ag t e rg ronde ve r s k i l ba i e w yd . Ek g lo da t ‘ n oo r s p ronk l ike

ges p rek me t e lkeen , d i e medew erke r i n s t aa t kon s t e l om s y/ha a r

bedoe l ings du ide l ik u i t t e s pe l . A s onde rhoudvoe rde r , kon ek ‘n

i n t e r e s s an t e t ema , w a t d i e medew erk e r t e r sp r ake b r ing , t o t d i e

vo l l e be t eken i s opvo lg . A s d i e doe l i s om ‘n ande r pe r s oon s e

w e rk l ikhe id t e e rvaa r , i s ‘ n un i eke ges p rek me t e lkeen , d i e

aangew es e me tode .

5 .7 .2 .4 Ges tru k tu reerd e on d erh ou d e

D ie on t l ed ing van emp i r i e s e navo r s ing w a t bo bes k ryf i s , he t ge l e i

t o t ‘ n he rnude , en nuu t ge fokus de bes tude r ing van d i e l i t e r a tuu r .

N a aan l e id ing daa rvan , kon ges t ruk tu r ee rde onde rhoude in J u l i e en

Augus tu s 2010 gevoe r w ord , om bev ind ings t e kon t ro l ee r en aan t e

vu l . O nde rhoude aan d i e hand van ‘n va s t e s t e l v r ae i s gevoe r me t

179

s l eu t e lpe r s one in d i e p l aa s l i ke ekono mie en onde rw ys . D ie ee r s t e

dee lnemer aan h i e rd i e opvo lgv rae l ys w as d i e s t r eeks bes tuu rde r van

d i e ande r l andboumaa t s kapp y w a t i n d i e omgew ing w erks aa m i s .

D ie tw eede i s d i e e i enaa r van ‘n megan ie s e w e rks w inke l w a t by

M ers e t a ( Manu fac tu r ing and r e la t ed Se ta ) a s op l e i e r geakk red i t ee r

i s , en r eeds ve r s ke i e vak lee r l i ng - w erk tu igkund iges suks es vo l t o t by

hu l l e vak toe t s e bege l e i he t . I n Oran ia , ‘ n buu rdo rp van Hope tow n ,

i s ‘ n a rbe id s bu ro w a t ve rb lyf en w erks p l a s ing b i ed . D ie mens e w a t

daa r aan me ld , i s oo r d i e a lge meen ons uks es vo l l e w e rks oeke r s . ‘ n

Onde rhoud i s me t d i e be s tuu rde r van h i e rd i e s en t rum gevoe r . D ie

hoo f van een van d i e s ko le , en d i e ad j unk -hoo f van d i e ande r s koo l

op Hope tow n he t ook dee lgenee m.

D ie k l em w as op navo rs ings doe lw i t 2 (behoe f t e s van w erkgew er s ) ,

doe lw i t 3 ( s ames t e l l i ng van gemeens kaps ku r r iku lum) en doe lw i t 4

(ope ra s iona l i s e r ing daa rvan ) . D ie v r ae l ys kan in aanhangs e l 4

gev ind w ord .

5 .7 .3 Dataverw erk in g

U i t d i e onges t ruk tu ree rde onde rhoude , ande r ge s p rekke en

kw a l i t a t i ew e v rae l ys t e i s ‘ n g roo t hoevee lhe id da t a ve rk r y. U i t d i e

onde rhoude va l da t a n i e “ as o f vans e l f ” i n l og i e s e ka t ego r i e ë n i e .

D i t i s gekodee r om b ru ikba re i n l i g t i ng na vo re t e b r ing . D ie

doe l s t e l l i ngs (navo r s ings ubv rae ) he t d i e r i g t i ng v i r h i e rd i e

kode r ing aangedu i .

Vo lgens F oss en Wate r s ( 2003 ) i s d i e p ro s es om da t a t e kodee r en

t e ana l i s ee r , ‘ n k r i t i eke dee l van kw a l i t a t i ew e ve rhande l ings , w an t

d i t i s d i e dee l w a t d i e sk r yw er i n s t aa t s t e l om ‘n un i eke en

oo rs p ronk l ike byd r a t o t d i e d i s s ip l i ne t e l ew er (F oss en Wate r s ,

2003 ) . Hu l l e s t e l d i e vo lgende v i e r s t appe voo r :

S t ap 1 : Lees da t a en gee gepas t e ops k r i f t e v i r d i t w a t t oepas l i k op

d i e navo r s ings v raag lyk . Laa t u i t w a t n i e r e l evan t i s n i e . Moen ie

voo roo rde l e o f voo ra fkenn i s i nd ra n i e , han t ee r d i t o f d i e v r aag me t

180

s l egs d i e be t rokke t eks bean tw oord moe t word . Bev ind inge moe t

v i r i e mand ande r s ook s in maak (F oss en Wate r s , 2003 ) .

S t ap 2 : K n ip gekodee rde de l e u i t en s i t op hop ie s / i n koeve r t e .

M aak s eke r da t i n l i g t i ng r eg t oegedee l i s (F oss en Wate r s , 2003 ) .

S t ap 3 : O n tw ikke l ‘ n kons ep tue l e s kema van d i e da t a . D i t b ind

da t a s aam, han tee r d i e navo r s ings v raag , i s s amehang end , en gaan

ve rby d i e vans e l f s p r ekende . Vorm t emas ‘n b ru ikba re na r r a t i e f ?

K an d i t geo rgan i s ee r w ord vo lgens ‘n me ta foo r? D ie p ro s e s moe t

ne t n i e b loo t e ind ig i n ‘n l ys van t e mas n i e (F os s en Wate r s , 2003 ) .

S t ap 4 : O rgan i s ee r d i e hop ie s so , en d i e pap i e r t j i e s b inne d i e

hop ie s , da t d i t vo lgens d i e e i e s kema , en me t d i e navo r s e r s e

gedag te s t u s s en in , a an mekaa r ge l a s kan w ord . D ie on t l ed ing moe t

deu r d i e skema ged ryf w ord , n i e deu r t eo r i e o f l i t e r a tuu r n i e (F os s

en Wate r s , 2003 ) .

G ibbs en Taylo r ( 2010 ) he t ook p r ak t i e s e r aad v i r kode r ing . Kodes

word geb ru ik om ‘n be t eken i s vo l l e ops k r i f / t e ma t e gee aan s tukk ie s

i n l i g t i ng w a t oo reenkom. Wannee r nuw e in l i g t i ng u i t d i e da t a na

vo re kom w a t nog n i e onde r ‘n be s t aande kode tu i s kom n ie , moe t

nog een ges kep w ord (G ibbs en Ta yl o r , 2010 ) . K odes kan a pr io r i

ge fo rmu le e r w ord , o f t ew e l u i t voo ra f kenn i s o f t eo r i e . D i t kan ook

geg rond ( gr ounded ) w ees , me t ande r woorde deu r d i e da t a s e l f

ge s ugge ree r w ord (G ibbs en Ta yl o r , 2010 ) .

‘n Apa r t e no t aboek w aa r in e lke kode gede f in i ee r w ord , i s ba i e

nu t t i g . Wannee r i n l i g t i ng ve rk r y word w a t n i e me t een van d i e

de f in i s i e s oo reens t em n i e , moe t ‘ n nuw e ges kep w ord . U i t e inde l ik

mag d i e g roo t aan t a l kodes w ee r i n g roepe ingedee l word om mee r

han tee rbaa r t e w ees . D aa ru i t kan nuw e d imens i e s b lyk , w a t geb ru ik

kan w ord in ve rg l yk ing o f on t l ed ing . K ode r ing kan h i ë r a rg i e s o f

n i e -h i ë r a rg i e s w ees (G ibbs en Ta yl o r , 2010 ) . H ie rd i e s tud i e i s só

ve rv l eg me t pe r s oon l ike e rva r ing bu i t e d i e fo rme le ve rband

daa rvan , da t h i e rd i e w aa rne mings a s be l ang r ik geag i s .

181

In h i e rd i e s tud i e i s t r ans k r ip s i e s op ‘n l ands kaps -b l adu i t l eg

gep laa s . D ie b l ads y i s i n tw ee ko lomme ve rdee l . D ie l i nke rkan t s t e

ko lom bes l aan ro fw eg tw ee de rdes van d i e b l ads y , en d i e

r eg t e rkan t s t e ko lo m d ie ande r de rde . T rans k r ip s i e s ( o f ande r vo rm

van ve r s l ag ) i s i n d i e l i nke rkan t s t e ( g roo t ) ko lom gep laa s . I n d i e

r eg t e rkan t s t e ko lom i s d i e navo r s ings ubv rae , me t onde ra fde l ings

w aa r nod ig , gep l aa s ; e lk me t ‘ n a rb i t r ê r gekos e k l eu r merke r .

D aa rna i s d i e t ek s deu rgew erk , en e lke dee l w a t me t een van d i e

subv rae ve rbandhou , i s me t d i e t oepas l i ke k l eu r gemerk . D aa rna i s

e lke gedee l t e i n d i e r eg t e rkan t s t e ko lo m opges om. S omt yd s i s d i e

vo r ige bes lu i t oo r d i e s ubv raag w aa ronde r d i t t u i s kom, he r s i en .

D aa rna i s ‘ n t ek s dokumen t v i r e lke subv raag ges kep . Toepas l ike

i n l i g t i ng u i t e lke onde rhoud i s me t d i e medew erke r s e naam

gemerk , en na d i e nuw e t eks dokumen t gekop iee r . I n h i e rd i e

dokumen te i s d i e i n l i g t i ng deeg l ik be s tudee r om beves t igende ,

a anvu l l ende en t eens t e l l ende men ings t e i den t i f i s ee r . A an d i e hand

daa rvan kon ges i en w ord w a t t e r l i g d i e emp i r i e s e navo r s ing op d i e

subv rae , en u i t e inde l ik d i e navo r s ings v raag , w e rp . D i t kon me t d i e

l i t e r a tuu r v i r oo reens t emmi ng o f a fw yk ing ve rge l yk word .

N ada t h i e rd i e w e rk gedoen i s , i s d i e ge s t ruk tu r ee rde onde rhoude

gevoe r , ge t r ans k r ibee r en s oo r tge l yk gekodee r . V or ige bev ind ings

i s opnuu t be s tudee r , me t d i e oog op aanvu l l ende in l i g t i ng , o f

r egs t e l l i ngs w a t u i t d i e ge s t ruk tu r ee rde onde rhoude voo r tkom.

5 .8 S lo t

In h i e rd i e hoo f s tuk i s d i e s tud i e s e me todo log ie be s p reek . N a ‘n

en ig s in s f i l o s o f i e s e be s p rek ing i s d i e i n s ame l ing en ve rw erk ing van

da t a be s p reek . E lke me tod e g roe i u i t f i l o s o f i e , en ‘n l uk raak

aanw end ing van me todes b r ing s pann ing tu s s en f i l o s o f i e s e

onde rbou en me todo log i e s e bow ebou . H ie rd i e s tud i e beva t

e l emen te van pos i t iw i s t i e s e kw a l i t a t i ew e navo r s ing , maa r ook van

e tnog ra f i e , w a t i n be l ang r ike ops ig t e van d i e pos i t iw i s me a fw yk .

D ie pos i t iw i s t i e s e aa rd word ook geba l ans ee r deu r ‘n s t e rk

182

f enomeno log ie s e e l e men t , w a t d i e mens l ik e , s ub j ek t i ew e aa rd van

d i e onde rw erp e rken , i n t e ens t e l l i ng me t pos i t iw i s t i e s e “ob j ek t i ew e

kenn i s ” . D aa rna i s u i t e enges i t hoe d i e t ek s t e van medew erke r s

gekodee r en on t l eed i s me t d i e oog op d i e navo r s ings v raag .

In d i e vo lgende hoo fs tuk gaan d i e r e s u l t a t e van d i e onde r s oek

behande l w ord , en voo r lop ige gevo lg t r ekk ings gemaak w ord .

183

Hoof s tuk 6 I n terp re tas i e van n avors in gs b ev in d in gs

6 .1 In le id in g

In d i e vo r ige hoo f s tuk i s a angedu i hoe t e w e rk gegaan i s om da t a i n

t e s ame l , en vo lgens w a t t e r me tode d i t ge ïn t e rp r e t ee r i s . D aa r i s

a angedu i da t , i n l yn me t d i e f enomeno log ie s e benade r ing ,

dee lnemer s s e men ings op s igw aa rde geneem i s a s d i e man ie r w a t

hu l l e bepaa lde p rob leme o f s i t ua s i e s s i en . D aa r i s n i e ag t e r hu l l e

woorde na ve r s ku i lde be t eken i s ge s oek n i e . G edu rende 2009 i s

s emi - ges t ruk tu r ee rde onde rhoude me t ‘n aan t a l pe r s one gevoe r , w a t

i n 2010 me t ges t ruk tu r ee rde onde rhoude me t ande r pe r s one

opgevo lg i s .

D ie navo rs ings ubv rae w ord nou een v i r e en geneem, en dee lne mer s

aan d i e emp i r i e s e navo r s ing se men ings daa roo r word u i t eenges i t .

D ie doe l i s om u i t e inde l ik d i e navo r s ings v raag t e bean tw oord ,

naaml ik hoe ‘n gemeens kaps ges t eunde ku r r iku lum in d i e p l a t t e l and

( s pes i f i ek d i e H ope tow n-omgew ing ) kan byd ra om ve rw erw er s van

d i e N as iona l e S en io r S e r t i f i kaa t me e r i nd i ens nee mba a r t e maak .

D ee lnemer s aan d i e 2009 -been van d i e onde r s oek w ord s oos vo lg

me t sku i lna me aangedu i :

• Graad 12 - l ee rde r s van d i e Hoë r s koo l We lvaa r t

• Graad 12 - l ee rde r s van d i e Hoë r s koo l V oorheenbenadee ld

• Mnr N ico Boe r , voo r s i t t e r van d i e D is t r i k s l andbou- un ie

• Mnr J oos Kred ie t , k r ed i e tbes tuu rde r van ‘n

l andbouma a t s kapp y (voo rma l ige koöpe ra s i e ) w a t i n H ope tow n

w erks aa m i s

• M e S a r i e M ara i s , mens l ike hu lpb ronbes tuu rde r van d i e s e l fde

maa t s kapp y

• Mnr J an Boorman , hoo fbes tuu rde r pe r s onee l van d i e s e l fde

maa t s kapp y

• M ev N e t t i e Leys e l , e i enaa r van ‘n p r iva t e op l e id ings en t ru m in

Hope tow n

184

• Mnr P ee t P e r s onee l , e i enaa r van ‘n

pe r s onee lp l a s ings agen t s kap in G au teng

• M e A nn ie A rbe id , ve r an tw oorde l ike amp t enaa r v i r

k inde ra rbe id , D epa r t e men t van A rbe id , K imber l e y

D ee lnemer s aan d i e opvo lgonde rhoude in 2010 w ord s oos vo lg me t

sku i lna me aangedu i :

• D ie hoo f van H oë r s koo l We lvaa r t

• D ie ad j unk -hoo f van H oë rs koo l Voorheenbenadee ld

• Mnr P ie t e r We l s , s t r eekbes tuu rde r op H ope tow n van d i e ande r

l andbouma a t s kapp y w a t i n H ope tow n w erks aam i s

• Mnr K are l En j in , e i enaa r van ‘n we rk tu igkund ige w erksw inke l

i n H ope tow n , en geakk red i t e e rde op l e i e r van l ee r l i ng -

w erk tu igkund iges

• Mnr Wi l l e m Werkgee , be s tuu rde r van enke lkw ar t i e r e i n

Oran ia

As gevo lg van d i e ve rw ee fdhe id van my s tud i e en a l l edaags e l ew e ,

he t t a l l e i n fo rme le ge s p rekke daa r toe byge d ra . Ek he t d i t i n ‘ n

pe r s oon l ike ve r s l ag ve r r eken , w a t b y onde rhoude gevoeg i s .

6 .2 Su b vraag 1 : Wat i s d i e in d ien s n em in gsb eh oe f t e s van

p la t t e lan d s e graad 12 l eerd ers w at n i e verd er gaan s tu d eer

n i e?

6 . . 2 . 1 D ie b eroep e w at l e erd ers graag s a l b eoe f en

Hoew e l s ku i lna me geb ru ik w ord , i s d i t n i e onmoon t l i k om d i e w a re

i den t i t e i t van d i e f i k t i ew e s ko le t e he rken n i e . Thoms on word h i e r

nagevo lg , w aa r s y me ld da t s y d i e ve r s oek ing om navo rs ing t e

dekon teks tua l i s ee r en s l egs op t egn ie s e a s pek te t e kons en t r ee r ,

w ee r s t aan he t ( 2002 :x iv ) . D ie onde r s ke id t u s s en d i e s ko le i s s ó

dee l van d i e s os i a l e w e rk l ikhe id w a t be s tudee r i s , da t d i t amp er A

ta l e o f two s choo l s g enoem kon word . D i t i s j u i s oud -p re s iden t

Mbek i s e tw ee nas i e s w a t h i e r t e r s p r ake i s , me t voo r s t e l l e oo r hoe

d i e k loo f oo rb rug kan w ord .

185

S oos in hoo fs tuk 5 aangedu i , i s h i e rd i e v r aag onde r s oek deu r

v r ae l ys t e aan g r aad 12 l ee rde r s van a lbe i sko l e i n H ope tow n u i t t e

dee l . Ek he t i n e lke skoo l d i e ma t r i ekg ro ep b ymek aa r gek r y, en my

voo rneme om v rae l ys t e u i t t e dee l en opvo lgende onde rhoude t e

voe r , meegede e l , nada t ek d i e doe l me t d i e s tud i e ve rdu ide l ik he t .

Ek he t ge s t e l da t dee lna me n i e ve rp l ig t end i s n i e , da t oue r s

t oe s t emmi ngs b r i ew e moes t eken , en da t ek hoegnenaamd n i e

l e e rde r s kon l aa t dee lnee m s onde r d i é t oe s t emmi ngs n i e . V an d i e

22 ma t r iku l an t e van d i e H oë r s koo l We lvaa r t he t 14 (63%) hu l l e

t oe s t emmi ngs b r i ew e geb r ing , en van d i e 68 ma t r iku l an t e van

Hoë r s koo l Voorheenbenadee ld , s l egs 10 (15%) . B y a lbe i s ko l e he t

d i e s kake londe rw ys e r genoem da t d i t d i e me e r p l i g s ge t roue en

amb i s i eus e l e e rde r s i s w a t hu l l e t oe s t emmi ngs b r i ew e t e ruggeb r ing

he t . A n tw oorde moe t dus n i e a s ve r t eenw oord igend van a l l e

l e e rde r s ge ïn t e rp r e t ee r word n i e , maa r w e l van d i é w a t moon t l i k

hoë r as p i r ee r i n d i e l ew e . D ie on tvangs w as i n be ide s ko le ba i e

v r i ende l ik . H oë r s koo l We lvaa r t he t moe i t e gedoen om l ee rde r s

daa rby in t e skake l , maa r H oë r s koo l V oorheenbenadee ld he t my

b loo t ge l een th e id gegee om my gang t e gaan .

In d i e me e r w e lva rende H oë r s koo l We lvaa r t he t a l 14 dee lnemer s

aangedu i da t hu l l e ve rde r w i l s t udee r , en du ide l ike p l anne gehad

oo r s tud i e r ig t i ng en - i n s t e l l i ng . V an d i e 10 dee lnemer s aan

Hoë r s koo l V oorheenbenadee ld , he t 4 aangedu i da t hu l l e ve rde r w i l

s t udee r , me t du ide l ike p l anne daa rvoo r . N og 4 he t a angedu i da t

hu l l e ve rde r w i l s t udee r , maa r hu l l e he t s t ud i e r ig t i ng en – in s t e l l i ng

só vaag aangedu i , da t d i e an tw oord mee r op ‘n w ens a s ‘n

r ea l i s t i e s e voo ru i t s ig du i . D ie ande r 2 he t geen p l anne v i r ve rde r

s tud i e gehad n i e . D ie ad j unk -hoo f he t i n 2010 aangedu i da t v i e r

van h i e rd i e l e e rde r s i n 2010 hu l l e s tud i e s aan d i e P o tche f s t room

kampus van d i e N oordw es U n ive r s i t e i t voo r t s i t , tw ee aan d i e

Un ive r s i t e i t van d i e V rys t aa t i n B loemfon te in en 1 aan d i e

Un ive r s i t e i t van d i e Wi tw a te r s r and . H u l l e voo rnemens , s oos t yde ns

d i e s tud i e opge t eken , w ord in t abe l 6 . 1 aangedu i .

186

Tab e l 6 .1 : Graad 12 - l eer l in ge van 2009 s e p lann e v i r n a - s koo l s e

s tu d ie

Ja, duidelike planne Ja, maar planne is

vaag

Nee

Welvaart 14 0 0

Voorheenbenadeeld 4 4 2

In h i e rd i e s tud i e (hoo fs tuk 2 ) i s l andbou a s d i e ba s i s van d i e

p l aa s l i ke ekonomie ge ïden t i f i s ee r , me t g roe ipo tens i aa l i n

t oe r i s me /gas v r yhe id , de lw ery en l i g t e i ndus t r i e . Tabe l 6 .2 en 6 .3

beva t d i e r eaks i e s op oop v r ae om op t e noem v i r w a t t e r be roepe

d i e l e e rde r ‘ n voo rkeu r ( t abe l 6 . 2 ) en ‘n a fkeu r ( t abe l 6 . 3 ) he t . D ie

r ede w as om ‘n s pon tane r eaks i e t e k r y, w a t w aa r s k yn l ik op ‘n

s t e rke r gevoe l du i , a s w annee r daa r van ‘n l ys a f gek i e s moe t w ord .

D ie ka t ego r i eë w aa r in d i t w ee rgegee word , i s vanu i t d i e an tw oorde

ge ïden t i f i s ee r . Onde rw ys en med ie s e d i ens t e i s i n t abe l 6 . 3

spes i f i ek aangedu i w eens d i e g roo t aan t a l r eaks i e s w a t d i t genoem

he t , t e rw yl d i e “ pro fe s s ione l e d i ens t e” van t abe l 6 . 2 ‘n ba i e w ye r

ve r s ke idenhe id t oon .

Tab e l 6 .2 : Beroep e w aarvoor d ee ln em ers voork eu r toon

Landbou/

Land-

bouver-

want

Gasvryheid Ambag/-

Hande-

arbeid

Persoon-

like dienste

Professio

nele

dienste

Welvaart 9 2 0 6 13

Voorheen-

benadeeld

2 1 0 2 10

187

Tab e l 6 .3 : Beroep e w aar teen d ee ln em ers a f k eu r toon

Landbou/Land-

bouverwant

Gas-

vryheid

Ambag/-

hande-

arbeid

Onderwys Mediese

dienste

Welvaart 2 1 4 10 12

Voorheenbena

deeld

5 (Plaaswerker) 2 9 0 2

Lan dbouve rw an te pos t e i s w aa r s kyn l ik v i r We lvaa r t - l e e rde r s

vans e l f s p r ekend d i e van boe r o f bes tuu rde r . D aa rvoo r be s t aan ‘n

be t r ek l ike s t e rk voo rkeu r . V i r Voorheenbenadee ld - l ee rde r s i s d i t

mee r vans e l f s p r ekend om a rbe ide r t e w ees . D ie 2

Voorheenbenadee ld - dee lne mer s en a l d i e We lvaa r t - dee lnemer s w a t

‘ n voo rkeu r daa rvoo r t oon , he t “boe r” a s be roep aangedu i , t e rw yl d i e

5 w a t ‘ n a fkeu r t oon , d i e w oord “ p l aa s w erke r” geb ru ik he t . D ie

ad j unk -hoo f van Voorheenbenadee ld bes kou ‘n g roen teboe rde r y en

‘n l andbouma a t s kapp y in d i e omgew ing a s d i e en ig s t e w e rkgew er s

w a t ‘ n noemens w aa rd ige aan t a l w e rknemer s i n d i ens neem. D ie

w e rk i s s l egs s e i s oenaa l , en onges koo ld . D i t i s vo lgens hom d ie

en ig s t e voo ru i t s ig w a t s y l e e rde r s op w erk he t .

D ie gas v r yh e i d s bed r yf w ek n i e s t e rk r eaks i e s na en ige kan t n i e ,

t e rw yl pe r s oon l ike d i ens t e ( s koonhe id , haa rkappe r y , s po r t a f r i g t i ng )

ee rde r deu r We lvaa r t - dee lne me r s a s aan t r ek l ike be roepe genoe m

word . P ro fe s s ione l e d i ens t e i s b y a lbe i g roepe ba i e gew i ld , hoew e l

‘n g roo t pe r s en t a s i e We lvaa r t - dee lne mer s ‘n s t e rk a fkeu r t e en

onde rw ys en ve r s k i l l ende med ie s e d i ens t e (dok te r , t anda r t s ,

ve rp l eegs t e r ) t oon . G een l ee rde r u i t en ige van d i e s ko le he t ‘ n

voo rkeu r v i r amb ags w erk ge toon n i e , t e rw yl handea rbe id i n a lbe i

sko l e ongew i ld w as . D ie hoë r nega t i ew e aanme ld ing by

Voorheenbenadee ld , i s w aa r s k yn l ik daa raan toe t e s k ryf da t s u lke

pos t e mee r b inne hu l l e ve rw ag t ings ho r i s on i s . D ie tw ee tu inw erke r s

188

by H oë r s koo l Voorheenbenadee ld i s b yv oorbee ld a lbe i oud -

ma t r iku l an t e .

D ie gegew ens w a t i n t abe l 6 . 4 w ee rgegee w ord , i s ve rk ry deu r

Landbou , D e lw er y, Toe r i s me en G as v ryhe id op d i e v r ae l ys t e noem,

en dee lnemer s op ‘n v yf pun t - skaa l daa rop t e l a a t r eagee r ; van u i t e r s

pos i t i e f , pos i t i e f , neu t r aa l , nega t i e f t o t u i t e r s nega t i e f . N eu t r a l e

r eaks i e s i s bu i t e r eken ing ge l aa t . I n d i e t abe l i s d i t ve r eenvoud ig

t o t pos i t i ew e en nega t i ew e r eaks i e s .

G as v r yh e id en Toe r i s me he t i n h i e rd i e geva l pos i t i ew e r eaks i e s by

dee lnemer s u i t a lbe i s ko l e u i t ge lok . D i t s t a an t eenoo r d i e min

ve rme ld ings i n t abe l 6 . 2 en 6 .3 . D i t du i daa rop da t dee lnemer s

pos i t i e f oo r d i e s ek to r e i s , maa r n i e vans e l f daa r aan d ink n i e , me t

ande r w oorde , d i t s pee l n i e ‘n g roo t r o l i n hu l l e e rva r ing n i e .

Tab e l 6 .4 : D ee ln em ers s e ge s ind h ed e t een oor ges e l ek teerd e

ek on om ies e s ek tore

Landbou Delwery Toerisme Gasvryheid

Posi-

tief

Nega-

tief

Posi-

tief

Nega-

tief

Posi-

tief

Nega-

tief

Posi-

tief

Nega-

tief

Welvaart 8 5 1 7 9 1 12 2

Voorheenbena

deeld

1 4 5 3 6 1 9 0

Reaks i e op l andbou s t em oo reen me t d i e ve rw ag t ing wa t t abe l 6 . 2 en

6 .3 s kep . I n ‘n l andbou oo rhee r s de ekonomie , kan ‘n mens ve rw ag

da t l e e rde r s daa roo r ‘n s t andpun t , he t s y pos i t i e f o f nega t i e f , s a l hê .

D i t i s i n t e r e s s an t da t We lvaa r t - dee lne me r s s e r eaks i e op de lw er y

sovee l mee r nega t i e f a s d i e van V oorheenbenadee ld - dee lnemer s i s .

Moon t l i k kan d i t a an g ro t e r pe r s oon l ike b loo t s t e l l i ng t oeges k r yf

word , s oda t We lvaa r t - dee lne me r s me e r bew us van d i e r i s i ko ’ s

daa raan ve rbonde i s .

189

D ie v r ae l ys t e i s i n be ide s ko le me t g roepbes p rek ings opgevo lg . I n

Voorheenbenadee ld w as d i t i nd iw idue l e– o f k l e in

( fokus )g roeponde rhoude (k yk bes p rek ing pa rag raa f 5 .5 .2 .3 r akende

d i e kenmerke van fokus g roepe ) , en i n We lvaa r t me t a l d i e

dee lnemer s i n een fokus g roep . D ie onde r s ke id i s t oe t e sk r yf aan

d i e man i e r waa rop d i e ve r s k i l l ende s ko le d i e s tud i e geakkommo dee r

he t . V oorheenbenadee ld - l ee rde r s he t d i e v r ae l ys onde r onbehee rde

t oe s t ande vo l too i , en ek he t onde rhoude gevoe r s oos w a t d i e

v r ae l ys t e s tuk ingehand ig i s . By Welvaa r t i s v r ae l ys t e i n d i e

Lew ens o r i ën t e r ing - k l a s i ngevu l , w aa rna d i e be s p rek ing a s dee l van

d i e k l a s han t ee r i s . N e ig ings w a t u i t d i e v r ae l ys t e b lyk , w ord daa r in

soms du ide l ik gea r t i ku l ee r .

Groepe B en C V oorheenbenadee ld - dee lnemer s he t a angedu i da t

en igeen w a t kan , kan too rw erk s a l ve rk i e s . Groep C he t ge s t e l da t

hu l l e aan n i e mand kan d ink w a t amb ags w erk s a l w i l doen n i e – a lma l

w i l vo lgens hu l l e i n kan to re w e rk . H u l l e g lo w e l da t d i t voo rde l ig

kan w ees om hand lange r 1 2 t e w ees v i r i emand w a t mo to r s he r s t e l o f

i ngen ieu r s w erk doen , w an t d i t gee mens i e t s om op t e rug t e va l . ‘ n

Ande r g roep (g roep B) he t w ee r ge r eken da t omt r en t he l f t e van d i e

k inde r s da lk i n ambags ve rw an t e vakke mag be l angs t e l , maa r bes l i s

n i e een van hu l l e s e l f n i e .

Op ‘n v r aag in We lvaa r t oo r d i e min be l angs t e l l i ng i n d i e

ga s v ryhe id s bed r yf , he t e en me i s i e onde r g roo t i n s t emmi ng ve rk l aa r

da t hu l l e n ik s t é én gas v r yh e id he t n i e , ma a r da t me i s i e s kan too r t i pe

w e rk ve rk i e s . I n g roepe B he t Voorheenbenadee ld - me i s i e s aangedu i

da t hu l l e g r aag in d i e s koonhe id s bed ryf s a l w e rk , maa r da t s t ud i e s

duu r i s en hu l l e de rha lw e i e t s ande r s bep l an . I n d i e s e l fde g roep i s

ge s ê da t d i e ga s v ryhe id s bed r yf op d i e ko r t t e rmyn minde r aan t r ek l ik

a s l oona rbe id l yk , ma a r da t d i t op d i e l ang t e r myn be t e r i s . V o lgens

aandu id ings he t hu l l e ve rw ys na ‘n e i e kos voo r s i en ings bes ighe id .

12 So ‘n algemene assistent sou ‘n vakleerling genoem kon word, as die werkgewer gekwalifiseerd was en dit kon uitloop op formele erkenning.

190

Wat d i e l andbou be t r e f , he t Groep B ges t e l da t d i t n i e hoog op

k inde r s s e l ys van gew i lde be roepe i s n i e , hoew e l hu l l e l a t e r ge s ê

he t da t daa r ba i e moon t l i khed e in d i e l andbou bes t aan , ma a r da t

mens e d i t n i e w i l benu t n i e . H u l l e kon d ink da t p l aa s k inde r s da lk na

skoo l w i l t e ruggaan p l aa s t oe , en da t k inde r s w a t n i e op skoo l w i l

w ees n i e , hu i s hu lpe op d i e p l a s e w ord . ‘ n Lee rde r i n d i e s e l fde

g roep was eg t e r van men ing da t onde rv ind ing op p l a s e goed kan

w ees , w an t ‘ n mens k r y da lk eendag jou e i e p l aa s . Een l ee rde r

( dee lnemer A ) he t i n Bang lades h g roo t gew ord , en he t t yde ns d i e

onde r s oek by s y b roe r w a t ‘ n “ tuck s hop 1 3 ” i n d i e i n fo r me le

ve s t i g ings geb ied bed ryf , gew oon 1 4 . H y he t opgemerk da t hy n i e kan

g lo mens e doen s o min moe i t e om se l f kos t e p rodus ee r n i e . I n

Bang lades h , vo lgens hom, p robee r mens e ba i e ha rde r om

s e l fvoo r s i enend t e w ees . I n d i e We lvaa r t - g roep he t e en l ee rde r

me ld ing gemaak van l andbou s e bepe rk t e ve rmoë om w erk t e skep ,

t e rw yl ‘n ande r bew ee r he t w e rk i s w e l i n d i e l andbou bes k ikbaa r .

6 . . 2 .2 D ie p rob leem en m oon t l ik e op loss in gs s oos l e erd ers d i t

s i en

Groep C Voorheenbenadee ld - dee lne mer s he t a angedu i da t hu l l e be s e f

daa r i s g roo t moon t l i khede w a t voo r l ê , ma a r da t ‘ n mens ha rd s a l

moe t w e rk , en e lke moon t l i ke ku rs us byw oon . D i t he t eg t e r by

g roepe A , B en C na vo re gekom da t f i nans i ë l e t eko r t e kans e op

s tud i e u i t s kake l . I n g roep B i s geme ld da t k inde r s minde r be t aa l

word v i r d i e w e rk w a t hu l l e doen , a l doen hu l l e da lk ne t sovee l a s ‘ n

vo lw ass ene . H u l l e he t a angedu i da t d i e me e rde rhe id g r aad 8 ’ s n i e

t o t b y ma t r i ek vo rde r n i e – vo lgens hu l l e i s d i t ne t 1 u i t e lke 3 o f 4

w a t d i t maak . D ie w e rk loos he id w ord vo lgens hu l l e i n d i e hee r s ende

ekonomies e k r i s i s ve r e rge r deu r i n s t roming van mens e 1 5 . D ie s e l fde

13 ‘n Informele kleinhandelsaak wat deur ‘n kamervenster of vanuit ‘n informele struktuur op ‘n woonerf bedryf word. Tydens ‘n fisiese opname in Januarie 2010 kon ek 9 sulke winkels vind. Dit word aangedui met terme soos “snoepie” en “tuck shop.” In hierdie geval is die leerder se eie woordkeuse gebruik.

14 Dié leerder het ‘n beurs gekry om in 2010 medies aan die Universiteit van die Witwatersrand te studeer.

15 Dit staan waarskynlik in verband met die groot aantal plaaswerkers wat dorp toe migreer – kyk paragraasf 6.3.

191

groep he t so s i a l e ve rva l a s ‘ n p rob leem wa t ook op w erks kepp ing ‘n

nega t i ew e impak he t , genoem. V e rk rag t ing , moord en ande r mi s daad

i s vo lgens hu l l e aan w erk loos he id en geb rek aan v r ye t yds bes t ed ing

t e w yt e . Bes oede l ing i s deu r dee lnemer A a s ‘n p rob lee m genoe m.

Welvaa r t - l e e rde r s he t ‘ n gans ande r pe r s pek t i e f , w a t waa r s k yn l i k u i t

hu l l e mee r bevoo r r eg t e pos i s i e s p ru i t . H u l l e e rken d i e e rn s van

w erk loos he id , en l ê k l em daa rop da t d i t v i r ‘ n k l e in geme ens kap

moe i l i k i s om w erk t e skep . Nog tans l ê hu l l e d i t dee l s voo r d i e

ow erhe id s e deu r . ‘ n O pmerk ing oo r d i e sw ak toe s t and van d i e do rp

s e paa i e w a t ekonomies e bed r yw ighe id vo lgens d i e s p r eke r ve r s w ak ,

he t du ide l ike i n s t emmi ng van ande r l e e rde r s u i t ge lok . D aa r i s me t

ew evee l i n s t emmi ng ges ê da t ba i e w e rk ges kep kan w ord a s

ha l fvo l too ide i n f r a s t ruk tuu rp ro j ek t e a fgehande l word , en hu i s e v i r

hu i s lo s e s gebou w ord . Een l ee rde r he t ande r dee lne me r s w ee r s p reek

en ges ê da t s y ‘n t a ak oo r d i e p l aa s l i ke r ege r ing gedoen he t , en da t

hu l l e w e l s t e l s e lma t ig aandag gee aan d i e kw es s i e s w a t sovee l

r eaks i e u i t ge lok he t . O ok V oorheenbenadee ld - dee lnemer s he t d i e

sw ak in f r a s t ruk tuu r a s p rob leem aange me ld , en ve rbe t e r ing daa rvan

v i r moon t l i ke w e rks kepp ing .

Hoew e l l e e rde r s van be ide sko le ‘n s t e rk behoe f t e aan mee r w inke l s

en se l f s w inke l s en t rums u i tge s p reek he t , he t We lvaa r t - dee lnemer s

s aamges t e m da t d i t n i e l ew ens va tbaa r i s , gegew e d i e k l e in p l aa s l i ke

koopkrag n i e . D aa r w as eg t e r w e l ‘ n gevoe l da t t oe r i s me , s pes i f i ek

d i e benu t t i ng van d i e O ran j e r iv i e r , moon t l i khede b i ed . Een l ee rde r

he t d i e s t e rk k l a s s e -onde r s ke id i n d i e gemeens kap a s ‘n p rob leem

aangeme ld .

Een Welvaa r t - l e e rde r w as van men ing da t d i t n i e i s da t mens e n i e

w e rk kán k ry n i e , maa r w e l da t hu l l e n i e w i l w e rk n i e . ‘ n Ande r he t

byge l a s da t maa t s kap l ike pens ioene d i t e envoud ig t e mak l ik maak

om ge ld t e k r y. N og ‘n l e e rde r he t ge s ê da t d i t on regve rd ig i s

t e enoo r mens e w a t ha rd w erk , en dan minde r k ry a s ‘n ande r een w a t

v i r ‘ n maa t s kap l ik e pens ioen kw a l i f i s ee r . A an d i e ande r kan t he t

192

nog ‘n l e e rde r aangedu i da t daa r t og ve rd i ens t e l i ke geva l l e i s w aa r

mens e n i e kan w erk n i e , en w erk l ik van d i e pens ioene a fhank l ik i s .

D ie v r aag i s hoe om d i e onde r s ke id vas t e s t e l . Lee rde r s kon d i é

be s p rek ing n i e t o t ‘ n s lo t s om voe r n i e , en ek he t d i t beë ind ig .

6 . . 2 .3 Leerd ers s e b eh oe f t e s s oos an d er gem een s k ap s l ed e d i t

s i en

Volgens me N e t t i e Le ys e l i s d i e geb rek aan w erks ge l een th ede na

skoo l v i r k inde r s ‘ n g roo t b ron van s pann ing . U i t my e i e e rva r ing as

handea rbe ide r , w ee t ek da t geno t , bev red ig ing en e rkenn ing in d i e

u i t voe r ing van d i e dag taak , v i r d i e w e rke r s e l f s be l ang r ike r a s

ve rgoed ing o f w e rks u re i s . V e rgoed ing i s eg t e r ‘ n be l ang r ike

aandu ide r van e rkenn ing . M y e rva r ing he t ook ge l ee r da t w e rke r s

( ve r a l op p l a s e ) aan d i e genade van w erkgew er s u i t ge l ew er i s . H u l l e

i s a fge l eë , mind e r geo rgan i s ee rd en kan n i e a rbe id s kan to re mak l ik

b inne kan too ru re be r e ik n i e . M y e rva r ing me t O ran ia s e

ma t r iku l an t e , s t em oo reen me t d i e van V oorheenbenadee ld . D i t i s

da t be s k ikba re w e rk , d ikw e l s ne t s o goed deu r i emand sonde r

ma t r i ek gedoen kon word . D ie Ekonomie onde rw ys e r e s i n

Voorheenbenadee ld , w a t my s kake lpe r s oon w as , he t a angedu i da t

l e e rde r s g roo t ve rw ag t ings van Sw ar t Ekonomies e Bemag t ig ing

koes t e r . S y bes kou d i t a s haa r t a ak om du ide l ik t e maak da t mee r a s

w e tgew ing nod ig i s om ekonomi es voo ru i t t e kom.

M y e i e e rva r ing i s da t a rbe id s e t i ek d ikw e l s geb rekk ig i s , en kos t e

op j aag . Mnr Wi l l em Werkgee s t e l da t j ong Af r ikane r s s e ag t e rg rond

hu l l e l e i om toes ighoudende pos t e t e ve rw ag . Wannee r hu l l e s e l f

f i s i e s e w e rk moe t doen , ve r l aa t hu l l e Oran ia d ikw e l s ba i e gou .

U i t d i e onde rhoude en v r ae l ys t e , i s d i t du ide l ik da t mnr N ico Boe r

d i e s p yk e r op d i e kop s l aan a s h y s t e l :

Daar is ‘n groot behoefte aan sagte werk. Maar die soort werk wat ek en my seun verrig, harde fisiese werk wat die plaas vereis van jou, hulle sien eenvoudig nie kans daarvoor nie. Jy sukkel ongelooflik om arbeid te kry.

193

6 . . 2 .4 S am evat t in g op su b vraag 1 : Wat i s d i e

in i en s n em in gsb eh oe f t e s van p la t t e lan d s e graad 12 - l eerd ers

w at n i e verd er gaan s tud eer n i e?

‘n M erkw aa rd ige aan t a l dee lne me r s w i l g r aag in d i e omgew ing b l y.

D i t i s dus n i e s l egs “ t a l en t lo s e s ” w a t i n d i e p l a t t e l and b l y n i e .

N ie t emin he t l e e rde r s s t e rk be roeps voo rkeu re . Lee rde r s voe l i emand

me t ma t r i ek ‘n kan too rgebas ee rde be roep behoo r t t e beoe fen .

Landbouve rw an te be roepe i s gew i ld onde r d i egene w a t hu l l e s e l f i n

t oonaangew ende pos i s i e s s i en , ma a r n i e onde r po t ens i ee l

onde rho r iges o f voo rnemende w erks oeke r s n i e . A l t e rna t i ew e

bed ryw e om d ie p l aa s l i ke ekonomie t e ve r s t e rk , f i gu ree r n i e s t e rk i n

dee lnemer s s e bew uss yn n i e . O p d i e ga s v r yh e id s bed r yf en t oe r i s me

r eagee r hu l l e t og be t r ek l ik pos i t i e f a s d i t genoem w ord . D ie

ambag t e en handew erk , daa r en t een , l ok n i e be l angs t e l l i ng u i t n i e .

Werkgew er s i n d i e l andbou iden t i f i s ee r h i e rd i e ve r s k yn s e l akku raa t ,

en bekommer hu l l e oo r d i e a fne mende bes k ikbaa rhe id van ‘n

bekw ame werks mag . I n ‘n l a t e r e a fde l ing w ord h i e rop t e ruggekom.

D ee lnemer s s i en hu l l e s e l f g r aag in “ wi tboo rd j i e” - pos i s i e s , en i s

s eke r da t hu l l e i n d i é ops ig namens hu l l e maa t s ook p r aa t .

6 .3 Su b vraag 2 Wat i s d i e arb e id sb eh oe f t e s van w erkgew ers in

d i e gem eens k ap , w at t er t ip es w erk k an b in n e d i e sp es i f i ek e

p la t t e lan d s e k on tek s aan sk oo lver la t er s na d i e verw erw in g

van d ie N as ion a le S en iors er t i f ik aa t geb ied w ord en w at i s

d i e k u rr ik u lum vere i s t e s w at h i eraan gek op p e l w ord?

6 . . 3 .1 Leem tes w at w erk gew es in d i e b reë so s ia l e ops e t

ervaar

Boere v ind da t d i e l andbou vee l me e r a s ‘ n be roep i s ; d i t i s v i r hu l l e

‘ n l e e fw ys e , en ‘n t r ad i s i e w a t ‘ n mens moe t ken om w aa rde r ing

daa rvoo r t e hê . V o lgens mnr N ico Boe r voo rkom a rbe id s w e tgew ing

da t a rbe ide r s s e k inde r s i n h i e rd i e p l aa s t r ad i s i e opg roe i . D ié

k inde r s mag n i e ee r s u i t e i e begee r t e spee l - s pee l s aamw erk n i e . H y

noem d ie voo rbee ld van s y s eun van 9 , w a t van k l e in s a f i n d i e

s t r ope r s aamr y, en r eeds i n vakans i e s kan ge ld ve rd i en , omda t h y

194

w aardevo l l e w e rk kan ve r r ig . D i t i s eg t e r v i r s y w e rke r s e s eun van

d i e s e l fde oude rdom u i tge s lu i t . H ie rd i e s os i a l e a s pek i s i n

w e rk l ikhe id ‘n ow erhe id s f ak to r , a anges i en d i t me t w e tgew ing

ve rband hou . D aa rom word d i t vo l l ed ig i n pa r ag raa f 6 .3 .2 be s p reek .

Mnr J oos Kred ie t , w a t i n t i em by k l i ën t e s e daag l ik s e bed r yw ighed e

be t rokke i s , s i en ook d i e p l aa s t r ad i s i e ve r lo r e gaan , en sk r yf d i t

dee l s t oe aan toene mend e “ ve rs t ede l ik ing , ” ‘ n ne ig ing da t

w e rke r s ges inne in d i e do rp b l y t e r w i l l e van s ko l ing . Werke r s s e l f

woon deu r d i e w eek op d i e p l aa s , en s lu i t oo r naw eke by hu l l e

f ami l i e s aan . V i r boe re s kake l d i t s o s i a l e ve r an tw oorde l ikhede u i t ,

maa r d i e p l aa s t r ad i s i e w ord n i e voo r tges i t n i e . H y v ind ook da t

a rbe ide r s n i e d i e kompleks e aa rd van ‘n boe rde r y s e f i nans i e s be s e f

n i e , en t r ouens ook in hu l l e e i e f i nans i e s onoo rdee lkund ig t e w e rk

gaan . D i t hou me t op l e id ing ve rband , en word in pa r ag raa f 6 .5

ve rde r be s p reek .

D ie hoo f van H oë r s koo l We lvaa r t , s e l f ‘ n dee l t yds e boe r w a t

daag l ik s i n ry s koo l t oe , bes kou p l aa s t r ad i s i e i n ‘n ande r l i g :

Ja, die plaaswerker beginsel… om vertikaal op jou eiendom te boer, dit wil sê ek kan nie horisontaal uitbrei nie, omdat die finansiële impak daarvan te groot is, is vertikale groei, en uitbreiding, die essensie. En om vertikaal te groei, het jy produktiwiteit nodig. Betroubaarheid, eh, eh, ‘n laer vorm van alkoholmisbruik, en al hierdie tipe goed. En dan het jy ‘n goeie plaas… ehm, algemene werker nodig, plaasvoorman nodig, of wat ook al, wat betroubaar is, want hy moet tegnologie gebruik, hy moet al hierdie goed… Die ou plaastradisie dink ek… dink ek is nie meer werklik toepaslik nie. Om vertikaal uit te brei is ‘n beter tradisie, ‘n beter produktiwiteit nodig. Ehm, kort, kort en kragtig.

D ié opmerk ing l e i d i e aandag na pos i t i ew e ma a t r eë l s om

p roduk t iw i t e i t t e ve rhoog .

Mnr K red ie t eggo ‘n bes p rek ings pun t van H oë r s koo l We lvaa r t -

dee lnemer s , a s h y s t e l da t l andbou ‘n a rbe id s k r i s i s be l ee f , omda t

so s i a l e t oe l ae ru im genoeg i s , da t mens e n i e d i e nod ighe id voe l om

t e w e rk n i e . S ow e l d i e hoo f van Hoë r s koo l We lvaa r t , a s mnr P i e t e r

We l s en mnr Wi l l e m Werkgee w as h i e r mee eens . M nr Kare l En j in

195

wou eg t e r n i e komme n ta a r l ew er n i e , omda t h y n i e oo r d i e nod ige

kenn i s bes k ik n i e , en ook n i e g lo d i e s t aa t kan mens e maa r van

honge r l a a t doodgaan n i e . D ie ad j unk -hoo f van H oë r s koo l

Voorheenbenadee ld he t i n d i e vo lgende woorde van d i e s t e l l i ng

ve r s k i l :

En, en maatskaplike toelae, … ek weet nie. Veral… partykere sien mense dit is so. Maatskaplike toelae ís te maklik. Maar, as ons kyk na die toestande, dan is die maatskaplike toelae noodsaaklik. Die toestande waarin die mense werklik lewe. Dan voel ek nie dit kan só ‘n groot probleem wees nie…

Mnr K red ie t voeg b y da t d i e gew e ld ige t oena me in s i ek t e s maak da t

boe re opge l e ide w erke r s ve r loo r , en moe i l i k aanvu l . H y g lo

onomw onde da t d i e be s k ikba re a rbe id s mag op le ibaa r i s , maa r bew ee r

da t d i e p ro s e s weens genoe mde ve r l i e s e , d ikw e l s he rhaa l moe t word .

Mnr En j in s e be l ew en i s i s da t k inde r s u i t a l l e s ek to r e van d i e

gemeens kap onde r emos ione l e on tw r ig t ing l e i . G eb roke ges inne en

onge lukk ighe id i n d i e hu i s he t ‘ n gew e ld ige i mpak op k inde r s , w a t

i n hu l l e s koo lw erk , en u i t e inde l ik i n hu l l e be roeps l ew ens

u i td rukk ing v ind . D aa rom bes kou hy pe rs oon l ike be t rokkenhe id by

ba i e van s y vak lee r l i nge , as d i e g roo t s t e byd ra e t o t hu l l e w e l s yn .

Mnr P ee t P e r s onee l s t e l da t kand ida t e mi s lukk ing in ‘n ons imp a t i ek e

a rbe id s mark v r ee s , j u i s omda t w e rkgew er s moe i l i k aans t e l l i ngs

doen .

6 . . 3 .2 Ow erh e id s fak tore w at w erk gew ers b e ïn v loed

S onde r om s t aa t s f i l o s o f i e i n h i e rd i e s tud i e i n t e b r ing , kan ges ê

word da t d i e w e rk ing van d i e s t aa t d i t v i r be s ighede moe i l i k e r o f

mak l ike r kan maak om hu l l e be s ighe id t e bed r yf . H ie r i s tw ee

a s pek te t e r s p r ake : D ie u i tw e rk ing van a rbe id s w e tgew ing op

l andbou- ind i ens ne ming , en d i ens l ew er ing deu r p l aa s l i ke ow erhede .

D aa r i s r eeds na d i e k l ag t e van boe re ve rw ys , da t a rbe id s w e tgew ing

d i e p l aa s t r ad i s i e beë ind ig . M ev Leys e l b i ed ook ku rs us s e i n

a rbe id s ve rhoud inge aan . S y i s van men ing da t a rbe id s w e tgew ing

196

be ide kan t t oe w e rk ; d i t s t e l ve rp l ig t i ngs op d i e w e rkgew er , ma a r

be s ke rm ook . I n r eaks i e op d i e s t e l l i ng da t boe re g lo d i e

p l aa s t r ad i s i e gaan ve r lo r e , hou s y vo l da t v r yw i l l i ge dee lname aan

ak t iw i t e i t e n i e onw e t t i g i s n i e , maa r da t w e rknemer s hu l l e k inde r s s e

e rva r ing a s a rbe id be l ee f , w annnee r a rbe id s ve rhoud inge r eeds n i e

goed i s n i e . 1 6 O m h ie roo r u i t s lu i t s e l t e k r y, i s d i e beamp te van d i e

D epa r t emen t van Arbe id i n K imber l e y w a t v i r d i e t oepas s ing van

h i e rd i e w e tgew ing ve ran tw oorde l ik i s , gekon tak . S y he t ve rk l aa r da t

d i e w e t ondubbe l s inn ig i n ve rband me t d i e ve rbod op a rbe id ve r r ig

deu r k inde r s t o t op 15 j a r ige oude rdom i s . Vo lgens w e t i s ‘ n mens

nog ‘n k ind to t op 18 . H oew e l k inde r s bo 15 in d i ens mag t r ee , mag

hu l l e n i e daa rdeu r i n gevaa r ge s t e l w ord n i e . Werkgew er s moe t dus

n i e aanvaa r da t hu l l e s onde r deeg l ike oo rw eg ing in d i ens geneem

kan word n i e . ‘ n Boe r o f en ige ande r w e rkgew er t r ee w ys op om

k inde r s van d i é oude rdom v i r geen s oo r t w e rk t e geb ru ik n i e , ongeag

hoe in fo rme e l d i e oo reenkoms mag w ees . O or t r ed ings van h i e rd i e

w e t word n i e i n d i e a rbe id s ho f be r eg n i e , maa r a s k r imine l e

oo r t r ed ings i n d i e gew one ge regs how e . Mnr K red ie t voeg daa rb y da t

a rbe id s w e tgew ing a rbe id ba i e duu r maak , soda t ‘ n boe r tw ee maa l

d ink voo r e lke aans t e l l i ng . D i t he t ‘ n nega t i ew e u i tw e rk ing op d i e

s en t r a l e p rob leem van h i e rd i e s tud i e , naaml ik i nd i ens neming .

M e t d i e opvo lgv rae l ys t e van 2010 i s dee lne mer s s e men ing oo r w e rk

a s ‘n man ie r om onde rv ind ing op t e doen , en d i e i nv loed van

a rbe id s w e tgew ing daa rop , gev ra . Hu l l e w as eens t emmi g da t

w e rks e rva r ing ba i e nu t t i g i n u i t e inde l ike be roeps keus es kan w ees .

Mnr Wel s he t a angedu i da t hu l l e maa t s kapp y ‘n ak t i ew e be l e id he t

om k inde r s van g r aad 11 a f gedu rende vakans i e s i n t e nee m, mnr

En j in doen d i t ook , en d i e ad j unk -hoo f van V oorheenbenadee ld s t e l

da t ba i e l e e rde r s op daa rd i e man i e r w e rk , en s e l f s d i e moon t l i khe id

om hu l l e na skoo l ve rde r t e bekw aa m, gek ry he t . Be ide d i e ad j unk -

hoo f van V oorheenbenadee ld en mnr Werkgee tw yf e l o f u i t bu i t i ng

van k inde ra rbe id ba i e w yd ve r s p re id w as voo r d i e w e tgew ing , maa r 16 Die kwessie van die opdoen van ervaring word in paragraaf 6.5 weer bespreek; hier handel dit slegs oor die owerheid se rol.

197

s t e l da t f i nans i ë l e nood k inde r s ged ryf he t om t e gaan w erk . Ek he t

mnr Boe r s e d i l emma oo r s y s eun en d i e w e rke r s e s eun aan ‘n g roep

l ee rde r s van Voorheenbenadee ld ges t e l . D ie r eaks i e w as soos vo lg :

Leerder 1: Wat ek sê as daai boer, daai farmer, miskien, hy kan net, net daai een miskien aanneem. Hy kan hom net dorp toe gebring het dan sit hy hom in die skool in, as wat hy nou daai kind laat werk. Al wil hy nie hê die kind moet, die kind wil werk, hy wil miskien daai werk vat wat die boer vir hom skep, dan kan die boer hom net sê maar dorp toe bring, dan betaal hy vir hom, dat hy met skoolgoed in aanraking kan wees.

Ek bedoel nou natuurlik nou van vakansies. Die kind is op skool.

Leerder 1: Ek dink miskien, miskien is daar die wat domestic workers is op die plaas, omdat hulle miskien nie op skool wil wees nie.

(2)Van my kant af dink ek dis miskien ‘n goeie idee as die boer miskien ‘n seuntjie vat om op die plaas te werk, of ‘n meise, want dit kan hulle oplei vir eendag. Eendag kan hulle miskien hulle eie plase vat, want dan het hulle van kleins af daarop grootgeword, dan het die dinge al in hulle ingegroei oor hoe om die lande te werk of hoe om die skaap te werk. Ek dink dit is miskien ‘n goeie idee.

(3)Ja, ek dink daai een het dan al baie ervaring.

Ek wil die vraag oor kinderarbeid vra. Dink julle dit is ‘n probleem in ons distrik, dat mense die kinderarbeid misbruik?

Ja, dit is eintlik ‘n groot probleem, want daardie kind verrig baie

werk. Maar dan, omdat dit ‘n kind is, word hy minder betaal as wat

hulle vir ‘n groot persoon sal betaal, en dis hoe hulle dit misbruik.

H ie r gaan d i e be sw aa r dus n i e oo r d i e beg in s e ld daa rvan om k inde r s

i n d i ens t e neem n ie , ma a r oo r onge l yk e be t a l i ng .

V e rde re ow erhe id s f ak to r e hande l oo r d i ens l ew er ing (o f geb rek

daa raan ) deu r d i e p l aa s l i ke ow erhe id . Vo lgens mnr Boe r w ord

mun i s ipa l i t e i t e w anbes tuu r , en d i e t a ak gaan oo r na d i e boe r . Take

soos onde rhoud van paa i e en bes tuu r van d i e be s p roe i ings kema gaan

oo r na d i e boe r . D i t be t eken da t hu l l e be s tuu r s - en f i nans i ë l e

kapas i t e i t n i e mee r op d i e p l aa s a l l e en gekons en t r ee r i s n i e . D i t

198

bemoe i l i k hu l l e bed ryf s t aak , en l a a t minde r ru imte om b y op le id ing

en ande r i n i s i a t i ew e v i r i nd i ens neembaa rhe id be t rokke t e r aak .

Hu l l e be s kou d i t e e rde r a s d i e s t aa t s e t a ak , w a t hu l l e n i e kans s i en

om op hu l l e t e neem n ie .

In r eaks i e op k r i t i ek op d i e p l aa s l i ke ow erhe id i n d i e H oë r s koo l

We lvaa r t g roepbes p rek ing , he t e en l ee rde r opgemerk da t s y va s ges t e l

he t da t d i e mun i s ipa l i t e i t ‘ n ge ïn t eg ree rde on tw ikke l ings p l an he t ,

w a t d i e p rob leme s t e l s e lma t ig aanpak .

Mnr En j in he t pos i t i e f ge r eagee r op d i e mun i s ip a l i t e i t s e bemoe ien i s

i n w e rke r s s e l oopbaanon tw ikke l ing .

6 . . 3 .3 Vaard igh e id s t ek or te s oos d eu r w erkgew ers ervaar

Onvo ldoende bes k ikbaa rhe id van toepas l i k opge l e ide w erke r s i s ‘ n

f ak to r w a t s e l f s e rva re s ake lu i kan ke lde r . Ek was s e l f v i r ‘ n ko r t

r ukk ie w e rks aam by ‘n kab ine t f ab r i ek i n O ran ia . D ie e i enaa r he t ‘ n

soo r tge l yke f ab r i ek me t 300 w erknemer s v i r mee r a s 20 j aa r i n

Ros s l yn , P r e to r i a bed r yf . D aa rom he t hy ged ink da t ‘ n mik ro -

w ee rgaw e van d i e s e l fde bes ighe id (5 t o t 10 w erknemer s ) mak l ik s a l

w ees om t e bed ryf . U i t d i e be s k ikba re poe l van w erke r s i n O ran ia ,

kon hy eg t e r noo i t ‘ n be t rouba re , bekw ame w erks mag opbou n i e , en

moes h y s y deu re na minde r a s 2 j a a r s l u i t . Mnr K red ie t noem da t

bouw erk s e l f s i n H ope tow n ‘n p rob lee m i s , a anges i en vaa rd ige

w erke r s van e lde r s i ngeb r ing moe t w ord . I n ‘n i n fo rme le ge s p rek

he t ‘ n amp tena a r van d i e D epa r t e men t van O nde rw ys in D e A ar

d i e s e l fde e rva r ing bes k ryf .

M ev Leys e l maak d i e opmerk ing da t r ekenaa rvaa rd ighe id dees dae

b inne en ige w erks ops e t be l ang r ik i s ; d i t i s amper onmoon t l i k om

daa r s onde r w e rk t e k ry . D aa ren t een s t e l d i e ad j unk -hoo f van

Voorheenbenadee ld da t daa r n i e noemens w aa rd ig e voo rdee l i s om s y

l ee rde r s r ekenaa rge l e t t e rd t e maak n i e , w an t d i e pos t e w aa rvoo r

hu l l e i n aanmerk ing kom, ve r e i s d i t i n e lk geva l n i e .

199

Mnr Boe r bew ee r da t l andbou ‘n k r i s i s w eens a rbe id s kaa r s t e be l ee f .

Boe re he t oo r d i e l a a s t e j a r e aans i en l ik gemegan i s ee r , ma a r n i e om

a rbe id u i t t e s kake l n i e . D i t w as ‘n nood reaks i e op ve r l aagde

bes k ikbaa rhe id van a rbe id . H y bew ee r da t w e rks oeke r s w a t w e l

aanme ld , n i e aan d i e k r i t e r i a vo ldoen n i e . D ie k r i s i s i s b y

veeboe rde r y g ro t e r a s by bes p roe i ing . D ie onde rw erp word ve rde r

be s p reek in pa r ag raa f 6 .3 .5 , me t be s k ikba re w e rk a s onde rw erp .

Mnr P e r s onee l s e s t e l l i ngs kom mee r u i t d i e s t ede l ike pe r s pek t i e f ,

a anges i en s y bes ighe id en a l s y k l i ën t e i n G au teng w erks aa m i s . H y

he t oo r s p ronk l ik me t my in ve rb ind ing ge t r ee , omda t h y d i t moe i l i k

v ind om ges k ik t e kand ida t e t e k ry v i r pos t e w a t r ede l ik goed be t aa l .

S y gedag te w as om by t e d r a t o t op l e id ing in Oran ia , w a t

skoo lve r l a t e r s me e r “ markge reed” s a l maak . Hoew e l ek n i e i n ‘n

pos i s i e w as om s y gedag te s i n p r ak tyk om t e s i t n i e , he t ek hom

ve r s oek om d i t op s k r i f t e s t e l , om dee l van h i e rd i e s tud i e t e w ees .

H y bew ee r da t daa r ba i e w e rks ge l een thede bes k ikbaa r i s , maa r da t

w e rks oeke r s n i e oo r d i e r eg t e vaa rd ighede bes k ik n i e . D i t kan

ve rdee l w ord tu ss en a lgemene vaa rd ighede en ve rkoops vaa rd ighede .

A lgemene vaa rd ighede s lu i t t oepas l i ke kommun ikas i e , en bas i e s e

r ekenaa rvaa rd ighe id - geb ru ik van d i e “O f f i ce” - pakke t , han t e r ing

van e -pos en geb ru ik van d i e i n t e rne t , i n . V e rkoops vaa rd ighede

ve re i s ook t egn ie s e kenn i s , w a t bed r yf s pes i f i ek i s . P l aa s l i k i s

d i egene me t d i e nod ige t egn ie s e kund ighe id , onw i l l i g om ve rkope t e

doen . D aa r i s w e l i n Ind i ë ‘n oo rv loed aan bes k ikba re kand ida t e me t

d i e t egn ie s e kenn i s , maa r hu l l e t a a lva a rd ighe id i n S u id -A f r ikaans e

t a l e on tb r eek . D i t w ord ook ve rde r i n pa r ag raa f 6 .3 .5 be s p reek .

6 . . 3 .4 Op le id in gs verw an te p rob lem e d eu r w erk gew ers ervaar

D ie hoo f van H oë r s koo l We lvaa r t i s ba i e r egu i t a s hy s t e l :

Alle leerders kan nie noodwendig verder gaan studeer nie. … … as

jy kyk deesdae na die vaardigheidsvlak van die meeste outjies wat

matriek klaarmaak, is eintlik niks. Dis eintlik niks nie.

200

H y gaan voo r t deu r u i t e en t e s i t hoe d i e l e e rde r vaa rd ighede moe t

byl e e r voo r hy/ s y i nd i ens neembaa r i s .

V i r l e e rde r s sonde r ma t r i ek , i s d i e p rob leem nog g ro t e r : D ie nuw e

onde rw ys bede l ing maak n i e mee r voo rs i en ing v i r ‘ n dee l t yd s e

ma t r i ek n i e . V o lgens M ev Leys e l , wa t a s so s i a l e b yd rae

vo lw ass enes kos t e loos he lp om ma t r i ek t e ve rw er f , s a l d i t be t eken

da t vo lw as s enes s onde r ma t r i ek se op l e id ings paad j i e ge s lu i t i s ve r a l

i n d i e p l a t t e l and , w aa r VO O -ko l l eges 1 7 n i e be s t aan n i e . S y he t s e l f

nog noo i t f onds e van d i e S ETA ’s p robee r ve rk ry n i e , g ro t endee l s

vanw eë ‘n pe r s eps i e da t daa r t e vee l ve r e i s t e s i s om aan t e vo ldoen .

M e t s koo l a s en ig s t e kanaa l v i r op l e id ing in Hope tow n , g lo mnr

Kred ie t da t d i t k inde r s hoegenaa md n i e voo rbe re i v i r w a t hu l l e i n

d i e be roeps w êre ld t e w ag te kan w ees n i e . Mnr Boe r bew ee r da t daa r

geen s kake l ing tu s s en s ko le en werkgew er s i s om vas t e s t e l w a t

hu l l e soo r t behoe f t e s i s n i e . D aa rby ve r s k i l sko l e s e s t andaa rde

sovee l , da t a l l e s koo lkw a l i f i ka s i e s , bu i t en d i e eks t e rne g r aad 12 ,

vo lgens hom ve rdag i s . A s daa r b yk omend e op le id ing ve r s ka f kan

word , s a l d i t he lp , maa r d i t mo e t a fgehande l word voo r d i e l e e rde r

i n d i ens t r ee . O m d ienende p l aa s a rbe ide r s op t e l e i , gaan vo lgens

hom ‘n onu i tvoe rba re bes tuu r s aanpas s ing ve rg .

Mnr Werkgee i s t e l eu rges t e ld da t e enhe id s t andaa rdg ebas ee rde

op l e id ing , vo lgens hom n ie aan ve rw ag t ings vo ldoen he t n i e :

Jy weet, jy kan alles leer, hoe om ‘n ding te doen, maar as jy hom

nie fisies kan doen nie, help dit jou absoluut niks nie. So ek dink

definitief dat die teorie en die prakties saam moet loop. Dis die dat

ek sien met die eenheidstandaarde, het hulle dit regtig probeer, ek

dink nog steeds dit kan werk, ons moet dit net, van ‘n ander hoek af

implementeer, eh, maar ek dink nog steeds, dit is, dit is definitief die

antwoord vir ons.

17 Begrippe soos “SETA” en “VOO Kollege” word kortlikes in die woordelys verklaar, en in hoofstuk 4 volledig bespreek.

201

Mnr Wel s , w a t ba i e pos i t i e f oo r akademies e s koo londe r r ig i s , g lo

t og da t l e e rde r s n i e oo r d i e be roepsw aa rde van ‘n bepaa lde vak

inge l ig word n i e . H y v ind da t d i t ba i e nu t t i g s ou w ees a s

onde rw ys e r s ee r s ‘ n paa r j a a r e lde r s i n d i e be roeps w êre ld s ou

deu rb r ing voo r hu l l e beg in s koo lhou . D ie hoo f van H oë rs koo l

We lvaa r t i s eg t e r pos i t i e f da t w e rkgew er s i n d i e vo lgende aan t a l j a r e

‘n pos i t i ew e ve rande r ing s a l be l ee f . E lke vak in d i e V OO -fa s e beva t

‘ n p r ak t i e s e komponen t , w aa r in kenn i s ge ïn t e rp r e t ee r en t oegepas

moe t word .

D ie i n fo rme l e ku r r iu lum i s i n hoo f s tuk 4 ge ïden t i f i s ee r a s d i é d inge

w a t k inde r s op s koo l l e e r , maa r w a t nê r ens voo rges k r yf w ord n i e .

D inge soos hoe be l ang r ik d i t i s om s e l f s t and ig t e w e rk , ‘ n t a ak a f t e

hande l , w a t t e r p r e s t a s i e s e rkenn ing k ry , d i e i nv loed van onde rw ys e r s

s e pe r s oon l ikhede , en s ovoor t s . M e t d i e opvo lgv rae l ys t e van 2010 i s

dee lnemer s gev ra o f d i e i n fo rme le ku r r iku lu m to t l e e rde r s s e

i nd i ens neembaa rhe id b yd ra . A l d i e dee lne mer s he t s aamges t em da t

d i t ‘ n deu r s l aggew ende f ak to r i s , en da t d i t van s koo l t o t s koo l

w is s e l . V e ra l d i e w aa rde van s e l f s t and ige werk , w ord deu r

dee lnemer s hoog geag . Ook d i e tw ee onde rw ys lu i he t d i t s t e rk

bek lemtoon , en aangedu i da t s ko l e mo e i t e doen om t e ve r s eke r da t

d i t n i e oue r s i s w a t skoo l t ake doen n i e , maa r da t d i t n i e hee l t ema l

voo rkom kan w ord n i e . M y ind ruk i s da t d i e t e rm

“geme ens kaps ku r r iku lum” dade l ik v i r mens e s in maak a s d i t u i t

h i e rd i e hoek ve rdu ide l ik w ord , en da t hu l l e ook d i e w aa rde daa rvan

kan in s i en .

Mnr Wel s s e e rva r ing i s da t j ongmens e (ve r a l mans ) on rea l i s t i e s e

ve rw ag t ings i n t e rme van ve rgoed ing en t i pe w e rk koes t e r :

Ja, ek dink, ehm, die groot probleem op die stadium is die mense

kom uit die skool uit, en hulle het ‘n sekere verwagting, so, ek dink

in ‘n mate lê die probleem ook by die skoolverlaters. Die

verwagting wat hy… wat by hom gekweek is, om in die werksplek

in te gaan, is ‘n geval dat hy gaan ‘n groter salaris kry, beter

202

byvoordele, en as hy dit nie kry nie, dan wil hy outomaties nie werk

nie. Dan’s dit vir hom makliker, sit by die huis, want daar is iemand

wat vir hom sorg. So my gevoel is, hulle is nie heeltemal so, ehhh,

volwasse as hulle by die skool uitkom nie. Hy, hy is nie voorbereid

om bepaalde besluite te neem nie, maar hy, hy het ‘n sekere

persepsie van wat hy sien op televisie, dat hy op daai standaard kan

gaan. So hy wil nie bietjie val in sy standaard en homself begin

opwerk nie. Nou, om dinges daarby te kom, hoe kan die, die, die

werkloosheid uitskakel, is … ek dink dit moet ‘n geval wees van, as

‘n persoon uit die skool uit kom moet hy klaar ‘n entrepreneur wees.

As hy nie by ‘n werkgewer plek kry nie, moet hy homself kan gaan

bemark en hom as persoon gaan verkoop, want uit elke onderhoud

wat jy voer met die persone, is daar ‘n geval van die mense weet nie

werklik wat hy wil doen nie, en waarvoor hy aansoek doen nie.

Mnr N ico Boe r s p r eek ‘n s oo r tge l yk e s en t imen t u i t :

Ons sien dit met jong outjies wat … goed groot word, as ek dit so

kan stel, dan kom hy uit matriek uit, eerste paytjek koop hy vir hom

‘n bakkie. Die nuutste een met ‘n hengse paaiement. Is dit die beste

belegging wat hy kon gedoen het op daai ouderdom? Het hy

werklik so ‘n duur voertuig nodig? As hy begin belê het in eiendom,

daai paaiement daarin gespandeer het, eh, sou dit nie op die lange

duur vir hom ‘n beter rentabiliteit of beter inkomste verseker het …

(onhoorbaar)? Dink ek dit is die tipe goed wat op skool behoort

aangespreek te word, en dit geld vir almal; nie net vir mense in die

arbeidsmark nie, ook vir mense wat ambisie het om entrepreneurs te

word, ons moet leer hoe om met geld te werk. Ons leer hoe om dit

te kan verdien eendag van iemand anders, maar ons leer nooit as ‘n

mens die geld het, hoe om dit te spandeer nie.

D aa rby voeg mnr Werkgee da t d i t s a l he lp a s k inde r s s e aan l eg

v roeë r ge toe t s w ord , soda t hu l l e d i e r eg t e r i g t i ng kan in s l aan . M nr

Wel s beves t i g d i t :

203

… ek dink net hulle moet die kinders vroeër, ehm, begin toets. Ehm,

‘n mens hoor baie van kinders wat hiper-aktief is, dan sê hulle ehm,

maar dis nie werklik hiperaktiwiteit nie, dis gebrek aan konsentrasie,

of sekere… dat ‘n mens daai kinders vroeër kan identifiseer, dan

aanbeveel dat hy dan, meer… Daar moet, daar moet verskillende

tipes skole wees. ‘n Ou wat uit en uit akademies gaan, hierdie ou

gaan bietjie meer prakties, want hulle maak voorsiening vir ‘n kind

met… daai … hipertensie, of dinges wat, wat, wat ‘n kort, eh,

konsentrasievermoë het, laat hulle spesifiek, eh, sê maar hierdie ou

moet soontoe gaan. Dis nie dat hy slegter is nie, dis nie soos in die

verlede, daar was mos, eh, spesifieke skole gewees wat sê hierdie

kind se IK is nie op standaard nie, dit is nie werklik die probleem

nie, die kind moet nie voel ek voldoen aan ‘n swakker standaard

omdat ek in hierdie skool is nie. Hy pas net aan by my spesifieke

behofte. Dan gaan jy, ek dink dan sal jy meer welslae hê …

D ie oog lopende op le id ings ve rw an te p rob leme i s d i e geb rek aan

f a s i l i t e i t e v i r be roeps ge r ig t e op l e id ing , maa r oëns k yn l i k aanvaa r

w e rkgew er s maa r s o , en daa ro m f igu ree r d i t n i e s t e rk i n hu l l e

ge s p rekke n i e . Wa t hu l l e we l p l a , i s d i e geb rek aan doe lge r ig the id

en goe i e oo rdee l by skoo lve r l a t e r s . Hu l l e g lo da t s ko l e i e t s daa r aan

behoo r t t e doen , s oda t hu l l e ‘ n me e r vo lw as s e w e rknemer i n d i ens

kan neem.

6 . . 3 .5 Werk b in n e d i e om gew ing b es k ikb aar , na d i e m enin g

van w erkgew ers

In ‘n l andbou-gedominee rd e ekonomi e , i s l andbou d i e voo r -d i e -

hand - l i ggende w erks keppe r . D ie emp i r i e s e onde r s oek du i eg t e r a an

da t byko me nde w erkgs ge l een thede n i e u i t daa rd i e oo rd ve rw ag moe t

word n i e . M nr Boe r e rvaa r da t w e rkgew er s i n d i e l andbou n i e

ge s k ik t e kand ida t e v i r be s k ikba re pos t e kan k ry n i e , en daa ro m

megan i s e e r . Werks ge l een thed e word dus minde r . Lee rde r s w a t

dee lgeneem he t t oon ook geen be l angs t e l l i ng om as a rbe ide r s op

p l a s e t e w e rk n i e . En tog bes t emp e l d i e ad j unk -hoo f van H oë rs koo l

Voorheenbenadee ld d i e enke l e g roo t s kaa l s e g roen teboe rde r y en een

204

van d i e l andbouma a t s kapp ye as d i e en ig s t e b ronne van w erk , v i r d i e

g roo t s t e dee l van s y s koo l s e s koo lve r l a t e r s .

P os t e i n s ow e l d i e vee - a s be s p roe i ings boe rde r y b l y vo lgens mnr

Boe r ongevu l . V e rde r i s goe i e v r agmoto rbes tuu rd e r s a l t yd in

aanv raag , maa r d i t ve r e i s ook op le ibaa rhe id :

Ek het iemand wat ek met die grootste vrymoedigheid stasie toe

stuur, maar hy het nie die intellek om die lisensie te kry nie. En dit

is die verskil; iemand wat matriek het, weet ek hy behoort sy

learner’s deur te kom, hy behoort… ek kan nog ‘n vraag vra oor sy

vaardigheid, dit kan nog ‘n lang pad wees voor hy die vaardigheid

het van hierdie ou wat graad 4 uit die skool uit is, maar dit behoort

vinnig op te tel omdat hy die intellektuele vermoë het.

Mnr K red ie t benad ruk da t ‘ n ongekw a l i f i s ee rde pe r s oon moe i l i k ‘n

pos op en ige v l ak van d i e l andbouw aa rdeke t t i ng s a l k r y:

Dan moet mens natuurlik onthou, ons boere, rondom die plase, die

dae van net boer, is lankal verby. Hulle werk met hoogs

gesofistikeerde toerusting. Jy weet, ‘n mens werk met trekkers wat

met satelliet beheer kan word, en dis nie enigeen wat in daai ding

kan klim en sê nou bestuur ek ‘n trekker nie. Die goed raak baie

duur, baie gesofistikeerd, en voor hulle op daai goed kan klim en

werk, moet hulle opgelei word. Eh, die mense is verseker

opleibaar…

Mnr Boe r s t e l da t a rbe id s t eko r t e i n veeboe rde r y, ‘ n k r i s i s w ord .

E rva r ing en kund ighe id van d i e r eges ondhe id en –han te r ing i s h i e r

be l ang r ik . A an d i e ande r kan t hoe f w e rknemer s vo lgens hom n ie

vee l van p l an tp roduks i e t e w ee t n i e , omda t d i e s oo r t be s lu i t e deu r

d i e onde rne mer s e l f gemaak word .

As w erkgew er s g r aag l andboupos t e gevu l w i l s i en , i s d i t be l ang r ik

da t d i e bee ld van h i e rd i e soo r t w e rk by l ee rde r s ve rbe t e r w ord . I n

d i e l i g van toenemende megan i s a s i e , behoo r t d i t moon t l i k t e w ees

om d i e coo l - f ak to r i n l andbou t e ve rhoog . Teo re t i e s e kenn i s moe t

205

n ie t emin oo rdee lkund ig u i tgek i e s w ord . ‘ n We tens kap l ike

beg rond ing gaan n i e noodw end ig ‘n l e e rde r s e i nd i ens nee mba a rhe id

bevo rde r n i e , maa r vaa rd ighe id me t mas j ine r i e , en p r ak t i e s e

veekund ighe id w e l .

D ie hoo f van H oë r s koo l We lvaa r t s e s i en ing oo r

i nd i ens neembaa rhe id i s mi s l e idend eenvoud ig :

Om van, van, beperking van werkloosheid te praat, dis ‘n

geleentheid waar ‘n ou kan werk.

D an gaan h y voo r t om n i s mark t e v i r ve rw erk t e l andbouproduk te op

t e noem, s oos ve rw erk t e a fva l l e en l e e r loo i e r y, en kompl i s ee r s y

s t e l l i ng me t d i e s lo t s om:

So, werkskepping in die Noord-Kaap, in die Tembelihle, is

moontlik, met die regte ekonomiese inspuiting, en met ongelooflike

sterk dryfkrag. Dit is wat ek vir jou wil sê.

Mnr P i e t e r We l s s lu i t daa rby aan :

Sê nou, ag daar is nou dinge in die mark waar jy sekere produkte kan

verder verwerk, dat ‘n mens sekere jongmense kan kry, wat dryf het,

wat dinges sou betrokke raak in so ‘n projek en hulleself leer om van

niks iets te maak, dan groei jou gemeenskap, en dinges se, daar’s

meer nywerhede, want dis die groot probleem van die platteland,

daar is nie nywerhede nie.

D ie beg inpun t i s eg t e r n i e da t “ i emand” (bedoe l ende d i e s t aa t ) w e rk

moe t skep n i e . I nd iw idue moe t vo lgens h i e rd i e dee lne mer s me t d i e

pa ss i e en d r yf k rag na vo re kom, om s u lke d rome w erk l ikhe id t e

maak . V an ‘n bes t aande p ro j ek s ê mnr We l s byvoorb ee ld :

Eh, ek praat byvoorbeeld van hierso by ons het ons Sunshine Meule,

waar… Dis ‘n projek van, van die staat. Hulle het hom op die been

gebring, maar hulle het nooit die mense opgelei om hom volhoubaar

te bestuur nie. Daar’s nie bemarking gedoen nie. So die mense sit

daarso met, met van die beste toerusting in hierdie gebied, maar

206

hulle kan nie daai besigheid verder vat nie. As jy hom kan vat dat

hy verder gaan, dat daai besigheid groter word, dat die meule groter

word, dan gaan hy mense intrek na die platteland toe.

Ande r po t ens i ë l e on tw ikke l ing en gepaa rdgaande w erks ge l een thede

w a t genoem i s , i s da t H ope tow n v i r i ndus t r i ë l e on tw ikke l ing goed

ge l eë i s , w eens d i e nab yh e i d van d i e N 12-hoo f roe t e en d i e s poo r lyn

tu ss en G au teng en K aaps t ad . Lee rde r s van H oë r s koo l We lvaa r t he t

genoem da t vo l too i ing van in f r a s t ruk tuu rp ro j ek t e en d i e bou van

hu i s e v i r hu i s lo s e s d i e ekonomi e kan s t imu lee r en w erks ge l een thede

skep . I n opvo lgonde rhoude i s dee lne mer s na hu l l e men ings daa roo r

gev ra . M nr Wel s , mnr En j in en d i e hoo f van H oë rs koo l We lvaa r t he t

d i t a s b loo t t yde l ik e we rks kepp ing a fge maak , t e rw yl d i e ad j unk -hoo f

van Hoë r s koo l V oorheenbenadee ld en mnr Werkgee van Oran ia d i t a s

‘ n goe i e s t r a t eg i e bes kou om op le id ing t e doen , en vo lgende

on tw ikke l ings moon t l i k t e maak .

We lvaa r t - l e e rde r s he t ook ve rw ys na d i e t oe r i s mepo tens i aa l van d i e

Oran j e r iv i e r . M nr K red ie t he t na t oe r i s me , gebou om d ie r i v i e r ,

nabyge le ë dam (V ande rk loo fda m) en s l agve lde u i t d i e A ng lo -

Boe reoo r log , ve rw ys . D ie hoo f van Welvaa r t he t gew aa r s ku da t d i e

t oe r i s mes ek to r a fhank l ik i s van w e lvaa r t i n geb i ede w aa roo r ‘n mens

geen behee r he t n i e , en daa ro m kw es baa r i s v i r ekonomies e r e s e ss i e s

soos d i e van 2008 -2010 .

I n hoo fs tuk 2 i s be s k ryf da t H ope tow n s e voo rma l ige

l andboukoöpe ra s i e aan d i e O VK - landbou maa t s kapp y (ook voo rheen

‘n koöpe ra s i e ) me t s y hoo fkan too r i n Lad yb rand , ve rkoop i s . S eke re

aan l eg t e op H ope tow n i s ge s lu i t , en s l egs d i e gew one d i ens t e van

in s e tve r s ka f f ing , g r aan - en veebemark ing , meg an i s a s i e en

ve r s eke r ing w ord t ans i n Hope tow n bed r yf . D ie kompe te r ende

koöpe ra s i e van d i e buu rdo rp , D oug la s , he t s i g s e l f omvor m to t d i e

G WK landbou maa t s kapp y, en ged ive r s i f i s ee r , l i ew er s a s om deu r ‘n

g ro t e r l andbou maa t s kapp y oo rgenee m t e word .

207

Volgens d i e w ebw er f van d i e G WK , i s d i e hoo fkan too r , me t

gepaa rdgaande admin i s t r a t i ew e pos t e , s t e eds i n D oug la s . D aa r i s

eg t e r ook w ynke ld e r s , koe lkamerd iens t e v i r p rodus en te van

aa r t appe lmoe re en u i e , en ve rw erk ings f ab r i eke van

l andboukommo di t e i t e geves t i g , i n D oug la s en ande r do rpe i n d i e

bed i en ings geb ied . B yk omen d i s f i l i a l e geves t i g i n d i e ve rhu r ing van

e i endom, d i e ve rkoop daa rvan , bemark ing van in l i g t i ngs t egno log ie

en r ekenaa r s t e l s e l s , d r i e abba to i r s , ‘ n g r aanmeu le , e en maa t s kapp y

w a t kuns mis en bemes t ings tow w e l andw yd bemark , en een w a t

voe r fo s f a t e ve rvaa rd ig en l andw yd bemark . S l egs een h i e rvan ( ‘n

abba to i r ) i s i n ‘n s t ede l ike s en t rum (K imber l e y – ‘n k l e in

p l a t t e l ands e s t ad , ve rge l eke me t d i e g roo t me t ropo le ) geves t i g . D ie

ande r i s i n p l a t t e l ands e do rpe i n d i e bed i en ings geb ied , maa r me es t a l

Doug la s s e l f , ge s e t e l (G WK , 2010 ) . U i t ‘ n onde rhoud me t d i e

be s tuu rde r van so s i a l e be t rokkenhe id , he t geb lyk da t d i e G WK ook

op n i e - w ins gew ende v l ak i n hu l l e bed i en ings gemeens kap be t rokke

i s . G edu rende d i e 2008 -2009 f inans i ë l e j a a r kon hu l l e R1 ,2 mi l j oen

aan gemeens kaps p rog ramme bes t ee , g roo t l i k s aan 34 s ko le en 8

spo r tk lubs i n d i e bed i en ings geb ied . D i t i s bu i t en d i e bo rgs kap van

K imber l e y s e Cur r i ebeke r P remie r l i ga rugbys pan , d i e G WK

Gr iekw as . H ie rd i e u i t b r e id ing i s gemaak vana f d i e s e l fde bas i s a s

w a t ook to t H ope tow n s e be s k ikk ing w as , voo r d i e koöpe ra s i e aan

OV K ve rkoop i s , naaml ik d i e i n s e tve r s ka f f ing en p rodukbemark ing

van ‘n be t r ek l ik s t ab i e l e be s p roe i ings geb ied .

Moon t l i ke n yw erhe id s on tw ikke l ing o f t oe r i s me i s n i e d i e en ig s t e

b ron van w erks ge l een thede n i e .

I n l andbouma a t s kapp ye (voo rheen koöpe ra s i e s ) kom admin i s t r a t i ew e

– en l ae r v l ak bes tuu r s pos t e ge r ee ld bes k ikbaa r .

M ev Le ys e l w ys daa rop da t d i e we t ve r a l kons t ruks i e maa t s kapp ye

ve rp l ig om ‘n ve i l i ghe id s ve r t e enw oord ige r t e hê . D i t i s e en van d i e

w e rke r s , maa r w a t gekw a l i f i s ee r i s om op a l d i e ve i l i ghe id s r i s iko ’ s

op d i e w e rks p l ek t e l e t en r egs t e l l i ngs t e doen . D i t kan ‘n g roo t

208

ve r s k i l a an ‘n kand idaa t s e i nd i ens nee mba a rhe id maak , as d i é

kw a l i f i ka s i e ve rw er f i s .

6 . . 3 .6 Werk b u i t e d i e om gew ing b es k ik b aar

H ie rd i e s tud i e hande l oo r d i e i nd i ens neembaa rhe id van

skoo lve r l a t e r s b inne d i e p l a t t e l ands e kon teks van Hope tow n . D i t

imp l i s ee r eg t e r n i e da t s l egs na w e rks ge l een thede b inne d i e

omgew ing gekyk word n i e . I n d i e l i g van d i e s t r ew e na ‘n

funks ione l e geme ens kap , soos i n hoo f tuk 2 u i t eenges i t , w i l ‘ n mens

voo rkom da t a l l e j ongmens e me t d i e ve rmo ë en ge l een the id d i e

gemeens kap ve r l aa t . Tog i s d i t ook goed a s d i e w a t i n e lk geva l d i e

omgew ing w i l ve r l aa t , voo rbe re i i s om hu l l e s e l f e lde r s t e handhaa f ,

en s e l f s t e p r es t ee r . ‘ n O nge toe t s t e s t e l l i ng van mnr We l s word

d ikw e l s i n d i e hande l en w ande l gehoo r , naaml ik da t mens e w a t op

d i e p l a t t e l and g roo tgew ord he t , be t e r i n hoë pos t e vaa r . O m ‘n

vo l l ed ige onde r s oek na d i e S u id -A f r ikaans e a rbe id s mark en

p l a t t e l and e r s s e p r e s t a s i e daa r in t e doen , va l bu i t e d i e be s t ek van

h i e rd i e s tud i e . D aa rom w ord vo l s t aan me t gegew ens wa t ve rk r y i s i n

onde r s oek na d i e hoo f fokus .

D ie opmerk ings w a t bo (pa r ag raa f 6 .3 .5 ) oo r

ve i l i ghe idve r t eenw oord ige r s gema ak i s , i s h i e r van toepas s ing .

Kons t ruks i e i s ‘ n s ek to r w a t me t d i e ekonomies e s ik lu s va r i ee r , en

w erks ge l een th ede hang daa rmee s aam. O m ‘n ve i l i ghe id s -

ve r t eenw oord ige r t e w ees , kan ind i ens neembaa rhe id , ma a r ook

be t roubaa rhe id van ind i ens name op en ige p l ek i n d i e l and bevo rde r .

Vo lgens d i e pe r s onee lp l a s ings agen t i n G au teng , i s ko rpo ra t i ew e

ve rkoops vaa rd ighede en t egn ie s e ve rkoops vaa rd ighede in g roo t

aanv raag . D i t i s i n pa r ag raa f 6 .3 .3 onde r op l e id ings ve rw an te

p rob leme ook bes p reek . H y noem da t spes i a l i s r ekena a rvaa rd ighede

in aanv raag i s , en da t a lge men e kw a l i f i ka s i e s d ikw e l s onvo ldoende

i s . BS c Rekenaa rw e tens kap - kand ida t e mag to t hu l l e s kok u i tv ind

da t hu l l e n i e w e rk l ik v i r d i e w e rks p l ek voo rbe re i i s n i e , maa r w e l

209

om d ie op l e id ing t e on tvang w a t hu l l e v i r d i e w e rks p l ek s a l

voo rbe re i .

6 . . 3 .7 S am evat t in g op su b vraag 2 : Wat i s d i e

arb e id s b eh oef t e s van w erkgew ers in d i e gem een sk ap en

w at t er t ip es w erk k an b in n e d i e sp es i f i ek e p la t t e lan d s e

k on tek s aan sk oo lver la t er s n a d i e verw erw ing van d ie

Nas ion a le S en iors er t i f ik aa t geb ied w ord en w at i s d i e

ku rr ik u lu m vere i s t e s w at aan h ierd ie b eh oe f t e s gek op p e l

w ord?

D ee lnemer s s e byd ra es i s s ó geo rden da t d i e l e e mtes w a t

i nd i ens neming bemoe i l i k ee r s t e aandag gen ie t , en d i e moon t l i ke

pos t e v i r s koo lve r l a t e r s daa rna bes p reek word .

D ie ag t e ru i tgang van ‘n p l aa s t r ad i s i e onde r w e rke r s w eens

ve r ande rende ve rb l yf pa t rone , w e tgew ing w a t k inde ra rbe id behee r en

e rn s t i ge aans t eek l ike s i ek t e s , maak d i t v i r l andbouw erkgew er s

moe i l i k om gew i l l i ge en ges k ik t e kand ida t e v i r be s k ikba re pos t e t e

v ind . D ie ow erhe id bemoe i l i k s ake v i r l andbouw erkgew er s op tw ee

man ie r e . Ee r s t ens gaan d i e ba s i e s e en onde r l i ggende d i ens t e w a t

p l aa s l i ke r ege r ing moe t l ew er , ag t e ru i t . Tw eedens w ord d i e kos t e

van a rbe id a s gevo lg van a rbe id s w e tgew ing ba i e hoog , en a rbe ide r s

s e k inde r s mag g l ad n i e aan p l aa s bed r yw igh ede dee lnee m n ie . D i t

onde rmyn ( s oos bo genoem) d i e p l aa s t r ad i s i e .

D ie noods aak l ike vaa rd ighede v i r sow e l veeboe rde r y a s akke rbou

onde r bes p roe i ing , r aak a l s kaa r s e r . A s gevo lg van megan i s e r ing ,

word a l hoë r ve r e i s t e s ge s t e l . D ie kons t ruks i ebed r yf moe t opge l e ide

w erke r s van e lde r s a f b r ing , omd a t hu l l e p l aa s l i k n i e be s k ikbaa r i s

n i e . I n d i e w ye r ekonomi e ges i en , ko r tw iek geb rek aan

kommunik as i e - en r ekenaa rvaa rd ighede , s ow e l a s d i e kombin as i e van

t egn ie s e kenn i s en ve rkoops vaa rd ighede w erks oeke r s s e

i nd i ens neembaa rhe id . Werkgew er s v ind da t s koo lopvoed ing n i e

d i r ek ve rband hou me t ve r e i s t e s i n d i e w e rks p l ek n i e , maa r da t d i t

d i e en ig s t e s oo r t op l e id ing i s w a t op g roo t s kaa l bes k ikbaa r i s .

210

Werkgew er s l e t d i e behoe f t e aan (goed opge l e ide ) w e rke r s r egoo r

d i e l andbouw aa rdeke t t i ng op . V e rde r i s ‘ n bepe rk t e aan t a l

kan too rgebas ee rde pos t e bes k ikbaa r , v i r mens e w a t t oepas l i k

gekw a l i f i s ee r i s . I n d i e b r eë r ekonomie i s w e rk bes k ikbaa r , maa r

spes i f i eke kenn i s en vaa rd ighede w ord ve re i s . V e rkope en bepaa lde

r i g t i ngs i n i n l i g t i ngs t egno log ie word u i tge s onde r . D ee lne mer s aan

h i e rd i e s tud i e bes kou toe r i s me a s ‘n moon t l i k e b ron van nuw e

w erks ge l een th ede , maa r i ndus t r i ë l e on tw ikke l ing w ord n i e konk ree t

bep l an n i e . ‘ n Bes kou ing van w a t d i e buu rdo rp , D oug la s ( i n

pa r ag raa f 6 .3 .5 be s p reek ) i n daa rd i e ops ig r eggek ry he t , l a a t ‘ n mens

t og d ink da t d i t n i e u i t ge s lu i t behoo r t t e w ord n i e .

G egew e d i e hu id ige ekonomi es e s t ruk tuu r , i s daa r min bes k ikba re

w e rk bu i t e d i e l andbou . G e leen thede v i r onges koo lde a rbe id i n d i e

l andbou w ord a l skaa r s e r . D i t be t eken da t voo rnemende w erknemer s

‘n hoë r op l e id ings v l ak benod ig , maa r ook op be t e r ve rgoed ing kan

aans p raak maak . D i t i s moon t l i k da t h i e rd i e f ak to r e mekaa r kan

u i t s kake l , w an t be t e r ve rgoed ing kan hoë r s t a tu s v i r p l aa s w erk

ve r s eke r . D i t ve r e i s t oeges p i t s de op l e id ing , w a t t an s n i e be s k ikbaa r

i s n i e .

O m d ie ekonomies e s t ruk tuu r van d i e omgew ing so t e ve r s t e rk da t

d i t noemens w aa rd ig t o t w e rks kepp ing kan b yd ra , be t eken da t

onde rnemend e en kap i t aa lk r ag t ige l ede van d i e geme ens kap

doe lge r ig t e pog ings moe t aanw end . H u l l e s a l p roduk t i ew e a rbe id

benod ig , ma a r ook b loo t s t e l l i ng aan ve r s k i l l ende bed r yw e , om

moon t l i ke ge l een th ede r aak t e s i en . U i t ‘ n ku r r iku lumho ek kan d i e

vo lgende toevoeg ings ‘n b yd rae l ew er :

• Onderne mings gees en p roduk t iw i t e i t i s d i e be l ang r ik s t e

voo rw aa rdes om ind i ens ne ming t e bevo rde r . Hoew e l d i t kenn i s

en vaa rd ighede in s lu i t , i s d i t i n d i e ee r s t e p l ek pe r s oon l ike

e i ens kappe . D i t word n i e aange l ee r n i e , maa r aangekw eek . D ie

kenn i s w a t h i e r ‘ n g roo t ve r s k i l kan maak , i s v i r l e e rde r s w a t

n i e Bes ighe id s tud i e s o f Ekonomi e neem n ie , dee l van d i e

211

w egge la t e ku r r iku lu m. D ie ve r s ku i lde en i n fo r me le ku r r iku lum

kan d i é w eg la t i ng ve r s t e rk , o f u i t s kake l , deu r d i e e i ens kappe

w a t d i t a ankw eek .

• Erva r ing me t k l e invee , i s ‘ n g roo t behoe f t e . D ie skoo l kan d i t

bevo rde r deu r ‘n k l e in t r opp ie s kape aan t e hou , w aa rvoo r

bepaa lde l e e rde r s ve r an tw oorde l ik i s , a l i s d i t n i e dee l van d i e

fo rme le ku r r iku lum n ie .

• K enn i s van gew as ve rbou ing i s ne t w aa rdevo l v i r l e e rde r s w a t

moon t l i k s e l f gaan boe r .

• H an te r ing van mas j ine r i e en a l l e r l e i kons t ruks i e t ake op d i e

p l aa s , i s ‘ n g roo t behoe f t e . H ie rd i e vaa rd ighe id i s i n do rpe en

s t ede van ew e vee l waa rde . D ie vak Landbou tegno log ie omva t

h i e rd i e vaa rd ighede .

• V erw erk ing van p l aa s l i ke l andbouproduk te , en t oenemend e

benu t t i ng van d i e l i gg ing op ‘n na s iona l e hoo f roe t e t oon

po tens i aa l , mi t s onde rnemings gees aan d i e dag ge l ê word .

V aa rd ighede w a t v i r s ow e l onde rne mer s as w e rknemer s

w aa rdevo l kan w ees , w ord in d i e vak G as v ryhe id s tud i e

aangekw eek .

6.4 Su b vraag 3 I s d i e n od ige k un d igh e id en vaard igh e id in d i e

gem een s k ap b es k ik b aar om ge ïd en t i f i s eerd e k om p on en te to t

d i e k u rr ik u lum b y t e d ra?

6 . . 4 .1 S os ia l e on d erb ou van d ie gem een s k ap

D ie t e rm geme ens kap , i n t e ens t e l l i ng me t s ame lew ing , i mp l i s ee r ‘ n

s eke re ma te van ‘n so s i a l e onde rbou . D i t i s h i e rd i e onde rbou w a t

d i e d inamies e voo r tbes t aan van d i e gemeens kap , ook onde r moe i l i ke

oms tand ighed e , moe t ve r s eke r . D ie aanw es ighe id van ‘n s t e rk

so s i a l e onde rbou , kan v ind ing r yk e s t r a t eg i eë i n d i e l ew e roep , se l f s

i n d i e a fw es ighe id van d i e nod ige kund ighe id en vaa rd ighede . D ie

aanw es ighe id van kund ighe id en vaa rd ighede , ve r s eke r nog n i e d i e

v ind ing rykh e i d w a t nod ig i s n i e .

212

Goe ie s ko le word a s ‘n be l ang r ike dee l van h i e rd i e onde rbou bes kou .

Een l ee rde r van Hoë r s koo l We lvaa r t he t onde r i n s t e mming van d i e

g roep ve rk l aa r da t s y t r o t s i s daa rop da t We lvaa r t nog ‘n goe i e s koo l

he t ; vo lgens d i e l e e rde r i s d i t i e t s w a t min ande r k l e in do rp i e s i n d i e

omgew ing kan s ê . D i t s a l vo lgens hu l l e moe i l i k w ees om mens e na

d i e do rp t e t r ek as daa r n i e ‘n goe i e s koo l i s n i e . D aa rom bes t ee

G WK ba ie ge ld (kyk 6 .3 .7 ) aan bo rgs kappe aan s ko le . D i t ve r s eke r

vo lgens hu l l e l ew ens k rag t ige gemeens kappe . Van d i e 34 s ko le w a t

s t eun on tvang he t , i s 24 voo rheeen benadee ld . D ie bo rgs kap van d i e

G WK G r iekw as w ord in d i e s e l fde l i g ge s i en , a s ook d i e 8 s po r tk lubs

en s ko le rugby w a t hu l l e onde r s t eun . I n t e rme van w in t e r s po r t , bo rg

hu l l e s ogenaamd e G WK -s panne , w a t u i t a l d i e s ko l e i n hu l l e

bed i en ings geb ied s u id van K imber l e y (hoo f s aak l ik d i e do rpe

Doug la s , H ope tow n en P r i e s ka ) gek i e s w ord . D ié span kan t een

g ro t e r s ko l e kompe te e r , s oda t s pe l e r s w a t op ‘n hoë r v l ak w i l

dee lneem, n i e nod ig he t om na s t ede l ike s ko le t e gaan n i e . M nr

En j in he t s pes i f i ek ve rw ys ende na d i e ande r l andbou maa t s kapp y ges ê

da t d i é mens e gew e ld ig doen om d i e s ko le aan d i e gang t e hou . I n

d i e w oorde van mnr We l s :

Maar ons sal moet die mense begin beskerm op die platteland. Ons sal die plattelandse skole ook moet begin beskerm. Want anderste gaan hierdie hele gedeelte ontvolk, en dit… almal kan nie in die stad gaan werk nie. Dis net nie moontlik nie. Hoe meer mense in die stede bly, hoe meer mense gaan werkloos wees. Dis nou maar my siening.

Vo lgens mnr K red ie t kee r g ronde i enaa r s s e k inde r s d ikw e l s na hu l l e

op l e id ing t e rug . M ens e me t ande r pos t e s e k inde r s

( “ koöpe ra s i ek inde r s ” ) kom b i t t e r s e lde t e rug . H u l l e oue r s s e pos t e

word deu r ande r , nuw e mens e geneem. H y v ind d i t j ammer da t daa r

k inde r s me t ba i e ve rmoëns ve r a l i n V oorheenbenadee ld g roo t w ord ,

maa r n i e i n d i e be t e r pos t e i n d i e p l aa s l i ke ekonomie opgeneem word

n i e .

I n hoo f s tuk 2 i s d i e begee r t e van ma t r iku l an t e om as vo lw ass enes i n

Hope tow n t e b l y, be s p reek . D i t w as i n t e r e s s an t da t ongevee r he l f t e

213

van d i e dee lnemer s u i t a lbe i s ko l e w e l i n d i e omgew ing w i l b ly .

M a t r iku l an t e van Hoë r s koo l We lvaa r t he t a angedu i da t ‘ n k l e in

gemeens kap s t e rk s os i a l e r eë l s he t . D ie vo lgende u i t t r eks e l s u i t d i e

g roeps onde rhoud me t hu l l e he t be t r ekk ing . M y e i e w oorde i s ku r s i e f

ged ruk , en e lke s p r eekbeu r t i s d i e van ‘n vo lgende l ee rde r . D ie

v r aag w as na ge l een thed e v i r ekonomies e on tw ikke l ing . D i t b l yk

eg t e r da t l e e rde r s d i t moe i l i k l o s van s os i a l e kw ess i e s bed ink . D i t

du i op ‘n s t e rk s o s i a l e onde rbou , ongeag o f t i ene r s d i t pos i t i e f o f

nega t i e f e rvaa r .

Ek dink Hopetown is ‘n baie vriendelike gemeenskap, baie naby aan mekaar, ek weet net nie so goed van die werkloos, werkloosheidsyfer hier nie.

Goed, ehm, watter moontlikhede sien jy vir die ekonomie om meer werk te skep? Dink jy daar is kanse?

Hier in Hopetown?

Ja.

Ja daar kan, daar kan wees. Daar kan wees…

Net nie so maklik om te dink wat nie?

Ja.

Praat bietjie met ons?

Ja die paaie, die paaie is bitter sleg hier in Hopetown. Dan kan hulle mense aanstel in die dorp om bietjie die slag, slag, die slaggate reg te maak en so aan.

Wat wil jy sê?

Nee, ek dink nie dit gaan so maklik wees nie, omdat hier baie min mense in Hopetown is.

Wat gaan nie maklik wees nie?

Om werk hierso te skep vir die mense.

Omdat hier reeds so min mense is gaan dit moeilik wees om nog werk te skep. OK, ek wil nog ‘n paar vrae vra, maar laat julle eers almal vir my antwoorde gee.

Ek dink dat Hopetown as gemeenskap is baie geheg, hulle skinner net baie. Hulle is baie meer te doen oor wat in ander se lewens aangaan as wat hulle besig is om na hulleself te kyk. Want in

214

Hopetown moet jy dié kar ry, anders is jy nie in by die groep nie. So, ja.

OK

Ek dink ook Hopetown is ‘n plekkie, dit kan lekker wees, of dit kan lekker saamwerk, ja, die mense is ook maar lief om te skinner en ander mense te… ja.

Goed, kom ons hoor bietjie hier?

Almal het ‘n ander siening, opinie, oor jou. Jy moet maar inval by wat hulle basically vir jou sê. Jy moet maar inval by hulle reëls.

Goed.

Reg, as ons nou terugkom by die ekonomie, (algemene gelag) dan sou ek sê die landbou is redelik sterk hier, maar daar is net ‘n sekere hoeveelheid werk, kan net ‘n sekere hoeveelheid mense werk gee.

Ek stem meestal saam met haar. (Lag)

Ehm, Hopetown het ‘n paar programme geloods, want ek het onlangs ‘n projek gedoen oor die ekonomie, en ‘n mens kan sê dis ‘n geïntegreerde program. En hulle is besig om paaie hier, die N12-pad reg te maak. So, daar is darem ‘n bietjie werkskepping daar.

Ek dink landbou is die grootste moontlikheid vir landbou hier, vir werkskepping. Met koöperasies hier, en op plase, maar dit gebeur nie, of gebeur min.

OK, ek dink Hopetown is maar soos alle klein gemeenskappies, soos hulle gesê het, almal weet alles van mekaar af. En ek dink hier is baie potensiaal. Want ons is nog een van die klein dorpies wat nog soos ‘n hoërskool het, wat nog aan die gang is, en hier is baie talent of potensiaal en so aan, en ek dink, as jy nie gaan studeer na-skools of so nie, dan is die landbou nog altyd daar met die meeste … eh, geleenthede.

Ek dink werkloosheid is seker ‘n groot probleem hier, maar hulle kan nie eintlik verder of meer ontwikkel nie, want hier is nie genoeg mense om winkels te ondersteun en so nie. So jy kan nie hier ‘n mall gaan oprig nie, want dit gaan nie werk nie.

Ek dink Hopetown kan meer ontwikkel! Hulle kan soos oorde en goed by die rivier meer uitbrei en dan werk skep.

Die werke wat begin word, word nie geëindig nie, soos, paaie wat hulle probeer, silo’s, van Hopetown af silo’s toe probeer regmaak, hulle het net halfpad die werk gedoen en dan word dit weer gelos, en die karavaanpark, daar bestaan nie eers meer so iets nie, en … ons kan baie meer doen as die gemeenskap net meer saamstaan. Almal sê die gemeenskap is so close. Ek dink nie dis so close nie. Almal skinner van mekaar en niemand like mekaar nie.

215

6 . . 4 .2 D ie gem een sk ap s e ro l in w erk sk ep p in g en ek on om ies e

on tw ikk e l in g

D ie ro l w a t d i e gemeens kap in we rks kepp ing kan s pee l , kan deu r

ve r s k i l l ende in s t ans i e s en op ve r s k i l l ende man ie r e ge s k i ed . U i t d i e

navo r s ing b lyk da t p r iva t e i n i s i a t i e f , d i e p l aa s l i ke ow erhe id en

l andbouma a t s kapp ye (voo rheen koöpe ra s i e s ) a s d i e ge s k ik t e

i n s t ans i e s ge r eken w ord .

D ie men ings van H oë r s koo l We lvaa r t - l e e rde r s r akende ekonomi es e

on tw ikke l ing i s i n pa r ag raa f 6 .4 .1 aangehaa l , omda t d i t ve rw ee f w as

me t hu l l e men ings oo r d i e s o s i a l e onde rbou . D i t w ord dus n i e

he rhaa l n i e .

D ee lnemer s u i t H oë r s koo l V oorheenbenadee ld he t a an d i e hand

gedoen da t ‘ n mark v i r p l aa s l i ke p roduk te ‘n ve r s k i l a an

w erks kepp ing kan ma ak . ‘ n Winke l s en t rum i s genoe m, a s ook ‘n

be s ighe id s in s t i t uu t w aa r mens e op l e id ing in d i e bed r yf van ‘n

be s ighe id kan k ry , en w aa r be s ighe id s on tw ikke l ing gedoen kan word .

D ie i n s t i t uu t i s d i e gedag te van ‘n dee lnemer na w ie v roeë r ve rw ys

i s , w a t u i t Bang lades h b y s y b roe r i n Hope tow n kom aans lu i t he t :

Well, if you go to rural areas in Bangladesh, people are more self sufficient. They try to grow their own crops, they are more like self sufficient, and they bring more value to the market, that’s how it works in the markets in Bangladesh. And Moslem people, they depend on foreign investment, and some people invest outside, and some people invest in the rural area and … I don’t know what you say, but something like that will help people in Hopetown.

G een dee lne me r i n en ige ka t ego r i e he t spes i f i eke

bes ighe id s on tw ikke l ing genoem n ie . Een Hoë r s koo l We lvaa r t

dee lnemer he t genoem da t i n s a me l ings p ro j ek t e ge loods kan w ord v i r

so s i a l e p rog ramme , w a t i nd i ens ne ming kan bevo rde r , a s d i e

p l aa s l i ke r ege r ing n i e oo r d i e fonds e bes k ik n i e . N og een he t

genoem da t onde rne mer s d i e l i gg ing l angs d i e O ran j e r iv i e r en d i e

N12 mo e t benu t .

216

Volgens mnr K red ie t s o rg l andboumaa t s kapp ye v i r hee lw a t pos t e .

V e rde r w ord l e t t e r l i k honde rde opkomend e boe re i n t i en t a l l e

p ro j ek t e j a a r l i k s onde r s t eun .

Groo t k l e m word op d i e ro l van p l aa s l i ke r ege r ing ge l ê . V roeë r i s

r eeds na d i e k l ag t e van boe re , da t hu l l e noodgedw onge a l mee r

ow erhe id s funks i e s oo rneem, ve rw ys . H u l l e voe l da t d i t hu l l e

po t ens i ë l e r o l om w erk t e s kep deu r hu l l e boe rde r ye t e bed ryf ,

onde rmyn . ‘ n V oorheenbenadee ld - l ee rde r he t d i e behoe f t e

eenvoud ig ges t e l deu r t e s ê da t d i e p l aa s l i ke r ege r ing p ro j ek t e moe t

aanpak w a t w e rk s kep . ‘ n D ee lnemer van H oë r s koo l We lvaa r t he t

daa rby aanges lu i t deu r t e noem da t a l l e s by d i e mun i s ip a l i t e i t beg in .

As hu l l e goed funks ionee r s a l oms tand igh ede ve rbe t e r . Hu l l e moe t

ve rw aa r lo s ing voo rkom. N og gedag te s van Hoë r s koo l We lvaa r t -

dee lnemer s w a t bo aandag gen ie t he t , i s da t a fhande l ing van

in f r a s t ruk tuu rp ro j ek t e en ve r f r aa i i ng van onne t t e de l e van d i e do rp ,

w e rks kepp ing i s w aa rvoo r d i e p l aa s l i ke r ege r ing

ve ran tw oorde l ikhe id moe t neem. Vo lgens een l ee rde r s a l d i t

noods aak l ik w ees da t d i e p l aa s l i ke r ege r ing en i nw one r s hu l l e t o t

mekaa r moe t ve rb ind . Bemark ing van d i e do rp s a l vo lgens hu l l e dan

mak l ike r w ees .

H ie r i s d i t r e l evan t om ko r t l i k s na O ran ia t e ve rw ys . D i t i s ‘ n ande r

buu rdo rp w a t i n 1991 me t ‘n bepaa lde so s i aa l - ku l tuu r - po l i t i eke

oogmerk to t s t and gekom he t . D i t i s u i t - en - u i t ‘ n bu rge r l i ke

i n s t e l l i ng , me t geen s t aa t s f ina s i e r ing n i e – ook n i e i n d i e l ew er ing

van bas i e s e d i ens t e n i e . Ekono mies e on tw ikke l ing i s v i r O ran ia

ee r s t ens ‘n roep ing , en tw eedens ve rw erw ing van pe r s oon l ike

w e lvaa r t . D aa rom i s daa r ‘ n ekonomi es e fo rum s aamg es t e l u i t a l d i e

gemeens kaps in s t e l l i ngs , ‘ n s akekamer , en ‘n j eugs en t rum w aa r

j ongmens e van ve rb lyf en w erk voo r s i en w ord . ‘ n S paa r - en

k r ed i e tkoöpe ra s i e l ew er bankd iens t e , w aa rdeu r d i e gemeens kap s e

e i e , bepe rk t e kap i t aa l v i r on tw ikke l ing gemob i l i s ee r word . D i t

admin i s t r ee r ook ‘n p l aa s l i ke ge ld s t e l s e l , w a t be t eken da t kon tan t

w a t i n omloop i s , deu r ‘n depos i to by ‘n hande l s bank gedek w ord .

217

D ie s ow a t R500 000 w a t op en ige gegew e s t ad iu m in omloop i s ,

ve rd i en dus r en t e . D ie s akeka mer bes lu i t pe r iod i ek hoe om h i e rd i e

opb rengs t en ba t e van d i e geme ens kap aan t e w end (O ran ia

Bew eg ing , 2010 ) .

Ins t ru men te v i r on tw ikke l ing soos deu r O ran ia aangew end , i s t o t

en ige gemeens kap s e bes k ikk ing , maa r H ope tow n he t n i e ee r s ‘ n

s akekamer n i e . M is k i en i s d i e gemeens kap s o heg , da t su lke

o rgan i s a s i e s oo rbod ig l yk . D es n ie t eens t aande , kan me t s eke rhe id

ges ê w ord da t d i e nod ige vaa rd ighede t eenw oord ig i s . Boe re - egpa re

i n d i e omgew ing he t ‘ n hoë kund ighe id s v l ak , en d i e

l andbouma a t s kapp ye bes k ik oo r pe r s onee l w a t i n d i e

be s tuu r sw e tens kappe ges koo l i s . K enn i s en vaa rd ighe id r akende a l

d i e a s pek te van onde rnemer s kap , l andbou , mas j ine r i e ,

i n l i g t i ngs t egno log ie en gas v ryhe id i s i n oo rv loed bes k ikbaa r . D i t

s a l d i e onde rw ys s ek to r s e ve r an tw oorde l ikh e id w ees om f as i l i t e i t e t e

voo rs i en , en l e e r e rva r ings t e o rgan i s ee r .

6 . . 4 .3 D ie gem eens k ap s e ro l in on d erw y s en op le id in g

H ie rd i e a fde l ing r aak aan d i e ha r t van d i e s tud i e . D i t w a t d i e

gemeens kap kan b yd ra t o t onde rw ys en op l e id ing i s d i e ke rn van ‘n

gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lum. D aa rom i s dee lne me r s s e

men ings daa roo r van u i t e r s t e be l ang .

D ee l van d i e gemeens kaps gebas ee rd e ku r r iku lum, s oos i n hoo f s tuk 4

oms kr yf , i s d i e houd ing t eenoo r skoo l en s tud i e w a t i n d i e

gemeens kap hee r s . D aa r i s r eeds na mnr En j in ve rw ys , w a t s t e l da t

s t ab i l i t e i t i n d i e ge s in s ops e t v i r k inde r s vee l be t eken , ook w a t

sko l a s t i e s e suks es be t r e f .

Mnr Boe r i s r eeds aangehaa l oo r s y besw aa r da t d i e

boe rde ryge me en s kap s ovee l ow erhe id s funks i e s op hu l l e s e l f moe t

neem. H y b re i s oos vo lg daa rop u i t :

Die staat sê net julle getalle is te min, julle kwalifiseer net vir twaalf onderwysers, maar hulle het agtien nodig. Ses daarvan moet die gemeenskap onderhou. Dis die staat se werk om dit te doen. Maar

218

ter wille daarvan om kwaliteit onderrig te handhaaf, doen die gemeenskap dit. So die gemeenskap betaal die onderwys. Die gemeenskap skraap die paaie, die gemeenskap ry die mense kliniek toe, want die kopseerbussie mag nie meer ry nie, daar’s nie geld daarvoor nie. Departement van Gesondheid moet dit finansier. Waar gaan dit ophou? In hierdie land kan ons nie die las dra wat al hoe swaarder en swaarder op ons rus nie.

Mnr K red ie t , w a t t en t yd e van d i e onde r s oek ook voo r s i t t e r van

Hoë r s koo l We lvaa r t s e S BL w as , r eken d i e p l aa s l i ke s koo l i s goed ,

maa r p l aa s l i ke be s ighe id s mens e s tuu r mak l ik hu l l e k inde r s na d i e

l andbous koo l i n J acobs da l ( s ow a t 100km vana f H ope tow n) o f na d i e

s t ede v i r spo r t . Tog he t d i e p l aa s l i ke sko le nog bes t aans r eg . M nr

En j in be s kou d i t a s ‘ n voo rdee l v i r d i e b r eë r p l a t t e l ands e

gemeens kap da t s ovee l s oo r t e s ko l e be s k ikbaa r i s . A s i emand n i e i n

d i e akademies e s koo l aa rd n i e , i s daa r ‘ n l andbous koo l i n J acobs da l ,

‘ n t egn ie s e s koo l i n K imber l e y, en i emand w a t w e rk l ik spo r t i e f i s ,

kan na G rey K o l l ege i n B loe mfon te in gaan .

Hoë r s koo l We lvaa r t s e dee lnemer s w as r ede l ik eens t e mmig in hu l l e

t r o t s op hu l l e e i e s koo l . H u l l e voe l da t hu l l e skoo l geha l t e - onde r r ig

b i ed , en da t d i t u i t s onde r l i k v i r s o ‘n k l e in skoo l i n ‘n k l e in do rp i e .

D ie men ing i s u i t ge s p reek da t mens e w a t hu l l e k inde r s na ande r

sko le neem, hu l l e e i e gemeens kap ve r sw ak . O p d i e u i t s p r aak he t ‘ n

ko r t deba t gevo lg , w aa r i n d i e mer i e t e van g ro t e r sko l e me t mee r

kompe t i s i e v i r p r e s t ee rde r s be s p reek i s . D ie oo rw ig van men ings

w as t og t en guns t e van hu l l e e i e skoo l .

‘ n Openha r t i ge ge s p rek me t d i e p r in s ipaa l van H oë r s koo l

Voorheenbenadee ld t oe ek my s tud i e aan hom bekend ges t e l he t , he t

i n t e r e s s an t e men ings na vo re geb r ing . D i t i s n i e opgeneem n ie , en

ek he t ag t e rna aan t eken ing e gemaak . Vo lgens hom i s s koo l v i r d i e

oue r s van s y geme ens kap n i e ba i e be l ang r ik n i e . H y nee m nog v i r

v i e r vo l l e w eke na d i e s ko le amp te l ik geopen he t , k inde r s i n . D i t i s

n i e da t d i e oue rs j u i s hu l l e k inde r s s koo l t oe w i l s t uu r n i e , d i e

vakans i e r aak maa r ne t t e l ank . D i t i s ook moe i l i k om s t andaa rde t e

219

l i g , w an t sod ra ‘n l e e rde r u i t s t yg , r aak d i e kans ba i e goed da t h y/ s y

na H oë r s koo l We lvaa r t s a l oo r s ku i f .

D ie Ekonomie en Reken ingkunde onde rw ys e re s by

Voorheenbenadee ld , w a t my s kake l me t d i e l e e rde r s w as , he t

d i e s e l fde s en t i men t e u i t ge s p reek . S y k l a da t l e e rde r s n i e j u i s moe i t e

me t akademie doen n i e . N e t d i e min imum word gedoen , en hu i s w erk

i s n i e i e t s w aa raan hu l l e hu l l e s t eu r n i e . Tog i s a lgemene ged rag

goed , en a s onde rw ys e r w ord s y me t r e s pek behande l . D ie

gemeens kaps ku l tuu r i s dus n i e an t i - s koo l n i e , s koo l i s maa r ne t n i e

van g roo t be l ang n i e . S y d ink ook n i e da t daa r ve rw yde r ing ons t aan

tu ss en Voorheenbenadee ld - l ee rde r s en hu l l e maa t s w a t na We lvaa r t

t oe oo r s ku i f n i e ; d i t w ord maa r ne t a s “ j ou ge luk” bes kou om d ie

skoo l me t d i e g ro t e r s uks es koe r s b y t e woon .

D ie ad j unk -hoo f van V oorheenbenadee ld noem eg te r da t hu l l e d i é

p rob leme e rn s t i g opneem. D aa rom he t hu l l e beg in om F i s i e s e

We tens kappe en Landbouw e tens kappe ook aan t e b i ed .

Ee r s genoemd e b i ed toegang to t me e r s tud i e r ig t i ngs , t e rw yl

l a a s genoemde ru i mte v i r p r ak t i e s e t oepas s ing b i ed . Lee rde r s

onde rneem voeds e lp roduks i e op d i e s koo l t e r r e in , en d i e skoo l koop

p roduk te t e en ha l fp r ys v i r d i e i n t e rne voed ings kema . D ie s koo l en

l e e rde r s baa t dus daa rb y.

Lee rde r s van Hoë r s koo l Voorheenbenadee ld w a t dee lgene em he t , he t

hu l l e s pyt da t so min op l e id ings moon t l i khede v i r hu l l e be s k ikbaa r

i s , u i t ge s p reek . S l egs d i e Nat iona l I n s t i t u t e f o r H igher Educa t ion

(N IH E) s e kampus in K imber l e y, en d i e P o tche f s t room- kampus van

d i e N oordw es Un ive r s i t e i t he t voo r l egg ings aan hu l l e gedoen . Hu l l e

w as onkund ig oo r d i e moon t l i khed e w a t un ive r s i t e i t e van t egno log ie

o f V OO ko l l eges b i ed . Een g roep he t a angedu i da t hu l l e be s e f

op l e id ing moe t t e en ‘n foo i ge s k i ed , maa r da t hu l l e hoop d i e s t aa t

b r ing s u lke moon t l i khed e ook na d i e k l e in do rp i e s .

Ek w as t eenw oord ig me t ‘ n s koo lhoo fdeve rgade r ing van d i e K a roo -

d i s t r i k i n D e A ar , w aa r d i e nuu taanges t e lde p rov in s i a l e hoo f van

220

eks amens en ku r r iku lu m, ‘n t oe s p raak gehou he t . H y he t op ha rde r

w e rk van onde rw ys e r s en l ee rde r s aanged r ing , en nuw e p l anne om

d i t t e ve r s eke r , bekend gema ak . Ek he t d i r ek na d i e ve rgade r ing me t

d i e hoo f van V oorheenbenadee ld ges e l s , en tw ee dae l a t e r me t d i e

hoo f van Welvaa r t . D ie ve r s k i l l ende benade r ings t o t skoo l en

skoo lw erk , i s vo lgens my in d i é ge s p rekke ve rges t a l t . Te rw yl d i e

hoo f van Welvaa r t opgew onde w as , en geg lo he t da t d i e depa r t men t

“u i t e inde l ik w akke r ge s k r ik” he t , he t d i e hoo f van

Voorheenbenadee ld gek la oo r d i e moe i l i ke t yd w a t v i r onde rw ys e r s

voo r l ê , en d i e w ens u i tge s p reek da t a f t r ee - oude rdom to t 55 ve r l aag

sou w ord – i n w e lke geva l hy ko r t voo r l ank d i ens kon ve r l aa t .

Mnr K red ie t r eken da t daa r i n H ope tow n s e l f m in vaa rd ighede i s om

oo r t e d r a . Op d i e p l a s e en i n O ran ia i s d i t eg t e r ‘ n hee l ande r

geva l , en s amew erk ing moe t vo lgens hom bew erks t e l l i g word . S y

maa t s kapp y s e op l e id ings p rog ram i s omvangr yk , ma a r i n ‘n buu rdo rp

ges e t e l , en w ord h i e r dus ne t ve rme ld . I n d i e 2008 -2009-boek j aa r

he t hu l l e op l e id ing v i r w e rknemer s R1 ,1mi l j oen be loop . D aa r i s n i e

‘ n i n t e rne i n s t e l l i ng v i r op l e id ing n i e , en a l l e s word dus

u i t gekon t r ak t e e r . H u l l e he t ook s tud i ebeu r s e t e r w aa rde van R181

000 , me t d i e oog op moon t l i ke i nd i ens neming , t oegeken . D ie ande r

l andbouma a t s kapp y he t n i e s yf e r s bekend gemaak n i e , maa r w e l

ve rme ld da t hu l l e mo e i t e doen om hu l l e w e rknemer s ve rde r t e

bekw aam, deu r S ETA -op le id ing .

Wat be t rokkenhe id b y bu i t e s koo l s e op l e id ing be t r e f , i s M ev Leys e l

e en van tw ee be l ang r ike ro l s pe l e r s i n H ope tow n . S y he t ‘ n

kommers i ë l e onde rneming , w a t d i ens t e l ew er aan p l a t t e l ands e

w erkgew er s i n d i e omg ew ing , w a t t evo re op l e i e r s t e en g roo t kos t e

u i t d i e s t ede moes i nb r ing . S y en haa r man sk r yf ku rs us s e vo lgens

d i e eenhe id s t andaa rde i n a l l e r i g t i ngs w aa rvoo r d i e behoe f t e be s t aan

en hu l l e oo r d i e kund ighe id bes k ik . S ETA -akk red i t a s i e w ord

daa rvoo r ve rk ry , hoew e l hu l l e n i e S ETA -be fonds ing geb ru ik n i e .

D ie op l e id ing van ve i l i ghe id s ve r t e enw oord ige r s maak ‘n g roo t dee l

van hu l l e be s ighe id u i t . H u l l e he t s e l f ‘ n s t e rk s os i a l e bew uss yn , en

221

l oods daa rom s eke re p ro j ek t e t e en l ae r , o f s e l f s geen w ins . Wannee r

w e rk lo s e s opge l e i word , v r a s y ‘n ve r l aagde bed rag . V i r w e rkendes

w a t op hu l l e e i e i n i s i a t i e f v i r op l e id ing aan me ld , word bo rge ges oek .

D an he t s y ‘n kos t e lo s e d i ens om w erk lo s e s s onde r ma t r i ek , t e he lp

om d i t t e behaa l . S o l ank d i t moon t l i k i s om dee l t yds e ma t r i eks

vo lgens d i e ou onde rw ys bed e l ing in t e s k ryf , s i t s y d i é

gemeens kaps d i ens voo r t . Daa rb y be t r ek s y bes ighe id s in s t e l l i ngs ,

soos r ep roduks i e van l ee rma te r i aa l , w a t g r a t i s deu r ‘n ve r s ka f f e r van

fo to s t aa tmas j i ene gedoen i s .

Mnr En j in i s d i e ande r ro l s pe l e r . O m op le id ing aan t e b i ed i s n i e v i r

hom f inans i ee l voo rde l ig n i e , a anges i en h y g roo t kos t e s moes

aangaan om aan akk red i t a s i eve re i s t e s t e vo ldoen . H y kyk eg t e r

ve rby d i e ko r t t e r myn , en bes e f da t opge l e ide amb ags lu i noods aak l ik

i s , en da t j ongmens e s onde r deeg l ike op l e id ing dee l van d i e

w e rk lo s e mas s a w ord . D i t hou v i r hom d ie voo rdee l i n da t goe i e

w e rke r s be r e id i s om aan t e b ly , a anges i en h y hu l l e na ‘n vo l

kw a l i f i ka s i e kan bege l e i . H y kan ook s eke r maak da t hu l l e

vo ldoende p r ak t i e s e onde rv ind ing opdoen voo r hu l l e kw a l i f i s ee r .

Mnr Werkgee i s oo r tu ig van d i e w aa rde van ind i ens op le id ing :

…en ons het gesien dat, eh, indiensopleiding, dis amper beter

opleiding, want al wat dan kort is die teorie.

6 . . 4 .4 Op ges om de an tw oord op s u b vraag 3 : I s d i e nod ige

ku n d igh e id en vaard igh e id in d i e gem een sk ap b es k ik b aar

om ge ïd en t i f i s eerd e k om pon en te to t d i e ku rr ik u lu m by t e

d ra?

D aar kan onomw onde ges t e l w ord da t d i e nod ige kund ighe id en

vaa rd ighe id i n d i e geme ens kap bes k ikbaa r i s . S ake lu i en

l andbouma a t s kapp ye bes k ik oo r kund ighe id r akende p roduk t iw i t e i t

en onde rnemer s kap . O m d ie e i ens kappe daa rvoo r aan t e l e e r ( o f n i e )

i s dee l van ‘n s koo l s e ve r s ku i lde en i n fo rme le ku r r iku lu m. D ie

v r aag kan gev ra word o f l e e rde r s i n d i e k l a s aange moed ig w ord om

222

t e w aag o f om ve i l i g t e spee l . K und ighe id en e rva r ing r akende

l andbou , vee t ee l t , mas j ine r i e en gas v r yh e id i s i n d i e d i s t r i k i n

oo rv loed bes k ikbaa r . D ie onde rw ys s ek to r be s k ik oo r de l e van d i e

ve r e i s t e f a s i l i t e i t e , ma a r v i r mas j ine r i e en gas v r yh e id i s duu r

t oe rus t i ng en ve rb ru ikba re ma t e r i a a l nod ig . Kund ighe id moe t ook

geo rgan i s ee r w ord om ‘n s amehangend e gehee l t e vo rm. D ie

onde rw ys s ek to r s a l moe t ve r s eke r da t d i e nod ige komponen t e

gekoö rd inee r w ord .

6 .5 Su b vraag 4 : Hoe m oet d i e gem een sk ap s geb as eerd e

ku rr ik u lu m geop eras ion a l i s eer w ord ?

6 . . 5 . 1 Wat m et ‘n gem een s k ap s geb as eerd e ku rr ik u lu m b ed oe l

w ord

H ie rd i e s ubv raag i s d i e s lu i t s t een w a t d i e he l e s tud i e vo l too i . D i t

word in hoo fs tuk 7 vo l l ed ig bean tw oord , me t d i e gevo lg t r ekk ing en

aanbeve l ings . I n h i e rd i e a fde l ing w ord men ings w a t i n d i e emp i r i e s e

navo r s ing na vo re gekom he t u i t ge s t i ppe l . Be l ang r ike gegew ens u i t

d i e l i t e r a tuu r , w a t nod ig i s om d i e v r aag t e bean tw oord , w ord

ko r t l i k s he r s i en .

In hoo fs tuk 4 i s d i e gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku lum in

bes onde rhede bes p reek . D i t i s daa rd i e a s pek te van d i e fo rme l e

ku r r iku lum w a t deu r d i e p l aa s l i ke skoo l ge s e l ek t ee r w ord , en van d i e

i n fo rme le , ve r s ku i lde en w egge la t e ku r r iku lum w a t deu r d i e

gemeens kap be ïnv loed w ord . Soos genoem, he t e lke s koo l dus ‘n

gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lum, ongeag o f d i e t e rm a l oo i t

geb ru ik i s .

D ie doe l van h i e rd i e s tud i e i s om bew us te l i k me t d i e

gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lum t e w e rk t e gaan , en hope l ik om

d i e i nd i ens neembaa rh e id van skoo lve r l a t e r s t e ve rhoog . By d i e

r a s ionaa l , w a t i n d i e s en t rum van V an den A kke r s e ku r r iku l ê r e

sp innew eb ges t e l i s , w ord ind i ens nee mb aa rhe id gevoeg . I n h i e rd i e

a fde l ing w ord d i e ve rw erk l ik ing van ‘n gemeens kaps ku r r iku lu m

223

bes p reek . D ee lne mer s aan d i e s tud i e , s ow e l a s aandu id ings i n d i e

l i t e r a tuu r word a s b ronne geb ru ik .

6 . . 5 .2 D ie ru im te v i r ‘n gem een s k aps geb as eerd e ku rr ik u lu m

b inn e d i e Su id - Af r ik aan s e on d erw y sb ed e l in g

D ie S u id -A f r ikaans e onde rw ys bede l ing i s i n hoo fs tuk 4 vo l l ed ig

behande l . H ie r w ord ne t na d i e me es t e r s aak l ike a s pek te ve rw ys .

‘n S koo l s e S koo lbehee r l i gg aam (S BL) he t vo lgens d i e Su id -

Af r ikaans e Sko lew e t deu r s l aggew ende mag , s o l ank aan d i e

min i mu mv ere i s t e s van d i e Nas iona l e Kur r iku lu mverk l a r ing vo ldoen

word .

I nd i en ‘n gemeens kap voe l da t d i e fo rme le ku r r iku lum w a t aan hu l l e

skoo l aangeb ied w ord , onvo ldoende i s , he t hu l l e ve r s ke i e ops i e s ,

soos be s p reek in pa r ag raa f 4 .7 :

• N ie -geakk red i t ee rd e eenhede kan by d i e bes t aande gevoeg w ord .

D an i s d i t b loo t bu i t e muur s e bed r yw ighede .

• Byko me nde vakke kan v i r a anb ied ing ges e l ek t ee r word .

Waar s kyn l ik s a l d i e S BL v i r pe r s onee l en f a s i l i t e i t e

ve r an tw oorde l ikhe id moe t neem.

• Ander geakk red i t e e rde ku r s us s e kan aangeb ied w ord . D aa r i s

t a l l e e enhe id s t anda a rdgebas ee rd e ku r s us s e .

• D ie nod ige akk red i t a s i e om as V OO ko l l ege d i e N as iona l e

Be roeps e r t i f i kaa t a an t e b i ed , kan ve rk ry w ord .

D i t i s be l ang r ik om kenn i s t e nee m da t d i e S u id -A f r ikaans e

onde rw ys - en op l e id ings bede l ing vo ldoende ru imte b i ed v i r ‘ n

gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lum om aan b yk ans e lke moon t l i ke

behoe f t e t e vo ldoen . D ie v r aag i s o f d i e gemeens kap be re id i s om

daa rd i e ru imt e aan t e g r yp , en i n s t aa t i s om d i e ve rp l ig t i nge w a t d i t

i nhou , na t e kom.

D ie hoo f van Hoë r s koo l We lvaa r t du i b yv oorbee ld aan da t d i t n i e

moe i l i k i s om depa r t emen te l e goedkeu r ing t e k ry om ‘n vak aan t e

224

b ied n i e , mi t s d i e s koo l aan d i e ve r e i s t e s v i r S koo lgebas ee rde

As s ess e r ing kan vo ldoen .

6 . . 5 .3 Sk oo lvak k e en d i e b eroep sw aard e daarvan

D ie beg r ip be roeps ge r ig t e vakke kon ek nê r ens i n amp te l ike

dokumen te van d i e D epa r t e men t van O nde rw ys ops poo r n i e , ma a r my

e rva r ing i s da t d i t ‘ n t e r m i s w a t a lge meen in d i e hande l en w ande l

van onde rw ys geb ru ik word v i r vakke soos Toe r i s me , Rekenaa r -

toepas s ings - t egno log ie (RTT) , G as v ryhe id s tud i e s en

V erb ru ike r s tud i e s . Dan i s daa r ook d i e Landbouvakke , naaml ik

Landbouw e tens kap , Landboubes tuu r s p rak t yk e en Landbou tegno -

log i e . Tegn ie s e vakke i s S iv i e l e - , Megan ie s e - , en E lek t r i e s e

Tegno log ie . D ie l a a s t e tw ee g roepe word gew oon l ik aan s pes i a l i s

sko l e ( l andbou – o f t egn ie s e s ko le ) a angeb ied , maa r fo rmee l word

geen s koo l ve rb i ed om ‘n bepaa lde vak aan t e b i ed n i e . D i t i s eg t e r

nod ig om aan min imumve re i s t e s i n t e r me van pe r s onee l en f a s i l i t e i t e

t e vo ldoen .

A anges i en daa r n i e amp te l ik i e t s s oos be roeps ge r ig t e vakke i s n i e ,

kan ‘n mens s e l f bes lu i t w a t t e r vakke j y a s be roeps ge r ig be s kou .

D i t i s na tuu r l i k ‘n moe i l i k e onde r s ke id , w an t e lke vak he t ê r ens

be roeps toepas s ing . Tus s en d i e vakke w a t i n d i e tw ee hoë r s ko le i n

Hope tow n aangeb ied w ord , he t ek se l f ‘ n aan t a l a s be roeps ge r ig

ge ïden t i f i s ee r . D ie maa t s t a f i s o f d i e l e e r inhoud d i r ek t e nu t s a l hê

a s ‘ n ma t r iku l an t s onde r ve rde re s tud i e b y ‘n w e rkgew er i n s t ap . D ié

vakke i s RTT 1 8 , Toe r i s me , Bes ighe id s tud i e s en Reken ingkunde .

Ekonomi e i s u i t ge s lu i t , omda t d i t ‘ n s t e rk t eo re t i e s e i nhoud , me t min

p r ak t i e s b ru ikba re t oepas s ing in s lu i t . N ada t ek d i é i nde l ing gedoen

he t , he t d i e hoo f van Hoë r s koo l We lvaa r t genoe m da t hu l l e

Ekonomi e s t aak , j u i s om me e r be roeps ge r ig t e vakke aan t e b i ed .

D ee lnemer s aan d i e tw ee s ko le i s gev ra om d i e vakke wa t hu l l e

neem, nee r t e sk r yf . D ie “be roeps ge r ig t e” vakke , me t d i e aan t a l

l e e rde r s wa t d i t nee m, w ord in t abe l 6 . 5 w ee rgegee .

18 Rekenaartoepassingstegnologie. ‘n Vak wat die “Office”-pakket en gebruik van internet en e-pos dek.

225

Tab e l 6 .5 : A an ta l d ee ln em ers m et b eroep s ger ig t e vakk e p er sk oo l

RTT Toerisme Besigheidstudies Rekeningkunde

Welvaart 2 6 9 7

Voorheenbenadeeld NVT 2 NVT 2

D ie opva l l ende i r on i e i s da t d i e dee lnemer s van H oë r s koo l We lvaa r t

a lma l aangedu i he t da t hu l l e ve rde r w i l s t udee r , en s l egs he l f t e van

d i e dee lnemer s van H oë r s koo l V oorheenbenadee ld , maa r da t

be roeps ge r ig t e vakke in V oorheenbenadee ld d i e u i t s onde r ing i s .

T rouens , d i e d ig i t a l e ve rde l ing , w aa rna i n hoo f s tuk 3 ve rw ys i s ,

word ve rg roo t , omda t V oorheenbenadee ld n i e RTT aanb ied n i e .

I n d i e onde r s oek i s g r aad 12 dee lne mer s gev ra w a t t e r van d i e

skoo lvakke w a t hu l l e neem, na hu l l e men ing be roeps w aa rde he t . D ie

an tw oorde w ord in t abe l 6 . 6 w ee rgegee . D i t i s i n t e r e s s an t da t

be roeps w aa rde w e l i n akademies e vakke he rken word , ma a r da t d i e

tw ee V oorheenbenadee ld - dee lnemer s me t Reken ingkunde en d i e tw ee

me t Toe r i s me n i e be roeps w aa rde daa r in he rken n i e . D i t i s ook

in t e r e s s an t da t d i e mee rde rhe id l e e rde r s s ow e l Enge l s a s A f r ikaans

bes kou a s vakke me t be roeps w aa rde . D i t hou w aa r s kyn l ik ve rband

me t d i e oo rhee r s ende pos i s i e van A f r ikaans i n d i e Noord -K aap . D ie

hoë be roeps w aa rde w a t V oorheenbenadee ld - l ee rde r s aan

Lew ens o r i ën t e r ing en G eogra f i e heg , g lo ek , i s ‘ n p lu i mp ie v i r ‘ n

onde rw ys e r w a t d i e vakke w aa r s kyn l ik s t i mu le r end aanb ied .

Nog ‘n ve rbandhoudende v r aag , w as da t l e e rde r s moes aandu i w a t t e r

vakke hu l l e g r aag sou nee m, ma a r w a t n i e aan hu l l e s koo l aangeb ied

word n i e . D ie an tw oorde w ord in t abe l 6 . 7 aangedu i . U i t d i e geb rek

aan be l angs t e l l i ng i n ga s v ryhe id en t egn ie s e r i g t i ngs a s

be roeps keus es , s ou ‘n mens kon a f l e i da t h i e rd i e vakke ook min

be l angs t e l l i ng s ou gen ie t . D i t l yk o f d i e t e endee l w aa r i s .

G as v r yh e i s tud i e s en V erb ru ike r s tud i e s l ok by a lbe i sko l e

be l angs t e l l i ng u i t , t e rw yl RTT vo lgens s eke re dee lne me r s u i t

226

Voorheenbenadee ld , ‘ n l e e mt e kan vu l . D aa r i s bepe rk t e

be l angs t e l l i ng i n t egn ie s e vakke . D ie be l angs t e l l i ng i n G eogra f i e ,

G es k ieden i s en K uns i n We lvaa r t i s n i e ve rbas end n i e , omda t

Af r ikaans , Enge l s en Lew ens o r i ën t e r ing d i e en ig s t e

gees t e s w e tens kap l ike vakke i s wa t d i e s koo l aanb ied . A an d i e ande r

kan t i s d i t i n t e r e s s an t da t dee lne mer s van Voorheenbenadee ld , w aa r

F i s i e s e We tens kappe n i e aangeb ied i s n i e , b lykb aa r ook n i e ‘n

behoe f t e daa raan ge toon he t n i e . M e t d i e 2010 dee l van d i e

onde r s oek , i s eg t e r va s ges t e l da t d i t i n tu s s en a s vak inges t e l i s .

Tab e l 6 .6 : Vak k e w at l e erd ers n eem en w at vo lgen s h u l l e

b eroep sw aard e h e t

Tale Wiskunde of

Wiskundige

Geletterd-heid

Natuur-

wetenskap-

like vakke

Geestes-

weten-

skaplike

vakke

Beroeps-

gerigte

vakke

Welvaart 13

(11 Afr+Eng;

2 Eng)

8 6 (Fis Wet 3;

Lew Wet 3)

1

(Lewens-

oriënterin

g)

16 (RTT 3;

Besigh 8;

Rek 4;

Toerisme 1)Voorheenbena

deeld

7

(5 Afr + Eng;

1 Eng;

1 Eng +

Xhosa)

6 7 (Slegs

lewensweten-

skappe)

13 (LO 7;

Ges 1;

Geog 5)

0

227

Tab e l 6 .7 : Vak k e w at s om m ige d ee ln em ers graag s ou w ou n eemAkademiese vakke Beroepsvakke Derde Taal

Welvaart 8 (Geog 5; Gesk 3) 14

(Verbruikerstudies/

Gasvryheid 7;

Kuns/Ontwerp/Tekstiel 4;

Landbou/Meganies 3)

1 (Duits)

Voorheenbena

deeld

0 12 (Verbruikerstudies/

Gasvryheid 6;

RTT 5;

Kuns 1

“Handwork” 1 – die

leerder is 22))

2 (Spaans en Frans)

M in mens e i s van d i e vak Landbou tegno log ie bew us , a anges i en d i t

a s ‘ n vak v i r l andbous ko le be s kou w ord . Ba i e v roeg in h i e rd i e

s tud i e he t i emand O ran ia be s oek , w a t op d i e sk r yf pane e l van

Landbou tegno log ie w as . D ie pe r s oon he t a an ‘n f ami l i e l i d van my

ve r t e l da t d i e panee l s e doe l w as om d i e a lge mene vaa rd ighede w a t

i n d i e l ande l ike ekonomi e in aanv raag i s , t e dek . D i t s l u i t a l l e

a s pek te van bouw erk , s w e i sw erk , op r ig t i ngs van he in ings en

be roeps ve i l i ghe id i n . Ek he t hee lw a t l a t e r e e r s daa rvan kenn i s

geneem, t oe n i e mand mee r kon on thou w a t d i e pe r s oon se naa m i s

n i e . I n d i e vakve rk l a r ing he t ek gev ind da t d i t na my men ing p r es i e s

i s s oos d i e pe r s oon ges ê he t . Tw ee l ee rde r s w a t by my in d i e k l a s

w as , i s a lbe i t a l en tvo l en handvaa rd ig , maa r n i e l i e f v i r s t udee r n i e .

Ek he t ‘ n p l aa s l i ke s akeman me t ‘n i ngen ieu r s w erks w inke l gaan s i en

en d i e vak inhoud me t hom bes p reek . H y he t kans ge s i en om d i e

p r ak t i e s e dee l daa rvan me t d i e l e e rde r s t e beha r t i g , a anges i en a lbe i

na -u re i n s y d i ens was . A an teken inge oo r d i e t eo r i e i s van d i e

vakadv i s eu r i n K imber l e y on tvang , a anges i en daa r n i e ‘n handboek

bes k ikbaa r i s n i e . D ie s euns he t goed gevaa r i n d i e vak en d i t ba i e

l e e r s aam gev ind . Hu l l e he t a lbe i r eeds w e rks aanb ied ings on tvang ,

a s gevo lg van d i e vaa rd ighede w a t hu l l e i n d i e we rks w inke l

228

aange lee r he t . A an d i e e inde van 2010 moe t hu l l e d i e N as iona l e

S en io r S e r t i f i kaa t - eks amen daa r in a f l ê .

M y pe r s oon l ike men ing i s da t d i é vak ‘n g roo t b yd rae t o t l ande l ike

ekonomie ë , s oos d i e van H ope tow n , kan maak . Beha lw e da t

ve rw erw er s daa rvan me e r i nd i ens nee mba a r s a l w ees en dus mak l ike r

ekonomies ak t i e f kan r aak , hoe f mind e r kon t r ak t eu r s van bu i t e d i e

omgew ing ingeb r ing t e w ord , en ve rmen igvu ld ig d i e w aa rde van e lke

r and wa t aan hu l l e be t aa l word , deu r p l aa s l i ke be s t ed ing . B y

nav raag he t mnr Boe r daa rvan ges ê :

Vir seker sal dit help, eh, eh en ek dink ‘n arbeider of iemand wat aansoek doen vir werk wat hierdie kwalifikasie het en hierdie goed kan doen, gaan onmiddellik op ‘n hoër salarisskaal instap. So iemand gaan mos vir jou baie meer werd wees. Ehm, jy het baie minder toesig nodig wanneer jy daai soort werk verrig, omdat hy dit kan doen, … maar ehm … dis miskien bietjie ‘n breë veld wat jy alles opgenoem het, jy gaan min ouens kry wat so ‘n wye spektrum, jy gaan een kry wat kan sweis, of jy gaan een kry wat hom bemagtig in draadspan, jy gaan een kry wat hom bemagtig in trekkeroperateursvaardighede, of wat ook al, ehm, maar een ou wat al daai goed kan doen, gaan jy baie moeilik kry in jou arbeidsmark. En die rede daarvoor is dat iemand wat die intellek en ambisie het om homself te bemagtig, om al daai goed te doen, het ook genoeg ambisie om ‘n entrepreneur te word en sy eie besigheid te begin, en vir homself te werk. Iemand met daai intellek en en eh, en en eh, dryfkrag, werk nie vir ‘n ander een nie.

D aa r i s eg t e r tw ee s t ru ike lb lokke in d i e w eg h i e rvan : D ie kos t e van

‘n i n s t ruk t eu r /onde rw ys e r s ow e l a s t oe rus t i ng , en d i e v r aag o f

l e e rde r s ‘ n keus e t en guns t e van d i é vak s a l u i t oe f en . M oon t l i k kan

d i e l andbou maa t s kapp ye oo r r eed word om ‘n dee l van hu l l e

onde r s t eun ing aan s ko le , i n h i e rd i e r i g t i ng t e kana l i s ee r . ‘ n

Ins t ruk t eu r w a t s l egs v i r d i é vak ve ran tw oorde l ikhe id nee m, kan ook

kos t e bes paa r . P l aa s l i ke be s ighede in d i e bed ryf kan ook be t r ek

word . Wa t l e e rde r s s e be l angs t e l l i ng be t r e f , i s andu id ings u i t

h i e rd i e onde r s oek n i e ba i e guns t ig n i e . A an d i e ande r kan t , l e e rde r s

i s w aa r s kyn l ik bew us van d i e bepe rk t e be s k ikbaa rhe id van hu l l e

voo rkeu r be roepe , en mag da lk h i e rd i e vak a s ‘n “ r ea l i s t i e s e tw eede

bes t e” aanvaa r .

229

G as v r yh e id s tud i e w ord t ans ook n i e aangeb ied n i e , t e rw yl hee lw a t

be l angs t e l l i ng daa r in ge toon word . D ie s e l fde s t ru ike lb lokke en

moon t l i ke op lo s s ings i n t e r me van kos t e a s me t Landbou tegno log ie

ge ld .

6..5.4 S am es te l l in g van ‘n gem eens k ap s geb as eerd e k u rr ik u lum m et

d i e oog op a lgem en e karak tervorm in g

V an d i e w e rkgew er s ve rk l aa r onomw onde da t vakkeus e van ‘n

voo rnemende w erknemer hu l l e n i e i n t e r e s s ee r n i e , maa r d i e f e i t da t

i emand ma t r i ek ges l aag he t , gee ‘n aandu id ing van d i e pe r s oon s e

ka r ak t e r en ve rmoë . M ee r p rog re ss i ew e onde rw ys b enade r ings kw eek

ju i s e i ens kappe s oos s e l f s t and ighe id en i n i s i a t i e f , s oms t en kos t e

van akademi es e p r e s t a s i e en pa r a t e vakkenn i s ( k yk hoo fs tuk 4 ) .

A andu id ings i s eg t e r da t l a e r p r e s t a s i e a s gevo lg h i e rvan , deu r

aange l ee rde e i ens kappe ve rgoed w ord . Nog ‘n pe r s pek t i e f daa rop

kom van M ev Le ys e l :

Sport was absoluut vir my… sport het my deur my skool gedra. Ek, ek dink sport het my menswees gevorm deur die feit dat ek geleer het om met mense saam te werk, ehm, jy weet dit was my alfa en my omega gewees op skool. En ek glo, ehm, dat kindes moet meer aan sport deelneem, met ander woorde, dan kan hulle meer eh … mekaar eh, eh, eh, eh as ‘n span sien, en as hulle nie ‘n spansport beoefen nie, kan hulle minstens selfkennis opdoen deur middel van sport. Want waar leer jy om ‘n goeie sportman te wees? Jy weet?

O m ag te rgond t e ve rb reed (mee r b loo t s t e l l i ng t e k r y) i s f unks i e s w a t

vo lgens mnr Boe r doe l t r e f f end deu r gew one akade mi es e vakke

gedoen kan word . Bas i e s e be s tuu r s p rak t yk e , d i e w e rk ing van d i e

s akes ik lu s en oo rdee lkund ige be l egg ing maak a l l e s dee l van gew one

skoo lvakke u i t , en kan w es en l ik t o t l e e rde r s s e i nd i ens nee mba a rhe id

byd r a . D i t i s dus n i e noodw end ig nod ig om op be roeps ge r ig t e vakke

t e f okus n i e . Ook mnre Wel s , en En j in he t ge s t e l da t akademies e

vakke aan d i é behoe f t e s kan vo ldoen . M nr Werkgee , a an d i e ande r

kan t , ma ak d i é vakke n i e a s w aa rde loos a f n i e , maa r bew ee r t og :

… dink ek daar is báie goed wat kinders leer wat, eh, miskien net om sy, om sy kwalifikasie te kry. Wat hy nooit weer in sy lewe daarna gebruik nie. En ek voel miskien dis tydmors. Dit was

230

tydmors. Eh, en ek sê ‘n mens moet op ‘n vroeë stadium, miskien hier van, van graad 8 af, of so, moet ‘n ou, moet ‘n ou miskien vakkeuses aanbied, eh, wat ‘n ou se rigting kan bepaal.

As ‘n ku r r iku lu m so s aamges t e l word da t ‘ n we rks t yl van

s e l f s t and ighe id en i n i s i a t i e f on tw ikke l , he lp d i t om e i ens kappe t e

on tw ikke l w a t i n d i e w e rks p l ek nod ig i s . A s d i e l e e rde r w ye

b loo t s t e l l i ng aan be roepe k r y, i s d i t mak l ik e r om ‘n keus e t e maak

sonde r om l a t e r s pyt t e k ry . As akade mies e skoo lvakke op bepaa lde

a s pek te daa rvan fokus , he t d i t ook nu t wa t i nd i ens neembaa rhe id

be t r e f .

A l h i e rd i e dee lnemer s w as n i e t emin eens t emmi g da t yw er ,

s t i p t e l i khe id en s e l f s t and ige w erks ve rmoë e i ens kappe i s w a t ‘ n ba i e

g roo t ve r s k i l maak in d i e w e rks p l ek , en op s koo l aangekw eek

behoo r t t e w ord .

6 . . 5 .5 S am es te l l in g van d ie gem eens k aps geb as eerd e

ku rr ik u lu m m et d i e oog op b loo t s t e l l in g aan d ie

b eroep sw êre ld

In d i e 2009 -been van d i e onde r s oek he t mnr Boe r en M ev Le ys e l

a lbe i a an b loo t s t e l l i ng aan d i e w e rks p l ek aandag gegee . D i t i s ook

in pa r ag raa f 6 .3 .2 s aam me t d i e kw ess i e van k inde ra rbe id bes p reek .

D i t i s ‘ n kw ess i e w aa roo r dee lne mer s eens t e mmig w as : Lee rde r s kan

‘n vee l be t e r l oopbaanbes lu i t nee m w annee r hu l l e s koo l ve r l aa t , a s

hu l l e w e rks e rva r ing opgedoen he t . D i t i s d i e en ig s t e man ie r om

s eke r t e wees o f j y b y ‘n bepaa lde be roep aank lank v ind , o f n i e .

D aa rom voe l w e rkgew er s da t s ko l e mi s k i en be t rokke kan r aak

daa rby, hoew e l d i t n i e v i r s ko l e mak l ik s a l w ees om d i t i n p r ak t yk

u i t t e voe r n i e . Werkgew er s gee n i e t emin u i t hu l l e e i e r eeds aandag

daa raan , en l e e rde r s w a t s o ‘n kans w i l geb ru ik , kan op hu lp van

sow e l d i e s ko le as d i e w e rkgew er s s t aa tmaak .

6..5.6 N ie - s k oo lverw an te l ee r

Werkgew er s aanvaa r da t a l l e op l e id ing w a t nod ig i s , n i e i n d i e skoo l

gedoen kan word n i e . Wa t d i e l andbou be t r e f , w ord ook n i e a l l e

kenn i s van w erknemer s ve rw ag n i e . V o lgens mnr Boe r i s kenn i s van

231

p lan tp roduks i e n i e we rk l ik v i r ‘ n w e rke r nod ig n i e , wan t d i e boe r

neem d ié s oo r t be s lu i t e gew oon l ik s e l f . D ie be s ighede i s

gew oonw eg t e k l e in v i r mee r v l akke van bes tuu r . D ie ve rmoë om

vees i ek t e s r aak t e s i en , a an d i e ande r kan t , i s noods aak l ik , en w ord

a l s kaa r s e r . M egan ie s e kenn i s kan ook ba i e he lp , s oda t a rbe id w ee t

w aa rom s p i lpun te nouges e t be s tuu r moe t w ord , en hoekom

ve r s k i l l ende g roo t t e s mas j ine r i e v i r ve r s k i l l ende t ake aangew end

moe t word . A anma ak van p l aagdode r s en kuns mis doen d i e boe r

ee rde r se l f , omda t d i t ba i e akku raa t gedoen moe t word . Werke r s

l e e r d i t t og i n d i e l oop van s ake aan , en d i t i s oo r d i e a lge meen

b inne hu l l e ve rmo ë . D i t i s be l ang r ik da t hu l l e w ee t w a t d i e

ve i l i ghe id s ken me rke van h i e rd i e midde l s i s . A l h i e rd i e vaa rd ighede

i s eg t e r d inge w a t ‘ n mens moe i l i k u i t ‘ n boek l ee r , en kan n i e van

d i e s koo l ve rw ag word n i e .

M ev Leys e l bes kou be roeps ges ondhe id en -ve i l i ghe id a s

noods aak l ike op l e id ing , w a t bu i t e s koo lve rband aange l ee r moe t

word . D ie f a s i l i t e r i ng van w erk lo s e s s e i n s k ryw ings v i r g r aad 12

word ook bu i t e s koo lve rband gedoen , a anges i en d i é l e e rde r s r eeds

vo lw ass enes i s . S y han tee r n i e gew one ma t r i ekvakk e n i e , maa r

kons en t r ee r op r egs vakke . D i t i s be roeps ge r ig , en haa r man , me t ‘ n

r egs ag te rg rond , kan haa r daa r mee he lp . S y voe l da t d i e ku rs us s e w a t

s y aanb ied , en ige l e e rde r s e i nd i ens neembaa rh e id ve rhoog , omda t d i t

b inne en ige r i g t i ng be l ang r ik i s .

I n ‘n r eeds genoe mde ges p rek , he t s e l f s ‘ n hoë a mp tena a r van d i e

D epa r t emen t van Onde rw ys in D e A ar gek la oo r d i e skaa r s t e aan

vaa rd ighede in s y do rp , w a t aans i en l ik g ro t e r a s H ope tow n i s . H y

he t ook s y f ru s t r a s i e daa rmee u i tge s p reek da t n i e - s koo lve rw an te

op l e id ing s o min aandag en f i nans i e s on tvang . Ten s pyte van d i e

t e enw oord ighe id van ‘n V OO ko l l ege i n D e A ar , i s daa r n i e

vaa rd ighe id s onde r r ig n i e . V o lgens hom on tb reek d i e t oe rus t i ng en

f a s i l i t e i t e v i r d i e s oo r t op l e id ing .

232

Mnr K red ie t he t opgemerk da t , w annee r hy ges o f i s t i kee rde bouw erk

w i l l a a t doen , h y i emand u i t O ran ia k r y. A s i nw one r van Oran ia w as

d i t v i r my ve r r a s s end , a anges i en ons j u i s k l a oo r d i e t eko r t a an

ges koo lde w erke r s . D i t beves t i g w aa r s k yn l ik mnr Werkgee s e

w aa rneming da t O ran ia r ede l ik doe l t r e f f end i s me t i nd i ens op le id ing ,

hoew e l daa r nog n i e ge s l aag i s om v i r amp te l ike e rkenn ing t e

akk red i t ee r n i e .

A an d i e s koo l w aa raan ek s e l f v i r 9 j a a r ve rbonde w as , he t ons

i n i s i a t i e f geneem om ook bu i t e - s koo lve rw an te l e e r a an t e pak . D ie

r ede i s da t s ovee l j ongmens e i n Oran ia aankom me t b yk ans geen

vaa rd ighede n i e . ‘ n M ens w i l hu l l e he lp , en t ege l yk d i e p l aa s l i ke

ekonomie van vaa rd ighede voo rs i en . Eenhe id s t andaa rd gebas ee rde

ku rs us s e i n ga s v r yh e id en s iv i e l e kons t ruks i e i s a angepak , omda t d i t

so bu ig s aa m en op d i e behoe f t e a fges t e m i s . A kkred i t a s i e van ‘n

mens se e i e ku r s us i s ‘ n l ang en u i tge r ek t e p ro s e s . Ons i s a anbevee l

om l i ew er ‘n oo reenkoms me t ‘n geakk red i t ee rde aanb iede r aan t e

gaan . Wa t d i e ga s v ryhe id s ku r s us be t r e f , he t ons d i e vo l l e k l a s ge lde

van r e s idens i ë l e s tuden te be t aa l , hoew e l ons s e l f f a s i l i t e i t e mo es

voo rs i en en s tud i e ma t e r i aa l ve rmee rde r . Nog tans w as d i t u i t e r s

moe i l i k om en ige d i ens u i t d i e geakk red i t ee rd e aanb iede r t e k r y.

D ie ee r s t e g roep ie s tuden te i s deu r d i e p ros e s gehe lp , en ‘n vo lgende

g roep i s n i e i ngeneem n ie . D ie i n s t ruk t eu r w a t ons s e l f v i r s i v i e l e

kons t ruks i e aanges t e l he t , w as n i e i n s t aa t om me t d i e j ongmens e

k l aa r t e kom n ie , en geha l t e op l e id ing he t n i e ge s k i ed n i e . I n a lbe i

geva l l e he t d i e s koo ld i r eks i e be s lu i t om d i t t e beë ind ig , a anges i en

d i t n i e b inne d i e be s t ek van ‘n s koo l s e t a ak va l n i e .

Tog l ee r ba i e k inde r s eks t r a vaa rd ighede bu i t e skoo lve rband , en

sonde r en ige bys t and van d i e s koo l aan . B y d i e Hoë r s koo l We lvaa r t

he t a l d i e seuns w a t aan d i e onde r s oek dee lgeneem he t , a angedu i da t

hu l l e kan sw e i s . Hu l l e he t d i t i n fo r mee l by hu l l e pa ’ s ge l ee r .

Hoew e l n i e een van hu l l e voo rnemens w as om d i t a s be roep t e

beoe fen n i e , be s kou hu l l e d i t a s ‘ n s tokpe rd j i e me t

i nkoms tepo tens i aa l , en i e t s om op t e rug t e va l .

233

N ie - s koo lve rw an te l e e r kan ‘n be l ang r ike b yd rae l ew er om mens e s e

i nd i ens neembaa rhe id t e ve rhoog . D i t i s moon t l i k v i r s ko l e om bu i t e

d i e gebaande w eë t e bew eeg en d i t a an t e b i ed , maa r w annee r d i t n i e

s l aag n i e , i s mens e gene ig om l i ew er op d i e no rma le opva t t i ng van

‘n skoo l s e t a ak t e rug t e va l . D i t i s ‘ n e rn s t i ge l e e mt e da t d i e s t aa t

n i e d i é s oo r t op l e id ing na p l a t t e l ands e do rpe s oos H ope tow n b r ing

n i e . P r ivaa t i n i s i a t i ew e kan ‘n ve r s k i l ma ak , maa r ve rmoëns i s

bepe rk .

6..5.7 Prak t i e s e u i tvoer in g van ‘n gem eens k aps k u rr ik u lum

6.5 .7 .1 Prak t i e s e u i tvoer in g b in n e s k oo lverb an d

‘n G eme ens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m om d ie i nd i ens nee mb aa rhe id

van skoo lve r l a t e r s t e ve rbe t e r , kan as dee l van d i e be s t aande

skoo l ( e ) se aanb ied ing ge loods word . D i t kan ook hee l t e ma l

ona fhank l ik daa rvan , me t doe lon tw erp t e i n s t e l l i ngs aangepak w ord .

H ie rd i e a fde l ing kyk na s eke re a s pek te w a t i n onde rhoude en

pe r s oon l ike e rva r ing na vo re gekom he t , a s d i e skoo l gek i e s w ord

om d rae r daa rvan t e w ees .

M is k i en i s d i e be l ang r ik s t e b yd rae wa t skoo l kan l ew er , om ‘n

w erks e t i ek van s e l f s t and ighe id en i n i s i a t i e f t e ve s t i g . D i t kan b inne

en ige opvoedkund ige s t e l s e l gedoen word , maa r ve r e i s ‘ n bepaa lde

benade r ing van d i e onde rw ys e r . D ie vans e l f s p r ekende doe l

w aa rheen ‘n onde rw ys e r w e rk , i s da t d i e k l a s d i e be s t e pun t

moon t l i k moe t behaa l . D i t kan behaa l w ord deu r k l a s s e i n t e r e s s an t

en s t imu le r end t e maak , deu r d i e fo rmaa t en i nhoud van eks amenvra e

akku raa t t e voo r s pe l en l e e rde r s daa rvoo r a f t e r i g , en t a l l e ande r

d idak t i e s e megan i s mes . Voorde l e i s da t d i e r e s u l t a t e b inne ‘n ko r t

t ydp e rk mee tbaa r i s , en da t d i e onde rw ys e r s e i n s e t e en van d i e min

ve rande r l i ke s daa r in i s . D i t i s dus ve r s t aanbaa r da t d i t ‘ n a lgemene

maa t s t a f v i r onde rw ys p re s t a s i e i s . O m ‘n w erks e t i ek van

s e l f s t and ighe id en i n i s i a t i e f t e ve s t i g , a an d i e ande r kan t , s e

r e s u l t a t e i s n i e me e tbaa r n i e , hoew e l d i t he rkenbaa r i s . D i t kan

eg t e r ba i e mee r t yd neeem om na vo re t e kom, en ande r

ve r ande r l i ke s , s oos d i e opvoed ing by d i e hu i s , d i e l e e rde r s e

234

pe r s oon l ikhe id , bu i t e i nv loede en d i e ge l een th ede w a t op ‘n l e e rde r

s e pad kom, spee l ‘ n ba i e g ro t e r r o l . A s maa t s t a f v i r

onde rw ys p re s t a s i e , i s d i t moe i l i k bepaa lbaa r . N og tans kan d i e

onde rw ys e r ‘n mee r s t andhoudende b yd rae t o t d i e l e e rde r s e

vo lw ass e l ew e maak deu r w e rks e t i ek aan t e kw eek , a s deu r goe i e

pun te t e bevo rde r .

D aa rom i s d i t be l ang r ik da t e i ens kappe w a t i nd i ens nee mb aa rhe id

bevo rde r , u i t ge s p roke dee l van d i e s koo lku l tuu r w ord . S l egs

w annee r onde rw ys e r s d i e i nv loed van e lke opvoedkund ige aks i e op

ind i ens neembaa rhe id oo rd ink , soos w a t d i e i nv loed op pun te

voo r tdu rend oo rd ink word , kan ‘n ge s k ik t e ba l ans gev ind word .

In pa r ag raa f 3 .3 i s a angedu i da t opvoedkund ige doe lw i t t e gew oon l ik

‘n u i t d rukk ing van d i e dominan t e ku l tuu r i s . I n pa r ag raa f 4 .4 .2 i s

t e ens t e l l end e , maa r aanvu l l ende doe l e indes van onde rw ys a s

handhaw ing van d i e s ta tu s quo , a anpas s ing by ‘n onve rmyd e l ik e

t oekoms en skepp ing van ‘n i deaa l toeko ms ge fo rmu lee r . O m

ind iens neembaa rhe id t e bevo rde r , i s om op aanpas s ing by ‘n

onve rmyd e l ik e t oekoms k l e m t e l ê . V an den A kke r (2003 :63 - 65 ) s e

be s p rek ing van S tud iehu i s -he rvo rming in N ede r l and me t ak t i ew e

dee lname van l ee rde r s aan d i e l e e rp ros e s , en ve r s ke i e ande r a s pek te

w a t mik op me e r aanpas ba re vo lw as s enes , i s i n pa r ag raa f 4 .6 .2

be s p reek . I n F in l and i s he rvo rming me t d i e s e l fde oogmerke

aangepak (V ä l l i j ä rv i , 2003 :113 -114 en bes p reek in pa r ag raa f 4 .6 .3 ) ,

t e rw yl K ubaans e onde rw ys werks p l ek onde rv ind ing om

opvoedkund ige r edes by s koo l i n s lu i t (G as pe r in i , 2000 :16 - 17 en

bes p reek in pa r ag raa f 4 .6 .4 ) . M ondragon -onde rw ys bes kou

koöpe ra t i ew e beg in s e l s en d i e oo rhee r s ing van a rbe id bo kap i t aa l a s

deu r s l aggew end (V an S l yk e 2008 :8 -9 en bes p reek in pa r ag raa f

4 .6 .5 ) . D i t w ee rk l ink in d i e l e e rde r w a t d i e H e r s i ene N as iona l e

Kur r iku lu m- ve rk l a r ing van S u id -A f r ika i n voo ru i t s ig s t e l

(D epa r t e me n t van Onde rw ys , 2002 :9 ) .

235

S u id -A f r ikaans e s koo lve r l a t e r s vaa r sw ak in d i e w e rks p l ek

(S chus s l e r e t a l , 2007 ) en i n na - skoo l s e onde r r ig (Louw , 2005 :1 - 2 ) .

Vo lgens Louw (2005 :100 ) i s d i e be l ang r ik s t e oo r s aak geb rek aan

mo t iv e r ing en doe lged rew enhe id . D ié s t e l l i ng s lu i t a an by

w erkgew er s w a t aan h i e rd i e s tud i e dee lgeneem he t , s e men ings .

Mnre Boe r , K red ie t , We l s en En j in , en s e l f s d i e hoo f en ad j unk -hoo f

van onde rs ke ide l ik H oë r s koo l We lvaa r t en Hoë r s koo l

Voorheenbenadee ld , he t op d i e een o f ande r man ie r na w e rks yw er en

vaa rd ighe id s geb rek a s p rob le me ve rw ys . A l d i e dee lnemer s he t

a angedu i da t b loo t s t e l l i ng aan d i e w e rks p l ek d i e nod ige e i ens kappe

behoo r t t e bevo rde r .

M y e i e e rva r ing me t ‘ n p rog re s s i ew e onde rw ys me tode , w a t ons

s e l fged rew e onde rw ys noem, i s da t d i t i nde rdaad d i e genoemde

e i ens kappe bevo rde r . D i t i s ‘ n moe i l i ke s t e l l i ng om t e bew ys , omda t

‘ n mens n i e s oos me t ‘ n k l i n i e s e eks pe r i men t , a l l e ve r ande r l i ke s

bu i t en d i e onde rw ys s t e l s e l kan ve rw yde r n i e . T rouens , ‘ n

onde rw ys e r w a t b inne s o ‘n v rye r s t e l s e l w e rk , maa r s e l f n i e t u i s

voe l daa rb inne n i e , kan na my men ing d i e pos i t i ew e e f f ek n i e ne t

u i t kans e l l ee r n i e , ma a r s e l f s nega t i e f maak . ‘ n In t e r e s s an t e

onde rw erp v i r ‘ n vo lgende s tud i e s a l w ees om bepaa lde e i ens kappe

w a t i nd i ens neemb aa rhe id bevo rde r t e i den t i f i s ee r , en dan t e

onde r s oek to t w a t t e r ma t e d i t i n mee r p rog re s s i ew e sko le

man i f e s t ee r , s oos d i e aans p raak d ikw e l s i s . H ie r word ged ink aan

byvoorb ee ld Mon te s s o r i en Wa ldo r f s ko le , s ow e l a s mee r

hoo fs t roo mver s k yn s e l s s oos d i e s e l fged rew e onde rw ys w aa rby ek

s e l f be t rokke w as , en sko le w a t u i t ko ms gebas ee rde onde rw ys (U GO )

aangeg r yp en d i e moon t l i khed e daa rvan p robee r ve rw es en l ik he t .

D i t i s eg t e r n i e d i e doe l van h i e rd i e s tud i e n i e , en h i e r s a l vo l s t aan

word me t d i e s t e l l i ng da t ‘ n ve r s ka f f e r bepaa lde u i t koms te

(byvoorb ee ld e i ens kappe w a t i nd i ens nee mb aa rhe id 1 9 b evo rde r )

e e rde r s a l be r e ik w annee r d i t u i t d ruk l ik nagevo lg w ord , as w annee r

19 Hier word herhaal dat indiensneembaarheid alle vorme van ekonomiese sukses insluit, en nie met ‘n werknemerskultuur verwar moet word nie.

236

d i t onbew us te l i k , i n d i e l oop van s ake , a angekw eek w ord ; i n t e r me

van Van den Akke r s e ku r ruk i l ê r e s p innew eb , a s d i t dee l van d i e

r a s ionaa l i s ( be s p reek in pa r ag raa f 1 .4 ) .

D ie g roo t s t e s t r u ike lb lok v i r p rog re s s i ew e onde rw ys i s da t d i t me t

mens e s e ve rw ag t ing bo t s ( k yk d i e nos t a lg i e s e ku r r iku lum vo lgens

V an den A kke r i n hoo f s tuk 4 ) en daa rom ve rw erp w ord . D ie

s to rmag t ige ges k i eden i s van UG O in S u id -A f r ika i s mins t ens

gedee l t e l i k h i e r aan toe t e s k r yf . D i t s t a an t eenoo r d i e e rva r ing in

F in l and , w aa r sko le v r yw i l l i g en vo lgens e i e t yds be r eken ing na d i e

nuw e s t e l s e l kon oo rs kake l , o f K uba , w aa r d i e b ron van ve rnuw ing

onde rw ys e r s s e e i e e rva r ing i s w a t j a a r l i k s by kon fe r ens i e s bekend

ges t e l word , me t d i e oog op nas t r ew ing .

S ove r d i t d i e aanb ied van be roeps ge r ig t e vakke in sko le aangaan ,

s t e l d i e hoë amp ten aa r van d i e D epa r t emen t van Onde rw ys me t w ie

ek ‘n i n fo rme le ges p rek gehad he t , da t a rmer p l a t t e l ands e sko le

moe i l i k t oe s t emmi ng k r y om be roeps ge r ig t e vakke aan t e b i ed .

Toe rus t i ng i s duu r en k l a s s e hang d ikw e l s van ‘n enke l e onde rw ys e r

a f . A s d i é onde rw ys e r d i ens ve r l aa t o f ve rhu i s , i s d i t moe i l i k om

aanb ied ing voo r t t e s i t . As ‘n mens b yv oorbee ld i n H ope tow n

be roeps ge r ig t e vakke w i l a anb ied , moe t ‘ n mens s eke r ma ak da t j y a l

h i e rd i e p rob leme t e bow e kan kom. I nd i en a lbe i s ko l e ,

gemeens kaps in s t e l l i ngs s oos d i e l andbou maa t s kapp ye en s e l f s

i nd iw idue l e be s ighede s aamw erk , kan d i t gedoen w ord . ‘ n

D iepgew or t e lde oo r tu ig ing da t d i t d i e mo e i t e w e rd i s , i s eg t e r ‘ n

ononde rhande lba re voo rw aa rde .

‘ n V akadv i s eu r s e men ing in i n fo rme le ge s p rek was da t t egno log ie -

vakke d i e l e e rde r v i r ‘ n ambag moe t voo rbe re i . D ie panee l van d i e

vak w aa rby h y be t rokke w as , he t eg t e r be s lu i t da t d i t moe t mik op

un ive r s i t e i t s t ud i e , en da t voo rnemende ambags me ns e aan VO O -

ko l l eges moe t s tudee r . D aa r i s eg t e r t e min VO O ko l l eges om d i t ‘ n

r ea l i s t i e s e ve rw ag t ing t e maak . Nog tans kan d i e s koo l s e l f d i e vak

só aanb ied , da t d i t d i r ek t e be roeps w aa rde he t .

237

Volgens mnr Boe r moe t d i e skoo l ge l een thede b i ed , w aa rb y s en io r

l e e rde r s wa t be l angs t e l l i ng t oon , na ‘n p r ak t i e s e l andbou-ops e t kan

gaan k yk om t e s i en o f d i t hu l l e w e rk l ik i n t e r e s s ee r . M e t

g rondhe rvo rming kan d i t gebeu r da t t oekoms t ig e boe re op d i e man ie r

aan d i e be roep b loo tges t e l w ord . H y r eken d i t kan pos i t i e f w ees a s

l andbouma a t s kapp ye by op le id ing be t rokke r aak , deu r byvoorbe e ld

sko le t e onde r s t eun o f s e l f p rog ramme aan t e pak . D ie p rob leem i s

da t daa rd i e ge ld u i t e inde l ik van p rodus en te ve rhaa l word . D i t i s

w ee reens d i e boe r w a t daa rvoo r i n s t aan .

M e t ‘n u i t eens e t t i ng van d i e vak Landbou tegno log ie , w as s y men ing

da t a s pek te daa rvan l i ew er s i n de l e a fgeb reek moe t w ord . D i t s a l

de f in i t i e f he lp a s w e rke r s me t daa rd i e s oo r t kenn i s op d i e p l aa s

aankom w an t d i t s a l d i e boe r i n s t aa t s t e l om me t be s tuu r s t ake voo r t

t e gaan . D ie l og i e s e man i e r om d i t r eg t e k ry – ook in ande r

be roeps r ig i t ngs – i s om eenhe id s gebas ee rd e kw a l i f i ka s i e s , s oos

onde r S ETA - toes ig , a s ve r t r ekpun t t e nee m. S oos bo aangedu i , l yk

d i t e envoud ig om S ETA -kur s uss e me t s koo l t e kombine e r . I n

p r ak tyk i s d i t eg t e r moe i l i k om akk red i t a s i e t e k r y, en a s bu i t e -

d i ens ve r s ka f f e r s geb ru ik word , i s d i t moe i l i k om van hu l l e d i ens t e

k ry . S od ra d i e op l e id ing me t p r ak t i e s e w e rk gepaa rd gaan , s t e l d i t

be s tuu r s ve re i s t e s aan d i e s koo l wa t moe i l i k i s om aan t e vo ldoen .

D aa r kan in d i e geme ens kap w ee rs t and t een d i e gedag te wees da t

sko l e op l e id ing aanpak wa t n i e w e rk l ik dee l van d i e t r ad i s ione l e

skoo l ro l i s n i e . As a l l e s n i e g l ad l oop n i e , i s d ruk g roo t om d i t

e envoud ig t e l a a t vaa r . I n pa r ag raa f 4 .7 .2 .1 i s d i e p rob le me om

be roeps ge r ig t e onde rw ys onde r d i e Depa r t e men t van A rbe id en

skoo londe rw ys onde r d i e D epa r t emen t van Onde rw ys t e i n t eg ree r ,

be s p reek .

D i t i s du ide l ik da t ‘ n geme ens kaps gebas ee rde ku r r iku lum om

ind iens neembaa rhe id b inne s koo lve rband t e bevo rde r , t e en d i e g r e in

van t r ad i s ione l e skoo lbes kou ings gaan . D ie d r i e me todes , w a t

mekaa r kan aanvu l , i s om ind i ens neembaa rhe id (naas

eks amenpres t a s i e ) ‘ n u i t d ruk l ike doe l van s koo lopvoed ing t e ma ak ,

238

om be roeps ge r ig t e vakke aan t e b i ed , en om ande r op l e id ings kana l e

deu r d i e skoo l s e o rgan i s a to r i e s e kapas i t e i t t e bemidde l . I n a l

h i e rd i e geva l l e s a l d i e oo r tu ig ing da t d i t nod ig i s e e r s geves t i g moe t

word . I n l a a s genoe md e geva l i s deeg l ike bep lann ing van

be fonds ing , pe r s onee l en u i t voe r ing noods aak l ik .

6.5.7.2 Prak t i e s e u i tvoer in g b u i t e s k oo lverb an d 2 0

‘n G eme ens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m bu i t e s koo lve rband , kan

w is s e l ende ma te s van fo rma l i t e i t a anneem, en op vo lw ass enes , s ow e l

a s k inde r s 2 1 v an skoo lgaande oude rdom gemik w ees .

D ie kw es s i e van k inde r s w a t onde rv ind ing op p l a s e opdoen deu r aan

l andbou-ak t iw i t e i t e dee l t e nee m, i s bo bes p reek . D i t kan a s ‘n

gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lu m bes t e mpe l word . V akans i ew erk

v i r s en io r l e e rde r s , ona fhank l ik van d i e s koo l , kan ook h i e ronde r

t u i s kom.

S ove r d i t d i e op l e id ing van vo lw as s enes be t r e f , i s daa r e t l i ke

s t r u ike lb lokke . V o lgens mnr Boe r i s d i t de f in i t i e f i n d i e boe r s e

be l ang om ‘n mee r bemag t igde werke r t e hê . Fo rme le i nd i ens -

op le id ing v i r p l aa s w erke r s i s eg t e r n i e p r ak t i e s n i e . Boe re w e rk me t

so ‘n a rbe id s t eko r t da t d i t moe i l i k i s om mens e a f t e s t aan . Wee r en

ande r boe rde r ys pes i f i eke f ak to r e i s ook s ó onvoor s pe lbaa r , da t d i t

moe i l i k i s om ‘n vas t e t yd v i r op l e id ing a f t e s t aan . A rbe ide r s i s

ook n i e a l t yd to t d i e vo l too i ing van op le id ing ve rb ind n i e . D ie

w e rke r mo e t ook d i e behoe f t e hê om bemag t ig t e word , ande r s

ve rb ind hu l l e hu l l e n i e t o t d i e p ro s e s n i e . M y e i e e rva r ing , ve r a l t oe

ek s e l f ‘ n b louboord j i ew erke r w as , i s da t d i e ge ld w a t ‘ n mens

ve rd i en , en j ou d i s k re s ionê re t yd d ikw e l s so min i s , da t d i t r e eds

moe i l i k i s om ‘n l ew e t e l e i . S e l fve rbe t e r ing deu r op l e id ing i s i e t s

w aa rvoo r s o ‘n pe r s oon moe i l i k kans s i en .

20 Die definisie van kurrikulum as “alles wat skool mens leer” word hier oorskrei. Aangesien dit na definitiewe leerervarings verwys, word die woord nogtans gebruik.

21 In lyn met die huidige gebruik, word na skoliere of skoolkinders, as leerders verwys. Ingevoge die wet is ‘n mens egter nog ‘n kind tot opdie ouderdom van 18. As buite skoolverband na mense onder 18 verwys word, word die woord”kind” gebruik. Dit impliseer geen oordeel van minderwaardigheid nie.

239

Werk los e s w a t deu r M ev Leys e l v i r ma t r i ekeks a me ns voo rbe re i

word , on tvang d i e s tud i ema te r i a a l . Hu l l e moe t d i t op hu l l e e i e t yd

deu rw erk , maa r een maa l pe r w eek i s daa r ‘ n kon taks es s i e om

p rob leme t e bes p reek . D ie ve r s ka f f e r sk r yf ook ande r ku r s uss e aan

d i e hand van d i e eenhe id s t and aa rde . D ie op l e id ing ges k i ed in

daa rd i e geva l l e a s dee l van d i e w e rks ve rp l ig t i nge , en dus i n d i e

w e rkgew er s e t yd .

D ie g roo t bed rae w a t G WK a l l een aan op le id ing s pandee r , va l i n

h i e rd i e ka t ego r i e . H u l l e kon t r ak t ee r a l l e op l e id ing u i t a an bu i t e -

in s t ans i e s . V o lgens hu l l e be s tuu rde r v i r mens l ik e hu lpb ronne i s d i e

moon t l i khe id van ‘n i n t e rne op l e id ings t ruk tuu r r eeds genoem, ma a r

nog noo i t f o rmee l oo rw eeg n i e . Ek he t a an d i e hoo fbes tuu rde r v i r

mens l ike hu lpb ronne ‘n u i t eens e t t i ng gegee van d i e vak

Landbou tegno log ie . D ie doe l w as om vas t e s t e l t o t w a t t e r ma te

hu l l e i n d i e aanb ied ing van so ‘n vak aan s ko le i n hu l l e

bed i en ings geb ied s ou be t rokke r aak . S y an tw oord w as da t hu l l e

r eeds s ovee l t o t sko l e b yd ra a s wa t hu l l e omvang toe l aa t , en da t s o

‘n p ro j ek t e amb i s i eus v i r hu l l e i s . H u l l e he t ook ‘n me e r ho l i s t i e s e

benade r ing om s ko le op t e bou , s oda t hu l l e s e l f i n i s i a t i ew e t e r

ve rbe t e r ing van l ee rde r s s e pos i s i e kan neem.

Nog ‘n moon t l i kh e id i s deu r d i e e i enaa r van ‘n p l a s ings agen t s kap in

G au teng genoe m. H y bew ee r da t daa r ‘ n aan t a l ba s i e s e vaa rd ighede

i s , w a t b y mees t e s koo lve r l a t e r s on tb r eek , maa r w a t

i nd i ens neembaa rhe id ba i e s t e rk bevo rde r . H y s t e l ‘ n ku r s us voo r om

d i e s koo lve r l a t e r “ markge reed” t e ma ak . T yd ens s o ‘n ku r s us w ord

d i e l e e rde r s e kommun ik as i evaa rd ighede opges ke rp om aan

w erkgew er s se behoe f t e t e vo ldoen . Hu l l e w ord a t t en t ge maak op

d i e w aa rde van s t i p t e l i khe id en ne the id . Hu l l e moe t ba s i e s e

r ekenaa rvaa rd ighed e bemees t e r , t e rw yl ve rkoops vaa rd ighede d i e

kans op ind i ens name ma te loos ve rbe t e r . D ie ku rs us e ind ig n i e op ‘n

spes i f i eke t yd n i e , maa r w annee r d i e l e e rde r voo ra f ge fo rmu le e rde

u i tkoms t e be r e ik he t . H oew e l geen ku r s us aanb iede r ‘n

w e rks ge l een th e id kan w aa rbo rg n i e , i s d i e kans e na a fhande l ing van

240

so ‘n ku r s us , s ovee l be t e r . D i t kan deu r ‘n s koo l a s byko me nde

d i ens aangeb ied w ord , o f d i t kan ‘n i n s t e l l i ng wees w a t hee l t ema l

s e l f s t and ig i s .

Nog ‘n moon t l i kh e id i s om d i e vakke w a t v i r d i e N as iona l e Be roep -

s e r t i f i kaa t (N C(V ) , kyk pa rag raa f 4 .7 .2 .5 ) bedoe l i s , ook aan s ko le

aan t e b i ed . D ie bedoe l ing i s da t h i e rd i e ku rs us s e u i t s lu i t l i k aan

VO O ko l l eges aangeb ied w ord . Hoew e l d i é kw a l i f i ka s i e s onde r d i e

D epa r t emen t van Onde rw ys s t aan , maak depa r t emen t e l e be l e id n i e

voo rs i en ing v i r d i e aanb ied van h i e rd i e vakke aan sko le n i e . D i t s a l

dus s pes i a l e r eë l i ngs ve rg , s oos om d i e skoo l ook as V OO ko l l ege t e

r eg i s t r ee r .

6 . . 5 .8 Op ges om de an tw oord van su b vraag 4 : Man iere

w aarop d ie gem een s k ap s k u rr ik u lum geop eras ion a l i s eer k an

w ord

Elke skoo l he t b y ve r s t ek ‘n gemeens kaps ku r r iku lum, aanges i en ‘n

deu r s l aggew ende dee l van d i e ku r r iku lu m op d i e p l aa s l i ke v l ak vo rm

gegee w ord . Wannee r ‘n gemeens kap bepaa lde doe lw i t t e w i l

na s t r ee f , en d i e de l e van d i e ku r r iku lu m wa t b inne hu l l e mag l ê

i n s pan om d i t t e be r e ik , i s d i t dee l van ‘n bew us t e

gemeens kaps ku r r iku lum. M e t i nd i ens neembaa rhe id w ord ve rw ys na

d i e ve rmoë van a fges tudee rde l ee rde r s om hu l l e s e l f i n d i e ekonomie

t e handhaa f , he t s y a s w e rknemer o f a s s e l f s t and ige onde rnemer .

Hoew e l be roeps ge r ig t e vakke een man ie r i s om ind i ens nee mba a rhe id

t e bevo rde r , i s d i t bes l i s n i e d i e en ig s t e n i e . E i ens kappe s oos d i e

ve rmoë om s e l f s t and ig t e w e rk en i n i s i a t i e f t e neem, i s ne t s o

be l ang r ik , o f be l ang r ike r , a s s pes i f i eke be roeps ge r ig t e kenn i s . As

i nd i ens neembaa rhe id ‘n u i t d ruk l ike doe l van d i e s koo l , naa s

akademies e p r e s t a s i e , i s , kan d i e kenmerk e w a t daa r mee ve rband

hou , i n a l l e vakke bevo rde r w ord .

Be roeps ge r ig t e vakke i s de s n i e t eens t aande ‘n be l ang r ike man ie r om

ind i ens neembaa rhe id t e bew erks t e l l i g . D ie p rob leem i s da t h i e rd i e

soo r t vakke gew oon l ik t oe rus t i ng en ges pes i a l i s ee rde pe r s onee l

241

nod ig he t , voo r d i t s i nvo l aangeb ied kan word . I nd i en hu lpb ron - o f

vaa rd ighe id s t eko r t e be l ee f w ord , i s d i t mo e i l i k om h i e rd i e vakke aan

t e b i ed . D ie s e l fde ge ld i n nog g ro t e r ma te v i r d i e vakke van d i e

N as iona l e Be roeps e r t i f i kaa t .

D aa r i s ook op le id ings kana l e bu i t e d i e fo rme le onde rw ys ops e t , maa r

w a t deu r d i e s koo l , t en behoew e van d i e l e e rde r s , a angew end kan

word . D i t s l u i t ge l een th ede w aa rby l ee rde r s b loo t s t e l l i ng en

e rva r ing in ve r s k i l l ende be roepe kan opdoen , soda t hu l l e ‘ n me e r

i nge l ig t e l oopbaankeus e kan ma ak . V akans i ew erk a s ‘n midde l

daa r toe , kan ak t i e f bevo rde r word . D i t i s ook moon t l i k v i r s ko l e om

ande r fo rme le op l e id ing t e bemidde l , b yv oo rbee ld eenhe id s t andaa rd

gebas ee rde kw a l i f i ka s i e s . D i t s a l onde r be s ke rming van ‘n

geakk red i t ee rde op l e id ings in s t ans i e gedoen moe t w ord .

S t ru ike lb lokke i s da t oue r s d i t mag e rvaa r a s ak t iw i t e i t e w a t bu i t e

d i e be s t ek van ‘n s koo l s e t a ak l ê , en da t d i t be s onde r f yn

bep lann ing en bes tuu r ve rg .

D i t b l yk da t d i e Su id - Af r ikaans e onde rw ys bed e l ing vo ldoende

ru imt e v i r ‘ n gemeens kaps ku r r iku lum b ied . D ie v r aag i s n i e s os ee r

o f d i e bede l ing daa rvoo r ru imte b i ed n i e , maa r o f

skoo lge meens kapp e s e ve rw ag t ings van skoo l daa rvoo r ru imte b i ed .

D ie ande r moon t l i kh e id i s om d i e op l e id ing hee l t ema l bu i t e d i e

skoo lve rband t e neem. D ie g roo t s t e p rob leem i s be fonds ing , w an t ‘ n

mens kan in so ‘n geva l n i e s t aa t s fonds e daa rvoo r i n s pan n i e .

D ie k r i t i eke pun t i s eg t e r da t d i e gedag te genoeg in s l ag b y d i e

gemeens kap v ind , da t d i e nod ige moe i t e en kos t e aangegaan en

gehandhaa f s a l w ord .

6 .6 Besp rek in g van on d ers oek aan d ie h an d van l i t era tu u r

D ie t ema van hoo f s tuk 2 i s d i e gemeens kap a s ku r r iku lu mvormer .

D aa ronde r i s g loba l i s e r ing a s ve r s kyns e l be s p reek . D ie ge meens kap

van H ope tow n i s i nde rdaad dee l van d i e ve r s kyns e l i n d i e s in da t d i e

bevoo r r eg t e e l i t e hu l l e s e l f i n ‘n kon teks van in t e rnas iona l e

242

meded ing ing p robee r handhaa f (M kos i , 2006 :155 - 157 ) . P roduks i e

word noodgedw onge a l mee r ge s o f i s t i kee rd , en d i e w e rke r s k l a s l e i

onde r t oene mende w erk loos he id (S inaga tu l l i ng , 2006 : ix ) . Hoew e l

d i e beg r ip n i e i n en ige onde rhoud na vo re geko m he t n i e , i s

ve r s kyns e l s s oos d i e g roe i ende gap ing tu ss en r yk en a rm en d i e

d ig i t a l e ve rde l ing ba i e opva l l end (Cu l l en , 2001 :311 ) . I n l e e rde r s s e

hunke r ing na mee r w inke l s en w inke l s en t rums , ve rges t a l t d i e

med iav e rb ru ike r s ku l tuu r , w a t kenmerkend van g loba l i s e r ing i s

(K enw a y en Bu l l en , 2005 :33 - 36 ) . ‘ n Be t r ek l ike hoë

vaa rd ighe id s v l ak w a t i n a l l e f unks ione l e S u id -A f r ikaans e sko le

ve rk ry w ord , ve rhoog eg t e r a l l e l e e rde r s s e t oegang to t d i e g loba l e

e l i t e (S inaga tu l l i n , 2006 :x ) .

Hope tow n i s ‘ n be t r ek l ik funks ione l e gemeens kap (Cook en Cook ,

1950 :47 -51 ; V an S cho t t e r , 1985 :104 - 105 ; K ru i j e r , 1987 :17 -21 ;

Bos ho f f , 2006 :3 - 4 ; Be rns t e in , 1992 :17 -18 ; V an de r Rheede , 2006 ) ,

w a t u i t tw ee s t e rk e l e men te be s t aan . Hope tow n , d i e voo rma l ige

Bru in w oongeb ied (S t e yn v i l l e ) en oml iggende p l a s e i s ‘ n ekono mies e

eenhe id . S os i aa l be s t aan d i t u i t tw ee de l e w a t be ide A f r ikaans a s

moede r t aa l he t , ma a r s t eed vo lgens h i s to r i e s e ka t ego r i eë ve rdee l i s .

D ié s os i a l e ve rde l ing i s n i e w a te rd ig n i e , maa r d i e a s p i r a s i e s ,

bekommern i s s e en op lo s s ings w aa rmee dee lnemer s vo rendag kom,

t oon du ide l ike oo reenkoms te b inne d i e “ r a s g roep” en ve r s k i l l e

t u s s en d i e g roepe . D aa r i s ‘ n w ede r s yds e bew us s yn van

in t e r a fhank l ikh e id , maa r n i e goe i e aandu id ings van hoe ‘n mee r

ega l i t ê r e i nkoms t eve r s p re id ing to t s t and kan kom n ie . ‘ n O op v raag ,

w a t n i e dee l van h i e rd i e onde r s oek i s n i e , i s o f k l em op Af r ikaans a s

e tn i e s e de l e r , o f op onde r s ke iba re maa r i n t e r a fhank l ike e tn i e s e

bew us s yn d i e be s t e mo t ive r ing to t pos i t i ew e on tw ikke l ing s a l w ees

(S t avenhagen , 1990 :4 -6 ; Ros s ouw , 2006 ; G oos en , 2006 ) . D ie

ekonomie van H ope tow n kan w aa r s k yn l ik me e r w e lvaa r t s kep , mi t s

a an be t r ek l ik moe i l i ke voo rw aa rdes vo ldoen word . D i t i s ‘ n

gemeens kap w a t oo r d i e ve rmoë bes k ik om ‘n s t e rk

gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lu m to t s t and t e b r ing .

243

Kur r iku lu m i s d i e ve rges t a l t i ng van oo r tu ig ings en opva t t i ngs

w aa rvan d i e aanhange r s d ikw e l s onbew us i s . D aa rom i s d i t ‘ n

“be tw i s t e geb i ed” s oos d i e ops k r i f van pa rag raa f 3 .2 s t e l , o f ‘ n

oo r logs one s oos V an den Akke r (2003 :7 - 8 ) d i t s t e l . D i t gaan

ona fw endbaa r oo r mag en hoe d i t ve r s p re i word (S mi th en Lova t ,

2003 :16 ; Ben -P e re t z , 2003 : -53 -57 ) . G i roux (1983 :403 - 410 ) i s ‘ n

baanb reke r i n d i e u i tw ys van ku r r iku lu m as voo r t s e t t i ng van d i e

hee r s ende ku l tuu r , t e rw yl ande r s k ryw er s l a t e r daa rby aans lu i t

(P ina r , 2004 ; A ok i , 2005 en Au t io , 2003 ) . D o l l ( 2008 :192 e .v . ) ,

S l abbe r t en H a t t i ng (2006 ) en S l a t t e r y (2006 ) ve rdu ide l ik hoe pos t -

mode rn i s t i e s e denke d i e mode rn i s t i e s e op ku r r iku lumgeb ied

opponee r . P l eks van d i e w e rk l ikhe id r eduks ion i s t i e s en

voo rs pe lbaa r t e benade r vo lgens d i e T yl e r - r a s ionaa l (Tyle r i n

F l inde r s en Thorn ton , 2004 :51 ) , w ord d i t a s kompl eks bes k r yf . I n

d i e p l ek van tw ee l ed ige oppos i s i e s , kom t eens t e l l ende maa r

aanvu l l ende w erk l ikhede . ‘ n Mens k r y n i e d i e i nd ruk da t h i e rd i e

ku r r iku lum denkbee lde i n s l ag i n een van d i e s ko le i n H ope tow n

gev ind he t n i e . P l eks da t d i e a rmer skoo l ‘ n r ew o lus ionê re

benade r ing toon , i s d i t o rdebeves t igend . Waa r d i e skoo l se naa m to t

i n 2001 O ran j e - D iaman t S ekondê re S koo l w as , i s d i t i n navo lg ing

van A f r ikaans e oud -mod e l C - s ko le he rdoop to t d i e H oë r s koo l

S t eynv i l l e . D ie s t r ew e , soos van pe r s onee l en l e e rde r s ve r s t aan , i s

n i e omverw erp ing van d i e s ta tu s quo (F r e i r e , 1972 ) n i e , maa r

i n s kake l ing b y t r ad i s ione l e be s kou ings soos u i t eenges i t i n Ca r l

( 2002 :30 -31 ) en O rns t e in en H unk ins (2009 :13 ) .

D ie ve rges t a l t i ng van ku r r iku lum i s ew eneens ‘n kompleks e s aak .

D ie skoo lku r r iku lu m w ord oms kr yf a s a l l e l e e r w a t me t s koo l i n

ve rband s t aan , en gaan dus ba i e w ye r a s bep l ande akademies e

ak t iw i t e i t e . A s pek te daa rvan w ord ve reenvoud ig t o t d i e f o rme le ,

i n fo rme le , ve r s ku i lde en w egge la t e ku r r iku lum. I n h i e rd i e

onde r s oek i s ve r a l op d i e i n fo r me le ge fokus , a anges i en d i t d i e a s pek

i s w aa r d i e gemeens kap d i e g roo t s t e r o l kan s pee l . D e le van d i e

fo rme le ku r r iku lu m w aa roo r d i e gemeens kap keus es kan u i toe f en , en

244

i nhoude w a t gemeens kaps l ed e voe l t en on reg t e w egge laa t i s , he t ook

t e r s p r ake gekom. D i t he t du ide l ik u i t d i e onde rhoude geb l yk da t

gemeens kaps l ede ak t i e f oo r d i é kw ess i e s nad ink , hoew e l n i e i n d i e

vak t aa l van ku r r iku lu ms tud i e s n i e . S t e rk men ings oo r d i e i n fo rme le

ku r r iku lum w as ve r a l vo lop .

Benade r ings t o t ku r r iku lu m en p r ak t i e s e onde rw ys s oos w ee rgegee in

Ca r l ( 2002 :55 - 62 ; 74 en 8 -9 ) , O rns t e in en Hunk ins (2009 :2 - 10 en

191 -205 ) , M e ighan en H arbe r (2007 :77 -78 en 280 ) , G i roux en P enna

(1983 :102 -105 ) , i s ve r eenvoud ig t o t t e ens t e l l end e maa r aanvu l l ende

doe l e indes me t onde rw ys en fok i daa rop . D ie doe l e indes i s om d i e

s ta tu s quo t e handhaa f , l e e rde r s voo r t e be r e i v i r ‘ n onve rmyd e l ik e

t oekoms en om hu l l e aan t e vuu r om d i e t oeko ms t e t r ans fo rmee r .

D ie fok i i s op d i e l e e rde r a s d r ae r van kenn i s , a s t oeko ms t ige

w erke r , a s l i d van d i e s ame lew ing en a s on t lu ikende mens . I n

onde rhoude w as d i t du ide l ik da t dee lnemer s e lkeen van h i e rd i e fok i

a s be l ang r ik be s kou . D ie oo rd rag van bas i e s e kenn i s i s deu r

dee lnemer s a s be l ang r ik be s kou , maa r da t d i e l e e rde r eendag in s t aa t

moe t w ees om t e w e rk (d i e e in t l i ke fokus van h i e rd i e s tud i e ) i s

be ide v i r dee lnemer s be l ang r ik . D ie l e e rde r a s l i d van d i e

s ame lew ing en a s on t lu ikende mens he t minde r s t e rk na vo re ge t r ee ,

beha lw e b y enke l e dee lne mer s . D i t l yk o f d i e doe l me t onde rw ys v i r

d i e mees t e dee lne me r s i s om d i e l e e rde r op ‘n onve rmyde l i ke

t oekoms voo r t e be r e i . Nóg s ta tu s quo -denke , nóg r ew o lus ionê re

i dea l i s me he t op d i e voo rg rond ge t r ee . D aa r moe t eg t e r op ge l e t

word , da t d i e doe l me t d i e s tud i e n i e w as om dee lnemer s s e men ings

h i e roo r t e t oe t s n i e .

I n t e rnas iona l e ve rge l yk in g i s bedoe l om ho r i s onne t e ve rb reed me t

ande r l ande s e e rva r ing . I n t e rme van N ede r l and he t V an den Akke r

s e S tud iehu i s - he rvo rmings i n d i e s en io r s ekondê re f as e onde r s oek

(V an den A kke r , 2003 :63 ) , Te rw e l , V o lman en Wardekke r

(2003 :137 -156 ) d i e j un io r s ekondê re f a s e s e i n t eg re r ing van d i e

ve r s k i l l ende ‘bane , ’ en S tokk ing (2003 :117 - 136 ) d i e imp le me n te r ing

van ges en t r a l i s e e rde omgew ings opvoed ing . Soos i n S u id - Af r ika na

245

1994 i s gepoog om ‘n nuw e onde rw ys f i l o s o f i e i n t e voe r , hoew e l d i t

i n N ede r l and n i e me t ‘ n po l i t i ek e r ew o lus i e gepaa rd gegaan he t n i e .

Nog tans w as w ee r s t and in N ede r l and s t e rk , en d i e r e s u l t aa t w as w e l

w ys ig ings op d i e oue , ma a r n i e van d i e soo r t wa t he rvo rmer s i n d i e

oog gehad he t n i e . I n daa rd i e ops ig l a a t d i t ba i e aan d i e S u id -

Af r ikaans e e rva r ing d ink , en ‘n mens kan a f l e i da t d i t i n S u id -A f r ika

n i e ne t a an ‘n kons e rw a t i ew e onde rw ys e r s ko rps o f po l i t i eke

w ee r s t and b y s eke re bevo lk ings g roepe toeges k ryf moe t w ord n i e .

D ie onde rw ys rew o lus i e i n F in l and van ‘n ou to r i t ê r e na ‘n v rye

s t e l s e l , word ve ra l deu r V ä l i j ä rv i ( 2003 :113 - 114 ) be s k ryf . D ie

r i g t i ng van onde rw ys he rvo r mi ng kom ba i e oo reen me t Su id - Af r ika ,

maa r d i t w as hoogs suks es vo l . G e le ide l ik e en ongedw onge

imp l emen t e r ing lyk na ‘n deu r s l aggew ende ve r s k i l .

D ie Kubaans e onde rw ys s t e l s e l , w a t ve r a l deu r G as pe r in i ( 2005 )

be s k ryf i s , ve r t e l d i e ve rhaa l van ‘n mind e r on tw ikke lde l and , w a t

t en s p yt e van ekonomi es e en po l i t i ek e i s o l a s i e , daa r in kon s l aag om

b reedgebas ee rde onde r yw ys s uks es t e behaa l , en r e s u l t a t e t e behaa l

w a t goed me t d i e hoogs on tw ikke lde l ande t e r w ê re ld ve rge l yk .

D aa r i s ‘ n s t e rk k l e m op d i e p l aa s l i ke onde rw ys in s e t , en

gemeens kapp e w ord onde r s t eun om onde rw ys b y hu l l e s pes i f i eke

oms tand ighed e aan t e pa s . D i t s t a an t eenoo r S u id -A f r ikaans e

onde rw ys w aa r ‘n nuw e s t e l s e l i n w e rk ing ges t e l i s , en ee r s na ‘n

aan t a l j a r e be s w are en p l aa s l i ke oms tand ighed e in ag geneem he t .

Mondragon - onde rw ys in Span j e w ord deu r d i e w ebw er f van d i e

Mondragon K oöpe ra t i ew e Korpo ra s i e (2006 ) en V an S l yk e (2008 )

be s k ryf . D i t i s ‘ n voo rbee ld van e tn i e s ged rew e on tw ikke l ing w a t

v r eeds aam en opbouend ve r loop he t . I n F a l ang i s t i e s e S pan j e he t d i e

Bas k ie s e vo lk s g roep ges l aag om in w ee rw i l van r ege r ings t eens t and ,

‘ n s e l f s t and ige ekonomi e op t e bou , w a t ‘ n s uks es vo l l e

onde rw ys s t e l s e l i n s lu i t . D i t i s op ‘n koöpe ra t i ew e g ronds l ag

gedoen . D i t du i a an da t ‘ n s t e rk ged rew e gemeens kap s e l f s sonde r

s t aa t s t eun onde rw ys s uks es kan behaa l .

246

‘n V o lgende a fde l ing (pa r ag raa f 4 .7 en onde ra fde l ings ) he t d i e S u id -

Af r ikaans e onde rw ys tone e l be s k ryf . ‘ n H i s to r i e s e oo r s ig i s

opgevo lg me t ‘ n u i t eens e t t i ng van d i e onde rw ys tonee l s oos d i t

vandag l yk . ‘ n Be lang r ike a s pek daa rvan w ord deu r H oppe rs (2000 ) ,

M acF a r l ane (2008 ) en K eevy en B lo m (2007 ) be s k r yf . D i t i s d i e

vo rming van ge ïn t eg ree rde , soomlos e onde rw ys - en op l e id ing , w a t

mens e mob ie l oo r ve r s k i l l ende s ek to r e van d i e ekonomie mo es ma ak .

D i t he t n i e ge r ea l i s ee r n i e , w eens ve r s ke i e p r ak t i e s e f ak to r e . D ie

fo rme le s koo lku r r iku lu m van 2010 -2011 i s r eeds d i e v i e rde pog ing

van d i e D epa r t emen t van Onde rw ys om ‘n w erkba re ops e t daa r t e

s t e l , b inne d i e s os io - po l i t i eke agenda van d i e r ege rende pa r ty . D ie

U i tkoms gebas ee rd e O nde rw ys (U GO ) w a t i n 1996 bekend ges t e l i s ,

he t t e lkens t e s t aan gekom voo r u i t dag ings van oo r l aa ide

k l a s kamer s , onde rw ys e r s en d i s funks ione l e s ko le . M aga rd i e (2004 )

s e be s k ryw ing van s uks es vo l l e imp lemen te r ing du i voo rw aa rdes v i r

suks es aan , waa raan min s ko le i n S u id - Af r ika vo ldoen he t . A rno ld

(2004 ) he t p rob le me me t i mp le me n te r ing aan hoë r s ko le onde r s oek ,

en ve r a l d i e gew e ld ige werks l a s op onde rw ys e r s ge ïden t i f i s ee r .

B ipa th he t d i e ve r s k yns e l van d i s funks ione l e s ko le onde r s oek , en d i t

g roo t l i k s aan ‘n n i e - l ee r ku l tuu r t oeges k r yf .

I n d i e l i g van bogenoe mde bes k ryw ing , i s d i e s uks es van onde rw ys

aan H ope tow n s e tw ee sko le noemens w aa rd ig . D i t moe t aan

bu i t engew one in s pann ing van d i e s koo lgemeens kappe (onde rw ys e r s ,

oue r s en i n s t e l l i ngs s oos l andboumaa t s kapp ye ) t oeges k r yf w ord . D ie

ve r s k i l l ende ma te van suks es van d i e tw ee s ko le i s d i r ek aan d i e

ve r s k i l l ende v l akke van ekonomies e bemag t ig ing van d i e

oue rgeme ens kappe t e ve rb ind . Be ide d i e s ko le i s eg t e r ‘ n goe i e

a f s p r ingp lek v i r ‘ n l e e rde r w a t d i e t oekoms me t yw e r en

doe lge r ig the id w i l be t r ee . I ng r yp ende onde rw ys h e rvo rmings ( s oos

i n N ede r l and en F in l and ) i s b inne ‘n ko r t t yd ge ïmp le me n tee r

( ande r s a s i n F in l and ) en ‘n be l ang r ike dee l van d i e onde rw ys s t e l s e l

he t d i s funks ionee l ge r aak ( t e enoo rges t e ld aan K uba ) . H ope tow n s e

tw ee s ko le , wa t n i e een in d i e be s t e pos i s i e denkbaa r w as n i e , he t

247

suks es vo l by a l d i e skomme l ings aangepas , en me t ‘ n s t aa t w a t

onde rw ys f aa l , i s d i t s e l f s denkbaa r da t de l e van Hope tow n s e

onde rw ys s a l s t andhou ( s oos d i e Bas ke in S pan j e ) .

D i t moe t ‘ n mens n i e u i t d i e oog l aa t ve r loo r da t ‘ n g roo t dee l van

d i e bevo lk ing in d i e d i s t r i k w e rk loos o f ekonomies onak t i e f i s n i e .

O m ind iens neming t e ve rhoog , s a l d i e geme ens kap dus gew e ld ig

ve r s t e rk . V e r s ke i e dee lne mer s he t a angedu i da t i nd i ens neming

sonde r ekonomies e on tw ikke l ing n i e moon t l i k i s n i e , en d i t w ord a s

gegew e geneem. Ekonomi es e on tw ikke l ing s onde r ‘n w e rks mag w a t

i nd i ens neembaa r i s , i s eg t e r ook n i e moon t l i k n i e . ‘ n

G emeens kaps gebas ee rd e ku r r iku lu m om d ie i nd i ens neembaa rh e id van

skoo lve r l a t e r s t e ve rhoog , i s noods aak l ik , en moe t l i ew er s v roeë r a s

l a t e r a andag gen ie t . D ie onde r s oek toon da t l ede van d i e

gemeens kap bew us i s h i e rvan , en da t d i t ‘ n suks es vo l l e onde rne ming

kan wees , a s mens e s e ve rw ag t ings van d i e t a ak van skoo l n i e

oo rs pan w ord n i e . V e r s k i l l ende moon t l i k e w ys es w aa rop d i t

a angepak kan w ord , i s d i e onde rw erp van d i e l a a s t e hoo f s tuk van

h i e rd i e s tud i e . Op h i e rd i e s t ad iu m w ord ges t e l da t d i t ‘ n r ea l i s t i e s e

moon t l i khe id i s .

‘ n M ens moe t on thou da t d i e suks es van d i e s ko le i n H ope tow n b inne

d i e r aamw erk van d i e S u id -A f r ikaans e onde rw ys bed e l ing s t aan . I n

hoo fs tuk 1 i s a angedu i da t d i é bede l ing s uks es vo l i n d i e t oekenn ing

van kw a l i f i ka s i e s i s , maa r n i e om w erke r s v i r d i e a rbe id s mark

ge reed t e maak n i e . D i t i s p r e s i e s d i e geva l i n Hope tow n .

Werkgew er s k l a da t w e rks oeke r s n i e oo r noods aak l ike e i ens kappe

bes k ik n i e , en hu l l e aanvaa r da t s koo lve r l a t e r s n i e oo r t oepas l i ke

kenn i s be s k ik n i e . H u l l e ve rw ag t ings ho r i s on (ges kep deu r t r ad i s i e )

i s da t ‘ n s koo l s y l e e rde r s v i r ‘ n s uks es vo l l e ma t r i ek eks amen moe t

voo rbe re i , en n i e da t s ko l e ve r e i s t e e i ens kappe o f t oepas l i ke kenn i s

v i r d i e w e rks p l ek moe t aankw eek n i e . D aa rom bes kou hu l l e s ko l e

oo rw egend a s s uks es vo l . D i t s t em oo reen me t M cN e i l l ( 2003 :11 -12 )

s e bev ind ings da t k inde r s i n d i e V SA hu l l e s koo le rva r ing a s

248

ve rw yde rd van d i e l ew e e rvaa r en w erkgew er s en akade mic i k l a da t

skoo lve r l a t e r s onvo ldoende voo rbe re i i s . N og tans g lo l e e rde r s ,

onde rw ys e r s en oue rs (w a t t og w erkgew er s en akade mic i i n s lu i t ) da t

sko l e “ d i e nod ige” doen (M cN e i l l , 2003 :11 -12 ) . D ie oo r s p rong l ê

moon t l i k i n d i e s t e l l i ng van Cook en Cook (1950 :277 ) da t d i e

su rp lu s j ongmens e i n d i e 1930 ’ s i n d i e V SA han tee r i s deu r hu l l e

l ange r t e l a a t s koo l gaan . O nde rw ys l e i e r s ( a s midde lk l a s mens e ) he t

midde lk l a s s ko le i n a l l e gemeens kappe geves t i g , ongeag o f d i t o r a l

d i e gepas t e op lo s s ing w as (Cook en Cook , 1950 :277 ) . D i t s t em

oo reen me t d i e be s k r yw ing in pa r ag raa f 4 .7 .1 da t ‘ n ve r s ke idenhe id

van s ko le i n Su id - Af r ika a lma l op d i e end akade mies e s ekondê re

sko le gew ord he t . D ie w ee r s t and t een minde rw aa rd igh e id i n

sogenaa mde Ban toe onde rw ys , he t ow erhede w aa r s kyn l ik genoop om

d ie s e l fde pa t roon van akademies e s ekondê re sko le i n S w ar t en Bru in

woongeb iede t e vo lg . D ie gevo lg i s d i e hu id ige onde rw ys bede l ing

soos i n d i é s tud i e be s k ryf .

D i t l yk o f D ew ey s e w aa r s kuw ing da t s koo l ‘ n s os i a l i s e r ing van s y

e i e word w a t me t d i e r eg t e l ew e min t e doen he t , vandag in S u id -

Af r ika d i e w aa rhe id i s (D ew ey, 1934 :11 ) ; en o f d i e k loo f t u s s en

skoo l en l ew e w aa roo r JP S mut s i n 1924 gepub l i s ee r he t , vandag ne t

nog g ro t e r i s . S t eeds w ord kopw erk a s dome in van ‘n “a r i s tok ra s i e”

ge s i en , en handew erk v i r d i e w a t n i e ande r s kan n i e (S mu t s , 1924 :1 -

27 ) . D ie ekonomies e moon t l i khede w a t d i e H ope tow n-omgew ing

vo lgens dee lne mer s i nhou , i s geg rond op l andbou en ve rw erk ing van

l andbouproduk te , a s ook d i e ga s v r yh e id s bed r yf . O nde rw ys ow erhede

maak bepe rk t e voo rs i en ing v i r t oepas l i ke op l e id ing , en d i t ve r s k yn

ook n i e op l ee rde r s s e behoe f t e l ys n i e .

O m u i t h i e rd i e skaak ma t t e b r eek s a l , s oos Le t s che r t en K ess e l s

( 2003 :157 ) bew ee r , bu i t engew one onde rhande l ings vaa rd ighed e

ve re i s . D ie nos t a lg i e s e ku r r iku lum, da t s koo l goed i s a s d i t nog l yk

soos mens d i t on thou (V an den Akke r , 2003 :65 ) s a l v i r ‘ n mee r

r ea l i s t i e s e beoo rde l ing moe t p l ek maak . G egew e d i e on l angs e

e rva r ing me t ku r r iku lumver ande r ing in S u id -A f r ika , s a l d i t n i e

249

makl ik wees n i e . D ee lne mer s aan s o ‘n p ros e s s a l oo r tu ig moe t w ees

da t d i t noods aak l ik i s . M ikpun te mo e t p l aa s l i k t oepas l i k en

u i tvoe rbaa r me t p l aa s l i ke hu lpb ronne w ees . D ie beg in s e l s van

p ro j ekbes tuu r (Le t s che r t en K es s e l s , 2003 :170 -171 ) o f p ro to - t i pe r ing

(K u ipe r e t a l , 2003 :184 ) moe t gevo lg w ord .

6 .7 S lo t

In h i e rd i e hoo f s tuk i s d i e navo r s ings r e s u l t a t e aangew end om e lkeen

van d i e navo r s ings ubv rae t e be l ig . E lke s ubv raag kan n i e vo l l ed ig

u i t d i e onde rhoude bean tw oord w ord n i e , en daa rom i s ook na d i e

l i t e r a tuu r s tud i e van hoo f s tukke 2 , 3 en 4 ve rw ys .

I n d i e vo lgende hoo fs tuk w ord l i t e r a tuu r - en e mp i r i e s e bev ind ings

opges om, aangew end om d ie navo r s ings v raag t e han t ee r en

aanbeve l ings t e maak .

250

Hoofstuk 7 Bevindings aanbevel ings en impl ikasies van

die studie

7.1 In le id in g

H ie rd i e s tud i e gaan van d i e ve r t r ekpun t u i t da t geme ens kappe w a t

hu l l e l o t i n e i e hande neem, be t e r vaa r a s d i e w a t v i r ow erhede w ag

om du rende op lo ss ings v i r hu l l e p rob leme t e v ind . V anu i t d i é

ve r t r ekpun t i s onde rw ys , en spes i f i ek ku r r iku lu m, onde r s oek . D ie

v r aag i s t o t w a t t e r ma te d i e l ande l ike gemeens kap daa rvan behee r

kan neem, om t e he lp da t s uks es vo l l e skoo lve r l a t e r s me e r

i nd i ens neembaa r s a l w ees . S uks es op d i é t e r r e in kan d i e

gemeens kap a s gehee l ekonomies bevoo rdee l , en l ede daa rvan se

w e lvaa r t ve rhoog .

D ie onde rs oek te r r e in i s ‘ n ve rw ikke lde s os i a l e w e rk l ikhe id w a t ‘ n

so s i a l e be s k ryw ing en ‘n u i t eens e t t i ng van d i e be roeps w êre ld van

d i e gemeens kap ve re i s , ma a r ook ‘n akademies e onde r s oek na

ku r r iku lumon tw ikke l ing a s i n t e rnas iona l e s tud i e t e r r e in , en onde rw ys

en op l e id ing in Su id - Af r ika .

I n h i e rd i e hoo f s tuk w ord d i e l i t e r a tuu r s tud i e en d i e e mp i r i e s e

onde r s oek oo r s ig t e l i k han tee r , om bev ind ings op t e s om,

aanbeve l ings t e maak , en imp l ikas i e s w a t d i e s tud i e na vo re b r ing ,

u i t t e w ys .

7 .2 Op s om m ing van d ie p rob leem w at to t d i e s tud ie ge l e i h e t

O m in d i e p l a t t e l and t e w oon , be t eken om daag l ik s me t S u id -A f r ika

s e gap ing tu s s en ryk en a rm gekon f ron tee r t e word . A s onde rw ys e r

he t ‘ n mens t e doen me t l e e rde r s w a t j y he lp om ma t r i ek t e s l aag ,

sonde r om s eke r t e w ees da t hu l l e ve rw ag t ings ná d i e v r eugde

bew aa rhe id gaan w ord . O m p laa s l i k ekonomies ak t i e f t e w ees ,

ve r e i s ó f ve rde re op l e id ing en /o f kap i t aa l , ó f w e rk wa t i emand

sonde r ma t r i ek ne t so goed kan doen .

P l a t t e l ande r s w ee t ook da t ekonomies e on tw ikke l ing in hu l l e

omgew ing moe i l i ke r i s a s w a t s t ede l ike bes oeke r s s oms d ink .

251

In f r a s t ruk tuu r , mark t e en onde r s t eunende indus t r i e ë i s n i e goed

on tw ikke l n i e , w a t ‘ n sw aa r l a s op d i e i nd iw idue l e onde rne mer l ê .

D ie v r aag kom onw i l l ekeu r ig op o f s ko l e mee r kan doen om l ee rde r s

v i r ekonomies e s uks es i n d i e omgew ing voo r t e be r e i . O f i s d i e

p l aa s l i ke ekonomie van s o ‘n aa rd da t d i e be s t e i s om hu l l e i n s t aa t

t e s t e l om d i e omgew ing t e ve r l aa t en e lde r s ekonomies e s uks es t e

behaa l ?

D i t i s i r on i e s da t , t e midde van d i e w e rk loos he id , ‘ n mens d ikw e l s

hoo r van ‘n vaa rd ighe id s t eko r t , w a t d i e ekonomi e s kaad .

Kon tak me t onde rw ys e r s van ande r s ko le he t my d i e e rn s van d i e

p rob leem l aa t be s e f , en t o t h i e rd i e s tud i e ge l e i . A anvank l ik w ou ek

b loo t va s s t e l w a t t e r r u imte K ur r iku lum 2005 b i ed , w an t my in tu ï s i e

w as da t ge l een thede onbenu t ge l aa t i s . D i t he t d i e w ye ve ld van

ku r r iku lums tud ie s v i r my oopgemaak en d i e kons ep van ‘n

ku r r iku lum w a t i n d i e geme ens kap gebas ee rd i s , he t na vo re gekom.

Wat p r e s i e s daa rme e bedoe l w ord , vo lg i n pa r ag raa f 7 .5 .

7 .3 Op s om m ing van d ie navors in gs vraag en s u b -vrae

D ie navo r s ings v raag lu i s oos vo lg : Hoe kan d i e

gem eens kaps gebas eer de kur r i ku lum in d i e p la t t e land ( s pes i f i e k d i e

Hope town- om gewing ) bydr a om ver wer wer s van d i e Nas iona le

Sen io r Se r t i f i kaa t m eer i nd i ens neem baar t e maak?

O m ‘n aandu id ing t e gee o f d i e geme ens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m

to t ve rhoogde ind i ens neembaa rh e id kan l e i , moe t ma t r iku l an t e s e

i nd i ens nemings behoe f t e s , s ow e l a s w e rkgew er s s e a rbe id s behoe f t e s

be s k ryf w ord . Lee rde r s s e i nd i ens nemings behoe f t e s i s be l ang r ik ,

maa r n i e deu r s l aggew end n i e . A an d i e ande r kan t , a s d i e k loo f

t u s s en l ee rde r s s e behoe f t e s en bes k ikba re w e rk t e g roo t i s , kan

hu l l e s e l f s ve rk i e s om ekono mies onak t i e f t e b l y, l i ew er s a s om d i e

be s k ikba re pos t e t e bek l ee . D i t kan ook du i op ‘n ku r r iku lu m w a t

n i e me t d i e p l aa s l i ke w e rk l ikhe id r eken ing hou n i e , en moon t l i k

r egges t e l moe t word . Behoe f t e s van l ee rde r s en w erkgew er s , me t

d i e ku r r iku lumimpl ikas i e s daa rvan , w ord deu r d i e ee r s t e tw ee s ub -

252

vrae gedek . D ie de rde subv raag hou d i r ek daa r mee ve rband . A s

komponen te w a t t o t d i e ku r r iku lu m b yg ed ra moe t w ord ge iden t i f i s ee r

i s , be s k ik d i e gemeens kap oo r d i e vaa rd ighede om d i t by t e d r a?

D ie v i e rde s ub -v raag w i l d i e r e s u l t a t e van d i e ande r d r i e b yme ka a r

b r ing , deu r t e v r a hoe d i e geme ens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m

geope ra s iona l i s ee r moe t word . D aa r i s n i e ‘ n enke l e ,

vans e l f s p r ekende an tw oord w a t u i t d i e s tud i e k r i s t a l l i s ee r n i e , en

ve r s k i l l ende moon t l i khed e w ord voo rges t e l .

7 .4 Op s om m ing van d ie doe l en d oe l s t e l l in gs van d ie s tu d ie

D ie doe l van d i e s tud i e hou d i r ek me t d i e navo r s ings v raag ve rband .

D i t i s om ‘n konk re t e , ku r r iku lu mkund ige byd r ae t o t d i e

gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lu m t e l ew er , s oda t ma t r iku l an t e

mee r i nd i ens neembaa r sa l w ees .

D ie doe l s t e l l i ngs op pad na bogenoemde doe l i s om u i t t e v ind w a t

ma t r iku l an t e s e i nd i ens ne mings behoe f t e s i s , en d i t t e ve rge l yk me t

w e rkgew er s s e a rbe id s behoe f t e s . D ie ku r r iku lu mi mp l ik as i e s daa rvan

moe t ve r r eken w ord . D an moe t va s ges t e l w ord o f d i e geme ens kap

oo r d i e kund ighe id bes k ik om ge ïden t i f i s ee rde komponen te t o t d i e

ku r r iku lum b y t e d r a . D ie v i e rde doe l s t e l l i ng i s om voo r s t e l l e t e

maak oo r hoe d i e ge meens kaps gebas ee rd e ku r r iku lum

geope ra s iona l i s ee r kan w ord .

7 .5 Bev in d in gs van d ie l i t era tu u roors ig

7 .5 .1 Hoof s tuk 1 : Oop d ek van d ie n avors in gsp rob leem

In hoo f s tuk 1 w ord d i e e rns van d i e navo r s ings p rob leem

u i tge s t i ppe l . I n pa r ag raa f 1 .3 .1 w ord u i t S chus s l e r ( 2007 ) s e Vy fde

Su id -A f r i kaans e Ind i ens nem ings ver s lag v a s ges t e l da t d i e

pe r s en t a s i e s van d i e bevo lk ing me t ma t r i ek a s hoogs t e kw a l i f i ka s i e ,

oo r d i e l a a s t e j a r e s t e rk t oegenee m he t , t e rw yl d i e me t g r aad 8 en

l ae r a fgeneem he t . D i t du i op ‘n s uks es vo l l e s koo l s t e l s e l , ma a r

i nd i ens nemings yf e r s p l aa s ‘n v r aag t eken daa roo r . V an d i é me t

ma t r i ek i s nagenoeg 27% w erk loos . D i t l yk o f ma t r i ek en ig s in s

w aa rde he t , w an t v i r d i egene me t ‘ n s koo lkw a l i f i ka s i e l a e r a s

253

mat r i ek i s w e rk loos he id nog e rge r . ‘ n G roep ekonome (The

Economis t s ) onde r S chuss l e r s e l e id ing he t ‘ n mens s e kans om in

d i ens t e w ees , s ow e l a s s o ‘n pe r s oon s e f i nans i ë l e ve rd i ens t e

onde r s oek (S chus s l e r e t a l , 2007 – Sk i l l s Shor tage – U r ban l egend

or f ac t T he educa t ion o f t he SA wor k f o r ce a angehaa l i n pa r ag raa f

1 .3 .1 ) . Vo lgens d i é ve r s l ag l yk d i t a s o f ‘ n mens na g r aad 10

en ig i e t s ande r s moe t doen a s om skoo l t e gaan – t ens y ‘n mens

bep lan om ve rde r t e s t udee r na ma t r i ek , w a t i n t e r me van sow e l

w e rks eku r i t e i t a s ve rd i ens t e nog d i e be s t e i s . D ie g roo t

ve rd i ens t egap ing s k ryf hu l l e j u i s a an d i e t eko r t a an geg raduee rdes

t oe , en ve rk l aa r me t nad ruk da t S u id - Af r ika w e l ‘ n

vaa rd ighe id s k r i s i s be l ee f (S chuss l e r e t a l , 2008 :41 ) . H oew e l ‘n

RG N -ve r s l ag d i t mind e r s t e rk s t e l , du i d i t a an da t ‘ n t eko r t a an

ambags lu i d i e ekonomie skaad (RGN , s . a . 19 ) .

I n pa r ag raa f 1 .3 .2 w ord ma t r iku l an t e s e na - s koo l s e s tud i e loopbane

bes p reek . H oogs t ens 20% S u id -A f r ikaans e ma t r iku l an t e s tudee r

en ig s in s ve rde r (M cG rego r , 2007 ) . V an d i é 20% vo l too i s l egs 20%

hu l l e s tud i e s i n d i e min i mu m voorges k rew e tyd . Redes v i r d i e sw ak

t e r s i ê r e p r e s t a s i e i s geb rek aan mo t ive r ing en doe lged rew enhe id

(Louw , 2005 :1 - 2 en 100 ) . H ie rd i e e i ens kappe kom waa r s k yn l i k ook

by w erks oeke r s voo r , en ve rk l aa r gedee l t e l i k d i e s w ak p re s t a s i e i n

d i é s ek to r .

I n pa r ag raa f 1 .3 .3 word aangedu i da t d i e s t aa t s bes t ed ing aan

onde rw ys in t e rnas iona a l goed ve rge lyk (M anue l , 2008 en S chus s l e r ,

2008 :5 ) . To t 80% van Su id - Af r ikaans e sko le i s vo lgens De Lange

(2008 ) d i s funks ionee l . V o lgens B ipa th (2008 :65 -70 ) s e de f in i s i e en

bes k ryw ing i s Hope tow n s e sko le hoogs funks ionee l , w a t be t eken da t

w e rk loos he id n i e aan sw ak s ko le t oeges k ryf kan w ord n i e . D ie

ve r s kyns e l van j ob l e s s g r owth (S inaga tu l l i n , 2006 :26 - 27 ) kan w e l ‘ n

i nv loed hê . D i t du i n i e t emin daa rop da t sko l e da lk n i e ne t d i t w a t

hu l l e moe t doen be t e r moe t doen n i e , maa r da lk i e t s ande r s , o f i e t s

byko me nd moe t doen .

254

In pa r ag raa f 1 .4 word d i e ku r r iku l ê r e s p innew eb van V an den Akke r

(2003 :xx ) a s t eo re t i e s e r aamw erk ges t e l . D i t e rken d i e w ede r s yds e

ve rband tu ss en a l d i e e l e men te van d i e ku r r iku lum, ma a r p l aa s d i e

r a s ionaa l van onde rw ys in d i e midde l daa rvan . I n d i e V OO -fa s e

(g r ade 10 , 11 en 12 ) i s ve rw erw ing van d i e N as iona l e S en io r

S e r t i f i kaa t ‘ n be l ang r ike r a s ionaa l van onde rw ys . A an d i e ke rn van

h i e rd i e s tud i e i s d i e s t e l l i ng da t d i e aankw eek van e i ens kappe w a t

d i e l e e rde r i nd i ens nee mb aa r s a l maak , by d i e r as ionaa l i nges lu i t

moe t word , s onde r om ba l ans me t b r eë r opvoedkund ige doe l e indes t e

ve r loo r . A s ve rw erw ing van d i e kw a l i f i ka s i e oo rbek le mtoon word ,

i s d i t w aa r s k yn l ik t e r w i l l e van d i e i n s t rumen te l e w aa rde daa rvan .

As d i t t en kos t e van ges k ik t e e i ens kappe gedoen w ord , w ord d i e doe l

deu r d i e midde l ve r s l aan .

In h i e rd i e hoo f s tuk i s bev ind da t d i e oo rw ig van ma t r iku l an t e n i e na

skoo l ve rde r s tudee r n i e , en da t ‘ n g roo t dee l van hu l l e n i e daa r in

s l aag om in d i ens genee m t e w ord n i e . I n H ope tow n , w aa r

d i s funks ione l e sko le n i e d i e s ku ld kan k r y n i e , moe t d i t e lde r s

ge s oek w ord . D ie f e i t da t d i e ekono mie mind e r we rk s kep , a l g roe i

d i t , s pee l ‘ n ro l , ma a r daa r i s ook aandu id ings , da t ma t r iku l an t e n i e

oo r d i e kenn i s o f pe r s oon l ike e i ens kappe bes k ik w a t s uks es i n d i e

w e rks p l ek meeb r ing n i e . H ie rd i e a s pek van d i e p rob leem, b r ing d i t

b inne d i e t e r r e in van ku r r iku lu ms tud ie s .

7 .5 .2 Hoof s tuk 2 : Fok u s op d i e gem een s k ap

G loba l i s e r ing a s ve r s kyns e l wa t ekonomies kw es ba re g roepe s kep ,

word in pa r ag raa f 2 .2 be s k ryf . Vo lgens Mkos i ( 2006 :155 - 157 ) en

S ing (2005 :1 -7 ) i s d i t ‘ n megan i s me w aa rvo lgens ryk l ande hu l l e t en

kos t e van mind e r on tw ikke lde l ande bevoo rdee l . S inaga tu l l i n

(2006 :26 -27 ) en K enw ay en Bu l l an (2005 :33 ) be s kou marg ina l i s e r ing

van d i e w e rke rs k l a s en l ande l ike bevo lk ings a s nega t i ew e , maa r

onbedoe lde gevo lg van g loba l i s e r ing . S inaga tu l l i n (2006 :81 -83 )

noem da t be l egg ings i n l ande l ike onde rw ys goed moe t be t aa l ,

a anges i en d i t d i e noods aak l ike ges koo lde a rbe id s mag kan l ew er

(S inaga tu l l i n , 2006 :81 -83 ) . D ie voo rw aa rde daa rvoo r i s eg t e r da t

255

d ie onde rw ys toepas l i k moe t w ees , ó f om l ee rde r s t oegang to t d i e

w ê re ldw ye e l i t e t e gee , o f om d i e p l aa s l i ke ekonomie t e on tw ikke l .

Laas genoemde s lu i t a an b y d i e r a s ionaa l t o t onde rw ys w a t i n

hoo fs tuk 1 bes p reek i s .

‘ n Be lang r ike a s pek van p l aa s l i ke on tw ikke l ing i s d i e d ig i t a l e

ve rde l ing . D i t ve rdee l d i e w ê re ld i n d i egene w a t

i n l i g t i ngs t egno log ie beme es t e r he t , en d i e r e s (Cu l l en , 2001 :311 ) .

D ie voo rkoms h i e rvan in H ope tow n word in pa r ag raa f 7 .6 a s dee l

van d i e emp i r i e s e onde rs oek bes p reek . Cu l l en (2001 :311 ) w ys

daa rop da t h i e rd i e ve rde l ing n i e ve r abs o lu t ee r moe t w ord n i e ,

a anges i en ou t egno log ieë n i e noodw end ig ve rdw yn n i e , en onde r r ig

i n ande r r i g t i ngs s oms nu t t i ge r i s . F ou r i e en Bo thma (2007 :5 )

w aa r s ku w ee r t e en ‘n oo rve reenvoud igde s i en ing van onde r r ig i n

i n l i g t i ngs t egno log ie . Lee rde r s moe t n i e ne t oppe rv l akk ige geb ru ik

van d i e i n t e rne t l e e r ken n i e , maa r om w erk l ik i n l i g t i ng daa ru i t t e

ve rk ry (F ou r i e en Bo thma , 2007 :5 ) . D ie Skoo lbehee r l i ggaa m (S BL)

he t a ans i en l ik e mag (A dams , 2005 :99 -101 ) w a t s u lke bes lu i t e

moon t l i k maak .

‘n Be lang r ike ku r r iku lu mbes lu i t w a t d i e s koo lgeme ens kap kan nee m,

i s om r ekenaa rvakke (Rekenaa r toepas s ings t egno log ie en

In l i g t i ngs t egno log ie ) b y d i e s koo l s e vakpakke t i n t e s lu i t . I n

w ê re ld t e rme i s A f r ikaans s p rekendes (d i e oo rw e ld igende me e rde rhe id

i n Hope tow n) ‘n minde rhe id s ku l tuu r . D i t i s be l ang r ik da t l e e rde r s

t oegang to t d i e Enge l s - oo rhee r s de d ig i t a l e ku l tuu r k r y, s onde r om

iden t i t e i t p r ys t e gee .

In pa r ag raa f 2 .4 w ord d i e funks iona l i t e i t van ‘n ge meens kap

bes p reek , a anges i en d i t voo rw aa rde t o t ‘ n doe l t r e f f ende

gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lum i s . N a aan l e id ing van Kru i j e r

( 1987 :17 -21 ) s e be s k ryw ing van d i e i neens to r t i ng van

gemeens kaps b ind ings w eens a rmoede , en d i e aandu id ing van

d i e s e l fde ve r s kyns e l w eens oo rv loed (E lo f f , 1999 ) w ord by Bos ho f f

( 2006 :3 -4 ) aanges lu i t waa r hy s t e l da t ekonomi es e d i f f e r ens i a s i e

256

normaa l i s , maa r da t d i e hu id ige k loo f t u s s en r yk en a rm, d i e

po t ens i aa l van ge meens kappe ve rw oes .

In s y bes k r yw ing van d i e funks ione l e geme ens kap waa r h y s e l f

g roo tgew ord he t , ve rw ys V an de r Rheede (2006 ) hee l e e r s t e na d i e

t oew yd i ng van onde rw ys e r s , moede r t aa londe r r ig en t oegank l ik e

sko l ing . H y du i aan da t d i t s y B ru in gemeens kap in s t aa t ge s t e l he t

om d i e bepe rk t e ekonomies e ru imt e w a t apa r the id w e l geb i ed he t , t e

vu l (V an de r Rheede , 2006 ) . V an de r Rheede s e be s k ryw ing kan in

2010 a s r i g lyn aanvaa r w ord , waa r d i t g loba l i s e r ing i s w a t Hope tow n

s e l e e rde r s benadee l , en n i e noodw end ig ‘n po l i t i eke s t e l s e l n i e .

D aa r i s ve rw ys na Hope tow n s e gemeens kap w a t oo rhee r s end

Af r ikaans i s . V o lgens S t avenhagen (1990 :4 - 6 ) ( s oos bes p reek in

pa r ag raa f 2 .4 .2 ) kan e tn i s i t e i t on tw ikke l ing bevo rde r , a s mens e v i r

mekaa r ve r an tw oorde l ik voe l . D i t i s ondu ide l ik t o t w a t t e r ma t e d i é

k r ag in H ope tow n ge ld .

In 2 .5 word d i e geme ens kap van H ope tow n bes k ryf . U i t d i e we rk

van A bbo t (2004 ) en Wi id (2009 ) on tvou d i e ge s k i eden i s van een

van d i e ouds t e do rpe i n d i e N oord -K aap . D ie ekonomies e bas i s i s

k l e inveep la s e i n d i e ka roo en in t ens i ew e g raanve rbou ing onde r

be s p roe i ing .

U i t d i e 2001 s ens us ve r s l ag , i s d i t du ide l ik da t d i e gap ing tu s s en ryk

en a rm in H ope tow n ook g roo t i s , me t b yk ans 60% van d i e bevo lk ing

w a t ó f w e rk loos (13%) ó f ekonomi es onak t i e f ( 44%) i s . V o lgens d i e

de f in i s i e w a t i n d i e s ens us geb ru ik w ord , i s i emand bo 15 w a t v i r

v i e r w eke l ank geen pog ing aangew end he t om werk t e v ind n i e ,

ekonomies onak t i e f (Lehoh la , 2004 ) . D i t b l yk ook da t daa r ‘ n g roo t

ve r l i e s van l ee rde r s i s , soos w a t hu l l e deu r d i e hoë r s koo lg rade

vo rde r . D ie ve rde l ing tu s s en r yk en a rm va l g roo t l i k s s aam me t d i e

tw ee s ko le i n d i e do rp .

257

7.5.3 Hoof s tuk 3 : D ie on d erb ou van d ie k u rr ik u lum

D ie bepa l ende s t e l l i ng i n h i e rd i e hoo f s tuk i s d i e ops k r i f van

pa rag raa f 3 .2 w a t s t e l da t opvoed ing ‘n be tw i s t e geb i ed i s . E lke

i deo log ie he t gepaa rdgaande opvo ed ings denke , w a t i n ku r r iku lum

nee r s l ag v ind . V o lgens V an den A kke r (2003 :7 - 8 ) i s d i e p ros e s om

ku r r iku lum t e on tw ikke l ‘ n oo r logs one , waa r w ede r s yds

onbev red igende kompromie ë gew oon l ik d i e u i t e inde i s . Ben -P e re t z

(2003 :53 -57 ) be s k ryf d i t a s ‘ n t ou t r ekke r y , me t u i t ko ms te w a t w is s e l

vo lgens ve r s ku iw ende mags en t r a . H ie rd i e s tud i e i den t i f i s ee r d i e

p l aa s l i ke gemeens kap a s een so ‘n mags en t rum, w a t mee r kan

ve rmag a s d i t daa rvan bew us i s . Vo lgens O rns t e in en H unk ins

(2009 :19 -20 ) t eo re t i s ee r onde rw ys e r s n i e g r aag oo r ku r r iku lu m n ie ,

en P ina r ( 2004 :32 ) bew ee r da t opvoedkund ige akademi c i b yk ans

geen inv loed op ku r r iku lu m he t n i e .

S l a t t e r y (2006 :3 -7 ) en Do l l ( 2008 :193 -195 ) k r i t i s ee r d i e

mode rn i s t i e s e ku r r iku lu m, omda t d i t op tw ee l ed ige oppos i s i e s be rus ,

en ‘n enke lvoud ige oo r s aak - gevo lg meg an i s me in opvoed ing

ve ronde r s t e l . I n d i e p l ek daa rvan s t e l D o l l pos t - mode rn i s t i e s e denke

voo r , w a t v i r ‘ n komp leks e w erk l ikhe id ru i mte maak (2008 :200 - 202 ) .

S l abbe r t en H a t t i ngh (2006 :707 -713 ) be s k r yf hoe ‘n eks t e rn

voo rges k rew e ku r r iku lu m in d i e pos t - mode rne w êre ld v i r ‘ n

i n tu ï t i ew e ku r r iku lum w a t d i e l ew e a s b ron neem, behoo r t p l ek t e

maak . Aok i ( 2005 :362 ) be s k ryf ku r r iku lum as ‘n w ede r s yds e

u i t nod ig ing .

Benade r ings t o t ku r r iku lu m soos deu r D o l l , S l abbe r t en H a t t i ng , en

Aok i be s k ryf i s , ve r e i s van d i e onde rw ys e r om t eo re t i e s oo r

ku r r iku lum na t e d ink . H ie rd i e s tud i e v ind daa rby aank lank .

I n pa r ag raa f 3 .3 w ord ku r r iku lu m as s tud i eve ld bes k ryf . O rns t e in en

Hunk ins (2009 :13 ) en Ca r l ( 2002 :30 -31 ) be s k ryf d i e mu l t i -

d i s s ip l i nê r e aa rd daa rvan . D i t s t eun op d i e w e tens kappe w a t

onde r r ig w ord , s ow e l a s op kogn i t i ew e t eo r i e , en d i e hee r s ende

denke r akende ekonomi e en ge meens kap . A s mode rne s tud i eve ld he t

258

d i t be s l ag gek ry me t T yl e r s e w e rk , w a t voo rges t e l he t da t

opvoedkund ige doe lw i t t e ge s t e l w ord . O p g rond daa rvan moe t

opvoedkund ige e rva r ings gekons ep tua l i s ee r , o rgan i s ee r en eva luee r

word . S y e i e be s k ryw ing (T yl e r i n F l inde r s en Thorn ton , 2004 :51 )

i s n i e s o voo r s k r i f t e l i k en r i g i ed , a s d i e Tyle r - r a s ionaa l w aa r t een d i e

sk r yw er s i n pa r ag raa f 3 .2 t e ve lde t r ek n i e .

Ep i s t emo log ie i s d i e ve r t akk ing van f i l o s o f i e me t d i e i nhoud en aa rd

van kenn i s a s onde rw erp . I n pa r ag raa f 3 .4 w ord d i t a s bepa l e r van

ku r r iku lum bes p reek . ‘ n Be lang r ike v r aag w a t A u t io (2003 :306 -307 )

en G i roux (2009 :39 ) t e r t a f e l b r ing , i s o f a l l e kenn i s i n s t rumen tee l

moe t w ees i n oo reens t e mmin g me t ‘n ne ig ing om d i e he l e l ew e t e

ko rpo ra t i s ee r ; me t ande r woorde wa t d i e doe l daa rmee i s om t e l e e r .

Te rw yl S inaga tu l l i n (2006 :75 - 76 ) en K eevy en B lom (2007 :40 ) op

d i e ve rmee rd e r ing van kenn i s k l em l ê , ba l ans ee r S c ru ton (2007 :28 -

31 ) en S inaga tu l l i n (2006 :93 - 95 ) d i t deu r t e ve rw ys na d i e w aa rde

van ‘n s t e rk t eo re t i e s e ba s i s , w a t n i e so ve r ande r l i k i s n i e . Bes lu i t e

oo r d i e i n - en u i t s lu i t i ng van w e tens kap l ike kenn i s l ê bu i t e d i e

gemeens kap s e i nv loed , maa r man ie r e w aa rop d i t han t ee r word ,

daa rb inne . D ie gemeens kap kan dus bes lu i t om ‘n d i s s ip l i ne -

gebas ee rde ku r r iku lu m mee r ho l i s t i e s t e benade r , o f ‘ n “ s ag t e”

ku r r iku lum me t mee r kenn i s t e l a a i . D i t i s ‘ n be l ang r ike dee l van

d i e gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku lum.

P i age t ( 1973 :1 - 30 ) en B loom (1982 ) l ê ba i e k l em op kenn i s van

l ee rde r s s e kogn i t i ew e ve rmoëns , om ku r r iku lumb es lu i t e t e

be ïnv loed . Te rw yl P i age t be s k r yf hoe k inde r s s e l og i e s e

be r edene r ing on tw ikke l , maak B loom daa rop aans p raak da t 95% van

l ee rde r s kan l ee r w a t d i e be t rokke onde rw ys in s t e l l i ng hu l l e w i l l e e r .

D ie t r ad i s ione l e no rmaa lv e r s p re id ing s e funks i e w as om d i e bepe rk t e

aan t a l un ive r s i t e i t s p l ekke v i r d i e mees t a l en tvo l l e s t e r e s e rvee r , en

i s u i t ged i en . Lee rde r s w a t be s e f a l ma l kan p r e s t ee r , i s mee r gene ig

om mekaa r t e he lp . H ie rd i e i n s ig t e i s p r imêr op k l a s - en skoo lv l ak

toepas l i k . Wa t ‘n mens w i l be r e ik , i s w a t S mi th ‘n b r e in toes t and

van hoë u i tdag ing en l ae s t r e s noem (S mi th , 2002 :13 )

259

S koo lgemeens kapp e w a t d i t ve r s t aan , kan l ee rde r s s e p r e s t a s i e , en

u i t e inde l ik hu l l e i nd i ens neembaa rh e id bevo rde r .

S os i a l e f ak to r e w a t ‘ n ro l i n onde rw ys s pee l , i s d i e onde rw erp van

pa rag raa f 3 .5 . N ixon (2005 :45 ) be s k r yf d i e ro l van e l ek t ron i e s e

med ia i n d i e l ew e van t i ene r s , en K enw ay en Bu l l an (2006 :36 -42 )

ve rw ys na d i e “ve rb ru ike r s med iaku l tuu r . ” H ie rd i e i nv loede word a l

s t e rke r , en skep d i e ve rw ag t ing da t s koo l , en d i e he l e l ew e op

ve rb ru ik en d i e geno t daa rvan ge fokus mo e t w ees . O m d i t s ó t e

han t ee r da t s koo l n i e t o t d i e s e l fde oppe rv l akk ighe id gedw ing word

n i e , ma a r t og l ee rde r s s e be l angs t e l l i ng hou , kan n i e j u i s s en t r aa l

voo rges k ryf w ord n i e , en i s ‘ n funks i e van d i e

gemeens kaps ku r r iku lum. M cN e i l l ( 2003 :11 - 12 ) s e bev ind ing da t

k inde r s i n d i e V S A s koo l ve rw yd e rd van hu l l e l ew ens e rvaa r , en da t

akademic i en w erkgew er s voe l da t s koo lve r l a t e r s onvo ldoende

voo rbe re i i s , du i daa rop da t h i e rd i e ba l ans n i e be s onde r goed gehou

word n i e . D ie i r on i e i s da t oue r s , onde rw ys e r s en l ee rde r s voe l da t

skoo l “d i e nod ige” doen . D i t b r ing ‘n mens by een van d i e g roo t

d i l emma s van ku r r iku lumver ande r ing : M ens e s a l s aams te m da t

k inde r s op s koo l be t e r voo rbe re i moe t word , maa r s od ra skoo l ande r s

l yk a s t oe vo lw as s enes daa r w as , r aak hu l l e onge rus . V an den A kke r

(2003 :xx ) noem d i t d i e nos t a lg i e s e ku r r iku lum. D i t i s ‘ n be l ang r ike ,

maa r r emmend e dee l van d i e gemeens kaps ku r r iku lum.

In pa r ag raa f 3 .5 .2 w ord d i e pos i s i e van s koo l b inne d i e gemeens kap

bes p reek , ve r a l a an d i e hand van Cook en Cook (1950 :202 - 204 ) s e

ou , maa r s t eeds t oepas l i ke be s p rek ing . D ie s koo l w a t i n

vennoo t s kap me t d i e gemeens kap ve rkee r , i s vo lgens hu l l e een w a t

i n voe l ing me t d i e onde rw ys behoe f t e s van d i e gemeens kap i s , maa r

ook in s t aa t i s om d i e l e id ing t e gee w aa rvoo r hu l l e op l e id ing en

hu l l e amp te hu l l e t oe rus .

Tw ee u i t e r s t e be s kou ings van d i e ve rhoud ing tu ss en ind iw idu en

gemeens kap i s d i e K la ss i eke L ibe ra l i s me en d i e M arx iaans e t r ad i s i e ,

en word bes p reek in pa r ag raw e 3 .5 .2 .2 en 3 .5 .2 .3 . D ie l i be r a l i s me

260

met Augus t e Comte as g rond legge r i n so s i a l e denke (Bordeau ,

2008 :8 -9 ) en A dam S mi th i n ekonomies e denke (Eps t e in , 2004 :2 ) ,

g lo da t mens l ike w e l s yn d i e be s t e ged i en kan w ord me t d i e g roo t s t e

moon t l i ke v r ys t e l l i ng van d i e i nd iw idu (G ran t , 2009 :x ) . D i t l e i t o t

onde rw ys w a t d i e i nd iw idu v i r kompe t i s i e me t ande r i nd iw idue

voo rbe re i (G ran t , 2009 :v i i - xv i ) .

D ie M arx iaans e t r ad i s i e , geg rond deu r K a r l M arx , v ind da t d i e mens

s l egs b inne s o s i a l e ve rband kan s os i a l i s ee r (M arx , 1903 (1847 ) :1 - 2 ) .

‘ n Opvoedkund ige b inne h i e rd i e t r ad i s i e i s d i e B ra s i l i a an P ao lo

F re i r e , vo lgens w ie opvoed ing deu r d i a loog moe t ges k i ed . D ia loog

bes k ryf h y a s d i e u i t r u i l van eg t e w oorde , en ‘n eg t e w oord i s

tw ee l ing van nadenke en aks i e . Sonde r aks i e w ord d i e w oord

ve rba l i s me , en s onde r denke w ord d i t ak t iv i s me , be ide beg r ippe w a t

hy ve rw erp (F re i r e 1972 :30 -31 ) .

S ameva t t end kan ges ê w ord da t s eke re opva t t i ngs s ó i n t eg raa l t o t

mens e s e denke i s , da t hu l l e d i t a s vans e l f s p r ekend en onbes t ryba a r

be s kou . D ié opva t t i ngs s yf e r deu r a l l e a s pek te van onde rw ys . D i t i s

d i e be l ang r ik s t e , maa r ook on tw ykends t e dee l van d i e

gemeens kaps ku r r iku lum. M ode rn i s t i e s e ku r r iku lumdenk e , w a t van

r eduks ion i s me en de t e rmin i s me bes ku ld ig word , w ord me t pos t -

mode rne ku r r iku lumdenk e ve rge l yk , w a t kompl eks i t e i t en

onvoors pe lbaa rhe id i n d i e r aamw erk van r ede l ike denke en

ku r r iku lumb ep lann ing in s lu i t . D ie oppone rende s os i a l e denks ko le

van d i e K la ss i eke L ibe ra l i s me en d i e M arx iaans e t r ad i s i e word

bes kou , me t ve rw ys ing na F re i r e , ‘ n be l ang r ike eks ponen t van

M arx iaans e onde rw ys denke .

D ie ku r r iku lu mdenke onde r d i e s koo l fondamen t , soos d i e t i t e l van

h i e rd i e hoo f s tuk lu i , l a a t n i e ne t r u imt e v i r ‘ n ku r r iku lum wa t s t e rk

i n d i e gemeens kap geg rond i s n i e , d i t s t e l gemeens kapp e wa t i n s t aa t

i s om d i e ve r an tw oorde l ikhe id op t e nee m, a s voo rw aa rde . D aa rb y

s lu i t ep i s t e mo log ie aan , w a t r u imte v i r ‘ n v inn ig ve r ande rende

cor pus v an kenn i s maak , maa r d i t me t d i e w aa rde van du rende

261

t eo r e t i e s e g ronds l ae ba l ans ee r . K enn i s van kogn i t i ew e w e tens kappe ,

w a t v i r d i e on t lu ik ing en ve r s k i l l ende on tw ikke l ings t ad i a van

l ee rde r s voo rs i en ing maak , i s dee l daa rvan . O m h ie rd i e opva t t i ngs

oop t e s t e l en t e mo t iv ee r , kan ‘n be l ang r ike dee l van d i e suks es

w ees . I n d i e hoo f s tuk s e gevo lg t r ekk ing word ges ê :

Die fondasie is nie so opsigtelik nie, maar wel

deurslaggewend. Dit bepaal grootliks wat daarop gebou

kan word, en hoe suksesvol dit sal wees. Filosofiese- en

sosiale opvattings groei oor tyd, en skole ook.

7 .5 .4 Hoof s tuk 4 Ku rr ik u lu m teor i e b o d i e sk oo l f on d am ent

D ie doe l me t h i e rd i e hoo fs tuk i s om d i e gemeens kaps gebas ee rd e

ku r r iku lum, a s s l eu t e lw oord in h i e rd i e s tud i e , b inne w e tens kap l ike

r aamw erk t e p l aa s . D ie beg r ip ge meens kaps ku r r iku lu m i s d i e

midde lpun t van d i e hoo fs tuk . D i t vo lg op ‘n be s k r yw ing van

ku r r iku lums tud ie s a s w e tens kap l ike s tud i eve ld , en d i e p ro s e s s e

w aa rvo lgens ku r r iku lum konkre t e vo rm gegee word . D aa rna vo lg ‘n

onde r s oek na enke l e bu i t e l ands e voo rbee lde w a t a s pek te van d i e

voo rges t e lde gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku lu m be l ig , en ‘n

be s k ryw ing van d i e Su id - Af r ikaans e onde rw ys - en op l e id ings ops e t .

I n pa r ag raa f 4 .2 .1 word na ve r s k i l l ende bes k r yw ings van ku r r iku lum

ve rw ys ; van w aa r d i t bepe rk t o t voo rges k rew e inhoud w ord (P ra t t ,

1994 :v ) , deu r S mi th en Lova t ( 2004 :18 - 19 ) w a t d i e oo r s p ronk l ike

r e s i e s baan -me ta foo r geb ru ik om d i e beg r ip t e kompl i s ee r me t d i e

l e e rde r a s ak t i ew e dee lnemer en bes lu i t nemer , deu r ku l tu r e l e

geb ru ike w a t onbew us te l i k op skoo l voo r tges i t word (M e ighan en

H arbe r , 2007 :78 ) , t o t w aa r V an den A kke r (2003 :x ) ku r r iku lum as ‘n

r eus e s p innew eb me t ve rw an te a s pek te be s k ryf . “K ur r iku lum, ” soos

i n h i e rd i e s tud i e geb ru ik , i s dus a l l e skoo lve rw an te l e e r e rva r ings ,

ongeag o f d i t bep l an i s , t e boek ges t e l i s , o f b y onde rw ys ow erhede

s e bep lann ing aans lu i t .

I n pa r ag raa f 4 .2 .2 w ord na a s pek te van ku r r iku lu m, soos d i t deu r

Ca r l ( 2002 :34 - 42 ) , Orns t e in en H unk ins (2009 :14 -18 ) , E i s ne r

262

(2005 :8 ) , Wi l s on (2005 ) en V an den A kke r (2003 :3 ) be s k r yf word .

Ta l l e a s pek te w ord genoem, en d i t l yk o f d i e p ro s e s om nog a s pek te

t e i den t i f i s e e r onbepaa ld kan aanhou . I n pa r ag raa f 4 .2 .3 w ord d i t

ve r eenvoud ig t o t d i e f o rme le , d i e i n fo rme le , d i e ve r s ku i lde en d i e

w egge la t e ku r r iku lu m. A l l e a s pek te kan onde r h i e rd i e ops k r i f t e

i ngedee l word . D i t ve r eenvoud ig d i e oo rw eg ing van ‘n

gemeens kaps ku r r iku lum. E lkeen van h i e rd i e a s pek te kan onde r s oek

word , om s t r a t eg i eë w aa rvo lgens d i e ge meens kap d i t kan be ïnv loed ,

t e f o rmu lee r . D ie oo reengekome r a s ionaa l , i n h i e rd i e geva l

e i ens kappe w a t s koo lve r l a t e r s mee r i nd i ens neembaa r s a l maak , w ord

a s r i g lyn geb ru ik .

Kur r iku lu mvormin g , w a t i n pa r ag raa f 4 .3 be s p reek w ord , v ind

vo lgens ve r s k i l l ende p ros e s s e p l aa s . D ie Tyle r - r a s ionaa l , van

doe lge r ig t e bep l ann ing , oo rhee r s vo lgens K re ide r ( 2009 ) s t eeds

h i e rd i e t onee l . Ca r l be s kou d i t a s ‘ n s i s t ema t i e s e

bep lann ings p ros es , hoew e l onbep lande a s pek te ook in ag geneem

moe t w ord . H ew i t t ( 2006 :260 -269 ) onde r s ke i d i e on tw ikke l ing en

aanpas s ing van r eeds on tw ikke lde ku r r iku lum. On tw ikke l ing i s

vo lgens hom ops t e l van ku r r iku lu mdokumen te , on tw ikke l ing en

pub l ika s i e van handboeke en he rop le id ing van onde rw ys e r s .

Imp le me n te r ing v ind ook in s t appe p l aa s . A anpas s ing i s w annee r

be s t aande ma te r i aa l v i r d i e s pes i f i eke kon teks aangepas w ord . H y

bes kou d i t n i e a s w a te rd ig t e eenhede n i e (H ew i t t , 2006 :260 - 269 ) .

D ie bes k r yw ing van Orns t e in en H unk ins (2009 :222 - 241 ) s t em

g roo t l i k s h i e r mee oo reen .

Le t s che r t en K es s e l s ( 2003 :157 -176 ) be s p reek so s i a l e en po l i t i ek

f ak to r e w a t ‘ n ro l s pee l , en ve rw ys na i n t e rne en eks t e rne

bes t end ighe id . I n t e rne bes t end ighe id ve rw ys na ‘n dokumen t w a t ‘ n

goed u i tgew erk t e , s ameh angende gehee l i s , en eks t e rne

bes t end ighe id na een w a t deu r geb ru ike r s daa rvan pos i t i e f on tvang ,

en aan meegew erk word . O m eks t e rne bes t end ighe id t e be r e ik , kan

opvoedkund ige kw ess i e s n i e t egn ie s en i n i s o l a s i e behande l w ord

n i e . K u ipe r en ande r (2003 :183 ) ve rw ys na ku r r iku lumon tw ikk e l ing

263

w at aan on tw ikke l ings navo r s ing ve rw an t i s , om t e voo rkom da t

on tw erp en imp le me n te r ing lo s s t aande p ros e s s e w ord . D i t i s j u i s om

by d i é gedag te r ig t i ng aan t e s lu i t , d a t h i e rd i e s tud i e na

ku r r iku lumvor mi ng ve rw ys ; d i t omva t d i e p ro s e ss e van on tw ikke l ing

en imp le me n te r ing a s ‘n o rgan ie s e gehee l , waa raan d i e gemeens kap ,

i nd i en d i t s o ve rk i e s , ak t i e f kan dee lneem.

D ie v l akke van ku r r iku lumvor mi ng word in pa r ag raa f 4 .3 .2 be s p reek .

Ca r l ( 2002 :88 ) en V an den Akke r (2003 :2 ) i den t i f i s ee r d i e makro -

v l ak van ku r r iku lum as d i e s t aa t , t e rw yl Ca r l d i e mes o - v l ak as d i e

p rov in s i e en mik ro - v l ak a s d i e s pes i f i eke s koo l be s k ryf , en V an den

Akke r d i e mes o - v l ak b y d i e skoo l , en d i e mik ro - v l ak in d i e

k l a s kamer v ind . D i t i s ‘ n s l eu t e lbeg r ip , w a t aans lu i t by d i e vo r ige

pa r ag raa f : D ie s koo l en k l a s kamer i s vo lw aa rd ige v l akke van

ku r r iku lumvor mi ng . Wa t op h i e rd i e v l akke gedoen w ord , r aak d i e

gemeens kaps ku r r iku lum d i r ek .

V e rs k i l l ende benade r ings t o t ku r r iku lu m en onde rw ys , i s d i e

onde rw erp van pa rag raa f 4 .4 . U i t eens e t t i ngs van Ca r l ( 2002 :55 - 62 ;

74 en 8 -9 ) , O rns t e in en Hunk ins (2009 :2 - 10 en 191 -205 ) , M e ighan

en Harbe r (2007 :77 - 78 en 211 -280 ) , G i roux en P enna (1983 :102 -

105 ) word in t abe l l e wee rgegee , en aangevu l deu r be s k ryw ings van

P ra t t ( 1994 :79 ) , M ars h (2004 :6 -8 ) en H ew i t t ( 2006 :13 -14 ) . H ie rd i e

i nde l ings r aak bes onde r komp leks . K a tego r i s e r ing i s pe r de f in i s i e

‘ n p ro s e s w a t ve r eenvoud ig , nuans e i nboe t , en wes en l ik sub j ek t i e f

i s . D aa rom s t em ka t ego r i s e r ings n i e oo reen n i e , en ve r eenvoud ig d i t

d i e t e r r e in v i r ‘ n on ingew yde l e s e r , s o l ank d i e l e s e r ne t e en b ron

r aadp leeg . D aa rna r aak d i t ve rw ar r end .

O m d ie s tud i eve ld mee r t oegank l ik t e maak , en t ege l yk r eg aan d i e

kompleks i t e i t daa rvan t e ve r l een , w ord bes kou ings oo r d i e r as ionaa l

van onde rw ys in pa r ag raa f 4 .4 .2 be s p reek , en bes kou ings oo r d i e

fokus daa rvan in pa r ag raa f 4 .4 .3 . Ek ma ak d i e s t e l l i ng da t onde rw ys

a l t yd mik op t eens t e l l end e , maa r aanvu l l ende doe l e indes , naaml ik

om d i e s ta tu s quo t e handhaa f , om by ‘n onve rmyde l i ke t oeko ms aan

264

t e pa s , en om d i e t oeko ms na ‘n i deaa lbe e ld t e t r ans fo rme e r . V e rde r

i s daa r t e ens t e l l ende maa r aanvu l l end e fok i i n onde rw ys , naa ml ik op

d i e l e e rde r a s d r ae r van kenn i s , a s t oeko ms t ige w erke r , a s l i d van

d i e s ame lew ing , en a s on t lu ikende mens . V e rs k i l l ende benade r ings

t o t onde rw ys en ku r r iku lum behe l s ve r s k i l l ende ba l ans e r ing van d i e

onde r s ke i e doe l e indes en fok i . ‘ n O nde rw ys s t e l s e l op makro - v l ak

kan ‘n ba l ans e r ing daa rvan in gedag te hê wa t ve r s k i l van d i t w a t i n

‘n spes i f i eke skoo l we rk l ikhe id word , en w a t w ee r ve r s k i l van w a t i n

‘n s pes i f i eke k l a s gebeu r . Wannee r d i e gemeens kap ku r r iku lum w i l

vo rm om s koo lve r l a t e r s mee r i nd i ens nee mb aa r t e maak , moe t

oo rw eeg w ord hoe d i e ve r s k i l l ende doe l e indes en fok i me t meka a r

geba l ans ee r moe t w ord om d i e doe l t e be r e ik , maa r s t eeds ‘n

geba l ans ee rde l ee r e rva r ing t e wees .

D ie geme ens kaps ku r r iku lum word in pa r ag raa f 4 .5 be s k ryf . D ie

be s lu i t e w a t op mik rov lak ( s koo l en k l a s kamer ) geneem w ord in

t e rme van d i e fo rme le ku r r iku lum, behe l s vakke aangeb ied ,

handboeke aangekoop , ens ovoor t s . D ie i n fo rme le - ve r s ku i lde - en

w egge la t e ku r r iku lu m w ord g roo t l i k s i n onde rw ys t r ad i s i e saa mgeva t ,

en d i e p l aa s l i ke skoo l d ink n i e a l t yd w a t t e r i nv loed hu l l e daa rop

u i toe f en en kan u i toe f en n i e . N og tans i s d i e s ames t e l l i ng un i ek aan

e lke skoo l . D i t i s d i e gemeens kaps gebas eed e ku r r iku lu m. Wannee r

sko le onbew us te l i k daa rme e t e w e rk gaan , i s d i t ‘ n onbew us te

gemeens kaps ku r r iku lum. D i t kan eg t e r ‘ n ba i e k r ag t ige i n s t rumen t

i n d i e hande van ‘n ge mot ive e rde ge meens kap w ees , om ‘n gedee lde

v i s i e t e ve rw erk l ik .

P a rag raa f 4 .6 word a fges t aan om s eke re bu i t e l ands e ku r r iku l ê r e

he rvo rmings na t e gaan , om wenke v i r d i e geme ens kaps ku r r iku lum t e

v ind . N ede r l ands e “ s tud i ehu i s ” -ku r r iku lu mhervo r mi ng , me t d i e oog

op mee r s e l f s t and ige , l e e rg i e r ige skoo lve r l a t e r s , word in pa r ag raa f

4 .6 .2 deu r V an den A kke r (2003 :63 -69 ) be s k r yf . J onge r skoo l f a s e s

i s ook he rvo rm, s oos bes k ryf deu r Te rw e l en ande r (2003 :137 -156 )

en S tokk ing (2003 :117 - 136 ) . Hu l l e e rva r ing w as da t d i é s oo r t

he rvo rmings moe i l i k i s om deu r t e voe r , a s d i e ve rw ag t ings w a t

265

be le idmake r s s t e l t e hoog i s , en a s d i e p l aa s l i ke skoo l en

onde rw ys e r s n i e d i e noods aak daa rvan in s i en n i e . D ie gemeens kap

moe t a s ’ t w a re i n s t e m om s y e i e ku r r iku lum aan t e pa s by d i t wa t

be l e idmake r s w i l be r e ik .

D ie F ins e s ekondê re onde rw ys he t van ‘n ge s en t r a l i s ee rd e s t e l s e l , na

‘n s t e l s e l w aa r l e e rde r s ou tonome bes lu i t e i n ‘n modu lê r e s t e l s e l kan

maak . D i t w ord in pa r ag raa f 4 .6 .3 aan d i e hand van Vä l l i j ä rv i

( 2003 ) en bev ind ings van P IS A ( Pr ogr am m e fo r In t e r na t iona l Schoo l

Ass e s s m en t ) ( 2006 ) gedoen . D aa r i s bev ind da t F in l and b inne 50

j aa r van ‘n l a ag ges koo lde na ‘n hoogs ges koo lde s ame l ew ing

ge t r ans fo rme e r i s , en da t ‘ n ou to r i t ê r e s t e l s e l me t ‘ n ou tonome

s t e l s e l ve rvang i s , sonde r om s t andaa rde t e ve r l aag . Opva l l end i s

da t s ko l e v ryw i l l i g en op hu l l e e i e t yd d i e oo rgang kon ma ak , maa r

da t d i t na ongevee r 10 j aa r a fgehande l w as . ‘ n M ens moe t dus n i e

t e en s t ru ike lb lokke b l ind s t aa r n i e .

D ie merkw aa rd ige p r e s t a s i e van K ubaans e onde rw ys w ord in

pa r ag raa f 4 .6 .4 aan d i e hand van G as pe r in i ( 2000 ) en M a lo t t

( 2009 :227 -233 ) be s k r yf . A s ‘n a rm, minde r on tw ikke lde l and , me t

‘ n l ande l ike bevo lk ing van noemens w aa rd ige omvang , he t K uba

daa r in ge s l aag om geha l t e onde rw ys na a l l e de l e van d i e s ame lew ing

t e b r ing . D ie s pes i a l e behoe f t e s van l ande l ike onde rw ys i s

ge ïden t i f i s ee r , en op l e id ing i s daa rb y aangepas . D ie he l e s t e l s e l

word gekenmerk deu r na s t r ew ing , w aa rvo lgens onde rw ys e r s

aangemo ed ig w ord om ve rnuw ings me t goe i e r e s u l t a t e bekend t e

maak . D i t gebeu r d ikw e l s da t gew one onde rw ys e r s op d i e man ie r

na s iona l e en s e l f s i n t e rnas iona l e e rkenn ing k r y, en s e l f s d i e

ge l een the id he t om ku r r iku lum op d i e makro - v l ak t e be ïnv loed . D i t

i s merkw a a rd ig da t ‘ n ge s ags t aa t s oos Kuba , d i e

gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lu m in p l aa s van s en t r a l i s e r ing

aanmoed ig . D ie gevo lg i s da t Kuba s e onde rw ys re s u l t a t e goed me t

d i e w e lva rends t e l ande t e r w ê re ld ve rge l yk . Onde r - on tw ikke l ing en

f i nans i ë l e t eko r t e i s dus n i e onoo rkome l ik n i e , m i t s d i e gemeens kap

266

d ie ge l een the id k r y ( en aang ryp ) om to t ku r r iku l e r ing en

on tw ikke l ing van ‘n ku r r iku lu m b y t e d r a .

Bas k ie s e onde rw ys vo lgens d i e Modragon - mode l w ord in pa r ag raa f

4 .6 .5 be s k ryf , a an d i e hand van hu l l e e i e w ebw er f (M ondragon ,

2006 ) V an S lyke (2008 ) en ag t e rg rond deu r Wins t an l e y (2007 :4 -13 )

en P a yn e (1970 ) . D i t i s d i e ve rhaa l van ophe f f ing van ‘n

onde rd ruk te e tn i e s e minde rhe id , deu r d i e ekonomies e on tw ikke l ing

en onde rw ys hand -aan -hand t e bevo rde r . ‘ n D eu r s l aggew ende

kenmerk i s da t ekonomies e on tw ikke l ing n i e i n d i e ee r s t e p l ek om

w ins be j ag n i e , maa r om w erks kepp ing d r aa i . I n l yn daa r mee i s

w aa rdevo l l e kenn i s i e t s w a t gedee l moe t w ord , en kap i t aa l i s

onde rges k ik aan a rbe id . H ie rd i e benade r ing in ‘n k l e in t egn ie s e

skoo l a s ee r s t e p ro j ek , he t t o t ‘ n mu l t i - na s iona l e koöpe ra t i ew e

ko rpo ra s i e me t b yn a 80 000 w erknemer s ge l e i . H ie r moe t ge l e t w ord

hoe p r e s t a s i e n i e noodw end ig ge lyk aan kompe t i s i e en w ins be j ag i s

n i e . D i t kan ‘n ba i e be l ang r ike dee l van ‘n gemeens kaps ku r r iku lu m

w ees .

‘n O mva t t ende beg r ip van d i e S u id -A f r ikaans e onde rw ys tonee l i s

nu t t i g , omda t d i t d i e w eë w aa r l angs ‘n geme ens kaps gebas ee rde

ku r r iku lum in H ope tow n kan on tw ikke l , moe t aandu i . D i t w ord in

pa r ag raa f 4 .7 gedoen .

D ie oo rkoepe l ende kenmerk van S u id - Af r ikaans e onde rw ys i s d i e

N as iona l e Kw a l i f i ka s i e r a amerk (N Q F ) . A l l e kw a l i f i ka s i e s w ord

daa r in ge s t ruk tu r ee r , en d i e beg in s e l i s da t daa r ‘ n s oomlos e

oo rgang tu ss en byvoorb ee ld akade mies e en be roeps ge r ig t e onde rw ys

moe t w ees . Onge lukk ig i s d i t s t e eds n i e d i e geva l n i e , a anges i en

be roeps ge r ig t e op l e id ing onde r d i e D epa r t e men t van A rbe id

r e s o r t ee r , en sko le onde r d i e D epa r t emen t van Onde rw ys .

V i r d i e gemeens kaps ku r r iku lu m i s d i e mag van d i e

S koo lbehee r l i ggaa m (S BL) van u i t e r s t e be l ang . A dams (2005 :91 )

bew ee r s e l f s da t d i t t e g roo t i s , en daa rom minde r w e lva rende en

kund ige mens e ve rde r benadee l . Een ve ran tw oorde l ikhe id van d i e

267

S BL i s om pe r s onee l i n hu l l e p ro fe s s ione l e t a ak by t e s t aan . D ie

gemeens kap s e s eggens kap oo r be l ang r ike a s pek te van ku r r iku lu m

word deu r d i e w e t l i ke ro l van d i e SBL gew aa rbo rg .

D is S u id -A f r ikaans e s koo lku r r iku lum he t sede r t d i e i n s t e l l i ng van

U i tkoms gabas ee rd e Onde rw ys in 1996 tw ee kee r van vo rm ve rande r ,

soos i n pa r ag raa f 4 .7 .2 .2 be s k r yf . H aakp lekke w ord in pa r ag raa f

4 .7 .2 .3 be s k r yf , en he t ve r a l me t oo r l ad ing van onde rw ys e r s en

oo rhaas t i ge imp l emen te r ing t e doen . H ie r word ve ra l na M acF a r l ane

(2008 ) , Arno ld (2004 ) en M aga rd i e (2004 ) ve rw ys . N og ‘n p rob lee m

i s d i s funks ione l e sko le , w a t vo l l ed ig deu r B ipa th (2005 ) bes k r yf

word . D i t kan a s ‘n geme ens kaps ku r r iku lum w a t d i e w aa rde van

skoo l t o t aa l min ag , be s k ryf w ord . D i t i s n i e van toepas s ing op d i e

onde r s oek te r r e in n i e , a anges i en H ope tow n s e s ko le hoogs

funks ionee l i s . D ie ee r s t e w ee rgaw e van U GO he t ba i e ru imte v i r

d i e p l aa s l i ke i n s e t gehad , en d i t e in t l i k van onde rw ys e r s ve r e i s . D i t

i s eg t e r deu r mee r voo rs k r i f t e l i k e w ee rgaw es ve rvang , en u i t d i e

oogpun t van ‘n gemeens kaps gebas ee rde ku r r iku lum, i s d i t ‘ n

ge l een the id w a t ve rb yg ega an he t .

Be roeps ge r ig t e onde rw ys word in pa r ag raa f 4 .7 .2 .5 be s p reek .

Be roeps ge r ig t e s koo lvakke , d i e N as iona l e Be roeps e r t i f i kaa t w a t aan

VO O ko l l eges e (voo rheen t egn ie s e ko l l eges ) aangeb ied word , en

l e e r l i ngs kappe , w a t ‘ n d r i e l ed ige oo reenko ms tu s s en w erkgew er ,

op l e id ings ve r s ka f f e r en op l e id ings ow erhe id behe l s , i s d i e d r i e r oe t e s

na e rkende kw a l i f i ka s i e s . D ie en ig s t e h i e rvan w a t ge r ede l ik

be s k ikbaa r i s i n p l a t t e l ands e do rpe , i s be roeps ge r ig t e s koo lvakke .

S e l f s d i t i s v i r minde r w e lva rende sko le n i e bes k ikbaa r n i e , omda t

d i e aanb ied ing van ‘n enke l e pe r s oon kan a fhang . D ie a rms te mens e

van d i e p l a t t e l and , d i e me t d i e sw aks t e kans om na - s koo l s ve rde r t e

s t udee r , me t d i e mins t e b ronne om ‘n bes ighe id t e beg in , gaan na

sko le w a t n i e be roeps ge r ig t e vakke aanb ied n i e . Lee rde r s w a t

w aa r s kyn l ik noo i t t e r s i ê r e s tud i e s a l gen i e t n i e , k ry ‘n kw a l i f i ka s i e

w a t hu l l e v i r n ik s ande r s voo rbe re i n i e .

268

7 .6 Bev in d in gs van d ie em pir i e s e ond ers oek

7 .6 .1 In d ien s n em in gsb eh oe f t e s van l eerd ers

S uks es vo l l e s koo lve r l a t e r s s i en hu l l e s e l f i n p ro fe ss ione l e ,

be s tu r ende o f admin i s t r a t i ew e pos t e . D i t i s d i e a f l e id ing wa t u i t d i e

emp i r i e s e onde r s oek gemaak kan word , s oos i n pa r ag raa f 6 .2 .1

w ee rgegee . Vo lgens t abe l 6 . 2 he t geen l ee rde r s ‘ n voo rkeu r v i r

ambag t e o f be roepe w a t a rbe ide r s k l a s be roepe ge toon n i e . I n t abe l

6 . 3 word ‘n du ide l ike a fkee r daa r t een geopenbaa r .

Mnr N ico Boe r s e s t e l l i ng da t daa r ‘ n g roo t behoe f t e aan “ s ag t e”

w e rk i s , n i e d i e s oo r t w e rk w a t h y en s y s eun doen n i e , mag k l ink o f

hy hom op s t e r eo t ipe r ing ve r l aa t . G roepe B en C in d i e onde rhoude

by H oë r s koo l Voorheenbenadee ld he t d i t beves t i g deu r t e s ê da t

en igeen w a t kan , kan too rw erk s a l ve rk i e s . Een me i s i e i n Hoë r s koo l

We lvaa r t he t d i e s e l fde opmerk ing , onde r g roo t i n s t emmi ng gemaak .

Onde r me i s i e s i n a lbe i s ko l e he t s ow e l ga s v ryhe id a s s koonhe id na

vo re gekom as be roepe w a t hu l l e mag in t e r e s s ee r , maa r ee r s ná d i t

a an hu l l e genoe m i s .

A mbags ve rw an te w e rk , he t s e l f s by nav raag geen pos i t i ew e r eaks i e

on t lok n i e . E lkeen van d i e s euns w a t by H oë r s koo l We lvaa r t

dee lgeneem he t , he t a angedu i da t hu l l e kan sw e i s , ma a r d i t b loo t a s

‘ n nu t t i ge s tokpe rd j i e be s kou . I n g roep C b y H oë rs koo l

Voorheenbenadee ld i s ook b y nav raag ve rk l aa r da t d i t nu t t i g kan

w ees om e rva r ing in ‘n t egn ie s e r i g t i ng op t e doen , maa r d i t he t nog

n i e op pe r s oon l ike be l angs t e l l i ng daa r in gedu i n i e .

Werk in d i e l andbou w as v i r Hoë r s koo l We lvaa r t - l e e rde r s aan t r ek l ik ,

i n t e ens t e l l i ng me t H oë r s koo l V oorheenbenadee ld . D ie s l eu t e l l ê

daa r in da t d i e a s s os i a s i e i n We lvaa r t d i e van boe r i s , en i n

Voorheenbenadee ld d i e van p l aa s w erke r . Tw ee pe r s one in

Voorheenbenadee ld he t ve rw ys na d i e moon t l i khe id om ‘n p l aa s t e

on tvang , en da t d i t i n so ‘n geva l nu t t i g s a l w ees i nd i en mens

l andbou-e rva r ing opgedoen he t . D ie f e i t da t Landbou-w e tens kappe

269

s ede r t 2010 a s vak in Voorheenbenadee ld aangeb ied word , en a f t r ek

k ry , eggo moon t l i k h i e rd i e ve rw ag t ing .

In be ide sko le i s ve rw ys na w erks kepp ing w a t b yv oorbee ld bouw erk

o f ande r handew erk in s lu i t , maa r d i t i s h ipo t e t i e s , en me t ande r

mens e i n gedag te gedoen .

7 .6 .2 A rb e id s b eh oe f t e s van w erkgew ers

D ee lnemer s s e byd ra es i s s ó geo rden da t d i e l e e mtes w a t

i nd i ens neming bemoe i l i k ee r s t e aandag gen ie t , en d i e moon t l i ke

pos t e v i r s koo lve r l a t e r s daa rna bes p reek word .

D ie ag t e ru i tgang van ‘n p l aa s t r ad i s i e onde r w e rke r s w eens

ve r ande rende ve rb l yf pa t rone , w e tgew ing w a t k inde ra rbe id behee r en

e rn s t i ge aans t eek l ike s i ek t e s , maak d i t v i r l andbouw erkgew er s

moe i l i k om gew i l l i ge en ges k ik t e kand ida t e v i r be s k ikba re pos t e t e

v ind . D ie ow erhe id bemoe i l i k s ake v i r l andbouw erkgew er s op tw ee

man ie r e . Ee r s t ens gaan d i e ba s i e s e en onde r l i ggende d i ens t e w a t

p l aa s l i ke r ege r ing moe t l ew er , ag t e ru i t . Tw eedens w ord d i e kos t e

van a rbe id a s gevo lg van a rbe id s w e tgew ing ba i e hoog , en a rbe ide r s

s e k inde r s mag g l ad n i e aan p l aa s bed r yw igh ede dee lnee m n ie . D i t

onde rmyn ( s oos bo genoem) d i e p l aa s t r ad i s i e .

D ie noods aak l ike vaa rd ighede v i r sow e l veeboe rde r y a s akke rbou

onde r bes p roe i ing , r aak a l s kaa r s e r . A s gevo lg van megan i s e r ing ,

word a l hoë r ve r e i s t e s ge s t e l . D ie kons t ruks i ebed r yf moe t opge l e ide

w erke r s van e lde r s a f b r ing , omd a t hu l l e p l aa s l i k n i e be s k ikbaa r i s

n i e . I n d i e w ye r ekonomi e ges i en , ko r tw iek geb rek aan

kommunik as i e - en r ekenaa rvaa rd ighede , s ow e l a s d i e kombin as i e van

t egn ie s e kenn i s en ve rkoops vaa rd ighede w erks oeke r s s e

i nd i ens neembaa rhe id . Werkgew er s v ind da t s koo lopvoed ing n i e

d i r ek ve rband hou me t ve r e i s t e s i n d i e w e rks p l ek n i e , maa r da t d i t

d i e en ig s t e s oo r t op l e id ing i s w a t op g roo t s kaa l bes k ikbaa r i s .

Werkgew er s l e t d i e behoe f t e aan (goed opge l e ide ) w e rke r s r egoo r

d i e l andbouw aa rdeke t t i ng op . V e rde r i s ‘ n bepe rk t e aan t a l

270

kan too rgebas ee rde pos t e bes k ikbaa r , v i r mens e w a t t oepas l i k

gekw a l i f i s ee r i s . I n d i e b r eë r ekonomie i s w e rk bes k ikbaa r , maa r

spes i f i eke kenn i s en vaa rd ighede w ord ve re i s . V e rkope en bepaa lde

r i g t i ngs i n i n l i g t i ngs t egno log ie word u i tge s onde r . D ee lne mer s aan

h i e rd i e s tud i e bes kou toe r i s me a s ‘n moon t l i k e b ron van nuw e

w erks ge l een th ede , maa r i ndus t r i ë l e on tw ikke l ing w ord n i e konk ree t

bep l an n i e . ‘ n Bes kou ing van w a t d i e buu rdo rp , D oug la s , i n daa rd i e

ops ig r eggek r y he t , l a a t ‘ n mens t og d ink da t d i t n i e u i t ge s lu i t

behoo r t t e w ord n i e .

7 .6 .3 Besk ik b aarh e id van toep as l ik e ku n d igh e id

D ie s os i a l e onde rbou van d i e Hope tow n- gemeens kap i s r ede l ik s t e rk ,

i n d i e s in da t daa r ‘ n begee r t e b y ‘n s ubs t ans i ë l e dee l van s en io r

skoo l l ee rde r s i s , om a s vo lw ass enes i n d i e omgew ing t e ve s t i g . D ie

p l aa s l i ke ekonomie kan onge lukk ig n i e a l l e t a l en tvo l l e j ong

vo lw ass enes akkommodee r n i e . D i t w i l voo rkom o f mens e hu l l e

ekonomies e ve r an tw oorde l ikhe id t o t pe r s oon l ike w e lvaa r t bepe rk .

I n pa r ag raa f 6 .3 i s d i e ge s k i eden i s van H ope tow n s e koöpe ra s i e me t

d i e van nabu r ige D oug la s ve rge l yk , en ook ve rw ys na bu rge r l i ke

ekonomies e on tw ikke l ings in i s i a t i ew e van nóg ‘n buu rdo rp , Oran ia .

I n t e ens t e l l i ng h i e rmee , be s kou ba i e H ope tow n- inw one r s s os io -

ekonomies e on tw ikke l ing a s d i e ve r an tw oorde l ikhe id van p l aa s l i ke

r ege r ing . M y pog ings om me t ‘n ve r t eenw oord ige r van d i e p l aa s l i ke

r ege r ing ‘n onde rhoud t e voe r , w as ons uks es vo l ; d i t i s noo i t gew e ie r

n i e , ma a r my e -pos boods kappe i s n i e bean tw oord n i e , en

t e l e foonoproepe i s t e lkens na ande r “be t e r ” pe r s one ve rw ys . D ie

“ r eg t e” pe r s oon w as t e lkens me t ve r lo f , o f i n ‘n ve rgade r ing . Ek he t

i n 2009 en 2010 ak t i e f p robee r om ‘n a f s p raak t e k r y, s onde r s uks es .

D ie gemeens kap s e ro l i n onde rw ys en op l e id ing i s u i t e en lopend .

D ie voed ings gemeens kap van H oë r s koo l We lvaa r t he t ‘ n goed

geves t igde l ee rku l tuu r , en mens e i s be r e id om aans i en l ike f i nans i ë l e

opo f f e r ings t e maak om geha l t e onde r r ig t e w aa rbo rg . D i t be t eken

eg t e r da t ‘ n aans i en l ike dee l van d i e mee r w e lva rende

gemeens kaps l ede l i ew er s hu l l e k inde r s na ande r sko le s tuu r . I n

271

Hoër s koo l Voorheenbenadee ld s e voed ings gemeens kap i s d i e

l e e rku l tuu r s w akke r geves t i g . D es n ie t eens t aande p r e s t ee r d i e s koo l

r e l a t i e f goed . D ie f e i t da t We lvaa r t me e r be roeps ge r ig t e vakke a s

Voorheenbenadee ld aanb ied (k yk pa rag raa f 6 .5 ) i s w aa r s k yn l ik ‘n

aandu id ing van gemeens kaps behoe f t e s soos d i e skoo l d i t ve r s t aan ,

gegew e bepe rk t e ve rmo ëns . D aa r w ord k l aa rb l yk l i k n i e deu r V OO

ko l l eges o f Un ive r s i t e i t e van Tegno log ie u i t ge r e ik om H ope tow n-

l ee rde r s van d i e ge l een thede w a t hu l l e b i ed , i n t e l i g n i e . S u iw er

p r ivaa t i n i s i a t i ew e , soos d i e van mnr En j in en M ev Leys e l i s eg t e r

moon t l i k , en kan ‘n g roo t ve r s k i l maak .

7 .6 .4 Op eras ion a l i s er in g van d ie gem eens k aps k u rr ik u lum

Elke skoo l he t b y ve r s t ek ‘n gemeens kaps ku r r iku lum, aanges i en ‘n

deu r s l aggew ende dee l van d i e ku r r iku lu m op d i e p l aa s l i ke v l ak vo rm

gegee w ord . Wannee r ‘n gemeens kap bepaa lde doe lw i t t e w i l

na s t r ee f , en d i e de l e van d i e ku r r iku lu m wa t b inne hu l l e mag l ê

i n s pan om d i t t e be r e ik , i s d i t ‘ n bew us t e

gemeens kaps ku r r iku l e r ings oe fen ing . M e t i nd i ens nee mb aa rhe id w ord

ve rw ys na d i e ve rmo ë van d i e a fges tudee rde l ee rde r om s igs e l f i n

d i e ekonomie t e handhaa f , he t s y a s w e rknemer o f a s s e l f s t and ige

onde rnemer .

Hoew e l be roeps ge r ig t e vakke een man ie r i s om ind i ens nee mba a rhe id

t e bevo rde r , i s d i t bes l i s n i e d i e en ig s t e n i e . E i ens kappe s oos d i e

ve rmoë om s e l f s t and ig t e w e rk en i n i s i a t i e f t e neem, i s ne t s o

be l ang r ik , o f be l ang r ike r , a s s pes i f i eke be roeps ge r ig t e kenn i s . As

i nd i ens neembaa rhe id ‘n u i t d ruk l ike doe l van d i e s koo l , naa s

akademies e p r e s t a s i e i s , kan d i e kenmerk e w a t daa r mee ve rband hou ,

i n a l l e vakke bevo rde r w ord .

Be roeps ge r ig t e vakke i s de s n i e t eens t aande ‘n be l ang r ike man ie r om

ind i ens neembaa rhe id t e bew erks t e l l i g . D ie p rob leem i s da t h i e rd i e

soo r t vakke gew oon l ik t oe rus t i ng en ges pes i a l i s ee rde pe r s onee l

nod ig he t , voo r d i t s i nvo l aangeb ied kan word . I nd i en hu lpb ron - o f

vaa rd ighe id s t eko r t e be l ee f w ord , i s d i t mo e i l i k om h i e rd i e vakke aan

272

t e b i ed . D ie s e l fde ge ld i n nog g ro t e r ma te v i r d i e vakke van d i e

N as iona l e Be roeps e r t i f i kaa t .

D aa r i s ook op le id ings kana l e bu i t e d i e fo rme le onde rw ys ops e t , maa r

w a t deu r d i e s koo l , t en behoew e van d i e l e e rde r s , a angew end kan

word . D i t s l u i t ge l een th ede w aa rby l ee rde r s b loo t s t e l l i ng en

e rva r ing in ve r s k i l l ende be roepe kan opdoen , soda t hu l l e ‘ n me e r

i nge l ig t e l oopbaankeus e kan ma ak . V akans i ew erk a s ‘n midde l

daa r toe , kan ak t i e f bevo rde r word . D i t i s ook moon t l i k v i r s ko l e om

ande r fo rme le op l e id ing t e bemidde l , b yv oo rbee ld eenhe id s t andaa rd

gebas ee rde kw a l i f i ka s i e s . D i t s a l onde r be s ke rming van ‘n

geakk red i t ee rde op l e id ings in s t ans i e gedoen moe t w ord .

S t ru ike lb lokke i s da t oue r s d i t mag e rvaa r a s ak t iw i t e i t e w a t bu i t e

d i e be s t ek van ‘n s koo l s e t a ak l ê , en da t d i t be s onde r f yn

bep lann ing en bes tuu r ve rg .

D i t b l yk da t d i e Su id - Af r ikaans e onde rw ys bed e l ing vo ldoende

ru imt e v i r ‘ n gemeens kaps ku r r iku lum b ied . D ie v r aag i s n i e s os ee r

o f d i e bede l ing daa rvoo r ru imte b i ed n i e , maa r o f

skoo lge meens kapp e s e ve rw ag t ings van skoo l daa rvoo r ru imte b i ed .

D ie ande r moon t l i kh e id i s om d i e op l e id ing hee l t ema l bu i t e d i e

skoo lve rband t e neem. D ie g roo t s t e p rob leem i s be fonds ing , w an t ‘ n

mens kan in so ‘n geva l n i e s t aa t s fonds e daa rvoo r aanw end n i e .

D ie k r i t i eke pun t i s eg t e r da t d i e gedag te genoeg in s l ag b y d i e

gemeens kap v ind , da t d i e nod ige moe i t e en kos t e aangegaan en

gehandhaa f s a l w ord . ‘ n M ens moe t daa rop l e t da t d i e ku r r iku l ê r e

sp innew eb w ee r dee l van d i e g ro t e r s o s i a l e w eb i s . Ande r

opva t t i ngs he t i nv loed op d i e ku r r iku lu m, en ande r s om. D ie

gemeens kaps ku r r iku lum as i ng r yp in g om ind i ens nee mb aa rhe id t e

ve rhoog , kan ee r s a s dee l van ‘n mee r omva t t end e p l an t o t s y r eg

kom. A nde r s ge s t e l , d i e ku r r iku lu m in i s o l a s i e kan n i e w e rk s kep

n i e . Wannee r ‘n gemeens kap deu r s y i n s t e l l i ngs byme ka a r kom me t

d i e doe l om me e r w e rk t e skep , kan d i e onde rw ys s ek to r ‘ n t oepas l i ke

gemeens kaps ku r r iku lum daa r s t e l ; e en w a t p robee r ve r s eke r da t d i e

273

pog ing n i e mi s luk w eens on toepas l ik opge l e ide w erks mag n i e . S ou

d i e onde rw ys ‘n s uks es vo l l e p rog ram, maa r i n i s o l a s i e , vo lg , s ou d i t

w aa r s kyn l ik opge l e ide w erke r s na d i e s t ede u i tvoe r . Te rme s oos

“w erks mag” du i na tuu r l i k n i e ne t op loona rbe id n i e , maa r ook op

p ro fe ss ione l e mens e en onde rne mer s . Wa t h i e rd i e mens e be t r e f , i s

d i e be l ang r ik s t e byd r ae w a t d i e gemeens kap kan l ew er , om ges k ik t e

e i ens kappe aan t e kw eek . Op le id ing v i r p ro f e ss ione l e mens e , i s

eg t e r i n d i e a f s i enba re t oekoms n i e t e r s p r ake n i e .

D ie ku r r iku l ê r e s p innew eb van V an den Akke r i s h i e r t e r s p r ake , en

word in f i guu r 7 .1 he rhaa l . D ie l e id r ade van V an den Akke r s e w eb

i s i n h i e rd i e geva l opgevo lg me t voo rs t e l l e . D i t i s s t e rk

kons ep tuee l , en a l l e en l ik op d i e s koo lku r r iku lum ge fokus . D i t maak

ook n i e aans p raak op vo l l ed ighe id n i e . Wa t w e l du ide l ik i s , i s hoe

d i e ve r ande r ing van d i e r a s ionaa l i n d i e midde l van d i e w eb , a l l e

ande r komponen te be ïnv loed .

O m d ie u i t voe r ing in mee r p r ak t i e s e t e rme voo r t e s t e l , w ord d i e

v loe id i ag ra m van pa rag raa f 5 .3 .2 he rhaa l a s f i guu r 7 .2 . E lke

b lokk ie imp l i s ee r ‘ n be s lu i t w a t geneem mo e t w ord , me t i n s lu i t i ng

van voo rges t e lde imp lemen te r ing daa rvan , w a t onde raan vo lg .

274

F iguu r7 .1 : D ie ku r r iku l ê r e s p innew eb , v i r ‘ n gemeens kaps ku r r iku lu m v i r ve rhoogde ind i ens nee mba a rhe id

Rasionaal: Suksesvolle skoolverlaters moet ‘n waardevolle bydrae tot

die ekonomie lewer, wanneer hulle die

arbeidsmark betree.

Doel en Doelwitte:Onderwys moet die kennis, houdings en vaardighede aanbied, wat ‘n positiewe verskil aan die plaaslike ekonomie, en dus sosiale werklikheid sal maak.

Inhoud: Ondernemerskap, produktiwiteit en selfstandigheid as eienskappe.

Kennis en vaardighede in landbou, masjinerie, inligtings-tegnologie en gasvryheid

Leeraktiwiteite:Formeel: Bepaalde vakkeNie-formeel: Laat leerders selfstandig werk. Laat hulle toe om te fouteer.

Bevorder deeltydse indiensname

Sprekers uit die ekonomie

Onderwysersrol:Kundige, hulpvaardige mentor.

Fokus op leerder as draer van kennis, as mens en as werker

Materiale en hulpbronne:WerkswinkelsVerbruikbaresPersoneel (ook buite mense wat help)

Groepering:Vakkeuses bepaal groepering.

Meng leerders uit groepe vir “multi dissiplinêre take

Plasing:In die skool selfBy werkgewers

Tyd: Aankweek van eienskappe vind te alle tye plaas.

Leerders moet tyd opoffer. Niks wat die moeite werd is, kom vanself nie

Assessering:Formele assessering vir geakkrediteerde opleiding

Kry verslag van werkgewersErken werksplekprestasies, soortgelyk aan sport en akademie

275


Ind ien ongeakk red i t ee rd e op l e id ing bu i t e d i e onde rw ys bede l ing

gedoen w ord , s kake l d i t ‘ n aan t a l moe i l i ke v r ae u i t . Dan mo e t ne t

be s lu i t w ord w ie d i e i n i s i a t i e f neem, en w ie d i e kos t e moe t d r a .

Ak t i ew e pog ings om l ee rde r s gedu rende vakans i e s o f naw eke in

w e rks ge l een th ede t e p l aa s , dee lna me aan sp ys en ie r ing v i r

byvoo rb ee ld d i e ma t r i eka f s ke id , bep l ann ing v i r d i e s koo lkons e r t , en

ve r s ke i e ande r n i e - fo rme le opvoedende ak t iw i t e i t e va l h i e ronde r .

O m d ie s koo lp rog ram onve rande rd voo r t t e s i t , maa r d i e e i ens kappe

Operasionalisering van gemeenkskapsgebaseerde kurrikulum

Geakkrediteer, binne die die SA-onderwysbedeling

Ongeakkrediteerd, buite die onderwysbedeling

Binne skoolverband Buite skoolverband

Skoolvakke Ander kursusse

Akkreditasie

Geriewe Akkreditasie

Wie neem inisiatief?

Wie dra die koste?

Wie sorg vir kontinuïteit?

276

w at i nd i ens neemb aa rhe id bevo rde r ak t i e f a an t e kw eek , va l ook in

h i e rd i e ka t ego r i e .

S ou daa r op geakk red i t ee rd e op l e id ing bes lu i t w ord , kan d i e s koo l

nog a l t yd on t t r ek , omda t bep l ande ku rs us s e bu i t e d i e t a akbes k r yw i ng

van ‘n s koo l va l . D an b ly d i e v r aag w a t t e r ge r i ew e geb ru ik gaan

word en hoe akk red i t a s i e ve rk ry gaan w ord . U i t e inde l ik i s d i e v r aag

w ee r : Wie neem in i s i a t i e f , en w ie d r a d i e kos t e . D ie sko le kan

bes lu i t om ‘n p ro j ek van d i e p r ivaa t op l e id ings in s t ans i e s t e

onde r s t eun , maa r n i e daa raan dee l t e neem n ie . D ie

op l e id ings in s t ans i e s kan s e l f s gev ra w ord om d i t t e doen , s onde r da t

d i e s koo l aan d i e u i t voe r ing dee lneem.

Word daa r b inne s koo lve rband gew erk , moe t daa r be s lu i t w ord o f d i e

skoo l hom to t s koo lvakke gaan bepe rk , o f ande r ku rs us s e gaan

aanb ied . I n l a a s genoemde geva l moe t w ee reens oo r akk red i t a s i e

be s lu i t w ord , en dan oo r w ie d i e i n i s i a t i e f neem, en d i e kos t e d r a .

S ko le kan bes lu i t om ‘n S ETA -kurs us s aam me t w e rkgew er s aan t e

b i ed . D ie s koo l so rg dan v i r t eo r i e , en w erkgew er s v i r p r ak t i e s e

op l e id ing . D i t s a l ‘ n vee l e i s ende bes tuu r s t aak w ees , w a t deeg l ike

bep lann ing s a l ve rg . D ie tw ee s ko le kan s aam ‘n V OO ko l l ege t o t

s t and b r ing , me t d i e hu lp van in s t e l l i ngs en w erkgew er s i n d i e

gemeens kap . D i t s a l s t e eds i emand s e t a ak w ees om in s t ruk t eu r s ,

w e rks w inke l s en t oe rus t i ng t e v ind en t e onde rhou .

S ou d i e s koo l s l egs be roeps ge r ig t e s koo lvakke aanb ied , i s d i e v r aag

s t eeds w ie d i e i n i s i a t i e f neem en d i e kos t e d r a . E lkeen van h i e rd i e

vakke ve re i s t oe rus t i ng , l oka l e , kund ige pe r s onee l en kon t inu ï t e i t .

7 .7 Aan b eve l in gs en im pl ik as i e s

7 .7 .1 Tes i s van h ierd i s s tu d ie en oork oep e len d e aan b eve l in g

D ie p l a t t e l ands e geme ens kap kan moe i l i k oo r d i e ve r moë bes k ik om

ku r r iku lumdoku me n te , handboeke en d i e moe i l i khe id s g raad van

ku rs us s e t e bepaa l . D i t i s d i e t a ak van s en t r a l e

ku r r iku lumow erhed e . Waa r d i t by s e l eks i e en p l aa s l i ke t oepas s ing

kom, kan gemeens kappe s e l f d i e be s t e keus es maak . D ie voo rw aa rde

277

i s da t d i e p l aa s l i ke onde rw ys s ek to r i n vennoo t s kap me t ande r

i n s t e l l i ngs i n d i e ge meens kap moe t t r ee , soda t ekonomies r e l evan te

kenn i s , houd ings en vaa rd ighede d i e fokus van onde rw ys dee l me t

d i e a lge men e fok i van on t lu ik ing van d i e mens , en d r ae r van kenn i s .

D i t kan kon t inu ï t e i t he lp ve r s eke r , l e e rde r s op ‘n ons eke r t oekoms

voo rbe re i , maa r ook toe rus om d i e w e rk l ikhe id t e t r ans fo rmee r .

As p r ak t i e s e op t r ede i n d i e geme ens kap van H ope tow n w ord

voo rges t e l da t d i e tw ee s ko le k r ag t e s aams noe r , d i e p rov in s i a l e

onde rw ys depa r t emen t s e s amew erk ing ve rk r y, en

gemeens kaps in s t e l l i ngs soos l andboumaa t s kapp ye be t r ek , om d i e

vakke Landbou tegno log ie en G as v ryhe id s tud i e s aan t e b i ed , en

Rekenaa r toepas s ings t egno log ie na d i e skoo l w a t d i t n i e aanb ied n i e ,

u i t t e b r e i . H ie rd i e vakke omva t ba i e van d i e kenn i s en vaa rd ighede

w a t , gegew e ande r guns t ige oms tand ighede , d i e ekonomie kan

on tw ikke l . H ie rd i e on tw ikke l ing moe t n i e doe l op s ig s e l f w ees n i e ,

maa r d i e w ys e w aa rop ‘n geme ens kap u i t onak t iw i t e i t en

a fhank l ikhe id van maa t s kap l ike t oe l ae , t o t ekonomi es e ak t iw i t e i t en

ve rhoogde w e lvaa r t kan l e i .

D ie aanb ied ing van d i e vakke s a l ve r e i s da t w e rksw inke l s i nge r ig ,

t oege rus en van ve rb ru ikba re ma t e r i a l e voo rs i en w ord . K und ige

i n s t ruk t eu r s s a l ook nod ig w ees . D i t kan a s a f s p r ingp lek d i en o m

ook w erks p l ekgebas ee rde (S ETA ) ku r s us s e aan t e b i ed , s oda t n i e ne t

skoo lgaande l ee rde r s bevoo rdee l kan word n i e , maa r ook w erkendes .

Oor d i e l ange r t e r myn moe t ge s t r ee f w ord om ‘n VO O ko l l ege i n

Hope tow n t e ve s t i g . D i t kan ‘n p r iva t e i n s t e l l i ng , o f ‘ n

s a t e l l i e tk ampus van ‘n be s t aande in s t e l l i ng w ees . D ie aanb ied ing

van N as iona l e Be roeps e r t i f i ka t e i n d i e s e l fde r i g t i ngs a s bogenoemd e

vakke , kan s ine rg i s me w ek . D i t b i ed u i tgeb re ide moon t l i khede v i r

p l aa s l i ke l e e rde r s , w a t sow e l s tud i e - a s w e rks loopbaan behe l s .

Lee rde r s moe t aange moed ig w ord om (op w e t t i ge oude rdom)

gedu rende vakans i e s en naw eke w erk t e s oek . D ie s ko le kan ak t i e f

h i e r aan meedoen .

278

H ie rd i e aanbeve l ing hou s eke re imp l ika s i e s i n :

7 .7 .2 Sk oo lv lak : Ku rr ik u lum sen s i t iw i t e i t m oet aan gekw eek w ord

In d i e l i t e r a tuu r s tud i e i s a angehaa l da t onde rw ys e r s p r ak t i e s e

onde rw ys v rae ve rk i e s bo t eo re t i s e r ing oo r ku r r iku lu m.

Bew us w ord ing van s eke re we rk l ikhede kan da lk ‘n i nv loed h i e rop

u i toe f en :

• S koo l i s i n me es t e geva l l e d i e l e e rde r s e l a a s t e f o rme le

op l e id ing .

• S koo lve r l a t e r s p r e s t ee r d ikw e l s n i e goed a s s tuden te o f we rke r s

n i e .

• Sw ak na - skoo l s e p r e s t a s i e w ord d ikw e l s aan e i ens kappe w a t op

skoo l aange l ee r kan word , ma a r w a t on tb r eek , t oeges k r yf .

• O m ‘n l ee rde r van ‘n ma t r i eks e r t i f i kaa t t e voo r s i en i s n i e om

toekoms t ige s uks es t e ve r s eke r n i e .

• D ie skoo l en k l a s kamer i s ‘ n vo lw aa rd ige en deu r s l aggew ende

v l ak van ku r r iku lumon tw ikk e l ing .

• Kur r iku lu m ba l ans ee r ve r s k i l l ende r a s iona l e me t onde rw ys , en

ve r s k i l l ende fok i . D i t i s d ikw e l s t e ens t e l l end , maa r t og

aanvu l l end . O m d ie r a s ionaa l en fok i van onde rw ys in ‘n mens

s e e i e opva t t i ngs t e ba l ans ee r , en dan me t j ou e i e

k l a s kamerp r ak t yk in ve rband t e b r ing , kan nu t t i ge gevo lge hê .

Onde rw ys e r s w a t deu r s o ‘n denkp ros es gaan , kan hee l moon t l i k me t

nuw e oë na U i tkoms geb as ee rde O nde rw ys kyk .

D i t kan ba i e nu t t i g w ees om w erkgew er s b y s o ‘n p ros e s t e be t r ek .

Wa t hu l l e van s koo l ve rw ag , mag da lk on rea l i s t i e s wees , maa r kan

ook ‘n noods aak l ike pe r s pek t i e f b r ing . Werkgew er s w a t ook op d i e

S BL d i en , mag gew i l l i g w ees om aan s o ‘n oe f en ing dee l t e neem.

O m ku r r iku lums ens i t iw i t e i t a an t e kw eek , s a l t en mins t e ‘n deeg l ike

w e rks w inke l ve r e i s . D i t mag v i r onde rw ys e r s na t yd mors k l i nk ,

a anges i en hu l l e r eeds oo r l aa i i s , maa r ‘n mens moe t on thou : S koo l

279

i s n i e ‘ n doe l op s ig s e l f n i e , d i t i s ‘ n midde l t o t ‘ n doe l . D ie doe l

moe t soms voo r oë ges t e l w ord .

7 .7 .3 Sk oo lv lak : Bevord er in g van d ee l ty ds e w erk

A l le vo lw as s e dee lne mer s he t s aamges t em da t d i t ba i e nu t t i g sa l

w ees a s l e e rde r s onde rv ind ing in d i e w e rks p l ek opdoen , voo r hu l l e

d i e a rbe id s mark pe r manen t be t r ee . D i t s a l hu l l e he lp om

oo rdee lkund ige be roeps - o f s t ud i ekeus es t e ma ak , en ook d i e nod ige

e i ens kappe aan t e kw eek . S ko le moe t d i t bevo rde r , s onde r om ‘n t é

g roo t admin i s t r a t i ew e l a s op t e nee m. Werkgew er s kan gev ra w ord

om bes onde rhede van dee l t yd s e pos t e aan d i e s koo l t e voo rs i en , w a t

onde r VO O - lee rde r s ge s i rku l ee r s a l w ord . Wannee r s o ‘n l e e rde r

aanges t e l w ord , kan d i e w e rkgew er pe r iod i ek , o f w annee r d i e

w e rks ve rhoud ing e ind ig , t e rugvoe r aan d i e s koo l gee . D i t kan v i r

l a t e r e ve rw ys ing , ve r s l agdoen ing , e rkenn ing b y d i e p rys u i td e l ing o f

ge s amen t l i ke open ing , en d i e l e e rde r s e ge tu ig s k r i f geb ru ik word .

7 .7 .4 Sk oo lv lak : Aanw y s van ‘n w erks groep om m oont l ik h ed e t e

ond ers oek

In d i e vo lgende tw ee pa rag raw e w ord aanbeve l ings gedoen oo r

aks i e s w a t d i e tw ee s ko le saa m kan loods . D ie sko le he t n i e ‘n

ge s k i eden i s van fo rme le s amew erk ing n i e , en ‘n bas i s daa rvoo r s a l

ge s kep mo e t w ord . As be ide sko le van d i e w aa rde van h i e rd i e

voo rs t e l l e oo r tu ig kan w ord , behoo r t ‘ n w e rks g roep u i t a lbe i sko l e

s e SBL’e s aamges t e l t e w ord , om d i e p r ak t i e s e imp l ik a s i e s t e

onde r s oek . D i t i s ook noods aak l ik om d i e N oord -K aaps e

onde rw ys depa r t emen t daa rb y t e be t r ek , a anges i en depa r t e men te l e

medew erk ing van g roo t w aa rde kan w ees . D ie t e endee l i s ne t s o

w aa r : As d i e depa r t emen t daa r t een gekan t i s , s a l suks es moe i l i k

behaa l w ord . Skake l ing me t d i e p r ivaa t s ek to r , b inne s ow e l a s bu i t e

Hope tow n kan ook op d i é s t ad ium beg in , omda t hu lp me t be fonds ing

moon t l i k ge s oek s a l word . D i t i s ook d i e s t ad iu m w aa rop ‘n

onde rnemend e p ro j ek l e i e r me t aans i en l ike o rgan i s a to r i e s e ve rmoëns

ges oek moe t w ord .

280

7 .7 .5 Sk oo lv lak : Sam ew erk in g tu ss en sk o le om b ep aa ld e vak k e

aan t e b i ed

D ie tw ee sko le i n H ope tow n b i ed e lkeen vakke aan w a t d i e ande r n i e

he t n i e , t e rw yl daa r ook oo rv l eue l ing i s . Hoë r s koo l We lvaa r t be s k ik

oo r l a e ge t a l l e , ma a r b i ed mee r be roeps ge r ig t e vakke aan . H ie rd i e

pos t e moe t t e en g roo t kos t e deu r d i e oue rge meens kap in s t and gehou

word , t e rw yl V oorheenbenadee ld se l e e rde r s d i e vakke on tbee r . A s

d i t moon t l i k i s om roos t e r s by meka a r aan t e pa s , moe t gepoog w ord

om s eke re onde rw ys e r s t e dee l . D i t kan to t w ede r s yds e voo rdee l

w ees .

D i t i s ook ‘n megan i s me wa t aangew end kan word om nuw e vakke o f

ku rs us s e aan t e b i ed . V i r ‘ n vak s oos G as v r yh e id s tud i e o f

Landbou tegno log ie i s duu r w e rks w inke l s en t oe rus t i ng nod ig , a s ook

pe r s onee l me t bu i t engew one kund ighe id . D aa r kan voo ra f

oo reengekom w ord oo r w aa r gedee lde werks w inke l s i nge r ig w ord .

As f i nans i ë l e hu lp nod ig i s , mag d i t v i r w e rkgew er s mak l ik e r w ees

om d i t a an V oorheenbenadee ld t e koppe l , i n t e r me van w e t l i ke

ve r e i s t e s v i r Sw ar t Ekonomi es e Bemag t ig ing .

Bogenoemde tw ee vakke w ord s t e rk aanbevee l , w eens d i e

t oepas l i khe id i n d i e p l aa s l i ke ekonomi e .

7 .7 .6 Sk oo lv lak : Moon t l ik e op r ig t in g van ‘n VOO ko l l ege

As d i e sko le kan s aamw erk , kan hu l l e ‘ n s t app ie ve rde r gaan , en

s aam ‘n V OO ko l l ege r eg i s t r ee r . ‘ n S a t e l l i e tka mp us van d i e Noord -

K aaps e s t ede l ike V OO ko l l ege i n K imber l e y kan inge r ig w ord . D i t

kan op d i e s ko le s e t e r r e ine gedoen w ord , me t k l a s s e w a t bu i t e

skoo lu re aangeb ied w ord , v i r s koo lve r l a t e r s . D i t kan ook d i e

aanb ied van vakke v i r d i e Nas iona l e Be roeps e r t i f i ka a t b inne

skoo lu re behe l s , v i r l e e rde r s w a t ‘ n a l t e rna t i e f op d i e akademies e

ma t r i ek w i l vo lg . I n d i é geva l s a l d i e V OO ko l l ege ne t ‘ n

admin i s t r a t i ew e eenhe id b inne een o f a lbe i van d i e s ko le kan w ees .

H ie rd i e op l e id ing kan u i tgeb re i word om d i e l andbou maa t s kapp ye s e

i n t e rne op l e id ing t e han t ee r . D i t kan ook ‘n i nko ms teb ron w ees .

281

7 .7 .7 D ep ar tem en te l e v lak : A an m oed ig in g van p laas l ik e

ku rr ik u lu m - in i s ia t i ew e

‘n V e r t r ekpun t van h i e rd i e s tud i e i s da t gemeens kappe hu l l e l o t i n

e i e hande moe t neem, l i ew er a s om v i r d i e ow erhe id t e w ag om hu l l e

p rob leme op t e l o s . Nog tans i s ‘ n s imp a t i ek e ow erhe id , w a t s u lke

i n i s i a t i ew e s t eun , a l i s d i t n i e f i nans i ee l n i e , van g roo t w aa rde . D ie

Noord -K aaps e O nde rw ys depa r t emen t kan ‘n be l ang ike byd r ae t o t d i e

p rov in s i a l e ekono mie l ew er , a s hu l l e vennoo t s kappe tu s s en sko le

onde r l i ng , s ko l e en VO O ko l l eges , en s ko le en d i e p r ivaa t s ek to r

ak t i e f bevo rde r . D ie geb rek aan op le id ings ge r i ew e in k l e ine r do rpe

kan moon t l i k deu r d i e gemeens kap s e l f ve r l i g w ord . D i t i s eg t e r

nod ig da t d i e ow erhe id i n s t i t u s ione l e h inde rn i s s e ve rw yd e r .

7 .8 Bep erk in gs en t ek or tk om in ge van d ie on d ers oek

H ie rd i e s tud i e he t onde r s oek w a t i n ku r r iku lumt e rme d i e behoe f t e s

en moon t l i khede v i r ‘ n b yd rae deu r d i e gemeens kap i s . O m ‘n

gemeens kaps gebas e e rde ku r r iku lu m in w e rk ing t e s t e l , he t

be l ang r ike bes tuu r s imp l ikas i e s , maa r d i t i s n i e onde r s oek n i e .

D ie aanbeve l ings i s ge fo rmu l ee r nada t d i e s tud i e a fgehande l i s . D i t

sou w aa rdevo l w ees om d i t a an onde rw ys ow erhede (d i e be t rokke

skoo lhoo fde , k r ingbes tuu rde r en p rov in s i a l e hoo f van ku r r iku lum)

voo r t e l ê v i r komme n ta a r .

D i t kan a s ‘n geb rek genee m w ord da t s o min l ee rde r s aan d i e s tud i e

dee lgeneem he t . Hoew e l ek d i t ande r s s ou ve rk i e s he t , he t d i e w a t

dee lgeneem he t , w aa rdevo l l e i n l i g t i ng ve r s ka f . D ie g roo t s t e

h inde rn i s i n d i e pad van ‘n g ro t e r ge t a l dee lnemer s , i s d i e f e i t da t

l e e rde r s hu l l e oue r s s e t oe s t e mmin g sk r i f t e l i k moes aanb ied ,

i ngevo lge d i e e t i e s e r eë l s van d i e U n ive r s i t e i t van Pre to r i a . Ek he t

ve rdu ide l ik da t dee lname hee l t e ma l v ryw i l l i g w as , en kon s l egs me t

d i egene w erk w a t hu l l e b r i ew e t e ruggeb r ing he t .

D i t kan a s geb rek geneem w ord da t ek ne t tw ee s ko le be t r ek he t .

D ie fokus i s eg t e r op Hope tow n a s gemeens kap , en d i t i s d i e en ig s t e

tw ee hoë r s ko le i n d i e do rp .

282

D i t i s j ammer da t d i e Tembe l ih l e mun i s ip a l i t e i t n i e aan d i e s tud i e

dee lgeneem he t n i e . H ope l ik s a l d i t w e l moon t l i k w ees om hu l l e i n

vo lgende s t appe t e be t r ek .

7 .9 Voors te l l e v i r verd ere s tud ie

In d i e l i t e r a tuu r s tud i e i s hee lw a t k l em op “p rog re s s i ew e”

onde rw ys me t odes ge l ê , en i n onde rhoude w as daa r t a l l e ve rw ys ings

na noods aak l ike e i ens kappe w a t w e rkgew er s b y t e min kand ida t e

v ind . G enoemde onde rw ys me t odes mik op d i e aankw eek van d i é

e i ens kappe , ma a r d i t i s moe i l i k om vas t e s t e l o f d i e aans p raak

ge ld ig i s . D i t i s b yv oo rbee ld n i e moon t l i k om ‘n eks pe r imen t op t e

s t e l en a l l e ande r ve r ande r l i ke s u i t t e s kake l n i e . M is k i en kan ‘n

na r r a t i ew e onde r s oek na skoo lve r l a t e r s u i t ve r s k i l l ende sko le , en

hu l l e men ings oo r w a t t e r opvoedkund ige i n s e t t e hu l l e op w a t t e r

man ie r e be ïnv loed he t , w aa rdevo l w ees .

S oos i n pa r ag raa f 7 .8 genoem, he t h i e rd i e s tud i e d i e

ku r r iku lumru imte v i r ‘ n gemeens kaps ku r r iku lum onde r s oek . D i t

behoo r t ba i e nu t t i g t e w ees om d i e be s tuu r s imp l ikas i e s daa rvan t e

onde r s oek , s onde r om in d i e s t r i k t e t r ap om d i e skoo l maa r ne t a s

nog ‘n t i pe be s ighe id t e be s kou .

‘n Ekonomi es e onde r s oek na d i e on tw ikke l ings po tens i aa l van ‘n

k l e in boe rde ry- gebas ee rde ekonomie en ve r e i s t e s om d i t t e

ve rw es en l ik , kan w aa rdevo l l e l i g w e rp op d i e op l e id ings behoe f t e s

w aa raan vo ldoen moe t w ord . ‘ n V e rge lyk i ng tu s s en d i e ekonomi eë

van Hope tow n a s een van d i e ouds t e do rpe , en O ran ia a s nuu t s t e

do rp i n d i e p rov in s i e , s a l i n t e r e s s an t w ees , omda t d i t ve r s k i l l ende

benade r ings t o t d i e hu lpb ronbas i s van d i e p l aa s l i ke ekonomie

ve r t eenw oord ig .

7 .10 S lo t

D ie aa rd van onde rw ys en ku r r iku lum, b i ed ba i e moon t l i khede v i r

d i e onde rnemend e gemeens kap om s y e i e t oekoms t e skep . D ie S u id -

Af r ikaans e onde rw ys ops e t b i ed vo ldoende ru i mte v i r ku r r iku lu m om

in d i e gemeens kap vo rm t e k r y me t ‘ n doe l w a t d i e ge meens kap s e l f

283

fo rmu lee r . G emeens kappe w a t hu l l e l o t i n e i e hande geneem he t , he t

w ê re ldw yd en in Su id - Af r ika daa r in ge s l aag om l ede van d i e

gemeens kap s e l ew ens t e ve rbe t e r .

D ie be l ang r ik s t e v r aag i s n i e o f d i t moon t l i k i s n i e . D ie

be l ang r ik s t e v r aag i s o f d i e p l aa s l i ke gemeens kap a rbe id be l ang r ike r

v ind a s kap i t aa l , en o f d i e w e lva rendes be r e id i s om hu l l e l o t me t

d i e van a rmes t e ve rb ind . A s d i e an tw oord j a i s , i s ku r r iku lu m ‘n

k r ag t ige w apen om H ope tow n s e gemeens kap ‘n goed opge l e ide ,

w e rks ame gemeens kap t e maak . As daa r dan ve r s k i l l ende nas i e s i n

S u id -A f r ika i s , l a a t d i t dan a l ma l w e lva rende nas i e s w ees .

284

Bron n e lys

A bbo t H , 2004 . T our i s t i n fo r m a t ion – Env i r onm en t – H i s to r y –

Peop le – o f Hope town . E l ek t ron i e s a fge t r ek van h t tp : / / abbo t t -

i n fo t ech . co . z a /hope tow n / op 20 N ovember 2009 .

A bbo t H , 2004 . Hope town G enea logy . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / / abbo t t - i n fo t ech . co . za /hope tow n /hope tow n- genea log y. h t m op

20 N ovember 2009 .

A bd i A A , Korb l a P en S e fa D e i G J ( r eds ) 2006 : Afr i can Educa t ion

and G loba l i z a t ion Cr i t i ca l Pers pec t i v e s . Lex ing ton Books , N ew

Y ork en O xfo rd .

A bd i A A en C legho rn A ( r eds ) , 2005 : I s s ues i n A f r i can Educa t ion

Soc io l ig i ca l Per s pec t i v e s . P a lg r ave M acmi l l an , N ew Y ork .

A dams F , 2005 . Cr i t i ca l t heor y and schoo l gover nance : A cas e

f o r dem ocr a t i c c i t i z ens h ip . O ngepub l i s ee rde p roe f s k r i f .

S t e l l enbos ch , U n ive r s i t e i t van S t e l l enbos ch .

A kooj ee S , Gew er A en M cG ra th S , 2005 . Sou th A f r i ca : Sk i l l s

deve lopm en t as a t oo l f o r s oc ia l and econom ic deve lopm en t . I n

A kooj ee S , Gew er A en M cG ra th S , 2005 . Voca t iona l educa t ion

and t r a in ing in Sou ther n A f r i ca A com par a t i ve s tudy . K aaps t ad ,

H S RC Pre s s .

A non iem, 2009 . Jean P iage t . Wik iped ia ,

h t t p : / / en .w ik iped ia .o rg /w ik i / J ean_P iag e t

A non iem, 2009 . Buz an wor ld .

h t t p : / /w w w .buzanw or ld . co m/ Buzan_C en t r e s . h t m

A non iem, 2009 . Hope town . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / / a f .w ik iped ia .o rg /w ik i /H ope tow n op 23 N ovember 2009 .

http://af.wikipedia.org/wiki/Hopetown%20op%2023%20November%202009

http://www.buzanworld.com/Buzan_Centres.htm

http://en.wikipedia.org/wiki/Jean_Piaget

http://abbott-infotech.co.za/hopetown/hopetown-genealogy.htm%20op%2020%20November%202009.%0D

http://abbott-infotech.co.za/hopetown/hopetown-genealogy.htm%20op%2020%20November%202009.%0D

http://abbott-infotech.co.za/hopetown/

http://abbott-infotech.co.za/hopetown/

A non iem, s a . Mar x i s t I n t e r ne t Ar ch ive L ib r ar y Com ple t e i ndex o f

wr i t e r s . E l ek t ron i e s a fge t r ek van h t tp : / /w w w . marx i s t s . o rg / a r ch ive /

op 3 A ugus tu s 2009 .

A nr iquez G en S t amou l i s K , 2007 . Rur a l deve lopm en t and pover t y

r educ t ion : I s agr i cu l tu r e s t i l l t he key? I n ESA Wor k ing Paper 07 -

02 , June 2007 . FA O , Rome . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

f t p : / / f t p . f ao .o rg /doc r ep / f ao /010 /ah885e /ah885e .pd f op 7 Augus tu s

2009 .

A ok i TT , 2005 (1990 ) . Ins p i r i t i ng t he cur r i cu lum . I n P ina r WF en

RL I rw in ( r eds ) , 2005 . Cur r i cu lum in a new key T he co l l ec t ed

wor ks o f T ed T Aok i . LEA P ub l i s he r s , M ahw ah , N ew Je r s e y en

Londen .

A ok i TT . 2005 (1991 ) . Pr inc ipa l s as m anager s : An incom p le t e

v i ew . I n P ina r WF en RL I rw in ( r eds ) , 2005 . Cur r i cu lum in a new

key T he co l l ec t ed wor ks o f T ed T Aok i . LEA P ub l i s he r s , M ahw ah ,

N ew J e r s e y en Londen .

A rno ld A M , 2005 . D ie im pak van u i t kom s gebas eer de onder wys -

as s e ss e r ing op d i e wer ks lad ing van onder wys ers . O ngepub l i s ee rde

M ag i s t e r ve rhande l ing , U n ive r s i t e i t van S t e l l enbos ch .

A pp le MW, K enw a y J en S ing M ( r eds ) 2005 : G loba l i z ing

Educa t ion Po l i c i e s , Pedagog ie s & Po l i t i c s . P e t e r Lang , N ew York

en Be r lyn .

A rnove RF , 1999 . In t r oduc t ion : Re f r am ing Com par a t i ve

Educa t ion : The D ia l ec t i c s o f t he g loba l and the l oca l . I n A rnove

en To r r e s ( r eds ) , 1999 . Com par a t i ve Educa t ion The d ia l ec t i c o f

t he g loba l and the l oca l . Row man and L i t t l e f i e ld , N ew Y ork en

O xfo rd .

ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/010/ah885e/ah885e.pdf%20op%207%20Augustus%202009.%0D

ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/010/ah885e/ah885e.pdf%20op%207%20Augustus%202009.%0D

http://www.marxists.org/archive/

A ut io T , 2003 . Pos tm oder n par adoxes i n F in land : T he

con f inem en t s o f ra t i ona l i t y i n curr i cu lum s tud i e s . I n In Ina r WF

( r ed ) 2003 . In t e r na t iona l handbook o f cu rr i cu lum r es ear ch .LEA

P ub l i s he r s , M ahw ah , N ew J e r s e y en Londen .

Ba rna rd SS , 1979 . Blanke onder wys i n Tr ans vaa l i n h i s to r i e s -

pedagog ie s e pe r s pek t i e f . Bu t t e rw or th , D urban .

Ba r ton L en Walke r S , 2007 . D oing Res ear ch in Schoo l s and

C las s r oom s . I n M e ighan R en Harbe r C , 2007 . A Soc io logy o f

Educa t ion . Con t inuum Books , N ew Y ork .

Ba te s RH , 1990 : T he Po l i t i ca l Fr am ewor k fo r Agr i cu l tu r a l Po l i cy

D ec i s ions i n E i che r CK en S t aa t z JM ( r eds ) , 1990 : Agr icu l tu r a l

D eve lopm en t i n t he T h i r d Wor ld . The J ohn H opk ins Un ive r s i t y

P re s s , Ba l t imore en Londen .

Beau j eu -G arn i e r J , 1978 : G eogr aphy o f Popu la t ion . Longman ,

Londen en N ew York .

Beach D , 2005 : Fr om F ie ldwor k to T heor y and Repr es en ta t ion in

E thnogr aphy i n T roman G , J e f f r ey B en Wal fo rd G ( r eds ) 2005 :

Methodo log ica l I s s ues and Pr ac t i s e s i n E thnogr aphy . Els ev ie r

S c i ence , A ms te rda m en N ew Y ork .

Ben - P e re t z M , 2003 . Cur r i cu lum r e fo r m in I s r ae l : T he power o f

i nd i v idua l s and o ther f o r ces . I n V an den A kke r J , Ku ipe r W en

H ame ye r U ( r eds ) , 2003 . Cur r i cu lum lands capes and t r ends .

K luw er A cademic Pub l i s he r s , Dord rech t , N ede r l and .

Be rns t e in H , 1992 . In t r oduc t ion . I n Be rns t e in H , C row B en

J ohns en H ( r eds ) 1992 . Rur a l L i ve l i hoods , Cr i s i s and Res pons es .

O pen U n ive r s i t y , Londen .

Berns t e in H , 1992 . Pover t y and the poor . I n Be rns t e in H , C row B

en Johns en H ( r eds ) 1992 . Rur a l L i ve l i hoods , Cr i s i s and

Res pons es . O pen U n ive r s i t y , Londen .

B ipa th K , 2005 . T he l eader s h ip o f a f unc t iona l s choo l i n a

dy s func t iona l ar ea . Tes i s t e r ve rvu l l i ng van d i e ve r e i s t e s v i r d i e

g r aad Doc to r Educa t ion i s , Un ive r s i t e i t van J ohannes bu rg .

B lank KJ , M e lav i l l e A en S hah BP , 2003 : Making the d i f f e r ence :

Res ear ch and pr ac t i s e i n com m un i t y s choo l s . Coa l i t i on fo r

Commun i t y S choo l s , Was h ing ton D C.

B loom BS , 1982 . Al l our ch i ld r en l ear n ing A p r im er f o r par en t s ,

t eacher s and o ther educa tor s . M cG raw -H i l l Book Comp an y, N ew

Y ork en Londen .

Bordeau M, 2008 . Augus t e Com te . S t an fo rd Encyc l op ed ia o f

P h i lo s oph y. E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / / p l a to . s t an fo rd . edu /en t r i e s / comte /#Law ThrS ta op 2 A ugus tu s

2009 .

Bos ho f f CWH , 2006 . Or an ia en Su id -A f r i ka . I n Vr ye A f r i kaan 20

Januar i e 2006 . FA K , P re to r i a .

Bos ho f f WJ , 2004 . Or an ia ‘n ekodor p : ‘ n S tud i e na eko log ie s e

ag t e r u i tgang en m ens l i ke r eaks i e s daar op . Ongepub l i s ee rde MV L

ve rhande l ing , Un ive r s i t e i t van d i e V rys t a a t , B loemfon t e in .

Brohman J , 1996 . Popu lar D eve lopm en t Re th ink ing the Theor y

and Pr ac t i s e o f D eve lopm en t . B l ackw e l l , Oxfo rd .

Bube r M, 1949 . Be tween man and m an . Rou t l edge , Londen .

Burge r D ( r ed ) , 2010 . Pocke t gu ide t o Sou th A f r i ca 2009 /10 .

G ove rnmen t Commun ica t ion and In f roma t ion S ys t e m, P re to r i a .

http://plato.stanford.edu/entries/comte/#LawThrSta

Elek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / /w w w . in fo .gov . za / abou t s a / educa t ion .h t m op 24 J anua r i e 2011 .

Burke y S , 1996 . Peop le F i r s t : A gu ide t o s e l f - r e l i an t ,

par t i c ipa to r y r u r a l deve lopm en t . Zed , Londen .

Burne t J 1978 . Gr eek Ph i lo s ophy Fr om T ha le s t o P la to . The

M acmi l l an P re ss , Londen .

Bu t l e r J D , 1968 : Four Ph i lo s oph ie s and the i r p r ac t i s e i n

educa t ion and r e l i g ion . H a rpe r & Row , N ew Y ork en Londen .

Buzan T en Buzan B , 1997 . T he Mind Map Book . BBC Books ,

Londen .

Ca r l A E , 2002 . T eacher em powerm en t t h r ough cur r i cu lum

deve lopm en t Theor y i n to p r ac t i s e . Ju t a , K aaps t ad .

Ca r s pecken PF en Wal fo rd G ( r eds ) 2001 : Cr i t i ca l E thnogr aphy

and Educa t ion . E l s ev i e r S c i ence , A ms te rda m en N ew York .

Ca r t e r M R en M ay J , 1998 . Pover t y , l i v e l i hood and c la s s i n r ur a l

Sou th A f r i ca Cen t r e f o r Soc ia l and D eve lopm en t S tud i e s Wor k ing

Paper no17 . S choo l o f D eve lopmen t S tud ie s , D urban .

Chamb er s R , 1995 . Pover t y and l i v e l i hoods : whos e r ea l i t y coun t s ?

i n D eve lopm en t Jour na l o f Soc i e t y f o r In t e r na t iona l D eve lopm en t .

B l ackw e l l Pub l i s he r s , Oxfo rd .

Chu ta E en L iedho l m C , 1990 : Rur a l Sm a l l - Sca le Indus t r y :

Em p i r i ca l Ev idence and Po l i cy I s s ues , i n E i che r CK en S t aa t z J M

( r eds ) , 1990 : Agr icu l tu r a l D eve lopm en t i n t he T h i r d Wor ld . The

J ohn H opk ins Un ive r s i t y P re s s , Ba l t imore en Londen .

http://www.info.gov.za/aboutsa/education.htm

Coer t ze P J , 1977 . In l e id ing to t d i e A lgem ene Vo lkekund e .

P e r s ko r , J ohannes bu rg .

Coe tzee JC , 1977 . In l e id ing to t d i e H is to r i e s e O pvoedkunde .

P e r s ko r , J ohannes bu rg .

Co lc lough C , 2002 . Educa t ion fo r a l l I s t he wor ld on t r ack? EFA

g loba l m on i to r ing r epor t 2002 . U nes co , P a r ys .

Cook LA en Cook EF 1950 . A s oc io log i ca l appr oach to educa t ion

A r ev i s ion o f com m un i t y backgr ounds t o educa t ion . M cG raw -H i l l ,

N ew Y ork en Londen .

Corne l l S , 1983 . Ar t A h i s to r y o f chang ing s t y l e . P ha idon Pre s s ,

O xfo rd .

Cough lan S , 2004 (a ) . Educa t ion key t o econom ic s ur v i va l .

h t t p : / / n ew s .bbc . co .uk /2 /h i /uk_new s /educ a t ion /4031805 . s tm

Cough lan S , 2004 (b ) . Fin land tops g loba l s choo l t ab l e .

h t t p : / / n ew s .bbc . co .uk /1 /h i / educ a t ion /4073753 . s tm

Cough lan S , 2004 (c ) . H els ink i ’ s s por t ing chance .

h t t p : / / n ew s .bbc . co .uk /2 /h i /uk_new s /educ a t ion /4035401 . s tm

Cough lan S , 2004 (d ) . Schoo l t ha t becom es a f am i l y . E l ek t ron i e s

a fge l aa i van

h t tp : / / n ew s .bbc . co .uk /2 /h i /uk_new s /educ a t ion /4033593 . s tm

Cul l en R , 2001 . Adr es s ing the d ig i ta l d i v ide i n Onl ine In fo r m a t ion

Rev i ew Vo lum e 25 I s s ue 5 . MCB U P L td . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / / 0 -

w ww .emera ld in s igh t . co m. innopac .up . ac . za / In s igh t /v i ew P D F . j s p?

con ten tT ype = A r t i c l e &F i l en ame= h t ml /O u tpu t /P ub l i s hed /Emer a ldF u l

lTex tA r t i c l e /P d f /2640250503 .pd f op 15 J u l i e 2010 .

http://0-www.emeraldinsight.com.innopac.up.ac.za/Insight/viewPDF.jsp?contentType=Article&Filename=html/Output/Published/EmeraldFullTextArticle/Pdf/2640250503.pdf



http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/education/4033593.stm

D ada f , D ipho lo T , H oad le y U , K hemba E , M ul l e r S en Vo l mink J ,

2009 (gepub l i s ee r 1 J un ie 2010 ) . Repor t o f t he t a s k t eam fo r t he

r ev i ew o f t he im p lem en ta t ion o f t he Na t iona l Cur r i cu lum S ta t em en t

F ina l Repor t O c tober 2009 Pr es en t ed to t he Min i s t e r o f

Educa t ion , Ms Ange la Mo t s hekga . D epa r t emen t van Onde rw ys ,

P r e to r i a . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / /w w w .educa t ion .gov . za / con t en t /docu me n t s /F IN A L

%20REP O RT%20N CS %20IM P LEM EN TA TIO N %20TA S K %20TEA M

%20O CT%202009 .pd f op 21 J u l i e 2010 .

D a l l a l G E , 2008 . U ni t s o f ana ly s i s . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / /w w w . j e r r yd a l l a l . com/LH S P /un i t s . h tm op 30 Ju l i e 2010 .

D e Lange D 2008 . 80% o f Sou th A f r i can s choo l s dy s func t iona l –

r epor t i n Pr e to r ia News , 7 Apr i l 2008 .

D enz in NK en L inco ln YS , 2005 . In t r oduc t ion T he d i s c ip l i ne and

p r ac t i s e o f qua l i t a t i v e r e s ear ch i n D enz in N K en L inco ln YS ( r eds )

T he Sage Handbook o f Qua l i t a t i v e Res ear ch . S age Pub l i s he r s .

D epa r t e men t van O nde rw ys , 2002 . H er s i ene Nas iona le

Kur r i ku lum ver k la r ing Gr aad R – 9 (Sko le ) Be l e id O or s ig .

D epar t e men t van O nde rw ys , P r e to r i a .

D epa r t e men t van O nde rw ys , 2005 (1 ) . Nat iona l Cur r i cu lum

S ta t em en t G r ades 10–12 (G ener a l ) AG RICU LT U RAL

T ECH NOL O GY . D epa r t emen t van Onde rw ys , P r e to r i a .

D epa r t e men t van O nde rw ys , 2005 (2 ) . Nat iona l Cur r i cu lum

S ta t em en t G r ades 10–12 (G ener a l ) HO SPIT AL IT Y STU D IES .

D epa r t e men t van O nde rw ys , P r e to r i a .

D epa r t e men t van O nde rw ys , 2008 . Abr idged Repor t 2008

Na t iona l Sen io r Cer t i f i ca t e Exam ina t ion Res u l t s . D epa r t e men t van

O nde rw ys , P r e to r i a .

http://www.jerrydallal.com/LHSP/units.htm

http://www.education.gov.za/content/documents/FINAL%20REPORT%20NCS%20IMPLEMENTATION%20TASK%20TEAM%20OCT%202009.pdf



D epar t e men t van Bas i e s O nde rw ys , 2009 . T he H ead o f

D epar tm en t : Mpum alanga D epar tm en t o f Educa t ion and o ther s v

H oër s koo l Er m e lo E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .educa t ion .gov . za /d yn a mi c / d yna mic . a s px?

page id= 310&id= 9028 op 26 O k tobe r 2009 .

D epa r t e men t van Bas i e s e Onde rw ys , 2010 . S ta t em en t f r om the

D epar tm en t o f Bas i c Educa t ion . S t r eng then ing curr i cu lum

im p lem en ta t ion f r om 2010 and beyond . D epa r t emen t van Bas i e s e

O nde rw ys , P r e to r i a . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / /w w w .educa t ion .gov . za / con t en t /docu me n t s /D ep t%20of

%20Bas i c%20educa t ion .pd f op 21 J u l i e 2010 .

D epa r t e men t van O nde rw ys , F in l and , 2009 . T he Educa t ion Sys t em

o f F in land . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .edu . f i / eng l i s h /S ubP age . a s p? pa th= 500 ,4699 op 17

A ugus tu s 2009 .

D e V os H , 1957 . In l e id ing to t de w i j s begeer t e . CF Ca l l enbach

N .V . U i tgeve r , N i j ke rk .

D ew ey J , 1934 . D em ocr acy and educa t ion An in t r oduc t ion to

ph i lo s ophy o f educa t ion . M acmi l l an , N ew York .

D o l l WE, 2008 . Com plex i t y and the cu l tu r e o f cu r r i cu lum . I n

Educa t iona l Ph i lo s ophy and theor y , Vo lum e 40 , I s s ue 1 .

E l ek t ron i e s a fge t r ek van h t tp : / / 0 -

w ww 3. in t e r s c i enc e .w i l e y . c om. i nnopa c .up . ac . z a / cg i -

b in / fu l l t ex t /119389951 /P D F S TA RT op 19 J u l i e 2010 .

D reye r P S , 1974 . In l e id ing to t d i e f i l o s o f i e van d i e ge s k i eden i s .

H AU M , P re to r i a .

D u P reez R en Jones P , 2008 . T he r o l e o f f r u i t t r ee s i n t he

deve lopm en t o f an i n t egr a t ed v i l l age r enewa l p r ogr am in r u r a l

http://0-www3.interscience.wiley.com.innopac.up.ac.za/cgi-bin/fulltext/119389951/PDFSTART



http://www.edu.fi/english/SubPage.asp?path=500,4699

http://www.education.gov.za/content/documents/Dept%20of%20Basic%20education.pdf

http://www.education.gov.za/content/documents/Dept%20of%20Basic%20education.pdf

http://www.education.gov.za/dynamic/dynamic.aspx?pageid=310&id=9028


v i l l ages o f t he Eas t e r n Cape . I n Su id -A f r i kaans e g r oen te en

v r ug te No 124 , Augus tu s /Sep tem ber 2008 . M ed iacom,

P o tche f s t roo m.

D u To i t PS en N e l l WL, 1982 . Onder wys i n Kaap land 1652 – 1980

‘n H i s to r i e s e oor s ig . V an S cha ik s , P r e to r i a .

Eas t e r l e y J , 2007 . T he ideo logy o f deve lopm en t . I n For e ign

Po l i cy Ju l y /Augus t 2007 . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / /w w w . fo re ignpo l i c y. co m/u s e r s / l og in .php?

s to r y_ id= 3861&U RL= ht tp : / /w w w . fo re ignpo l i c y. co m/s to r y/ c ms .php?

s to r y_ id= 3861 op 17 A ugus tu s 2009 .

E i s ne r EW, 2005 . O pen ing a shu t t e r ed w indow . An in t r oduc t ion

to a spec ia l s ec t i on on the a r t s and the i n t e l l e c t . I n T he Ph i D e l ta

Kappan , Vo l 87 , No 1 (Sep tem er 2005 ) . P h i D e l t a K appa

In t e rna t ion a l . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w . j s to r . o rg / s t ab l e /20441920 op 15 J anua r i e 2010

El l i s C en Be rge r L , 2003 . T he i r s to r y /My s tor y /O ur s to r y

Inc lud ing the r es ear cher ’ s exper i ence i n i n t e r v i ew r e s ear ch . I n

G ubr ium JF en H o l s t e in JA ( r eds ) , 2003 . Pos tm oder n In t e r v i ew ing .

S age Pub l i ca t i ons , Thous and O aks en Londen .

E lo f f A , 1998 . Elke k lo f i e t e l . I n H uis genoo t , 4 Jun ie 1998 .

M ed ia 24 , K aaps t ad .

Eps t e in RA , 2004 . Scep t i s i s m and f r eedom A moder n cas e f o r

c la s s i ca l l i be r a l i s m . Un ive r s i t y o f Ch icago P re s s , Ch igago .

Er s k ine JM , 1996 . Rur a l comm un i t y deve lopm en t : Fac ing r ea l i t y .

U n ive r s i t e i t van N a ta l , P i e t e rmar i t zbu rg .

Evans L , 2002 : Re f l e c t i v e Pr ac t i s e i n Educa t iona l Res ear ch .

Con t inuu m, Londen en N ew York .

http://www.jstor.org/stable/20441920%20op%2015%20Januarie%202010

http://www.foreignpolicy.com/users/login.php?story_id=3861&URL=http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=3861



F ede ra l G ove rnmen t o f t he US A , 2002 . T he No Ch i ld L e f t Beh ind

Ac t , Pub l i c L aw 107 -110 , 107 t h Congr es s . F ede ra l e r ege r ing van

d i e VS A , Was h ing ton DC.

h t t p : / /w w w .ed .gov /po l i c y/ e l s ec / l eg / e s ea02 /107 - 110 .pd f Afge t r ek

op 28 J u l i e 2008 .

F re i r e P ao lo , 1972 . Pedagogy o f t he O pr es s ed . E l ek t ron i e s

a fge t r ek van

h t tp : / /w w w . marx i s t s . o rg / s ub j ec t / educa t ion / f r e i r e /p edagog y/ op 21

J u l i e 2009 .

F ou r i e I en Bo thma T , 2007 . Addr es s ing the d ig i ta l d i v ide i n

t each ing in fo r m a t ion r e t r i eva l . A t heor e t i ca l v i ew on tak ing

s tuden t s f r om ICT acces s t o knowledge s har ing . I n openU P

(Mar ch 2007 ) . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

c i t e s ee rx . i s t . p s u . edu /v i ew doc /dow n load? do i= 10 .1 .1 .108 .4087 . . .

F oss S K en Wate r s W, 2003 : Cod ing qua l i t a t i v e da ta . U n ive r s i t e i t

van Denve r . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .abds u rv iva lgu ide . co m/N ew s /020603 .h tm op 21 Jun ie

2010 .

F ow le r F C , 2006 : A Cur r i cu lum o f d i f f i cu l t y Nar r a t i ve r es ear ch

in educa t ion and the p r ac t i s e o f t each ing . P e t e r Lang , N ew Y ork

en Be r lyn .

G ardne r W, 2008 . L es s ons f r om F in land : T he way to Educa t ion

Exce l l ence . A anvank l ik gepub l i s ee r i n T he Pr ov idence Jour na l

(Rhode I s land ) 27 Febr uar y 2008 . h t t p : / /w w w .co mmondr eams .o rg .

G a r r i s on J , 1995 . D is t inc t ions , Dua l i s m s and D eweyan

Pr agm at i s m : A Res pons e t o Dav id Carr . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .ed .u iuc . edu /EP S /P ES - Y ea rbook /95_docs /ga r r i s on .h t ml


http://www.ed.uiuc.edu/EPS/PES-Yearbook/95_docs/garrison.html%20op%2013%20Augustus%202009

http://www.ed.uiuc.edu/EPS/PES-Yearbook/95_docs/garrison.html%20op%2013%20Augustus%202009

http://www.commondreams.org/

http://www.abdsurvivalguide.com/News/020603.htm

http://www.marxists.org/subject/education/freire/pedagogy/

http://www.ed.gov/policy/elsec/leg/esea02/107-110.pdf

G as pe r in i L , 2000 . T he Cuban Educa t ion Sys t em : L es s ons and

D i l em m as i n Educa t ion Re fo r m and Managem en t Pub l i ca t ion Ser i e s

Vo l no 5 Ju l y 2000 . Wêre ldbank , Was h ing ton D C.

G ibbs G R en Taylo r C , 2010 . How and wha t t o code . Un ive r s i t e i t

van Hudde r s f i e ld , V K. E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / / on l ineqd a .hud . ac .uk / In t ro_Q D A /how _w ha t_ to_code .php op

21 J un ie 2010 .

G i lbe r t K R ( r ed ) 2001 : T he Em ot iona l Na tur e o f Q ua l i t a t i v e

Res ear ch . CRC P res s , Londen en N ew York .

G i l i o mee H, 2004 . D ie A f r i kaner s B iogr a f i e van ‘n vo l k .

Ta fe lbe rg , K aaps t ad

G i l io mee H, 2009 . A No te on Ban tu Educa t ion , 1953 – 1970 .

Sou th A f r i can Jour na l o f Econom ics , Vo l 77 .

G i roux H , 1983 . T eacher Educa t ion and the Ideo logy o f Soc ia l

Con t r o l . I n G i roux H en Pu rpe l D ( r eds ) 1983 , T he H idden

Cur r i cu lum and Mor a l Educa t ion . M cCu tchan P ub l i s h ing

Corpo ra t ion , Be rke l e y .

G i roux H , 2009 . Neo l iber a l i s m , you th , and the l ea s ing o f h igher

educa t ion . I n H i l l D en K umar R , 2009 : G loba l neo l ibe r a l i s m and

educa t ion and i t s cons equences . Rou t l edge , Londen en N ew Y ork .

G oos en DP 2006 . Ver bee lde Ins t e l l i ngs . Ongepub l i s ee rde a r t i ke l .

G raham- Brow n S , 1991 . Educa t ion in t he deve lop ing wor ld

Con f l i c t and c r i s i s . Langman , Londen en N ew Y ork .

G ran t AJ en Te mper l e y H , 1963 . Eur ope in t he n ine t een th and

twen t i e th cen tu r i e s . Longman’ s , Londen .

http://onlineqda.hud.ac.uk/Intro_QDA/how_what_to_code.php

G ran t N , 2009 . For ewor d . I n H i l l D en K umar R , 2009 : G loba l

neo l ibe r a l i s m and educa t ion and i t s cons equences . Rou t l edge ,


G rob le r G , 2008 . Mediaver k la r ing 27 O k tober 2008 UG O Mis luk .

w ww .bcvo . co . za . A fge t r ek op

G ross R 1973 . Af t e r D es choo l ing , Fr ee L ear n ing . I n G a r tne r A ,

G ree r C en R ie s s man F ( r eds ) 1973 . Af t e r D es choo l ing , Wha t? .

H a rpe r & Row P ub l i s he r s , N ew Y ork .

G ubr ium JF en H o l s t e in JA , 2003 . Pos tm oder n s ens ib i l i t i e s . I n

G ubr ium JF en H o l s t e in JA ( r eds ) , 2003 . Pos tm oder n In t e r v i ew ing .

S age Pub l i ca t i ons , Thous and O aks en Londen .

G ubr ium JF en H o l s t e in JA , 2003 . New Hor i z ons Fr om ind i v idua l

i n t e r v i ew to i n t e r v i ew s oc i e t y . I n Gubr iu m J F en Ho l s t e in J A

( r eds ) , 2003 . Pos tm oder n In t e r v i ew ing . S age P ub l i ca t i ons ,

Thous and Oaks en Londen .

G u t t i ng G 2008 . Miche l Foucau l t . S t an fo rd Encyc l op ed ia o f

P h i lo s oph y. E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / / p l a to . s t an fo rd . edu . en t r i e s . f oucau l t /

H abe rmas J , 1968 . T he idea o f t he t heor y o f knowledge as s oc ia l

t heor y . I n H abe rmas J . Knowledge & H um an in t e r e s t . E l ek t ron i e s

a fge t r ek van

h t tp : / /w w w . marx i s t s . o rg / r e f e r enc e / a r ch ive /h abe rmas /1968 / theo r y-

know ledge .h tm op 11 A ugus tu s 2009 .

H abe rmas J , 1998 . Com m un ica t i ve e th i c s . I n H abe rmas J . T he

inc lu s ion o f t he O ther . S tud i e s i n po l i t i ca l t heor y . M IT P re s s ,

Bos ton . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w . marx i s t s . o rg / r e f e r enc e / a r ch ive /h abe rmas /1998 /co mmun i

ca t ive - e th i c s . h tm op 11 A ugus tu s 2009 .

http://www.marxists.org/reference/archive/habermas/1998/communicative-ethics.htm%20op%2011%20Augustus%202009

http://www.marxists.org/reference/archive/habermas/1998/communicative-ethics.htm%20op%2011%20Augustus%202009

http://www.marxists.org/reference/archive/habermas/1968/theory-knowledge.htm

http://www.marxists.org/reference/archive/habermas/1968/theory-knowledge.htm

http://plato.stanford.edu.entries.foucault/

http://www.bcvo.co.za/

H ame ye r U , 2003 . Im ages o f t he i nqu i r y curr i cu lum : I nnova t i ve

p r o f i l e s o f p r im ar y s choo l s i n G erm any . I n V an den A kke r J ,

K u ipe r W en H ame ye r U ( r eds ) , 2003 . Cur r i cu lum lands capes and

t r ends . K luw er A cademic Pub l i s he r s , Dord rech t , N ede r l and .

H ermann N, 1999 . H aber m as and Ph i lo s ophy o f Educa t ion .

Encyc loped ia o f Ph i lo s ophy o f Educa t ion ,

h t t p : / /w w w .vus s t . h r /EN CY CLO P A ED IA /habe rmas eng l i s h

H ew i t t TW, 2006 . U nder s tand ing and s hap ing cur r i cu lum Wha t

we t each and why . S age P ub l i ca t i ons , Thous and Oaks , Londen en

N ew D e lh i .

H oë r s koo l H ope tow n , 2004 . H oër s koo l H ope town

Skoo lges k i eden i s . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / /w w w .hs hope tow n .co . za / op 20 Nove mber 2009 .

H oppe r s CAO , 2000 . Fur ther educa t ion and t r a in ing and the

cha l l enge o f s oc ioeconom ic deve lopm en t and r enewa l i n Sou th

A f r i ca . I n N a t iona l I n s t i t u t e f o r Communi t y Educa t ion Trus t ,

2000 . T he fu r ther educa t ion and t r a in ing im p lem en ta t ion

handbook Fr om po l i cy t o pr ac t i s e . J u t a , Kaaps t ad .

H uss e r l E , 1927 . Phenom eno logy T he Encyc lop ed ia Br i t t an i ca

a r t i c l e D r a f t A . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / /w w w .s t an fo rd . edu /d ep t / r e l s tud / f a cu l t y / s h eehan .bak /EH t rans /

5 - eb .pd f op 23 Jun ie 2010 .

H uss e r l E , 1929 . D ie Par i s er Vor t r äge Zwe i t e Doppe lvor l e s ung

am 25 . Febr uar 1929 . B ib l io t ecan a A ugus t ana E l ek t ron i e s

a fge l aa i van h t tp : / /w w w .hs -

augs bu rg .de /~ha r s ch /ge r ma n ica /Chrono log i e /20J h /H us s e r l / hus _pa r2

.h tml op 22 J un ie 2010 .

http://www.hs-augsburg.de/~harsch/germanica/Chronologie/20Jh/Husserl/hus_par2.html



http://www.stanford.edu/dept/relstud/faculty/sheehan.bak/EHtrans/5-eb.pdf

http://www.stanford.edu/dept/relstud/faculty/sheehan.bak/EHtrans/5-eb.pdf

http://www.hshopetown.co.za/

http://www.vusst.hr/ENCYCLOPAEDIA/habermasenglish

I l l i ch I 1973 . Af t e r D es choo l ing , Wha t? . I n G a r tne r A , G ree r C en

R ie s s man F ( r eds ) 1973 . Af t e r D es choo l ing , Wha t? . H a rpe r &

Row P ub l i s he r s , N ew York .

J ones J E , 1999 . T he pr oces s o f s t r uc tu r ing a comm un i t y - bas ed

cur r i cu lum in a ru r a l s choo l s e t t i ng : A g r ounded theor y s tudy .

O ngepub l i s ee rde dok to ra l e p roe f s k r i f a an d i e Un ive r s i t e i t van

N ebra s ka , V SA . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / / p roqu es t . umi . com/d i s s e r t a t i ons /p r ev i ew _a l l / 9951298 op 5

J anua r i e 2010 .

K agan D , O zmen t S en Tu rne r F , 1987 . T he Wes t e r n H er i tage 1300

1815 . M acmi l l an , N ew York .

K eev y J en B lo m R , 2007 . T he in t egr a t ion o f educa t ion and

t r a in ing in a com pr ehens i ve l i nked Na t iona l Q ua l i f i ca t ion

Fr am ewor k : a c r i t i ca l r e f l e c t i on o f r ecen t deve lopm en t s i n Sou th

A f r i ca . S AQ A , P re to r i a . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

rw l5 .uw c . ac . za /u s r f i l e s /u s e r s /99062813 / . . . / K eevy _J a mes _284 .doc

K enn y D A , 2003 . Uni t o f ana ly s i s . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / / d av idak enn y. ne t /u_o_ a .h t m op 30 Ju l i e 2010 .

K enw ay J en Bu l l en E , 2005 . G loba l i z ing the Y oung in t he Age o f

D es i r e : Som e Educa t iona l Po l i cy I s s ues . I n S ing M , K enw ay J en

A pp le MW ( r eds ) 2005 . G loba l i z ing Educa t ion Po l i c i e s ,

Pedagog ie s and Po l i t i c s . P e t e r Lang P ub l i s h ing , N ew Y ork .

K re ide r A , 2009 . Ralph W T y le r pub l i s hes Bas i c Pr inc ip l e s o f

Cur r i cu lum and In s t r uc t iuom . I n D . S chugurens ky (Ed . ) , H is to r y o f

Educa t ion : Se l ec t ed Mom en t s o f t he 20 th Cen tur y . [O n l ine ] .

A va i l ab l e a t :

h t t p : / / f c i s . o i s e .u to ron to . ca /~d an ie l_ s chugurens k y/ a s s ignmen t1 /194

9 t yl e r . h t ml [2009 ]

http://davidakenny.net/u_o_a.htm

http://proquest.umi.com/dissertations/preview_all/9951298

K ru i j e r GJ , 1987 . D eve lopm en t t h r ough l i be r a t ion . Th i r d Wor ld

p r ob lem s and s o l lu t i ons . M acmi l l an , Londen .

K u ipe r W, N ieveen N en V i s s che r -V oe rman I , 2003 . Cur r i cu lum

deve lopm en t f r om a t echn ica l - p r o f e s s iona l pe r s pec t i ve . I n V an

den Akke r J , K u ipe r W en H ame ye r U ( r eds ) , 2003 . Cur r i cu lum

lands capes and t r ends . K luw er A cademic Pub l i s he r s , Dord rech t ,

N ede r l and .

Lehe r R , 2009 : Br az i l i an educa t ion , dependen t cap i ta l i s m , and the

Wor ld Bank . I n H i l l D en K umar R , 2009 : G loba l neo l ibe r a l i s m

and educa t ion and i t s cons equences . Rou t l edge , Londen en N ew

Y ork .

Lehoh la P , 2004 . No cons p ia r cy beh ind S ta t s SA’ s j ob l e s s f i gur e s .

S t a t i s t i ek S u id -A f r ika , P r e to r i a . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .s t a t s s a .gov . za /n ew s _a rch ive /14o c t2004_1 . a s p op 26

A ugus tu s 2010 .

Le t s che r t J en K es s e l s J , 2003 . Soc ia l and po l i t i ca l f ac to r s i n t he

p r oces s o f cu r r i cu lum change . . I n V an den A kke r J , Ku ipe r W en



L lo yd - J ones G , 2005 : T heor e t i ca l I n f e r ence and gener a l i s a t ion

w i th in t he cas e s tudy i n T roman G, J e f f r e y B en Wal fo rd G ( r eds )

2005 : Methodo log ica l I s s ues and Pr ac t i s e s i n E thnogr aphy .

E l s ev i e r S c i ence , A ms te rdam en N ew Y ork .

Logs don A , s . a . L ear n ing d i s ab i l i t i e s : U nder s tand ing l ear n ing

d i s ab i l i t i e s i n bas i c m a th s k i l l s . A bou t . com. E l ek t ron i e s a fge t r ek

van

h t tp : / / l e a rn ingd i s ab i l i t i e s . abou t . co m/ od / l ea rn ingd i s ab i l i t yba s i c s /p /

l dbas i c ma th .h tm op30 Ju l i e 2009 .

http://learningdisabilities.about.com/od/learningdisabilitybasics/p/ldbasicmath.htm%20op30%20Julie%202009.%0D

http://learningdisabilities.about.com/od/learningdisabilitybasics/p/ldbasicmath.htm%20op30%20Julie%202009.%0D

http://www.statssa.gov.za/news_archive/14oct2004_1.asp

Loo t s AG J , 2009 . Focus g r oups i n r es ear ch : i n fo r m a t ion

ga ther ing o r rea l i n -dep th va lue? I n Ac ta Academ ia 2009 41 (1 ) .

U n ive r s i t e i t van d i e Vr ys t aa t . E l ek t ron i e s a fge l aa i van h t tp : / / 0 -

w ww .u f s . ac . za . i nnopac .up . ac . za / f acu l t i e s /do cumen t s / j ou rna l /9 /35 /3

27 /Loo t s . pd f op 27 Ju l i e 2010 .

Louw A JN , 2005 . S tak ing van s tud i e s aan landbou-

op le id ings in s t e l l i ngs i n d i e Wes - Kaap: Waar s kyn l i ke oor s ake en

m oon t l ke s t r a t eg i eë v i r s t uden te - onder s t eun ing . Ongepub l i s ee rde

p roe f s k r i f , Un ive r s i t e i t van S t e l l enbos ch .

M acfa r l ane M ( r ed ) , 2008 . Sou th A f r i ca Sur vey 2007 / 2008 . S A

In s t i t u t e o f Race Re la t i ons , J ohannes bu rg .

M a lo t t C , 2009 : Educa t ion in Cuba: Soc ia l i s m and the

encr oachm en t o f cap i ta l i s m . I n H i l l D en K umar R , 2009 : G loba l

neo l ibe r a l i s m and educa t ion and i t s cons equences . Rou t l edge ,


M cG rego r K , 2007 . S ou th A f r i ca : Wan ted : 100 000 more s tuden t s

i n Un ive r s i t y Wor ld N ew s The G loba l Window on H ighe r

Educa t ion 2 D es emb er 2007 .

M cM ahon WW, 1999 : Educa t ion and D eve lopm en t Meas ur ing the

Soc ia l Bene f i t s . Ox fo rd U n ive r s i t y P re ss , O xfo rd .

M c N e i l l P W, 2003 . Re th ink ing H igh Schoo l : The Nex t Fr on t i e r

f o r S ta t e Po l i cym aker s . The As pen In s t i t u t e , Queens tow n ,

M ar yl and .

M anue l TA , 2008 . Budge t Speech 2008 by t he Min i s t e r o f F inance .

h t t p : / /w w w . in fo .gov . za / s peeches /2008 /08022016151001 .h tm

http://www.info.gov.za/speeches/2008/08022016151001.htm

http://0-www.ufs.ac.za.innopac.up.ac.za/faculties/documents/journal/9/35/327/Loots.pdf



M agard i e S JA , 2004 . D ie im p lem en te r ing van Kurr i ku lum 2005 in

d i e L aers koo l Bakenkop , M ag i s t e r ve rhande l ing , Ts hw ane

U n ive r s i t e i t van Tegno log ie , P r e to r i a .

M a land D , 1970 . Eur ope in t he s even teen th cen tu r y . M acmi l l an ,

Londen en Bas ings toke .

M ar s h CJ , 2004 . Key concep t s f o r under s tand ing cur r i cu lum .

Rou t l edgeF a l me r , Londen en N ew York .

M ar t inek s s , 1972 . Revo lu t ionar y educa t ion : Reas ons and ways

Paper pr e s en t ed a t t he Am er i can Soc io log ica l As s oc ia t ion Annua l

Mee t ing (67 t h , New Or leans , L ou i s iana )

M arx K F , 1903 (1857 ) . In t r oduc t ion to a con t r ibu t ion to c r i t i que

o f po l i t i ca l e conom y . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / / ma rx . e s e rve r . o rg /1857 - in t ro . cpe /1 - p roduc t ion . tx t op 29 J u l i e

2009 .

M arx K F en Enge l s F , 2004 (1848 ) . Mani f e s to o f t he Comm un i s t

Par t y . M arx i s t s I n t e rne t A rch ive (marx i s t s . o rg ) . E l ek t ron i e s

a fge t r ek van

h t tp : / /w w w . marx i s t s . o rg / a r ch ive /marx /w orks /1848 /commun i s t -

man i f e s to / i ndex .h t m op 29 J u l i e 2009 .

M as emann V L, 1999 . Cul tu r e and educa t ion . I n Com par a t i ve

Educa t ion The d ia l ec t i c be tween the g loba l and the l oca l .

Row man and L i t t l e f i e ld N ew Y ork en O xfo rd .

M a ya tu l a S , 2009 . Fur ther Educa t ion & T r a in ing (FET ) Co l l eges :

G over nm en t i n t e r ven t ions . P a r l i amen ta r y M on i to r ing Group , S ou th

A f r i ca . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .p mg .o rg . za / r epo r t / 20090204- depa r t men t - educa t ion -

gove rnmen t - in t e rven t ions - fu r the r - educa t ion - and - t op 22 Ju l i e

2010 .

http://www.pmg.org.za/report/20090204-department-education-government-interventions-further-education-and-t

http://www.pmg.org.za/report/20090204-department-education-government-interventions-further-education-and-t

http://www.marxists.org/archive/marx/works/1848/communist-manifesto/index.htm%20op%2029%20Julie%202009.%0D

http://www.marxists.org/archive/marx/works/1848/communist-manifesto/index.htm%20op%2029%20Julie%202009.%0D

http://marx.eserver.org/1857-intro.cpe/1-production.txt%20op%2029%20Julie%202009.%0D

http://marx.eserver.org/1857-intro.cpe/1-production.txt%20op%2029%20Julie%202009.%0D

M bek i T , 1998 . S ta t em en t o f depu ty p r e s iden t Thabo Mbek i a t t he

open ing o f t he deba te i n t he Na t iona l Ass em b ly on Reconc i l i a t i on

and na t ion bu i ld ing . AN C, J ohannes bu rg . E l ek t ron i e s a fge t r ek

van

h t tp : / /w w w .anc .o rg . za / ancdo cs /h i s to r y / mb ek i /1998 / s p980529 .h tml


M e ighan R en H arbe r C , 2007 . A Soc io logy o f Educa t ion .

Con t inuu m Books , N ew York .

M e l lo r J W, 1990 : Agr icu l tu r e on the road to i ndus t r ia l i z a t ion . I n

E iche r CK en S t aa t z JM , 1990 : Agr icu l tu r a l deve lopm en t i n t he

T h i r d Wor ld , The J ohn Hopk ins U n ive r s i t y P res s , Ba l t i more en

Londen .

M er s e t a , s a . L ear ner s h ip s A gu ide f o r em p loyer s . E l ek t ron i e s

a fge l aa i van

h t tp : / /w w w . mer s e t a . o rg . za / LETQ A /L ea rn ingP rog ra mmes /L ea rne r s h i

p / t ab id /151 /D efau l t . a s px op 18 J anua r i e 2011 .

M in i s t e r van A rbe id en M in i s t e r van O nde rw ys , 2007 . Enhanc ing

the e f f i cacy and e f f i c i en cy o f t he Na t iona l Q ua l i f i ca t ions

Fr am ewor k Jo in t Po l i cy S ta t em en t by t he Min i s t e r s o f Educa t ion

and L abour . h t t p : / /w w w .s aqa .o rg . za /docs /po l i c y/p o l s t a t emen t . pd f

M in i s t e r van O nde rw ys , 2006 . Nat iona l Educa t ion Po l i cy Ac t

(27 /1996 ) and Fur ther Educa t ion and T r a in ing Ac t (98 /1998 ) :

Na t iona l Po l i cy r egar d ing Fur ther Educa t ion and T r a in ing

Pr ogr amm es : Appr ova l o f t he docum en t s , po l i cy f o r t he Na t iona l

Cer t i f i ca t e s (Voca t iona l ) : Qua l i f i ca t ions a t L eve l s 2 t o 4 on the

Na t iona l Q ua l i f i ca t ions Fr am ewor k (NQ F) . S t aa t s koe ran t

Repub l i ek van Su id - Af r ika V o l 489 , 29 M aar t 2006 , n r 28677 .

S t aa t s d rukke r , P r e to r i a .

http://www.saqa.org.za/docs/policy/polstatement.pdf

http://www.anc.org.za/ancdocs/history/mbeki/1998/sp980529.html

M kos i N , 2005 . In t e r na t iona l F inanc ia l I ns t i t u t i ons and Educa t ion

in Sou th A f r i ca : A Cr i t i ca l D i s cus s ion . I n A bd i A A , Korb l a PP en

D e i GJ S ( r eds ) , 2006 : Afr i can Educa t ion and G loba l i z a t ion

Cr i t i ca l Pers pec t i v e s . Lex ing ton Books , Oxfo rd .

M lambo- N gcuka P , 2006 . Addr ess de l i ve r ed by t he depu ty

p r e s iden t , Phumz i l e Mlam bo-Ncguka , a t t he l aunch o f t he Jo in t

I n i t i a t i v e f o r Pr io r i t y Sk i l l s Acqu i s i t i on (J IPSA ) , Pr es iden t ia l

G ues t H ous e . E l ek t ron i s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .s ea rch .gov . za / in fo /p r ev i ew D ocu men t . j s p? dk= %2F da ta

%2F s ta t i c%2F in fo%2F s peeches %2F 2007%2F 07032613451001 .h t m

%40G ov&q= (+ ( (mla mbo- ngcuka )%3CIN %3ETi t l e )+ )+ %3CA N D

%3E(+ Ca tego r y%3 Cmat ches %3Es + )&t= P + M la mbo-

N gcuka+ on+J o in t+ In i t i a t i ve+ fo r+ P r io r i t y+ S k i l l s + A cqu i s i t i on+ repo

r t op 17 Augus tu s 2009 .

M ol l i s on B , 1991 . In t r oduc t ion to pe r m acu l tu r e . Taga r i

P ub l i ca t i ons , Tya l gum, Aus t r a l i ë .

M oon B , 2003 . Con t r as t i ng t r ad i t i ons : T he Eng l i s h exper i ence o f

cu r r i cu lum change 1960 -2000 . I n V an den A kke r J , Ku ipe r W en



M CC, 2006 . Mondr agon Cor por ac ion Cooper a t i va “ T he H i s to r y o f

an Exper i ence” . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w . mcc . e s / i ng /qu ienes s o mos /h i s to r i aM CC_ing .pd f op 17

A ugus tu s 2009 .

M oore R en M oore D , 1994 . T he Suces fu l H om es choo l Fam i l y

H andbook A cr ea t i ve and s t r es s - f r ee appr oach to hom es choo l ing .

Thomas N e l s on , I nc . , P ub l i s he r s , N as hv i l l e , Tennes s ee .

M ot s hekga A , 2009 . Media s ta t em en t by t he Min i s t e r o f Bas i c

Educa t ion on the ou t com e o f t he Counc i l o f Educa t ion Min i s t e r s ’

http://www.mcc.es/ing/quienessomos/historiaMCC_ing.pdf

http://www.search.gov.za/info/previewDocument.jsp?dk=%2Fdata%2Fstatic%2Finfo%2Fspeeches%2F2007%2F07032613451001.htm@Gov&q=(+((mlambo-ngcuka)%3CIN%3ETitle)+)+%3CAND%3E(+Category%3Cmatches%3Es+)&t=P+Mlambo-Ngcuka+on+Joint+Initiative+for+Priority+Skills+Acquisition+report



m ee t ing , Sand ton , Johannes bur g , G au teng Pr ov ince , 02 n d O c tober

2009 . D epa r t e men t van Bas i e s e onde rw ys , e l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .educa t ion .gov . za /d yn a mi c / d yna mic . a s px?

page id= 310&id= 8904 op 26 O k tobe r 2009 .

M ou ton j , 1995 . D ie Pos i t iw i s m e . I n S nyma n J ( r ed ) , 1995 .

Wet ens kapbee ld e i n d i e gees t e s we tens kappe . RG N U i tgew ery ,

P r e to r i a .

M ur ray C , 1996 : L and Re fo r m in t he Eas t e r n Fr ee S ta t e : Po l i cy

d i l em m as and po l i t i ca l con f l i c t s i n Jour na l o f Peas an t s tud i e s ,

23 (2 /3 ) .

N ico l in F , 1978 . Bi ld ing im Spannungs f e ld von

Ber u f s qua l i f i ka t ion und Hum an i tä t Kr i t i s che Re f l ex ionen z u e inem

ak tue l l en Begr i f f . I n Bi ldungs theor i en Pr ob lem en und Pos i t i onen .

H e rde r F re ibu rg , Bas e l en Wene .

N i j ho f WJ en Brands man J ( r eds ) 1999 : Br idg ing the Sk i l l s G ap

be tween Wor k and Educa t ion . K luw er A cademi c P ub l i s he r s ,

D ord rech t , Bos ton en Londen .

N ixon H , 2005 . Cul tu r a l Pedagog ie s o f T echno logy in a

G loba l i z ed Econom y . I n S ing M , K enw ay J en App le M W ( r eds )

2005 . G loba l i z ing Educa t ion Po l i c i e s , Pedagog ie s and Po l i t i c s .

P e t e r Lang P ub l i s h ing , N ew Y ork .

N kos i A E , 2008 . T he ro l l o f f u r the r Educa t ion and Tr a in ing

Co l l eges i n Sk i l l s deve lopm en t i n Mpum alanga p r ov ince as

pe r ce i ved by t he l oca l i ndus t r i e s . Ongepub l i s ee rde p roe f s k r i f ,

U n ive r s i t e i t van S t e l l enbos ch .

N oord -K aaps e O nde rw ys dea r t emen t , 2008 . Educa t ion Nor ther n

Cape A S ta t i s t i ca l Repor t 2008 . N oord -K aaps e

O nde rw ys dep a r t e me n t , K imber l e y .



O berho lze r A , 2008 . Com m en t f r om the CEO , 2008 . I ndependen t

Exa mina t ion Boa rd , Johannes bu rg .

O rns t e in AC en H unk ins F P , 2009 . Cur r i cu lum Founda t ions ,

Pr inc ip l e s , and I s s ues . P ea r s on , Bos ton .

P a lmer RE , 1969 : H er m eneu t i c s I n t e r pr e ta t ion theor y i n

Sch le i e r m acher , D i l t hey , H e idegge , r and Gadam ar . No r thw es t e rn

U n ive r s i t y P re ss , Evans ton .

P andor G N , 2008 . S ta t em en t by Mr s Na led i Pandor MP, Min i s t e r

o f Educa t ion , on the r e l eas e o f t he 2008 na t iona l s en io r ce r t i f i ca t e

exam ina t ion r e s u l t s , So l P laa t j e H ous e , Pr e to r ia . D epa r t e men t van

O nde rw ys , P r e to r i a .

P a yn e SG , 1970 . T he Span i s h Revo lu t ion .We iden fe ld & N ico l s on ,

Londen .

P i age t J , 1974 . T he ch i ld and r ea l i t y p r ob lems o f gene t i c

p s ycho logy . F r ede r i ck M ul l e r L td , 1974 .

P ina r WF , 2003 . In t r oduc t ion . I n P ina r WF ( r ed ) 2003 .

In t e r na t iona l handbook o f cu r r i cu lum r e s ear ch .LEA Pub l i s he r s ,

M ahw ah , N ew J e r s e y en Londen .

P ina r WF , 2004 . Wha t i s cu r r i cu lum theor y? LEA P ub l i s he r s ,

M ahw ah , N ew J e r s e y en Londen .

P ISA , 2006 (a ) . T im e l ine o f t he F inn i s h educa t iona l h igh l igh t s .

E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .p i s a2006 .he l s ink i . f i / f i nn i s h_s choo l / t ime l ine / t i me l i ne .h t

m op 13 M aar t 2008 .

http://www.pisa2006.helsinki.fi/finnish_school/timeline/timeline.htm%20op%2013%20Maart%202008

http://www.pisa2006.helsinki.fi/finnish_school/timeline/timeline.htm%20op%2013%20Maart%202008

P ISA , 2006 (b ) . Res u l t s . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .p i s a2006 .he l s ink i . f i / f i n l and_p i s a / r e s u l t s / r e s u l t s . h tm op

17 J anua r i e 2011 .

P os t e r C en Z imme r J (Reds ) , 1992 . Com m un i t y educa t ion in t he

T h i r d Wor ld . Rou t l edge , Londen en N ew Y ork .

Rade me ye r A , 2009 . Min i s t e r w i l UG O behou , maar wys . I n

Bee ld , 15 Me i 2009 . M ed ia 24 , Johannes bu rg .

Raen to P , 2002 . In t egr a t ion and d i v i s ion in t he Bas que

bor der land . I n K ap lan H en H äk l i J , 2002 . Boundar i e s and p lace .

Row man and L i t t l e f i e ld , Londen . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / / books .goog l e . co . za /books ? id= edb -

7V L6H 0cC&pr in t s ec= f ron tcove r#v= onep age&q= &f= fa l s e op 12

A ugus tu s 2009 .

Ramph e le M, N dungane N , H ead B , M ache l G , M apha i V en M enne l

R ( s amero epe r s ) , 2009 . T he D inokeng Scenar io s

O ps om m ings boek i e D r i e t oekom s m oon t l i khede . G ebo rg deu r O ld

M utua l en N edbank . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .d inokengs cena r io s . co . za /pd f s /d inokeng_a f r ikaans .pd f


Rappor t , 2008 . Hoofar t i ke l . Rappor t , 27 D es ember 2008 , M ed ia

24 , J ohannes bu rg .

Re yn o lds J , 2006 . Jacques D er r ida (1930 – 2004 ) . The In t e rne t

Enc yc lo ped ia o f P h i lo s oph y.

RG N , s a . H RD and the s k i l l s c r i s i s . RG N , P re to r i a . E l ek t ron i e s

a fge l aa i van w ww .hs rc . ac . za /Res ea r ch_P ub l i c a t i on - 8062 .ph tml op

17 A ugus tu s 2009 .

http://www.hsrc.ac.za/Research_Publication-8062.phtml%20op%2017%20Augustus%202009

http://www.hsrc.ac.za/Research_Publication-8062.phtml%20op%2017%20Augustus%202009

http://www.dinokengscenarios.co.za/pdfs/dinokeng_afrikaans.pdf%20op%209%20Augustus%202010

http://www.dinokengscenarios.co.za/pdfs/dinokeng_afrikaans.pdf%20op%209%20Augustus%202010

http://books.google.co.za/books?id=edb-7VL6H0cC&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false

http://books.google.co.za/books?id=edb-7VL6H0cC&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false

http://www.pisa2006.helsinki.fi/finland_pisa/results/results.htm

Roln ick A en G runew a ld R , 2003 . Ear ly ch i ldhood deve lopm en t :

Econom ic D eve lopm en t w i th a h igh pub l i c r e tu r n . E l ek t ron i e s

a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .w ork ing fa mi l yr e s ou rcec en te r . o rg /w f rc /docs /ECD -

EconD evH ighP ubRe tu rn .pd f op 13 A ugus tu s 2009

Ros s ouw H , 1995 . Fenom eno log ie en m ens kunde . I n S nyma n J

( r ed ) , 1995 . We tens kapbe e lde i n d i e gees t e s we tens kappe . RG N

U i tgew er y, P r e to r i a .

Ros s ouw J , 2006 . Hoe A f r i kaner s s e s im bo l i e s e pr odus en te hu l l e

f aa l . I n Vr ye A f r i kaan 20 Januar i e 2006 . F ak , P r e to r i a .

S amof f J , 1999 . In s t i t u t i ona l i z ing in t e r na t iona l i n f l uence . I n

A rnove RF en To r r e s CA , 1999 . Com par a t i ve Educa t ion T he

d ia l ec t i c o f t he g loba l and the l oca l . Row man and L i t t l e f i e ld , N ew

Y ork en O xfo rd .

S ampl e I , 2009 . Ray Kurz we i l t o head fu tu r o logy s choo l backed by

Nas a and G oog le . G ua rd i an . co .uk , 3 F eb rua r i e 2009 . E l ek t ron i e s

a fge l aa i van h t tp : / /w w w .gua rd i an . co .uk / s c i en ce /2009 / f eb /03 /n as a -

goog le - fu tu ro log y- ku rzw e i l - s ingu la r i t y op 16 Apr i l 2010 .

S AQ A , s a . Wha t i s t he Sou th A f r i can Q ua l i f i ca t ion Au thor i t y? .

E l ek t ron i e s a fge t r ek van h t tp : / /w w w .s aqa .o rg . za / abou t / abou t . h t ml

op 12 N ovember 2007 .

S AQ A , s a . NQ F H is to r y . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .s aqa .o rg . za / abou t /nq fh i s to r y. h t ml .o p 12 N ovember

2007 .

S ch le mmer L , 2006 . G loba le hande l en s im bo l i e s e e l l ende . I n

Vr ye A f r i kaan 20 Januar i e 2006 . F AK , P re to r i a .

http://www.saqa.org.za/about/nqfhistory.html.op

http://www.saqa.org.za/about/about.html

http://www.guardian.co.uk/science/2009/feb/03/nasa-google-futurology-kurzweil-singularity%20op%2016%20April%202010

http://www.guardian.co.uk/science/2009/feb/03/nasa-google-futurology-kurzweil-singularity%20op%2016%20April%202010

http://www.workingfamilyresourcecenter.org/wfrc/docs/ECD-EconDevHighPubReturn.pdf%20%0D

http://www.workingfamilyresourcecenter.org/wfrc/docs/ECD-EconDevHighPubReturn.pdf%20%0D

S chu l t z TW, 1990 . Inves t i ng in peop le . I n E iche r CK en S t aa t z

J M , 1990 . Agr icu l tu r a l deve lopm en t i n t he T h i r d Wor ld . J ohn

H opk ins U n ive r s i t y P re s s , Ba l t imore en Londen .

S chus s l e r M , 2007 . T he 5 t h Sou th A f r i can em p loym en t r epor t .

Reg iona l Bus ines s A na lyt i c s , J ohannes bu rg .

S chus s l e r M , Thoms on A D , P re to r iu s N , He i s S , 2008 . Educa t ion

Repor t 2008 : Sk i l l s shor tage an ur ban l egend o r f ac t? Elek t ron i e s

a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .econo mis t s . co . za / me d i a /S A _educa t ion_ repo r t_2008 .pd f


S c ru ton R , 2007 . Cul tu r e Coun t s Fa i th and Fee l ing in a Wor ld

Bes i eged . Encoun te r Books , N ew York .

S en A , 1990 . Food , Econom ics and En t i t l em en t s . I n E iche r CK en

S t aa t z J M , 1990 . Agr icu l tu r a l D eve lopm en t i n t he T h i r d Wor ld .

J ohn H opk ins Un ive r s i t y P re s s , Ba l t imore en Londen .

S inaga tu l l i n IM , 2006 : T he Im pac t o f G loba l i z a t ion on Educa t ion .

N ova S c i ence P ub l i s he r s , N ew Y ork .

S ing M , K enw ay J en App le M W 2005 . G loba l i z ing Educa t io :

Per s pec t i ve s f r om Above and Be low . I n S ing M , Kenw a y J en A pp le

M W ( r eds ) 2005 . G loba l i z ing Educa t ion Po l i c i e s , Pedagog ie s and

Po l i t i c s . P e t e r Lang P ub l i s h ing , N ew Y ork .

S l abbe r t J A en H a t t i ngh A , 2006 . ‘ Wher e i s t he pos -moder n t r u th

we have l o s t i n r educ t ion i s t knowledge? ’ Acur r i cu lum ’s ep i taph .

I n Jour na l o f cu rr i cu lum s tud i e s , Vo lum e 38 , I s s ue 6 D ecem ber

2006 . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w . in fo r maw or ld . com/s mpp / s ec t ion?

con ten t= a763038315&fu l l t ex t= 7132409 op 5 J anua r i e 2010 .

http://www.informaworld.com/smpp/section?content=a763038315&fulltext=7132409

http://www.informaworld.com/smpp/section?content=a763038315&fulltext=7132409

http://www.economists.co.za/media/SA_education_report_2008.pdf



S la t t e r y P , 2006 . Cur r i cu lum deve lopm en t i n t he pos tm oder n e r a .

Rou t l edge , Londen en N ew Y ork .

S mi t B , 2006 . Q ual i t a t i v e D a ta Ana ly s i s Sem inar f o r PhD

s tuden t s Un ive r s i t y o f Pr e to r ia 21 Augus t 2006 . P r e to r i a .

S mi th A dam, 2000 (1776 ) . T he Wea l th o f Na t ions . Renas cence

Ed i t i ons , U n ive r s i t e i t van O regon . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / / d a rkw ing .uo regon . edu /%7Erbea r /w ea l th /w ea l th .h t ml op 3

A ugus tu s 2009 .

S mi th , A . 2002 . Acce le r a t ed l ear n ing in t he c la s s r oom . N e tw ork

Educa t ion a l P r e s s , VK . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .ne tw orkcon t inuum.co .uk /P rev i ew _pages /A LI TC_s ample

.pd f op 13 A ugus tu s 2009 .

S mi th D L en Lova t TJ , 2003 . Cur r i cu lum Ac t ion on r e f l e c t i on .

S oc i a l S c i ence P re s s , Tugge rah , N ew S ou th Wale s , A us t r a l i ë .

S mi th D G, 2003 . Cur r i cu lum and t each ing face g loba l i z a t ion . I n

Ina r WF ( r ed ) 2003 . In t e r na t iona l handbook o f cu rr i cu lum

r e s ear ch .LEA Pub l i s he r s , M ahw ah , N ew J e r s ey en Londen .

S mi th D W, 2008 . Phenom eno logy . I n S tan fo r d Encyc loped ia o f

Ph i lo s ophy . S t an fo rd Un ive r s i t e i t . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / / p l a to . s t an fo rd . edu /en t r i e s /ph enomeno log y/ #1 op 21 J un ie

2010 .

S mut s J C , 1941 . G r o te r Su id -A f r i ka P lanne v i r ‘ n be t e r wêr e ld

T oes pr ake deur d i e hoog ede lagbar e JC Sm u t s , PC , CH , KC, D TD .

To rch Commando , Johannes bu rg .

S mut s J P , 1924 . Pog ing om d i e k loo f t u s s en skoo l en l ewe t e

oor br ug . D ie Wes te - Drukke r y, Po tche f s t roo m.

http://plato.stanford.edu/entries/phenomenology/#1

http://www.networkcontinuum.co.uk/Preview_pages/ALITC_sample.pdf%20op%2013%20Augustus%202009.%0D

http://www.networkcontinuum.co.uk/Preview_pages/ALITC_sample.pdf%20op%2013%20Augustus%202009.%0D

http://darkwing.uoregon.edu/~rbear/wealth/wealth.html%20op%203%20Augustus%202009

http://darkwing.uoregon.edu/~rbear/wealth/wealth.html%20op%203%20Augustus%202009

S n yman J , 1995 . Voor woor d . I n S nyma n J ( r ed ) , 1995 .

Wet ens kapbee ld e i n d i e gees t e s we tens kappe . RG N U i tgew ery ,

P r e to r i a .

S ommer B en S ommer R , 1997 . A pr ac t i ca l gu ide t o behavor ia l

r e s ear ch T oo l s and t echn iques . Ox fo rd U n ive r s i t y P re ss , O xfo rd

en New Y ork . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w . fa mus oa .ne t /mpow er s / t r andp /docs /15%20In te rv i ew s

%20b y% 20S omme r .pd f op 26 Ju l i e 2010 .

S t aa t z J M en E iche r CK , 1990 . Agr icu l tu r a l deve lopm en t i deas i n

h i s to r i ca l pe r s pec t i ve . I n E iche r CK en S t aa t z JM , 1990 .

Agr icu l tu r a l deve lopm en t i n t he T h i r d Wor ld . John H opk ins

U n ive r s i t y P re ss , Ba l t i mor e en Londen .

S t a t i s t i c s SA , s a . SA Cens us 2001 . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / /w w w .s t a t s s a .gov . za / cens us 01 /h tml / C2001pub l i ca t i ons . a s p op

23 N ovember 2009 .

S t ab l e s A , 2005 : ESSAY REVIE W Re th ink ing the s choo l

cur r i cu lum . I n Jour na l o f Curr i cu lum S tud ie s , 2005 , Vo l 37 , no 1 .

Rou t l edge , Londen .

S t avenhagen R , 1990 . T he e thn i c ques t i on . U n i t ed N a t ions

U n ive r s i t y P re ss , Tok io .

S tokk ing K , 2003 . Ef fo r t s t o im p lem en t an open env i r onm en ta l

educa t ion cur r i cu lum . I n V an den A kke r J , Ku ipe r W en H ame ye r

U ( r eds ) , 2003 . Cur r i cu lum lands capes and t r ends . K luw er

A cade mic Pub l i s he r s , Dord rech t , N ede r l and .

S tone L , 2001 . Revo lu t ianar y Educa t ion PV Power ed . I n Hom e

Power # 86 Decem ber 2001 / Januar y 2002 .

h t t p : / /w w w .s o l a r ene rg y.o rg / r e s ou rces /docs /Cuba%20s choo l s . pd f

A fge t r ek 24 Ju l i e 2009 .

http://www.solarenergy.org/resources/docs/Cuba%20schools.pdf

http://www.statssa.gov.za/census01/html/C2001publications.asp

http://www.famusoa.net/mpowers/trandp/docs/15%20Interviews%20by%20Sommer.pdf

http://www.famusoa.net/mpowers/trandp/docs/15%20Interviews%20by%20Sommer.pdf

S tö r ig HJ , 1972 . G es ch ieden i s van de f i l o s o f i e 2 . U i tgeve r i j H e t

S pec t ru m, U t r ech t en A n tw erpen Exp lo r ing Soc io - Cu l tu r a l T hem es

in Educa t ion Read ings i n Soc ia l Founda t ions . .

S t rous e J H ,2001 . P r en t i ce H a l l , Uppe r S add le R ive r , N ew J e r s ey .

S t r yd om CA , 2009 . ‘n Ver an twoor de l i ke en s o r gs am e gem eens kap

i s ‘ n l ewende gem eens kap . G em eens kap en om gewing : twee kan te

van d i e s e l f de m un t . I n In D iep t e By lae t o t Voor gr ond , O ran i a

Bew eg ing , Oran ia .

S u the r l and A en S and fo rd S , 1998 (a ) . Incor por a t ion o f f a r m er

par t i c ipa to r y r e s ear ch in t he s ou ther n r eg ion o f E th iop ia

Pr oceed ings o f a wor ks hop he ld i n As s awa 18 t h and 19 t h Mar ch

1998 . F A RM A f r i ca In s t i t u t e f o r S us t a inab le D eve lop men t , Add i s

A baba .

S u the r l and A en S and fo rd S , 1998 (b ) . Rev iew o f e xper i ences w i th

par t i c ipa to r y on - fa r m t r ia l s i n t he Sou ther n Reg ions o f E th iop ia

Pr oceed ings o f a wor ks hop he ld i n As s awa 17 t h and 22 n d May 1998 .

F A RM A f r i ca In s t i t u t e f o r S us t a inab le D eve lop men t , Add i s A baba .

Ta yl o r O H , 1960 . A h i s to r y o f e conom ic t hough t . M c G raw H i l l ,

N ew Y ork .

Te rw e l J , Vo l man M en Wardekke r W, 2003 . Subs tan t i ve t r ends i n

cur r i cu lum des ign and im p lem en ta t ion : An ana ly s i s o f i nnova t ions

i n t he Ne ther lands . I n V an den A kke r J , Ku ipe r W en H ame ye r U

( r eds ) , 2003 . Cur r i cu lum lands capes and t r ends . K luw er

A cade mic Pub l i s he r s , Dord rech t , N ede r l and .

Thoms on P , 2002 . Schoo l ing the Rus tbe l t k id s Mak ing a

d i f f e r ence i n chang ing t im es . T r en tha m Books , S toke - on -Tren t ,

V K en S t e r l i ng , VS A .

Torche F en R ibe i ro CC, 2010 . Pathways o f change in s oc ia l

m ob i l i t y : I ndus t r ia l i z a t ion , educa t ion and gr owing f l u id i t y i n

Br az i l . I n Res ear ch in soc ia l s t r a t i f i ca t ion and m ob i l i t y . A r t i ke l

i n pe r s , e l ek t ron i e s gepub l i s ee r 31 M aar t 2010 . E l ek t ron i e s

a fge l aa i van h t tp : / / 0 -

w ww .s c i enced i r e c t . co m. innopac .up . ac . za / s c i enc e / j ou rna l /02765624

op 19 J u l i e 2010 .

Troch i m WM K , 2006 . U ni t o f ana ly s i s . I n Res ear ch m e thods

knowledge bas e , Web cen t r e f o r s oc ia l r es ear ch m e thods .


h t tp : / /w w w .s oc i a l r e s ea r chme t hods .ne t /kb /un i t ana l . php op 30 Ju l i e

2010 .

Troman G , J e f f r ey B en Wal fo rd G ( r eds ) 2005 : Methodo log ica l

I s s ues and Pr ac t i s e s i n E thnogr aphy . Els ev ie r S c i ence , A ms te rda m

en New Y ork .

T yl e r RW, 2004 . Bas ic p r inc ip l e s o f cu r r i cu lum and in s t r uc t ion .

I n F l inde r s DJ en Thorn ton SJ ( r eds ) , 2004 . T he cur r i cu lum

r eader . Rou t l edge , Londen en N ew Y ork . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / / books .goog l e . com/b ooks ?

h l= en&l r= &id= u iH S b8ub i tM C&oi= fnd&pg= P A 51&dq= + cur r i cu lu m

+ T yl e r &o t s = ngoO RS G ynB &s ig= J I j N C7LC9M rS w gQQ l_5ZF 3G gD vk

#v= onepage&q= cur r i cu lu m% 20T yle r& f= fa l s e op 29 D es emb er

2009 .

U malus i , 2003 . T he or gan i s a t ion o f qua l i f i ca t ions i n t he Fur ther

Educa t ion and Tr a in ing band : Cur r en t t h ink ing and pos s ib i l i t i e s

U m alus i d i s cus s ion docum en t . U ma lus i , P r e to r i a .

U malus i , 2005 . Dr a f t c r i t e r ia f o r t he accr ed i ta t i on & m on i to r ing

o f f u r the r educa ton and t r a in ing in s t i t u t i ons D is cus s ion

D ocum en t . U ma lus i , P r e to r i a .

http://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=uiHSb8ubitMC&oi=fnd&pg=PA51&dq=+curriculum+Tyler&ots=ngoORSGynB&sig=JIjNC7LC9MrSwgQQl_5ZF3GgDvk#v=onepage&q=curriculum%20Tyler&f=false



http://www.socialresearchmethods.net/kb/unitanal.php

http://0-www.sciencedirect.com.innopac.up.ac.za/science/journal/02765624

http://0-www.sciencedirect.com.innopac.up.ac.za/science/journal/02765624

U ni t ed N a t ions , 1997 . H um an D eve lopm en t Repor t 1997 .

h t t p : / /w w w .undp .o rg /undp /hd ro /ov e rv i ew .h t m. E lek t ron i e s a fge l aa i

13 N ovember 2003 .

U n i t ed N a t ions , 2005 . U ni t ed Na t ions m i l enn ium deve lopm en t

goa l s . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

h t tp : / /w w w .un .o rg / mi l l enn iumgoa l s / op 15 S ep te mber 2006 .

U n i t ed N a t ions , 2009 . S ta t i s t i c s | Hum an D eve lopm en t Repor t s

(H D R) |U n i t ed Na t ions D eve lopm en t Pr ogr am m e (U ND P) .

V e ren igde N as i e s . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / / hd r . undp .o rg / en / s t a t i s t i c s / op 19 N ovember 2009 .

V ä l l i j ä rv i J , 2003 . Im p l i ca t ions o f t he modu lar cur r i cu lum in t he

s en io r s econdar y s choo l i n F in land . I n V an den A kke r J , Ku ipe r W

en Hame ye r U ( r eds ) , 2003 . Cur r i cu lum lands capes and t r ends .


V a l l ance E , 1983 . H id ing the curr i cu lum : An in t e r pr e ta t ion o f t he

l anguage o f j u s t i f i ca t ion in N ine t een th - Cen tur y Educa t iona l

Re fo r m . I n G i roux H en Pu rpe l D ( r eds ) , 1983 . T he h idden

cur r i cu lum and m or a l educa t ion D ecep t ion o r d i s cover y .

M cCu tchan P ub l i s h ing Corpo ra t ion , Be rke l e y , K a l i fo rn i ë .

V an den A kke r J , 2003 . Cur r i cu lum per s pec t i ve s : An

In t r oduc t ion . I n V an den A kke r J , K u ipe r W en H ame ye r U ( r eds ) ,

2003 . Cur r i cu lum lands capes and t r ends . K luw er A cademic

P ub l i s he r s , D ord rech t , N ede r l and .

V an den A kke r J , 2003 . D utch secondar y curr i cu lum r e fo rm

be tween idea l s and im p lem en ta t ion . I n V an den A kke r J , K u ipe r W

en Hame ye r U ( r eds ) , 2003 . Cur r i cu lum lands capes and t r ends .


http://hdr.undp.org/en/statistics/

http://www.un.org/millenniumgoals/

V an de r Rheede C , 2006 : “O ns kan n i e l anger ons p l i g ve r s aak

n i e” ‘n Onder houd m e t Chr i s to van der Rheede . I n Vr ye A f r i kaan

20 Januar i e 2006 . FA K , P re to r i a .

V an de r Rheede C , 2009 . ’n Kr i t i e s e ana l i s e van d i e u i t s p r aak in

d i e s aak Hoër s koo l Erm e lo v s d i e H oo f van d i e D epar t em en t van

O nder wys Mpum alanga . S t i g t i ng v i r Bemag t ig ing deu r A f r ikaans ,

K aaps t ad . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / /w w w .a f r ika ans . com/con ten t /behee r l i gga am- ho

%C3%A Brs koo l - e rme lo op 22 J anua r i e 2011 .

V an de r S toep F , 1969 . D idak t i e s e Gr ondvor m e . H &R-A cade mica ,

P r e to r i a en K aaps t ad .

V an J aa r s ve ld FA , 1980 . Wes te r s e h i s to r iogr a f i e en

ges k i eden i s f i l o s o f i e . HA UM , P re to r i a .

V an S cho t t e r RD , H aas JD , K ra f t RK en S cho t t JC , 1985 . Soc ia l

f ounda t ions o f educa t ion . P r en t i ce - H a l l s , Eng lew ood C l i f f s , VS A .

V an S l yk e B , 2008 . T he Educa t ion o f Mondr agon .

h t t p : / / b log . f r ee s choo l ing .o rg /2008 /11 /03 the - educa t ion - o f -

mondragon .

V an S t aden A , 2009 . P e r s oon l ike meded e l ing .

V eren ig ing van Regs lu i v i r A f r ikaans , 2007 . Reeks : Wa t i s

t r ans fo r m as i e? Er m e lo : S taa t v s . d i e Mens e i n

h t t p : / /w w w .v r ye a f r ik aan . co . z a / l e e s . php? id= 834 . F AK , P r e to r i a .

V in j evo ld P , 2007 . FET Co l l ege Re - cap i ta l i s a t ion Pr es en ta t ion to

Sou ther n A f r i can Reg iona l FET Con fe r ence 15 Novem ber 2007 .


w ww .s k i l l s po r t a l . co . za /dow n load_ f i l e s / f e t / v in j evo ld .pp t op 22

J u l i e 2010 .

http://www.skillsportal.co.za/download_files/fet/vinjevold.ppt%20op%2022%20Julie%202010

http://www.skillsportal.co.za/download_files/fet/vinjevold.ppt%20op%2022%20Julie%202010

http://www.vryeafrikaan.co.za/lees.php?id=834

http://blog.freeschooling.org/2008/11/03the-education-of-mondragon

http://blog.freeschooling.org/2008/11/03the-education-of-mondragon

http://www.afrikaans.com/content/beheerliggaam-ho%C3%ABrskool-ermelo

http://www.afrikaans.com/content/beheerliggaam-ho%C3%ABrskool-ermelo

V olks b lad , 2008 : Kinder s be taa l nou d i e p r y s v i r m i s luk t e RG O i n

Volk s b lad 10 Maar t 2008 , M ed ia 24 , B loemfon te in .

We lch A , 1999 . T he t r ium ph o f t e chnocr acy o r t he co l laps e o f

c e r ta in t y? Moder n i t y , Pos tm oder n i t y and pos t co lon ia l i s m . I n

A rnove RF en To r r e s CA ( r eds ) , 1999 . Com par a t i ve Educa t ion

T he d ia l ec t i c o f t he g loba l and the l oca l . Row man and L i t t l e f i e ld ,

N ew Y ork en Oxfo rd .

Whi t e G , Cha l ip L en M ars ha l l S , 1998 : G r ounded theor y and

qua l i t a t i v e ana ly s i s . I n H RMAS News le t t e r s 9 , 10 and 11 –

d i s t r ibu t ed in Augus t 1998 . E l ek t ron i e s a fge l aa i van

h t tp : / /w w w . f mhs . auck l and . ac .nz / s oph /cen t r e s /h rmas /_do cs /G rounde

d_ theo r y_ an d_qua l i t a t i ve_da t a_ana l ys i s . pd f op 21 Jun ie 2010

Whi t e J , 2005 : RESPO NSE Re th ink ing the s choo l cur r i cu lum :

r ep l y t o Andr ew S tab le s . I n Jour na l o f Cur r i cu lum S tud ie s , 2005 ,

Vo l 37 , no 6 . Rou t l edge , Londen .

Wi id R , 2009 . H ope town . Exc lu s ive S o lu t ions , H ope tow n .

Wi l s on LO , 2005 . Wi l s on ’ s curr i cu lum pages – Wha t i s

cu r r i cu lum ? And wha t a r e t he t ypes o f cu r r i cu lum ?

h t tp : / /w w w .uw s p . edu /Educa t ion / lw i l s on /cu r r i c / cu r t yp .h tm .

A fge t r ek op 16 Ju l i e 2009 .

Wi l s on LO , 2009 . Dr . L es l i e Owen Wi l s on ’ s Hom epage .

h t t p : / /w w w .uw s p . edu /Educa t ion / lw i l s on / index .h tm Afge t r ek op 20

J u l i e 2009 .

Wins t an l e y K , 2007 . Cons t r uc t ing Iden t i t i e s : Par am i l i t a r y

D i s arm am en t and Ceas e f i r e i n Nor ther n I r e land and the Bas que

Coun t r y . A angeb ied by d i e Canad ian P o l i t i c a l S c i ence Confe r ence

S as ka toon , S as ka t cew an , K anada . E l ek t ron i e s a fge t r ek van

http://www.uwsp.edu/Education/lwilson/curric/curtyp.htm

http://www.fmhs.auckland.ac.nz/soph/centres/hrmas/_docs/Grounded_theory_and_qualitative_data_analysis.pdf

http://www.fmhs.auckland.ac.nz/soph/centres/hrmas/_docs/Grounded_theory_and_qualitative_data_analysis.pdf

h t tp : / /w w w .cps a - ac s p . ca /pape r s - 2007 /Wins t an l e y. pd f 12 A ugus tu s

2009 .

Wi r t F M en S ho r i s h MM 1993 . Us es o f com par a t i ve e thn i c i t y

r e s ear ch , Ed i to r ia l Es s ay . I n Com par a t i ve Educa t ion Rev i ew

Vo lum e 37 , no 1 , Febr uar y 1993 . Compar a t iv e and In t e rna t ion a l

Educa t ion S oc i e t y, Ch icago .

Wol f f , J ona than , "K ar l M arx" , T he S tan fo r d Encyc loped ia o f

Ph i lo s ophy (Fa l l 2008 Ed i t i on ) , Edw ard N . Za l t a ( ed . ) , URL =

h t tp : / / p l a to . s t an fo rd . edu /a r ch ives / f a l l 2008 /en t r i e s /marx / A fge t r ek

op 29 J u l i e 2009 .

Wolhu te r CC , 2007 . T he deve lopm en t o f com par a t i ve educa t ion i n

Wolhu te r CC , Le mmer EM en D e Wet N C ( r eds ) 2007 .

Com par a t i ve educa t ion Educa t ion s y s t em s and con tem por ar y

i s s ues . V an S cha ik P ub l i s he r s , P r e to r i a

http://plato.stanford.edu/archives/fall2008/entries/marx/

http://www.cpsa-acsp.ca/papers-2007/Winstanley.pdf

Aanhangsel 1: Vraelyste en antwoorde: Matrieks

Vraelys vir VOO-leerders1 18 Hopetown2 18 Hopetown3 18 Hopetown4 18 Hopetown 5 18 Hopetown 6 18 Hopetown7 18 Hopetown 8 18 Hopetown 9 18 Hopetown 10 18 Hopetown 11 18 Hopetown12 18 Hopetown 13 17 Hopeown 14 17 Hopetown 15 19 Steynville 16 20 Steynville 17 18 Steynville 18 18 Steynville 19 22 Steynville 20 19 Steynville21 20 Steynville22 18 Steynville23 19 Steynville24 17 Steynville

Vakke1 Afrikaans Huistaal, Engels, Rekeningkunde, Biologie, Wiskunde,

Besigheidstudie2 Afrikaans Huistaal, Engels FAL, Toerisme, Wiskundige Geletterdheid,

Besigheidstudies, Rekenaartoepassingstegnologie3 Afrikaans Huistaal, English FAL, Wiskundige Geletterdheid,

Besigheidstudies, Rekenaartoepassingstegnologie, Reis en Toerisme4 Afrikaans Huistaal, Engels, Rekeningkunde, Wiskunde,

Lewenswetenskappe, Fisiese Wetenskappe5 Afrikaans Huistaal, Engels Eerste Add Taal, Wiskunde, Fisiese

Wetenskappe, Lewenswetenskappe, Rekeningkunde, Toerisme6 Engels Huistaal, Afrikaans Huistaal, Rekeningkunde, Wiskunde,

Lewenswetenskap, Fisiese Wetenskap7 Rekeningkunde, Wiskundige Geletterdheid, Engels Huistaal, Afrikaans

Huistaal, Ekonomie, Besigheidstudies8 Afrikaans, Engels, Biologie, Wiskunde G, Bedryfstudies, Reis en Toerisme9 Afrikaans Huistaal, Engels FAL, Lewenswetenskappe, Fisiese Wetenskappe,

Rekeningkunde, Wiskunde10 CAT, Afrikaans, Engels, Reis en Toerisme, Besigheidstudies, Wiskunde

Geletterdheid11 Afrikaans Huistaal, Engels FAL, Lewenswetenskappe, Rekeningkunde,

Besigheidstudies, Wiskunde

12 Eng FAL, Wisk Geletterdheid, Afrikaans, Besigheidstudies, Reis en Toerisme, Lewens Wetenskappe

13 Wikunde, Lewenswetenskappe, Rekeningkunde, Afrikaans, Engels, Besigheidstudies

14 Afrikaans Huistaal, Engels Eerste Addisionele Taal, Wiskunde, Rekeningkunde, Biologie, Besigheidstudies

15 Afrikaans, Engels, Wiskundige Geletterdheid, Lewenswetenskappe, Geografie, Geskiedenis

16 Afrikaans (eerste taal), Engels (tweede taal), Wiskunde Geletterdheid, Aardrykskunde, Rekeningkunde, Ekonomie

17 Lewenswetenskappe, Geografie, Wiskunde G, Geskiedenis, Engels FAL, Afrikaans Huistaal

18 Aardrykskunde, Bedryfstudie, Ekonomie, Wiskunde Geletterdheid19 Isixhosa, English FAL, Geography, Maths Literacy, History, Life Sciences20 Afrikaans Huistaal, Engels FAL, Wiskundige geletterdheid, Geografie,

Lewenswetenskappe, Geskiedenis21 Isixhosa, Life Sciences, Geography, History, Mathematics L, English FAL22 Lewenswetenskappe, Geografie, Wiskundige Geletterdheid, Geskiedenis,

Afrikaans, Engels FAL23 English FAL, Mathematics, Life Orientation, Biology, Geography, History,

Tourism24 Afrikaans Huistaal, Engils FAL, Wiskunde, Toerisme, Ekonomie,

Rekeningkunde

1. Watter voordele sien jy daarin om matriek te voltooi? Noem soveel as moontlik.1 Om die grootmens wêreld te betreë en om ook ‘n lewe vir jouself te begin, saam ‘n gesin. Om te presteur en om iets van jouself te maak en ‘n sukses te wees

i. Jy kan jou eie geld begin verdien, jy is verewig kla met skool, jy kan gaan swot of werk, jy kan begin dink aan jou toekoms vir die res van jou lewe en daaraan werk

ii. Jy hoef nie meer skool te gaan nie Jy kry ‘n matrieksertifikaat Jy kan gaan studeer

iii. Om die grootmens lewe aan te pak en op jou eie twee voete te staan. Doelwitte te bereik.

iv. Studeur daarna: Loopbaan begin met kwalifikasies agter my naam. Onafhanklik daarna – eie bestaan. Matrieksertifikaat vir die res van jou lewe.

v. Maak deure oop in die toekoms. Het dit nodig vir universiteit en werk. Leer baie wat ek gaan nodig hê.

vi. Jy het iets agter jou naam. Is dan meer geletterd as meeste ander mense. Iets voltooi wat jou vorentoe kan help.

vii. Om matriek te voltooi, maak nuwe deure oop. Jy maak klaar met skool. Om geld te verdien en my eie ding te doen. Om myself te ontwikkel.

viii. Verder gaan studeer, inkomste verdien, nuwe uitdagings.ix. Het dan alle nodige opleiding gekry en kennis vir die toekoms. Sonder

matriek kan jy nêrens kom. Kan makliker werk kry.x. Kan verder gaan studeer, Kan makliker werk kry

xi. Jy kry ‘n nuwe begin, ‘n nuwe blaaitjie, Jy word “groot” en gaan nou ‘n indivudie word. Jy kan ander raad gee en ‘n nuwe werk (doel) stel.

xii. As jy matriek voltooi kan jy verder gaan studeer by ‘n tersiêre instelling – kan dan ‘n loopbaan volg. Word toegerus vir die lewe. Kan ‘n goeie werk kry en ‘n beter salaris verdien.

xiii. Beter opgelei. Kan ‘n beter werk kry. Kan verder gaan studeer. Kan makliker werk kry. Het beter kennis opgedoen en meer lewenservaring.

xiv. Jy kry ‘n matrieksertifikaat wat jou kan help om maklik werk te kry. Daar sal baie mense wees wat my sal wil aanstel. Ek sal goeie uitdagings en geleenthede het.

xv. Om ‘n sukses te maak in jou lewe. Om nou te begin om jou visie te beplan. Om begin voorbereid wees vir enige beroepskeuse

xvi. Indien ek matriek voltooi kan ek moontlik ‘n werk kry. Ek kan van ‘n tersiêre instansie gebruik maak indien ek goed slaag. Ander kinders kan na my opkyk en ook matriek wil bereik.

xvii. ‘n Beter voordeel trek om ‘n loopbaan te begin. Meer bevoordeel. Kan verder studeer.

xviii. You can get a job easy, its easy to read and write you have a oppurtunity to go and study

xix. Om ‘n beter lewe woortoe in die lewe te kan hê. Om ‘n sertifikaat te kan kry en verder gaan studeer.

xx. I will easily a job with a matric certificate. I will get more challenges to try new things. There will be more people to look up at me.

xxi. Jy kan maklik werk kry as jy ‘n matrieksertifikaat het. Ek kan ‘n voorbeeld wees vir ander familie wat nie skool voltooi het nie.

xxii. It is a beginning or getway of life. If I finish it, than I can even start my life from the scratch – It allows us to go to university.

xxiii. Jy het voordeel tot werk wat matriek ‘n minimumvereiste het.

2. Verdere studie:1 Ja, Lugwaardin – Kempton Tambo International

i. Ja, Grondslagfase onderwys = Die “pukke” institiet bied ‘n kursus vir 3 jr in KBY aan

ii. Ja, Personal Training – Kimberley Virgin Active (HFPDA)iii. Ja, Chemiese Ingenieur, Pretoria Universiteitiv. Ja, B.Arbeidsterapie / Fisiologie: Potch of Matiesv. Ja, B Rek in Stellenbosch of Potchefstroom

vi. Ja, Maatskaplike werk / Politieke studies aan Universiteit van Pretoriavii. Ja, By Kovsies en Pukke. MBW Kursus

viii. Ja, B Ing by Universiteit Stellenbosch / NWUix. Ja, seketareël by UNISA.x. Ja, B.rek by Universiteit van Oranje Vrystaat

xi. Ja, Bloemfontein CTU: Graphic Designxii. Ja, B.Ed (Intermediêre fase) Noordwes Universiteit (Potchefstroom)

xiii. Ja, B.Co. Toerismebestuur en Rekreasiekunde by Potchefstroomxiv. Nee, die geld is nie daar om verder te gaan studeer nie.xv. Nee, swak finansies, maar wil eintlik begin werk

xvi. Ja, B.Ed en Teologie aan die Universiteit van Pretoriaxvii. Ja, verder studeer as onderwyser of maatskaplike werker

xviii. Yes, I would like to go to at the technicon of the free statexix. Ja, Verpleegkunde by Universiteit van Vrystaatxx. Yes, Nursing course

xxi. Ja, B.Soc.Sc (Verpleegkunde) en B.Ed by Universiteit van Vrystaatxxii. Yes, University of Pretoria (MbChB) or (BSc)

xxiii. Ja, B.Ed

3. Noem 6 beroepe wat jy graag sal wil beoefen.1 Pilot, Brandweerman, Grafiese musiekkunstenaar Fotografie, ‘n Juffrou, Veearts

i. Onderwys, Skoonheid (naels, hare), verpleegster, hokkie-afrigter, Bestuur van besigheid, vee ards

ii. Persoonlike afrigter, Aërobiese afrigter, Gym instruktrise, Bestuurder van eie besigheid, Toerleier, Fotografie

iii. Ingenieurswese, Prokureur, Risikobestuurder, Aktuaris, Wetenskaplike, Navorser

iv. Barbeidsterapeut, Fisioterapeut, Maatskaplike werker, Pediater, Lugwaardin, Boer

v. Geoktrooieerde Rekenmeester, Rekenmeester, Skrywer, Joernalis, Natuurbewaring, Bedryfsingenieur

vi. Regte, Kunstenaar, Eiendomsagent, Maatskaplike werk, Politikus, Natuurbewaarder, Ekonoom

vii. Provinsiale afrigter, Bionetikus, Sport Ontwikkelaar, Sport winkel oopmaak, Bestuurder by ‘n groot Sport Maatskappy

viii. Meganiese Ingenieurswese, Landbou Ingenieurswese, Landbou, Sport, Bourekenaar, Veearts

ix. Advokaat, Seketaresse, Prokereur, Bestuur, Rekenaarprogrammeerder, Website ontwerper.

x. Geoktrooierde rekenmeester, Bourekenaar, Oogkunde, Veearts, Tandarts, Aktuaris

xi. Au pair, Perde Boer, Web designer, Event Management, Argeoloog, Diere verpleegster

xii. Onderwys, Sielkundige, Kindersielkundige, Boer, B.Com-Tale, Labratorium werk

xiii. Hotelbestuurder, Toerleier, Duikinstriktrise, Advokaat, Diere verpleegster/vee-arts, Lugwaardin

xiv. Mediese dokter, Apteker, Verpleegster, Veearts, Onderwyser, Maatskaplike werker

xv. Onderwys, Maatskaplike dienste, Ingenieur, chef, Business management, Sporting management

xvi. Onderwys, Veearts, Velterapeut, Digter, Haarkapperxvii. Bewaarder, Maatskaplike werker, Onderwys

xviii. Social sciences, medical investigator, a phamisist, tyraphy doctor or counseling, a actor, prison guard

xix. Verpleegster, Sangeres, Onderwyser, Mediese dokter, Maatskaplike werkster, Bewaarder

xx. Shop manager, Teaching, Security, Social workerxxi. Verpleegkunde, Onderwys, Mediese dokter

xxii. Doctor, Teacher, Farmer, Lecturer, Red Meat Examiner, Working fothe country, Shop owner

xxiii. Onderwys, Maatskaplike werk, Ekonoom, Rekenmeester, Politieke werk, Sokker speel

4. Noem 6 beroepe wat jy definitief nie wil beoefen nie.1 Loodgieter, Skoolhoof, Straatveër, Veearts

i. Gym instrukteer, Arobiese instrukteer, Dokter, Polisievrou, seketares, Tandaards

ii. Onderwys, Haarkapper, Tandarts, Dokter, Brandweer, Oogartsiii. Veearts, Pediater, Polisieman, Brandweerman, Petroljoggie, Loodgieteriv. Onderwyser, Rekenmeester, Huisdokter, Ingineur, Sekretaressev. Loodgieter, Verpleegster, Straatveër, Onderwyser, Sekretaresse, Polisie

vi. Dokter, Rekenmeester, Verpleegster, Onderwyser, Skrywer, Joernalisvii. Onderwys, Sport Organiseerder, Straat veeër, Petroljoggie, Polisie, Tandarts

viii. Onderwys, Rekenmeester, Tandarts, Aktuaris, Makelaar, polisieix. Boer, akteur, toeroperateur, Dokter, vee arts, tand artsx. Onderwys, Ingenieurswese, Makelaar, Polisieman, Winkelassistent,

Brandweer.xi. Poliesie!!!, Onderwys, Afrigter, Doktor, Tandarts, Kelnerin

xii. Rekenmeester, Dokter, Ingenieur, Winkeleienaar, Prokureur, Landdrosxiii. Onderwys!!! Dokter, Tandartsxiv. Velterapeut, huishulp, kroegwerker, sangeres, sekuriteitswag, polisievrouxv. Plaaswerk, Nywerheidswerke, Weermag, Akteur, Rekenmeester,

Korrektiewe dienstexvi. Verpleegster, Huishulp, Plaaswerker, Kroegwerkster, Kelnerin

xvii. Huiswerker, Bestuurderxviii. Sercurity, police, geoligist, vectenarian

xix. Veearts, Gesig velterapeut, Rekenmeester, Sekuriteitswag, Huishulp, Brandweerman

xx. Bar tender, Domestic workerxxi. Winkelassistent, Polisie, Plaaswerker

xxii. Sewerage worker, Cleaner, Hawker, Coroner, Saloon man, Security guard, Police man, Army

xxiii. Mediese Dokter, Munisipale werk, Bank werk, Tuinier, Trokdrywer, Ambulans bestuurder

5. Wil jy graag as volwassene in die Hopetown omgewing bly? Hoekom / Hoekom nie?1 Nee, dit nie vir my nie. Kan ook nie my beroep hier beoefen nie.

i. Ja. Baie graag. My 4 jr in Hopetown was die beste tyd van my lewe. Sal graag wil terugkom Hopetown toe en skool gee by Hoërskool Hopetown

ii. Ja, om ‘n verskil te maak. Om besigheidsgeleenthede aan te gryp en ‘n sukses te maak van dit waarvoor ek lief is.

iii. Nee, ek gaan Pretoria toe, want my familie woon daar.iv. Ja, sal graag eendag wil terugkeer platteland toe. Ek wil hier kom vestig –

nie in stad eendag bly nie – ek’s ‘n boeremeisie.v. Ja, ek is lief vir die dorp en sy mense. Ek bly al my lewe lank hier en sal

hier wil oud word.vi. Nee, mense hou te veel van skinder hier. Nie werksgeleenthede nie. Het nie

toegang tot alle winkels nie.vii. Nee, omdat hier nie ‘n geleentheid is nie. Hier is te min foete om ‘n

besigheid te begin of iets. Hier is nie genoeg mense nie.viii. Nee, daar is nie ‘n werksgeleentheid vir my gekose beroep nie.

ix. Ja, dit is ‘n baie hegte en beskermde omgewing en gemeenskap

x. Nee, my beroep sal dit nie toelaat nie.xi. Nee, Ek wil nuwe plekke ervaar en nuwe mense ontmoet. Hier is ook

minimum werksgeleenthedexii. Ja, want dit is lekker op die platteland. Dis veiliger, nie so gejaag, rustiger

as stadslewexiii. Nee, sit al 12 jaar hier en wil eerder die wêreld plat toer en nuwe plekke sien

en nuwe dinge ervaar.xiv. Ja, Ek sien nie kans om so ver van my familie te gaan nie. Ek wil in die

dorp verewig bly waar ek groot geword het.xv. Nee, want hier is niks wat kan maak laat jy jou doel eintlik wil bereik.

xvi. Nee! Byna al my familie het hier gebore en grootgeword en uitgesterf en daar is baie min wat weet hoe ander plekke lyk. Ek wil net ‘n verandering maak.

xvii. Ja, ek wil terugkeer na my omgewing om ‘n verander te kom maak aan die nodig dingewat mense in ons omgewing nodig het bv. Maatskaplike werker – met die mense in die omgewing werk, vir hulle omsien.

xviii. Yes, because what I have learn here have aprove my social life and physical life. I would like to work out in other town and cities.

xix. Nee, die werkloosheidsyfer is te hoog. En hier is so baie werksgeleenthede maar niemand staan op om iets te doen nie.

xx. No! because there is not much job oppurtunities There is not much employment There is no relaxation activities

xxi. Nee. Ek wil graag by my geboortedorp, Kimberley, as volwasse gaan woon en my kinders eendag daar groot maak.

xxii. No. Lack of oppurtunities, infrastructure. Poor local government. Lack of recreational facilities.

xxiii. Ja, ek wil die omgewing op ‘n mate uitbrei en ek wil graag my bydrae in die gemeenskap lewer.

6. Watter van jou skoolvakke dink jy sal jou help in die beroepslewe?1 Engels, Afrikaans, Wiskunde, Rekeningkunde

i. Rekenaartoepassingstegnologie, Besigheidstudies, Afrikaans, Engelsii. Rekenaartoepassingstegnologie, Reis en Toerisme, Besigheidstudies, Engels

iii. Wiskunde, Fisiese Wetenskappe, Afrikaans, Engels, Rekeningkundeiv. Lewenswetenskappe, Wiksunde, Fisiese Wetenskappev. Wiskunde, Rekeningkunde, Engels, Afrikaans

vi. Ekonomie, Engels, Afrikaans, Besigheidstudies, Lewensoriënteringvii. Biologie, Wiskunde G, Besigheidstudies, Engels, Afrikaanse

viii. Wiskunde, Fisiese wetenskappe, Afrikaans, Engelsix. CAT, Besigheidstudies, Afrikaans, Engelsx. Wiskunde, Rekeningkunde, Besigheidstudies, Engels, Afrikaans

xi. Besigheidstudies, Wiskundige Geletterdheid, Engils, Afrikaansxii. Besigheidstudies, Lewenswetenskappe, Wiskunde, Engels

xiii. Engels, Afrikaans, Rekeningkundexiv. Lewenswetenskappe, Geografie, Afrikaans, Engels, Geskiedenis,

Lewensoriënteringxv. Rekeningkunde, Ekonomie, Wiskunde Geletterdheid, Life Orientation,

Aardrykskunde, Engelsxvi. Lewenswetenskappe, Geografie, Afrikaans, Engels, LO

xvii. Afrikaans, Wiskunde, Engels

xviii. Life sciences, geography, Maths literacy, LOxix. Lewenswetenskappe, Geografie, Wiskundige Geletterdheidxx. Life sciences, Life Orientation, isixhosa, English

xxi. Lewnswetenskappe, Afrikaans, Engels, Wiskundige Geletterdheid, Lewensoriëntering

xxii. Mathematics, Biology, Geography, (Torism)xxiii. Afrikaans, Engels, Lewensoriëntering

7. Weet jy van ander vakke wat jou skool nie aanbied nie, maar wat jy graag sou wou neem? Indien wel, noem dit asseblief.1 Grafiese ontwerp, Tekstiel, Tekstuur

i. Huishoudkundeii. Huishoudkunde

iii. n/aiv. Aardrykskunde, Verbruikerstudies, Gasvryheidsbestuurv. Nee

vi. Kuns en Kultuur tot graad 12vii. Nee

viii. Landbou, ingenieursgrafika en –ontwerp, aardrykskunde, Meganikaix. Huishoudkunde, Grafiese ontwerp, Geskiedenisx. Landbou, Aardrykskunde, houtwerk

xi. Huishoudkunde, Aardrykskunde, Geskidenisxii. Verbruikerstudies (Huishoudkunde)

xiii. Aardrykskunde, Huishoudkunde, Geskiedenis, Duitsxiv. Gasvryheid, CATxv. Geen

xvi. Vakke wat jou leer hoe om te kook en goeie huisgewoontes aan te leerxvii. Nee

xviii. Handworkxix. CAT, Gasvryheitxx. Subjects that will teach me how to cook, design, computer classes

xxi. Rekenaarklasse, Skeikundexxii. Computer studies, French studies, Spanish studish, Arts

xxiii. Gasvryheid

8. Sal jy graag eendag in jou eie diens wil staan, of liewer ‘n salaris verdien? Hoekom?1 Nee, ‘n salaris verdien. Minder verantwoordelikheid

i. ‘n Salaris verdien. Ek sal graag hard werk en skool gee en dan ‘n salaris verdien

ii. My eie diens staan. Dit is ‘n uitdaging waarin ek belang stel.iii. Ek sal ‘n salaris wil verdien. Maandeliks. As ek in my eie diens staan sal ek

opofferings moet maak en soms sonder ‘n fooi in ‘n maand gaan. Wat nadelig is.

iv. Eie diens – ek wil vir myself werk. My eie praktyk open. My eie ding doen!v. Ja, dan is ek in beheer. Ek help ander wat werkloos is en sal nie werkloos

wees nie.vi. Ja, aangesien ons in Suid-Afrika bly wat so min werksgeleenthede het, is dit

nodig om jou eie besigheid te begin.

vii. Sal eerder in my eie diens wil staan. Omdat hoe harder ek werk hoe meer geld gaan ek verdien.

viii. Eie diens, ek is in beheer. Verdien meer geld.ix. As ek in ‘n besigheid in gaan Ja. Maar anders sou ek liewers ‘n salaris wil

verdienx. In eie diens, jy is jou eie baas en salaris is beter.

xi. ‘n salaris verdien. As jy in jou eie diens is danhet jy meer goed waaroor jy jou m oet bekommer.

xii. ‘n Salaris verdien. Dan kan jy gaan werk en terugkom – het nie so baie risiko’s, verantwoordelikhede. Kan makliker weggaan / afstand doen

xiii. In my eie diens wil werk. Meer bevredigend en beter. Werk ook harder as jy vir jouself werk.

xiv. ‘n Salaris wil verdien, dit sal beterder wees, want baie besighede muslik so baie en dan moet ‘n mens baie geld weer spandeer om te besigheid weer te begin.

xv. Eie diens, omdat ek sien waarnatoe is dorp in staat is en ek wil die leiding kom gee

xvi. So te sê alby. Indien ek my eie baas is kan ek my eie besluite neem en sal nie hoef om winste te deel nie maar ek kan bankrot word. Indien ek ‘n salaris verdien is dit ‘n inkomste maar kanse is groot om dit te verloor.

xvii. ‘n Salaris verdien – want om my eie besigheid te hê kan hy die besigheid miskien misluk.

xviii. To get a salary because when you work for yourself you bussines can die easy. To earn one will help me to improve my understanding from what I learn from my work

xix. Ek sal graag eendag ‘n salaris wil verdien om na my familie om te sien.xx.

xxi. Ja. Dit was nog altyd my droom om my eie baas te wees, want ek ontvang my eie geld.

xxii. It depends. I am not consious about it. As long as I had paid good enough or achieving experience.

xxiii. Ja, soos die ekonomie huidiglik sy wanbalans het dink ek nie ons kan nog werkloosheid duld nie

9. Die volgende bedrywe is belangrik of kan belangrik word in die omgewing se ekonomie. Hoeveel sal jy belangstel om ‘n loopbaan daarin te volg?

Bedryf Stel beslis belang

Stel belang Laat my koud

Stel nie belang nie

Enigiets, net nie dit nie!

Landbou (Boer, plaasbestuurder, plaaswerker)

X XXXXXXXX XXXXX XXX XXXXXX

Dienste aan die landbou

XX XXX XXXXXXX

XXXXXXXXXXX

X

Delwery XX XXXX XX XXXXXXXX XXXXXXX

Toerisme XXXXXX XXXXXXXXXX

XXX X X

Gasvryheid (Gastehuis, gasteplaas, restaurant ens)

XXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXX

XX

Aanhangsel 2: Antwoorde van matrieks in geïnterpreteer en getabuleer

S ubvraag 1 Wa t i s d i e i nd i ens nemings behoe f t e s van p l a t t e l ands e g r aad 12 l ee rde r s w a t n i e ve rde r gaan s tudee r

n i e?

Planne vir na-skoolse stude

Ja, duidelike planne Ja, maar planne is vaag Nee

Hopetown 14 0 0

Steynville 4 4 2

In die studie (hoofstuk 2) is landbou as die basis van die plaaslike ekonomie geïdentifiseer, met groeipotensiaal in toerisme/gasvryheid Die doel met die vrae wat in die volgende twee tabelle weegegee word, was om te toets vir opvallende voor- of afkeur vir dié sektore. Dit was ook om ‘n opvallende voor- of afkeur vir ander sektore te identifiseer.

Beroepe waaroor leerders positief is

Landbou/Landbouverwant Gasvryheid Ambag/handearbeid Persoonlike dienste Professionele dienste

Hopetown 9 2 0 6 13

Steynville 2 1 0 2 10

Beroepe waaroor leerders negatief is Hier word die eerste 3 kategorieë in ag geneem, en 2 professionele dienste wat algemeen genoem is

Landbou/Landbouverwant Gasvryheid Ambag/handearbeid Onderwys Mediese dienste

Hopetown 2 1 4 10 12

Steynville 5 (Spesifiek plaaswerker) 2 9 0 2

Leerders dui aan hoeveel hulle in ‘n bepaalde sektor belang stel. Neutrale antwoorde is geïgnoreer.

Landbou Delwery Toerisme Gasvryheid

Positief Negatief Positief Negatief Positief Negatief Positief Negatief

Hopetown 8 5 1 7 9 1 12 2

Steynville 1 4 5 3 6 1 9 0

S ubvraag 2 Wa t i s d i e a rbe id s behoe f t e s van w erkgew er s i n d i e geme ens kap en w a t t e r t i pe s w e rk kan b inne d i e

s pes i f i eke p l a t t e l ands e kon teks aan skoo lve r l a t e r s na d i e ve rw erw ing van d i e N as iona l e S en io r s e r t i f i kaa t

geb i ed w ord en w a t i s d i e ku r r iku lumv ere i s t e s w a t aan h i e rd i e behoe f t e s gekoppe l w ord?

S ubvraag 3 : I s d i e nod ige kund ighe id en vaa rd ighe id i n d i e gemeens kap bes k ikbaa r om ge ïden t i f i s ee rde

komponen te t o t d i e ku r r iku lum by t e d r a?

S ubvraag 4 : H oe moe t d i e gemeens kaps ku r r iku lu m geope ra s iona l i s ee r word . D i t behe l s d i e v r ae w a t d i e

i nhoud moe t wees , hoe d i t i n d i e Su id - Af r ikaans e onde rw ys bede l ing moe t i npas , w ie d i e i n i s i a t i e f moe t neem,

en hoe d i e ro l van p l aa s l i ke s ko le ge s i en w ord .

Aantal leerders met beroepsgerigte vakke per skool

RTT Toerisme Besigheidstudies (hpt) / Ekonomie(st)

Rekeningkunde

Hopetown 2 6 9 7

Steynville NVT 2 2 2

Vakke wat leerders neem en wat volgens hulle nut in die beroepslewe sal hê

Tale Wiskunde / Wiskundige Geletterdheid

Natuurwetenskaplike vakke

Geesteswetenskaplike vakke

Beroepsgerigte vakke (RTT, Besigh, Rekeningkunde, Toerisme)

Hopetown 13 (11 Afr+Eng; 2 Eng) 8 6 (Fis Wet 3; Lew Wet 3)

1 (Lewensoriëntering) 16 (RTT 3; Besigh 8; Rek 4; Toerisme 1)

Steynville 7 (5 Afr + Eng; 1 Eng; 1 Eng + Xhosa)

6 7 (Slegs lewenswetenskappe)

13 (LO 7; Ges 1; Geog 5)

Geen aangebied

Vakke wat leerders graag sou wou neem

Akademiese vakke Beroepsvakke Derde Taal

Hopetown 8 (Geog 5; Gesk 3) 14 (Verbruikerstudies/Gasvryheid 7; Kuns/Ontwerp/Tekstiel 4; Landbou/Meganies 3)

1 (Duits)

Steynville 0 12 (Verbr.studies/Gasvryheid 6; RTT 5; Kuns 1 “Handwork” 1 – die leerder is 22))

2 (Spaanse en Frans)

Gegewens om oor te dra na hoofstuk 2

Aantal matriekleerders van verskillende ouderdomme

17 18 19 20 en ouer

Hopetown 2 12 0 0

Steynville 1 2 3 3

Wiskunde en Wiskundige Geletterdheid per skool

Wiskunde Wiskundige Geletterdheid

Hopetown 8 6

Steynville 2 7

Redes om matriek te voltooi, per skool

Beroepsvoordele Verdere studie Nuttige kennis Algemene sukses/Rolmodel vir ander/Betree volwasse lewe

Hopetown 8 8 7 13

Steynville 8 5 2 7

Redes waarom leerders as volwassenes graag in Hopetown wil vestig / nie wil vestig nie. (Meer as 100% reaksies moontlik)

Ja, sosiale redes Ja, loopbaanredes Nee, sosiale redes Nee, loopbaanredes

Hopetown 6 0 5 6

Steynville 4 0 6 4

Aantal leerders wat in eie diens wil staan, of liewers salaris wil verdien, met motivering

Eie diens – wil eie baas wees Eie diens – beter verdiesnste Salaris – minder risiko

Hopetown 7 3 (2 weens beide motiverings) 6

Steynville 3 0 6

Aanhangsel 3: Opvolgvraelys rakende indiensneembaarheid

van skoolverlaters

Vraag 1 : V o lgens d i e ekonoom M ike S chus s l e r se Vy f d e

I nd ien s n em in gs vers lag , ( 2007 ) i s daa r ‘ n t oena me van 30% in d i e

aan t a l Su id - Af r ikane r s me t ma t r i ek a s hoogs t e kw a l i f i ka s i e .

O nge lukk ig i s s ow a t 27% van hu l l e w e rk loos en 36% me t g r aad

11 . V o lgens d i e 2001 s ens us i s 40% van d i e Temb e l ih l e d i s t r i k s e

bevo lk ing tu s s en 15 en 65 in d i ens , 13% i s w e rk loos , en 47%

ekonomies onak t i e f .

Wa t d ink u kan gedoen w ord om h i e rd i e hoë w erk loos he id , ve r a l

b y s uks es vo l l e s koo lve r l a t e r s , u i t t e skake l ?

Vraag 2 : S ou u ‘n g r aad 9 l e e rde r aanbevee l om skoo l by t e

w oon to t ma t r i ek , o f s ou u i e t s ande r s voo rs t e l ? Wa t be s kou u a s

d i e w aa rde van ma t r i ek? Behoor t i nd i ens neembaa rh e id ‘n

mikpun t t e w ees me t ma t r i ek?

A s ‘n mens d ink aan d i e vakke op skoo l , op w a t t e r man ie r d ink u

d r a d i e vak inhoude by to t skoo lve r l a t e r s s e i nd i ens neembaa rhe id?

Bes kou u bepaa lde vakke a s mee r w aa rdevo l as ande r? Wa t t e r

vakke sou u g r aag byge voeg s i en t o t d i e p l aa s l i ke s ko le s e

aanb ied ing?

Vraag 3 : D ie i n fo rme l e ku r r iku lu m i s d i é d inge w a t k inde r s op

s koo l l e e r , maa r w a t nê r ens voo rges k r yf w ord n i e . D inge soos

hoe be l ang r ik d i t i s om s e l f s t and ig t e w e rk , ‘ n t a ak a f t e hande l ,

w a t t e r p r e s t a s i e s e rkenn ing k r y, d i e i nv loed van onde rw ys e r s s e

pe r s oon l ikhede , en s ovoor t s . V o lgens u e rva r ing : Word

ind i ens nee mba a rhe id deu r d i e i n fo rme l e ku r r iku lu m van s ko le

bevo rde r o f ve rh inde r?

Vraag 4 : P rob leme w a t dee lne me r s r eeds aangedu i he t , i s

ma a t s kap l ike pens ioene w a t t e mak l ik be s k ikbaa r i s ,

a rbe id s w e tgew ing w a t k inde r s ve rhoed om op ‘n b i l l i ke man ie r

e rva r ing op t e doen , en ‘n onbu igs ame a rbe id s mark w a t ma ak da t

‘ n mens tw ee kee r d ink voo r j y i e mand aans t e l . D ie p rob leme he t

n ik s me t d i e skoo l t e doen n i e . Wa t kan d i e gemeens kap bu i t e d i e

s koo l ( oue r s , be s ighede , p l aa s l i ke r ege r ing , j ong mens e s e l f ) doen

om ind i ens neembaa rhe id t e ve rhoog?

Vraag 5 : D aar i s bepaa lde moon t l i khede w a t r eeds na vo re

gekom he t , om d i e p rob lee m t e han tee r . Le t w e l , da t h i e rd i e

moon t l i khed e n i e noodw end ig d i e men ing van d i e navo r s e r i s n i e ,

ma a r w e l u i t vo r ige onde rhoude , o f d i e l i t e r a tuu r wa t ge r aadp leeg

i s , na vo re gekom he t . O ns w i l g r aag vas s t e l w a t d i e ge s indhe id

t e enoo r d i e moon t l i khede , en d i e p r ak t i e s e u i t voe rbaa rh e id

daa rvan s a l w ees . S a l u a s s eb l i e f ko r t l i k s kommen taa r l ew er :

• A rbe ids w e tgew ing moe t gew ys ig word om voo rs i en ing t e

ma ak da t k inde r s w e rks e rva r ing kan opdoen . S oos d i t nou i s ,

gaan d i e he l e p l aa s t r ad i s i e onde r w e rke r s ve r lo r e .

• D ie onde rw ys depa r t emen t moe t w e rkgew er s aanmoed ig om

s en io r skoo lk inde r s i n d i ens t e neem, t e r w i l l e van e rva r ing . D i t

i s noods aak l ik v i r s i nvo l l e be roeps keus es .

• M aat s kap l ike pens ioene moe t mind e r ge r ede l ik be s k ikbaa r

w ees .

• S ko le moe t mee r aandag gee aan s e l f s t and ige w erk . D i t

he lp n i e d i e k inde r s hand ig p r ag t ige t ake i n , ma a r d i t w as d i e

oue r s s e w e rk n i e .

• S koo l moe t mind e r akade mies ge r ig w ees . S ommige

t a l en tvo l l e k inde r s i s n i e akademi es s t e rk n i e , en l oop l ew ens l ank

me t ‘n s w ak s e l fbee ld , w eens skoo l s e s t e rk akademies e k l e m.

• S ko le moe t mee r be roeps ge r ig t e vakke v i r g r 10 , 11 en 12

aanb ied .

• S ko le kan me t VO O ( t egn ie s e ) ko l l eges en w erkgew er s

s aams pan om (vak ) l ee r l i ngs kappe aan t e b i ed .

• P laas l i ke r ege r ing moe t i n f r a s t ruk tuu rp ro j ek t e vo l too i en

hu i s e bou . D i t s a l w e rk s kep en mens e op l e i t ege l yk , en dan me e r

mens e na d i e omgew ing lok .

• I emand he t ‘ n Bes ighe id s in s t i t uu t voo rges t e l , w a t op l e id ing

gee , maa r ook navo r s ing doen na moon t l i ke onde rnemings i n d i e

omgew ing , en kap i t aa l be s k ikbaa r s t e l daa rvoo r .

Vraag 6 : I s daa r en ig i e t s ande r s i n t e r me van ma t r i eks s e

i nd i ens nee mba a rhe id w a t u d ink be l ang r ik i s?

Baie d an k ie

Aanhangsel 4: Fisiese opname van besighede in Hopetown

Hopetown (dorp

1. OVK (Landboumaatskappy)

2. Trekkerhandelaar

3. Haarsalon

4. Ingenieurswerke

5. Boeke + Skryfbhoeftes

6. Versekeringsmaatskappy

7. Kafee

8. Algemene handelaar

9. Drankwinkel

10. Materiaal + meubels

11. Groentewinkel

12. Klerewinkel (PEP)

13. AGS

14. Kitskos


16. Bank (Standard)

17. Groentewinkel

18. Meubelwinkel

19. Meubelwinkel (Lewis)


21. Selfoon + toebehore

22. Kruideniers (OK)

23. Drankwinkel

24. Slaghuis

25. Apteek

26. Groothandelaar

27. Groothandelaar

28. Bank (FNB)

29. Supermark


31. Restaurant

32. Bakkery

33. Onafhanklike kerk

34. Stenehandelaar

35. Motorwas

36. Afvalmetaal

37. Gastehuis

38. Kerk (NG)

39. Ouetehuis

40. Gastehuis

41. Haarsalon

42. Ontwikkelingsagentskap

43. Mediese dokters

44. Kerk (APK)

45. Begrafnisondernemer

46. Misdaadondersoekeenheid

47. Paneelklopper

48. Kerk (onafhanklik)

49. Prokureurfirma

50. Prokureurfirma

51. Prokureurfirma

52. Stoffering

53. Wegneemetes


55. Klerewinkel

56. Drankwinkel


58. Motorhersteldiens

59. Vulstasie

60. Bank (ABSA)

61. Gastehuis\

62. Opleidingsakademie

63. SA Polisiediens

64. Haarsalon

65. Blindings

66. Landbouchemikalieë

67. Klub

68. Wegneemetes

69. Meubelwinkel

70. Mikrolener

71. Gastehuis

72. Gastehuis

73. Elektrisiën

74. Landbouchemikalieë

75. Gevangenis

76. Telkom

77. Bande (Hi-Q)

78. Hospitaal

79. Rekenmeesterspraktyk

80. Kafee

81. Kwekery

82. Ingenieurswerke

83. Herwinning + afvalmetaal

84. Ingenieurswerke

85. Slaghuis

86. Landboumaatskappy (GWK)

87. Motorherstel

88. Meule

89. Mikrolener

90. Telkom

Steynville1. Drankwinkel

2. Mobile tuck shop

3. Kerk (Nuwe Apostolies)

4. Snoepie / Alg handelaar


6. Klerewinkel

7. Tavern

8. Alg handelaar

9. Kerk (VGK)

10. Kerk (AGS)

11. Kliniek


13. Kerk (onafhankli)

14. Drankwinkel

15. Mini supermark

16. Wegneemetes

17. Mini supermark

18. Drankwinkel

19. Tuck shop


21. Bande herstelwerk

22. Alg handelaar

Documents

n Ondersoek na 'n gemeenskapsgebaseerde kurrikulum om die