İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ALANI AGREGADA DONA DAYANIKLILIK …megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Agregada... · 2017. 4. 17. · Agrega dona dayanıklılık deneyi için

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ALANI

AGREGADA DONA DAYANIKLILIK

DENEYİ 582YIM299

Ankara, 2011

Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak

öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme

materyalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.

PARA İLE SATILMAZ.

i

GİRİŞ .............................................................................................................................................. 1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ............................................................................................................ 3 1. AGREGALARDA DONA DAYANIKLILIK DENEYİ ............................................................ 3

1.1. Deney Araç Gereçleri .......................................................................................................... 3 1.1.1.Çeşitleri ................................................................................................................... 3 1.1.2.Özellikleri ............................................................................................................... 4 1.1.3. Kullanıldığı İşler .................................................................................................... 6

1.2. Deney Numunesi ................................................................................................................. 7 1.2.1. Miktarı ................................................................................................................... 8 1.2.2.Özelliği ................................................................................................................... 9

1.3. Deneyin Yapılışı .................................................................................................................. 9 1.3.1. Numunenin Elenmesi ve Tane Sınıflarına Ayrılması (TS 3530 EN 933–1) ................. 9 1.3.2. Numunenin Etüv Kurusu Durumuna Getirilmesi ................................................ 10 1.3.3. Numunenin Su ile Birlikte Metal Kutulara Konulması ....................................... 11 1.3.4. Numunenin Soğutulması ve Dondurulması ......................................................... 11 1.3.5. Donmuş Numunenin Su ile Elenerek Yıkanması ................................................ 12 1.3.6. Elenmiş Numunenin Etüv Kurusu Ağırlığının Bulunması .................................. 12 1.3.7. Hesaplamalar ....................................................................................................... 12

1.4. Deney Raporunun Hazırlanması ........................................................................................ 13 UYGULAMA FAALİYETİ ..................................................................................................... 14 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ........................................................................................... 17

ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ......................................................................................................... 18 2- KİMYASAL YÖNTEMLE DONA DAYANIKLILIK DENEYİ (SODYUM SÜLFAT İLE) 18

2.1. Deney Araç Gereçleri ........................................................................................................ 18 2.1.1. Çeşitleri ................................................................................................................ 18 2.1.2.Özellikleri ............................................................................................................. 19 2.1.3. Kullanıldığı İşler .................................................................................................. 23

2.2. Deney Numunesi ............................................................................................................... 24 2.2.1. Miktarı ................................................................................................................. 24 2.2.2. Özelliği ................................................................................................................ 25

2.3. Deneyin Yapılışı ................................................................................................................ 25 2.3.1. Numunenin Etüv Kurusu Durumuna Getirilmesi ................................................ 25 2.3.2. Deney Çözeltisinin Hazırlanması ........................................................................ 27 2.3.3. Numunenin Çözelti İçinde Bekletilmesi .............................................................. 27 2.3.4. Numunenin Değişmez Ağırlının Bulunması........................................................ 29 2.3.5. Numuneyi Yıkama ............................................................................................... 29 2.3.6. Elek Üstünde Kalan Kısmının Tartılması ............................................................ 30

2.4. Hesaplamalar ..................................................................................................................... 31 2.5. Deney Raporunun Hazırlanması ........................................................................................ 33 UYGULAMA FAALİYETİ ..................................................................................................... 34 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ........................................................................................... 36

MODÜL DEĞERLENDİRME ..................................................................................................... 37 CEVAP ANAHTARLARI ............................................................................................................ 39 ÖNERİLEN KAYNAKLAR ......................................................................................................... 40 KAYNAKÇA ................................................................................................................................ 41

İÇİNDEKİLER

ii

AÇIKLAMALAR

KOD 582YIM299

ALAN İnşaat Teknolojisi

DAL/MESLEK Beton-Çimento ve Zemin Teknolojisi

MODÜLÜN ADI Agregada Dona Dayanıklılık Deneyi

MODÜLÜN TANIMI Bu modül, agregada dona dayanıklılık deneyleri ile ilgili

bilgilerin verildiği öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/32 (+40/32 Uygulama tekrarı yapılmalı)

ÖN KOŞUL

YETERLİK Agregada dona dayanıklılık deneyleri yapmak

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç

Agregada dona dayanıklılık deneyi çalışmalarını tekniklerine

ve standartlara uygun bir şekilde yapabileceksiniz.

Amaçlar 1. Agregalarda dona dayanıklılık deneyini

yapabileceksiniz.

2. Kimyasal yöntemle dona dayanıklılık deneyini yapabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Yapı teknolojisi atölyesi, resim salonu, işletmeler,

kütüphane, ev, bilgi teknolojileri ortamı

Donanım: Terazi, etüv, donma-çözülme deney cihazı, deney

tüpleri, tel sepet, kova, sodyum sülfat çözeltisi, magnezyum

sülfat, baryum sülfat, bilgisayar, televizyon, DVD, VCD,

projeksiyon vb. donanımlar ve alanın gerektirdiği araç gereç,

malzeme ve ekipmanlar

ÖLÇME VE

DEĞERLENDİRME

Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen

ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz.

Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test,

doğru-yanlış testi, boşluk doldurma, eşleştirme vb.) kullanarak

modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek

sizi değerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞ

Sevgili Öğrenci,

Teknik eleman, kullanacağı malzemeyi bütün özellikleriyle tanımalıdır. Aksi takdirde

bilinçsizce malzeme kullanımı sonucu istenmeyen durumlar meydana gelebilir. Yanlış

malzeme kullanımından kaynaklanan yıkılma ve hasar gibi birçok olumsuzlukla

karşılaşılabilir.

Agregalar, bağlayıcılar yardımıyla beton yapımında kullanılır ve betonun yaklaşık

%70-75’ini oluşturur. Bu nedenle agregaların özellikleri kendisinden yapılan betonun

kalitesine aynı şekilde yansır. Yani özellikleri iyi olan agrega ile yapılan betonun özellikleri

de iyi olur.

Bilindiği gibi inşaat malzemeleri memleketimizde çok çeşitli kalitede imal edilmekte

ve çoğu zaman inşaatın geleceğini tehlikeye düşürebilecek kadar düşük özellik

göstermektedir. İşte bu sebeple inşaat malzemelerinin kalite kontrollerinin etkin bir biçimde

yapılması zorunludur. Bu maksatla Türk Standartları Enstitüsü (TSE) de yoğun bir çalışma

içerisine girmiş olup pek çok inşaat malzemesi için standart hazırlanmış ve uygulamaya

konulmuştur.

Bu modülde TS EN 1367–1 standardına göre agregalarda don deneyinin hem kimyasal

yöntemlerle hem de damıtık su ile yapılmasını öğreneceksiniz. Deneylerin sonunda

agreganın donma- çözülme döngüsünden sonra ya da sodyum sülfat veya magnezyum sülfat

çözeltisi içinde tutulduktan sonra dağılma ile kütle kaybını hesaplayarak betonda kullanılıp

kullanılmayacağını değerlendireceksiniz.

GİRİŞ

3

ÖĞRENME FAALİYETİ-1

İlgili standarda göre agregalarda dona dayanıklılık deneyini yapabileceksiniz.

Agregalarda dona dayanıklılık deneyinin yapılışını ve donmaya maruz bırakılan agregalardaki davranış biçimlerini araştırınız.

Edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.

1. AGREGALARDA DONA DAYANIKLILIK

DENEYİ

Bu deney, tane büyüklüğüne göre 4 mm ila 63 mm arasında olan beton agregasının

arka arkaya donma ve çözülme etkisine maruz bırakılması hâlinde gösterdiği davranış biçimi

hususunda bilgi elde etmek için yapılır. Bu bilgiler kaliteli bir beton üretmek için büyük

önem taşımaktadır.

1.1. Deney Araç Gereçleri

1.1.1.Çeşitleri

Deneyde kullanılan bütün cihazlar, TS EN 932-5 standardında belirtilen genel

özelliklere uygun olmalıdır.

Havalandırmalı etüv

Terazi

Düşük sıcaklık dolabı

Metal kutular

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

AMAÇ

ARAŞTIRMA

4

Deney elekleri

Deney numuneleri

Damıtık su

1.1.2.Özellikleri

Havalandırmalı etüv: Yeterli kapasitede mekanik havalandırmalı ve

sıcaklığı (110 ± 5) °C’de tutulabilmelidir. Her etüvde istenen aralık ve

doğrultuda çalışan bir sıcakılık gösterge cihazı ve belirtilen çalışma sıcaklığını

±5 °C’de tutabilen termostat ayarı olmalıdır.

Resim 1.1: Düşük sıcaklık dolabı

Resim 1.2: Etüv

Resim 1.3: Havalandırmalı etüv

5

Terazi: Yeterli tartım kapasitesinde ve ± 0,1 gram doğrulukla tartabilir olmalıdır. Analog veya dijital göstergeli olabilir.

Resim 1.4: 20 kg kapasiteli terazi

Resim 1.5: 5 kg kapasiteli terazi

Resim 1.6: Elektronik terazi

Düşük sıcaklık dolabı: Düşey veya yatay, hava dolaşımlı, doğru soğutma

eğrisinin elde edilmesi şartıyla elle kontrol metodu, uyuşmazlık hâlinde

otomatik kontrol kullanılabilen özelliklerde olmalıdır.

Resim 1.7: Düşük sıcaklık dolabı

6

Metal kutular: Dikişsiz çekilmiş veya kaynaklı, 0,6 mm et kalınlığına sahip,

korozyona dayanıklı metalden imal edilmiş, 2000 ml kapasiteli, 120 ila 140

mm’lik iç çap ve 170 ila 220 mm’lik iç yüksekliğe sahip, uygun kapaklarla

kapatılabilen kutulardır.

Resim 1.8: Metal kutular Resim 1.9: Tel sepetler

Deney elekleri: EN 933-2’ye uygun olmalıdır.

Resim 1.10: Elek serisi Resim 1.11: Elek serisi

Deney numuneleri: Tane büyüklükleri 8 ila 16 mm aralığında olmalı, ihtiyaç

duyulması hâlinde Tablo 1.1’de verilen tane büyüklüklerinden herhangi biri de

kullanılabilmelidir.

Su: Damıtık veya deiyonize olmalıdır.

1.1.3. Kullanıldığı İşler

Havalandırmalı etüv: Deney numunelerinin sabit (değişmez) kütleye kadar

kurutulmasında (110 ± 5) °C kullanılır.

7

Terazi: Deney numunesinin kütlece ağırlığının bulunmasında, deney öncesi

numunenin etüv kurusu sabit kütlenin bulunmasında (M1), dondurma işleminden sonraki

etüv kurusu sabit kütlenin bulunmasında (M2) ve kütlece yüzde kaybının hesaplanmasında

kullanılır.

Düşük sıcaklık dolabı: Deney numunesinin 10 defa donma-çözülme

döngüsünde kullanılır.

Metal kutular: Deney numunelerinin donma-çözülme işlemlerinde kullanılır.

Deney elekleri: Deney numunesinin elenmesinde, büyüklük tayininde ve

deney sonrası numunenin yıkama–eleme işlerinde kullanılır.

Damıtık su: Deney numunesinin dondurulmasında kullanılır.

1.2. Deney Numunesi

Genel olarak toplam agrega numunesinden laboratuvar numunesi, laboratuvar

numunesinden de deney numunesi hazırlamak için çeşitli aletlerle bir veya birkaç metot

beraber kullanılır.

Agregalardan numune alma işlemi TS EN 932-1’e uygun olarak yapılmalıdır. Bu

standarda göre numuneler; sabit taşıyıcı banttan, bant ve oluk boşaltma noktalarından, eleğin

altından, ambalajlanmış agregalardan, silodan ve stok yığınlarından alınır.

TS EN 932-1’e göre agregalardan laboratuvar numunesi alma metotları

(Deneyde bu metotlardan biri kullanılacaktır.)

Toplam ve parça numune miktarı ve sayısı

Stok yığınlarından numune alma metodu

TS EN 932-2’ye göre toplam agrega numunesinden laboratuvar numunesi

azaltma metotları (Deneyde bu metotlardan biri kullanılacaktır.)

Numune ayırıcı yardımıyla toplam numunenin azaltılması

Çeyrekleme ile toplam numunenin azaltılması

Kürekle numune azaltma

Agrega dona dayanıklılık deneyi için gerekli deney numuneleri, içerisindeki üst ve alt

büyüklük sınırları dışında kalan agregalardan ayıklanmış olan tek tane büyüklüğüne sahip

agregalar kullanılmak suretiyle TS EN 932–2’ ye uygun şekilde azaltılarak elde edilmelidir.

8

TS EN 932-2’ye göre deney numunesi azaltma metotları (Deneyde bu metotlardan biri kullanılacaktır.)

Yarılama metodu

3/4 bölme

5/8 bölme

Çeyrekleme

Küçük töleransla kütlesi önceden belirlenmiş deney kısmının oluşturulması için numune azaltma metodu

Kırma ile tane büyüklüğü küçültülerek numunenin azaltılması metodu

1.2.1. Miktarı

Dayanıklılık deneyinin donma-çözülme döngüsünden sonra yapılması düşünülüyorsa

bu deney, laboratuvar numunesinden elenerek elde edilen uygun bir agrega büyüklük sınıfı

üzerinde yapılmalıdır.

Bu amaçla yedek dâhil, direnç deneyi için gerekli olan kütlenin iki katı miktarda

(Tablo 1.1) laboratuvar numunesi alınmalıdır.

Alınan bu laboratuvar numunesi, iki eşit kısma ayrılmalıdır.

Birinci kısım, donma-çözülme döngüsüne tabi tutulmadan parçalanma ve yoğunluk

deneyleri için, ikinci kısım ise donma-çözülme döngü deneyleri için kullanılmalıdır.

Donma deneyi için üç adet deney numunesi kullanılmalıdır. Donma-çözülme döngü

deneyi için gereken deney numunesi kısımlarının miktarları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

En Büyük Agrega Tane

Büyüklüğü

(mm)

Agrega Kütlesi veya Hacmi

Normal Agrega

(g)

Hafif Agrega (yığın hacmi)

(ml)

4–8 1000 500

8 – 16 2000 1000

16 – 32 4000 * 1500

32 – 63 6000 * -

* İlave metal kutulara ihtiyaç olacaktır.

Tablo 1.1: Donma-çözülme döngü deneyi için gereken deney numunesi miktarları (Gerekli

deney numunesi için 1.2.1 dikkate alınacak.)

9

1.2.2.Özelliği

Deney numunelerinin tane büyüklüğü, 8 ila 16 mm aralığında olmalıdır. Ancak gerek

duyulması hâlinde Tablo 1.1’de verilen tane büyüklüklerinden herhangi biri kullanılabilir.

1.3. Deneyin Yapılışı

1.3.1. Numunenin Elenmesi ve Tane Sınıflarına Ayrılması (TS 3530 EN 933–1)

Numune, toz kaybını ve ayrışmayı önlemek için yeterince ıslatılır. Üç deney numunesi

darası alınmış kaplara alınır. Bir deney numunesi (110±5) ºC’de sabit kütleye kadar

kurutulur, soğumaya bırakılır, tartılır ve kütlesi M1 olarak kaydedilir. Diğer iki numuneye ön

kurutma yapılmaz. Yıkama ve eleme yoluyla tane büyüklüğü dağılımı tayin edilir.

Deney numunesi kaba yerleştirilir ve üzeri örtülünceye kadar su ilave edilir.

Çalkalama ile ince tanelerin tamamen ayrılması sağlanır. 63 µm’lik eleğin iki yüzü ıslatılır.

Yırtılmaması için 2.0, 1.0 ve 0,5 mm gerekirse daha küçük eleklerle beraber kullanılabilir.

Islanan numune emniyet eleği olan 2,0, 1,0 ve 0,5 mm göz açıklıklı elek üzerine dökülür. 63

µm göz açıklıklı elekten geçen su berraklaşıncaya kadar yıkamaya devam edilir.

63 µm elek üzerinde kalan agrega 1 saatlik aralıkla iki tartım arasındaki kütle farkı ±

% 0,1’de sabit oluncaya kadar 110±5 ºC’da kurutulur, soğutulur, tartılır ve kütlesi M2

olarak kaydedilir.

Don deneyi için agrega tane sınıflarına göre elek serisi hazırlanır, makineye bağlanır

veya eleme elle de yapılabilir. Aşırı yüklemeden kaçınmak için elek üzerinde kalacak

malzeme (A .Vd ) / 200 formülüyle bulunacak değerden daha büyük olmamalıdır.

İri göz açıklıklı elekler, tel fırça; küçük göz açıklıklı elekler, kıl fırça ile temizlenir.

Elek üzerinde kalan miktarlar, üzerinde göz açıklığı yazılı veya işaretli kaplara konur. Ayrı

kaplarda toplanan numuneler tartılır ve Ri……..Rn olarak kaydedilir. Tane büyüklüğü formu

üzerine taşınır ve eğri çizilir.

Aşağıdaki eşitlik yardımıyla 63 µm göz açıklıklı eleği geçen ince tanelerin yüzdesi

hesaplanır:

f= {(M1-M2) +P)/M1} x100

M1: Deney numunesinin kuru kütlesi (kg)

M2: 63 µm göz açıklıklı elek üzerinde kalan malzemenin kuru kütlesi (kg)

P: Tavadaki malzeme kütlesi (kg)

10

Elek göz açıklığı

(mm)

Elek üstü

fraksiyon

kütlesi (Ri) g

Elek üstü

fraksiyon

yüzdesi (%)

(Ri/M1)x100

Elek üstü kümülatif

yüzdesi

(%)100(Ri/M1x100)

Yıkama ile atılan

ince tanelerin

kütlesi(M1M2)

63

31,5

16

8

4

2

1

0,5

0,25

0,125

0,063

Tavadaki

fraksiyon kütlesi

(P)

0,063 mm elekten geçen ince malzemenin kütlesi (f) (%) {((M1-M2)+P)/M1}x100=

∑Ri+P=

100{M2(∑Ri+P)/M2}=

11

Hafif agregalar sadece sabit kütleye kadar kurutulur. Tartma işlemi aşağıda belirtilen

doğruluk seviyelerinde yapılmalıdır.

Büyüklüğü 16 mm’ye kadar olan agregalar: ±0, 2 g

Büyüklüğü 16 mm’nin üzerinde olan agregalar: ±0, 5 g

1.3.3. Numunenin Su ile Birlikte Metal Kutulara Konulması

Hazırlanan deney numuneleri, damıtık su içerisinde bulunan ve metal kutularda

(20±3)°C’de (24±1) saat süreyle atmosfer basıncında tutulur.

Su seviyesi, 24 saatlik tüm ıslatma süresi boyunca deney numunesi kısımlarının en az

10 mm üstünde olmalıdır.

1.3.4. Numunenin Soğutulması ve Dondurulması

Her bir metal kutudaki su seviyesinin deney numunesinin en az 10 mm üzerinde olup

olmadığı kontrol edilir ve kutu kapakları kapatılır. Isının mümkün mertebe her taraftan eşit

şekilde alınmasını sağlayan, metal kutular ile dolabın yan duvarları arasındaki mesafenin 50

mm'den az olmamasına ve kutuların birbirine değmemesine dikkat edilerek deney

numunelerini ihtiva eden metal kutular dolaba yerleştirilir ve dolap ayarı yapılır.

Dolaptaki numuneler, aşağıda belirtilen şekilde 10 defa donma-çözülme

döngüsüne tabi tutulur:

Sıcaklık, (150±30) dakikada (20±3)°C'den 0 (sıfır) °C'ye düşürülür ve (210± 30) dakika süreyle 0 (sıfır)°C'de tutulur.

Sıcaklık, (180±30) dakikada 0 (sıfır)°C'den (-17,5±2,5)°C'ye düşürülür ve en az 240 dakika süreyle (-17,5±2,5)°C'de tutulur.

(Tatil gibi nedenlerle deneye ara verilmesi gerekirse metal kutular (-17,5±2,5)°C'de

muhafaza edilmelidir. Deneye ara verilebilecek azami süre 72 saattir.)

Hiç bir aşamada, hava sıcaklığının -22°C'nin altına düşmesine izin verilmemelidir.

Her bir donma döngüsü tamamlandıktan sonra, kutu muhtevası, yaklaşık 20 °C'deki suya batırılmak suretiyle çözülür. Sıcaklık, (20±3) °C’ye

ulaştığında, çözme işlemi tamamlanmış olmalıdır.

Her bir çözme aşaması tamamlandıktan sonra kutular (20±3) °C'deki suda en fazla 10 saat süreyle tutulur. Her bir donma-çözülme döngüsü,

24 saat içinde tamamlanmalıdır.

12

1.3.5. Donmuş Numunenin Su ile Elenerek Yıkanması

10. döngünün tamamlanmasından sonra her iki kutunun içindeki malzeme, deney

numunesini hazırlamak için kullanılan alt elek büyüklüğünün yarısı kadar göz açıklığına

sahip bir deney eleğinin üzerine boşaltılır (Mesela, 8 mm ila 16 mm aralığı için 4 mm göz

açıklıklı bir deney eleği üzerine boşaltma yapılır). Numune, belirtilen elek üzerinde elle

yıkanır ve elenir.

1.3.6. Elenmiş Numunenin Etüv Kurusu Ağırlığının Bulunması

Elek üzerinde kalan agrega (110 ±5) °C'de sabit kütleye kadar kurutulur, daha sonra

ortam sıcaklığına kadar soğutulur ve hemen tartılır (M2).

1.3.7. Hesaplamalar

Agreganın kütlece yüzde kaybı hesabı

Üç deney numunesinin elek üstü kısımları birleştirilir ve buradan elek altı miktarı hesaplanır, tartılır ve elde edilen kütle, birleştirilen deney

numunelerinin kütlece %’si olarak ifade edilir.

Donma-çözülme deneyi sonucundaki kütle yüzde kaybı (F), aşağıdaki eşitlikten hesaplanır.

F= (Mı - M2)/ M1)100

Burada;

Mı: Üç deney numunesinin toplam ilk kuru kütlesi, g,

M2: Belirtilen elekte tutulan üç deney numunesinin toplam nihai kuru kütlesi, g,

F: Donma-çözülme döngüsünden sonra üç deney numunesinin kütlece yüzde kaybıdır.

Donma-çözülme döngüsünden sonra direnç kaybının hesabı

Deney numunesi kısımları için donma-çözülme döngülü ve donma-

çözülme döngüsüz olarak elde edilen direnç deneyi sonuçları arasındaki %

fark EN 1097-2’de belirtilen aşağıdaki işlemler takip edilerek hesaplanır:

Yüzdece direnç kaybı, %0,1 doğrulukla aşağıda verilen eşitliklerin biri ile

hesaplanır:

SLA=( (SLA1-SLA0) / SLA0) 100

13

Burada;

SLA: Yüzdece direnç kaybı,

SLA0: Donma-çözülme döngüsü olmaksızın deney numunesi kısmının Los Angeles

katsayısı,

SLA1: Donma-çözülme döngüsünden sonra deney numunesi kısmının Los Angeles

katsayısıdır.

ΔSsz= ((Sszl –Ssz0) / Ssz0) 100

Burada;

ΔSsz: Yüzdece direnç kaybı,

Ssz0: Donma-çözülme döngüsü olmaksızın deney numunesi kısmının darbe değeri,

Sszl: Donma-çözülme döngüsünden sonra deney numunesi kısmının darbe değeridir.

1.4. Deney Raporunun Hazırlanması

Deney raporu aşağıdaki bilgileri ihtiva etmelidir:

Bu standardın işaret ve numarası (TS EN 1367–1)

Biliniyorsa numune alma metodu ve laboratuvar numunelerinin işaret, tip ve orjinleri

Laboratuvar numunelerinin şekli, büyüklüğü, sınıfları ve sayısı

Numunenin soğutulması ve dondurulmasında belirtilen elekte tutulan agrega ile ilgili görsel gözlem bilgileri (Elekte tutulan agregadaki olağan

dışı parçalanmalar, raporda belirtilmelidir.)

Kütlece % 0.1 yaklaşımla ifade edilen donma-çözülme deneyi sonucunda kütle kaybı (F)

Rapor tarihi ve deney laboratuvarının adı

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Öğretmeninizin vereceği agrega numunesi üzerinde dona dayanıklılık deneyini yapıp sonuçları tespit ediniz ve deney raporunu hazırlayınız.

İşlem Basamakları Öneriler

Deney araç gereç ve ekipmanını hazırlayınız.

Deney numunesini alınız.

Numuneyi eleyerek tane sınıflarına ayırınız.

Numuneyi etüv kurusu durumuna getiriniz.

Numuneyi su ile birlikte metal kutuya koyunuz.

Numuneyi dondurunuz ve çözünüz.

Agregayı elek serisinde su ile yıkayınız.

Yıkanmış agregayı etüv kurusu durumuna getiriniz.

Temizlik yapınız.

Raporları hazırlayınız.

İş önlüğünüzü giyiniz. Deneyde kullanılan araç gereci

kullanılmaya hazır hâle getiriniz.

Gözle kontrol ediniz.

Deney numunesini azaltınız. Numuneyi 1.2.1’e ve Tablo 1.1’e

göre hazırlayınız.

Elemeyi ve tane dağılımını yapınız. Tablo 1.2’yi kullanınız.

Eldiven kullanınız. (110 ±5) °C’de kuruttuktan sonra numuneyi

tartınız. M1 olarak not

ediniz.(20±3)°C’de, (24±1) saat

süreyle atmosfer basıncında tutunuz

(Su seviyesi numuneyi örtecek

şekilde 10 mm üstünde olacak.).

1.3.4’teki işlem sırasına uyunuz. Deney numunesini hazırlamak için

kullandığınız alt elek

büyüklüğünün yarısı kadar göz

açıklığına sahip bir deney eleğinin

üzerinde yıkayınız.

(110 ±5) °C'de kurutunuz ve M2 olarak not ediniz. Don kaybı

ağırlığını bulunuz.

Kullandığınız araç gereci temizleyiniz.

1.4’e göre rapor hazırlayınız.


15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

Deney Numunesi Hazırlama

1. Laboratuvar numunesini azalttınız mı?

2. Deney numunelerini hazırladınız mı?

3. Numuneyi eleyerek tane sınıfına ayırdınız mı?

4. Deney numunelerini yıkadınız mı?

5. Numuneleri etüv kurusu durumuna getirdiniz mi?

6. Kurutulan numuneleri tarttınız mı?

7. Deney numunelerini damıtık suda metal kutulara koyup 24 saat atmosfer basıncında beklettiniz mi?

8. Islatma süresi boyunca su seviyesini kontrol ettiniz mi?

9. Kutu kapaklarını kapattınız mı?

10. Donma-Çözülme Deneyini Yapma

11. Metal kutuları dolaba yerleştirdiniz mi?

12. Dolap ısısını ayarladınız mı?

13. Sıcaklığı 150 dakikada 20 °C’den 0 °C’ye düşürdünüz mü?

14. 210 dk. süreyle 0 °C’de tuttunuz mu?

15. Sıcaklığı 180 dakikada 0° C’den -17,5 °C’ye düşürdünüz mü?

16. 240 dk. süreyle -17, 5° C’de tuttunuz mu?

17. Bu sürede sıcaklığın -22 °C’ye düşüp düşmediğini gözlemlediniz mi?

18. Donma döngüsünden sonra kutuları 20 °C’deki suya batırarak çözdünüz mü?

19. Kutuları 20 °C’de 10 saat süreyle tuttunuz mu?

20. Her bir donma-çözülme döngüsünü 24 saat içinde tamamladınız mı?

21. Donma-çözünme döngüsünü 10 defa tekrarladınız mı?

22. Numuneleri hazırlarken kullandığınız alt elek büyüklüğünün yarısı kadar bir eleğin üzerine boşalttınız mı?

16

23. Numuneyi belirtilen elek üzerinde yıkayıp elediniz mi?

24. Elek üzerinde kalan agregayı etüv kurusu durumuna getirdiniz mi?

25. Etüv kurusundaki numuneyi tarttınız mı?

26. Çalıştığınız ortamı temizlediniz mi?

27. Agrega kütlece yüzde kaybı hesabı yaptınız mı?

28. Rapor hazırladınız mı?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.

17

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız.

1. Agregalarda dona dayanıklılık deneyi …………………………. tane büyüklüğüne

sahip agregalara uygulanır.

2. Bu deneyde …… adet deney numunesi kullanılır.

3. Deney numuneleri ……………..°C’ye kadar sabit kütleye kurutulmalıdır.

4. Numuneler, donma-çözülme döngüsüne başlamadan önce ……..°C’de ……. saat

süreyle damıtık su içinde bekletilir.

5. Tatil gibi nedenlerle deneye ara verilecek azami süre ……. saattir.

6. Çözme aşaması tamamlandıktan sonar kutular 20°C’deki suda suda en fazla ……saat

süreyle tutulur.

7. Kütlece yüzde madde kaybının tayini ……………………….. formülüyle hesaplanır.

8. Formüldeki M1; …………………………………………………. kütlesidir.

9. Formüldeki M2; …………………………………………………… kütlesidir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.


18


İlgili standarda göre agregalarda kimyasal yöntemle dona dayanıklılık deneyini

yapabileceksiniz.

Sodyum sülfat tuzunun agregalar üzerinde nasıl bir etkiye sahip olduğunu ve agreganın sodyum sülfat çözeltisi içinde niçin 18 saat bekletildiğini araştırınız.

Edindiğiniz bilgileri sınıftaki arkadaşlarınızla paylaşınız.

2- KİMYASAL YÖNTEMLE DONA

DAYANIKLILIK DENEYİ (SODYUM

SÜLFAT İLE)

2.1. Deney Araç Gereçleri

Deney araç gereç çeşitleri, özellikleri ve kullanıldıkları yerlere göre aşağıdaki

gibi sıralanmıştır.

2.1.1. Çeşitleri

Elekler Terazi Etüv Metal kutular Kova Tel sepetler Cam mezür Reaktifler Dansimetre Baryum klorür çözeltisi


AMAÇ

ARAŞTIRMA

19

2.1.2.Özellikleri

Elekler: ASTM E 11 veya E 233’e uygun kare göz açıklıklı aşağıda belirtilen

eleklerdir.

Resim 2.1: Deneyde kullanılacak iri agrega elek serisi

Resim 2.2: Deneyde kullanılacak ince agrega elek serisi

20

150 µm (#100) 8.0 mm (5/16")

9.5 mm (3/8")

300 µm (#50) 12.5 mm (1/2")

16.0 mm (5/8")

600 µm (#30) 19.0 mm (3/4")

25.0 mm (1")

1,18 mm (#16) 31.5 mm (1 1/4")

37.5 mm (1 1/2")

2,36 mm (#8) 5O mm (2")

63 mm (2 1/2")

4,00 mm (#5) 12.5 mm (1/2") aralıklı daha büyük elekler

4,75 mm (#4)

Tablo 2.1: Deneyde kullanılacak kare göz açıklıklı elekler

Terazi: İnce agrega için 0.1 g doğruluklu, iri agrega için ise 1 g veya tartım değerinin % 0.1 'i doğrulukludur.

Resim 2.3: Terazi

Etüv: Sıcaklığı sürekli olarak 110 °C ± 5 °C’de tutabilen ve bu sıcaklıkta buharlaşma hızı en az 25 g/saat olan hava dolaşımlı etüvdür.

21

Resim 2.4 Etüv

Buharlaşma hızı 1 Ɩ griffin-iow-form kabından su kaybının belirlenmesi esasına

dayanır. Bu maksatla her biri deney öncesi 21°C±2 °C sıcaklıkta 500 g su dolu olan kap,

etüvün köşelerine ve merkezine yerleştirilir. Her bir kaptaki (ETÜV kaplar dışında tamamen

boş iken) su kaybı kontrol edilerek ve etüvün buharlaşma hızı kıstasını sağlayıp sağlamadığı

tespit edilmelidir.

Metal kutular: Dikişsiz çekilmiş veya kaynaklı, 0,6 mm et kalınlığına sahip korozyona dayanıklı metalden imal edilmiş, 2000 ml kapasiteli, 120 ila 140

mm’lik iç çap ve 170 ila 220 mm’lik iç yüksekliğe sahip, uygun kapaklarla

kapatılabilen kutulardır.

Resim 2.5: Metal kutular

Kova: Suya ve korozyona dayanıklı paslanmaz çelikten yapılmış ve deney için gerekli miktardaki çözeltiye yetecek uygun kapasitede olmalıdır.

22

Resim 2.6: Kova

Tel sepetler: İçine deney numunesi konduktan sonra çözelti kovasına daldırılacak nitelikte, paslanmaz çelikten veya uygun göz açıklıklı elekten

yapılmış sepetlerdir.

Resim 2.7: Tel sepetler

Cam mezür: Kapasitesi en az 1 litre olmalıdır.

Resim 2.8: Cam mezür

Reaktifler: Sodyum sülfat çözeltisi, en az 350 g susuz sodyum sülfat tozu (Na2S04) veya en az 750 g kristalize sodyum sülfat (Na2S04.10H2O) 25°C-30°C

sıcaklıktaki 1 litre su içinde çözülmesi sureti ile oluşturulur.

23

Resim 2.9: Sodyum sülfat tuzu

Dansimetre: Çözelti özgül ağırlığını ±0.001 duyarlıkla ölçmeye yarayan, cam malzemeden imal edilmiş, üzerinde yoğunluk birimleri bulunan termometreye

benzer nitelikte basit bir ölçme aracıdır.

Resim 2.10: Dansimetre, derece

Baryum klorür çözeltisi: 5 g BaCI2 100 ml distile su içerisinde çözülerek 100 ml baryum klorür çözeltisi hazırlanmalıdır.

2.1.3. Kullanıldığı İşler

Elekler: Tane büyüklüğü dağılımının bulunmasında, deney sonrası her bir tane sınıfı için elekte kalan numunelerin tartılmasında kullanılır.

Terazi: Reaktiflerin hazırlanmasında, deney numunesinin başlangıçtaki ve deney sonrasındaki elek üstünde kalan kısmının etüv kurusu ağırlığının

bulunmasında kullanılır.

Etüv: Deney numunelerinin sabit kütleye kadar kurutulmasında kullanılır.

24

Metal kutular: Tel sepetteki deney numunesi ve çözeltinin içine konularak deneyin yapılmasında kullanılır.

Kova: Deney çözeltisinin hazırlanmasında kullanılır.

Tel sepetler: Deney numunesinin içine konularak deneyin yapılmasında kullanılır.

Cam mezür: 1 litrelik çözeltinin yoğunluğunun belirlenmesinde kullanılır.

Dansimetre: Hazırlanan deney çözeltisinin yoğunluğunun bulunmasında kullanılır. 1.151–1,174 arasında olmalıdır.

Baryum klorür çözeltisi: Deney sonunda çözelti içinde bekletilen deney numunesinin reaksiyon vermeyinceye kadar yıkanması işleminde kullanılır.

2.2. Deney Numunesi

Deney numunesinin miktarı ve özellikleri aşağıda belirtilen tablolarda gösterilmiştir.

2.2.1. Miktarı

İnce ve iri agregada kullanılacak her tane sınıfı için alt elekte kalan oran en az % 5

olmalıdır. Aksi hâlde ilgili tane sınıfı deneye alınmamalıdır.

Tek Tane Sınıfı

Anma Büyüklükleri

Deney Numunesi Miktarı

en az (g)

#50 / #30 100

#30/#16 100

#16 / #8 100

#8 / #4 100

#4 / 3/8" 100

Tablo 2.2: İnce agrega deney numunesi miktarı

25

Tek Tane Sınıfı

Anma Büyüklükleri

Deney Numunesi Miktarı

(g)

#4 / 3/8" 300 ±5

3/8" / 3/4" 3/8" / 1/2"

1000±10 330±5

1/2" / 3/4" 670±10

3/4" / 1 1/2" 3/4" / 1"

1500±50 500±30

1"/1 1/2" 1000±50

1 1/2" / 2 1/2" 1 1/2" / 2"

5000±300 2000±200

2" /2 1/2" 3000±300

1" aralıkla daha büyük tane sınıfları 7000±1000

Tablo 2.3: İri agrega deney numunesi miktarı

2.2.2. Özelliği

Deneyde kullanılacak agrega yeterli oranda hem ince hem de iri agrega içeriyorsa #4

elek altı ve #4 elek üstü malzeme, ayrı ayrı sırasıyla ince agrega ve iri agrega olarak yukarıda

Tablo 2.2 ve Tablo 2.3’te verilen deney numunesi miktarları dikkate alınarak (#4 / 3/8” tane

sınıfı ince agregalarda kullanılmaksızın) deneye alınmalı ve deney sonuçları ince agrega

fraksiyonu ve iri agrega fraksiyonu olarak verilmelidir. Bu durumda tüvenan malzemede

elek analizi sonucu elde edilen ince agrega ve iri agrega yüzdesi de rapor edilmelidir.

2.3. Deneyin Yapılışı

2.3.1. Numunenin Etüv Kurusu Durumuna Getirilmesi

İnce agrega

#50 kare göz açıklıklı elek üzerinde malzeme tamamıyla yıkanır ve (110 ± 5) °C

sıcaklıkta değişmez ağırlığa kadar kurutulur. Daha sonra eleme işlemi yardımıyla Tablo

2.2'deki ince agrega için verilen değere uygun olarak tane sınıflarına ayrılır. Sınıflandırılan

her bir agrega, tane sınıfından 100’er g (eleğe sıkışmış malzeme kullanılmayacaktır) alınır ve

deney için kaplara konur.

26

Resim 2.11: Elek sarsma aleti

Resim 2.12: İnce agrega deney numuneleri

İri agrega

#4 kare göz açıklıklı elek üzerinde malzeme tamamıyla yıkanır ve (110 ± 5) °C

sıcaklıkta değişmez ağırlığa kadar kurutulur. Daha sonra eleme işlemi yardımıyla Tablo 2.3'

te iri agrega için verilen değere uygun olarak tane sınıflarına ayrılır. Sınıflandırılan her bir

agrega, tane sınıfından yine Tablo 2.3’te iri agrega için verilmiş olan miktarlarda (eleğe

sıkışmış olan malzeme kullanılmaksızın) alınır ve iki tane sınıfından oluşturulacak tek tane

sınıfı bir arada olmak üzere deney için kaplara konulur. 3/4" elek üzeri agrega adedi

sayılarak kaydedilir.

Resim 2.13: İri agrega Resim 2.14: İri agrega

27

2.3.2. Deney Çözeltisinin Hazırlanması

Sodyum sülfat çözeltisi, en az 350 g susuz sodyum sülfat tozu (Na2S04) veya en az 750

g kristalize sodyum sülfat (Na2S04.10H2O) 25°C–30 °C sıcaklıktaki 1 litre su içinde

çözülmesi sureti ile oluşturulur.

Resim 2.15: Çözeltinin yoğunluğu kontrolü

Resim 2.16: Çözelti hazırlama kovası

Suya sodyum sülfat tuzu ilave edilirken ve kullanım anına kadar çözelti sık sık

karıştırılmalı ve deneyde kullanılıncaya kadar buharlaşmanın engellenmesi maksadıyla kova

kapalı tutulmalıdır.

Çözelti 21±1°C sıcaklığa kadar soğumaya bırakılır. Kullanım öncesi çözelti en az 48

saat süre 21±1°C sıcaklıkta saklanmalı ve zaman zaman karıştırılmalıdır. Çözeltinin

kullanılacağı sıradaki yoğunluğu 1,151 g/cm3 t

en küçük, 1,174 g/cm3 ten büyük olmamalıdır.

2.3.3. Numunenin Çözelti İçinde Bekletilmesi

Numune, tel sepetin içine konulur ve üzeri en az 10 mm çözelti ile örtülecek şekilde

sepet ile birlikte içinde sodyum sülfat çözeltisi bulunan kovaya daldırılır. 16 saatten az 18

saatten fazla olmamak kaydıyla çözeltide bekletilir (Örnek deneyde tel sepet yerine

paslanmaz ya da emaye kaplar kullanılmıştır.).

28

Resim 2.17: Çözeltinin numune kabına dökülmesi

Resim 2.18: Çözeltinin dolaba konulması

Resim 2.19: Çözeltinin dolapta bekletilmesi

Buharlaşma kaybını engellemek maksadıyla sodyum sülfat çözeltisi bulunan kova,

kapak ile kapatılır ve çözelti sıcaklığı daldırma süresi boyunca 21±1 °C’de tutulur.

29

2.3.4. Numunenin Değişmez Ağırlının Bulunması

Daldırma süresinin sonunda numune çözeltinin içinden çıkarılır ve çözeltinin

süzülebilmesi amacıyla 15±5 dakika bekletilir. (110 ± 5) °C sıcaklığa getirilmiş etüve

konularak değişmez ağırlığa kadar kurutulur. Oda sıcaklığına gelinceye kadar soğutulur ve

tekrar çözelti kovasına daldırılır. Daldırma ve çıkarıp kurutma işlemi toplam 5 kez

tekrarlanır.

2.3.5. Numuneyi Yıkama

Son döngünün arkasından kurutulup soğutulan deney numunesi, sodyum sülfat

çözeltisinden tamamıyla arınıncaya kadar BaCl2 çözeltisi ile reaksiyon vermeyinceye kadar

kontrollü bir şekilde yıkanır.

Numunenin sülfattan tamamen temizlendiği, yıkama suyuna bir miktar baryum klorür

ilave edildiğinde beyaz çözelti görülmemesi ile belirlenir.

Yıkama işlemi 43±6°C sıcaklıktaki sirkülasyonlu su altında yapılmalıdır. Yıkama

işlemi süresi boyunca agregaların aşınma ve darbeye maruz kalmamasına dikkat edilmelidir.

(Belirli limit üstünde sülfat içeren çeşme suyu, baryum klorür çözeltisi ile test

edildiğinde bulanıklık oluşturacaktır. Bu durumda yıkama işlemi sonunda baryum klorür

çözeltisi ile test edildiğinde yıkama suyunda da aynı bulanıklığın elde edilmesi agregaların

sülfattan arındırıldığının göstergesi olarak kabul edilmelidir.)

Resim 2.20: Deney sonu iri agrega Resim 2.21: Deney sonu iri agrega

30

Resim 2.22: Deney sonu ince agrega

2.3.6. Elek Üstünde Kalan Kısmının Tartılması

Yıkama işlemi tamamlanınca numune (110 ± 5) °C’de değişmez ağırlığa kadar

kurutulup oda sıcaklığına kadar soğutulur. İnce agrega, daha önce üzerinde kaldığı elekten

elenir. Eleme işlemi, deney numunesi hazırlanırken uygulanan yöntem ve eleme süresi ile

aynı olmalıdır.

Resim 2.23: İnce agreganın üstünde kaldığı elek

İri agrega ise Tablo 2.3’te her bir tane sınıfı için verilen elekten elenir. Eleme işlemi

elle yapılır ve elekten tüm agregaların geçmesi temin edilecek şekilde tamamlanır.

31

Resim 2.24: İri agreganın üzerinde kaldığı elek

(Parçalanma olmaması için fazla eleme işlemi yapılmamalıdır.)

Tek Tane Sınıfı Anma

Büyüklükleri

Kaybı Belirlemede Kullanılacak Elek Göz Açıklığı

#4 / 3/8’’ #5 4,0 mm

3/8’’ / ¾’’ 5 / 16’’ 8,0 mm

3/4’’ / 1 ½’’ 5/ 8’’ 16,0 mm

1 ½’’ / 2 ½’’ 1 ¼’’ 31,5 mm

Tablo 2.4: Tane sınıflarına göre kaybı belirlemede kullanılacak elekler

Deney sonu her bir tane sınıfı için elekte kalan numune ağırlıkları tartılır (G2).

2.4. Hesaplamalar

İlk numune ağırlığı ile deney sonu kaybın belirlenmesinde kullanılan elekte kalan

agrega ağırlığı arasındaki fark, yüzde kayıp olarak hesaplanır.

Her bir tane sınıfı için don kaybı, aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanır:

D= [(G1-G2) / G1] x 100

D= don kaybı, %

32

G1= Deney numunesinin deney başlangıcındaki etüv kurusu ağırlığı, g

G2= Deney numunesinin deney sonunda elek üstünde kalan kısmının etüv kurusu

ağırlığı, g

Tek Tane

Sınıfı Anma

Büyüklükleri

mm

Orijinal

Numunede

Elekte

Kalan %

E

Deney Öncesi

Numune Ağırlığı g

G1

Deney

Sonrası

Numune

Ağırlığı

g G2

Deney Sonu Kaybın

Belirlenmesinde

Kullanılan Elekten

Geçen%

D=[(G1G2)/G1x100

Ağırlıklı

Kayıp %

(ExD)/100

İnce Agregada Sodyum Sülfat Tayini

33

Agreganın cinsi Kumda max. % Çakılda max. %

Sodyum sülfatla 15,0 18,0

Mağnezyum sülfatla 10,0 12,0

Tablo 2.6: Beton agragalarında sınır değerleri

2.5. Deney Raporunun Hazırlanması

Beton yapımında kullanılacak doğal veya yapay agregaların dona dayanıklık oranı

tayini için yapılan deney sonuçlarını belirlemek üzere düzenlenecek raporda en az aşağıdaki

bilgiler bulunmalıdır:

Deneyin yapıldığı laboratuvarın, deneyi yapan ve raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve mesleği

Deneyin yapıldığı tarih

Numunenin ait olduğu iş

Numunenin tanıtılması

Deneyde uygulanan standartların numaraları

Varsa deney sonuçlarını değiştirebilecek etkilerin sakıncalarını önlemek üzere alınan önlemler

Uygulanan deney yöntemi

Uygulanan deney yönteminde belirtilmeyen veya zorunlu kılınmayan, fakat uygulamada yer alan işlemler

Don kaybı oranı değeri

Standara uygun olup olmadığı

Rapor tarih ve numarası

34


Öğretmeninizin vereceği agrega numunesi üzerinde kimyasal yöntemle dona dayanıklılık

deneyini yapıp sonuçları tespit ediniz ve deney raporunu hazırlayınız.

İşlem Basamakları Öneriler

Deney için gerekli araç gereç ve ekipmanı hazırlayınız.

Deney numunesini alınız.

Çözeltileri hazırlayınız.

Numuneyi çözeltiye koyunuz.

Agregayı elek serisinde su ile yıkayınız.

Yıkanmış agregayı etüv kurusu durumuna getiriniz ve tartınız.

Temizlik yapınız.

Deney raporlarını hazırlayınız.

İş önlüğünüzü giyiniz. Deneyde kullanılan araç gereci

kullanılmaya hazır hâle getiriniz.

Gözle kontrol ediniz. Deney numunesini iri ve ince

agrega olarak eleyerek ayırınız ve

Tablo 2.2 ve 2.3’e göre miktarlarını

tartınız.

Eldiven kullanınız. Sodyum süfatı uygun miktarda

tartınız, suyun sıcaklığını uygun

sıcaklığa getiriniz ve dansimetre ile

yoğunluğunu ayarlayınz.

Bekletme süresini aşmayınız. Numuneyi tel sepet içinde çözeltide

16–18 saatleri arasında etüvde veya

inkıbatörde bekletiniz.

Numuneyi 43±6°C’de yıkayınız. Çözeltinin süzülmesi için 15±5

dakika bekletiniz. (110±5) °C

sıcaklığa getirilmiş etüve koyup

değişmez ağırlığa kadar kurutunuz

ve elek üstünde kalanları tartınız

(Uygun elek için bk. Tablo 2.4).

Bulduğunuz değerleri Tablo 2.5’e

aktarınız.

Gerekli hesaplamaları yapınız. Kullandığınız araç gereci

temizleyerek yerlerine koyunuz.

(bk. 2.5 deney raporu hazırlama)


35

KONTROL LİSTESİ Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için


değerlendiriniz.


Deney Numunesi Hazırlama

1. Deneyde kullanılan araç gereci hazırladınız mı?

2. Sodyum sülfat çözeltisini hazırladınız mı?

3. Dansimetre ile yoğunluğu geniş aralıkta ölçtünüz mü?

4. Deney numunelerini etüv kurusu durumuna getirdiniz mi?

5. Numuneyi tane sınıflarına ayırdınız mı?

6. Deneyde kullanılacak numune miktarlarını hazırladınız mı?

7. BaCl2 çözeltisini hazırladınız mı?

8. Deney İşlemleri

9. Numuneleri tel sepete koyarak beklettiniz mi?

10. Sıcaklığını ayarladınız mı?

11. Numuneyi çözeltiden çıkarıp beklettiniz mi?

12. Numuneyi etüv kurusu durumuna getirdiniz mi?

13. Numuneyi soğuttunuz mu?

14. Numuneyi tekrar çözelti kovasına koydunuz mu?

15. İşlemi her numune için 5 kez tekrar ettiniz mi?

16. Numuneyi BaCl2 çözeltisiyle yıkayıp arındırdınız mı?

17. Numuneyi değişmez ağırlığa kuruttunuz mu?

18. İnce agregayı elediniz mi?

19. İri agregayı elediniz mi?

20. Her bir tane sınıfındaki numuneleri tarttınız mı?

21. Sonuçları deney formuna yazarak ağırlıklı kaybı buldunuz mu?

22. Deney raporunu hazırladınız mı?

23. Temizlik yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME


Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.

36


Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız.

1. Deney için hazırlanan çözelti miktarı, numune hacminin en az …… katı olmalıdır.

2. 1 litre su içine en az ……… g sodyum sülfat tozu konmalıdır.

3. Çözeltinin kullanılacağı sıradaki yoğunluğu ……..g/cm3 ten küçük, ……… g/cm

3 ten

büyük olmamalıdır.

4. …………….., çözelti özgül ağırlığını ölçmek için kullanılır.

5. Numune …..saatten az ….. saatten fazla olmamak kaydıyla çözeltide bekletilir.

6. Çözelti sıcaklığı daldırma süresi boyunca …………..°C’de tutulmalıdır.

7. Daldırma ve çıkartarak kurutma işlemi toplam …… kez tekrarlanır.

8. Son döngüden sonra deney numunesi …………..çözeltisi ile yıkanır.

9. Her bir tane sınıfı için don kaybı ……………………..formülüyle hesaplanır.

10. Sodyum sülfatla yapılan deney sonunda iri agregada kabul edilebilir mak. sınır değer

% …… dir.

DEĞERLENDİRME



Cevaplarınızın tümü doğru “Modül Değerlendirme”ye geçiniz.


37

MODÜL DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen

bilgiler doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.

1( ) Donma-çözülme döngüsünde numune (-10±5) °C’de soğutulur.

2( ) Dona dayanıklılık deneyi numunelerinin tane büyüklüğü 2 ila 4 mm aralığında olmalıdır.

3( ) Numuneler, (110±5) °C’de sabit kütleye kadar kurutulur.

4( ) Donma deneyinde her bir döngü 24 saat içinde tamamlanmalıdır.

5( ) Dona dayanıklılık deneyinde agreganın kütlece yüzde kaybı f= (m1-m2)/m2x100 formülüyle hesaplanır.

6( ) 1 litreye en az 450 g sodyum sülfat tozu karıştırılmalıdır.

7( ) Çözeltinin yoğunluğu dansimetre ile ölçülür.

8( ) Numune 18 saatten az 21 saatten fazla olmamak şartıyla çözeltide bekletilir.

9( ) Daldırma ve çıkartarak kurutma işlemi toplam 6 kez tekrarlanır.

DEĞERLENDİRME



Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki “Uygulamalı Test”e geçiniz.

MODÜL DEĞERLENDIRME

38

UYGULAMALI TEST

Agregada dona dayanıklılık deneyi çalışmalarını tekniklerine ve standartlara uygun bir

şekilde yapınız.

KONTROL LİSTESİ

Bu modül kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için


değerlendiriniz.


Donma-Çözülme Deneyi

1. Numuneyi 24 saat damıtık suda atmosfer basıncında beklettiniz mi?

2. Sıcaklığı 150 dakikada 20°C’den 0 °C’ye düşürdünüz mü?

3. 210 dk. süreyle 0 °C’de tuttunuz mu?

4. Sıcaklığı180 dakikada 0 °C’den - 17,5 °C’ye düşürdünüz mü?

5. 240 dk. süreyle -17, 5 °C’de tuttunuz mu?

6. Metal kutuları 20 °C’deki suda çözdünüz mü?

7. Kutuları 20 °C’de 10 saat süreyle tuttunuz mu?

8. Donma-çözünme döngüsünü 10 defa tekrarladınız mı?

9. Agrega kütlece yüzde kaybı hesabı yaptınız mı?

10. Rapor hazırladınız mı?

Kimyasal Metotla Agrega Dona Dayanıklılık Deneyi

11. Sodyum sülfat çözeltisini hazırladınız mı?

12. Numuneyi tane sınıflarına ayırdınız mı?

13. BaCl2 çözeltisini hazırladınız mı?

14. Numuneleri tel sepete koyarak beklettiniz mi?

15. Numuneyi çözeltiden çıkarıp beklettiniz mi? 16. İşlemi her numune için 5 kez tekrar ettiniz mi?

17. Numuneyi BaCl2 çözeltisiyle yıkayıp arındırdınız mı?

18. Her bir tane sınıfındaki numuneleri tarttınız mı?

19. Ağırlıklı kaybı buldunuz mu?

20. Deney raporunu hazırladınız mı?

21. Laboratuvarı ve kullandığınız araç gereçleri temizlediniz mi?

DEĞERLENDİRME


Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetlerini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz.

39

CEVAP ANAHTARLARI

ÖĞRENME FAALİYETİ–1’İN CEVAP ANAHTARI

1 4 mm ila 63 mm

2 Üç

3 110±5 °C

4 20±3 °C’de 24±1 saat

5 72 saat

6 10 saat

7 F=M1-M2/M1 *100

8 Üç deney numunesinin toplam

ilk kuru kütlesi

9 Elek üstünde tutulan üç deney

numunesinin nihai kuru kütlesi

ÖĞRENME FAALİYETİ–2’NİN CEVAP ANAHTARI

1 5

2 350 g

3 1151 – 1174 g/cm3

4 dansimetre

5 16-18

6 21±1°C

7 5

8 . BaCl2

9 D= [(G1-G2) / G1] x 100

10 . % 18

MODÜL DEĞERLENDİRMENİN CEVAP ANAHTARI

1 Yanlış

2 Yanlış

3 Doğru

4 Doğru

5 Doğru

6 Yanlış

7 Doğru

8 Yanlış

9 Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

40

ÖNERİLEN KAYNAKLAR

ŞİMŞEK Osman, Beton Bileşenleri ve Beton Deneyleri, TÇMB yayını, Ankara, 2004

Türk Standartları, TS EN 1367–1 Türk Standartları, TS 3530 Türk Standartları, TS 3655 Türk Standartları, TS 706 Türk Standartları, TS 707 Türk Standartları, TS EN 932–1 Türk Standartları, TS EN 932–2 Türk Standartları, TS EN 932–5 Türk Standartları, TS EN 933–2 Türk Standartları, TS EN 1097–2

www.ce.utexas.edu www.kapa-krmca.org www.mdagg.org www.miagg.org www.nssga.org www.oaima.org www.pacaweb.org www.usbr.gov www.vaagg.org www.thbb.org www.tse.org.tr www.ubak.gov.tr www.tef.gazi.edu.tr

ÖNERILEN KAYNAKLAR

http://www.ce.utexas.edu/http://www.kapa-krmca.org/http://www.mdagg.org/http://www.miagg.org/http://www.nssga.org/http://www.oaima.org/http://www.pacaweb.org/http://www.usbr.gov/http://www.vaagg.org/http://www.thbb.org/http://www.tse.org.tr/http://www.ubak.gov.tr/http://www.tef.gazi.edu.tr/

41

KAYNAKÇA BAYAZIT Ömer Lütfi, Beton ve Deneyleri, Ankara, 1975. GÜNER Mehmet Selçuk, Veli SÜME, Yapı Malzemesi ve Beton, Erzurum,

2000.

DALYAN Nurdoğan, İnşaat Malzemeleri Özellikler, Muayene ve Deney Metotları Klavuzu, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, DSİ Genel

Müdürlüğü, Araştırma ve Geliştirme Başkanlığı, Ankara, 1977.

DSİ Genel Müdürlüğü, TAKK Dairesi Başkanlığı, Beton ve Agrega Deneyleri, Ankara, 2004.

KOCATAŞKIN Ferruh, Yapı Malzemesi Bilimi, İstanbul, 1975. ŞİMŞEK Osman, Beton Bileşenleri ve Beton Deneyleri, Ankara, 2004. ŞİMŞEK Osman, Beton ve Beton Teknolojisi, Ankara, 2004. ŞİMŞEK Osman, Yapı Malzemesi–1, Ankara, 2000. ŞİMŞEK Osman, Yapı Malzemesi–2,Ankara, 2000. Türk Standartları, TSE EN 1367–1 Türk Standartları, TS 3530 EN 933–1 Türk Standartları, TS 3655 Türk Standartları, TS 706 Türk Standartları, TS 707 Türk Standartları, TS EN 932–1 Türk Standartları, TS EN 932–2 Türk Standartları, TS EN 932–5 Türk Standartları, TS EN 933–2 Türk Standartları, TS EN 1097–2 www.ktu.edu.tr www.metu.edu.tr

KAYNAKÇA
http://www.ktu.edu.tr/http://www.metu.edu.tr/

Documents

İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ALANI AGREGADA DONA DAYANIKLILIK …megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Agregada... · 2017. 4. 17. · Agrega dona dayanıklılık deneyi için