PROSTORNO URBANISTIKI PLAN OPTINE TIVAT

Faza Nacrt plana

Datum april 2009 Naruilac Optina Tivat Obraiva konzorcij:

Urbanistini intitut Republike Slovenije URBI d.o.o. Oblikovanje prostora poslovna jedinica: URBI MONTENEGRO d.o.o.

i

Radni tim odgovorni planer: van.prof.dr. Kaliopa Dimitrovska Andrews, univ.dipl.in.arh Urbanistini institut Repiblike Slovenije: mag. Barbara erni-Mali, univ.dipl.oec. dr. Barbara Golinik, univ.dipl.in.kraj.arh. Aleksander Jako, univ.dipl.geogr. dr. Breda Miheli, univ.dipl.um.zgod. Sabina Mujki, univ. dipl.in.geod. Barbara Mui, univ.dipl.in.arh. dr. Matej Niki, univ.dipl.in.arh. Gvozden Savanovi, univ.dipl.geogr. Urbi, d.o.o.: mag. Andrej Cvar, univ.dipl.in.grad., saobraajna smer Saa Dalla Valle, univ.dipl.in arh. Biljana Markovi, dipl.in.gra. Zoran Markovi, dipl.in.elektr. mag. Zoran Stoji, univ.dipl.in.grad., hidrograevinska smer mag. Milena Tran, univ.dipl.oec. Predgar Vukoti, dipl.in.elektr. Urbi Montenegro, d.o.o. direktor: van.prof.dr. Kaliopa Dimitrovska Andrews

ii

PROSTORNO-URBANISTIKI PLAN OPTINE TIVAT 01 Uvod 1

1.1 Pristup 1 1.2 Teritorijalna podjela optine i grada 3

02 Strateki ciljevi i polazna opredeljenja prostornog razvoja 9

2.1 Prostorni plan Crne Gore (PPCG) 9 2.2 Prostorni plan podruja posebne namjene za morsko dobro (PPPPN Morsko dobro) 11 2.3 Prostorni planovi susednih optina 15 2.4 Polazna opredeljenja iz programskog zadataka za izradu Prostorno urbanistikog plana optine Tivat: PUP Tivat 2020 16 2.5 Vizija prostornog razvoja: Tivat 2025

rezultati ankete i urbanistikih radionica 18 2.6 Strategija prostornog razvoja optine i grada Tivat 20

03 Ocjena stanja i mogunosti razvoja optine i grada 22 3.1 Stanovnitvo i socijalni razvoj 22

3.1.1. Stanovnitvo, domainstva i stanovi 22 3.1.1.1 Stanovnitvo, domainstva i stanovi u optini Tivat: stanje 2003 23 3.1.1.2 Realizacija plana PPO i GUP, 1987 24 3.1.1.3 Ocjene demografske projekcije za 2020. godinu 26

3.1.2 Drutvene djelatnosti 29 3.2 Privreda 31

3.2.1 Ocjena stanja i mogunosti razvoja 31 3.2.2 Razvoj turistike privrjede 34

3.3 Prostor 41 3.3.1 Problemi drutveno-ekonomskog razvoja u prostoru optine i grada Tivta 41

3.3.1.1 Ocjena realizacije detaljnih urbanistikih planova 46 3.3.1.2 Postojee stanje prostornog ureenja: bilans namjene povrina 51 3.3.1.3 Prijedlozi izmjene namjene povrina: kriteriji za razmatranje 53

3.3.2 Potencijali poveanja kvaliteta ivotne sredine i ogranienja za razvoj 55 3.3.3 Prostorne konstante u optini i na podruju grada 58 3.3.4 Varijante prostornog razvoja 61

3.3.4.1 Varijanta I: Kohezijska 62 3.3.4.2 Vrijanta II. Kompetitivna 63 3.3.4.3 Vrednovanje varijanata i izbor 63

04 Koncept prostorne organizacije, namjene i ureenja prostora 65

4.1 Principi razvoja urbanizacije 65 4.1.1 Mrea naselja 65

4.1.1.1 Policentrini razvoj urbanog sistema i mree naselja optine Tivat 65 4.1.1.2 Tipologija naselja 66 4.1.1.3 Lokacije za razvoj pojedinih djelatnosti 67

4.1.2 Osnove unapreenja slike grada i kvalitete urbaniziranih podruja 69 4.1.2.1 Pravci i povezivanja u prostoru 69 4.1.2.2 Graena struktura 71

iii

4.1.2.3 Gradski otvoreni proctor 73 4.1.2.4 Sistem prirodnih i ureenih zelenih povrina 73

4.2 Prostorni koncept razvoja funkcija i djelatnosti 74 4.2.1 Poslovno proizvodne djelatnosti 75 4.2.2 Turizam i ugostiteljstvo 75 4.2.3 Stanovanje 77 4.2.4 Drutvene djelatnosti 80

4.2.4.1 Predkolsko vaspitanje i obrazovanje 81 4.2.4.2 Osnovno obrazovanje 82 4.2.4.3 Srednjekolsko obrazovanje 82 4.2.4.4 Kulturne djelatnosti 82 4.2.4.5 Zdravstvena djelatnost 82 4.2.4.6 Socijalna zatita 83 4.2.4.7 Sport i rekreacija 83

4.3 Principi razvoja prirodnih resursa 84 4.3.1 Poljoprivreda 84 4.3.2 umarstvo 86 4.3.3 Vodoprivreda 86

4.3.3.1 Pregled postojeeg sistema 89 4.3.3.2 Nedostaci sistema odvodnjavanja povrinskih voda 90 4.3.3.3 Koncept za odvoenje atmosferskih voda 90

4.3.4 Mineralni resursi 92 4.4 Namjena povrina: generalni bilans 92

05 Prostorni koncept razvoja infrastrukturnih sistema 94

5.1 Saobraaj 94 5.1.1 Postojee stanje 94 5.1.2 Opte postavke PUP-a 96 5.1.3 Planirano stanje 97

5.1.3.1 Mrea saobraajnica 98 5.1.3.2 Saobraaj u mirovanju 99 5.1.3.3 Pjeake komunikacije 99 5.1.3.4 Biciklistike staze 99 5.1.3.5 Javni autobuski saobraaj 100

5.1.4 Urbanistiko-tehniki uslovi 100 5.1.4.1 Gradske sabraajnice 100 5.1.4.2 Sabirne ulice 101 5.1.4.3 Pristupi 101 5.1.4.4 Kolsko-pjeake saobraajnice 101

5.2 Vodoopskrba i kanalizacija 102 5.2.1 Vodovod 102 5.2.2 Odvodnja voda fekalnog porjekla 107

iv

5.3 Energetika 109 5.3.1 Prikaz postojeeg stanja 109

5.3.1.1 Prenosna mrea 110 kV 109 5.3.1.2 Distributiva mrea 35 kV i 10 kV 110 5.3.1.3 Elektroenergetske karakteristike konzuma 113 5.3.1.4 Postojee stanje mree i realizacija GUP a, 1987 115

5.3.2 Koncept razvoja energetike na podruju PUP-a Tivat 116 5.3.2.1 Alternativni izvori energije 116 5.3.2.2 Konzum stanovanja Domainstva 118 5.3.2.3 Konzum ostale potronje 119 5.3.2.4 Djelatnosti regionalnog znaaja 119 5.3.2.5 Konzum javne rasvjete 119 5.3.2.6 Ukupno potrebna vrna snaga 119 5.3.2.7 Razvoj prenosne i distributivne mree 119

5.3.3 Smjernice za izradu planova 121 5.3.3.1 Srednjenaponska mrea 20 kv 121 5.3.3.2 Niskonaponska mrea 1 kv 121

5.4 Telekomunikaciona infrastruktura 122 5.4.1 Analiza postojeeg stanja 122

5.4.1.1 Fiksne telekomunikacije 122 5.4.1.2 Kablovski distribucioni sistem 123 5.4.1.3 Mobilna telefonija 124

5.4.2 Ocjena stanja, potencijali i ogranienja 124 5.4.3 Ciljevi i zadaci razvoja telekomunikacione infrastrukture 124 5.4.4 Smjernice i mjere za relizaciju Prostornog urbanistikog plana 127

5.5 Evakuacija otpadaka 127

06 Namjena povrina 129 6.1 Koncept namjene povrina 129 6.2 Bilans povrina: detaljna namjena 133

07 Smjernice i mjere zatite i unapreenja prirodne i ivotne sredine 134

7.1 Smjernice za pejsano oblikovanje prostora 134 7.1.1 Plan ureenja zelenih povrin 135

7.1.1.1 ume i prirodno dobro 135 7.1.1.2 Povrine za pejsano ureenje 138

7.2 Smjernice za zatitu ivotne sredine 142 7.3 Mjere za poveanje energetske efikasnosti i korienja obnovljivih izvora energije 146 7.4 Mjere zatite prirodne batine 147 7.5 Mjere zatite kulturne batine 148

7.5.1 Osnovni modaliteti zatite 151 7.5.2 Plan rekonstrukcije i sanacije starih dijelova naselja 151

7.6 Mjere zatite od prirodnih i tehniko-tehnolokih nesrea 152 7.7 Mjere zatite od znaaja za odbranu zemlje na podruju naselja 154

v

08 Smjernice i mjere za realizaciju plana 156 8.1 Smjernice etapnog razvoja 156 8.2 Smjernice za prostornu organizaciju i izradu detaljnih urbanistikih planova

(DUP), urbanistikih projekata (UP) i lokalnih studija lokacije 157 8.2.1 Osnovne smjernice prostornog ureenja 160 8.2.2 Programske i urbanistiko-arhitektonske osnove za izradu detljnih

urbanistikih planova i urbanistikih projekata 164 8.2.2.1 Urbanistiki preteno dovreni predjeli 165 8.2.2.2 Urbanistiko preteno nedovreni predjeli 167 8.2.2.3 Gradnja na novim prostorima 169 8.2.2.4 Sanacija 171

8.3 Ope smjernice i smjernice za izgradnju na podrujima za koja se ne predvia donoenje detaljnog urbanistikog plana, urbanistikog projekata ili lokalne studije lokacije 173 8.3.1 Smjernice za radove na zatienim objektima i cjelinama 174 8.3.2 Smjernice za individualu stambenu izgradnju stalnog

i sezonskog stanovanja 175 8.4 Procjena trokova ureivanja graevinskog zemljita sa

usmeravanjem aktivne zemljine politike 177 8.4.1 Procjena trokova 177

8.4.1.1 Trokovi pripreme zemljita za gradnju 177 8.4.1.2 Gradnja komunalne infrastructure 177 8.4.1.3 Drutvene djelatnosti 180 8.4.1.4 Stanovi 180 8.4.1.5 Turizam 180

8.4.2 Usmeravanje aktivne zemljine politike 182 8.5 Studije i projekti potrebni za sprovodenje plana 182

09 Bibliografija 183

vi

Grafiki prilozi u tekstu nacrta plana: Sheme Shema 01: Teritorijalna podjela optine Tivat Shema 02: Prostorne cjeline optine Tivat Shema 03: PUP Tivat: planska podruja i planske cjeline Shema 04: Teritorijalna planska podjela optine Tivat Shema 05: Povrine morskog dobra u optini Tivat Shema 06: Razvoj turistikih kapaciteta u postplanskom periodu: Lutica Development Shema 07: Drutvene i uslune djelatnosti: stanje 2008 Shema 08: Prijedlozi i zahtjevi za turistiku namjenu prostora: stanje 2008 Shema 09: PPO (1987): Plan namjene povrina Shema 10: GUP (1987): Plan namjene povrina Shema 11: PPO i GUP (1987): Izmjene i dopune plana 2002 Shema 12: Aerodrom Tivat: Predvieno proirenje podruja (Master plan, 2003) Shema 13: Prostorno planska i urbanistika dokumentacija: stanje 2008 Shema 14: GUP 2002 - Namjena povrina: postojee stanje Shema 15: Prijedlozi izmjene namjene povrina: rezultati ankete Shema 16: Analiza vidljivosti iz vanih vizurnih taaka Shema 17: Strmine Shema 18: Zeleni sistem: Potencijali i ogranienja za razvoj Shema 19: Konstante prostornog razvoja Shema 20: Mrea naselja Shema 21: Lungo mare Shema 22: Distribucija stanovnitva, stanova i turistikih kapaciteta po planskim cjelinama Shema 23: Prostorni koncept razvoja objekata javnih funkcija: Drutvene i uslune djelatnosti Shema 24: Plan namjena povrina: ire kategorije Shema 25: Mrea infrastrukturnih sistema Shema 26: Plan namjena povrina: detaljne kategorije Shema 27: Smjernice za zatitu ivotne sredine Shema 28: Reimi zatite kulturne i prirodne batine Shema 29: Mjere zatite od prirodnih nesrea i znaaja za odbranu zemlje Shema 30: Reimi ureenja prostora Slike Slika 01: Solila: predlog ureenja Slika 02: Vizije prostornog razvoja Tivta 2025 Slika 03: Struktura turistikih leaja po tipu objekata Slika 04: Tivat: graena struktura Slika 05: Pogled na juni dio sliva (broj 6 i 9) ispod brda Popova Glava Slika 06: Slivna podruja Karte Karta 01: Plan namjene povrina: Teritorijalna planska podjela prostora

vii

Grafiki prilog:

Grafiki dio PUP-a Mapa 1 Popis grafikih priloga:

List Ime lista Merilo 1 Teritorijalna podjela optine Tivat 1:25.0002 Konstante prostornog razvoja 1:25.0003 Koncept prostornog razvoja: mrea naselja i centara 1:25.0004 Plan namjene povrina: ire kategorije 1:25.0005 Prostorski koncept razvoja objekata javnih funkcija:

Drutvene i uslune djelatnosti 1:25.000

6 Mree infrastrukturnih sistema 1:25.0007 Plan seizmike mikro rejonizacije 1:25.0008 Plan namnjene povrina: detaljne kategorije 1:10.0009 Plan saobraaja 1:10.000

10 Plan vodooskrbe 1:10.00011 Plan fekalne kanalizacije i odvodnje 1:10.00012 Plan energetike 1:10.00013 Plan telekomunikacionih mrea 1:10.00014 Plan ureenja zelenih povrina 1:10.00015 Smjernice za zatitu ivotne sredine 1:10.00016 Reimi zatite kulturne i prirodne batine 1:25.00017 Reimi ureenja prostora 1:25.00018 Mjere zatite od prirodnih i tehniko-tehnolokih nesrea i znaaja

za odbranu zemlje 1:25.000

19 Teritorijalna planska podjela prostora 1:25.000 Prilog:

List Ime lista Merilo Plan namjene povrina: ire kategorije postplanski period 1:25.000

viii

ix

Mapa 2 Popis grafikih priloga:

List Ime lista Merilo A Plan namjene povrina: detaljne kategorije - podjela B Legenda

1 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.0002 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.0003 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.0004 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.0005 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.0006 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.0007 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.0008 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.0009 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.000

10 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.00011 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.00012 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.00013 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.00014 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.00015 Plan namjene povrina: detaljne kategorije 1:5.000

Prilog:

List Ime lista Merilo Plan namjene povrina: Teritorialna planska podjela prostora 1:25.000

Mapa 3 Popis grafikih priloga:

List Ime lista Merilo 1 Geodetska podloga sa granicom zahvata 1:25.0002 Izvod iz PPCG 1:200.0003 Plan namnjene povrina PPO (2003) 1:25.0004 Plan namnjene povrina GUP (2003) 1:25.0005 Namjena povrina: postojee stanje 1:25.0006 Saobraaj: postojee stanje 1:25.0007 Vodooskrbe i odvodnavanja: postojee stanje 1:25.0008 Energetika: postojee stanje 1:25.0009 Telekomunikaciona mrea: postojee stanje 1:25.000

10 Reimi ureenja prostora: postoje stanje 1:25.00011 Pedoekoloka karta 1:25.000

01 Uvod 1.1 Pristup Optina Tivat je svoj prvi Prostorni plan (PPO) i Generalni urbanistiki plan (GUP) donijela 1988. godine. Obzirom na specifinost Optine koja proistie iz njezinoga geografskog oblika i poloaja, a zbog kojih je najvei dio teritorije ujedno i graevinsko podruije, PPO i GUP imaju gotovo identinu povrinu. Oba planska dokumenta su donosena za period do 2000. godine. Optina Tivat je 2006. godine donijela Odluku o pristupanju izradi PPO i GUPa Tivta kao dijela PPO. Izrada ovoga planskog dokumenta zapoela je u oktobru 2007. Tokom rada na PPO i GUPu, Zakon o planiranju i ureenju prostora je prestao vaiti, a u avgustu 2008. usvojen je Zakon o ureenju prostora i izgradnji objekata. Novim Zakonom je promijenjen planski sistem ureenja prostora odnosno vrste planova kojima se prostor ureuje. PPO i GUP su zamijenjeni Prostorno urbanistikim planom optine (PUP). Da bi sebi obezbijedila validan dugoroni planski akt, Optina Tivat je donijela Odluku kojom je predhodna Odluka o pristupanju izradi PPO i GUP-a Tivta kao dijela PPO izmijenjena u Odluku o izradu Prostorno urbanistikog plana optine Tivat do 2020. Istovremeno je i Programski zadatak dopunjen sa zahtjevom za planiranjem stambeno turistike zone na prostoru Lutice gdje prvobitnim aktom nije bilo planirano irenje grada. Prostorno-urbanistiki plan (PUP) optine Tivat izraen je u skladu sa sadrajem kojeg, naelno, definie lan 25. Zakona o ureenju prostora i izgradnje objekata (Slibeni list Crne Gore, broj 51/08). Blii sadraj plana i njegovu formu trebao bi biti definisan posebnim propisom koji donosi Ministarstvo. Tokom izrade Nacrta PUPa, ovaj propis jo nije bio usvojen, koritena je samo njegova radna verzija. PUP pokriva ukupnu teritoriju Optine Tivat. Realno planiranje dugoronog drutveno-ekonomskog razvoja optine Tivat oteavaju vie znaajnih okolnosti: - prvo, da je mlada drava Crna Gora u jako dinaminoj fazi finalizacije procesa tranzicije u

pravcu demokratske drave sa liberalnom trinom ekonomijom i potneciranim razvojem investicija preteno u primorskom regionu,

- drugo, da je veina velikih investicija stranog kapitala i - tree, prijetnja recesije odnosno svetska ekonomska kriza (slom financijskih institucija)

koja kuca na vrata Evrope. Kao znaajnu oteavajuu okolnost moe se navesti i slabo stanje odnosno neizgraenost saobraajne i komunalno-tehnine infrastrukture, to je uslov za razvoj bilo koje djelatnosti u prostoru. Zato je jako vano sagledavanje svih relevantnih faktora ogranienja odnosno odreivanje pojedinih pragova razvoja, koji bi smanjili negativne uticaje na racionalno koritenje i ureenje prostora Optine i, posljedino, na veu degradaciju ivotne sredine. Za pripremu nacrta Prostorno-urbanistikog plana optine Tivat vano je izdvojiti sljedee faze rada: (1) Anketa graana i organizacija urbanistikih radionica, 2008

1

Znaajno polazite za pripremu planskih dokumenata je svakako vienje stanovnika o poeljnoj budunosti grada. U tu svrhu bila je uraena Anketa graana: Ocjena aktuelnog stanja i budue potrebe Organizovane su dvije urbanisitke radionice pod naslovom Tivat 2025: Vizija i

scenariji razvoja. Jedna je radionica bila za iru javnost, druga za privrednike. Radionice su odrane 19. i 20. maja 2008.

(2) Priprema Strategije prostornog razvoja optine i grada Tivat, 2008 Strategija prostornog razvoja ima funkciju sagledavanja postojeih problema i mogunosti razvoja u prostoru optine i grada Tivta, definiranje varijanti budueg razvoja, razmatranje i izbor najprimjerenije varijante organizacije djelatnosti i ureenja prostora kao osnove za pripremu nacrta PUP-a. Sadri tri dijela: 1. U prvom delu predstavljeni su strateki ciljevi, polazna opredjeljenja i vizija prostornog

razvoja Tivta 2025. 2. U drugom su predstavljene ocjene stanja i mogunosti razvoja za stanovnitvo i socijalni

razvoj, privredu i razvoj u prostoru optine i grada, sa definiranjem prostornih konstanta. 3. U treem poglavju prezentirane su varijante prostorne organizacije optine i grada Tivta

do 2020g. Nacrt PUP Tivat nije bilo mogue pripremiti u potpunosti u skladu sa planovima vieg reda zbog sljedeih razloga: (1) Velike promjene i neusklaenost u pravcima razvoja odreenih u planovima vieg reda (PPCG, PPPP Morsko dobro) i razvojnih trendova. - Neusklaenost na dravnom nivou planiranja vidimo prije svega u odreivanju skromnog

porasta stanovnitva za opinu Tivat u PPCG u kojem je planirano ukupno 14.358 stanovnika do 2020 godine dok je istovremeno raspisan tender za veliki turistiki razvoj Lutice (Lutica Development kapacitet 16.000 leajeva, od toga I. faza 4.170). Za optinu Tivat to bi znailo samo za potrebe razvoja I. faze toga podruja novih 2.000 radnih mesta kao i znatno poveanje stanovnika do 2020 godine.

- Obim turistikih kapaciteta po pojedinim dravnim studijama lokacija koje su jo u fazi

izrade, dosta je vei od predvienog u PPPP Morsko dobro za optinu Tivat i nije u skladu sa M aster planom turizma.

(2) Neusklaenost u planiranim rjeenjima pojedinih sektora u planovima vieg reda i prostornih razvojnih mogunosti Optine, koje nije bilo mogue razrijeiti u fazi izade nacrta PUP-a - Lokacija aerodroma predstavlja prednost ali ujedno i veliko ogranienje u razvoju

turizma, budue vodee privredne djelatnosti optine Tivat. Predvieno proirenje lokacije aerodroma (II. faza crvena i III faza zelena crta, Aerodromi Crne Gore, Master plan, 2003) nije usaglaeno sa definisanom namjenom povrina za to podruje u PPPP Morsko dobro, u konfliktu je sa zatienim podrujem Solila (specijalni rezervat priprode) kao i sa postojeom odnosno planiranom organizacijom djelatnosti u prostoru Optine (npr. proirenje glavnog gradskog groblja; kontinuirana saobraajna i pjeaka komunikacija oko Tivatskog zaliva -Lungo mare i povezivanje Ostrva Cvijea i Kaladrova sa Tivtom; planirani sadraji centralnih djelatnosti, turizma i golf igralita sjeverno od postojee magistrale).

2

Obraiva je u teku izrade nacrta PUP-a obavijestio nadlene slube (juni 2008), da je neophodno, da se ponovo razmatra program razvoja aerodroma u smislu poveanja aktivnosti generalne aviacije (laki avioni, privatni arter mlaznjaci i sl.) i zatite od avionske buke. Obzirom na predvieni razvoj visokokvalitetne turistike destinacije u reviziji programa, potrebno je predvidjeti i terminal za biznis klasu kao i objekat za transfer brodom (u nacrtu PUP-a su te lokacije predviene). 1.2 Teritorijalna podjela optine i grada Opina Tivat administrativno je podjeljena u 7 mestnih zajednica i 13 katastraskih optina, kojima gravitiraju sledea naselja MJESNA ZAJEDNICA KATASTARSKE OPTINE NASELJE MZ Lepetani Lepetani Lepetani MZ Lastva Seljanovo Donja Lastava

Gornja Lastava Tivat dio

Donja Lastava Gornja Lastava

MZ Tivat Tivat Tivat MZ Gradionica Bogodaii

Mrevac uraevii dio

Bogodaii Mrevac

MZ uraevii uraevii dio Bogiii

uraevii Bogiii

MZ Radovii Milovii Radovii Nikovii Goii

Radovii Milovii Goii

MZ Kraii Kraii Kraii

3

Shema1:Teritorialna podjela optine Tivat Za potrebe izrade PUP Tivat, za organizaciju planskih procesa, te za sprovodjenje i praenje realizacije plana, prostor optine funkcionalno je sagledan kroz tri glavne prostorne cjeline: Jugozapadna padina Vrmca (obalni pojas ire gradsko podruje Tivata i brdski dio Vrmca), Tivatsko polje i Solila i Krtole (krtolski arhipelag / Otok Cvijea i Otok Sv. Marko, Otok gospel od Milosti, obalni pojas Tivatskog zaljeva, krtolska prevlaka sa obalnim pojas zaljeva Trate i dio poluotoka Luitice).

4

Shema 2: Prostorne cjeline optine Tivat Za svaku od pojedinih cjelina razradjen je koncept prostornog razvoja koji omoguava ouvanje i razvoj njegovog identiteta, razvoj specifinih komparativnih prednosti, a istovremeno omoguava preklapanje funkcija u cjelovitom prostorno-fizionomskom i gospodarskom prostoru opine Tivat. Kako bi se ostvarili uvjeti za kvalitetan policentrini razvoj cijele opine potrebno je prekinuti sa stihijskim i neorganiziranim koritenjem prostora, te predloeni koncept razvoja pojedinih podruja shvatiti kao optimalni model razvoja cjelokupnog sistema. Zbog ouvanja kontinuitete i primerljivosti podataka PUP Tivat zadrava osnovnu plansku teritorialnu podjelu (granice planskih cjelina i planskih podruja) odreenih u predhodnim planskim dokumenatima, PPO i GUP Tivat (1987). Na teritoriji optine Tivat predviena su

5

tri planska podruja: ire gradsko podruje Tivta (prije GUP I), podruje Krtola (prije GUP II) i vangradsko podruje. Plansko podruje i - ire gradsko podruje Tivta - zauzima istono obalano podruje Tivatskog zaljeva (odnosno obalni pojas jugozapadne padine Vrmca), Krtolski arhipelag i deo Tivatskog polja i Solila. Podeljeno je na 5 planskih cjelina: (1) Lepetane (Lepetane), (2) Donja Lastva (Donja Lastva, Seljanovo), (3) Tivat (Markuevina, Centar-zapad, Centar-istok), (4) Mrevac (Gradionica, Aerodorom) i (5) Sv.Marko-Prevlaka (ostrvo Gospa od Milosti, ostrvo Sv.Marko, ostrvo Cvijea, Kaladrovo i Brdita). Plansko podruje II - podruje Krtola - zauzima Krtolsku prevlaku, obalni pojas Tivatskog zaliva i poluotok Lutica. Podeljeno je na 6 planskih cjelina: (6) Djuraevii (Djuraevii, Metorvii), (7) Bogiii, (Bogiii, Marii, Dubravevina), (8) Milovii (Milovii, Kaludjerovina, Prno), (9) Radovii (Radovii, Kakrc, Radievii), (10) Goii (Goii, Kostii, Bjelila) i (11) Kraii (Donji Kraii, Gornji Kraii, Petrovii). Plansko podruje III - vangradsko podruje - zauzima padine Vrmca. Podeljeno je na planske cjeline: (12) Bogdaii i (13) Gornja Lastva. Radi vee operativnosti plana granice planskih cjelina poklapaju se sa granicama mjesnih zajednica i katastrskih opina. Svi kvantifikacioni pokazatelji za potrebe PUP-a adirane su na navedene planske cjeline.

6

Shema 3: PUP Tivat: Planska podruja i planske cjeline Planske cjeline su sastavljene iz planskih zona, koje se po potrebi dele na planske jedinice odnosno podjedinice, na bazi sledeih kriterijuma: - fizike granice u prostoru, - jednoobrazna ili slina namjena povrina, - jedinstveni reim ureenja prostora (postojei ili predvieni regulacioni planovi), - kompatibilnost sa granicama statistinih jedinica, granicama mestnih zajednica i

katastarskih optina.

7

Predviena teritorijalna podjela optine Tivat na planske cjeline (13) i planske zone (70), koje se po potrebi djele na planske jedinice/podjedinice omoguava detaljnije definiranje smjernica ureenje prostora i ulaznih podataka za izradu planova nieg reda, kao i sprovoenje efikasnog monitoringa implementacije PUP-a odnosno realizacije planskih reenja.

Shema 4. Teritorialna planska podjela optine Tivat

8

02 Strateki ciljevi i polazna opredeljenja prostornog razvoja 2.1 Prostorni plan Crne Gore (PPCG) Ciljevi Nacionalne strategije odrivog razvoja Ubrzan ekonomski rast i razvoj i smanjenje regionalnih razvojnih razlika. Smanjenje siromatva; osiguranje ravnopravnosti u pristupu uslugama i resursima. Osiguranje efikasne kontrole i smanjenja zagaenosti, kao i odrivo upravljanje prirodnim resursima. Unapreenje sistema upravljanja i uea javnosti; angaovanje svih aktera sa izgradnjom kapaciteta na svim nivoima. Ouvanje kulturne raznolikosti i identiteta. Opti principi prostornog razvoja Crne Gore Prostorni razvoj gradi i podstie ubrzan ekonomski razvoj i unapreuje status Crne Gore-ekoloke drave osiguravanjem racionalne upotrebe zemljita i prostora i valorizacijom pejzaa. Primjena principa odrivog razvoja dosljedno je promovisana u svim aspektima koji se tiu prostornog razvoja. Sve grupe stanovnitva su ciljna grupa za ekonomski i drutveni razvoj; socijalno i prostorno marginalizovane grupe bie integrisane. Prostorni razvoj doprinosi ouvanju i unapreenju identiteta stanovnitva, posebno po pitanju kulturnog nasljea. iroko rasprostranjena neplanska gradnja i zloupotreba zemljita suzbijae se izradom prikladnijih pravnih instrumenata i unapreenjem kontrolnih mehanizama i njihove primjene. Opti ciljevi PPCG Ublaavanje regionalnih nejednakosti u ekonomskom i drutvenom razvoju. Obezbjeenje kvaliteta ivota u svim djelovima Crne Gore. Razvoj urbanih i ruralnih podruja u skladu sa njihovim potencijalima i ogranienjima. Racionalno korienje prirodnih resursa. Integracija Crne Gore u Evropski region. Razvoj i institucionalizacija prekogranine saradnje sa zemljama u okruenju kroz vane oblasti kao to su: regionalni ekonomski razvoj, infrastruktura, zatita ivotne sredine, i drugo. Implementiranje postojeeh zakonskih rjeenja i prostornoplanskih dokumenata, kao i meunarodnih konvencija koje se odnose na prostorni razvoj u irem smislu, a koje je Crna Gora potpisala ili usvojila. Koncept organizacije ureenja i korienja prostora PPCG definira sledee prostorske cjeline: Razvojni koridori definiu podruja du kojih su skoncentrisane osnovne razvojne aktivnosti. Ovi koridori su odgovarajui instrumenti za koncentrisanje saobraajnih linija i za stvaranje uslova za ekonomski razvoj. Razvojni koridor je: Ulcinj-Bar-Budva-Boka Kotorska. Razvojne zone su podruja meusobno povezanih gradova i naselja u kojima su razvojne aktivnosti locirane na nain da su meusobno komplementrne, tako da naselja koja su ukljuena jaaju svoju urbanu ulogu u ukupnom urbanom sistemu i sistemu veza izmeu urbanih i ruralnih podruja. Jedna od razvojnih zona u Crnoj Gori je i Boka Kotorska. Prekogranine razvojne zone: Boka Kotorska Dubrovnik Trebinje. Optine Tivat, Herceg Novi, Kotor, Budva, Bar, Ulcinj spadaju u Primorski region gdje je ve u veem dijelu formirana planski predviena konurbacija gradova. Predlog Prostornog plana Crne Gore predvia budue formiranje i rast urbane aglomeracije na pravcu Herceg Novi Tivat. Koncepcija razvoja i ureenja naselja u PPCG zasniva se na jaanju policentrinog sistema centara, koje ine osnovni predmet planskog stratekog usmjeravanja, sa ciljem da se ostvari odgovarajua struktura i funkcije naseljskog sistema u dugoronom periodu. Tivat spada u centar regionalnog znaaja, a naselje Radovii u lokalni centar.

9

Prostorni koncept razvoja privrednih djelatnosti predvia: Industrija i rudarstvo U skladu sa raspololjivim resursima (prirodnim i ljudskim) uz ouvanje ivotne sredine, kulturnog i urbanog pejsaa, eksploatacija i rudarske djelatnosti preporuuje se za Tivat ukrasni kamen. Zone od lokalnog znaaja za razvoj industrije su manji prostori u Tivtu, te Sutorinskom i Ulcinjskom polju. Poljoprivreda U Primorskom regionu dominiraju poljoprivredne aktivnosti i orijentacija usmjerena na proizvodnju agruma, ranog povra, maslina, ljekovitog bilja i sadnog materijala suptropskih kultura, kao i plastenika proizvodnja. Potrebno je stimulisati proizvodnju i preradu mediterasnkih kultura. U Primorskom regionu, za zone intenzivne proizvodnje potrebno je sauvati oko 11.900 ha od toga 3000 ha u dijelovima Grbaljskog, Mrevog i Tivatskog polja. umarstvo Gazdovanje uma u junom podruju treba usmjeriti u pravcu jaanja zatitno-regulatornih i sociokulturnih funkcija. Turizam Ukupan prostor za kampovanje treba smanjiti na 3000 mjesta. Prostornom alokacijom treba obezbijediti izgradnju modernih, meunarodno konkurentnih auto-kampova za tranzitne karavane i kampere sa modernim sanitarnim objektima, prodavnicama, sadrajima za rekreaciju i zabavu. Sva mjesta koja nijesu u upotrebi treba da dobiju drugaiju namjenu u periodu od pet godina od usvajanja Prostornog plana Crne Gore. Golf tereni moraju se uraditi u skladu sa standardima koji vae za profesionalne terene, sa oko 150 ha i prateom infrastrukturom. Prestanak industrijskih i vojnih aktivnosti obezbijediti e potencijale za stvaranje novih turistikih zona u okviru priobalja i to: Kumbor, Remontni zavod Tivat, kopleks iza Kraia u Tivtu, preko puta Kumbora, na Lutici Pristan, rt Trate pored Bigova, Ostrvo cvijea. Razvoj turistikih smjetaja na primorju treba veoma paljivo planirati, jer je kapacitet nosivosti optina u ovom regionu ve gotovo iscrpljen. Broj turista u glavnoj sezoni od jula do avgusta stvara negativne efekte, kao to su preoptereenje saobraajne infrastrukture, zakrenje gradskih centara zbog nedostatka parking prostora, nestaice vode, zagaenje plaa i kolovoza, itd. Razvoj turistinih sadraja u optini Tivat fokusiran je uglavnom na lokacijama Prno-Plavi horizonti, upa i Bonii, revitalizacija seoskih naselja (predviena odgovarajuom planskom dokumentacijom), Ostrvo cvijea i Sveti Marko, dodatni kapaciteti na osnovu pretvaranja vojne luke i ostalih lokacija u turistike zone. Prostorni koncept razvoja drutvenih djelatnosti predvia: Prostorni razvoj drutvenih servisa mora biti orijentisan u skladu sa sljedeim kriterijumima: 1. Projekcijom demografskih promjena do 2020. godine i oekivanim potrebama u skladu sa

tim promjenama 2. Instrumentima za stimulisanje regionalnog razvoja 3. Obezbjeivanjem dostupnosti drutvenih servisa svim podrujima Obrazovno-pedagoke institucije Centri dravnog znaaja, centar posebnog znaaja, centri regionalnog znaaja, centri optinskog znaaja i znaajni lokalni centri moraju imati: - ustanove za predkolsko obrazovanje;

10

- ustanove za osnovno obrazovanje; u sluaju da demografska struktura lokalnog stanovnitva opravdava postojanje osnovne kole, i lokalni centri moraju imati ustanove za osnovno obrazovanje.

Centri dravnog znaaja, centar posebnog znaaja, centri regionalnog znaaja, centri optinskog znaaja u skladu sa trenutnim potrebama moraju imati srednjokolske ustanove. Centri dravnog znaaja, centar posebnog znaaja, centri regionalnog znaaja moraju imati ustanove za akademsko obrazovanje i/ili postdiplomsko obrazovanje (kada brojnost stanovnitva u optinskim centrima, njihovom gravitacionom podruju ili specifinim lokalnim pogodnostima opravdava postojanje). Naune institucije Nove ustanove za obavljanje naune aktivnosti e biti smjetene u centrima dravnog znaaja ili u centrima regionalnog znaaja. Kultura i fizika kultura Kulturno nasljee u svim postojeim oblicima (spomenici, arhitektura, tradicionalne kulturne aktivnosti, itd.) mora se ouvati stvaranjem odgovarajuih okvirnih uslova (stvaranje odgovarajue pravne osnove, programa promovisanja, meunarodne razmjene). Ouvnje kulturne raznolikosti kao osnova za nacionalni identitet. U manje razvijenim optinskim centrima kulturne aktivnosti e biti obogaene raznovrsnim pokretnim vrstama kulturnih aktivnosti. Razvoj mree objekata za fiziku kulturu kao osnov za dalji razvoj masovnog i profesionalnog sporta. Sve osnovne i srednje kole treba da raspolau sportskim objektima, kako bi privukli omladinu da se bavi sportskim aktivnostima i da bi poboljala zdravstveno stanje djece i mladih. Svaka optina i naselja treba da imaju objekte za fiziku kulturu. Zdravstvene institucije Svi znaajni lokalni centri moraju imati domove zdravlja (tj. dispanzere). Svi centri optinskog znaaja moraju imati domove zdravlja, apoteke opremljene u skladu sa specifinim uslovima. Centri dravnog znaaja, centri posebnog znaaja i svi centri regionalnog znaaja moraju imati opte bolnice. Socijalne i djeija zatita Svaka optina i naselja moraju imati ustanove za socijalnu i djeiju zatitu. 2.2 Prostorni plan podruja posebne namjene za morsko dobro (PPPPN Morsko

dobro) Preporuke, ciljevi i smjernice iz Prostornog plana Republike Primorski region razvijae se koristei sve prednosti mora, klime, kulturno-istorijskog nasljea i izuzetnih pejzaa. Turizam i pomorska privreda bie glavni pravci razvoja. Specifina mediteranska poljoprivreda e imati znaajnu ulogu. Industrija e biti samo komplementarna aktivnost. Treba intenzivirat razvoj morskog ribolova i marikultura, proirenje vaenja i prerade morske soli. Nastaviti radove na istraivanju nalazita nafte. Bre treba da se razvijaju grane kao to su: brodogradnja i remont brodova, krupna i lokalna posebno saobraajna infrastruktura, trgovina, pedicija, slobodne carinske zone, poslovanje off shore, razni proizvodni i usluni servisi. Rregion je orjentisan na proizvodnju junog voa (agrumi), ranog povra maslina, cvijea, ljekovitog bilja, sadnog materijala subtropskih kultura, ribolova i marikulture. Tivatsko polje je meu zonama mediteranske poljoprivrede.

11

Ouvanje kvaliteta prirodne okoline i kulturne batine. Unapreenje turistike ponude uz afirmisanje nautikog turizma. Potovanje ekolokih kapaciteta i izbjegavanje prezasienja prostora turistikim sadrajima posebno u zalivu Boke Kotorske i Centralnom Primorju. Aktiviranje neposrednog planinskog zalea u svrhu turistikog razvoja. Aktiviranje poljoprivrede kao djelatnosti komplementarne turizmu. Potenciranje najraznovrstnijih programa marikultura. Obezbijediti raznovrsne mogunosti zapoljavanja. Obezbijediti prostor za intenzivniji razvoj privrednih aktivnosti koje pripadaju kompleksu pomorske privrede, kao to su nautiki turizam, usluge pomorskog saobraaja, poljoprivredna proizvodnja karakteristina za Sredozemlje, morsko ribarstvo i koljkarstvo, vaenje i prerada soli, i dr. Maksimalno mogue korienje postojeih kapaciteta te potovanje ekolokih kriterijuma. U podrujima Ulcinja, Bara i Boke Kotorske treba oformiti zone intenzivne poljoprivrede koristei prednosti klimatskih uslova. Maslinjake treba unapreivati i tititi od transformacije u ostale vidove korienja zemljita te podsticati podizanje novih maslinjaka. U Baru, pored zone Grbaljsko polje, na podruju Igala, Tivtu i u blizini Ulcinja treba rezerviratu oko 600ha zemljita za razvoj luko-industrijske djelatnosti. Za Tivat predvien je razvoj povezan sa razvojem industrije i vazdunog saobraaja. Treba dobro odravati ekoloki koridor du linije primorskih planina, a padine, okrenute ka moru, poumljavati. ume ukljuujui i specifinu mediteransku vegetaciju (makija), treba da imaju status zatitnih uma, posebno u brojnim bujinim podrujima. Pejsa treba tititi kroz izdvajanje zona specijalne zatite, za koje e se izgradnja paljivo planirati. Cijelom duinom obale treba paljivo planirati irenje ve izgraenih podruja. Izgraena i otvorena podruja treba jasno razgraniiti, odvajajui relativno irokim otvorenim prostorima pojedine zone intenzivnog turistikog i urbanog razvoja. Morsko dobro Povrina morskog dobra u optini Tivat iznosi 746,3 ha to je 16,2% ozemlja optine. Duina obale morskog dobra v optini Tivat iznosi 41,81 km (4,75 km je obim ostrva i 37,06 km duina obale), duina plae je 9,22km, a povrina 7,09 ha. Prioriteti razvoja: - turizam (ukljuujui specifine vidove zdravstvenog turizma u podruju Prnja, sportsko-

rekreativnog i manifestacionog u naseljima du zaliva); - tehnoloki visoko-specijalizovana i nekodljiva industrija, - poljoprivredna proizvodnja s orjentacijom na izvoz (koristei blizinu aerodroma) i ire

turistiko trite (Tivatsko i Grbaljsko polje).

12

Shema 5. Povrine morskog dobra u optini Tivat Dugorona projekcija (2020) po Masterplan - Pregled ukupnog smjetajnog kapaciteta (kreveti) v primorskoj zoni (zaokrueno)

Hoteli Odmaralita Kampovi Privatni smjetaj Optina Tivat 6.500 200 500 10.000 Primorje 100.000 5.200 3.000 108.000

13

Dugorona projekcija (2020) po Masterplanu - Distribucija hotelskog leajnog kapaciteta po kategorijama i optinama (ukljuuje dograene i nove kapacitete)

Hotelski leaji 5 4 3 2 Optina Tivat 6.500 500 3.000 2.500 500 Primorje 100.000 14.500 39.500 35.500 10.500

Ukupan kamperski prostor treba da bude u Primorskoj regiji smanjen na 3000 mjesta. Pozicija kampova u turistikim zonama treba da bude jedno kampersko polje za tranzitne, mobilne kampere i prikolice, oragnizovano prema meunarodnom standardu u svakoj od primorskih optina. Svi ostali postojei tereni treba da budu pretvoreni za drugu upotrebu u periodu od 3 godine. Lokacije odreene u Regionalnom masterplanu za golf su planirani u Sutorinu i Veliku plau, Buljaricu i Tivat. Planom morskog dobra predvidjena je prenamjena veine vojnih lokacija u zoni morskog dobra, pri emu bi se one do realizacije planiranih namjena koristile i dalje po posebnom reimu. Na podruju optine Tivat planira se izgradnja novih smjetajnih kapaciteta na lokacijama: Prno Plavi horizonti, upa i Bonii, revitalizacija seoskih naselja predvienih odgovarajuom planskom dokumentacijom i turistikih naselja, Ostrvo cvjea i Sveti Marko, oko 4.500 kreveta, to bi sa registrovanim i procijenjenim iznosilo oko 17.200 kreveta. Predloena je osnovna mrea marina u Crnoj Gori sa oko 2000 vezova, koju bi trebalo da ine dvije velike servisne marine kapaciteta 400-800 vezova (postojea u Baru, druga na lokaciji sadanjeg Remontnog zavoda Arsenal u Tivtu, na lokaciji Bonii je mogua izgradnja manje marine ili privezalita jedriliarskog centra), etiri standardne marine kapaciteta 100-300 vezova i tri specijalne marine s neto manjim brojem vezanja. Luke nautukog turizma treba razvijatu du cijele obale. Djelimino ureeni prostori za prihvat nautikih plovila i nautiara mogue su u postojeim lukama Risan, Kotor i Kalimanj Tivat. Ovdje je mogue ukljuiti, kroz paljivu revitalizaciju, mandrae i stara pristanita u Boki. Za avanturistike sportove planirani su atraktivni sportovi koje priroda i prirodni resursi Crnogorskog primorja pruaju izvanredne mogunosti jedinstvene u regiji Mediterana: - razgledanje ptica na Skadarskom jezeru, Solani ili Solilima, - ispitivanje podvodnog svijeta i arheolokih spomenika u podmorju, - vonja iarama, na tvrave i vidikovce, - letenje lakim avionima, padobranima, zmajevima, - istraivanje peina. Planira se ureenje dijelova gradskih obala u Bokoj Kotorskoj na potezu Muo Pranj Stoliv, Lepetani upa te uraevii Kraii, adaptacija postojeih i gradnju novih ponti i mandraa, kao i postavljanje pontona. Kupalita bi trebalo opremiti tako, da mogu da zadovolje to vie kriterijuma kompanije Blue Flag, kojima e se paljivo razrijeiti konflikt izmeu rekreativne i zatitne funkcije, obezbijediti pristup svim licima, opremiti potrebnim ureajima i sadrajima. Komapktnost neprekidne linije teritorije Morskog dobra daje mogunost uspostavljanja dugolinijskih biciklistiko pjeakih trasa, koje se mogu prostirati du cjele obale. U zoni Morskog dobra predlau se tri zone, du ijih obala se pruaju pjeako-biciklistike staze, a koje pruaju specifine usluge shodno osnovnoj karakteristici: elitna, morska, sportska Tivatski zaliv (Tivat okolina, zaliv i nizina). Sa razvojem nautikog turizma u Crnoj Gori, gradili bi se novi jahting servisi, posebno za podruja koja sada nijesu pokrivena (Tivat, Bigova, Bar, Ulcinj). Linija lokalnog izletnikog

14

pomorskog saobraaja, koja bi ekonomski bila isplativa je linije Herceg Novi Ostrvo Sv. Marko. Teite ribolova treba usmjeravati na lov male plave ribe plivaricama i/ili lebdeim koama na otvorenom moru. Uvala Solila u Tivatskom zalivu treba se tretirati kao podruje od posebnog znaaja za marikulturu. U optini Tivat se nalaze dva arheolokih lokaliteta u podmorju: uvala Prno i Tivatski zaliv (brodolom). U zoni morskog dobra sve prirodno i graditeljsko naslee registrovano kao spomenici kulture kao i sva evidentirana podruja karakteristinih arhitektonskih i ambijentalnih obiljeja potrebno je tretirati posebnim uslovima. Kao rezervati halofitne flore predlau se za zatitu sledei lokaliteti u kojima je najvea koncentracija rijetkih biljnih vrsta i zajedinica: - slatine kot Tivta (naputena Tivatska solana i Solilsko polje); - muljevite zaslanjene obale su este za neke vrste bilja, takvo podruje je naputena

Tivatska solana.

Namjena prostora Morskog dobra Turistiki objekti i kompleksi: poseban oblik smjetaja predstavljaju turistiko naselje na ostrvu Sv. Marko i Ostrvu cvijea kojima predstoji temeljna rekonstrukcija. Novoplanirani turistiki kompleksi su u upi u Tivtu. U neposrednoj kontaktnoj zoni predvia se novi turistiki sadraj potez od hotela Plavi horizont do Bigove. Kombinovani sadraji se predviaju u zoni Remontnog zavoda (Arsenal) v Tivtu. Ovdje su smjetene turistike, centralne i komplementarne djelatnosti (marina sa jahting servisom, hoteli, komercijalni, javni i pratei sadraji) sa zonama luksuznog stanovanja i urbanog zelenila. Komunalno servisna zona se nalaze u Kukojini pored upe, pored aerodroma Tivat. Sportski i rekreativni objekti kao to su jedriliarski jaht klub Delfin i sportska dvorana upa u Tivtu. Tu pored se predvia formiranje sportsko rekreativnih i izletnikih zona. Uzgajalita koljki i riba mogue je locirati ispred nasipa u zoni Solila, ukoliko se dokae, da nema uticaja na ivi svijet. Mogue je organozovati uzgoj i unutar Solila. Solila su prostori obalnih slatina, koja predstavljaju specifino stanite ptica. Nalaze se u Tivatskom zalivu u blizini Ostrova cvijea. Zbog svojih karakteristika predloena su za rezervat prirode u okviru koga bi se organizovao bird-watching. 2.3 Prostorni planovi susednih optina Optina Herceg Novi je usvojila Prostorni plan optine do 2020. godine dok su planski dokumenti optine Kotor jo u izradi. Tivat zajedno sa Herceg Novim i Kotorom predstavlja centar regionalnog znaaja i u skladu sa tim obezbeuje odgovarajue aktivnosti za ira regionalna podruja. Tri centra Herceg Novi Tivat Kotor obezbjeuju funkcionalnu raznovrst i meusobnu komplementarnost. Integrisanost prostora i prirodnih, ljudskih i kapitalno izgradjenih resursa Boke Kotorske, sa visokovrednim kulturno-istorijskim bogatstvima kao internim vezivnim tkivom, sainjava kljunu komponentu stratekog razvoja Zaliva. Aerodrom Tivat predstavlja kljunu podrka razvoju turizma na cijelom podruju bokokotorskog zaliva i vaan regionalni produkt za razvoj svih ostalih privrednih grana i sektora. Meuzavisnost optina Tivat, Herceg Novi i Kotor naroito je izraena u ureenju buduih infrastrukturnih sistema: - sistema regionalnog vodovoda (povezivanje vodovodnog sistema sa regionalnim

sistemom 'Crnogorsko primorje',

15

- sistema odpadnih voda i ureenja postrojenja za preiavanje na lokaciji u Krtolama, - izgradnja zajednike meuoptinske deponije za optine Tivat, Hergeg Novi, Kotor i

Budva (najpovoljnija lokacija u blizini deponije Lovanja, optina Kotor), - izgradnja meuoptinskog postrojenja, fabrike, za tretman i preradu otpada za optine Kotor,

Tivat, Budva i Herceg Novi. Ovo postrojenje podrazumijeva mehaniko-bioloki i termiki tretman cjelokupnog otpada, osim uta i zelenog otpada. Nasuprot visokih investicionih trokova kod ovog postrojenja je omoguena proizvodnja biogasa, eurodizela i elektrine energije ijim plasmanom bi se ovo postrojenje otplaivalo i pokrivali operativni trokovi.

Izgradnja brze saobraajnice (Ulcinj - zalee Bara - zalee Budve - zalee Tivta varijantni prelaz preko Bokokotorskog zaliva - prikljuak na Jadranski autoput u rejonu Herceg Novog) predstavlja buduu zajedniko rjeavanje kao i izgradnja mosta Verige. Zajedniki prioriteti su rjeavanje putne mree, integrisan transport i rjeavanje prelaska Bokokotorskog zaliva pomorskim saobraajem. Planirani 110 kV dalekovod preko poluostrva Lutice nalae zajedniko rjeavanje izmeu opine Herceg Novi i Tivat kao i razvoj turizma u istoj zoni. Potrebno je planiranti kompatibilne turistike programe visoke kategorije (Lutica Development, optini Tivat). Predlaemo da se Park prirode Vrmac proglasi regionalnom parkom prirode to nalae suradnju izmeu optine Tivat i Kotor prijesvega u reimima zatite prirodnih i kulturnih kvaliteta ovog podruja. Meuzavisnost optina Kotor i Tivat je i zatita poljoprivrednog zemljita i odreivanje reima koritenja (poljoprivredna proizvodnja) na Tivatskom polju bogatom izvoritima vode (izvorite Topoli). 2.4 Polazna opredeljenja iz programskog zadataka za izradu Prostornog

urbanistikog plana optine Tivat (PUP Tivat 2020) Glavni pravci razvoja optine Tivat za novi planski period: 1. Turizam i ugostiteljstvo 2. Nautiki turizam, marine i popravka jahti 3. Saobraaj avio promet, drumski saobraaj, pomorski putniki saobraaj 4. (Organska) Poljoprivreda, maslinarstvo, vinogradarstvo, agrumi, voe, poljoprivredni

proizvodi, marikultura 1. Turizam i ugostiteljstvo Turizam: Najznaajnije lokacije za izgradnju turistikih objekata, upa, Plavi horizonti, Sveti Marko, uvala Zagreb nisu izgraeni ali su i dalje aktuelne i ne treba im mijenjati namjenu. Prostor od rta Koita do uvale Trate (Lutica), danas pod makijom, planirati za turistike namjene kvalitativno visokog standarda. Zbog estetskog i ekolokog kvaliteta prostora je potrebno budue turistike kapacitete razvijati u manjim naseljima/ grupacije vila, bungalova, apartmana. Gradnju planirati sa malim stepenom zauzetosti i koeficientom gradnje uz ouvanje kvalitetnog zelenog/biljnog fonda i stenovite obale znaajne za estetske, likovno pejsane i prirodne vrednosti ireg prostora. Planirati povrine za aktivnosti kompatibilne turizmu: sportsko rekreativne, izletnike, kongresni turizam, kao I komunalno servisne zone za potrebe razvoja turizma. Vrmac ruralni/eko turizam: Poseban turistiki i razvojni potencijal Tivta je ruralni turizam na prostoru Vrmca. Brdo Vrmac koje dijeli tivatski od kotorskog zaliva odnosno spaja

16

teritorije tivatske i kotorske optine je i prostor izvanredne prirodne ljepote i istovremeno prostor na kojemu postoje bolje ili loije ouvani objekti razliitih epoha i namjena koje predstavljaju izvanredno graditeljsko nasljee. Na Vrmcu su i niz sela, ambijentalnih cjelina, koji su u prolosti bili centri ivljenja i djelovanja stanovnika Vrmca. Ouvanjem prirodnih vrijednosti Vrmca te obnovom graditeljskog naslijea stvaraju se uslovi za povratak stalnih stanovnika koji bi bili domaini turistima. Obnovu graditeljske batine bi trebala pratiti proizvodnja organski proizvedene hrane ime se stvaraju uslovi za turistiku ponudu drugaiju od one na obali. Brdo Vrmac bi postao prostor kultiviranog krajolika i istovremeno eksperiment koji moe biti primjer drugim slinim prostorima u zaleu crnogorskog primorja. Solila: Nekadanja solana, dananje prirodno stanite mnogobrojnih vrsta ptica posebno zimovalite selice, geografski se nastavlja na brdo Vrmac. Prirodni rezervat Solila je potencijal za jo jednu vrstu turistine ponude posmatranje ptica. Istovremeno, moguom djeliminom rekonstrukcijom nekadanje solane se dobija jo jedan zanimljiv objekat ovaj puta industrijskog naslijea. Nautiki turizam, marine i popravka jahti: Bokokotorski zaliv je za nautiare vrlo atraktivna prirodna destinacija a radi svoje bogate pomorske prolosti je i kulturoloki zanimljiva. Tivat sa svojom infrastrukturom i tradicijom u remontu brodova ima predispozicije i steene uslove da bude jedna od najveih i najopremljenijih marina. Arsenal jedan od najatraktivnijih prostora ne samo u Tivtu nego i na crnomorskoj obali, i nautiki turizam se namee kao ona privredna grana koja moe loginim slijedom naselijediti nekadanju remontnu vojnu luku. Preobraaj vojnog remontnog zavoda u nautiki centar i marinu bi trebao Tivat transformisati iz jednog vojno industrijskog centra u prepoznatljivu turistiku destinaciju i obezbijediti radna mjesta za dananje i budue generacije. Aerodrom dobiva vei znaaj i njegov ljetni intenzivni rad bi se produio na cijelu godinu. Realizacijom svih potencijalnih turistikih kapaciteta, Tivat bi bio rijetko mjesto sa tako razliitim mogunostima u oblasti turizma. Njegova raznovrstnost i instovremeno mogunost cjelogodinje turistike ponude bi Tivat uinila jednim od najzanimljivijih turistikih mjesta. 2. Saobraaj Avio promet u uslovima razvijenog nautikog turizma, zimskog sport turizma (jedrenje, pripreme sportskih timova...), dobija na znaaju i intenzivniji rad aerodroma se produava sa dva ljetna mjeseca na cijelu godinu. Neophodno je osposobiti pistu za nono slijetanje i uopte unaprijediti ovaj vid saobraaja. Drumski saobraaj: jadranska magistrala danas glavna saobraajnica u ovoj grani saobraaja, u najveem dijelu svoje duine kroz Tivat, postala je gradska ulica. Sve je izraeniji problem saobraaja u mirovanju. U budue se moe oekivati dalji rast broja automobila te je potrebno posebnu panju posvetiti planiranju kolskog saobraaja u buduem planskom periodu. Uz rjeavanje pitanja kretanja i parkiranja automobila, neophodno je sa jednakom panjom planirati i kretanje pjeaka i biciklista. Prirodna konfiguracija tla na teritoriji tivatske optine omoguuje lak biciklistiki saobraaj pa je potrebno planirati mreu biciklistikih staza. Pomorski putniki saobraaj: Pomorski saobraaj, posebno putniki, kao mogunost povezivanja razliitih naselja tivatske optine terba obnoviti, u prolosti je funkcionirao. Pristanita postoje u svim primorskim naseljima te postoje uslovi za uspostavu jednostavnih brodskih linija meu ovim naseljima i meu svim drugim naseljima bokokotorskog zaliva. 3. Poljoprivreda Poljoprivredu razvijati kao djelatnost komplementarnu turizmu. Razvoj poljoprivrede (maslinarstvo, vinogradarsto, staklenici, cvijee, juno voe...) obezbjeuje autentini i zdrav proizvod kao ugostiteljsku

17

i gastronomsku ponudu, vizuelno pejza ini ljepim, uva tlo od erozije, omoguuje zapoljavanje veeg broja ljudi. Tivat ima izrazito pogodne klimatkske uslove i kvalitetno tlo za bavljenje poljoprivredom i voarstvom, oni su u prolosti i bili vrlo razvijeni na teritoriji dananjeg Tivta posebo na padinama Vrmca i u tivatskom polju te na podruju Krtola. Potrebno je procijeniti dananje mogunosti i definisati prostore na kojima e se ubudue razvijati poljoprivreda i voarstvo. Druga polazna opredeljenja: Stanovnitvo: Izvriti analizu svih drugih, a ne samo poznatijih (brojanih) karakteristika demografske slike, relevantnih za proces ukupnog planiranog budueg razvoja grada. Predvideti promjenu u mrei naselja obzirom na vei turistiki razvoj na podruju Krtola. Vojne povrine i objekti: Njihova budua namjena i nain koritenja trebaju biti u skladu sa potrebama grada i neposrednog okruenja. Ove povrine su nekadanja kasarna u Lepetanima, vojni kompleks na Opatovu, Petrovii i Koita na Lutici. Njihova civilna namjena treba omoguiti koritenje i planiranje ukupne duine obale u kontinuitetu. Bespravne gradnje: Analizirati planirano i izgraeno. Uporediti planove i stanje na terenu kako bi se utvrdila mjera i povrine koje su izgraene suprotno planiranom. Izvriti procjenu kvaliteta i kvantiteta devastiranog prostora i u odnosu na to procijeniti mogue legalizacije. Infrastruktura: Izvriti analizu i uporeivanje realizovanih planova i stvarnih potreba u svim oblastima infrastrukture. U vodosnadbijevanju predlagati alternativna rjeenja kao to su lokalna izvorita, bistijerne, bunari...Planirati lokacije za objekte mobilne telefonije i kablovske distributivne sisteme kao potpuno nov vid infrastrukturnih objekata u odnosu na aktuelni plan. Studije lokacije u zoni morskog dobra: Obzirom, da zona morskog dobra (u ingerenciji Ministarstva za ekonomski razvoj) na teritoriji tivatske optine obuhvata znaajnu povrinu i lokacije od velikog potencijala za budui razvoj optine, neophodno je ostvariti tijesnu saradnju sa izvoaima studija lokacije i obezbjediti integralno planiranje ukupne teritorije. 2.5 Vizija prostornog razvoja: Tivat 2025 rezultati ankete i urbanistikih radionica Kvalitet i identitet urbanog prostora, zdrava ivotna sredina i siguran okoli su preduslovi za uspjean privredni i kulturni razvoj grada i urbane regije. U dobi ubrzane globalizacije na to nas opominju nova saznanja i izkustva uspjenih evropskih gradova. Zato su zatita, nadgradnja i razvoj kvalitetne strukture grada i urbane regije opredijeljeni kao kljuni elementi prostornog razvoja. Znaajno polazite za pripremu planskih dokumenata je svakako vienje stanovnika o poeljnoj budunosti grada. U tu svrhu bila je uraena Anketa graana: Ocjena aktuelnog stanja i budue potrebe i organizovane urbanisitke radionice za iru javnost i privrednike, Tivat 2025: Vizija i scenariji razvoja, 19.-20. maj 2008 ( prilog 1, gledaj elaborat PPO i GUP Tivat: Urbanistika radionica 19. i 20. maj 2008). Na osnovu ankete i rezultata urbanistikih radionica, polazita iz planova vieg reda (PPCG, PPPPN Morsko dobro) i naela/smjernice paradigme odrivog razvoja, temeljni strateki ciljevi razvoja grada i optine Tivat su:

18

Tivat moderan turistiki grad: Odlian geografski poloaj i klimatski uslovi, dobra dostupnost morskim i vazdunim putem te ouvani tradicionalni bokeljski pejsa su kvaliteti Tivta na kojima treba graditi budui razvoj grada u jednu od vodeih, visoko kvalitetnih turistikih destinacija u regijonu. Moderno izgraen grad sa ouvanim duhom mjesta, ambientom mediterana: Policentrini razvoj sredinjih funkcija i povezivanje pojedinih dijelova prostora u homogenu i funkcionalnu cjelinu, afirmiranje kvalitete urbaniteta graditeljske batine ambientalnih i ruralnih cjelina te dobro reeni sistemi saobraajne i komunalne infrastrukture glavni su ciljevi prostornog razvoja grada. Privlaan, ureen i inovativan grad: Cilj je sauvati grad po mjeri ovjeka, poveati kvalitet ivota, poboljati standard stanovanja i drutvenog standarda, pobojati dostupnost i ureenje javnih otvorenih prostora grada, zelenih, sportsko-rekreativnih i priobalnih povrina (lungo mare), podsticanje poduzetnitva/male privrede i inovativnosti, razvijati grad u poslovno-servisni i centar reprodukcije znanja u funkciji turizma (centar za nautiki turizam i obuku pomorskog kadra), podsticaj kulturne raznovrsnosti Odrivi razvoj grada i optine: ublaavanje energetske potronje nainom koritenja i organizacije prostora, primjenom alternativnih izvora energije, zatita i unapreenje prirodnih i stvorenih vrijednosti ovjekove okoline, a naroito zatita ne obnovljivih prirodnih vrijednosti na podruju optine i Boke Kotorske (zemlje, vode, zraka, prirodnog krajolika, mora) te smanjenje ranjivosti prostora na oekivane klimatske promjene. Rezulati analize anketa o zahtejvima i investicijama graana kao i pojedinih veih investicija dravnog i optinskog znaaja uglavnom na podruju turizma (npr. Lutica Development, Arsenal) daju potpuno drugaiju viziju razvoja grada i optine, vizija koja je mnogo blie viziji potenciranog turistikog razvoja tako zvane 'Montekarlo'.

Slika 1: Solila: predlog ureenja

19

Slika 2: Vizije prostornog razvoja Tivta 2025 2.6 Strategija prostornog razvoja optine i grada Tivat U Strategiji su opredeljene dvije variante prostornog razvoja optine Tivat. Varianta 1, kohezivna, koja usmerava postojei trend ka odrivom razvoju i smanjuje razlike u razvijenosti izmeu ireg gradskog

20

podruja Tivta i podruja Krtola. Ova varianta predvia porast stanovnika u optini Tivat na 16.460 (2800 novih) u 2020. godini. Varianta 2, kompetitivna, koja predvia vei razvoj turizma na celom podruju optine i porast stnanovnika u optini Tivat na 19.673 (6000 novih) u 2020. godini. Pregled i ocjena predvienih investicija na podruju optine (sakupljene do kraja septembra 2008) govore o mnogo veim razvojnim kapacitetima turizma odnosno na porast stanovnitva u optini Tivat na 25.000 (11.500 novih) u postplanskom periodu. Predvieno poveanje je jednako stanovnitvu ireg podruja Tivta u 2003 godini, to znai za jo jedan Tivat. U postplanskom periodu predvien je vei razvoj na Krtolama, prije svega dogradnja turistikog kompleksa Lutica Development. Nakon razprave i konsultacija na optinskom nivoju i na osnovu Izvetaja o stratekoj proceni uticaja na ivotnu sredinu (mart 2009) za detljniju razradu u PUP-u bila je izabrana Varianta 1, kohezivna, koja usmerava postojei trend ka odrivom razvoju.

Shema 6: Razvoj turistikih kapaciteta u postplanskom periodu: Lutica Development

21

03 Ocjena stanja i mogunosti razvoja optine i grada 3.1 Stanovnitvo i socijalni razvoj 3.1.1. Stanovnitvo, domainstva i stanovi

INDEKS KRETANJA STANOVNITVA PREMA POPISIMA

100,0

120,0

140,0

160,0

180,0

200,0

220,0

240,0

260,0

280,0

1948 1953 1961 1971 1981 1991 2003

GODINA POPISA

IND

EKS

(194

8=10

0)

TIVATCRNA GORA

Razvoj stanovnitva u optini Tivat i Republici Crnoj Gori bio je dosta slian sve do 1971. godine. Visok prirodni prirataj pridonio je laganoj rasti broja stanovnitva iako je bila emigracija dosta jaka. U optini Tivat dolo je do preokreta kod migracionih kretanja i sve jaa imigracija uzrukovala je brzi rast stanovnitva iako je prirodni prirataj poeo padati. Porast stanovnitva Crne Gore bio je laganiji jer tek poslije 1991. godine Crna Gora je ima malen pozitivni migracioni saldo.

INDEKS KRETANJE DOMAINSTAVA PREMA POPISIMA

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0

1948 1953 1961 1971 1981 1991 2003

GODINA POPISA

IND

EKS

(194

8=10

0)

TIVATCRNA GORA

Razvoj domainstava bio je dosta slian razvoju stanovnitva. Pri tome je bio porast domainstava bri zbog smanjenja prosjenog broja lica u domainstvima, od 3,39 u 1981. godini na 3,03 u 2003 godini

INDEKS KRETANJA STANOVA PREMA POPISIMA

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0

400,0

450,0

1971 1981 1991 2003

GODINA POPISA

IND

EKS

(197

1=10

0)

TIVATCRNA GORA

22

Porast broja stanova u optini Tivat puno je vei od republikog prosjeka i ta razlika sve vie raste u dobro optine. Ali i u tako brzom rastu ima nedostataka u strukturi stanova. U poslednjem periodu broj stanovnitva optine Tivat je porastao od 11.186 stanovnika u 1991 godini na 13.630 u 2003. godini (indeks porasta 121,8). U istom periodu broj domainstva porastao je od 3.516 na 4.502 (indeks 128,0) a broj stanova (ukupno) od 3.711 u 1991. godini na 7.167 u 2003. godini (indeks 193,1) 3.1.1.1 Stanovnitvo, domainstva i stanovi u optini Tivat: stanje 2003

STANOVNITVO,DOMAINSTVA I STANOVI PREMA POPISIMA U OPTINI TIVAT

6925

9315

11186

13630

1997

2750

3516

4502

18542445

3711

7167

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

1971 1981 1991 2003

GODINA POPISA

BR

OJ STANOVNITVO

DOMAINSTVASTANOVI

Porast stanovnitva bio je ve u periodu 1971-1981 dosta jak osobito zbog visokog prirodnog prirataja i preokreta u migracionim kretanjima (sa tradicionalne emigracione optine Tivat postaje imigraciona optina). Ako pratimo samo priraataj stanovnitva izmeu perioda do i posle 1981 praktiki nema razlika. Ali treba jo jedanput napomenuti da je porast u prvom periodu, sa sigurno vie od 80% uea, bio zavisan od prirodnog prirataja, dok je u poslednjem periodu 80% prirataja zavisilo od migracija. Posle 2003. godine optina jedva da ima jo neto prirodnog prirataja. Broj domainstava je u 1971 i 1981 godini ak nadmaivao broj stanova. U 1991 dolo je ve do malog preokreta i broj stanova za malo nadmauje broj domainstava. Poslije 1991. godine porast stanova je puno bri i u 2003. godini daleko nadmauje broj domainstava i teoretski imamo ak viak stanova. Ali istina je drugija, to nam pokazuje analiza strukture stanova.

INDEKS STANOVNITVA,DOMAINSTAVA I STANOVA PREMA POPISIMA U OPTINI TIVAT

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0

400,0

1971 1981 1991 2003

GODINA POPISA

IND

EKS

(197

1=10

0)

STANOVNITVODOMAINSTVASTANOVI

Na grafu najoitiji je neobino brz porast novih stanova posle 1991. godine ali najvie zbog izgradnje stanova za odmor i rekreaciju. Inae sva tri pokazatelja imaju prilino jednake vrijednosti do 1981. godine ali poslije najjae raste broj stanova (zbog vikenda), slijedi broj domainstva (zbog padanja prosjene veliine domainstava) i na kraju stanovnitva. Formula za raun broja domainstava vrlo je jednostavna. Stanovnitvo podjelimo sa prosjenom veliinom domainstva. Prosjena veliina domainstva pa se zbog urbanizacije, padanja prirodnog prirataja i starenja stanovnitva brzo zniava to se i lijepo vidi na slijedeem grafu.

23

PROSJENI BROJ LICA U DOMAINSTVU U VRIJEME POPISA U OPTINI TIVAT

3,48 3,47

3,39

3,18

3,03

2,80

2,90

3,00

3,10

3,20

3,30

3,40

3,50

3,60

1961 1971 1981 1991 2003

GODINA POPISA

PRO

SJE

NA

VEL

IIN

A

PROS.D.

Promjene u prvom periodu zapravo nema. U periodu 1971-1981 na poetak padanja utie osobito urbanizacija ali druga faza demografske tranzicije uzrokuje brzom padu poslije 1981. godine.

STRUKTURA STANOVA I BROJ DOMAINSTAVA PREMA POPISU 2003

7167

4269

981

1867

50

4502

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

UKUPNO NASELJENI NENASELJENI VIKENDI OSTALO DOMAINSTVA

BR

OJ

TIVAT

U strukturi izgradnje stanova poslije 1981. godine broj stanova za odmor i rekreaciju sve je bio bitniji a to je osobito postalo oito poslije 1991. godine, kada veoma jaka stanovanjska gradnja sa tradicionalnog podruja GUP-a Tivat pone da se pomera na podruje GUP-a Krtoli i ak na vangradsko podruje. Poto je skoro hiljadu stanova zbog razliitih uzroka nenaseljenih doemo do konstalacije da uprkos visokim indeksom porasta stanova, optina Tivat u stvari ima ak stambenu nestaicu jer broj domainstava prestie broj naseljenih stanova za stalno stanovanje. 3.1.1.2 Realizacija plana ( PPO i GUP, 1987)

REALIZACIJA SADANJEG PLANA ZA 2000. GODINU PREMA REZULTATIMA POPISA 2003. GODINE

1400013630

4250 45024946

7167

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

PLAN POP2003 PLAN POP2003 PLAN POP2003

STANOVNITVO DOMAINSTVA STANOVI

BR

OJ

TIVAT

24

Broj stanovnitva u 2003. godini jo nije stigao planske ocjene za 2000. godinu. Ve smo napomenuli brz porast stanovnitva u periodu 1971-1981 koje je sluilo kao baza podataka tadanjim planovima. Ovo je konsekvenca projekcija koje baziraju na trendu kretanja broja stanovnika iz nekog perioda u budunost a ne prouavanja pojedinih demografskih indikatora (struktura stanovnitva, fertilitet, mortalitet, migracije). Ali treba istii da je realizacija dosta blizu. Broj domainstava u 2003. godini nadmauje plan, iako je stanovnitva ak manje. Druga faza demografske tranzicije puno je ubrzala pad prosjenog broja lica u domainstvima (veliina domainstva) koja se u periodu 1971-1981 snizila samo za 0,08 vrijednosti a u slijedea dva perioda za 0,21 i 0,15 i tako pala od 3,48 lica (u prosjeku) na domainstvo u 1961. godini na samo 3,03 lica u 2003. godini. Pomenuli smo ve problematiku stanova gdje je teoretski plan puno nadmaen ali u istini plan nije realizovan. Treba napomenuti, da je bila planska ocjena za 2000. godinu pet hiljada stanova za stalno stanovanje. Tako optina Tivat u novi planski period ulazi ak sa manjkom stanova vizavi brojem domainstava. KRETANJE BROJA STANOVNIKA (Popisi stanovnitva 1981-2003) (Vir: Zavod za statistiku Crne Gore) NASELJA- BROJ STANOVNIKA INDEKS KRETANJA BROJA STANOVNIKA PODRUJA 1981 1991 2003 1981-1991 1991- 2003 1981 - 2003 DONJA LASTVA 674 624 733 92,6 117,5 108,8LEPETANI 233 218 194 93,6 89,0 83,3MREVAC 797 1046 1500 131,2 143,4 188,2TIVAT 6280 8079 9467 128,6 117,2 150,7GUP 1 - TIVAT 7984 9967 11894 124,8 119,3 149,0BOGIII 218 159 184 72,9 115,7 84,4URAEVII 297 289 503 97,3 174,0 169,4GOII 160 166 208 103,8 125,3 130,0KRASII 87 110 151 126,4 137,3 173,6MILOVII 104 46 76 44,2 165,2 73,1RADOVII 283 347 560 122,6 161,4 197,9GUP 2 - KRTOLI 1149 1117 1682 97,2 150,6 146,4GUP TIVAT (1+2) 9133 11084 13576 121,4 122,5 148,6BOGDAII 140 89 48 63,6 53,9 34,3GORNJA LASTVA 42 13 6 31,0 46,2 14,3VANGRADSKO P. 182 102 54 56,0 52,9 29,7

OPTINA TIVAT 9315 11186 13630 120,1 121,8 146,3

CRNA GORA 584310 593504 620145 101,6 104,5 106,1

Dok stanovnitvo u urbaniziranom dijelu optine veoma brzo raste, broj stanovnitva u neurbaniziranom dijelu stalno pada. Od dva naselja jedno je zamalo nestalo (6 stanovnika u 2003. godini prema 153 u 1961. godini i 42 u 1981. godini - Gornja Lastva) dok je pad stanovnika u Bogdaiima barem toliko manji, da jo uvijek moemo govoriti o selu. Samo jedno naselje na podruju GUP-a (Lepetani) je u periodu 1991-2003 imalo negativni indeks. Dosta velike su razlike izmeu dva podruja GUP-a. Porast stanovnitva na podruju GUP-a Tivat dosta je konstantan a najvii indeks bio je u periodu 1981-1991. Cijelo vrijeme indeks porasta bio je daleko nad prosjekom R Crne Gore in do 1991. godine i nad optinskim prosjekom. Sasvim drugiji bio je demografski razvoj podruja Krtoli. Broj stanovnika u periodu 1981-1991 ak se smanjivao dok je u 1991. godini poeo veoma brz razvoj toga podruja. Indeks porasta stanovnitva bio je vii od 150 i daleko nadmaio porataj optine kao i porataj u podruju Tivta. Brz razvoj zahvatio je sva naselja i jedino u naselju Bogoii porast je bio malo sporiji.

25

KRETANJE BROJA STANOVA PO POPISIMA (Vir: Zavod za statistiku Crne Gore)

NASELJA- BROJ STANOVA INDEKS KRETANJA BROJA STANOVA PODRUJA 1981 1991 2003 1981 - 1991 1991 - 2003 1981 - 2003 DONJA LASTVA 177 234 430 132,2 183,8 242,9LEPETANI 56 71 218 126,8 307,0 389,3MREVAC 149 305 590 204,7 193,4 396,0TIVAT 1734 2631 3948 151,7 150,1 227,7GUP 1 - TIVAT 2116 3241 5186 153,2 160,0 245,1BOGIII 32 75 142 234,4 189,3 443,8URAEVII 78 90 170 115,4 188,9 217,9GOII 23 53 199 230,4 375,5 865,2KRASII 18 39 861 216,7 2207,7 4783,3MILOVII 17 29 111 170,6 382,8 652,9RADOVII 119 148 438 124,4 295,9 368,1GUP 2 - KRTOLI 287 434 1921 151,2 442,6 669,3GUP TIVAT (1+2) 2403 3675 7107 152,9 193,4 295,8BOGDAII 27 30 30 111,1 100,0 111,1GORNJA LASTVA 15 6 30 40,0 500,0 200,0VANGRADSKO P. 42 36 60 85,7 166,7 142,9

OPTINA TIVAT 2445 3711 7167 151,8 193,1 293,1

CRNA GORA 131472 169776 248873 129,1 146,6 189,3

U periodu 1991-2003 broj stanova u optini se zamalo udvostruio. Daleko najjai porast biljei podruje Krtoli gdje je broj stanova porastao zamalo za etiri i po puta. Osobito je poraslo naselje Krasii koje je po broju stanova jo u 1991. godini bilo jedno od najmanjih naselja u optini a u 2003. godini ve je tree najvee naselje sa 861 stanova. Iako je bio indeks porasta najvei na podruju GUP-Krtoli pa moramo napomenuti da je bilo absolutno jo uvijek najvie stanova izgraeno na podruju GUP-a Tivat. Porastao je i broj stanova u vangradskom podruju zbog porasta u Gornji Lastvi ak za pet puta ali uz napomenu koja problematizuje sve ove indekse da se je u isto vrijeme broj stanovnika u ovom naselju smanjilo sa 13 na 6 lica. 3.1.1.3 Ocjene demografske projekcije za 2020. godinu Na osnovu istorije demografskih dogaaja poslednjih tridesetak godina u Crnoj Gori i optini Tivat, preciznoj analizi popisa 2003, vrednovanju postojeeg demografskog potenciala optine Tivat i specifike demografske analize izradili smo prvo spektar varianta projekcija stanovnitva (bazna studija Stanovnitvo, 2008). Kao bazu svakog demografskog iztraivanja za stanovnitvo smo upotrijebili projekciju stanovnitva prema prirodnom prirataju (PP) znai bez migracija. Projekcija rasti stanovnitva iz usvojenog predloga PP CG (varianta C) predvia porast broja stanovnika za 728 do 2020 godine. A samo projekat Porto Montenegro predvia 660 novih stanova odnosno 1815 novih stanovnika za isti period. Zato smo u konani izbor planskih varianti izabrali dvije: Varianta 1 (V1): varianta slijedi demografskom razvoju optine u poslednjom periodu (1991-2003) i izraena je uz predpostavku godinjeg pozitivnog salda migracije 160 stanovnika. Prema rezultatima dosta slii na variantu B iz nacrta PP Crne Gore. Varianta 2 (V2): varianta predvia jai porast broja stanovnika. Varianta je izraena uz predpostavku da e se realizovati ambiciozni projekti turizma (npr. Arsenal 1.i 2.faza, Sv. Marko, Lutica 1. faza) to bi prouzrokovalo godinji pozitivni saldo migracije 320 stanovnika.

26

STANOVNITVO 2003. GODINE I OCJENE ZA 2020. GODINU - VARIJANTE PROJEKCIJA

1590016440

1435813630 13400

16460 16460

19637

0

5000

10000

15000

20000

25000

A B C 2003 PP TREND V1 V2

BR

OJ

STA

NO

VNIK

A

Oznake varianta projekcija na grafu: A,B variante iz nacrta PP Crne Gore, C varianta iz usvojenog predloga PP CG, 2003 vrijednosti u vrijeme popisa 2003, PP varianta prirodni prirataj, TREND varianta trenda migracija (160 godinje). Konani predlog su varijante V1 i V2. POPIS 2003. GODINE I VARIJANTE PROJEKCIJA STANOVNITVA ZA 2020 GODINU

PREDK.D. KOLSKA D. RADNO S. STARIJE S. UKUPNO 0 - 6 G. 7 - 14 G. 15 - 64 G. 65< G. Popis 2003 1054 1450 9457 1669 13630Prirodni prirataj (PP) 1001 1203 9130 2066 13400Varianta 1 (V1) - migr.160 1427 1582 11285 2166 16460Varianta 2 (V2) - migr.320 1867 1986 13535 2249 19637

STRUKTURA STANOVNITVA Popis 2003 7,73% 10,64% 69,38% 12,25% 100,00%Prirodni prirataj (PP) 7,47% 8,98% 68,13% 15,42% 100,00%Varianta 1 (V1) - migr.160 8,67% 9,61% 68,56% 13,16% 100,00%Varianta 2 (V2) - migr.320 9,51% 10,11% 68,93% 11,45% 100,00%

Na tabeli su prikazane osnovne oekivane demografske promjene u vanijim funkcionalnim kontingentima stanovnitva (kao osnova svake demografske studije prikazani su i rezultati projekcije stanovnitva prirodnim priratajem). Projekcija stanovnitva prirodnim priratajem (PP) ukazuje, da je optina Tivat zbog nizkog fertiliteta ve ispod demografskog praga (smanjivanje stanovnitva). Tako budua rast stanovnitva optine Tivat sasvim ovisi od migracija. Dolazi i do strukturnih promjena koje se najvie odraavaju u brzom porastu broja starijeg stanovnitva. Varianti V1 i V2 bile su i osnov za izradu ocjena o buduem broju domainstva i stanova. Budui broj domainstva ovisi od broja stanovnika i prosjenog broja lanova domainstva. PP optine Tivat iz osamdesetih godina dosta je dobro ocjenio broj stanovnika u 2000. godini ali nije predviao tako brzo snizenje fertiliteta i smanjenje prosjenog broja lanova domainstva. Zbog vie razine ivota i produivanja oekivanog trajanja ivota ubrzava se broj jednolanih domainstva. Ocenjujemo, da e se prosjek lanova domainstva sniziti od dananjih 3 lanova na 2,75 u 2020. godini. Zato se i predvia bri porast broja domainstva nego stanovanitva. Za ocjenu budueg deficita stanova ocjenili smo postojei deficit stanova, koji je razlika izmeu broja nastanjenih stanova u vrijeme Popisa 2003 i broja domainstva u to vrijeme (-233). Prema analizi Popisa 2003 o fondu stanova ocjenili smo da je u optini jo oko 400 stanova koji nisu prihvatljivi za pristojan ivot (stanovi u podrumu, suturenu, manji od 30 kvadratnih metara,

27

izgraeni prije 1945. godine, bez ikakvih instalacija). Potrebni broj stanova je suma postojeeg deficita (633) stanova i deficita zbog porasta broja domainstva (prema V1 1.483 i prema V2 2.639). Ukupni deficit stanova je tako prema V1 2.116 stanova a V2 3.272. Prema varianti V1 u optini Tivat bi se moralo graditi godinje 125 stanova a prema varianti V2 ak 155 stanova. Uvajanjem standarda 25m*m / stanovnika (danas neto manje od 22 uz ukupno povrino stanova 298.000m*m) trebali bi izgraditi prema V1 jo 113.500 kvadratnih metara povrine stanova, a prema varianti V2 ak 193.000 kvadratnih metara novih povrina stanova za stalno stanovanje. STANOVNITVO, DOMAINSTVA I STANOVI - OCJENE ZA 2020 GODINU STANOVNITVO DOMAINSTVA STANOVI Popis 2003 13630 4502 4269 OCJENE ZA 2020 GODINU PREMA VARIJANTAMA V1 I V2 V1 16460 5985 6385 V2 19637 7141 7541 ABSOLUTNI PORAST U PERIODU 2003 - 2020 V1 2830 1483 2116 V2 6007 2639 3272 INDEKS PORASTA U PERIODU 2003-2020 (2003 = 100) V1 120,8 132,9 149,6 V2 144,1 158,6 176,6

STANOVNITVO, DOMAINSTVA I STANOVI U OPTINI TIVAT 2003.GODINE I OCJENE ZA 2020 GODINU PREMAVA VARIJANTAMA V1 I V2

13630

4502 4269

16460

59856385

19637

71417541

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

20000

STANOVNITVO DOMAINSTVA STANOVI

BR

OJ 2003

V1V2

Konani predlog demografske projekcije za 2020 g. kojeg razraujemo u PUP-u je varijanta V1 (gledaj 3.3.6).

28

3.1.2 Drutvene djelatnosti Najvea koncentracija svih djelatnosti (drutvenih i uslunih) je u gradu Tivat, naselju Donja Lastva i Radovii.

Shema 7: Drutvene i uslune djelatnosti: stanje prostorne organizacije 2008 Predkolsko vaspitanje i obrazovanje Ukupan broj djece starosne dobi do 6 godina u optini Tivat po popisu stanovnitva iz 2003. godine je 1054. Od toga u dobi od 0-1 godine je bilo 257, od 2-3 306, od 4-6 491 dijete (127 djece u starosti do 1 godine, 144 djece starosti 6 godina). Prema prostornim kapacitetima predkolske ustanove mogu da prime 280 djece, a trenutno pohadja oko 380 djece (Izvor podataka: Optina Tivat). Ukupna povrina predkolskih ustanova u optini Tivat iznosi 2.271,72 m zatvorene povrine i 4.701,13 m otvorene povrine. Po standardu 7,5 m po djetetu zatvorene povrine bi predkolske ustanove zadovoljile potrebe za cca 303 djece. Po standardu 25 m po djetetu otvorene povrine bi predkolske ustanove zadovoljile potrebe za cca 188 djece. Ako je predkolski obuhvat djece od 1-6 godina i 80% ukljuenost djece u predkolske vaspitanje i obrazovanje, onda bi morale predkolske ustanove imati kapacitet za 843 djece. Potrebna povrina predkolskih ustanova bi bila oko 6320 m zatvorene povrine i oko 21100 m otvorenih povrina. Manjak kapaciteta za predkolske ustanove (na osnovu podataka iz popisa 2003. godine) iznosi oko 4050 m zatvorene povrine i 16400 m otvorenih povrina odnosno zatvorenih povrina za 540 djece i otvorenih za 656 djece. Ovaj odnos govori da na povrinu trenutno zatvorenog prostora nema dovoljno otvorenih povrina, a u svakom sluaju gledajui na broj djece iz popisa 2003. godine su postojee kapacitete predkolskih ustanova nedovoljne.

29

Osnovno obrazovanje Na osnovu popisa stanovnitva (2003) je broj osnovnokolske populacije 1450 u 2003. godini (djeca u starosnoj dobi od 7-14 godina). Po podacima Optine Tivat je u 2007 broj osnovnokolske populacije u O Tivat 1340, u O Radovii 173. Ukupna povrina zatvorenog prostora za osnovne kole u optini Tivat (O u Tivtu, O u Radoviima i Podruna kola u Gradionici i Donjoj Lastvi) iznosi 7526 m zatvorene povrine i 20808 m otvorene povrine. Po standardu za osnovnu kolu min 6 m/uenika zatvorene povrine bi sadanje kapacitete osnovne kole u optini Tivat bile dovoljne za 1255 uenika. Po standardu 25m/uenika otvorene povrine bi povrine otvorenog prostora osnovnih kola u optini Tivat bile dovoljne za 832 uenika. Manjak kapaciteta osnovne kole (na osnovu podataka iz popisa 2003. godine) iznosi 1170 m zatvorene povrine i 15450 m otvorenih povrina odnosno zatvorenih povrina za 195 uenika i otvorenih za 618 uenika. Srednjekolsko obrazovanje Na osnovu popisa stanovnitva (2003) je broj srednjokolske populacije 834 u 2003. godini (doba starosti od 15-18 godina). Po podacima Optine Tivat je u 2007. godini broj srednjokolske populacije iznosio 1106 (od toga 586 uenika pohaalo je srednju kolu u Tivtu i 520 u drugim srednjokolskim centrima Budva, Kotor, Herceg Novi). Iz podataka o projekcijama stanovnitva za 2020 godinu je broj populacije u dobi od 15-18 godina 680 to je za 154 manje nego u 2003. godini. Kulturna djelatnost Domovima kulture u Donjoj Lastvi, Gradionici, Radoviima, uraeviima i u naselju Lepetane potrebno je ponovo vratiti osnovnu funkciju. Zdravstvena djelatnost Centar regionalnog znaaja mora imati optu bolnice. Centar optinskog znaaja mora imati dom zdravlja, apoteke opremljene u skladu sa specifinim uslovima. Svi znaajni lokalni centri moraju imati domove zdravlja (tj. dispanzere). Dom zdravlja Tivat i dom zdravlja Radovii bave se primarnom zdravstvenom djelatnou, pored toga u optini Tivat djeluju etiri privatne ambulante i etiri apoteke. Sa razvojem naselja Radovii Donji Radovii potrebno je poveati kapacitete zdravstvenog doma. Zdravstvo na regionalnom nivou potrebno je razvijati u saradnji sa Kotorom i Herceg Novim. Odreeni odjel bolnice iz Kotora se preseli u Tivat. Medicinski centri i drugi sadraji razvijaju se u funkciji turizma i zdravstvenog turizma. Ostale potrebe u zdravstvu koriste se u susjednim optinama i to opta bolnica Kotor, specijalna bolnica u Risanu. Socijalna zatita Optina i naselja moraju imati ustanove za socijalnu i djeiju zatitu. Za socijalnu zatitu brine Javna ustanova Centar za socijalni rad za optine Kotor, Tivat i Budva Sluba Tivat. U optini Tivat potrebno je obezbijediti ustanove za socijalnu i djeiju zatitu; stanove za starije i dnevni centar za starije. Primjerne lokacije su u gradu Tivat te unaselju Radovii Donji Radovii.

30

Sport i rekreacija Optina i naselja treba da imaju objekte za sport i rekreaciju. Optina Tivat ima 4852 m2 zatvorenih sportskih povrina i 48622 m2 otvorenih sportskih povrina. Po standardu 0,5 m2/stanovnika zatvorenih i 3 m2 otvorenih sportskih povrina na stanovnika bi morala optina Tivat imati 6.815 m2 zatvorenih i 40.890 m2 otvorenih sportskih povrina na stanovanika po podacima iz popisa 2003. godine. Zatvorenih povrina je manje za cca 2000 m2, a otvorenih vie za cca 8.000 m2 Po demografskim projekcijama do 2020g. potrebno je izgraditi oko 3500 m2 novih zatvorenih sportskih povrina kao i oko 800 m2 otvorenih sportskih povrina. Nove povrine potrebno je izgraditi u naselju Donji Radovii, upa, Kaladrovo kao i uz gradnju stabnenih zona. Sve osnovne i srednje kole treba da raspolau sportskim objektima, kako bi privukli omladinu da se bavi sportskim aktivnostima i da bi poboljali zdravstveno stanje djece i mladih. 3.2 Privreda 3.2.1 Ocjena stanja i mogunosti razvoja Podaci o kretanju broja i udjela aktivnog stanovnitva za podruje optine Tivat u poreenju sa cjelokupnom Crnom Gorom u periodu 1981 - 2003 su povoljni. Udio aktivnog stanovnitva u optini Tivat porastao je u tom razdoblju mnogo vie nego ukupno stanovnitvo (indeks porasta aktivnog stanovnitva 180, indeks ukupnog stanovnitva 146). Podaci za optinu su povoljniji nego za Crnu Goru, koja je za isto razdoblje imala indeks porasta aktivnog stanovnitva 137, a indeks porasta ukupnog stanovnitva 106.

Indeksi porasta stanovnitva i aktivnog stanovnitva u Tivtu i u Crnoj gori u razdoblju 1981 - 2003

146

180

137

106

100 120 140 160 180 200

Tivat

Crna gora

aktivno stanovnitvoukupno stanovnitvo

Porast lica sa linim prihodima u tom periodu bio je vie manje jednak na podruju optine kao i na podruju Crne Gore (t.j. 185 in 188).

31

STANOVNITVO PREMA AKTIVNOSTI U OPTINI TIVAT Popisi 1981 i 2003. godine

Ukupno stanovnitvo Aktivno stanovnitvo Lica sa linim prihodima Izdravano

PODRUJA 1981 2003 INDEKS 1981 2003 INDEKS 1981 2003 INDEKS 1981 2003 INDEKS

GUP 1 - TIVAT 7984 11894 149 2966 5402 182 1141 2204 193 3755 4167 111GUP 2 - KRTOLI 1149 1682 146 357 647 181 218 398 183 524 616 118VANGRADSKO 182 54 30 49 19 39 56 19 34 70 16 23OPTINA TIVAT 9315 13630 146 3372 6068 180 1415 2621 185 4349 4799 110

CRNA GORA 584310 620145 106 192852 264276 137 54458 102223 188 318159 251677 79 Prema podacima Statistikog godinjaka uee aktivnog stanovnitva u ukupnom stanovnitvu u optini Tivat iznosi 45%, to je relativno dobro. Taj udio je iznad udjela za cjelokupni terirorij Crne Gore (43%). U periodu od 1981-2003 godine broj izdravanih lica smanjio se od 47% na 35%. Vei broj tih lica (87%) ivi na terioriji GUP 1.

36% 15% 47%

33% 9% 54%

45% 19% 35%

43% 16% 41%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Tivat 1981

Crna gora 1981

Tivat 2003

Crna gora 2003

Stanovnitvo prema aktivnosti u Tivtu in u Crnoj gori 1981 i 2003 g.

attivnosa linim prihodimaizdravano

Stanovnitvo po aktivnosti kao % ukupnog stanovnitva Kao % od ukupnog stanovnitva aktivno lica sa linim prihodima izdravano 1981 2003 INDEKS 1981 2003 INDEKS 1981 2003 INDEKSGUP 1 - TIVAT 37% 45% 122 14% 19% 130 47% 35% 74GUP 2 - KRTOLI 31% 38% 124 19% 24% 125 46% 37% 80VANGRADSKO P. 27% 35% 131 31% 35% 114 38% 30% 77OPTINA TIVAT 36% 45% 123 15% 19% 127 47% 35% 75 CRNA GORA 33% 43% 129 9% 16% 177 54% 41% 75

Dok se u planu (GUP) predvialo oko 2000 novih radnih mjesta u privredi i u drutvenim djelatnostima do 2000. g., ukupni broj zaposlenih porastao je samo za 500. Optina Tivat istovremeno biljei i izuzetno velike stope nezaposlenosti. Struktura zaposlenih po djelatnostima u poslednjih 20 godina biljeila je bitne promjene. Udio zaposlenih u industriji pao je sa 10% na 5%. Industrija gradjevinskog materijala, koja je nekad bila vodea vrsta djelatnosti u oblasti industrije, i za koju se planirala bitna ekspanzija, doivjela je potpun slom. Na nivou Crne Gore udio poljoprivrede, umarstva in vodporivrede (9%) zajedno sa preraivakom industrijom (14%) jo uvjek predstavlja znatni udio zaposlenih lica (23%). Oekivalo bi se, da se na podruju optine Tivat taj udio kompenzirao sa zaposlenima u trgovini i ugostiteljstvu. Meutim, od ukupno 3.972 onih koji obavljaju zanimanje skoro

32

jedna treina 1215 lica (ili 31%) je u djelatnosti dravne uprave i socijalnog osiguranja. U tom broju izuzetno je veliki dio muke populacije 948 (ili 78%). Aktivno stanovnitvo prema djelatnosti (2003) Optina Tivat % Crna Gora % Poljoprivreda, umarstvo, vodoprivreda 17 0% 15.185 9% Ribarstvo 4 0% 150 0% Vaanje rude i kamena 46 1% 3.546 2% Preraivaka industrija 198 5% 23.558 14% Proizvodnja el energ, gasa i vode 100 3% 5.139 3% Graevinarstvo 80 2% 6.101 4% Trgovina na veliko i malo 763 19% 24.514 14% Hoteli i restorani 310 8% 9.957 6% Saobraaj, skladitenje i veze 375 9% 14.280 8% Finansijsko posredovanje 23 1% 2.278 1% Poslovi sa nekretninama, iznajimljivanje 114 3% 3.903 2% Dravna uprava i socijalno osiguranje 1.215 31% 22.709 13% Obrazovanje 224 6% 11.947 7% Zdravstveni i socijalni rad 236 6% 10.689 6% Ostale komunalne, drutvene i line usluge 214 5% 9.861 6% Privatna domainstva sa zaposlenim licima 1 0% 53 0% Ekstrateritorialne org. 6 0% 148 0% Nepoznato 46 1% 7.307 4% 3.972 100% 171.325 100%

Udio zaposlenih u trgovini ostao je vie manje jednak (sada 19%, prije 20%.), a ugostiteljtsvo (hoteli i restoratni) prema podacima iz Popisa 2003 zapoljava 310 (ili 8%) od ukupno zaposlenih. U poljoprivredi, koja je u projektnom zadatku PPO i GUP Tivta, kao i u smjernicama PP Crne Gore, 2008 prioritet razvoja zaposleno je manje od 1% ukupno zaposlenih lica.

Aktivno stanovnitvo prema djelatnosti (2003)

0%

5%

3%

19%

8%

9%

31%

6%

6%

5%

9%

14%

3%

14%

6%

8%

13%

7%

6%

6%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%

Poloprivreda, umarstvo, vodoprivreda

Preraivaka industrija

Proizvodnja el energ, gasa i vode

Trgovina na veliko i malo

Hoteli i restorani

Saobraaj, skladitenje i veze

Dravna uprava i socialno osiguranje

Obrazovanje

Zdravstveni i socialni rad

Ostale komunalne, drutvene i line usluge Crna goraTivat

Zbog promjena u klasifikaciji djelatnosti nije mogue bez veih preraunavanja, direktno porediti podatke po djelatnosti od 1991 i 2003. Kao to ilustrira donja tabela, u djelatnostima koje se direktno i indirektno vezuju na turizam, u 1981 i 1991 radilo je vie od 40% aktivnog stanovnitva. Aktivno stanovnitvo prema odabranim djelatnostima 1981, 1991 - Optina Tivat

1981 kao % od

ukupnog 1991 kao % od ukupnog

trgovina 333 9% 428 11% ugostiteljstvo i turizam 340 9% 397 10% zanatstvo i line usluge 1222 33% 1141 29%

33

Tako, da moemo tvrditi, da trgovina koja bi zajedno sa uslunim djelatnostima na podruju optine Tivat danas morala da dopunjuje turizam i ugostiteljstvo, tako po kvalitetu kao i po obimu, ne dostie ciljeve koji su bili postavljeni u planu. Zaposleni po sektorima - poreenje GUP / PPO i stanja 2003 Sektor plan po GUP / PPO kao % od ukupnog POPIS 2003 kao % od ukupnog primar 100 2% 21 1% sekundar 2100 44% 424 11% tercijar 2600 54% 3527 89%

od toga Hoteli i restorani

1000 21% od ukupniog 38% od tercijara

310 8% od ukupniog 10% od tercijara

UKUPNO 4800 100% 3972 100% Prema PPO in GUP (1987) na podruju optine Tivat planiran broj radnih mjesta bio je 4.800, realizovanih je bilo 3.972 (2003.g). U primaru planiralo se 100 radnih mjesta (ili 2%), a realizovanih je 21 (ili manje od 1%.) Broj radnih mjesta u sekundaru daleko je za planiranim (planirano 2.100 ili 44%, ostvareno 424 ili 11%). U tercijaru realizovani broj radnih mjesta znatno je vei nego to je planirano (plan 2.600, realizacija 3.527). Ukupni udio tercijara bitno je nadmaen plan 54% od ukupnog, stanje 89% od planiranog. Sama injenica da je preteni dio zaposlenih u tercijarnom sektoru naelno ne bi bila problematina jer je komercijalna radna snaga u tom sektoru karakteristika razvijenih gospodarstava. Problem se pokae tek kada se preciznije analizira sastav zaposlenih u tercijarnom sektoru. U optini koja je izrazito turistiki usmjerena je u djelatnosti hoteli i restorani zaposlenih salba destetina svih u tercijaru zaposlenih odnosno samo 9% svih zaposlenih. Po planu bi trebalo biti u toj djelatnosti 38% svih radnih mjesta u tercijaru odnosno 21% od svih radnih mjesta u optini. Pretena veina radnih mjesta u turizmu bi trebala biti formirana na novo (500 novih radnih mjesta). 3.2.2 Razvoj turistike privrjede Djelatnost turizma i ugostiteljstva po planu bila je vodea djelatnost u optini Tivat. Razvoj turizma obuhvatio je izgradnju brojnih novih kapaciteta u hotelskom smetaju (ukupno 1200 novih leaja i rekonustrukcija oko 500 tada postojeih). Dok je ovaj cilj bio realizovan samo u manjem dijelu, dolo je do bitne ekspanzije u izgradnji stambenih objekata za iznajmljivanje ili za odmor u privatnom sektoru. Zbog neregistrovanog noenja u tim smjetajima u privatnom sektoru, statistiki podaci o gostima, kapacitetima i broju noenja nisu pouzdani. Prema podacima iz Statistikog godinjaka broj gostiju koji je bio 28.228 u 2004. g., porastao je na 37.216 u 2005. Taj porast od 31%, vei je od porasta u Crnoj Gori (+17%). Takoer vei je i porast noenja u tom razdoblju (Tivat 35%, Crna Gora 14%).

Indeksi porasta broja gostiju u Crnoj gori i u Tivtu u razdoblju 2002 - 2005

111

117

105

129

117

131

100

105

110

115

120

125

130

135

2002 2003 2004 2005

Crna goraTivat

34

Osim toga, da kapaciteti hotela nisu dovoljni po broju leaja, problematina je i niska kategorija hotela. Najvei dio smjeajnih kapaciteta je u niim kategorijama, dok je potranja gostiju i investitora po smjetaju u najviim kategorijama. Problem nedovoljnog kapaciteta prati i problem nedovoljne i nekvalitetne pratee izvan pansionske ponude. Slini problemi prate i nautiki turizam. Marina, ili "marina", kako je tivatska marina nazvana u PP Morsko dobro, osim toga da nema mogunosti za prihvatanje jahti preko 15 m, nema ni pratee infrasrtrukture namijenjene nautiarima (servisi za plovila, prodavaonica nautike opreme isl.). Ocjena kapaciteta za nastanjivanje u Tivtu na osnovu razvojnih namjera Na osnovu s