NARODNA BANKA NA REPUBLIKA MAKEDONIJA NBRM 2008 MAKEDONSKI k... · 2009. 10. 9. · portfolio-investicii, namaleni privatni transferi vo posledniot mesec), Narodnata banka intervenira

NARODNA BANKA NA REPUBLIKA MAKEDONIJA Finansiski izve{tai za godinata {to zavr{uva na 31. dekemvri 2008 godina

Sodrìna

Strana Nezavisen revizorski izve{taj 1-2 Bilans na uspeh 4 Bilans na sostojba 5-6 Izve{taj za promenite na kapitalot 7 Izve{taj za pari~nite tekovi 8 Bele{ki kon finansiskite izve{tai 9-57

1

2

ОПШТИ ПОДАТОЦИ

^lenovi na Sovetot Petar Go{ev, guverner Emilija Naceska, viceguverner Fadil Bajrami, viceguverner Verica Haxi Vasileva - Markovska Tihomir Petreski Goran Petreski Liman Kurti{i Drage Janev Sa{o Arsov (od 30. januari 2008 godina) Sedi{te "Kompleks banki" b.b. 1000, Skopje

НАРОДНА БАНКА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Finansiski izve{tai za godinata zavr{ena na 31. dekemvri 2008 (Site iznosi se iskaàni vo iljadi MKD, dokolku ne e poinaku nazna~eno)

4

Bele{kite od stranica 9 do stranica 57 se sostaven del od ovie izve{tai

BILANS NA USPEH 31. dekemvri Bele{ka 2008 2007 Prihodi od kamati 5 798.455 2.498.281Rashodi od kamati 6 (1.814.779) (1.503.590) Neto-prihodi od kamati (1.016.324) 994.691

Prihodi od provizii 7 225.627 300.915Rashodi od provizii 8 (7.427) (6.628) Neto-prihodi od provizii 218.200 294.287 Neto nerealizirani kursni i cenovni promeni 9 1.291.294 322.814 Neto-prihodi od hartii od vrednost za trguvawe 10 3.502.016 997.496Ostanati operativni prihodi 11 159.540 189.687Rashodi za vrabotenite 12 (328.827) (297.197)Amortizacija 25,26 (70.188) (68.622)Ostanati rashodi 13 (204.816) (178.678) Posebna rezerva i ispravka na vrednost 14 129.223 (32.619) Neto-dobivka za godinata 3.680.118 2.221.859


5


BILANS NA SOSTOJBA 31 dekemvri

AKTIVA Bele{ka 2008 2007 Efektivni stranski pari 15 562.397 90.101Depoziti vo stranska valuta 16 14.558.854 55.845.883Stranski hartii od vrednost 17 68.492.515 30.977.470Zlato 18 8.234.528 7.615.411Specijalni prava na vle~ewe 19 59.585 60.484Devizni sredstva 91.907.879 94.589.349 Pobaruvawa od dràvata za odnosi so MMF 20 562.174 551.548Hartii od vrednost na dràvata 21 734.696 712.389Pobaruvawa od dràvata 1.296.870 1.263.937 ^lenstvo kaj MMF 22 4.410.718 4.708.063 Krediti dadeni na banki 23 15.912 15.912Drugi pobaruvawa 24 - -Pobaruvawa od banki 15.912 15.912 Nedvi`nosti i oprema 25 942.967 897.795Nematerijalni sredstva 26 41.039 30.899Prigodni kovani pari 27 87.331 88.719Pobaruvawa 28 28.223 21.660Ostanata aktiva 29 190.496 101.027 Vkupna aktiva 98.921.435 101.717.361


6


BILANS NA SOSTOJBA (prodolènie) 31 dekemvri PASIVA Bele{ka 2008 2007 Gotovi pari vo optek 30 20.799.162 19.893.323Depoziti na banki 31 10.269.501 10.671.843Zadolìtelna rezerva na banki vo devizi i zadolìtelna rezerva na {tedilnici vo denari 32 9.820.933 7.294.331Blagajni~ki zapisi na Narodnata banka 33 17.450.296 21.040.271Zadolìtelen depozit na banki i {tedilnici 34 1.529.144 - Denarski depoziti na dràvata 35 11.889.731 12.170.661Denarski depoziti za dràvni hartii od vrednost za monetarni celi 35 - 4.597.550Devizni depoziti na dràvata 36 3.126.050 5.520.143Depoziti na dràvata 15.015.781 22.288.354 Ograni~eni depoziti 37 2.003.567 1.738.804 Alokacija na SPV 38a 562.174 551.548Obvrski vrz osnova na ~lenstvo i depoziti 38b 4.410.718 4.708.063Obvrski kon MMF 38 4.972.892 5.259.611 Ostanati depoziti 39 2.834.924 2.009.321 Ostanati obvrski 40 1.325.071 1.462.572Posebna rezerva 41 189.342 278.826Ostanata pasiva 42 931.307 519.355Ostanata pasiva 2.445.720 2.260.753

Kapital 1.289.789 1.289.789Op{ti rezervi 1.708.077 1.503.132Revalorizacioni rezervi 8.781.649 6.467.829Kapital i rezervi 43 11.779.515 9.260.750 Vkupna pasiva 98.921.435 101.717.361


7


IZVE[TAJ ZA PROMENITE VO KAPITALOT

Bele{ka

Kapital

Op{ti rezervi

Revaloriza-

cioni rezervi

Revaloriza-

cija na umetni~ki

sliki

Akumulirana dobivka /

zaguba

Vkupno kapital i rezervi

Sostojba na 1 januari 2007 godina 1.289.789 1.103.543 5.970.133 1.777 (37.590) 8.327.652Dobivka za godinata - - - - 2.221.859 2.221.859Vkupno priznati prihodi za 2007 godina - - - - 2.221.859 2.221.859Presmetani pozitivni kursni i cenovni promeni na zlatoto

- - 1.160.736 - (1.160.736) -

Presmetani negativni kursni razliki

- - (837.921) - 837.921 -Presmetani pozitivni cenovni promeni za HV

- - 221.251 - (221.251) -

Realizirani cenovni promeni - - (48.147) - 48.147 -

Raspredelba vo op{ti rezervi - 399.589 - - (399.589) -Raspredelba vo Buxetot na Republika Makedonija

- - - - (1.288.761) (1.288.761)

Sostojba na 31 dekemvri 2007 godina / 1 januari 2008 1.289.789 1.503.132 6.466.052 1.777 - 9.260.750

Dobivka za godinata - - - - 3.680.118 3.680.118Vkupno priznati prihodi za 2008 godina

- - - - 3.680.118 3.680.118

Presmetani pozitivni kursni i cenovni promeni na zlatoto

43 - - 618.761 - (618.761) -Presmetani pozitivni kursni razliki

43 - - 672.533 - (672.533) -

Presmetani pozitivni cenovni promeni za HV

43 - - 1.177.896 - (1.177.896) -

Realizirani cenovni promeni 43 - - (155.370) - 155.370 -Raspredelba vo op{ti rezervi 43 - 204.945 - - (204.945) -Raspredelba vo Buxetot na Republika Makedonija

40 - - - - (1.161.353) (1.161.353)

Sostojba na 31 dekemvri 2008 godina 1.289.789 1.708.077 8.779.872 1.777 - 11.779.515


8


ИЗВЕШТАЈ ЗА ПАРИЧНИTE ТЕКОВИ 31 Декември Bele{ka 2008 2007Pari~ni tekovi od operativni aktivnosti Dobivka za godinata 3.680.118 2.221.859Korigiran za: Prihodi od kamati 5 (798.455) (2.498.282)Rashodi od kamati 6 1.814.779 1.503.590Nerealizirani cenovni promeni od zlato (618.761) (1.160.736)Neto-prihodi od hartii od vrednost za trguvawe (2.651.620) (217.517)Ispravka na vrednosta (38.139) (43)Posebna rezerva (89.484) 32.662Amortizacija 25,26 70.188 68.622Pari~ni tekovi od operativni aktivnosti, pred promenite vo operativnite sredstva i obvrski 1.368.626 (49.845)Zlato (356) (112)Stranski hartii od vrednost (34.863.425) (20.487.245)Ograni~eni depoziti 750.253 (227.517)Pobaruvawa od dràvata - 1.206.423Pobaruvawa od banki - 6.914Ostanata aktiva (95.666) (71.738)Pari vo optek 905.839 2.125.105Depoziti na banki (404.314) 3.286.309Zadolìtelna rezerva i zadolìtelen depozit na banki i {tedilnici 4.055.226 904.360Depoziti na dràvata vklu~uvaj}i ograni~eni i drugi depoziti (6.178.230) (11.533.158)Otplata na pozajmici od MMF - (2.593.312)Ostanata pasiva (886.820) (269.363)Primeni kamati 776.149 2.032.990Plateni kamati (1.829.258) (1.485.544)Neto pari~ni tekovi koristeni vo operativni aktivnosti (36.401.976) (27.155.733)Nabavki na nedvi`nosti i oprema (126.041) (62.404)Prinosi od proda`ba na nedvi`nosti i oprema 541 30Neto pari~ni tekovi koristeni vo investiciski aktivnosti (125.500) (62.374)

Izdadeni blagajni~ki zapisi na NBRM (3.577.064) 11.539.527Neto pari~ni tekovi (koristeni vo)/od finansiski aktivnosti (3.577.064) 11.539.527Neto- namaluvawe na parite i pari~ni sredstva (40.104.540) (15.678.580)Pari i pari~ni sredstva na po~etokot na godinata 55.011.513 70.690.093Pari i pari~ni sredstva na krajot na godinata 44 14.906.973 55.011.513

НАРОДНА БАНКА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Bele{ki kon finansiskite izve{tai za godinata zavr{ena na 31. dekemvri 2008

9


10

1.2 Okruùvawe vo koe raboti Narodnata banka

Vo tekot na 2008 godina, svetskata ekonomija se soo~i so turbulentni dvièwa i ostar presvrt na ekonomski plan. Za mnogu kratok vremenski period, od faza na silni inflaciski pritisoci zaradi dramati~nite zgolemuvawa na cenite na naftata, hranata i drugite primarni proizvodi glavno predizvikani od ekspanzivniot rast na globalnata pobaruva~ka, razvienite ekonomii vlegoa vo faza na nedostatok od likvidnost vo finansiskiot sektor i drasti~en pad na indeksite na berzite na kapital i primarni proizvodi, po {to slede{e kontrakcija na ekonomskata aktivnost.

I pokraj turbulenciite na svetskiot finansiski pazar, makedonskiot bankarski sistem ostana zdrav i stabilen, vo uslovi na slaba finansiska integracija i nepostoewe na zabeleìtelna izloènost na doma{niot finansiski i bankarski sektor kon rizi~ni finansiski instrumenti na stranskite pazari. Vo sekoj slu~aj, prodlabo~uvaweto na svetskata finansiska i ekonomska kriza (osobeno od septemvri 2008 godina) posilno se odrazi vrz doma{nata ekonomska aktivnost, preku vlijanieto na namalenata stranska pobaruva~ka vrz dinamikata na makedonskiot izvoz i sledstveno, vrz stapkata na rast na ekonomijata. Indirektnoto vlijanie e zasileno so o~ekuvawata za zategnuvawe na doma{nite uslovi za kreditirawe zaedno so zabaveniot rast na depozitite i porestriktivnite uslovi za nadvore{no finansirawe. Ekstremnata neizvesnost na me|unarodno okruùvawe, isto taka, sozdava rizici za idnite dvièwa vo finansiskata i kapitalnata smetka od bilansot na pla}awa. Vo posledniot kvartal na 2008 godina, vo uslovi na zgolemeni odlivi na devizi i opa|awe na prilivite (isplata na dividenda na edna golema kompanija kon stranstvo, pad na izvozot, odlivi na portfolio-investicii, namaleni privatni transferi vo posledniot mesec), Narodnata banka intervenira na devizniot pazar so neto-proda`ba na devizi. Na krajot na 2008 godina, bruto deviznite rezervi iznesuvaa 91.805.247.000 MKD (1.494,9 milioni evra), {to pretstavuva namaluvawe od 2.241.549.000 MKD (36,5 milioni evra) vo sporedba so krajot na prethodnata godina. Vo 2008 godina, i pokraj trendot na namaluvawe na kamatnite stapki na svetskiot finansiski pazar, sepak, vo uslovi na ostvarena promena vo strukturata na plasmanite na deviznite rezervi kon hartii od vrednost, kako i namalen iznos na blagajni~ki zapisi, Narodnata banka ostvari pozitiven finansiski rezultat.


11

2. Pregled na zna~ajnite smetkovodstveni politiki

Osnovnite smetkovodstveni politiki primeneti pri izgotvuvawe na ovie finansiski izve{tai se prikaàni podolu:

A Osnova za podgotovka na finansiskite izve{tai

Finansiskite izve{tai se izgotveni vo soglasnost so Zakonot za Narodnata banka i Me|unarodnite standardi za finansisko izvestuvawe (MSFI), koi{to gi vklu~uvaat me|unarodnite smetkovodstveni standardi (MSS) i tolkuvawata odobreni od Odborot za Me|unarodni smetkovodstveni standardi (OMSS) i tolkuvawata izdadeni od Komisijata za tolkuvawe na me|unarodno finansisko izvestuvawe (KTMSFI) na Komitetot za me|unarodnite smetkovodstveni standardi (KMSS). Finansiskite izve{tai se izgotveni spored principot na nabavna vrednost kako osnova za merewe, modifikuvan za mereweto spored objektivna vrednost na hartiite od vrednost za trguvawe, zlatoto i umetni~kite sliki.

Usvojuvawe novi ili revidirani standardi i tolkuvawa

Vo 2008 godina stapija vo sila odredeni novi MSFI koi{to se odnesuvaat i na Narodnata banka. Podolu vo tekstot se dadeni novite, izmeneti standardi ili tolkuvawa, koi{to se ili bi moèle da bidat relevantni za raboteweto na Narodnata banka i nivnoto vlijanie vrz smetkovodstvenite politiki.

KTMSFI 14, MSS 19, Limiti na sredstvata za odredeni koristi na vrabotenite, Minimum kapitalni barawa i nivna interakcija (vo primena od ili po 1. januari 2008). Ovie tolkuvawa nemaat vlijanie na finansiskite izve{tai na Narodnata banka.

Preklasifikacija na finansiskite sredstva - dopolnuvawe na MSS 39, Finansiski instrumenti: Priznavawe i merewe i MFSI 7, Finansiski instrumenti: Obelodenuvawe i posledovatelno dopolnuvawe, Preklasifikacija na finansiskite sredstva: Datum na primena i usoglasuvawe. Dopolnuvawata dozvoluvaat dve opcii: a) preklasifikacija na finansiskoto sredstvo nadvor od kategorijata za trguvawe, dokolku vo retki slu~ai sredstvoto ne se drì za prodavawe ili reotkupuvawe vo blisko vreme; i b) preklasifikacija na sredstvo raspolo`livo za proda`ba ili sredstvo za trguvawe vo kategorijata „zaemi ili pobaruvawa“, dokolku subjektot ima namera i sposobnost da go ~uva finansiskoto sredstvo vo dogledna idnina ili do rokot na dostasanost (i dokolku sredstvoto odgovara na definicijata zaemi i pobaruvawa). Dopolnuvawata moàt da se primenat so retrospektiven efekt od 1. juli 2008 za preklasifikacija pred 1. noemvri 2008 godina; dozvolenata preklasifikacija dozvolena so dopolnuvawata ne moè da se primeni pred 1. juli 2008 godina i retrospektivna preklasifikacija e dozvolena samo ako e napravena pred 1. noemvri 2008. Sekoja preklasifikacija na finansisko sredstvo napravena na ili po 1. noemvri 2008 godina ima efekt samo od denot koga preklasifikacijata e napravena. Narodnata banka ne donese odluka da napravi nekoi od izbornite preklasifikacii vo tekot na periodot.


12

MSS 23, Tro{oci za pozajmuvawe (revidiran vo mart 2008 godina; primenliv za godi{ni periodi koi{to zapo~nuvaat na ili po 1. januari 2009 godina). Revidiraniot MSS 23 be{e izdaden vo mart 2008 godina. Glavnata promena na MSS 23 se sostoi vo otstranuvaweto na mo`nosta za momentalno priznavawe kako tro{ok na tro{ocite za pozajmuvawe koi{to se odnesuvaat na sredstva za koi e potrebno soodvetno vreme da se podgotvat za upotreba ili za proda`ba. Spored toa, subjektot e zadolèn da gi kapitalizira vakvite tro{oci za pozajmuvawe kako del od tro{ocite za sredstvoto. Revidiraniot standard se odnesuva na tro{ocite za pozajmuvawe koi{to se odnesuvaat na soodvetni sredstva za koi po~etniot datum na kapitalizacija e na ili po 1 januari 2009 godina. (Narodnata banka ne o~ekuva dopolnetiot standard da ima vlijanie vrz nejzinite finansiski izve{tai.)

MSS 1, Prikaùvawe na finansiskite izve{tai (revidiran vo septemvri 2008 godina; primenliv za godi{ni periodi koi{to zapo~nuvaat na ili po 1. januari 2009 godina). Glavnata promena vo MSS 1 se sostoi vo zamena na Bilansot na uspeh so detalen izve{taj za prihodite i rashodite, koj{to pokraj drugoto }e gi vklu~uva i site promeni vo kapitalot koi{to ne pretstavuvaat transakcii so sopstvenicite, vo nivnata uloga na sopstvenici, kako na primer preocenuvawe na finansiskite sredstva raspolo`livi za proda`ba. Alternativno, subjektite }e imaat mo`nost da prikaàt dva izve{tai: oddelen Bilans na uspeh i detalen izve{taj za prihodite i rashodite. Revidiraniot MSS 1 voveduva i barawe za prikaùvawe na Izve{taj za finansiska sostojba (bilans na sostojba) na po~etokot na najrano prikaàniot sporedliv period, vo slu~aj koga subjektot }e napravi korekcija na sporedlivite podatoci poradi preklasifikacija, promeni vo smetkovodstvenite politiki ili korekcii na gre{ki. Narodnata banka soodvetno }e gi primeni barawata na izmenetiot standard vo finansiskite izve{tai za 2009 godina.

Podobruvawe na Me|unarodnite standardi za finansisko izvestuvawe (izdadeni vo maj 2008 godina). Vo 2007 godina, Odborot za Me|unarodni smetkovodstveni standardi odlu~i da zapo~ne proekt za godi{ni podobruvawa kako metod za voveduvawe potrebni, no ne itni dopolnuvawa na MSFI. Dopolnuvawata izdadeni vo maj 2008 godina se sostojat od zna~ajni izmeni, pojasnuvawa i izmeni vo terminologijata na razli~ni standardi. Del od zna~ajnite izmeni se odnesuvaat na slednive oblasti: mo`nost za pretstavuvawe na finansiskite instrumenti raspolo`livi za trguvawe kako netekovni spored MSS 1; priznavawe spored MSS 16 sredstvata koi{to prethodno se ~uvale za iznajmuvawe ili kako sredstva za proda`ba i klasifikacija na gotovinskite tekovi povrzani so niv, spored MSS 7 kako gotovinski tekovi od operativni aktivnosti; razjasnuvawe na odredeni definicii od MSS 19; presmetuvawe na dràvnite zaemi so kamata pod pazarnata vo soglasnost so MSS 20; usoglasuvawe na definicijata za tro{oci za pozajmuvawe od MSS 23 so metodot na efektivna kamata; zgolemuvawe na obelodenuvawata spored MSS 36; razjasnuvawe na presmetuvaweto na reklamni tro{oci spored MSS 38; izmenuvawe na definicijata za objektivna vrednost preku bilansot na uspeh za da bide usoglasena so osiguruvawe od rizik spored MSS 39; voveduvawe smetkovodstvo za vloùvawa vo nedvi`nosti vo podgotovka vo soglasnost so MSS 40. Dopolnuvawata vo MSS 8, 10, 18, 20, 29, 34, 40, 41 i vo MSFI 7

НАРОДНА БАНКА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Bele{ki kon finansiskite izve{tai za godinata zavr{ena na 31. dekemvri 2008

13

pretstavuvaat promeni vo terminologijata i ureduvaweto koi{to spored OMSS imaat samo minimalno ili voop{to nemaat vlijanie vrz smetkovodstvoto. Narodnata banka ne o~ekuva dopolnuvawata da imaat vlijanie vrz nejzinite finansiski izve{tai.

Б Transakcii vo stranska valuta

Funkcionalna i izvestuva~ka valuta Stavkite koi{to se vklu~eni vo finansiskite izve{tai se prikaàni vo valuta spored momentalnite uslovi vo koi deluva Narodnata banka (funkcionalna valuta). Finansiskite izve{tai se prikaàni vo MKD, koja{to e funkcionalna i izvestuva~ka valuta na Narodnata banka, iskaàni vo iljadi denari. Transakcii i sostojbi Sredstvata i obvrskite denominirani vo stranska valuta se iskaùvaat vo MKD spored devizniot kurs na denot na sostavuvaweto na bilansot na sostojba. Transakciite koi{to se izvr{eni vo stranska valuta se izrazuvaat vo MKD po devizniot kurs na denot na transakcijata. Site razliki od promenite na deviznite kursevi se priznaeni vo bilansot na uspeh.

Devizen kurs: 31 dekemvri 2008 31 dekemvri 2007

MKD MKD

USD 43,56 41,66

EUR 61,41 61,20

SPV 67,10 65,83

V Netirawe

Finansiskite sredstva i obvrski se netiraat i nivnata neto-vrednost se

prikaùva vo bilansot na sostojba na neto-osnova dokolku se ispolneti

odredeni uslovi predvideni so soodveten standard za netirawe i mo`nost za

prikaùvawe ili poramnuvawe na transakciite na neto-osnova.

G Repo-transakcиi

Prodadenite hartii {to se predmet na povtorno kupuvawe (repo-

transakcii) se preklasifikuvani vo finansiskite izve{tai kako sredstva

koi{to se dadeni pod zakup koga prenositelot, spored dogovorot, ima pravo

ili namera da gi prodade ili povtorno da gi zaloì kako obezbeduvawe.

Obvrskite vrz osnova na repo-transakcii se vklu£eni vo depozitite kon

bankite. Pobaruvawata po kupenite hartii od vrednost koi{to se predmet

na povtorna proda`ba se vklu~eni vo kreditite dadeni na bankite. Razlikata

pome|u proda`nata i kupovnata cena pretstavuva kamata i e presmetana za

celokupnoto vremetraewe na dogovorot so primena na metodot na efektivna

kamatna stapka. Hartiite od vrednost koi{to se predmet na zaem se

prikaàni vo finansiskite izve{tai.



14

Hartiite od vrednost koi{to se pozajmeni i onie {to se primeni kako

obezbeduvawe za obratni transakcii ne se priznavaat vo finansiskite

izve{tai, osven dokolku ne se prodadeni na treti lica, a vo toj slu£aj

nabavkite i proda`bite se prikaàni kako dobivka ili zaguba i se vklu£eni

vo prihodite od raboteweto. Obvrskata za vra}awe na hartiite od vrednost

se prikaùva po pazarna vrednost kako obvrska od redovnoto rabotewe.

D Depoziti vo banki

Depozitite vo banki se prikaàni po amortizirana vrednost isto kako i

kreditite dadeni na banki, (vidi bele{ka 2@), namaleni za ispravkata

(vidi bele{ka 2Y).

\ Monetarno zlato

Monetarnoto zlato go so~inuvaat zlatni depoziti vo korespodentni banki i zaliha na zlatni pra~ki izraboteni po me|unarodni standardi koi{to se ~uvaat vo trezorot na Narodnata banka. Monetarnoto zlato e del od deviznite rezervi. Zlatoto se meri vo edinica merka fina unca zlato. Zlatoto se prikaùva po pazarna vrednost. Pazarna vrednost e vrednost koja{to moè da bide ostvarena pri proda`ba na sredstvoto pod normalni komercijalni uslovi pome|u dve zainteresirani strani i e presmetana vrz osnova na cenata na Londonskata berza za zlato, izrazena vo SAD-dolari, denominirana vo MKD po tekovniot devizen kurs na MKD vo odnos na SAD-dolarot na denot na transakcijata. Realiziranite i nerealiziranite dobivki i zagubi od revalorizacijata na zlatoto na krajot na presmetkovniot period koi{to proizleguvaat od promenite vo pazarnata cena na zlatoto i promenata na kursot na denarot vo odnos na SAD-dolarot, se vklu~uvaat vo bilansot na uspeh.

E Pari i pari~ni sredstva

Za celite na Izve{tajot za pari~nite tekovi, parite i pari~nite sredstva gi

vklu~uvaat iznosite so rok na dostasuvawe pokratok od 90 dena od datumot na

steknuvawe vklu~uvaj}i devizni depoziti bez ograni~enite depoziti, devizi

vo trezorot na Narodnata banka i SPV sredstva na posebnata smetka kaj

MMF.

@ Finansiski sredstva

Narodnata banka gi klasifikuva finansiskite sredstva kako: finansiski sredstva po objektivna vrednost niz bilansot na uspeh, krediti i pobaruvawa, sredstva koi{to se £uvaat do dostasuvawe i sredstva raspolo`livi za proda`ba. Narodnata banka ja odreduva klasifikacijata na finansiskite sredstva pri po~etnoto priznavawe. Site finansiski sredstva, osven onie finansiski sredstva koi{to se merat po objektivna vrednost niz bilansot na uspeh, po~etno se priznavaat spored nivnata nabavna cena, odnosno objektivnata vrednost na dadenite sredstva vo momentot na nivnoto steknuvawe, vklu~uvaj}i gi i tro{ocite za nabavka. Finansiski sredstva koi{to se merat po objektivna vrednost niz bilansot na uspeh se priznavaat po nivnata nabavna cena, odnosno objektivna vrednost



15

na dadenite sredstva vo momentot na nivnoto steknuvawe, a tro{ocite za nabavka se priznavaat vo bilansot na uspeh vo momentot na nivnoto nastanuvawe.

Finansiski sredstva koi{to se merat po objektivna vrednost niz bilansot na uspeh

Ovaa kategorija ima dve potkategorii: finansiski sredstva koi{to se ~uvaat za trguvawe, i onie koi{to se klasifikuvaat po objektivna vrednost niz bilansot na uspeh vo momentot na nivnoto steknuvawe. Finansiskite sredstva se klasifikuvani vo ovaa kategorija, ako se steknati glavno zaradi proda`ba na kratok rok ili ako se klasifikuvaat kako takvi od rakovodstvoto. Nema finansiski sredstva {to se merat po objektivna vrednost niz bilansot na uspeh koi{to ne se ~uvaat za trguvawe.

Finansiskite sredstva se klasifikuvaat kako sredstva koi{to se ~uvaat za trguvawe ako se steknati glavno zaradi prodavawe ili otkup na kratok rok i za koi postoi model za ostvaruvawe dobivka na kratok rok. Edinstveno stranskite dol`ni~ki hartii od vrednost se finansiski sredstva koi{to se klasifikuvani za trguvawe.

Hartiite od vrednost za trguvawe se vrednuvaat po objektivna vrednost i cenovnite promeni se vklu~uvaat vo bilansot na uspeh.

Krediti i pobaruvawa

Kreditite i pobaruvawata se nederivativni finansiski sredstva, so fiksni ili predvidlivi pla}awa i ne se kotirani na aktivnite pazari. Tie proizleguvaat od aktivnostite kade {to Narodnata banka obezbeduva pari na dol`nik bez namera za trguvawe.

Kreditite se priznavaat koga pari£nite sredstva se odobreni na dol`nikot i se prikaàni po amortizirana vrednost so koristewe na principot na efektivna kamatna stapka.

Hartii od vrednost {to se ~uvaat do dostasuvawe

Hartiite od vrednost {to se ~uvaat do dostasuvawe se nederivativni finansiski sredstva so fiksni ili odredeni periodi na otplata i so fiksen period na dostasanost, koi{to Narodnata banka ima namera i mo`nost da gi ~uva do periodot na dostasuvawe.

Hartiite od vrednost {to se ~uvaat do dostasuvawe se priznavaat po amortizirana vrednost so koristewe na principot na efektivna kamatna stapka.

Dokolku Narodnata banka prodade ili preklasifikuva zna~itelen iznos od sredstvata {to se ~uvaat do dostasuvawe pred datumot na dostasuvawe, vo toj slu~aj klasifikacijata na celata kategorija }e se dovede vo pra{awe i }e se preklasifikuva kako raspolo`livi za proda`ba.



16

Hartii od vrednost raspolo`livi za proda`ba

Hartiite od vrednost raspolo`livi za proda`ba se onie finansiski sredstva koi{to Narodnata banka ima namera da gi ~uva na neodreden period i koi{to moè da se prodadat poradi likvidnosni potrebi.

Hartiite od vrednost raspolo`livi za proda`ba, posledovatelno se merat po objektivna vrednost. Objektivnata vrednost na investiciite koi{to kotiraat na aktivnite pazari se zasnovaat vrz osnova na kotirani ceni. Vo slu~aite kade {to nema aktiven pazar za dol`ni~kite instrumenti Narodnata banka presmetuva objektivna vrednost, koristej}i tehniki na vrednuvawe. Nekotira~kite sopstveni~ki akcii ~ija{to objektivna vrednost ne moè da bide realno utvrdena se prikaùva po nabavna vrednost, namalena za ispravkata na vrednosta. Nerealiziranite dobivki i zagubi se iskaùvaat kako posebna komponenta na kapitalot do momentot na otu|uvawe na vloùvaweto ili vr{eweto ispravka na vrednosta. Pri otu|uvaweto ili namaluvaweto na vrednosta, zbirnite dobivki ili zagubi iskaàni vo kapitalot se vklu~uvaat vo bilansot na uspeh za periodot na koj se odnesuvaat.

Z Objektivna vrednost

Za vloùvawata vo finansiski instrumenti so koi se trguva na finansiski pazari, objektivnata vrednost se odreduva preku kotiranite pazarni ceni.

Za vloùvawaта koi{to ne kotiraat, objektivnata vrednost se odreduva preku pazarnite ceni na sli~nite vloùvawa, ili se zasnova vrz osnova na diskontiranite o~ekuvani pari~ni tekovi.

Y Иspravka na vrednosta i nenaplatlivost na finansiskite sredstva

Sredstva evidentirani spored amortiziranata vrednost

Na datumot na koj se so~inuva bilansot na sostojba se vr{i procena so cel da se utvrdi dali postoi objektiven dokaz deka vrednosta na odredeno finansisko sredstvo ili grupa finansiski sredstva e namalena. Finansisko sredstvo ili grupa finansiski sredstva se o{teteni i ispravka na vrednosta se presmetuva ako, i samo ako, postoi objektiven dokaz za o{tetuvawe kako rezultat na eden ili pove}e nastani koi{to se slu~uvaat po prvi~noto priznavawe na sredstvata (nastan {to predizvikuva zaguba) i toj nastan (ili nastani) {to predizvikuva zaguba vlijae na procenetite idni pari~ni tekovi od finansiskoto sredstvo ili grupata finansiski sredstva koi{to moè objektivno da se procenat. Za potrebite na grupna procena na ispravkata na vrednosta (vrednuvaweto na ispravkata na vrednosta) na finansiskite sredstva, tie se grupirani vrz osnova na kreditnite karakteristiki (t.e. vrz osnova na bankarski procesi na ocenuvawe koi{to gi zemaat predvid vidot na sredstvoto, industrijata, geografskata lokacija, vidot na obezbeduvaweto, dosega{niot dol`ni~ki status i drugi relevantni faktori). Tie karakteristiki se relevantni za procenata na idnite pari~ni prilivi od soodvetnite sredstva preku ocenuvawe na sposobnosta na dol`nicite za ispla}awe na obvrskite.



17

Idnite pari~ni tekovi od finansiskite sredstva, za koi e napravena zbirna procena za ispravka na vrednosta, se prikaàni vrz osnova na o~ekuvanite pari~ni tekovi od ovie sredstva i zagubite od minatite godini za sredstva so karakteristiki na krediten rizik sli~ni so onie na Narodnata banka. Zagubite od minatite godini se usoglaseni vrz osnova na raspolo`livite podatoci so cel da se prikaè efektot na momentalnite sostojbi koi{to ne se odnesuvaat na periodot vo koj nastanala zagubata i da se otstranat efektite od minatite periodi koi{to ne se relevantni za sega{nosta.

Procenetite idni pari~ni tekovi treba da gi prikaàt i da bidat vo soglasnost so promenite na dostapnite podatoci od period vo period. Metodologijata i procenata na idnite pari~ni tekovi se revidiraat na redovna osnova od strana na Narodnata banka za da se namalat razlikite pome|u procenetite i fakti~ki nastanatite zagubi.

Koga pobaruvaweto e nenaplatlivo, toa se otpi{uva do iznosot na rezerviraweto za iznosot na ispravkata na istoto pobaruvawe.

Takvite pobaruvawa se otpi{uvaat otkako site potrebni proceduri se zavr{eni i iznosot na zagubata e odreden. Idnite naplati na prethodno otpi{anite pobaruvawa ja namaluvaat vrednosta na ispravkata na vrednost za pokrivawe na zagubi vo bilansot na uspeh ili se priznavaat kako ostanati operativni prihodi.

Dokolku vo posledovatelniot period iznosot na ispravkata na vrednost se namali i toa moè objektivno da se povrze so nastan {to se slu~il po namaluvaweto na vrednosta (kako {to e podobruvaweto na kreditniot rejting na dol`nikot), namaluvaweto na vrednosta na finansiskoto sredstvo treba da bide anulirano preku korigirawe na smetkata za ispravka na vrednosta. Iznosot na anuliraweto treba da bide vklu~en vo neto-dobivkata ili zagubata za periodot.

Sredstva raspolo`livi za proda`ba

Na datumot na koj se so~inuva bilansot na sostojba Narodnata banka vr{i procena za da se utvrdi dali postoi objektiven dokaz deka e namalena vrednosta na odredeno finansisko sredstvo ili grupa finansiski sredstva. Za vloùvawata vo sopstveni~ki instrumenti klasifikuvani kako raspolo`livi za proda`ba, zna~itelnoto ili prolongiranoto namaluvawe na objektivnata vrednost na vloùvaweto pod negovata nabavna vrednost se smeta kako objektiven dokaz za o{tetuvaweto. Vo toj slu~aj, zbirnata zaguba izmerena kako razlika pome|u nabavnata vrednost i tekovnata objektivna vrednost, namalena za ispravkata na istoto pobaruvawe, priznata vo bilansot na uspeh vo minati periodi, se anulira od kapitalot i se priznava vo bilansot na uspeh. Ispravkata na vrednosta za sopstveni~ki vloùvawa, priznata vo bilansot na uspeh, posledovatelno ne se anulira niz bilansot na uspeh. Dokolku vo posledovatelniot period objektivnata vrednost na dol`ni~ki instrumenti se zgolemi i toa moè objektivno da se povrze so nastan {to se slu~il po namaluvaweto na vrednosta, namaluvaweto na vrednosta treba da bide anulirano vo bilansot na uspeh.


18

I Smetkovodstvo na datumot na trguvawe i poramnuvawe

Site redovni nabavki i proda`bi na finansiski sredstva se priznavaat na datumot na podmiruvawe, odnosno na datumot na koj sredstvoto e dobieno ili predadeno na drugo lice. Redovnite nabavki ili proda`bi se nabavki ili proda`bi na finansiski sredstva koi{to baraat isporaka na sredstvata vo daden rok {to e glavno utvrden po pat na pravna ramka ili konvencija na pazarot.

J Nedvi`nosti i oprema

Site stavki na nedvi`nosti i oprema, osven umetni~kite sliki, se priznavaat po nivnata nabavna vrednost namalena za amortizacijata. Investiciite vo tek se prikaàni po nabavnata vrednost na nivnata podgotovka vklu~uvaj}i gi tro{ocite za treti lica. Ne se presmetuva amortizacija vo tekot na investicijata. Po zavr{uvaweto na izvedbata, site akumulirani tro{oci se prefrleni na soodvetnite materijalni vloùvawa i oprema i se predmet na soodvetnata stapka na amortizacija. Dobivkite i zagubite pri rashoduvawe na nedvi`nostite i opremata se prikaàni vo bilansot na uspeh.

Umetni~kite sliki se priznavaat po nivnata objektivna vrednost. Promenite vo objektivnata vrednost se priznavaat vo kapitalot vo revalorizacioni rezervi za umetni~ki sliki. Amortizacija se presmetuva na site sredstva, osven na investiciite vo tek, so primena na pravoliniskiot metod, vrz baza na procenetiot korisen vek na imotot i opremata, kako {to e prikaàno podolu:

Osnovno sredstvo Korisen vek na upotreba

Zgradi

5 do 50 godini Oprema 3 do 10 godini Vozila 5 do 6 godini Mebel 5 do 10 godini

Korisniot vek na upotreba na nedvi`nostite i opremata se revidira i se prilagoduva najmalku edna{ godi{no, odnosno dokolku se oceni kako neophodno i se primenuva vo idnina. Zemji{teto, umetni~kite sliki i numizmatikata ne se predmet na amortizacija.

K Nematerijalni vloùvawa

Nematerijalnite sredstva se sostojat od kompjuterski softver. Sredstvoto e prikaàno po vrednosta po koja e nabaveno i se amortizira spored pravoliniskiot metod za procenetiot ìvoten vek, koj{to ne e podolg od 3 do 5 godini.


19

L Ispravka na vrednosta na nefinansiski sredstva

Sredstvata koi{to imaat neograni£en ìvoten vek ne se predmet na amortizacija i se testirani za ispravka na vrednosta na godi{na osnova. Sredstvata koi{to se predmet na amortizacija se revidiraat za ispravka na vrednosta toga{ koga odredeni nastani ili promeni ukaùvaat na toa deka knigovodstvenata vrednost ne e soodvetna. Zagubata poradi o{tetuvawe (ispravka na vrednosta) e ednakva na iznosot za koj knigovodstvenata vrednost na sredstvoto ja nadminuva negovata nadomestliva vrednost. Nadomestlivata vrednost e pogolemiot iznos pome|u objektivnata vrednost na sredstvoto namalena za tro{ocite za proda`ba i vrednosta na sredstvoto vo upotreba. Pri ocena na ispravkata na vrednosta na sredstvata, tie se grupirani od najnisko nivo spored sposobnosta da sozdavaat pari£ni tekovi (edinici za sozdavawe pari£ni tekovi). Site nefinansiski sredstva, osven gudvilot, za koi bila priznata ispravka na vrednosta, se predmet na analiza za da se utvrdi dali postoi mo`nost za anulirawe na ispravkata na vrednosta na datumot na izvestuvaweto.

Q Prigodni kovani pari

Prigodnite kovani pari ne se plate`no sredstvo i voobi~aeno sodràt umetni~ka ili kolekcionerska vrednost, i sledstveno se prodavaat po cena povisoka od vrednosta na metalot od koj se izraboteni. Narodnata banka proizveduva prigodni kovani pari za odbeleùvawe na zna~ajni nastani, vrz osnova na odluka na Vladata na Republika Makedonija. Prigodnite kovani pari se vrednuvaat po nivnata proda`na cena, donesena od Sovetot na Narodnata banka.

Prihodite od proda`ba na prigodni kovani pari se priznavaat dokolku e verojatno deka Narodnata banka }e ima idna ekonomska korist od niv i dokolku ovaa korist moè verodostojno da se meri.

M Doveritelski aktivnosti

Narodnata banka ima uloga na doveritel vo doveritelski aktivnosti koi{to se javuvaat kako rezultat na ~uvawe ili plasirawe sredstva vo ime i za smetka na dràvata. Prihodot {to nastanuva vrz ovie osnovi e izzemen od ovie finansiski izve{tai i sredstvata se prikaàni na neto-osnova. Narodnata banka ostvaruva prihodi od provizija vrz osnova na ovie aktivnosti (bele{ka 7).

N Banknoti i kovani pari vo optek

Banknotite i kovanite pari vo optek emitirani od strana na Narodnata banka se prikaàni vo Bilansot na sostojba kako obvrska vo korist na imatelot, izrazena vo nominalna vrednost. Koga banknotite i kovanite pari se povlekuvaat od optek, se zgolemuva obvrskata za depozitni pari, a se namaluva obvrskata vo korist na imatelot za gotovi pari.

W Kratkoro~ni hartii od vrednost

Kratkoro~nite hartii od vrednost (blagajni~ki zapisi) se izdavaat isklu~ivo vo doma{na valuta so period na dostasuvawe od 28 dena. Kratkoro~nite hartii od vrednost (blagajni~ki zapisi), izdadeni od strana


20

na Narodnata banka za ostvaruvawe na celite na monetarnata politika, se evidentiraat spored diskontirana vrednost, odrazuvaj}i gi iznosite {to gi platile bankite za da gi dobijat. Kamatata se presmetuva i se evidentira kako {to dostasuva.

O Depoziti

Depozitite po~etno se priznavaat po nivnata objektivna vrednost. Depozitite posledovatelno se merat po amortizirana vrednost.

P Posebni rezervi

Posebnite rezervi se priznavaat koga Narodnata banka ima sega{na pravna ili konstruktivna obvrska, koja{to e nastanata kako rezultat na minati nastani i za koja e verojatno deka }e nastane odliv na sredstva za da se podmiri taa obvrska, i postoi mo`nost za procenuvawe na iznosot na obvrskata.

R Zaemi

Zaemot se priznava koga }e nastane, spored objektivnata vrednost, neto od transakciskite tro{oci. Posledovatelno po prvi~noto priznavawe, kamatonosnite zaemi se merat po amortizirana vrednost. Dokolku dolgot se podmiri pred negovoto dostasuvawe, koja bilo razlika pome|u otplateniot iznos i smetkovodstvenata vrednost se prikaùva vo bilansot na uspeh.

S Priznavawe na prihodi

Prihodi i rashodi od kamati

Prihodite i rashodite od kamati se prikaàni vo bilansot na uspeh za site kamatonosni instrumenti, osven za kamatata od kuponskite hartii od vrednost koi{to se klasifikuvani kako hartii od vrednost za trguvawe, na presmetkovna osnova so koristewe na metodot na efektivna kamatna stapka. Koga zaemite }e stanat somnitelni za naplata, tie se otpi{uvaat do iznosot na rezervirawata i poradi toa, prihodot od kamati se priznava spored kamatnata stapka spored koja se vr{e{e diskontirawe na idnite pari~ni tekovi pri mereweto na iznosot na posebnite rezervi.

Provizii i ostanati prihodi

Proviziite i ostanatite prihodi voobi~aeno se prikaùvaat na presmetkovna osnova, koga e izvr{ena uslugata. Proviziite pri davawe na zaemite se odloèni i se prikaàni kako prilagoduvawe na efektivnata kamatna stapka na zaemot. Neto-prihodi od hartii od vrednost za trguvawe

Neto-prihodite od hartii od vrednost za trguvawe gi vklu~uvaat presmetanite kamati od kuponski hartii od vrednost, realiziranite dobivki i zagubi kako rezultat na proda`bi i nerealiziranite pozitivni i negativni promeni vo objektivnata vrednost na hartiite od vrednost za trguvawe (po principot „hartija po hartija“).


21

T Nerealizirani kursni i cenovni promeni

Nerealiziranite kursni i cenovni promeni se rezultat na usoglasuvawe na vrednosta na sredstvata i obvrskite denominirani vo stranska valuta so vrednosta na kursot na denarot i promenite vo pazarnata cena na denot na izvestuvaweto.

] Koristi za vrabotenite

Prиdones za penzisko osigurivawe - plan za definirani pridonesi

Obvrskite za definirani pridonesi za penzisko osiguruvawe vo penziskiot sistem na Republika Makedonija se priznavaat kako tro{ok vo bilansot na uspeh za periodot koga nastanuva obvrskata.

Drugi dolgoro~ni koristi za vrabotenite

Drugite dolgoro~ni koristi za vrabotenite gi opfa}aat otpremninata pri zaminuvawe vo penzija i pravoto na jubilejni nagradi na vraboteni koi{to rabotele kaj rabotodava~ot 10, 20 odnosno 30 godini. Ovie koristi se vo soglasnost so Zakonot za rabotni odnosi i Kolektivniot dogovor na Narodnata banka.

Obvrskata za dolgoro~ni koristi za vrabotenite, osven pridonesite za penzisko osiguruvawe, e ednakva na iznosot na idnite koristi koi{to gi ostvaruvaat vrabotenite vrz osnova na nivniot trud vo tekovniot i vo minatite periodi, diskontiran do negovata sega{na vrednost so primena na prose~na kamatna stapka koja{to preovladuva na pazarot na hartii od vrednost za trigodi{nite obvrznici izdadeni od Republika Makedonija.

U Danoci

Spored odredbite od ~len 36v od izmenetiot Zakon za danok na dobivka, objaven na 31. juli 2003 godina, a koj se primenuva retroaktivno od 1. januari 2003 godina, Narodnata banka e oslobodena od danok na dobivka. Narodnata banka ima obvrska da presmetuva zadràn danok na dohod za primeni uslugi od stranski pravni lica soglasno so izmenite na Zakonot za danok na dobivka od 31. dekemvri 2005 godina.

НАРОДНА БАНКА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Bele{ki kon finansiskite izve{tai za godinata zavr{ena na 31. dekemvri 2008 (Site iznosi se iskaàni vo iljadi MKD, dokolku ne e poinaku nazna~eno)

22

3. Upravuvawe so finansiski rizik

Bilansot na sostojba na Narodnata banka glavno se sostoi od finansiski instrumenti. Ovie instrumenti ja izloùvaat Narodnata banka na rizici, vklu~uvaj}i go kreditniot rizik, pazarniot rizik, rizikot od kursni razliki, rizikot na kamatni stapki i rizikot na likvidnost.

A Krediten rizik

Kreditniot rizik e rizik od namaluvawe na vrednosta na deviznite sredstva kako rezultat na namaluvawe vo kreditniot rejting na dogovornata finansiska institucija ili komercijalna banka kade {to se ~uvaat deviznite rezervi, ili na izdava~ot na instrumentot vo koj{to se plasiraat deviznite rezervi. Izloènosta na kreditniot rizik se utvrduva so selektirawe ili postavuvawe limiti na izloènost kon zemjite i finansiskite institucii so visok krediten rejting. Kreditniot rizik, isto taka, se neutralizira so diverзifikacija na sredstvata. Deviznite sredstva se plasiraat vo instrumenti emitirani od vladi i centralni banki od zemjite-~lenki na OECD, me|unarodni finansiski institucii i komercijalni banki od zemjite-~lenki na OECD, na koi im e dodelena edna od dvete najvisoki oceni za rejting na kratkoro~en dolg od najmalku dve me|unarodni renomirani rejting agencii. Individualnite limiti kon stranskite komercijalni banki se utvrduvaat do 10% maksimum od deviznite rezervi. Dol`ni~kite hartii od vrednost vo koi se investiraat deviznite rezervi se ~uvaat na staratelski smetki kaj centralnite banki ~lenki na OECD, me|unarodnite finansiski institucii i komercijalnite banki od zemjite-~lenki na OECD, na koi im e dodelena edna od dvete najvisoki oceni za rejting na kratkoro~en dolg od najmalku dve me|unarodni renomirani rejting-agencii.

Dogovornite strani na Narodnata banka se podeleni vrz osnova na rejting-skala, koja{to e prikaàna podolu. Celta na rejting-skalata e da gi klasifikuva dogovornite strani i izdava~ite na obvrznici spored kreditnata sostojba. Kreditnata sostojba na dogovornite strani i izdava~ite na obvrznici se temeli vrz osnova na dolgoro~en rejting utvrden od strana na agenciite za krediten rejting. Dolgoro~nite kreditni rejtinzi na stranskite banki se proceni i mislewa za sposobnosta na bankata za aùrna otplata na depozitnite obvrski vo stranska i/ili doma{na valuta. Kreditnite rejtinzi na izdava~ite se proceni i mislewa za sposobnosta na izdava~ite za ispolnuvawe na finansiski obvrski i dogovori.

Sporedbena rejting-skala Dolgoro~en krediten rejting: „Standard i Purs“

ili ekvivalenten na niv Investiciska ocena AAA, AA+,AA, AA-, A+, A, A-, BBB+, BBB, BBB- Neinvesticiska ocena BB+, BB, BB-, B+, B, B-, ili ponizok

Goleminata i izloènosta na Narodnata banka na krediten rizik moè direktno da se uvidi od bilansot na sostojba i od bele{kite kon bilansot na sostojba koi{to gi opi{uvaat finansiskite sredstva.


Bele{ki kon finansiskite izve{tai za godinata zavr{ena na 31. dekemvri 2008 (Site iznosi se iskaàni vo iljadi MKD, dokolku ne e poinaku nazna~eno)

23

Tabelata {to sledi ja prikaùva glavnata koncentracija na kreditniot rizik po vidovi sredstva:

SREDSTVA 2008 2007 Depoziti vo stranska valuta Tekovni smetki 12.049.317 12.157.117 Oro~eni depoziti 2.509.537 43.688.766 Stranski hartii od vrednost Dol`ni~ki hartii od Vrednost 68.456.452 30.942.087 Zlatni depoziti 8.219.324 7.601.351 SPV sredstva kaj MMF 59.585 60.484

Devizni sredstva 91.294.215 94.449.805 Pobaruvawa od dràvata za odnosi so MMF 562.174 551.548 Hartii od vrednost na dràvata 734.696 712.389

Pobaruvawa od dràvata 1.296.870 1.263.937

Pobaruvawa od banki 15.912 15.912

Na 31. dekemvri 92.606.997 95.729.654

Upravuvaweto so kreditniot rizik se vr{i so opredeluvawe finansiska institucija - komercijalna banka ili izdava~ na hartii od vrednost i opredeluvawe kvantitativni limiti vrz osnova na kriteriumi utvrdeni od strana na guvernerot na Narodnata banka.



24

Tabelata {to sledi prikaùva analiza na sredstvata na Narodnata banka, odredena od strana na rejting-agencija na 31. dekemvri 2008, zasnovana vrz

osnova na rejtinzite na „Standard i Purs“ ili ekvivalentni na niv:

Rejting Zlatni depoziti

Tekovni smetki

Oro~eni depoziti

Stranski hartii od vrednost

SPV sredstva kaj MMF

Pobaruvawa od

dràvata

Krediti na banki

Vkupno

AAA - 681 - - - - - 681 AA+ - 469 - - - - - 469 AA - 39.359 - 170.925 - - - 210.284 AA- 4.051.964 14.597 - - - - - 4.066.561 A - 145.095 18.427 - - - - 163.522 A+ 4.159.475 236.096 - - - - - 4.395.571 CB1 - 11.606.180 2.491.110 65.199.209 - - - 79.296.499 MI2 7.885 6.249 - 3.086.318 59.585 - - 3.160.037 BBB-3 - 591 - - - 1.296.870 - 1.297.461 Nerangirani - - - - - - 15.912 15.912

Vkupno 8.219.324 12.049.317 2.509.537 68.456.452 59.585 1.296.870 15.912 92.606.997

Tabelata {to sledi prikaùva analiza na sredstvata na Narodnata banka, odredena od strana na rejting-agencija na 31. dekemvri 2007, zasnovana vrz

osnova na rejtinzite na „Standard i Purs“ ili ekvivalentni na niv:

Rejting Zlatni

depoziti Tekovni smetki

Oro~eni depoziti

Stranski hartii od vrednost

SPV sredstva kaj MMF

Pobaruvawa od

dràvata

Krediti na banki

Vkupno

AAA - 548 184.051 25.981.220 - - - 26.165.819 AA+ - 1.354 - - - - - 1.354 AA 7.594.059 676.695 2.126.575 - - - - 10.397.329 AA- - 37.527 - - - - - 37.527 A - 430.552 - - - - - 430.552 A+ - 287.863 32.191 - - - - 320.054 CB - 10.642.296 41.345.949 - 60.484 - - 52.048.729 MI 7.292 78.901 - 4.960.867 - - - 5.047.060 BBB- - - - - - 1.263.937 - 1.263.937 Nerangirani - 1.381 - - - - 15.912 17.293

Vkupno 7.601.351 12.157.117 43.688.766 30.942.087 60.484 1.263.937 15.912 95.729.654

1 Centralna banka. 2 Me|unarodni institucii. 3 Rejting na Republika Makedonija.


25

Koncentracija na rizici na finansiskite sredstva so izloènost na krediten rizik Tabelata {to sledi ja prikaùva kreditnata izloènost na sredstvata na Narodnata banka po smetkovodstvena vrednost, klasifikuvana spored geografski regioni na 31. dekemvri 2008 godina. Za potrebite na ovaa tabela, Narodnata banka ja klasifikuva{e izloènosta na regioni spored zemjata od koja{to doa|aat dogovornite strani:

Zemji-~lenki na EU

Evropski zemji

koi{to ne se ~lenki na

EU

Republika Makedonija

Ostanati Vkupno

Zlatni depoziti 5.080.930 3.138.394 - - 8.219.324 Tekovni smetki 11.505.942 19.036 - 524.339 12.049.317 Oro~eni depoziti 2.509.537 - - - 2.509.537Stranski dol`ni~ki hartii od vrednost 59.643.134 3.086.318 - 5.727.000 68.456.452SPV sredstva kaj MMF - - - 59.585 59.585Pobaruvawa od dràvata - - 1.296.870 - 1.296.870Pobaruvawa od banki - - 15.912 - 15.91231. декември 2008 78.739.543 6.243.748 1.312.782 6.310.924 92.606.99731. декември 2007 79.102.406 10.104.359 1.279.849 5.243.040 95.729.654


26

B Pazaren rizik

Narodnata banka gi sledi i upravuva i so valutniot i so kamatniot rizik, kako osnovni faktori na pazarniot rizik. Osnovnata cel na Narodnata banka pri upravuvawe so pazrniot rizik e objasneta vo bele{ka 1.1. Valuten rizik pretstavuva rizik od namaluvawe na vrednosta na deviznite rezervi poradi promena na intervalutarnite odnosi na valutite vo koi se plasiraat i se ~uvaat deviznite rezervi. Kamaten rizik pretstavuva rizik od namaluvawe na vrednosta na deviznite rezervi poradi promena na pazarnite ceni na instrumentite vo koi se plasirani deviznite rezervi kako rezultat na promena na kamatnite stapki i prinosite na me|unarodnite finansiski pazari.

So cel da se izmeri efektot na pazarnite rizici vrz vrednosta na deviznite rezervi i upravuvaweto so pazarniot rizik, Narodnata banka go primenuva konceptot na „vrednost izloèna na rizik“- VAR (Value at Risk ili VAR). VAR pretstavuva statisti~ka metodologija koja{to ja procenuva maksimalnata promena na vrednosta na deviznite rezervi poradi promeni na cenite na finansiskite instrumenti i promena na devizniot kurs i so odredeno nivo na doverba za odreden vremenski period. Spored Bazelskata spogodba od 1998 godina se prepora~uva bankite, pri presmetkata na VAR, da koristat nivo na doverba od 99% za vremenski interval od deset dena. So metodologijata VAR se procenuva kolku moè da se namalat deviznite rezervi poradi fluktuacija na cenite i promena na deviznite kursevi na valutite {to gi so~inuvaat deviznite rezervi so nivo na doverba od 99% za vremenski interval od deset dena. Fluktuaciite na cenite na instrumentite i deviznite kursevi se odreduvaat spored promenite na cenite vo minatite periodi i deviznite kursevi na instrumentite i valutite {to gi so~inuvaat deviznite rezervi na krajot od mesecot. Vrednosta na VAR, pri nivo na doverba od 99%, ja ozna~uva maksimalnata promena na deviznite rezervi pri normalni pazarni uslovi so verojatnost od 99%.

Upravuvaweto so pazarniot rizik se vr{i so postavuvawe kvantitativni limiti za izloènosta na deviznite sredstva koi{to moè da bidat prifatlivi za Narodnata banka i tie se sledat na dnevna osnova. Vo dekemvri 2008 godina, izloènosta na deviznite rezervi so koi upravuva Narodnata banka (vrednost izloèna na rizik) vo pogled na fluktuaciite na cenite na instrumentite i deviznite kursevi vo odnos na evroto iznesuva 1.338.788.000 MKD (21.800.000 evra) ili 1,46% od deviznite rezervi. Pritoa, VAR od promena na devizniot kurs (vklu~uva promena na cenata na zlatoto) iznesuva 1.024.971.000 MKD (16.690.000 evra), a VAR od promena na cenite na instrumentite vo koi se investirani deviznite rezervi iznesuva 313.817.000 MKD (5.110.000 evra).

Dekemvri 2008 Dekemvri 2007

Valuten rizik 1.024.971 503.077

Kamaten rizik 313.817 70.382

Vkupna VAR 1.338.788 573.459


27

V Rizik od kursni razliki

Rizikot od kursni razliki pretstavuva rizik od namaluvawe na vrednosta na deviznite sredstva kako rezultat na fluktuaciite na deviznite kursevi na valutite i na monetarnoto zlato.

Valutnata struktura na deviznite rezervi e uslovena od valutnata struktura na intervenciite za poddr{ka na kursot na denarot vo odnos na evroto i od valutnata struktura na obvrskite na centralnata banka i na dràvata kon stranstvo. Sledstveno, evroto dominira vo valutnata struktura na deviznite rezervi. U~estvoto na SAD-dolarot vo valutnata struktura na deviznite rezervi se odreduva vrz osnova na potrebniot iznos za servisirawe na obvrskite kon stranstvo i spored valutnata struktura na trgovskata razmena so stranstvo, denominirani vo SAD-dolari. Imaj}i go predvid „de fakto“ fiksniot devizen kurs na denarot nasprema evroto, izloènosta kon valutniot rizik na Narodnata banka nasprema evroto e minimalna, za razlika od SAD-dolarot, kade {to izloènosta e prisutna zaradi negovoto slobodno fluktuirawe kon evroto, a so toa i kon denarot. Tabelata {to sledi ja prikaùva izloènosta na Narodnata banka kon devizniot rizik. Vo tabelata se vklu~eni deviznite sredstva i obvrski na Narodnata banka po nivnata sega{na vrednost so sostojba na 31. dekemvri 2008 godina, analizirani po valuti.

AKTIVA EUR USD SPV Ostanato MKD Vkupno

Devizni sredstva 76.004.831 15.723.413 95.649 83.986 - 91.907.879Pobaruvawa od dràvata - - 562.174 - 734.696 1.296.870^lenstvo vo MMF - - - - 4.410.718 4.410.718Pobaruvawa od bankite - - - - 15.912 15.912Ostanata aktiva 614 22 - 151 1.289.269 1.290.056

Vkupna aktiva 76.005.445 15.723.435 657.823 84.137 6.450.595 98.921.435

PASIVA Gotovi pari vo optek - - - - 20.799.162 20.799.162Depoziti na bankite - - - - 10.269.501 10.269.501Zadolìtelni rezervi 9.803.200 - - - 17.733 9.820.933Blagajni~ki zapisi na Narodnata banka - - - - 17.450.296 17.450.296Zadolìtelen depozit - - - - 1.529.144 1.529.144

Depoziti na dràvata 3.020.542 61.509 - 43.999 11.889.731 15.015.781Ograni~eni depoziti 1.130.630 860.793 - 12.144 - 2.003.567

Obvrski kon MMF - - 562.174 - 4.410.718 4.972.892

Ostanati depoziti 27.941 4.643 - 416 2.801.924 2.834.924Ostanata pasiva 765.424 20.736 - 26.714 1.632.846 2.445.720

Vkupna pasiva 14.747.737 947.681 562.174 83.273 70.801.055 87.141.920

Analiza na razlikata 61.257.708 14.775.754 95.649 864 (64.350.460)

11.779.515


28

Tabelata {to sledi ja prikaùva izloènosta na Narodnata banka kon devizniot rizik. Vo tabelata se vklu~eni deviznite sredstva i obvrski na Narodnata banka po nivnata sega{na vrednost so sostojba na 31. dekemvri 2007 godina, analizirani po valuti:

AKTIVA EUR USD SPV Ostanato MKD Vkupno

Devizni sredstva 79.145.558 15.228.009 95.866 119.916 - 94.589.349Pobaruvawa od dràvata - - 551.548 - 712.389 1.263.937^lenstvo vo MMF - - - - 4.708.063 4.708.063Pobaruvawa od bankite - - - - 15.912 15.912Ostanata aktiva 347 813 - 95 1.138.845 1.140.100

Vkupna aktiva 79.145.905 15.228.822 647.414 120.011 6.575.209 101.717.361

PASIVA Gotovi pari vo optek - - - - 19.893.323 19.893.323Depoziti na bankite - - - - 10.671.843 10.671.843Zadolìtelni rezervi 7.277.119 - - - 17.212 7.294.331Blagajni~ki zapisi na Narodnata banka - - - - 21.040.271 21.040.271

Depoziti na dràvata 5.406.203 68.627 - 45.313 16.768.211 22.288.354Ograni~eni depoziti 1.206.356 459.192 - 73.256 - 1.738.804

Obvrski kon MMF - - 551.548 - 4.708.063 5.259.611

Ostanati depoziti 127 185 - - 2.009.009 2.009.321Ostanata pasiva 364.026 19.793 - 24.213 1.852.721 2.260.753

Vkupna pasiva 14.253.831 547.797 551.548 142.782 76.960.653 92.456.611

Analiza na razlikata 64.892.074 14.681.025 95.866 (22.771) (70.385.444)

9.260.750



29

G Kamaten rizik Narodnata banka e izloèna na kamatniot rizik kako rezultat na neusoglasenosta na kamatnata struktura na sredstvata i obvrskite. Bidej}i osnovnata cel na Narodnata banka e da se postigne i da odrùva cenovna stabilnost, toa í dava diskrecisko pravo pri vodeweto na monetarnata politika i voveduvaweto na monetarnite instrumenti koi{to }e se koristat pri postignuvaweto na cenovnata stabilnost. Pozicijata na Narodnata banka vo odnos na ~uvstvitelnosta na promeni vo kamatnite stapki, zasnovana na momentot na povtorno utvrduvawe na kamatnata stapka na 31. dekemvri 2008 godina, e prikaàna vo tabelata podolu. Taa gi vklu~uva finansiskite instrumenti na Narodnata banka po nivnata sega{na vrednost, kategorizirani pred datumot na preocena ili datumot na dostasuvawe.

Kamatonosni stavki

Nekamatonosni stavki

Do 1 mesec ili

varijabilni stapki

1 do 3 meseci

3 meseci do

1 godina 1 do

5 godini Nad

5 godini Vkupno AKTIVA

Devizni sredstva 12.108.902 2.487.984 59.147.665 8.201.817 - 9.961.512 91.907.880 Pobaruvawa od dràvata - - - - 734.695 562.174 1.296.869 ^lenstvo vo MMF - - - - - 4.410.718 4.410.718 Pobaruvawa od bankite - - - - 15.912 - 15.912 Ostanata aktiva - - - - - 1.290.056 1.290.056

Vkupna aktiva 12.108.902 2.487.984 59.147.665 8.201.817 750.607 16.224.460 98.921.435

PASIVA Gotovi pari vo optek - - - - - 20.799.162 20.799.162 Depoziti na bankite 9.910.726 - - - - 358.775 10.269.501 Zadolìtelni rezervi 17.733 - - - - 9.803.200 9.820.933 Blagajni~ki zapisi na Narodnata banka 17.418.257 - - - - 32.039 17.450.296 Zadolìtelen depozit 1.528.465 - - - - 679 1.529.144 Depoziti na dràvata 10.738.713 - - - - 4.277.068 15.015.781 Ograni~eni depoziti - - - - - 2.003.567 2.003.567 Obvrski kon MMF 562.174 - - - - 4.410.718 4.972.892 Ostanati depoziti 2.738.116 - - - - 96.808 2.834.924 Ostanata pasiva - - - - - 2.445.720 2.445.720

Vkupna pasiva 42.914.184 - - - - 44.227.736 87.141.920

Analiza na razlikata (30.805.282) 2.487.984 59.147.665 8.201.817 750.607 (28.003.276) 11.779.515

Vkupna razlika

(30.805.282) (28.317.298) 30.830.367 39.032.184 39.782.791 11.779.515


30

Pozicijata na Narodnata banka vo odnos na ~uvstvitelnosta na promeni vo kamatnite stapki, zasnovana na momentot na povtorno utvrduvawe na kamatnata stapka, na 31. dekemvri 2007 godina e iskaàna na sledniov na~in:

Kamatonosni stavki

Nekamatonosni stavki

Do 1 mesec

ili varijabiln

i stapki 1 do 3

meseci

3 meseci do

1 godina1 do

5 godiniNad

5 godini Vkupno AKTIVA Devizni sredstva 38.724.757 16.984.668 27.541.077 7.584.793 - 3.754.054 94.589.349Pobaruvawa od dràvata - - - - 712.389 551.548 1.263.937^lenstvo vo MMF - - - - - 4.708.063 4.708.063Pobaruvawa od bankite - - - - 15.912 - 15.912Ostanata aktiva - - - - - 1.140.100 1.140.100

Vkupna aktiva 38.724.757 16.984.668 27.541.077 7.584.793 728.301 10.153.765 101.717.361PASIVA Gotovi pari vo optek - - - - - 19.893.323 19.893.323Depoziti na bankite 8.435.907 - - - - 2.235.936 10.671.843Zadolìtelni rezervi 17.212 - - - - 7.277.119 7.294.331Blagajni~ki zapisi na Narodnata banka 20.995.322 - - - - 44.949 21.040.271Depoziti na dràvata 19.841.467 - - - - 2.446.887 22.288.354Ograni~eni depoziti - - - - - 1.738.804 1.738.804Obvrski kon MMF 551.548 - - - - 4.708.063 5.259.611Ostanati depoziti 1.857.121 - - - - 152.200 2.009.321Ostanata pasiva - - - - - 2.260.753 2.260.753

Vkupna pasiva 51.698.577 - - - - 40.758.034 92.456.611 Analiza na razlikata (12.973.820) 16.984.668 27.541.077 7.584.793 728.301 (30.604.269) 9.260.750

Vkupna razlika

(12.973.820) 4.010.848 31.551.925 39.136.718 39.865.019 9.260.750


31

D Rizik na likvidnost Rizikot na likvidnost e rizik od nedostatok na likvidni sredstva za nepre~eno odvivawe na funkciite na Narodnata banka. Osnovnata cel na Narodnata banka pri upravuvawe so rizikot na likvidnost e objasneta vo bele{ka 1.1. Kriteriumot na likvidnost se obezbeduva so plasirawe na deviznite sredstva vo kratkoro~ni depoziti i investirawe vo dol`ni~ki hartii od vrednost na dlabok i likviden sekundaren pazar. Narodnata banka upravuva so rizikot na likvidnost so opredeluvawe i odrùvawe na opsegot i rasponot na otstapuvawata na likvidnosnoto portfolio na nivoa soodvetni za sproveduvawe na monetarnata i deviznata politika, kako i navremeni i redovni isplati za smetka na Vladata na Republika Makedonija. Opsegot i rasponot na otstapuvaweto na likvidnosnoto portfolio vo evra i dolari se opredeluva edna{ godi{no so predviduvawe na mese~nite i godi{nite potrebi za likvidni instrumenti vo sekoja valuta. Maksimalniot rok na dostasuvawe na instrumentite vo likvidnosnoto portfolio e dve nedeli. Dostapnosta na deviznata likvidnost ne e ograni~ena na likvidnosnoto portfolio, no isto taka i investiraweto vo dol`ni~ki hartii od vrednost obezbeduva dovolna likvidnost. Vo vrska so obvrskite vo doma{na valuta, Narodnata banka ne e izloèna na ovoj rizik zaradi nejziniot karakter na centralna banka. Tabelata podolu gi pretstavuva pari~nite odlivi na Narodnata banka na ne-derivativnite finansiski obvrski spored preostanatata dogovorna dostasanost na datumot na bilansot na sostojba. Iznosite koi se prikaàni vo tabelata podolu se dogovornite nediskontirani pari~ni tekovi, a Narodnata banka upravuva so rizikot na likvidnost vrz osnova na o~ekuvanite nediskontirani pari~ni prilivi.

31. dekemvri 2008 Do 1 mesec 1 do 3

meseci 3 meseci

do 1 godina1 do 5

godini nad

5 godini Vkupno

PASIVA Gotovi pari vo optek 20.799.162 - - - - 20.799.162Depoziti na bankite 358.775 - 9.910.726 - - 10.269.501Zadolìtelni rezervi - - 9.820.933 - - 9.820.933Blagajni~ki zapisi na Narodnata banka 17.450.296 - - - - 17.450.296Zadolìtelen depozit 1.529.144 - - - - 1.529.144Depoziti na dràvata 15.015.781 - - - - 15.015.781Ograni~eni depoziti 208.816 718.160 1.076.591 - - 2.003.567Obvrski kon MMF 4.972.892 - - - - 4.972.892Ostanati depoziti 2.834.924 - - - - 2.834.924Ostanata pasiva 1.272.149 1.161.353 12.218 - - 2.445.720Vkupna pasiva (datumi na dogovorno dostasuvawe) 64.441.939 1.879.513 20.820.468 - -

87.141.920


32

31. dekemvri 2007 Do 1 mesec 1 do 3

meseci 3 meseci

do 1 godina1 do 5

godini nad

5 godini Vkupno

PASIVA Gotovi pari vo optek 19.893.323 - - - - 19.893.323Depoziti na bankite 2.235.937 - 8.435.906 - - 10.671.843Zadolìtelni rezervi - - 7.294.331 - - 7.294.331Blagajni~ki zapisi na Narodnata banka 21.073.200 - - - - 21.073.200Depoziti na dràvata 22.288.354 - - - - 22.288.354Ograni~eni depoziti 394.214 368.126 976.464 - - 1.738.804Obvrski kon MMF 5.259.611 - - - - 5.259.611Ostanati depoziti 2.009.321 - - - - 2.009.321Ostanata pasiva 962.059 1.288.761 9.933 - - 2.260.753Vkupna pasiva (datumi na dogovorno dostasuvawe) 74.116.019 1.656.887 16.716.634 - -

92.489.540


33

\ Objektivna vrednost

Objektivnata vrednost pretstavuva vrednost za koja edno sredstvo moè da bide zameneto ili nekoja obvrska podmirena pod normalni komercijalni uslovi. Objektivnata vrednost se odreduva vrz osnova na pretpostavka na rakovodstvoto, zavisno od vidot na sredstvoto ili obvrskata.

Razlikite pome|u smetkovodstvenata vrednost i objektivnata vrednost na onie finansiski sredstva i obvrski koi{to ne se evidentirani spored objektivna vrednost se prikaàni podolu:

Smetkovodstvena vrednost Objektivna vrednost

2008 2007 2008 2007 Finansiski sredstva Stranski hartii od vrednost koi{to se ~uvaat do dostasuvawe - 92.331 - 92.358Sopstveni~ki hartii od vrednost 36.064 35.382 36.064 35.382Hartii od vrednost na dràvata 734.696 712.389 734.696 712.389Krediti dadeni na banki 15.912 15.912 15.912 15.912 Finansiski obvrski Gotovi pari vo optek 20.799.162 19.893.323 20.799.162 19.893.323Depoziti na bankite 10.269.501 10.671.843 10.269.501 10.671.843Zadolìtelna rezervi 9.820.933 7.294.331 9.820.933 7.294.331Blagajni~ki zapisi na Narodnata banka 17.450.296 21.040.271 17.450.296 21.040.271Zadolìtelen depozit 1.529.144 - 1.529.144 -Denarski depoziti na dràvata 11.889.731 12.170.661 11.889.731 12.170.661Denarski depozit na dràvata za dràvni hartii od vrednost za monetarni celi - 4.597.550 - 4.597.550Devizni depoziti na dràvata 3.126.050 5.520.143 3.126.050 5.520.143Obvrski kon MMF 4.972.892 5.259.611 4.972.892 5.259.611Ostanati i ograni~eni depoziti 4.838.491 3.748.125 4.838.491 3.748.125


34

Finansiski sredstva

Objektivnata vrednost na stranskite hartii od vrednost koi{to se ~uvaat do dostasuvawe se odreduva vrz osnova na nivnata kotirana pazarna cena na denot na bilansot na sostojba.

Kako {to e objasneto vo bele{kata 17, hartiite od vrednost raspolo`livi za proda`ba se odnesuvaat na akciite vo BIS so vrednost od 36.064.000 MKD (2007: 35.382.000 MKD), za koi objektivnata vrednost ne moè razumno da se utvrdi bidej}i ovie akcii ne se predmet na aktivno trguvawe. Imaj}i ja predvid specifi~nata uloga na BIS, objektivnata vrednost na ovie akcii e pribli`na na nivnata smetkovodstvena vrednost.

Dràvnite hartii od vrednost vklu~uvaat obvrznici izdadeni od Vladata na Republika Makedonija za posebni celi - za nadomestuvawe na pobaruvawata na Narodnata banka za dadeni selektivni krediti. Ovie obvrznici ne kotiraat na berzata i nema drugi instrumenti so sli~ni karakteristiki. Rakovodstvoto na Narodnata banka ceni deka objektivnata vrednost e pribli`na na smetkovodstvenata vrednost.

Krediti dadeni na banki se vrednuvaat spored metodot na amortiziran tro{ok. Ovie krediti se odobreni so ista kamatna stapka i nema drugi sli~ni krediti so sli~ni karakteristiki. Poradi toa, objektivnata vrednost e pribli`na na nivnata smetkovodstvenata vrednost.

Finansiski obvrski

Objektivnata vrednost na parite vo optek se smeta deka ja pretstavuva nivnata nominalna vrednost.

Objektivnata vrednost na depozitite koi{to se vrednuvaat spored metodot na amortizirana vrednost e pribli`na na smetkovodstvenata vrednost.

Objektivnata vrednost na blagajni~kite zapisi izdadeni od Narodnata banka e pribli`na na nivnata smetkovodstvenata vrednost poradi nivniot kratkoro~en karakter.

Poradi specifi~nata uloga, objektivnata vrednost na obvrskite vrz osnova na ~lenstvo kaj MMF, specijalni prava na vle~ewe i zaemi na MMF, ne se razlikuva od nivnata smetkovodstvena vrednost.


35

4. Zna~ajni smetkovodstveni proceni i rasuduvawa pri primenata na smetkovodstvenite politiki

Narodnata banka pravi proceni i dava pretpostavki koi{to vlijaat na iznosite vo izve{tajot na sredstvata i obvrskite za slednata finansiska godina. Procenite i rasuduvawata postojano se proveruvaat i se zasnovaat vrz osnova na prethodni iskustva i nekoi drugi faktori, vklu~uvaj}i o~ekuvawa za idni nastani za koi se veruva deka }e bidat realni vo tie okolnosti.

(a) Ispravka na vrednosta na hartiite od vrednost rapolo`livi za proda`ba

Narodnata banka odlu~uva deka vrednosta na hartiite od vrednost raspolo`livi za proda`ba se namaluva, koga postoi zna~ajno ili odloèno namaluvawe na sega{nata vrednost pod nabavnata vrednost. Ovaa odluka vo vrska so toa {to e zna~ajno, a {to e odloèno namaluvawe, bara soodvetna procena. Me|u ostanatite faktori, pri donesuvaweto na ovaa procena, Narodnata banka ja ocenuva i promenlivosta na cenata na akciite. Vo prodolènie, ispravkata na vrednosta moè da bide soodvetna koga postoi dokaz za vlo{uvawe na finansiskata sostojba vo industrijata vo koja{to se investira, promena na tehnologijata, ili koga ima namaluvawe na operativnite i finansiski pari~ni prilivi.

(b) Hartii od vrednost koi{to se ~uvaat do dostasuvawe

Narodnata banka go sledi standardot MSS 39 za klasifikacija na nederivativnite finansiski sredstva so fiksni ili odredeni pla}awa i fiksni dostasuvawa, kako finansiski sredstva koi{to se ~uvaat do dostasuvawe. Ovaa klasifikacija bara soodvetna procena. Vo utvrduvaweto na ovaa procena, Narodnata banka ja procenuva sopstvenata namera i sposobnost da ~uva takvi hartii od vrednost do dostasuvawe. Dokolku Narodnata banka ne uspee da gi za~uva ovie hartii od vrednost do nivnoto dostasuvawe, od pri~ini {to ne se odneuvaat na prodavawe nezna~ajna suma na hartii od vrednost koja{to e pri kraj na dostasuvaweto, vo toj slu~aj hartiite od vrednost }e treba da se preklasifikuvaat kako raspolo`livi za proda`ba. Soodvetno na ova, hartiite od vrednost }e bidat evidentirani po objektivnata, a ne po amortiziranata vrednost.


36

5. Prihodi od kamati

Odobreni krediti

Depoziti Hartii od

vrednost

Vkupno 2008

Vkupno 2007

Dràva - - 22.307 22.307 41.387Doma{ni banki 252 - - 252 286Stranski subjekti - 773.160 2.687 775.847 2.453.914Ostanati 49 - - 49 2.694 Vkupno 2008 301 773.160 24.994 798.455 2.498.281 Vkupno 2007 2.980 2.447.686 47.615 2.498.281 -

6. Rashodi od kamati

Dobieni krediti

Primeni depoziti

Izdadeni hartii od vrednost

Vkupno 2008

Vkupno 2007

Dràva - 231.023 - 231.023 593.774Doma{ni banki - 225.302 1.358.454 1.583.756 868.674Stranski subjekti - - - - 41.142 Vkupno 2008 - 456.325 1.358.454 1.814.779 1.503.590 Vkupno 2007 41.142 753.560 708.888 1.503.590 -

7. Prihodi od provizii

2008 2007 Provizii od snabduvawe na bankite so gotovina 60.457 52.864 Provizii vrz osnova na poramnuvawe na pla}awa (MIPS) 50.419

43.867

Provizii od doma{ni banki za dolgoven promet na smetka 52.641

43.018

Provizii od proda`ba na administrativni i sudski takseni marki 18.521

18.922

Provizija vrz osnova na nadomest za raboti na ~uvar na imot na penziski fondovi 9.962 10.062Provizii od administrirawe stranski kreditni linii 2.197 5.605Provizii od devizno rabotewe 15.750 13.596Provizii za kupuvawe pravo za kupuvawe devizi - 97.560Ostanati provizii 15.680 15.421 Vkupno 225.627 300.915

Prihodite vrz osnova na provizii od snabduvawe na bankite so gotovi pari, poramnuvawe na pla}awata preku MIPS i vodewe dolgoven promet na smetka se odnesuvaat na uslugite koi{to Narodnata banka gi vr{i za doma{nite banki i za drugite imateli na smetki vo MIPS.


37

Proviziite od proda`ba na administrativni i sudski takseni marki se odnesuvaat na delot na ostvarenite prihodi od proda`ba na administrativni i sudski takseni marki koj{to £ pripa|a na Narodnata banka, soglasno so dogovorot sklu~en so Ministerstvoto za finansii so koj se reguliraat aktivnostite okolu nivnoto pe~atewe i distribucija. So voveduvaweto na vtoriot penziski stolb vo Republika Makedonija od januari 2006 godina, Narodnata banka ja dobi funkcijata ~uvar na imot na penziskite fondovi, za {to presmetuva mese~na provizija od 0,4% od vkupnite uplateni pridonesi (0,7% do april 2007 godina). Proviziite od devizno rabotewe se odnesuvaat na prihodite ostvareni od proda`ba na devizi na dràvni organi, kako i od vr{ewe raboti za dràvata vo platniot promet so stranstvo.

Visinata na proviziite {to Narodnata banka gi naplatuva se regulirani so Odlukata za edinstvenata tarifa za nadomestoci za uslugi {to gi vr{i Narodnata banka, {to ja donesuva Sovetot na Narodnata banka, kako i so poedine~ni dogovori sklu~eni so odredeni dràvni organi.

8. Rashodi od provizii

2008 2007

Provizii na stranski banki 7.427 6.624Ostanati provizii na doma{ni banki - 4 Vkupno 7.427 6.628

Proviziite plateni na stranski banki se odnesuvaat na izvr{enite transakcii so depozitite na Narodnata banka i drugi transakcii vo devizi so stranski banki.

9. Neto nerealizirani kursni i cenovni promeni

2008 2007

Nerealizirani pozitivni kursni razliki 3.217.123 1.000.891Nerealizirani negativni kursni razliki (2.544.590) (1.838.813)Nerealizirani pozitivni kursni i cenovni promeni od zlato 5.618.800 2.588.071Nerealizirani negativni kursni i cenovni promeni od zlato (5.000.039) (1.427.335) Vkupno 1.291.294 322.814


38

10. Neto-prihodi od hartii od vrednost za trguvawe

2008 2007 Realizirana dobivka od prodadeni hartii od vrednost za trguvawe 289.059

212.564

Realizirani zagubi od prodadeni hartii od vrednost za trguvawe (6.583) (505)Prihodi od kamati od hartii od vrednost za trguvawe 2.045.850 567.920Nerealizirani pozitivni cenovni promeni od hartii od vrednost za trguvawe 1.177.896 221.251Nerealizirani negativni cenovni promeni od hartii od vrednost za trguvawe (4.206) (3.734) Vkupno 3.502.016 997.496

11. Ostanati operativni prihodi

2008 2006

Realizirani pozitivni kursni razliki, neto 96.640 80.654Prihod od dividenda od BIS 7.228 7.521Prihodi od proda`ba na prigodni kovani pari 1.056 1.065 Ostanati prihodi 54.616 82.334Prihodi vrz osnova na dodelen grant - 18.113 Vkupno 159.540 189.687

Realiziranite pozitivni kursni razliki, neto, se vrz osnova na kupoproda`ba na devizi so doma{nite banki, posreduvawe so stranski banki, kako i od razlikata pome|u sredniot i proda`niot kurs pri proda`ba na devizi na dràvnite organi za izvr{uvawe devizni pla}awa kon stranstvo.

12. Rashodi za vrabotenite

2008 2007

Plati i personalen danok 203.296 183.198Pridonesi za penzisko osiguruvawe 62.363 56.357Zadolìtelni pridonesi 34.385 30.992Ostanati tro{oci 28.783 26.650 Vkupno 328.827 297.197

Tro{ocite za plati za klu~noto rakovodstvo na bankata za 2008 godina iznesuvaat 11.530.000 MKD (2007: 10.036.000 MKD), vklu~eni vo rashodite za vrabotenite.


39

13. Ostanati rashodi

2008 2007 Uslugi 63.442 77.182Tro{oci povrzani so izrabotka na banknoti i moneti 87.625 61.075Materijalni tro{oci 29.138 23.156Drugi administrativni tro{oci 18.720 14.357Ostanati rashodi 5.891 2.908 Vkupno 204.816 178.678

Tro{ocite povrzani so izrabotkata na banknoti i moneti se odnesuvaat glavno na uvezenite banknoti ili uvezenata specijalna hartija za pe~atewe banknoti, kako i na nabavenite materijali za kovawe moneti. Pe~ateweto banknoti go vr{at privatni doma{ni ili nadvore{ni proizvoditeli, dodeka kovaweto moneti go vr{i Narodnata banka. Narodnata banka primenuva politika na razgrani~uvawe na tro{ocite povrzani so izrabotka na banknoti i moneti vo zavisnost od nivnata trajnost.

14. Posebna rezerva i ispravka na vrednost

Bele{ka 2008 2007

Oslobodeni posebni rezervi vo vrska so sudski postapki so osiguritelni kompanii

41 (16.227) -(Oslobodeni)/izdvoeni posebni rezervi vo vrska so sudski postapki so banki

41 (79.101) 32.662

Oslobodena ispravka na vrednost za pobaruvawa od banki 16 (39.161) (36.317)(Oslobodena)/ izdvoena ispravka na vrednost za drugi pobaruvawa 24 (1.600) 1.600(Izdvoena)/oslobodena ispravka na vrednost za ostanata aktiva 29 837 (6.086)Ispravka na vrednost za pobaruvawa od naselenie

29 - 37.590

Izdvoeni posebni rezervi vo vrska so sudski postapki so ostanati subjekti

41 5.844 Ostanati ispravki na vrednost 29 185 3.170 Vkupno (129.223) 32.619

.


40

15. Efektivni stranski pari

Efektivnite stranski pari se gotovi stranski pari i ~ekovi koi{to se ~uvaat vo trezorot na Narodnata banka. Efektivnite stranski pari se vklu~eni vo pari~nite ekvivalenti za potrebite na Izve{tajot za pari~nite tekovi (bele{ka 44).

16. Depoziti vo stranska valuta 2008 2007 Devizni depoziti po viduvawe 11.775.454 11.564.337Oro~eni devizni depoziti 2.509.537 43.688.766 Rezervacii - (392.175)Vklu~eno vo parite i pari~nite ekvivalenti (bele{ka 44) 14.284.991 54.860.928 Ograni~eni smetki 273.863 984.955Vkupno 14.558.854 55.845.883 Depozitite nosat kamata po kamatni stapki koi{to zavisat od valutata na depozitot i soodvetno, za soodvetnite vloùvawa se dviàt:

Vid na kamatna stapka

31 Dekemvri 2008 31 Dekemvri 2007

- depoziti preku no} vo SAD-dolari

1,66% 4,84%

- evro-depoziti preku no} 3,76% 3,76% - oro~eni depoziti vo SAD-dolari 1,05% 5,19% - oro~eni evro-depoziti 3,83% 3,89%

Deviznite depoziti ja vklu~uvaat presmetanata kamata vo iznos od 21.553.000 MKD (2007: 196.942.000 MKD). Depozitite po viduvawe sodrèa depoziti koi{to do krajot na januari 2008 godina bea dadeni kako garancija vo korist na stranska banka vo likvidacija vrz ~ija osnova bea oslobodeni depozitite na Narodnata banka. Za ovaa cel Narodnata banka ima{e izdvoeno posebni rezervi koi{to pretstavuvaa pokritie od 20% od vrednosta na oslobodenite depoziti. Vo istata banka, Narodnata banka ima{e plasirano subordiniran zaem vo iznos od 5 milioni SAD-dolari (na 31. dekemvri 2007 godina - denarska protivvrednost od 208.282.000 MKD) koj{to dostasa vo 2002 godina i be{e celosno rezerviran. Vrz osnova na informaciite dobieni od likvidatorot deka ste~ajnata postapka e pri kraj, posledovatelno se izvr{i celosen otpis na subordiniraniot depozit.


41

Dvièwata na ispravkata na vrednosta na ograni~enite depoziti i subordiniraniot depozit se kako {to sledi:

2008 2007

Sostojba na 1. januari 2008 392.175 428.492Osloboduvawe na ispravka na vrednost (bele{ka 14) (39.161) (36.317)Otpis na ispravka na vrednost (353.014) -Sostojba na 31. dekemvri 2008 - 392.175 Oslobodenata ispravka na vrednosta vklu~uva osloboduvawe vrz osnova na kursni razliki kako rezultat na definitiven otpis na subordiniraniot depozit i kursni razliki me|u fakti~kata i presmetanata ispravka na vrednosta za oslobodenite depoziti.

Depoziti vo stranska valuta spored vidot na subjektot 2008 2007 Me|unarodni finansiski institucii 6.249 78.901Centralni banki 14.142.829 52.073.117Stranski delovni banki 409.776 4.086.040Vkupno 14.558.854 56.238.058

Ispravka na vrednosta - (392.175) Vkupno 14.558.854 55.845.883 Ispravkata na vrednost se odnesuva na depozitite vo stranski delovni banki

Depoziti vo stranska valuta spored geografskata lokacija

2008 2007

Evropa 14.034.538 55.701.060Amerika 473.228 507.999Drugo 51.088 28.999Vkupno 14.558.854 56.238.058

Ispravka na vrednosta na depozitite vo Evropa - (392.175) Vkupno 14.558.854 55.845.883


42

17. Stranski hartii od vrednost

Narodnata banka ima vloùvawa vo stranski dol`ni~ki hartii od vrednost i stranski sopstveni~ki hartii od vrednost. Vloùvawata vo stranski dol`ni~ki hartii od vrednost se klasifikuvani kako hartii od vrednost koi{to se ~uvaat do dostasuvawe i hartii od vrednost za trguvawe.

2008 2007 Hartii od vrednost koi{to se ~uvaat do dostasuvawe

- 92.331

3,5% godi{na dràvna obvrznica denominirana vo evra koja{to dostasuva vo oktomvri 2008 godina - 92.331

Hartii od vrednost za trguvawe 68.456.451 30.849.757

Stranski dol`ni~ki hartii od vrednost 68.456.451 30.849.757 Hartii od vrednost raspolo`livi za proda`ba 36.064 35.382

Sopstveni~ki stranski hartii od vrednost 36.064 35.382

Vkupno 68.492.515 30.977.470 Tekovni 68.456.451 30.850.477Netekovni 36.064 126.993

Portfolioto na hartiite od vrednost za trguvawe go so~inuvaat visokokvalitetni dol`ni~ki hartii od vrednost. Vloùvawata vo hartii od vrednost za trguvawe se usoglasuvaat so pazarnata vrednost sekojdnevno i nosat fiksni godi{ni i polugodi{ni kuponski kamati so stapka pome|u 1,75% i 4,625% godi{no (2007: pome|u 2% i 5,125%). Stranskite hartii od vrednost za trguvawe vklu~uvaat presmetana nedostasana kamata vo iznos od 1.135.848.000 MKD (2007: 429.420.000 MKD).

Sopstveni~kite hartii od vrednost se sostojat od obi~ni akcii od BIS ~ija{to nominalna vrednost iznesuva 5.000 SPV po akcija (platlivi 25% od nivnata nominalna vrednost).


43

18. Zlato

2008 2007 Zlato vo trezorot na Narodnata banka 15.204 14.060Zlatni depoziti po viduvawe 7.885 7.292Oro~eni zlatni depoziti 8.211.439 7.594.059Vkupno 8.234.528 7.615.411 Tekovni 23.089 21.352Netekovni 8.211.439 7.594.059 Vkupnite zlatni rezervi na Narodnata banka, zaklu~no so 31. dekemvri 2008 godina, iznesuvaat 218.281,468 unci (2007: 218.281,468 unci) so pazarna vrednost od 865,00 SAD-dolari (37.680 MKD) za unca (2007: 836,50 SAD-dolari ili 34.846 MKD za unca). Kamatnite stapki na oro~enite zlatni depoziti za 2008 godina iznesuvaat: 0,535% i 0,57% godi{no za zlatni depoziti zasnovani vrz osnova na cenata na zlatoto vo EUR i 0,31% za zlatni depoziti zasnovani vrz osnova na cenata na zlatoto vo SAD-dolari (2007: 0,535% i 0,57% godi{no za zlatni depoziti zasnovani vrz osnova na cenata na zlatoto vo EUR i 0,31% za zlatni depoziti zasnovani vrz osnova cenata na zlatoto vo SAD-dolari). Oro~enite zlatni depoziti ja vklu~uvaat presmetanata kamata vo iznos od 9.622.000 MKD (2007: 9.266.000 MKD).

19. Specijalni prava na vle~ewe (SPV)

Narodnata banka ima tekovna smetka kaj MMF denominirana vo specijalni prava na vle~ewe (SPV) koja{to se upotrebuva za obrabotka i poramnuvawe na site transakcii so MMF. Ovaa tekovna smetka nosi kamata vo visina na takanare~enata bazi~na stapka na MMF. Vo tekot na 2008 godina, bazi~nata stapka se dviè{e pome|u 1,85% do 3,50% (2007: pome|u 3,79% do 4,38% godi{no). Specijalnite prava na vle~ewe se vklu~eni vo pari~nite ekvivalenti za potrebite na Izve{tajot za pari~nite tekovi (bele{ka 44).

20. Pobaruvawa od dràvata za odnosi so MMF 2008 2007Pobaruvawe povrzano so obvrskata po alokacijata na SPV 562.174 551.548Vkupno 562.174 551.548

Tekovni 562.174 551.548 Pobaruvaweto se odnesuva na alokacijata na SPV kaj MMF koja{to proizleguva od korespondentnata obvrska za makedonskiot del na obvrskata kon MMF za SPV, vo soglasnost so Zakonot za pravno nasledstvo na Republika Makedonija na ~lenstvoto vo MMF (bele{ka 38a).


44

21. Hartii od vrednost na dràvata 2008 2007 Hartii od vrednost koi{to se ~uvaat do dostasuvawe

Obvrznica za selektivni krediti 734.696 712.389Vkupno 734.696 712.389

Netekovni 734.696 712.389 Obvrznicata za selektivni krediti koja{to se ~uva do dostasuvawe pretstavuva hartija od vrednost izdadena vo ime i za smetka na Republika Makedonija, vrz osnova na odredbite na Zakonot za rekonstrukcija i sanacija na del od bankite vo Republika Makedonija od 1995 godina. Obvrznicata za selektivnite krediti dostasuva za pla}awe vo april 2020 godina. Nominalnata vrednost na obvrznicata e 1.039.318.000 MKD denari i obvrznicata ne nosi kamata. Ovaa obvrznica e vrednuvana po objektivna vrednost na sredstvata so koi taa e steknata i se amortizira do datumot na dostasuvawe na obvrznicata.

22. ^lenstvo kaj MMF Vo soglasnost so Statutot na MMF, koj{to e ratifikuvan od Sobranieto na Republika Makedonija, kako i vo soglasnost so Zakonot za pravno nasledstvo na Republika Makedonija na ~lenstvoto vo Me|unarodniot monetaren fond, Narodnata banka deluva kako fiskalen agent na Republika Makedonija i istovremeno nastapuva kako depozitar na MMF vo Republika Makedonija. Vo toa svojstvo, Narodnata banka vodi evidencija na kvotata na Republika Makedonija za ~lenstvoto vo MMF kako i na smetkata br. 1 i smetkata br. 2. Kvotata na Republika Makedonija za ~lenstvo vo MMF na krajot na 2008 godina iznesuva 4.399.562.000 MKD, smetkata br. 1 iznesuva 11.026.000 MKD i smetkata br. 2 iznesuva 130.000 MKD (2007: 4.696.154.000 MKD, 11.770.000 MKD i 139.000 MKD soodvetno za trite pozicii, bele{ka 38b). Promenite se rezultat na izvr{enoto vrednuvawe na ovie pozicii so kurs na СПВ od 30. april spored finansiskata godina na MMF.


45

23. Krediti dadeni na banki 2008 2007 Dolgoro~ni krediti od konverzijata na selektivnite krediti vo:

1996 godina 15.912 15.912

Vkupno 15.912 15.912

Netekovni 15.912 15.912 Ovie krediti se nastanati so prestrukturirawe na takanare~enite selektivni krediti na Narodnata banka koi{to se koristele za refinansirawe glavno na zemjodelskite krediti na bankite vo porane{na Jugoslavija. Kreditite konvertirani vo 1996 godina dostasuvaat na 31. mart 2020 godina i nosat godi{na kamata od 1,5%, koja{to dostasuva za pla}awe polugodi{no.

24. Drugi pobaruvawa

2008 2007 Pobaruvawe od banka vo ste~aj 1.034.569 1.034.569Dostasani aukciski depoziti 9.268 9.268Pobaruvawe od banka vo likvidacija - 1.600Vkupno 1.043.837 1.045.437 Ispravka na vrednosta (1.043.837) (1.045.437) Vkupno - -

Vo januari 2004 godina, Narodnata banka isplati 1.018.258.000 MKD kon stranski banki vrz osnova na garancii za pozajmuvawa na edna makedonska banka od stranski banki, dadeni vrz osnova na Odlukata za kriteriumite i uslovite za upotreba na del od deviznite rezervi vrz osnova na garancii za pozajmuvawa na makedonski banki od stranski banki, koja{to prestana da vaì od mart 2003 godina. Narodnata banka sozdade pobaruvawe od doma{nata banka. Vrz bankata be{e pokrenata ste~ajna postapka vo tekot na mart 2004 godina. Narodnata banka ima pobaruvawa vrz osnova na dadeni garancii od bankata vo ste~aj na iznos od 1.034.569.000 MKD. Narodnata banka celosno izvr{i ispravka na vrednost na pobaruvawata od bankata vo ste~aj. Procesot e sĕ u{te vo tek. Dostasani nenaplateni pobaruvawa od banki se odnesuvaat na aukciskite depoziti na edna banka koi{to ne bea vrateni na vreme. Vo 1999 godina zapo~na ste~ajna postapka protiv ovaa banka koja{to sĕ u{te e vo tek. Narodnata banka vo celost gi rezervira pobaruvawata od bankata vo ste~aj.

Dolgoro~nite krediti od konverzija na selektivnite krediti dadeni na edna banka vo likvidacija koi{to dostasuvaa slednite godini, Narodnata banka gi rezervira vo celost na 31 dekemvri 2007 godina. Vo mesec april 2008 godina e naplateno pobaruvaweto od bankata vo likvidacija so {to se izvr{i celosno osloboduvawe na ispravkata ne vrednost vo iznos od 1.600.000 MKD.



46

25. Nedvi`nosti i oprema

Zemji{te i zgradi

Mebel, oprema i

vozila Umetni~ki

dela

Investi-cii vo

tek

Vkupno sredstva- delovni

celi

Sredstva za

rekreati-vni celi Vkupno

Sostojba na 1. januari 2007

Nabavna vrednost 860.965 406.055 53.735 14.001 1.334.756 35.699 1.370.455

Akumulirana amortizacija (133.717) (322.027) - - (455.744) (11.116) (466.860)

Sega{na vrednost 727.248 84.028 53.735 14.001 879.012 24.583 903.595

Sostojba na 1. januari 2007, sega{na vrednost 727.248 84.028 53.735 14.001 879.012 24.583 903.595 Zgolemuvawa na sredstvata vo tekot na godinata 3.859 24.633 4.919 6.237 39.648 - 39.648 Namaluvawa na sredstvata (otu|uvawe, rashoduvawe ) - (30) - - (30) - (30)

Transferi 861 (10) - (861) (10) 10 -

Amortizacija za godinata (15.961) (27.011) - - (42.972) (2.446) (45.418) Sostojba na 31. dekemvri 2007 716.007 81.610 58.654 19.377 875.648 22.147 897.795

Sostojba na 31. dekemvri 2007



Sega{na vrednost 716.007 81.610 58.654 19.377 875.648 22.147 897.795


47

25. Nedvi`nosti i oprema( prodolènie)

Zemji{te i zgradi

Mebel, oprema i

vozila Umetni~ki

dela

Investi-cii vo

tek

Vkupno sredstva- delovni

celi

Sredstva za

rekreati-vni celi Vkupno

Sostojba na 1. januari 2008 Nabavna vrednost 865.685 426.548 58.654 19.377 1.370.264 36.058 1.406.322


Sega{na vrednost 716.007 81.610 58.654 19.377 875.648 22.147 897.795

Sostojba na 1. januari 2008, sega{na vrednost 716.007 81.610 58.654 19.377 875.648 22.147 897.795Zgolemuvawa na sredstvata vo tekot na godinata 9.190 70.408 4.209 19.151 102.958 - 102.958Namaluvawa na sredstvata (otu|uvawe, rashoduvawe ) - (31) (29) - (60) (481) (541)

Transferi 350 - (350) - - -

Amortizacija za godinata (24.278) (31.847) - - (56.125) (1.120) (57.245)Sostojba na 31. dekemvri 2008 701.269 120.140 62.834 38.178 922.421 20.546 942.967 Sostojba na 31. dekemvri 2008



Sega{na vrednost 701.269 120.140 62.834 38.178 922.421 20.546 942.967

Osnovnite sredstva za rekreativni celi vklu~uvaat dve zgradi i drugi osnovni sredstva vo ramkite na tie zgradi.

Kako del od reformite na platniot sistem, vo 2001 godina Narodnata banka ja prezede funkcijata za snabduvawe so gotovina od porane{niot Zavod za platen promet (ZPP), kako i del od zgradite, opremata i mebelot na ZPP povrzani so taa funkcija vo deset gradovi vo Makedonija. Ovie osnovni sredstva bea prefrleni vo vladenie na Narodnata banka i vo momentov Narodnata banka gi koristi i gi odrùva.


48

Narodnata banka ima napraveno kapitalni podobruvawa koi{to se prikaàni vo gornata tabela kako del od investicii vo tek. Bidej}i nadle`nite organi sĕ u{te nemaat doneseno kone~na odluka za raspredelba na imotot od ZPP, Narodnata banka sě u{te ne e praven titular na ovoj imot. Od istite pri~ini, ne e izvr{ena procena na vrednosta na ovoj imot i tie ne se evidentirani vo finansiskite izve{tai na Narodnata banka.

26. Nematerijalni sredstva

2008 2007 Sostojba na 1. januari Nabavna vrednost 119.450 96.823Investicii vo tek 129 -Akumulirana amortizacija (88.680) (65.476)Sega{na vrednost 30.899 31.347 Sostojba na 1. januari, sega{na vrednost 30.899 31.347Zgolemuvawa na sredstvata vo tekot na godinata 19.242 22.627Transferi - -Amortizacija za godinata (12.943) (23.204)Investicii vo tek 3.841 129Sostojba na 31. dekemvri 41.039 30.899 Sostojba na 31. dekemvri Nabavna vrednost 138.229 119.450Investicii vo tek 3.841 129Akumulirana amortizacija (101.031) (88.680)Sega{na vrednost 41.039 30.899

27. Prigodni kovani pari

Prigodnite kovani pari se zlatnici i srebrenici koi{to vrz osnova na odluka na Vladata na Republika Makedonija se proizvedeni za da se odbeleàt jubilei zna~ajni za dràvata. Na 31. dekemvri 2008 godina, Narodnata banka raspolaga{e so vkupno 7.784 zlatnici i 254 srebrenici (2007: 7.889 zlatnici i 324 srebrenici). Prigodnite kovani pari vo trezorot na Narodnata banka se nameneti za proda`ba.

28. Pobaruvawa

Pobaruvawata gi so~inuvaat pobaruvawa vrz osnova na nadomestoci i provizii za izvr{eni uslugi od strana na Narodnata banka i pobaruvawa za odrùvaweto na kompleksot banki i ostanati pobaruvawa:

2008 2007 Provizii 23.705 18.698Pobaruvawa za odrùvawe na kompleksot banki 4.518 2.962Vkupno 28.223 21.660


49

29. Ostanata aktiva

2008 2007 Presmetani tro{oci za pe~atewe pari 178.139 80.582Ostanati presmetani tro{oci 3.771 1.366Kancelariski i drugi materijali 8.142 10.835Ostanati sredstva 444 8.244Ostanati pobaruvawa 418.615 426.485Ispravka na vrednosta na ostanatite pobaruvawa (418.615) (426.485)Vkupno 190.496 101.027

Tekovni 182.354 90.192Netekovni 8.142 10.835 Dvièweto na ispravkata na vrednosta na ostanatite sredstva se prikaàni vo prodolènie: 2008 2007 Sostojba na 1. januari 426.485 381.355 Zgolemuvawe/(namaluvawe) na ispravka na vrednost (бele{ka 14)

837 (6.086)

Zgolemuvawe na ispravka na vrednost (bele{ka 14)

- 37.590

Zgolemuvawe na ostanati ispravki na vrednost (bele{ka 14)

185 3.170

(Otpis)/zgolemuvawe na somnitelni sporni pobaruvawa

(8.892) 10.456

Sostojba na 31. dekemvri 418.615 426.485

30. Gotovi pari vo optek

Obvrskite na Narodnata banka za izdadeni gotovi pari iznesuvaat: 2008 2007Gotovi pari vo optek MKD

Moneta vo apoeni 0,5 1.609 1.603 Moneta vo apoeni 1 64.900 58.972 Moneta vo apoeni 2 84.540 74.765 Moneta vo apoeni 5 139.377 124.316 Banknota vo apoeni 10 267.737 250.374 Banknota vo apoeni 50 298.729 291.327 Banknota vo apoeni 100 1.032.167 993.212 Banknota vo apoeni 500 3.591.738 3.781.417 Banknota vo apoeni 1000 14.776.220 13.696.327 Banknota vo apoeni 5000 542.145 621.010

Gotovi pari vo optek 20.799.162 19.893.323


50

31. Depoziti na banki

Obvrskite vrz osnova na depoziti kon bankite gi odrazuvaat sostojbite na smetkite na bankite kaj Narodnata banka za poramnuvawe na platnite transakcii. Sredstvata na smetkite na bankite se vklu~uvaat vo ispolnuvaweto zadolìtelna rezerva vo denari na bankite, na koja Narodnata banka pla}a nadomest vo propi{an procent (bele{ka 32).

32. Zadolìtelna rezerva na banki vo devizi i zadolìtelna rezerva na {tedilnici vo denari

2008 2007 Zadolìtelna rezerva na {tedilnicite vo denari 17.732 17.212Zadolìtelna rezerva na bankite vo devizi 9.803.201 7.277.119Vkupno 9.820.933 7.294.331 Tekovni 9.820.933 7.294.331

Soglasno so regulativata, bankite imaat obvrska za ispolnuvawe na zadolìtelna rezerva vo denari i vo devizi.

Narodnata banka pla}a nadomest po stapka od 2% na zadolìtelnata rezerva vo denari na prose~no izdvoenite sredstva na smetkata na bankata vo tekot na periodot na ispolnuvawe (2007: 2%). Od januari 2005 godina, Narodnata banka ne pla}a nadomest na deviznata zadolìtelna rezerva.

Soglasno so regulativata, {tedilnicite imaat obvrska za zadolìtelna rezerva vo denari. Obvrskata za zadolìtelna rezerva na {tedilnicite se ispolnuva na fiksno nivo. Narodnata banka pla}a nadomest na zadolìtelnata rezerva na {tedilnicite po stapka na nadomest na zadolìtelnata rezerva vo denari na bankite.

33. Blagajni~ki zapisi na Narodnata banka

Vo tekot na 2008 godina, rokot na dostasuvawe na blagajni~kite zapisi iznesuva{e 28 dena. Na aukciite na blagajni~ki zapisi se primenuva{e tender so kamatni stapki i po~nuvaj}i od fevruari 2008 godina se premina na tender so iznosi i odnapred definirana kamatna stapka. Kamatnite stapki na aukciite imaa trend na zgolemuvawe i se dvièa od 4,89% -7,00%. (2007 godina: rok na dostasuvawe od 28 dena; tip na tender so kamatni stapki, kamatnite stapki se dvièa od 5,71% -4,77%). Blagajni~kite zapisi na Narodnata banka ja vklu~uvaat presmetanata kamata vo iznos od 32.038.000 MKD (2007: 44.949.000 MKD).


51

34. Zadolìtelen depozit na banki i {tedilnici

2008 2007Zadolìtelen depozit na bankite 1.529.144 -Zadolìtelen depozit na {tedilnicite - -Vkupno 1.529.144 - Tekovni 1.529.144 -

Od avgust 2008 godina, bankite i {tedilnicite se obvrzani da izdvojuvaat zadolìtelen depozit kaj Narodnata banka. Izdvojuvaweto na zadolìtelniot depozit se vr{i mese~no za iznosot za koj bankite i {tedilnicite eventualno bi ja pre~ekorile utvrdenata mese~na stapka na rast na kreditite kon sektorot „naselenie“ propi{ana so regulativata. Narodnata banka pla}a{e kamata na zadolìtelniot depozit po kamatna stapka od 1% na godi{no nivo. Zadolìtelniot depozit na bankite ja vklu~uva presmetanata kamata vo iznos od 679.000 MKD.

35. Denarski depoziti na dràvata

Narodnata banka vr{i depozitni raboti za dràvata i za organite na dràvnata uprava, soglasno so Zakonot za Narodnata banka. 2008 2007

Edinstvena trezorska smetka 9.611.359 9.310.218

Ostanati denarski depoziti 2.278.372 2.860.443Poseben depozit - dràvni hartii od vrednost zamonetarni celi - 4.597.550Vkupno 11.889.731 16.768.211 Tekovni 11.889.731 16.768.211

Vo tekot na 2008 godina, Narodnata banka pla}a{e kamata na depozitite na dràvata po kamatna stapka od 1% na godi{no nivo (2007: 1% godi{no). Depozitite na dràvata ja vklu~uvaat presmetanata nedostasana kamata vo iznos od 12.485.000 MKD (2007: 16.462.000 MKD). Po~nuvaj}i od vtoriot kvartal na 2008 godina, Narodnata banka prestana da nudi dràvni hartii od vrednost za monetarni celi.

36. Devizni depoziti na dràvata

Soglasno so Zakonot za Narodnata banka i Zakonot za devizno rabotewe, Narodnata banka e agent na dràvata za vr{ewe platen promet so stranstvo. Organite na centralnata dràvna vlast i del od javnite fondovi gi deponiraat svoite devizni prilivi na devizni smetki kaj Narodnata banka, pod uslov Ministerstvoto za finansii formalno da im odobri da otvorat vakva smetka. Na 31. dekemvri 2008 godina ovie depoziti iznesuvaat 3.126.050.000 MKD (2007: 5.520.143.000 MKD). Vo 2008 godina, Narodnata banka


52

pla}a{e kamata na deviznite depoziti na dràvata po kamatna stapka od 0,7% na godi{no nivo (2007: 0,7%godi{no). Do oktomvri 2008 godina, vo deviznite depoziti bea vklu~eni i depozitite na dràvata vrz osnova na glavnica i kamata od delovnite banki u~esni~ki vo kreditnite linii koi{to se administriraa preku edinicata Apeks formirana vo Narodnata banka. Vo noemvri 2008 godina, administriraweto na kreditnite linii se prenese vo Ministerstvoto za finansii (2007: 454.481.000 MKD). Narodnata banka ne pla}a{e kamata na ovie depoziti.

37. Ograni~eni depoziti

Ograni~enite depoziti glavno vklu~uvaat devizni sredstva na deponentite (dràvata) koi{to ~ekaat izvr{uvawe doznaka vo stranstvo i sredstva na deponentite (dràvata) koi{to pretstavuvaat pokritie od 100% za akreditiv {to e otvoren za nivna smetka od strana na Narodnata banka. Narodnata banka ne pla}a kamata na ovie depoziti.

38. Obvrski kon MMF

Obvrskite kon MMF gi so~inuvaat obvrskite vrz osnova na neto kumulativnata alokacija i obvrskite vrz osnova na ~lenstvo i depoziti na MMF. a) Alokacija na SPV

So odluka na Izvr{niot odbor na MMF od 14. dekemvri 1992 godina, Republika Makedonija nasledi 5,4% od obvrskata vo soglasnost so Zakonot za pravno nasledstvo na Republika Makedonija na ~lenstvoto vo MMF po neto-alokacijata na SPV od porane{na Jugoslavija, vo iznos od 8.378.694 SPV. Spored Statutot na MMF, obvrskata za alokacijata na SPV dostasuva za naplata samo vo slu~aj i vo iznos na otkaànata alokacija na SPV, za {to e potrebna odluka od Sovetot na guverneri na MMF, so 85% mnozinstvo glasovi, ili vo slu~aj na ukinuvawe na u~estvoto vo Oddelot na SPV vo ramkite na MMF. Narodnata banka pla}a kamata na postojniot iznos na obvrskata po alokacijata na SPV po osnovnata kamatna stapka na MMF i po~nuvaj}i od 2005 godina ja refundira od Buxetot na Republika Makedonija.

b) Obvrski vrz osnova na ~lenstvo i depoziti (vidi bele{ka 22):

2008 2007 Obvrski vrz osnova na izdadena menica za~lenstvo kaj MMF 4.399.562 4.696.154

Obvrski vrz osnova na smetkata 1 11.026 11.770

Obvrski vrz osnova na smetkata 2 130 139

Vkupno 4.410.718 4.708.063 Tekovni 4.410.718 4.708.063


53

39. Ostanati depoziti 2008 2007 Obvrski vrz osnova na denarski depoziti kondrugi doma{ni subjekti 2.826.839 2.006.574Obvrski vrz osnova na denarski depoziti konme|unarodni finansiski institucii 8.085 2.747

Vkupno 2.834.924 2.009.321

Tekovni 2.834.924 2.009.321

Obvrskite vrz osnova na denarski depoziti kon drugi doma{ni subjekti gi so~inuvaat: klientskite smetki na brokerskite dru{tva, smetkata na Centralniot depozitar za hartii od vrednost i smetkata na Fondot za osiguruvawe na depoziti. Klientskite smetki na brokerskite dru{tva i smetkata na Centralniot depozitar za hartii od vrednost sluàt za poramnuvawe transakcii za raboti so hartii od vrednost. Narodnata banka ne pla}a kamata na ovie depoziti. Smetkata na Fondot za osiguruvawe na depoziti, soglasno so Zakonot za osiguruvawe na {tedni vlogovi se drì kaj Narodnata banka. Narodnata banka pla}a kamata na smetkata na Fondot za osiguruvawe na depoziti od 0,85% godi{no (2007: 0,85% godi{no). Smetkite na me|unarodnite finansiski institucii se deponirani kaj Narodnata banka. Narodnata banka ne pla}a kamata na ovie depoziti.

40. Ostanati obvrski

Obvrskite se analizirani na sledniov na~in: 2008 2007 Obvrski po raspredelena dobivka 1.161.353 1.288.761

Obvrski proizlezeni od ste~ajot na BNT 148.450 148.450Obvrski po naplateni anuiteti od prodadeniop{testveni stanovi 2.887 14.982

Obvrski vrz osnova na danoci 446 825

Drugi obvrski 11.935 9.554

Vkupno 1.325.071 1.462.572

Obvrskite po raspredelena dobivka se odnesuvaat na dobivkata koja{to treba da se isplati vo Buxetot na Republika Makedonija, a vo soglasnost so odredbite na Zakonot za Narodnata banka.

Obvrskite proizlezeni od ste~ajot na Bankata za nadvore{na trgovija (BNT) se odnesuvaat na nasledeni obvrski na Narodnata banka vrz osnova na {tedni vlogovi na gra|ani zateknati vo momentot koga be{e objaven ste~ajot na bankata vo 1995 godina, vo visina od 292.442.000 MKD. Za izmiruvawe na ovie obvrski, od ste~ajnata masa na BNT, na Narodnata banka й bea obezbedeni nedvi`nosti koi{to Narodnata banka vedna{, bez nadomest, й gi otstapi na Vladata na Republika Makedonija.


54

Obvrskite po naplateni anuiteti od prodadeni op{testveni stanovi pretstavuvaat obvrski kon Buxetot na Republika Makedonija za neisplatena denarska protivvrednost na devizni prilivi vrz osnova na naplateni redovni anuiteti od prodadeni op{testveni stanovi na fizi~ki lica. Uplatite od fizi~kite lica gi primaat delovnite banki i gi prenesuvaat na posebna devizna smetka na Buxetot na Republika Makedonija kaj Narodnata banka. Ovie uplateni devizni sredstva se akumuliraat na posebna smetka vo Narodnata banka i taa ja prenesuva nivnata denarska protivvrednost na Buxetot na Republika Makedonija edna{ nedelno.

41. Posebna rezerva

2008 2007Posebna rezerva za potencijalni obvrski vrz osnova na sudski sporovi so banki 183.498 262.599Posebna rezerva za potencijalni obvrski vrzosnova na sudski sporovi so osiguritelnikompanii - 16.227Posebna rezerva za potencijalni obvrski vrzosnova na sudski sporovi kon ostanati subjekti 5.844 -

Vkupno 189.342 278.826

Posebnite rezervi za potencijalnite obvrski vrz osnova na sudski sporovi se odnesuvaat na iznosot na glavnica i kamata za koi{to Narodnata banka o~ekuva deka moèbi }e mora da im gi isplati na delovnite banki (poradi neizvr{uvawe na instrument za obezbeduvawe za banka vo ste~aj) i pravni subjekti koi{to imaat podneseno tu`ba protiv Narodnata banka (vidi bele{ka 14). Dvièweto na posebnite rezervi za potencijalnite obvrski vrz osnova na sudski sporovi se prikaàni vo prodolènie:

2008 2007 Sostojba na 1. januari 278.826 246.164 Oslobodeni posebni rezervi povrzani so sudski sporovi so osiguritelni kompanii (16.227) -Zgolemuvawe/osloboduvawe na posebnite rezervi za potencijalni obvrski vrz osnova na sudski sporovi so banki (bele{ka 14) (79.101) 32.662Zgolemuvawe na posebnite rezervi za potencijalni obvrski vrz osnova na sudski sporovi sprema ostanati 5.844 - Sostojba na 31. dekemvri 189.342 278.826


55

42. Ostanata pasiva

2008 2007 Deponirani sredstva vrz osnova na odzemenaefektiva i deponirani emstva 436.219 399.951

Protivstavka na prigodni kovani pari 77.061 78.118

Odloèni prihodi 17.454 22.374Uplati na kapital vo o~ekuvawe licenca zavr{ewe dejnost 383.827 -

Obvrski kon dobavuva~i i drugi obvrski 16.746 18.912

Vkupno 931.307 519.355

Obvrskite vrz osnova na deponirani sredstva po odzemeni efektivni sredstva i deponirani emstva se odnesuvaat na deponiranite devizni sredstva koi{to nadle`ni dràvni organi gi odzemale od pravni i fizi~ki lica kako zadolìtelna merka i protiv koi pokrenale tu`bi kaj nadle`nite sudovi. Vo zavisnost od sudskoto re{enie, ovie devizi mu se vra}aat na liceto od koe se odzemeni ili vo denarska protivvrednost se isplatuvaat vo Buxetot na Republika Makedonija. Narodnata banka ne pla}a kamata na ovie sredstva.

Uplatite na kapital vo o~ekuvawe licenca vklu~uvaat depozit {to se odnesuva na barawe za izdavawe licenca od Ministerstvoto za finansii za vr{ewe osiguritelna aktivnost, a vo soglasnost so Zakonot za supervizija na osiguruvaweto. Narodnata banka ne pla}a kamata na ovie sredstva.

Protivstavkata na prigodnite kovani pari e rezultat na smetkovodstvenata politika vo odnos na prigodnite kovani pari (kako {to e objasneto vo bele{kata 2Q i bele{ka 27).

43. Kapital i rezervi

Kapital Kapitalot na Narodnata banka e definiran so Zakonot za Narodnata banka i na 31. dekemvri 2008 godina toj iznesuva 1.289.789.000 MKD (2007: 1.289.789.000 MKD). Op{ti rezervi Vo soglasnost so odredbite na Zakonot za Narodna banka, po izdvojuvaweto na nerealiziranite prihodi vo revalorizacioni rezervi, 70% od ostatokot na dobivkata se raspredeluva vo op{ti rezervi sĕ dodeka ne se postigne nivoto na primarniot kapital na Narodnata banka. Po dostignuvaweto na primarniot kapital, 15% od ostatokot na dobivkata se raspredeluva vo op{ti rezervi, a ostatokot se rasporeduva vo Buxetot na Republika Makedonija. Op{tite rezervi se koristat za pokrivawe na op{tite rizici od raboteweto na Narodnata banka.


56

Revalorizacioni rezervi 2008 2007Revalorizacioni rezervi od nerealizirani kursni i cenovni promeni

o Revalorizacioni rezervi od kursni razliki 3.250.785 2.578.252

o Revalorizacioni rezervi od cenovni i kursni promeni na zlatoto 4.284.715 3.665.954

o Revalorizacini rezervi od cenovni promeni na hartiite od vrednost za trguvawe 1.244.372 221.846

Vkupno 8.779.872 6.466.052 Revalorizacionite rezervi pretstavuvaat akumulirani neto nerealizirani pozitivni kursni i cenovni promeni od periodi~nite kursni revalorizacii na deviznite sredstva i obvrski, koi{to se koristat kako rezerva protiv mo`ni idni negativni trendovi vo dvièweto na kursnite i cenovnite promeni soodvetno.

Revalorizacionata rezerva od presmetani kursni razliki od deviznite sredstva i obvrski, e zgolemena vrz osnova na raspredelba na nerealizirani neto pozitivni kursni razliki za 2008 godina vo iznos od 672.533.000 MKD (2007: presmetanite neto negativni kursni razliki vo iznos od 837.921.000 MKD se pokrieni od revalorizacioni rezervi).

Revalorizacionata rezerva od kursni i cenovni promeni na zlatoto za 2008 godina e zgolemena za iznos od 618.761.000 MKD vrz osnova na raspredelba na nerealiziranite neto pozitivni cenovni i kursni razliki na zlatoto (2007: 1.160.736.000 MKD).

Revalorizacionata rezerva za cenovni promeni na hartiite od vrednost za trguvawe e zgolemena za iznos od 1.177.896.000 MKD vrz osnova na raspredelba na nerealiziranite neto pozitivni cenovni promeni na hartiite od vrednost za trguvawe po principot „hartija po hartija“. Revalorizacionite rezervi vrz osnova na realizirani cenovni promeni od hartiite od vrednost vo iznos od 155.370.000 MKD se raspredeleni vo op{tite rezervi i Buxetot na Republika Makedonija.

44. Pari i pari~ni ekvivalenti

2008 2007 Depoziti vo stranska valuta (bele{ka 16) 14.284.991 54.860.928Efektivni stranski pari (bele{ka 15) 562.397 90.101

SPV sredstva kaj MMF (bele{ka 19) 59.585 60.484

Vkupno 14.906.973 55.011.513


57

45. Prezemeni i potencijalni obvrski a) Tu`bi Vo momentov se vodat nekolku sudski postapki protiv Narodnata banka koi{to proizleguvaat od tekovnoto rabotewe. Narodnata banka se sprotivstavuva na ovie tu`bi i vrz osnova na praven sovet smeta deka nema da se javat zna~ajni materijalni zagubi, osven iznosot za koj ve}e e napravena rezervacija (bele{ki 14 i 41).

46. Трансакции со пovrzani subjekti

Narodnata banka ima transakcii so povrzani subjekti, so Vladata na Republika Makedonija i so site ~lenovi na Sovetot. Transakciite i sostojbite so povrzanite subjekti se prikaàni vo bele{kite 5, 6, 12, 21, 35 i 36.

Documents

NARODNA BANKA NA REPUBLIKA MAKEDONIJA NBRM 2008 MAKEDONSKI k... · 2009. 10. 9. · portfolio-investicii, namaleni privatni transferi vo posledniot mesec), Narodnata banka intervenira