Narodowy Plan Szerokopasmowy

Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji

Listopad 2012

ul. Królewska 27 00-060 Warszawa

Projekt: POIG.07.01.00-00-019/09

Spis treści

1. Wstęp......................................................................................................................................2

1.1. Wprowadzenie do Narodowego Planu Szerokopasmowego...........................................2

1.2. Ramowe kierunki działań.................................................................................................3

2. Stan rozwoju infrastruktury w Polsce......................................................................................4

2.1. Wymiar geograficzny.......................................................................................................4

2.2. Wymiar technologiczny....................................................................................................6

2.3. Wymiar ekonomiczny.......................................................................................................8

2.4. Wykorzystanie usług szerokopasmowych.......................................................................9

2.5. Bariery rozwojowe..........................................................................................................10

2.6. Podsumowanie – Stan rozwoju infrastruktury w Polsce................................................12

3. Narodowy Plan Szerokopasmowy........................................................................................13

3.1. Cele NPS.......................................................................................................................13

3.2. Planowane narzędzia realizacji celów NPS...................................................................13

3.3. Założenia systemu realizacji..........................................................................................21

3.4. Ramowy plan wdrożenia................................................................................................22

3.5. Główne ryzyka...............................................................................................................22

4. Finanse.................................................................................................................................24

4.1. Koszty realizacji.............................................................................................................24

4.2. Źródła finansowania NPS..............................................................................................25

5. Korzyści realizacji NPS.........................................................................................................30

5.1. Bezpośrednie.................................................................................................................30

5.2. Pośrednie.......................................................................................................................32

6. Podsumowanie NPS.............................................................................................................34

Załącznik 1. Usytuowanie NPS w porządku strategii i dokumentów krajowych i europejskich36

Załącznik 2. Analiza techniczna..............................................................................................39

Załącznik 3. Przykładowe modele projektów realizowanych w formule PPP..........................42

Załącznik 4. Łańcuch wartości w Internecie............................................................................44

Załącznik 5. Kierunki polityki regulacyjnej...............................................................................46

Załącznik 6. Słownik i definicje pojęć......................................................................................49

1 | S t r o n a

2 | S t r o n a

1. Wstęp

1.1.Wprowadzenie do Narodowego Planu Szerokopasmowego

W ostatnich latach polski rynek usług szerokopasmowych oraz niezbędnej infrastruktury telekomunikacyjnej dynamicznie się rozwijał, jednak w dalszym ciągu pozostajemy w tyle państw Unii Europejskiej zarówno pod względem dostępności usług i ich prędkości jak i ich wykorzystania przez społeczeństwo.

Narodowy Plan Szerokopasmowy, zgodnie z ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju1 jest programem rozwoju infrastruktury szerokopasmowej nowej generacji na rzecz osiągnięcia celów Europejskiej Agendy Cyfrowej dotyczących dostępu do szybkiego Internetu oraz realizującym cele zawarte w Strategii Sprawne Państwo. Jest on dokumentem o charakterze operacyjno-wdrożeniowym ustanawianym w celu realizacji średniookresowej strategii rozwoju kraju. Obejmuje on okres do 2020 r.

Nadrzędnym celem realizowanym przez Narodowy Plan Szerokopasmowy jest rozwój sieci i infrastruktury telekomunikacyjnej. Cele NPS są zgodne z celami Europejskiej Agendy Cyfrowej i obejmują:

1) Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu do końca 2013 roku.2) Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu o prędkości, co najmniej 30Mbps do

końca 2020 roku.3) Doprowadzenie do wykorzystania dostępu o prędkości, co najmniej 100Mbps przez 50%

gospodarstw domowych do końca 2020 roku.

Realizacja powyższych celów przełoży się na rozwój kraju poprzez szereg korzyści społecznych oraz w dziedzinie gospodarki i innowacji. Techniki informatyczne i telekomunikacyjne wkraczają do służby zdrowia, przemysłu, administracji, mediów, energetyki, wpływają na efektywność przedsiębiorstw, obniżanie kosztów funkcjonowania a nawet mogą być wykorzystywane w celu ochrony środowiska dzięki koncepcji Green ICT. Szerokopasmowy dostęp zwiększa wydajność gospodarki poprzez możliwość zastosowania outsourcingu i offshoringu. Internet daje możliwość przesyłania głosu, obrazu, grafiki oraz dużej ilości zdigitalizowanych danych niemal natychmiast, przy relatywnie niewielkich kosztach. Internet staje się także centralnym narzędziem konsumpcji treści, w konsekwencji czego obserwuje się również zmiany społeczne wywołane zmianami w sposobie komunikowania się oraz sposobie dostępu do informacji. Więcej informacji o korzyściach płynących z realizacji celów NPS znajduje się w części 5.

Internet rozumiany jako platforma technologiczna sam w sobie nie powoduje jednak powstania korzyści społecznych czy gospodarczych. Jego potencjał jest uwalniany dopiero, gdy jest w najszerszym możliwym zakresie wykorzystywany przez biznes, administrację i obywateli. Życie społeczne i gospodarcze musi zaabsorbować Internet szerokopasmowy i wykorzystać go 1 Podstawa prawna przyjęcia strategii art. 18 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2009r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.).

3 | S t r o n a

jako narzędzie dla swojego rozwoju. Ambicją NPS jest holityczne zaadresowanie zarówno rozwoju niezbędnej infrastruktury telekomunikacyjnej jak i działań wspierających mających na celu wzrost wykorzystania usług dostępu do Internetu.

Za wdrażanie, monitoring i aktualizację Narodowego Planu Szerokopasmowego odpowiadał będzie Minister Administracji i Cyfryzacji, jednak w realizację poszczególnych planowanych działań zaangażowane będą także inne podmioty.

1.2.Ramowe kierunki działań

Diagnoza obecnej sytuacji, przedstawiona w części 2, przedstawia kilka kluczowych obserwacji dotyczących polskiego rynku Internetu szerokopasmowego pod względem infrastruktury i wykorzystania usług. W odpowiedzi na zidentyfikowane wyzwania, bariery i zachodzące na rynku trendy, NPS przewiduje działania ukierunkowane na:

Wskazane kierunki są zbieżne z celami Europejskiej Agendy Cyfrowej oraz innych dokumentów strategicznych. Usytuowanie NPS w porządku strategii i dokumentów krajowych i europejskich zostało przedstawione w załączniku w punkcie Error: Reference source not found.

4 | S t r o n a

KIERUNKI NPS

Zmniejszenie zróżnicowania geograficznego obecności infrastruktury telekomunikacyjnej oraz penetracji usług dostępu do Internetu

Upowszechnienie nowoczesnej infrastruktury sieciowej i dostępowej następnej generacji (NGN/NGA – ang. next generation network/access)

Wzrost penetracji usług dostępu do Internetu oraz znaczne zwiększenie prędkości transmisji sprzedanych usług

Poprawę atrakcyjności ekonomicznej inwestycji prywatnych w infrastrukturę szerokopasmową, w szczególności w obszarach odległych i mało zaludnionych

Wzrost zainteresowania społeczeństwa i firm Internetem oraz wykorzystania go w życiu społecznym i gospodarczym, a także przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia cyfrowego

2. Stan rozwoju infrastruktury w Polsce

Obecny stan rozwoju infrastruktury szerokopasmowej, a także poziom jej wykorzystania, jest relatywnie niski w porównaniu z większością pozostałych krajów Unii Europejskiej, a także odległy od przyjętych w ramach NPS celów. Ich mierniki na koniec 2011 roku osiągnęły następujące wartości:

1) Zapewniono możliwość dostępu do Internetu dla około 78% ludności2

2) Zapewniono możliwość dostępu do Internetu o prędkości, co najmniej 30Mbps dla około 37% ludności

3) Około 1% gospodarstw domowych korzystało z łącza o prędkości, co najmniej 100Mbps

Szczegółowa analiza stanu obecnego w ujęciu geograficznym, ekonomicznym oraz technologicznym pozwala na wskazanie istotnych wyzwań stojących przed realizacją NPS oraz określić priorytetowe obszary działania.

2.1.Wymiar geograficzny

Zasięg nowoczesnej infrastruktury szerokopasmowej, a także penetracja usług dostępu do Internetu w Polsce pokazują znaczne zróżnicowanie geograficzne. Obecność dystrybucyjnej sieci światłowodowej, będąca kluczowym z mierników dostępności infrastruktury NGN potrzebnej do realizacji celów EAC, nie we wszystkich przypadkach przekłada się na popularność usług dostępu szerokopasmowego i vice versa. Istnieją regiony o relatywnie wysokim wskaźniku penetracji usług pomimo małej dostępności zakończeń sieci światłowodowej.

Najwyższa penetracja usług szerokopasmowego dostępu do Internetu widoczna jest w województwach mazowieckim, dolnośląskim, zachodniopomorskim oraz pomorskim, podczas gdy większość Polski wschodniej przedstawia znacznie większy potencjał dalszej adopcji usług. Z kolei najwyższy odsetek miejscowości, w których obecne są zakończenia sieci światłowodowych widoczny jest w województwach podkarpackim, małopolskim, śląskim, opolskim i dolnośląskim.

Analiza rynku Internetu szerokopasmowego w dwóch opisanych wymiarach pozwala na wskazanie województw, które w porównaniu z resztą kraju wymagają szczególnego nacisku na rozwój infrastruktury optycznej, stymulację popytu na usługi szerokopasmowe bądź oba te działania.

Relatywnie najgorsza sytuacja pod względem rozwoju infrastruktury i jej wykorzystania widoczna jest w czterech województwach Polski Wschodniej – świętokrzyskim, lubelskim i podlaskim – a także w województwie kujawsko-pomorskim.

Relatywna penetracja usług i powszechność zakończeń sieci optycznej według województw2 Mieszkańcy w obszarach obsługiwanych przez dostawców stacjonarnego dostępu szerokopasmowego

5 | S t r o n a

łódzkie

mazowieckiekujawsko-pomorskie

02515

lubelskie

20

penetracjausług

40zakończeniaoptyczne

30

0

dolnośląskieopolskie

śląskiemałopolskiepodkarpackie

podlaskieświętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

POLSKA

lubuskie

10

pomorskiezachodniopomorskie

wielkopolskie

10

20

Priorytet:Rozwójinfrastrukturyoptycznej

Priorytet:Stymulacja

popytu

odsetek miejscowości

na których terenie

znajdują się zakończenia

sieci optycznej

liczba łączy na 100 osób

Źródło: UKE, opracowanie własne

Wykorzystane powyżej dane przedstawione zostały, w formie map w dalszej części sekcji.

Znaczne różnice występują także wewnątrz województw, gdzie tradycyjnie rozwój nowoczesnej infrastruktury skupiał się na obszarach o gęstym zaludnieniu (głównie miastach), jako przedstawiających największy potencjał ekonomiczny dla operatorów, a więc gwarantujący najkrótszy okres zwrotu z inwestycji. Poniżej przedstawiono porównanie wskaźnika penetracji budynkowej przyłączami w zależności od wielkości gminy. Analiza pokazuje na znacznie mniejszą obecność infrastruktury ostatniej mili w najmniejszych gminach, tj. do 20 tys. mieszkańców. Penetracja budynkowa w największych gminach (a więc 17 miastach powyżej 200 tys. mieszkańców) jest mniejsza niż w gminach o wielkości 15-200 tys. osób najprawdopodobniej z uwagi na sposób kalkulacji wskaźnika, tj. uwzględnienie wszystkich budynków niezależnie od przeznaczenia oraz relatywnie dużą ilość budynków niemieszkalnych i przemysłowych w największych miastach.

Penetracja budynkowa łączy według wielkości gminy (średnia arytmetyczna w przedziałach, 2011)

6 | S t r o n a

79%84%83%62%59%

50 do 200 tys.

do 5 tys. 15 do 50 tys.5 do 15 tys. powyżej 200 tys.

Źródło: GUS, UKE

Powyższe analizy dostępu szerokopasmowego pod względem geograficznym wskazują na województwa Polski Wschodniej, jako priorytetowe pod względem konieczności zwiększenia penetracji usług szerokopasmowych zarówno poprzez stymulację popytu jak i rozwój infrastruktury, a także na konieczność znaczących inwestycji w infrastrukturę dostępową w najmniejszych gminach oraz światłowodową infrastrukturę dystrybucyjną w większości województw poza województwami Polski południowej3.

Penetracja usług według województw (linie/100 osób, 2011)

Zakończenia sieci optycznej(% miejscowości z zakończeniem, 2012)

Warminsko-Mazurskie

Podlaskie

Dolnoslaskie Lublelskie

Lodzkie

Opolskie

Kujawsko-Pomorskie

Lubuskie

Malopolskie

Mazowieckie(21%)

Podkarpackie(10%)

Pomorskie

Slaskie

Swietokrzyskie

Wielkopolskie

Zachodnio-pomorskie

13-15%16-18%>18%

< 13%

Warminsko-Mazurskie

Podlaskie

Dolnoslaskie Lublelskie

Lodzkie(8%)

Opolskie

Kujawsko-Pomorskie

Lubuskie

Malopolskie

Mazowieckie

Podkarpackie(36%)

Pomorskie

Slaskie

Swietokrzyskie

Wielkopolskie

Zachodnio-pomorskie

15-25%25-30%>30%

< 15%

Źródło: UKE, opracowanie własne

2.2.Wymiar technologiczny

Dostęp szerokopasmowy może być zapewniony klientowi końcowemu za pomocą różnorodnych technik oraz przez różnorodne podmioty – co obejmuje m.in. dostęp stacjonarny xDSL lub poprzez sieć kablową, nowoczesny dostęp światłowodowy (FTTx), Ethernet czy techniki bezprzewodowe 2G/3G, LTE czy także WLAN lub WiMax. Z perspektywy konsumenckiej, a także Narodowego Planu Szerokopasmowego, najważniejszą kwestią jest jego dostępność i osiągane parametry transmisji (prędkość) niezależnie od techniki, chociaż na dzień dzisiejszy sieci mobilne nie zapewniają niezbędnej przepustowości łącza. Szerszy opis technik dostępowych znajduje się w części ().

3 Przedstawione analizy bazują na stanie aktualnym i nie uwzględniają spodziewanych efektów obecnych projektów, w tym realizowanych w ramach SSPW, RPO i POIG 8.4. Koordynacja tych projektów z realizowanymi w przyszłości będzie przedmiotem działań m.in. projektu systemowego MAC

7 | S t r o n a

Łącza Internetowe aktywne obecnie w Polsce odbiegają pod względem prędkości transmisji od średniej europejskiej, a także od celów stawianych przez Europejską Agendę Cyfrową, których realizację ma na celu NPS.

Struktura łączy szerokopasmowych pod względem prędkości (2011)

4%

26%

50%

20% 2Mbps - 10Mbps10Mbps - 30Mbps

144kbps - 2Mbps

>30Mbps

Polska8%

40% 43%

9%

UE27

Źródło: UKE

Blisko ¾ aktywnych łączy pozwala na transmisję do użytkownika z prędkością nie większą niż 10Mbps, a jedynie 4% gwarantuje dostęp ≥30Mbps. Z kolei z punktu widzenia dostępności infrastruktury, w zasięgu sieci NGA4 jest 37% mieszkańców Polski (wykres poniżej). Jest to rezultat plasujący Polskę na końcu listy krajów Unii Europejskiej. Oznacza to, że osiągnięcie celów EAC będzie wymagało nie tylko rozwoju sieci w nowych lokalizacjach, ale także modernizacji istniejącej infrastruktury oraz stymulacji popytu na usługi o najwyższych prędkościach transmisji.

Infrastruktura – Możliwość dostępu szerokopasmowego NGA (% ludności z możliwością dostępu, 2011)

411

36373940435154545861616162626264656868717575

9899100

CZ FR PL IERO ITSEHUNOGBSI ESLV GRDEEEDKLTSK ATFIBGPTLUBEMTNL

Źródło: Komisja Europejska “Broadband coverage in Europe in 2011 - Mapping progress towards the coverage objectives of the Digital Agenda”

Powyższy obraz nie zawiera dostępu przez sieci komórkowe, jako że obecne w Polsce rozwiązania mobilne nie zapewniają stałej prędkości transmisji na poziomie 30Mbps lub większej. Dalszy rozwój sieci czwartej generacji pozwoli w przyszłości na taką transmisję w określonych warunkach, a zatem będzie przyczyniał się do poprawy istniejącej sytuacji równolegle do rozwoju dostępowych sieci stacjonarnych. Wszystkie rodzaje rozwiązań, w tym 4 Sieć NGA rozumiana jako sieć stacjonarna w technologiach pozwalających na prędkości transmisji 30Mbps i większej.

8 | S t r o n a

mobilne, będą jednak wymagały rozwoju szkieletowej sieci światłowodowej, na której będą bazowały.

Analiza wymiaru technologicznego pokazuje konieczność modernizacji istniejących sieci oraz realizacji przyszłych inwestycji w nowoczesne techniki zapewniające klientom końcowym parametry transmisji wymagane przez EAC.

2.3.Wymiar ekonomiczny

Od wielu lat stałym trendem na rynku telekomunikacyjnym jest spadek cen, a wraz z nim spadek średnich przychodów osiąganych przez operatorów telekomunikacyjnych z jednego abonenta danej usługi (ARPU – ang. average revenue per user). Trend ten dotyczy także dostępu do Internetu – tylko w okresie 2009-2011 ARPU dla tej usługi spadło z 40,9 PLN do 33,1 PLN, a więc o 19%. Jednocześnie użytkownicy korzystali z coraz szybszych łączy. W ciągu 2011 roku odsetek łączy o prędkości 10Mbps i więcej oraz 30Mbps i więcej podwoił się, podczas gdy udział łączy o najniższych prędkościach (poniżej 2Mbps) spadł o 25pp5.

Średni przychód z usługi dostępu do Internetu na jednego abonenta (PLN)

Struktura łączy Internetowych według prędkości

33,137,840,9

2009 2010 2011

-10%

2%13%

49%51%

4%

24%

74%

26%

do 2Mbps 2Mbps i więcej

10Mbps i więcej

30Mbps i więcej

20102011

Uwaga: Odsetek sumuje się do więcej niż 100%, ponieważ pokazane przedziały nie mają górnej granicy, tj. np. przedział „30Mbps i więcej”, zawiera się w przedziale „10Mbps i więcej”Źródło: UKE

Z perspektywy operatorów inwestujących w infrastrukturę oznacza to, że rozwój i sprzedaż usług szybszego dostępu do Internetu nie generuje nominalnie dodatkowego przychodu, a inwestycje w nowe techniki mają wydłużony okres zwrotu. Aby zredukować ten efekt, operatorzy oferują swoim klientom usługi dodatkowe wykorzystujące posiadane łącze, przede wszystkim ofertę telewizji. Z możliwości takiej pakietyzacji usług korzystało w 2011 roku ponad 2,6 mln klientów, co stanowiło wzrost o około 24% względem roku poprzedniego. Najczęściej wybierane były pakiety dwóch usług (80% wszystkich pakietów), a wśród nich najpopularniejsze było łączenie usług telewizji kablowej z dostępem do Internetu.

Efektem obserwowanych trendów z perspektywy realizacji celów NPS jest z jednej strony pogarszanie się atrakcyjności inwestycji w nową infrastrukturę, a z drugiej strony wzrost

5 Punktów procentowych

9 | S t r o n a

atrakcyjności dostępnej dla ludności oferty zarówno pod względem prędkości transmisji jak i zakresu usług.

2.4.Wykorzystanie usług szerokopasmowych

Kolejnym poziomem analizy rynku dostępu do Internetu jest popyt na usługi szerokopasmowe, tj. w jakim stopniu dostępna infrastruktura wykorzystywana jest na rzecz klientów końcowych. Spojrzenie na Polskę względem średniej pozostałych krajów Unii Europejskiej pokazuje, że Polacy relatywnie mniej chętnie kupują usługi dostępu szerokopasmowego. Na każde 100 osób z możliwością dostępu w Polsce przypada 21 aktywnych linii, czyli o jedną czwartą mniej niż przeciętnie w 27 krajach Unii. Biorąc za odniesienie dane dot. całej Unii Europejskiej oznacza to, że w Polsce jest potencjał na sprzedaż większej o 1/3 od obecnej ilości usług na istniejącej już infrastrukturze, czyli ok 2mln dodatkowych linii.

Popyt na dostęp szerokopasmowy (liczba aktywnych linii na 100 osób z możliwością dostępu, 2005-2010)

14 18 22 25 26 28

+33%

2010

21

2009

18

2008

17

2007

13

2006

9

2005

5

EU27PL

Źródło: Digital Agenda Scoreboard 06.2012

Jednym z istotnych zadań NPS jest popularyzacja wykorzystania Internetu przez mieszkańców, m.in. poprzez wskazanie korzyści i możliwości płynących z Internetu. Badania konsumenckie wśród osób nieposiadających w domu łącza internetowego ujawniają dwie podstawowe przyczyny takiego stanu: ponad połowa pytanych uzasadniała go brakiem potrzeby a około 40% wskazało na brak niezbędnych umiejętności6.

6 Respondenci mogli wskazać na więcej niż jedną przyczynę braku posiadanie łącza

10 | S t r o n a

Powody nieposiadania Internetu w domu (% odpowiedzi, 2007-2011)

0 10 20 30 40 50 60

Brak umiejętności

Brak potrzebyużywania Internetu

Zbyt duże kosztyniezbędnego sprzętu

Względy bezpieczeństwa

Niechęć do Internetu

Brak technicznych możliwości podłączenia do Internetu

Dostęp do Internetuz innych lokalizacji

Zbyt drogi abonament

20092007

2011

Uwaga: Respondentami były jedynie osoby nieposiadające dostępu do Internetu w domuŹródło: GUS Badanie wykorzystania ICT w gospodarstwach domowych i przedsiębiorstwach

Oba z głównych wymienianych powodów były wskazywane w 2011 roku częściej niż w latach poprzednich. Jednocześnie coraz mniejszy odsetek nieposiadających Internetu uzasadniał to zbyt dużymi kosztami sprzętu lub samego łącza. Oznacza to, że wraz z upływem czasu i postępującą konkurencją na rynku, coraz mniejszą barierą są czynniki cenowe, a zatem przyszłe działania stymulujące popyt powinny skupiać się na edukacji i uświadamianiu korzyści z dostępu szerokopasmowego.

Równolegle, osoby decydujące się na zakup usługi dostępu do Internetu w Polsce zdają się zauważać korzyści wynikające z posiadania szybszego łącza. Badania przeprowadzone na zlecenie UKE wykazały bowiem, że prędkość łącza stanowiła najważniejsze kryterium wyboru dostawcy usługi (56,9% wskazań), cena była zaś na drugim miejscu (54,7%).7 Badanie nie wskazuje jednak, jaką prędkość łącza użytkownicy postrzegają jako wystarczającą.

2.5.Bariery rozwojowe

Kluczową barierą rozwoju sieci szerokopasmowych oferujących parametry na poziomie wymaganym do osiągnięcia celów Europejskiej Agendy Cyfrowej jest opłacalność ekonomiczna inwestycji w nowoczesną infrastrukturę poza głównymi aglomeracjami. Przykładowo, w przypadku dostępu światłowodowego w techniki FTTx, jedynie dla terenów miejskich i podmiejskich oraz jednocześnie przy znaczącym popycie na usługę dostępu szerokopasmowego możliwe jest osiągnięcie przez samodzielnego inwestora akceptowalnego okresu zwrotu, tj. poniżej ok. 10 lat. W Polsce okres ten będzie dłuższy niż w innych krajach Unii Europejskiej z uwagi na relatywnie niższy średni przychód osiągany z jednego abonenta.

7 Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w 2011 roku, UKE, czerwiec 2012.

11 | S t r o n a

Okres zwrotu inwestycji w FTTx według typu lokalizacji i potencjału rynkowego8

(w latach, samodzielna inwestycja prywatna)

FTTP

9-1111-15

FTTC

5-85-99-13 Akceptowalny okres zwrotu

10 lat

19-22

wiejskie

20-25>25>25 Potencjał rynkowy6

50%30% 70%

Źródło: „Łańcuch wartości w Internecie i potencjalne modele funkcjonowania rynku”, UKE

Kluczowe czynniki i ryzyka ograniczające atrakcyjność inwestycji w infrastrukturę szerokopasmową dotyczą zarówno strony przychodowej, jak i technicznej, formalnej i kosztowej, a każdy z etapów inwestycji – od planowania do eksploatacji, przedstawia szereg wyzwań dla inwestora. Wyjątkiem jest niepewność popytu na usługi szerokopasmowe, która towarzyszy operatorom jako ryzyko podczas całego okresu planowania, budowy i eksploatacji infrastruktury sieciowej. Poniżej przedstawione zostały schematycznie wybrane ryzyka w podziale na etapy rozwoju sieci.

Wybrane wyzwania inwestycyjne według etapu

Etap rozwoju sieci

Budowa sieci dostępowej

Budowa sieci szkieletowej i dystrybucyjnej

Planowanie

• Dostępność informacji o istniejącej infrastrukturze i popycie na potrzeby planowania inwestycji

• Przewidywalność i stabilność polityki regulacyjnej dla sieci NGN/NGA, w tym regulacji cenowych

• Koszt wykorzystania pasa drogowego

• Ograniczone możliwości wykorzystania istniejącej infrastruktury liniowej innej niż telekomunikacyjna

• Ryzyko finansowe samodzielnych inwestycji

• Znaczące koszty i czas inwestycji w „ostatnią milę”

• Dostępność i koszty okablowania wewnątrz budynków

Ryzyko niepewnego popytu na usługi szerokopasmowe

Eksploatacja

Źródło: opracowanie własne

Mimo, że większość ze zidentyfikowanych barier leży w bezpośrednim obszarze działalności instytucji publicznych i samych inwestorów, to jednak dla powodzenia NPS kluczowe znaczenie mają zachowania konsumenckie. Opłacalność ekonomiczna dla inwestorów uzależniona jest bezpośrednio od popytu na usługi sprzedawane w oparciu o wybudowaną infrastrukturę. W konsekwencji, minimalizacja barier rozwoju musi obejmować zarówno stronę techniczną

8 Potencjał rynkowy rozumiany jako odsetek zakupionych usług dostępu względem liczby lokalizacji podłączonych do infrastruktury FTTx

12 | S t r o n a

i kosztową realizacji inwestycji jak i zapewnienie popytu pozwalającego na osiągnięcie wymaganego zwrotu z inwestycji w sieci szerokopasmowe w mniej atrakcyjnych ekonomicznie lokalizacjach. Kluczowym aspektem rozwoju popytu jest obecność usług wykorzystujących możliwości techniczne infrastruktury nowej generacji. W części () przedstawiono najistotniejsze z usług w kontekście wymaganych przez nie przepustowości łączy.

2.6.Podsumowanie – Stan rozwoju infrastruktury w Polsce

Diagnoza obecnego stanu dostępu do Internetu szerokopasmowego w Polsce wskazuje na konieczność zrealizowania znacznych inwestycji w infrastrukturę szerokopasmową jak i prowadzenia działań promocyjno-edukacyjnych m.in. w oparciu o następujące obserwacje:

Wysokie zróżnicowanie geograficzne pod względem dostępu sieci i poziomu wykorzystania usług

Niski popyt i wykorzystanie usług dostępu szerokopasmowego, w szczególności o wysokich prędkościach transmisji

Zmniejszającą się opłacalność ekonomiczną inwestycji w rozwiązania nowej generacji (szybkiego i bardzo szybkiego dostępu do Internetu) oraz w obszarach odległych i o rozproszonym zaludnieniu

Skuteczne działanie wobec powyższych zjawisk wymaga skoordynowanych działań wyznaczonych w NPS i koordynowanych przez MAC a realizowanych we współpracy z szeregiem innych podmiotów.

13 | S t r o n a

3. Narodowy Plan Szerokopasmowy9

3.1.Cele NPS

Głównym celem Narodowego Planu Szerokopasmowego jest zapewnienie całemu społeczeństwu szybkiego szerokopasmowego dostępu do Internetu na warunkach odpowiadających potrzebom i możliwościom obywateli. Realizacja tej koncepcji przekłada się na 3 cele szczegółowe odpowiadające założeniom Europejskiej Agendy Cyfrowej:

1) Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu do końca 2013 roku – rozumianego jako techniczna możliwość świadczenia usługi dostępu do Internetu szerokopasmowego o dowolnej prędkości dla każdego mieszkańca Polski, w dowolnej technice dostępowej

2) Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu o prędkości, co najmniej 30Mbps do końca 2020 roku – rozumianego jak techniczna możliwość świadczenia usługi dostępu do Internetu szerokopasmowego o prędkości nie mniejszej niż 30Mbps dla każdego mieszkańca Polski, w dowolnej technice dostępowej

3) Doprowadzenie do wykorzystania dostępu o prędkości, co najmniej 100Mbps przez 50% gospodarstw domowych do końca 2020 roku

Dwa pierwsze cele mierzone są wyłącznie możliwościami technicznymi przyszłej infrastruktury sieciowej, podczas gdy cel trzeci oznacza w praktyce nie tylko inwestycje w sieć, ale także wygenerowanie popytu na łącza o prędkości 100Mbps w połowie gospodarstw domowych.

3.2.Planowane narzędzia realizacji celów NPS

Osiągnięcie wyznaczonych celów strategicznych NPS wymaga działań zarówno w sferze stymulacji inwestycji jak i stymulacji popytu na usługi szerokopasmowe. Aby inwestorzy mogli zminimalizować ryzyko inwestycyjne i uzyskać wymagany zwrot z poniesionych nakładów, konieczne jest zapewnienie dostatecznego popytu na usługi wśród klientów końcowych. Wzrost popytu z kolei przekłada się poprzez efekt skali ekosystemu na rozwój nowych, atrakcyjnych usług online i w konsekwencji dalszy wzrost popytu.

Aby skutecznie i całościowo zaadresować rozwój dostępu szerokopasmowego w Polsce, NPS przewiduje następujące uzupełniające się obszary działań:

9 Plan zostanie uszczegółowiony w toku dalszych prac oraz konsultacji i uzgodnień pod kątem spełnienia warunków ex ante o których mowa w Załączniku I na str. 38 NPS.

14 | S t r o n a

Poniżej przedstawione zostały kluczowe, w większości ogólnokrajowe działania planowane w powyższych obszarach w ramach NPS w podziale na wspierające rozwój infrastruktury oraz stymulujące popyt na dostęp szerokopasmowy.

3.2.1. Wsparcie i koordynacja projektów i programów inwestycyjnych

Obszar działania: rozwój infrastrukturyRamy czasowe: do końca listopada 2015 (chyba, że wskazano inaczej)Finansowanie: koszty organizacyjne i administracyjne z budżetu projektu systemowego MAC

W ramach działania planowane jest wsparcie beneficjentów środków europejskich przeznaczonych na rozwój infrastruktury szerokopasmowej w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej, Regionalnych Programów Operacyjnych, a także działań 8.4 i 8.3 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Planowane przez MAC działania to:

1) Realizacja projektu systemowego – Działania na rzecz rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu (POIG Działanie 8.3), obejmującego doradztwo, szkolenia i działalność informacyjną.

2) Stworzenie i aktualizacja krajowego wysokopoziomowego schematu rozwoju inwestycji infrastrukturalnych uwzględniającego m.in.:

a) obszary wykorzystania środków publicznych oraz obszary priorytetowe dla inwestycji prywatnych;

b) współzależności pomiędzy sieciami stacjonarnymi a mobilnymi czwartej generacji m.in. pod względem zaspokajania popytu i minimalizacji duplikacji infrastruktury;

c) priorytety dla poszczególnych regionów kraju w kontekście konkurencji międzyoperatorskiej – infrastrukturalnej bądź na poziomie usług – jako wkład do polityki regulacyjnej

d) optymalną sekwencję inwestycji na potrzeby realizacji celów EAC.

15 | S t r o n a

Obszary

Realizacji NPS

Wsparcie i koordynacja projektów i programów inwestycyjnych

Promocja współinwestycji

Zapewnienie dostępu do informacji o infrastrukturze, projektach i popycie

Projektowanie i wspieranie wykorzystania środków publicznych

Aktywna promocja tworzenia otoczenia prawno-regulacyjnego sprzyjającego inwestycjom w infrastrukturę szerokopasmową

Opracowanie kierunków i koordynacja działań szkoleniowo-popularyzacyjnych

Kontynuacja projektu Polska Cyfrowa Równych Szans

3) Ewaluacja realizowanych projektów budowy regionalnych sieci szerokopasmowych i uwzględnienie w projekcie systemowym doświadczeń i wniosków z ewaluacji.

4) Opracowanie wytycznych i poradników dla JST i inwestorów opisujących procedury i schematy działania.

5) Stworzenie bazy wzorcowych modeli inwestycyjnych dotyczących aspektów technicznych, ekonomicznych i popytowych wraz z oceną ich efektywności (okresowa aktualizacja w zależności od potrzeb).

6) Analiza i wprowadzenie zmian w warunkach realizacji działania 8.4 POIG w celu efektywniejszego wydatkowania środków (realizacja do końca 2012).

7) Opracowanie zasad udostępniania infrastruktury telekomunikacyjnej wybudowanej w ramach projektów współfinansowanych ze środków europejskich (we współpracy z UKE).

8) Opracowanie zaleceń dotyczących sposobu utrzymania i eksploatacji infrastruktury telekomunikacyjnej, w szczególności po zakończeniu okresu trwałości projektów unijnych.

Wyniki opisanych analiz i rekomendacji będą udostępnione publicznie i dostępne dla wszystkich zainteresowanych.

3.2.2. Promocja współinwestycji

Obszar działania: rozwój infrastrukturyRamy czasowe: działania ciągłe (chyba, że wskazano inaczej)Finansowanie: koszty organizacyjne i administracyjne z budżetów wyznaczonych

do realizacji podmiotów

Jedną z możliwości ograniczenia ryzyka inwestycji dla poszczególnych operatorów jest możliwość podzielenia kosztów inwestycji pomiędzy więcej niż jeden podmiot. Dotyczy to głównie:

Partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Wspólnych inwestycji dwóch lub więcej podmiotów prywatnych. Łączenia inwestycji telekomunikacyjnych z inwestycjami w innych dziedzinach

(np. elektroenergetycznych, drogowych czy wodno-kanalizacyjnych).

Ustawa o wspieraniu rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych10 dała wyraźne podstawy prawne do prowadzenia przez jednostki samorządu terytorialnego (JST) działalności w zakresie telekomunikacji. Przepisy te umożliwiły zastosowanie umów partnerstwa publiczno-prywatnego do realizacji przedsięwzięć jednostek samorządu terytorialnego w sektorze telekomunikacyjnym. Genezą wprowadzenia takich rozwiązań była identyfikacja potrzeby rozwoju sieci szerokopasmowych z wykorzystaniem dofinansowania w ramach funduszy unijnych przy jednoczesnej potrzebie wsparcia samorządów doświadczeniem i zasoby sektora prywatnego. Formuła ta będzie wykorzystywana w ramach programu SSPW – według danych Instytutu

10 Ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz.U. z 2010 r., Nr 106, poz. 675) wraz ze zmianami z dnia 13 lipca 2012.

16 | S t r o n a

Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (IPPP), w modelu PPP rozpoczęło się postępowanie w województwie warmińsko-mazurskim, oraz planowane jest jego wykorzystanie w podkarpackim. Przykładowe modele realizacji inwestycji w formule PPP przedstawione zostały w załączniku Załącznik 3.

Realizacja inwestycji w formule PPP nie leży bezpośrednio w obszarze działalności MAC, jednak NPS stawia za zadanie promocję tego typu inicjatyw. MAC planuje we współpracy z Ministerstwem Gospodarki w szczególności następujące działania:

1) Analiza obowiązującej regulacji PPP pod kątem możliwości stosowania przy inwestycjach w sieci telekomunikacyjne (działanie prowadzone w pierwszym kwartale 2013 r.).

2) Rewizja istniejących procedur nawiązywania współpracy strony samorządowej oraz potencjalnych partnerów prywatnych w celu realizacji inwestycji telekomunikacyjnych.

3) Przeprowadzenie analizy rozwiązań PPP stosowanych w innych krajach UE i opracowanie wzorcowych modeli współpracy w ramach PPP przy realizowaniu inwestycji telekomunikacyjnych, w szczególności w zakresie procedury wyboru partnera prywatnego, wskazania praw i obowiązków oraz przygotowania wzorców umownych.

4) Promocja rozwiązań PPP w zakresie telekomunikacji, szczególnie w celu zminimalizowania obaw organów samorządowych dotyczących współpracy z partnerem prywatnym.

Kolejną praktyką pozwalającą na zwiększenie atrakcyjności ekonomicznej inwestycji oraz redukcję ryzyka finansowego jest praktyka wspólnych inwestycji partnerów prywatnych, realizowana w oparciu o modele wspólnych inwestycji operatorów (podmiotów rynku telekomunikacyjnego) w sieci światłowodowe, w tym w znacznej mierze charakteryzujące się najwyższym ryzykiem optyczne sieci dostępowe. Model ten pozwala na podział kosztów doprowadzenia światłowodu do budynków, a następnie wspólne korzystanie z tej infrastruktury, a zatem uniknięcie duplikacji nakładów i wspomnianą redukcję ryzyka inwestycji.

Obok promocji wspólnych inwestycji podmiotów na rynku telekomunikacyjnym, MAC planuje także analizę sytuacji w zakresie możliwości prowadzenia inwestycji telekomunikacyjnych w synergii z innymi inwestycjami w infrastrukturę liniową, np. drogowymi, wodno-kanalizacyjnymi lub energetycznymi.

W następnym kroku planowane jest opracowanie rekomendowanych modeli wspólnej realizacji inwestycji telekomunikacyjnych, również z wykorzystaniem rekomendacji wypracowanych w ramach Memorandum w sprawie współpracy na rzecz budowy i rozwoju pasywnej infrastruktury sieci szerokopasmowych (dalej: Memorandum)11. Zarówno analiza jak i rozpoczęcie wdrażania rekomendacji powinny odbyć się do końca 2012 roku.

11 Memorandum jest otwartym porozumieniem między administracją rządową, samorządową i przedstawicielami rynku telekomunikacyjnego, którego celem jest współdziałanie w zakresie wypracowania właściwego i przyjaznego otoczenia prawnego i administracyjnego, a także stworzenia platformy współpracy i konsultacji w zakresie inicjatyw związanych z budową infrastruktury telekomunikacyjnej oraz społeczeństwa informacyjnego

17 | S t r o n a

3.2.3. Zapewnienie dostępu do informacji o infrastrukturze, projektach i popycie

Obszar działania: rozwój infrastrukturyRamy czasowe: działania ciągłeFinansowanie: budżet projektu SIPS

Jednym z kluczowych czynników pozwalających przedsiębiorcom na skuteczne planowanie inwestycji jest dostęp do informacji o istniejącej infrastrukturze, projektach inwestycyjnych oraz zidentyfikowanym popycie. Zapewnienie odpowiedniej informacji przyczynia się do:

Minimalizacji duplikacji infrastruktury Minimalizacji ryzyka popytowego inwestycji Koordynacji inwestycyjnych podmiotów prywatnych i publicznych Wykorzystania istniejącej infrastruktury w nowych projektach inwestycyjnych

Obecnym źródłem informacji o infrastrukturze telekomunikacyjnej jest System Informacyjny o Infrastrukturze Szerokopasmowej (SIIS) uruchomiony w ramach projektu System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa (SIPS). Rezultaty ostatniej aktualizacji bazy danych opublikowane zostały w dokumencie „Raport pokrycia terytorium RP infrastrukturą telekomunikacyjną, zrealizowanymi w 2011 r. i planowanymi w 2012 r. inwestycjami oraz budynkami umożliwiającymi kolokację”. Zgodnie z treścią raportu, dostępne w nim informacje w formie danych oraz map są lub będą wykorzystywane przez wiele podmiotów, w tym:

Prezesa UKE – w celu m.in. określania kierunków rozwoju sieci, definiowaniu obszarów wymagających dofinansowania a także kwalifikacji do pomocy publicznej w celu efektywnej stymulacji inwestycji operatorów oraz optymalnego wykorzystania pomocy państwa.

Przedsiębiorców telekomunikacyjnych i innych podmiotów posiadających infrastrukturę telekomunikacyjną, w tym JST – w celu m.in. priorytetyzacji i koordynacji inwestycji w skali kraju, optymalnego planowania inwestycji z wykorzystaniem danych o obiektach umożliwiających kolokację oraz oceny konkurencyjności danego rynku lokalnego.

Podmiotami, które realizują projekt są Instytut Łączności – Państwowy Instytut Badawczy oraz UKE, we współpracy z MAC. Planowane działania obejmują:

1) Rozwijanie portalu Polska Szerokopasmowa jako głównego portalu informacyjnego dotyczącego kwestii rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej w Polsce.

2) Utrzymanie i rozwój bazy wiedzy na temat infrastruktury szerokopasmowej oraz rynku usług szerokopasmowych..

3) Możliwe rozszerzenie zakresu istniejącej bazy systemu SIIS o informacje o nieruchomościach oraz infrastrukturze liniowej innej niż telekomunikacyjna.

4) Stworzenie bazy wiedzy o projektach umożliwiającej stałe monitorowanie stanu zaawansowania finansowego i rzeczowego projektów.

5) Spotkania informacyjno–doradcze dla samorządowców oraz małych i średnich przedsiębiorców, mające na celu przybliżenie postanowień ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych.

18 | S t r o n a

6) Utrzymanie i rozwój platformy e–warsztatów z zawartością informacyjną z zakresu budowy i zastosowania infrastruktury szerokopasmowej.

Niezależnym, równoległym działaniem wspomagającym planowanie inwestycji przez operatorów telekomunikacyjnych i jednostki samorządowe są opracowywane przez UKE mapy popytu na usługi telefonii stacjonarnej, szerokopasmowy Internet oraz na samorządowe hot-spoty z dostępem do Internetu w miejscach publicznych.

3.2.4. Projektowanie i wspieranie wykorzystania środków publicznych

Obszar działania: rozwój infrastrukturyRamy czasowe: projektowanie w latach 2012-2014 działania wspierające ciągłeFinansowanie: budżet projektu systemowego MAC

Kluczowe znaczenie dla rozwoju infrastruktury szerokopasmowej będą miały przyszłe projekty współfinansowane przez Unię Europejską i Skarb Państwa. Prawidłowe zaplanowanie wielkości i umiejscowienia pomocy publicznej będzie priorytetowym działaniem wspomagającym osiągnięcie celów NPS do 2020 roku z wiodącą rolą MAC. Planowane działania to:

1) Określenie zasad i ram wdrażania środków europejskich w ramach przyszłej perspektywy finansowej 2014-2020 (realizowane przez MRR we współpracy z MAC) na rozwój sieci szerokopasmowych.

2) Opracowanie programu pomocowego dla projektów telekomunikacyjnych, w taki sposób, aby każdy projekt nie musiał być indywidualnie notyfikowany w Komisji Europejskiej.

3) Zapewnienie jednego ośrodka koordynacyjnego z odpowiednimi uprawnieniami umożliwiającymi wpływ na realizację projektów, udzielanie wsparcia dla beneficjentów środków europejskich oraz monitorowanie ich realizacji.

4) Koordynacja i promocja instrumentu Łącząc Europę nakierowana na uzyskanie środków na rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej.

3.2.5. Aktywna promocja otoczenia prawno-regulacyjnego sprzyjającego inwestycjom w infrastrukturę szerokopasmową

Obszar działania: rozwój infrastrukturyRamy czasowe: działania ciągłe (chyba, że wskazano inaczej)Finansowanie: koszty administracyjne i organizacyjne z budżetów podmiotów wyznaczonych

do realizacji

W celu poprawy warunków i procesu inwestycyjnego, a także maksymalizacji wykorzystania istniejącej infrastruktury i eliminacji zachowań antykonkurencyjnych konieczne jest zapewnienie stabilnego, sprzyjającego inwestycjom środowiska prawno-regulacyjnego. NPS przewiduje szereg możliwych w tym zakresie działań do realizacji przez MAC oraz inne podmioty:

1) Wprowadzenie obowiązku wyposażenia nowo budowanych budynków w nowoczesną instalację telekomunikacyjną – poprzez nowelizację rozporządzenia Ministra

19 | S t r o n a

Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie12 (realizacja działania w 2012 roku).

2) Monitorowanie praktyk udostępniania infrastruktury budynkowej i zgłaszanie do UOKiK niedozwolonych i antykonkurencyjnych praktyk (MAC we współpracy z UKE i UOKiK, realizacja działania od II półrocza 2013).

3) Monitoring i analiza rynku pod względem dostępu operatorów do nieruchomości publicznych i infrastruktury liniowej przedsiębiorców innych niż telekomunikacyjni oraz warunków i kosztów takiego dostępu.

4) Opracowanie przepisów technicznych określających warunki techniczne lokalizacji kanałów technologicznych w drogach publicznych, w tym kanalizacji telekomunikacyjnej, w celu przyspieszenia i obniżenia kosztów inwestycji z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury w pasie drogowym (MAC we współpracy z MTBiGM oraz MG).

5) Cykliczne (roczne) przeglądy istniejących przepisów prawnych w zakresie prowadzenia inwestycji telekomunikacyjnych, przeprowadzonych we współpracy z branżą (MAC we współpracy z UKE i podmiotami zrzeszonymi w ramach Memorandum, realizacja pierwszego przeglądu do końca 2012).

6) Zapewnienie polityki regulacyjnej przewidywalnej, dostosowanej do warunków rynkowych i wspierającej rozwój konkurencji (odpowiedzialność UKE, przedstawienie kierunków polityki regulacyjnej planowane na 2012 rok).

3.2.6. Opracowanie kierunków i koordynacja działań szkoleniowo-popularyzacyjnych

Obszar działania: Stymulacja popytuRamy czasowe: działania ciągłe (chyba, że wskazano inaczej)Finansowanie: częściowo budżet projektu systemowego MAC oraz programów unijnych,

które przewidują środki na działania edukacyjne i informacyjne towarzyszące inwestycjom (np. program Sieci Szerokopasmowych Polski Wschodniej)

W celu redukcji zidentyfikowanych barier adopcji Internetu przez społeczeństwo, MAC planuje opracowanie kierunków działań mających na celu popularyzację wykorzystania technik szerokopasmowych, z uwzględnieniem rekomendacji wypracowanych przez Grupę roboczą ds. popytu w ramach Memorandum w sprawie współpracy na rzecz budowy i rozwoju pasywnej infrastruktury sieci szerokopasmowych. Możliwe kierunki działań to m.in.:

1) Dedykowane programy szkoleniowo-informacyjne dla wybranych grup społecznych (np. dla dzieci w wieku szkolnym, seniorów lub osób bezrobotnych w celu zwiększenia ich konkurencyjności na rynku pracy i przedłużenia aktywności zawodowej).

2) Zwiększanie atrakcyjności dostępnych treści online, m.in. poprzez promocję i/lub finansowanie rozszerzania treści skierowanych do grup niezainteresowanych obecnie Internetem – np. portali o zdrowiu, lokalnych przedsiębiorstwach, wydarzeniach społeczno-kulturalnych.

12 http://legislacja.rcl.gov.pl/lista/504/projekt/15552

20 | S t r o n a

3) Wsparcie finansowe zakupu sprzętu komputerowego przez wybrane grupy społeczne, w szczególności dzieci i młodzieży w wieku szkolnym oraz starszych obywateli zagrożonych wykluczeniem cyfrowym.

4) Promocja rozwoju usług online, w tym wspieranie prac nad rozwiązaniami prawnymi umożliwiającymi rozwój e-usług: e-medycyny, e-administracji, a także dostępu do treści multimedialnych, w tym zwiększenia atrakcyjności polskiego rynku poprzez zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony własności intelektualnej.

5) Promocja rozwoju elastycznych form zatrudnienia, w tym rozwiązań prawnych pozwalających na rozszerzenie rynku pracy, np. o osoby niepełnosprawne, a także przedłużenie aktywności zawodowej poprzez tele-pracę.

6) Koordynacja opracowanych kierunków działań w ramach NPS wraz z istniejącymi inicjatywami innych podmiotów.

Powyższe działania mogą być realizowane przez i z udziałem wielu podmiotów, w tym MAC, UKE oraz podmiotów zrzeszonych w ramach Memorandum oraz innych resortów i urzędów.

3.2.7. Kontynuacja projektu Polska Cyfrowa Równych Szans (PCRS)

Obszar działania: Stymulacja popytuRamy czasowe: do czerwca 2014Finansowanie: budżet projektu systemowego MAC

Głównym celem trwającego projektu Polska Cyfrowa Równych Szans jest przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu i budowa kompetencji cyfrowych osób dorosłych. Wiedza i umiejętności potrzebne do wykorzystania przez nich Internetu będzie przekazywana przez grupę wyszkolonych animatorów, zwanych „Latarnikami Polski Cyfrowej”. Będzie to ponad 2600 osób działających w środowiskach lokalnych (głównie wsiach i małych miastach) w celu włączenia cyfrowego pokolenia 50+. Jednocześnie ich rolą jest adresowanie niskiego zainteresowania osób dorosłych m.in. poprzez przedstawianie korzyści płynących z wykorzystania dostępu do Internetu.

Obecnie przeprowadzany jest konkurs na granty dla „Latarników”. W wyniku konkursu przyznanych zostanie 200 grantów o łącznej wartości ponad 5mln PLN, które będą wsparciem dla zwycięzców w realizacji zaproponowanych Lokalnych planów działania. Wsparcie przewidziane jest na okres półtora roku począwszy od stycznia 2013.

Program PCRS finansowany jest w ramach „Projektu systemowego – działania na rzecz rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu” realizowanego przez MAC. Projekt zaplanowany jest na okres do połowy 2014 roku.

3.3.Założenia systemu realizacji

Z doświadczeń z realizacji projektów szerokopasmowych w ramach obecnych programów operacyjnych dla polityki spójności wynika, że jednym z ważniejszych problemów był brak zapewnienia skutecznego mechanizmu koordynacji wdrażanych projektów. Ponadto w realizacji

21 | S t r o n a

projektów szerokopasmowych wystąpiły trudności związane z zagadnieniami pomocy publicznej, prawnymi aspektami prowadzenia inwestycji czy brakiem inwentaryzacji infrastruktury telekomunikacyjnej. Przygotowania do nowego okresu planowania będą więc zmierzać do poprawienia ram wdrażania, m.in. poprzez zapewnienie jednego ośrodka koordynującego cały obszar rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej, z wiodącą rolą MAC, oraz przygotowanie wspólnego programu pomocowego dla projektów telekomunikacyjnych by uniknąć indywidualnych notyfikacji w Komisji Europejskiej.

Monitorowanie i ocena stopnia osiągania celów NPS odbywać się będzie przy wykorzystaniu mierników dla określonych 3 celów głównych, a więc:

1) Odsetek ludności z możliwością dostępu do Internetu szerokopasmowego2) Odsetek ludności z możliwością dostępu do Internetu szerokopasmowego o prędkości

30Mbps lub większej3) Odsetek gospodarstw domowych z aktywną usługą dostępu do Internetu o prędkości

100Mbps lub większej

Okresowa kalkulacja aktualnych wartości powyższych mierników planowana jest na podstawie danych o infrastrukturze i usługach zgromadzonych przez UKE oraz pomocniczo danych publikowanych w bazie danych Digital Scoreboard.

Ponadto, MAC będzie okresowo monitorowało stopień realizacji poszczególnych obszarów działań zdefiniowanych w NPS.

22 | S t r o n a

3.4.Ramowy plan wdrożenia

Poniżej przedstawiono ramowy harmonogram realizacji działań w opisanych w części 3.2 obszarach.

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III

w tym: optymalizacja POIG 8.4

Wsparcie i koordynacja projektówi programów inwestycyjnych

Obszar działania

Kontynuacja projektu Polska Cyfrowa Równych Szans

Opracowanie kierunków i koordynacja działań szkoleniowo-popularyzacyjnych

w tym: monitorowanie udostępnianiainfrastruktury

w tym: obowiązek infrastrukturyw nowych budynkach

w tym: przegląd przepisów

Projektowanie i wspieraniewykorzystania środków publicznych

Promocja współinwestycji

w tym: analiza regulacji PPP

Zapewnienie dostępu do informacjio infrastrukturze, projektach i popycie

w tym: projektowanie

Aktywna promocja otoczenia prawno-regulacyjnego sprzyjającego inwestycjom

3.5.Główne ryzyka

Z uwagi na skalę, zakres i okres czasu objęty przez Narodowy Plan Szerokopasmowy, istnieją liczne czynniki niepewności mogące wpłynąć na pomyślne osiągnięcie postawionych celów. Kluczowe zidentyfikowane ryzyka obejmują:

1) Niechęć operatorów prywatnych do inwestycji w infrastrukturę nowej generacji, m.in. na skutek niesprzyjającego lub niestabilnego otoczenia regulacyjnego, znacznej erozji marży na skutek konkurencji na obecnym rynku dostępu do Internetu, zbyt długiego okresu zwrotu z inwestycji lub barier i ryzyka finansowego związanego ze wsparciem środkami Unii Europejskiej

2) Niedostateczny popyt na usługi szerokopasmowe ogólnie, a usługi o prędkościach 100Mbps i więcej w szczególności, prowadzący do zaniechania dalszych inwestycji i w konsekwencji nieosiągnięcie celów pokrycia infrastrukturą lub jej wykorzystania przez społeczeństwo. Przyczyną niskiego popytu może być np.: nieskuteczna realizacja działań wspierających NPS leżących poza obszarem działania MAC, jak np. e-medycyny

3) Niewystarczające środki publiczne do zapewnienia wymaganej infrastruktury szerokopasmowej w obszarach nieopłacalnych ekonomicznie dla samodzielnych inwestycji prywatnych – w szczególności w obliczu niepewnej wielkości wsparcia Unii Europejskiej w perspektywie finansowej 2014-2020

23 | S t r o n a

4) Niepełna realizacja projektów RPO i SSPW z perspektywy finansowej 2007-2013 na skutek np. opóźnień przetargów, problemów operacyjnych lub formalnych, prowadzących w efekcie do niepełnej realizacji założeń projektów a tym samym konieczności większej mobilizacji w latach 2014-2020

5) Operacyjne problemy w realizacji projektów planowanych do zrealizowania w ramach perspektywy finansowej 2014-2020 wynikające m.in. z możliwości operacyjnych operatorów do prowadzenia równoległych, wieloletnich inwestycji na dużą skalę geograficzną i wymagających zaangażowania znacznych środków w obliczu możliwego długiego okresu oczekiwania na kwalifikację i zwrot poniesionych kosztów

24 | S t r o n a

4. Finanse

4.1.Koszty realizacji

Pomyślna realizacja celów NPS wymagać będzie poniesienia znaczących nakładów finansowych. Będą to przede wszystkim koszty bezpośrednie budowy wymaganej infrastruktury szerokopasmowej, ale także koszty pośrednie związane z prowadzeniem projektu systemowego, baz danych i szeregu działań wspierających opisanych w części 3.2.

Według materiału roboczego prezentowanego na konferencji PIIT z października 201113 dla osiągnięcia celów EAC nadaje się jedynie ok. 10% z obecnie eksploatowanych łączy dostępowych xDSL, będących w posiadaniu operatora zasiedziałego, (czyli około 0,3 mln łączy) a cała reszta będzie musiała być zmodernizowana na łącza NGA. Dodając do tego blisko 0,5 mln zupełnie nowych łączy budowanych przez TP w ramach Porozumienia z UKE oraz ponad 1 mln nowych łączy wybudowanych w ostatnich latach przez operatorów alternatywnych, osiągamy łączną liczbę rzędu 1,8 mln łączy dostępowych potencjalnie nadających się do realizacji usług NGA, zgodnie z celami EAC. Dodatkowo, do sieci dostępowej z potencjałem transmisji 30Mbps lub szybszej wliczyć można większość z około 5 mln łączy CATV14 oraz około 1 mln łączy dostępowych w technice Ethernet (także NGA-ready) oferowanych przeważnie przez rozdrobnionych lokalnych dostawców 15.

Sumując, łączna liczba łączy dostępowych NGA i NGA-ready może być szacowana na około 7,8 mln. Realna liczba gospodarstw domowych i firm będących w zasięgu sieci NGN/NGA jest znacznie mniejsza ze względu na częściowe nakładanie się sieci xDSL, CATV i Ethernet. Przyjmując szacunkową liczbę 1mln punktów w których dublują się łącza dostępowe o dużej przepustowości, otrzymujemy liczbę około 6,8 milionów istniejących łączy dostępowych NGA i NGA-ready.

Na podstawie analizy stanu infrastruktury można ocenić, że do stanu infrastruktury przewodowej, w którym realne byłoby osiągniecie celów EAC, poza zapewnieniem niezbędnej infrastruktury szkieletowej i dystrybucyjnej brakuje przede wszystkim unowocześnienia ok. 90% miedzianej sieci dostępowej TP oraz budowy ok. 3 mln nowych przyłączy stacjonarnych. Relatywnie nowsze sieci dostępowe operatorów alternatywnych oraz CATV nie wymagają na podstawie wstępnej oceny znacznej modernizacji.

Szacuje się, że budowa i modernizacja niezbędnej infrastruktury szkieletowej i dostępowej będzie wymagała nakładów rzędu 7,2-9,8mld PLN. Kalkulacja opiera się o prognozowane koszty budowy sieci szkieletowej i dystrybucyjnej w programach SSPW oraz RPO relatywnie

13 Agenda Cyfrowa 2020 – możliwości realizacji celów Agendy w zakresie inwestycji szerokopasmowych w Polsce, TP, Warszawa, 2011. Publicznie dostępny raport opracowany przez TP SA na konferencję PIIT „Czy Internet mobilny będzie substytutem Internetu stacjonarnego”14 Polska Izba Komunikacji Elektronicznej, http://www.pike.org.pl/15 Szacunki własne Audytel

25 | S t r o n a

do szacowanych efektów tych inwestycji w przeliczeniu na jedną osobę w zasięgu nowej infrastruktury.

Równolegle, aby uzyskać parametry transmisji wymagane przez EAC, konieczna modernizacja istniejącej sieci dostępowej oraz budowa nowych przyłączy będzie wymagała inwestycji o wartości w szacunkowym przedziale 12,1-16,4mld PLN, z czego blisko 2/3 to koszt budowy nowych przyłączy.

Podsumowując, całkowity szacowany koszt budowy i modernizacji infrastruktury sieciowej niezbędnej do realizacji celów NPS w całej Polsce to około 19-26mld PLN.

4.2.Źródła finansowania NPS

4.2.1. Wstęp

Osiągnięcie celów NPS wymaga znacznego finansowania przede wszystkim na potrzeby budowy infrastruktury telekomunikacyjnej oraz w mniejszym stopniu działań wspierających i koordynujących. Kluczowymi elementami dla rozwoju planowanej infrastruktury są obecnie (maksymalna przewidywana kwota finansowania)16:

1) Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej (do 1,44mld PLN)2) Regionalne Programy Operacyjne (do 2,6mld PLN, w tym 1,9mld w planowanych

projektach)3) Działanie 8.4 w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (0,8 mld

PLN, w tym 0,5mld PLN wykorzystane, 0,3mld PLN do wykorzystania)4) Inwestycje prywatne (obecnie ok 1mld PLN rocznie)

Na realizację powyższych projektów budowy infrastruktury w okresie do 2020 roku zgodnie z wyszczególnieniem powyżej dedykowane jest finansowanie do około 12,3mld PLN (z tego ok 4,3mld finansowania unijnego i publicznego krajowego oraz ok 8mld PLN od podmiotów prywatnych, przyjmując utrzymanie się obecnego poziomu inwestycji prywatnych w okresie 2013-202017), a zatem 47-63% w stosunku do przewidywanych kosztów realizacji inwestycji w infrastrukturę spełniającą cele NPS. Należy zaznaczyć, że kwota faktycznego finansowania może być mniejsza w efekcie niepełnego wykorzystania alokowanych środków, np. na skutek operacyjnych problemów podczas realizacji lub braku dostatecznej ilości zaakceptowanych do realizacji projektów korzystających z funduszy publicznych. Istniejąca na dzień dzisiejszy luka pomiędzy maksymalnym przewidywanym finansowaniem prywatnym i publicznym a szacowanymi kosztami inwestycji, wynosząca około 7-14mld PLN (wykres w dalszej części punktu Error: Reference source not found), uwypukla istotność prowadzenia działań pośrednich mających na celu zwiększenie atrakcyjności inwestycji dla podmiotów prywatnych. Zapewnienie odpowiedniego finansowania będzie jednym z krytycznych wyzwań dla realizacji celów NPS – w

16 Wg stanu na marzec 2012. Wartości dla RPO na podstawie „Stan budowy projektów szerokopasmowych finansowanych ze środków UE” (MAC, 05.2012) oraz danych Urzędów Marszałkowskich; wartość inwestycji prywatnych według danych UKE 17 W ocenie MAC utrzymanie się lub zwiększenie poziomu inwestycji będzie możliwe jedynie przy realizacji działań wspierających opisanych w części 3.2

26 | S t r o n a

postaci środków w ramach nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej lub innych źródeł, w tym prywatnych.

Dodatkowo, dalszy rozwój infrastruktury szerokopasmowej zostanie wsparty przez przyszłe projekty wykorzystujące środki unijnej perspektywy finansowej 2014-2020, które zostaną zdefiniowane po jej przyjęciu. Będą one krytyczne dla pomyślnej realizacji celów EAC, gdyż prawdopodobieństwo realizacji koniecznych inwestycji wyłącznie przez podmioty prywatne, w szczególności w obszarach odległych i o małym zaludnieniu, jest niskie.

Koszty bezpośrednie osiągnięcia celów NPS na tle przewidywanego finansowania (mld PLN)

8,0

Szacunkowe koszty Plany finansowania(prognoza na dzień 11.2012)

19,3-26,2

Finansowanie UEi publiczne krajowe

Sieć dostępowa

7,2-9,84,3

7-14

Finansowanieprywatne

Sieć szkieletowai dystrybucyjna

12,312,1-16,4

Źródło: opracowanie własne

4.2.2. Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej (SSPW)

Program przewiduje finansowanie budowy infrastruktury na łączną kwotę ok 1,44 mld PLN co, w podziale na województwa, zobrazowano  poniżej. Środki przeznaczone na infrastrukturę będą pomniejszone o działania promocyjno-edukacyjne w wysokości do 10% kosztów kwalifikowanych. Finansowanie zapewnione jest w większości z funduszy unijnych oraz w mniejszym stopniu z krajowych środków publicznych.

Kwoty finansowania programu SSPW

Województwo Kwota (mld PLN)

Lubelskie 0,39Podkarpackie 0,30

Podlaskie 0,25Świętokrzyskie 0,20

Warmińsko-mazurskie 0,31

Razem SSPW 1,44Źródło: Decyzja KE w sprawie pomocy państwa dla projektu Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej (sygnatura K(2011)8121)

27 | S t r o n a

Projekt SSPW w swoich założeniach ma skutkować budową ponad 10 tys. km szkieletowej i dystrybucyjnej sieci światłowodowej oraz zapewnić możliwość dostępu do Internetu szerokopasmowego dla ok. 1 mln osób.

4.2.3. Regionalne Programy Operacyjne (RPO)

Alokacja środków przeznaczonych na realizację RPO w obecnej perspektywie finansowej to 2,6mld PLN. Zrealizowane i planowane do realizacji projekty (145 według stanu na marzec 2012 r.) obejmują łączną kwotę pomocy z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) na poziomie 1,9mld PLN. Kluczowe projekty o zasięgu wojewódzkim wraz z ich przewidywaną wartością przedstawione są poniżej:

Wartość kluczowych zaakceptowanych projektów w ramach RPO

Województwo Kwota (mld PLN)Dolnośląskie 0,22Mazowieckie 0,50Wielkopolskie 0,41Śląskie 0,07Lubuskie 0,15Pomorskie 0,16

RAZEM 1,51Źródło: ”Stan budowy projektów szerokopasmowych finansowanych ze środków UE” (MAC, 05.2012), dane Urzędów Warszałkowskich

4.2.4. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Działanie 8.4 (POIG 8.4)

Działanie 8.4 POIG ma na celu zapewnienie infrastruktury dostępowej na obszarach zaklasyfikowanych, jako tzw. „białe plamy”, tj. w miejscowościach, w których m.in. penetracja usługami szerokopasmowego dostępu do Internetu o prędkości, co najmniej 2 Mbps nie przekracza 30%.

Całkowite środki alokowane do realizacji działania to ok. 0,8mld PLN (200 mln EUR), z czego poziom wykorzystania alokacji na maj 2012 wynosił ponad 65%, a więc pozostałe do wykorzystania środki to blisko 0,3mln PLN.

4.2.5. Inwestycje prywatne

Zgodnie z danymi przekazanymi do UKE przez operatorów, inwestycje prywatne w 2011 roku spadły względem roku 2010, jednak plany operatorów wskazują na możliwe odwrócenie tego trendu.

Inwestycje podmiotów prywatnych w infrastrukturę sieciową

28 | S t r o n a

486

2010

980

83

1 701

1 608

93

2012 Plan2011

1 526

1 040

1 063sieć dostępowasieci światłowodowe

Źródło: UKE

Analiza wykonanych inwestycji względem planów operatorów pokazuje na ich realizację w ubiegłym roku na poziomie ok 80%. Dodatkowo, operatorzy deklarują, że ok. 16% wydatków na sieci światłowodowe będzie współfinansowane ze środków publicznych. Można się zatem spodziewać, że faktycznie zrealizowane inwestycje ze środków prywatnych w roku 2012 będą w okolicy 1mld PLN. Utrzymanie tego poziomu w perspektywie do 2020 roku oznacza finansowanie budowy infrastruktury przez prywatne podmioty na poziomie ok 8mld PLN.

4.2.6. Perspektywa finansowa 2014-2020

W ramach procesu programowania perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020, na podstawie analizy wniosków z dotychczasowych doświadczeń oraz uwarunkowań będących efektem projektów rozporządzeń Komisji Europejskiej, powstał dokument „Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 – uwarunkowania strategiczne”. W dokumencie wskazane zostało, że wsparcie Unii Europejskiej zostanie skierowane między innymi na realizację Celu Tematycznego Nr 2, pt. „Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych, w ramach którego wspierane będą także inwestycje w NGN.” Przyjęto, że udział środków na realizację tego celu w alokacji na lata 2014 – 2020 wyniesie 4,7-6,2 % (udział w alokacji 2007-2013 - 5,26 %), a więc na poziomie przybliżonym do okresu 2007-2013. Konkretne kwoty nie zostały ostatecznie określone, przy czym ich wysokość będzie krytyczna dla realizacji celów NPS.

4.2.7. Łącząc Europę

KE zaproponowała w październiku 2011 r. stworzenie specjalnego instrumentu zasilanego ze środków Funduszu Spójności, z którego finansowane będą paneuropejskie projekty, także w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych. Analiza Komisji wskazuje, że zapotrzebowanie na inwestycje w obszarze paneuropejskich sieci nowej generacji (NGN/NGA) wyniesie ponad 250 mld EUR (czyli ok 1 biliona PLN), a nowy instrument Łącząc Europę ma współfinansować ich realizację. Szczególną wagę przywiązuje Komisja do ICT – dostępności w całej Europie sieci szybkiej przepływności danych oraz usług elektronicznych o zasięgu ogólnoeuropejskim, co pomoże przezwyciężyć obecną fragmentację rynku cyfrowego UE.

29 | S t r o n a

Finansowanie instrumentem Łącząc Europę może wesprzeć osiągnięcie celów NPS, jednak jego priorytetem są projekty mające na celu stworzenie nie krajowych czy regionalnych sieci, a rozbudowę infrastruktury transgranicznej.

4.2.8. Finansowanie działań wspierających

Finansowanie działań wspierających, tj. poza budową infrastruktury, opisanych w części 3.2 odbywać się będzie ze źródeł wskazanych w ich opisie.

Podsumowując, część działań realizowana będzie za pomocą środków z dedykowanych projektów, tj. w szczególności:

1) Budżet projektu systemowego MAC (wartość projektu około 36mln PLN, z tego 5mln wykorzystane) – finansujący działania opisane m.in. w części 3.2 tj.:a) wsparcie i koordynację projektów i programów inwestycyjnych;b) wspieranie wykorzystania środków publicznych;c) opracowanie kierunków i koordynacja działań szkoleniowo-popularyzacyjnych

(częściowo).2) Budżet projektu SIPS (około 19mln PLN, z czego wydatki od początku projektu to około

10mln PLN) – przeznaczony na realizację celu zapewnienia dostępu do informacji o infrastrukturze, projektach i popycie oraz wsparcia realizacji ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci szerokopasmowych.

3) Część budżetu projektu SSPW przeznaczona na działania promocyjne i edukacyjne (maksymalnie do 10% kosztów kwalifikowanych, tj. około 140mln PLN).

Dodatkowo, podstawowym źródłem finansowania kosztów pozostałych działań wspierających o charakterze administracyjno-organizacyjnym będą budżety realizujących je podmiotów, w tym instytucji lub resortów (np. zapewnienie odpowiedniego środowiska regulacyjnego finansowane jest z budżetu UKE, w którego gestii leży to działanie). Znaczna część działań poza budową infrastruktury ma charakter ciągły i szczegółowe budżety przeznaczone na ich realizację będą przedmiotem definicji w okresie 2013-2020.

30 | S t r o n a

5. Korzyści realizacji NPS18

Głównym priorytetem Narodowego Planu Szerokopasmowego jest rozwój infrastruktury, z którego wypływa szereg korzyści bezpośrednio związanych z dostępnością sieci i usług dostępu do Internetu szerokopasmowego – przede wszystkim pod postacią szybszych, tańszych i szerzej dostępnych usług oraz poprawy opłacalności ekonomicznej inwestycji. Równolegle, powszechność łączy o wysokich prędkościach oraz ich wykorzystanie przez społeczeństwo, przedsiębiorstwa i instytucje przekłada się na szereg pośrednich korzyści dla życia społecznego i gospodarczego kraju, opisanych w części 5.2.

5.1.Bezpośrednie

Przewidywaną bezpośrednią korzyścią realizacji celów NPS jest zapewnienie możliwości korzystania z szybkiego Internetu dla całego społeczeństwa oraz upowszechnienie usług dostępu szerokopasmowego o prędkościach powyżej 30Mbps i 100Mbps. Osiągnięciu tego celu będą towarzyszyły:

Wzrost liczby sprzedanych usług szerokopasmowych na koniec 2020 roku o blisko 3,5mln sztuk, tj. z 10,3mln w scenariuszu bazowym do 13,7mln w scenariuszu z realizacją NPS.

Spadek średnich cen dostępu mierzonego na 1Mbps. Poprawa opłacalności ekonomicznej inwestycji dla operatorów. Rozwój rynku usług infrastrukturalnych oraz usług dla przedsiębiorstw – wzrost wartości

usług transmisji danych na koniec 2020 roku z 2,6mld PLN w scenariuszu bazowym do 3,9mld PLN w scenariuszu z realizacją NPS.

Prognoza rozwoju rynku w scenariuszu bez NPS opiera się na założeniu utrzymania się bieżących trendów rozwojowych rynku telekomunikacyjnego oraz na modelach popytowych, uwzględniających elastyczności cenowe i wariantowy wzrost popytu w różnych grupach usług. Wymienione przewidywane efekty wdrożenia NPS opisane są poniżej.

18 Analiza wstępna, ulegnie zmianom i rozszerzeniom na dalszym etapie prac wraz z uszczegóławianiem zakresu interwencji publicznej w perspektywie finansowej 2014-2020.

31 | S t r o n a

Wpływ realizacji NPS na liczbę aktywnych usług szerokopasmowego dostępu do Internetu (mln sztuk)

10,38,8

7,2

13,7

10,07,2

2015 20202011

Scenariusz z NPSScenariusz bazowy

+7%+4%

CAGR

Źródło: opracowanie własne

W stosunku do scenariusza bazowego, wzrost liczby sprzedanych usług dostępu do Internetu m.in. dzięki rozwojowi sieci dystrybucyjnych po realizacji NPS nastąpi przede wszystkim dzięki dostępowi za pośrednictwem sieci kablowych oraz LAN/WLAN/WiMax/CDMA, a także w mniejszym stopniu usługom FTTx. W przypadku niektórych z technik dostępowych, w szczególności CDMA i WiFi, nie będzie to bezpośrednio wspierało realizacji celów NPS z uwagi na zbyt niskie parametry techniczne łączy, jednak przyczyni się do wykorzystania usług online przez społeczeństwo do momentu zapewnienia infrastruktury NGA. Choć przewidywany jest spadek dynamiki przyrostu liczby abonentów, to wyraźna będzie kontynuacja obecnego trendu przesuwania się popytu użytkowników w stronę wyższych przepływności, umożliwiających wykorzystywanie szerszego wachlarza usług. Równolegle, w wyniku działań przewidzianych w NPS przewidywane jest przyspieszenie dynamiki obniżania się cen jednostkowych usług (efektywnej ceny za 1Mbps łącza internetowego). Zmiana ta będzie związana ze zwiększeniem się liczby użytkowników usług (dodatkowi abonenci to niższe koszty stałe dla operatorów) oraz wzrostem średniej przepustowości łączy (dodatkowy popyt, wydajniejsza infrastruktura).

W przypadku usług transmisji danych realizacja scenariusza NPS wpłynie przede wszystkim na rozwój rynku usług infrastrukturalnych oraz usług dla przedsiębiorstw, bazujących na dostępie światłowodowym (IP VPN MPLS oraz Metro Ethernet/VPLS). Nieznacznie wzrośnie także rynek linii dzierżawionych. Zaniechanie realizacji NPS doprowadziłoby w horyzoncie kilku lat do ograniczenia nowych zasobów szkieletowych operatorów, a w konsekwencji przy redukcji cen usług do mniejszego potencjału generowania przychodów z usług dla przedsiębiorstw i spadku całego rynku.

32 | S t r o n a

Wpływ realizacji NPS na wartość rynku transmisji danych dla klientów biznesowych (mld PLN)

2,63,03,1

3,93,53,1

2011 2015 2020

Scenariusz z NPSScenariusz bazowy

+3%-2%

CAGR

Źródło: opracowanie własne

Osiągnięcie celu bezpośredniego, jakim jest rozwój sieci i zwiększenie liczby sprzedanych usług szerokopasmowych o najwyższych prędkościach, możliwe będzie wyłącznie przy zapewnieniu dostatecznego popytu na infrastrukturę oraz usługi – a więc przy skutecznym wykorzystaniu wspierających narzędzi edukacyjnych i promocyjnych wskazanych w NPS oraz realizowanych niezależnie przez inne podmioty (np. jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe etc.)

5.2.Pośrednie

Rozwój szerokopasmowego dostęp do Internetu przekłada się na wymierne pośrednie korzyści dla społeczeństwa Polskiego. Realizacja głównych celów NPS oraz przeprowadzenie działań popularyzacyjnych przyniosą korzyści dla społeczeństwa oraz gospodarki.

Wybrane inne istotne przewidywane efekty w dziedzinie innowacji i gospodarki to:

Wzrost Produktu Krajowego Brutto. Zwiększony potencjał innowacyjności gospodarki dzięki dostępowi do wiedzy, narzędzi

oraz możliwości budowy modeli biznesowych opartych o sieć Internetową. Rozwój szerokiego kanał dystrybucji treści multimedialnych. Rozwój branż mogących w znaczącym stopniu wykorzystując sieć, w tym w m.in. branża

transportowa oraz edukacja. Możliwość skutecznego zastosowania przez przedsiębiorstwa elastycznych modeli

biznesowych (np. outsourcing czy off-shoring).

Wśród korzyści społecznych płynących z rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu można wymienić:

Wzrost stopy zatrudnienia. Wzrost kwalifikacji pracowników. Zwiększenie liczby osób aktywnych zawodowo w szczególności osób niesprawnych

fizycznie oraz w podeszłym wieku. Oszczędności wynikające z redukcji kontaktu osobistego z usługami publicznymi. Dostęp do towarów i usług online skierowanych do rynku konsumenckiego

i edukacyjnego, w tym treści kulturalnych i rozrywkowych.

33 | S t r o n a

Dodatkowo, popularyzacji Internetu towarzyszy istotny wzrost wartościowy niektórych rynków (np. gier czy reklam online) oraz powstawanie zupełnie nowych branż, przykładowo tzw. „Internetu rzeczy”, tj. szerokiego spektrum rozwiązań opartych na komunikacji pomiędzy maszynami (M2M – ang. machine-to-machine) w obszarach takich jak inteligentne miasta, ochrona środowiska, inteligentne pomiary, logistyka czy e-medycyna.

34 | S t r o n a

6. Podsumowanie NPS

Nadrzędnym celem realizowanym przez Narodowy Plan Szerokopasmowy jest rozwój sieci i infrastruktury telekomunikacyjnej. Cele NPS są zgodne z celami Europejskiej Agendy Cyfrowej i obejmują:

1) Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu do końca 2013 roku2) Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu o prędkości co najmniej 30Mbps

do końca 2020 roku3) Doprowadzenie do wykorzystania dostępu o prędkości co najmniej 100Mbps przez 50%

gospodarstw domowych do końca 2020 roku

Diagnoza społeczno-ekonomiczna wskazuje na szereg wyzwań związanych z powyższymi celami, obejmujących przede wszystkim niską obecną dostępność nowoczesnej infrastruktury, ograniczony popyt na usługi szerokopasmowe oraz ryzyko i długi okres zwrotu samodzielnych inwestycji w sieci szerokopasmowe.

Aby zapewnić skuteczną realizację postawionych celów, NPS określa niezbędne działania mające wspierające rozwoju infrastruktury sieciowej oraz stymulację popytu na usługi dostępu szerokopasmowego. Kluczowe zdefiniowane obszary działań to:

Wsparcie i koordynacja projektów i programów inwestycyjnych Promocja współinwestycji Zapewnienie dostępu do informacji o infrastrukturze, projektach i popycie Projektowanie i wspieranie wykorzystania środków publicznych Aktywna promocja otoczenia prawno-regulacyjnego sprzyjającego inwestycjom

w infrastrukturę szerokopasmową Opracowanie kierunków i koordynacja działań szkoleniowo-popularyzacyjnych Kontynuacja projektu Polska Cyfrowa Równych Szans

Większość z powyższych kierunków działań ma charakter ciągły w perspektywie 2013-2020 oraz, pomimo wiodącej roli MAC, wymaga współpracy z innymi podmiotami, w tym w szczególności UKE, instytucjami odpowiedzialnymi za działania legislacyjne w obszarze telekomunikacji i infrastruktury oraz podmiotami prywatnymi.

Całkowity szacowany koszt budowy i modernizacji infrastruktury sieciowej niezbędnej do realizacji celów NPS w całej Polsce to około 19-26mld PLN. Jednocześnie estymacja dostępnego finansowania wskazuje na łączną kwotę do 12,3mld PLN z następujących źródeł:

Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej (do 1,44mld PLN) Regionalne Programy Operacyjne (do 2,6mld PLN, w tym 1,9mld w planowanych

projektach) Działanie 8.4 w ramach Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (0,8mld PLN,

w tym 0,5mln PLN wykorzystane, 0,3mld PLN do wykorzystania) Inwestycje prywatne (obecnie ok 1mld PLN rocznie)

35 | S t r o n a

Pokrycie luki finansowania szacowanej na poziomie 7-14mld PLN jest krytycznym wyzwaniem dla realizacji celów NPS. Budowa wymaganej sieci w skali kraju będzie zależne od wielkości środków dostępnych na inwestycje infrastrukturalne w ramach unijnej perspektywy finansowej 2014-2020, a także dostatecznych inwestycji prywatnych, których zagwarantowanie będzie wymagało szeregu działań wspierających, w tym zapewnienie sprzyjającego inwestycjom środowiska prawno-regulacyjnego.

36 | S t r o n a

Załącznik 1. Usytuowanie NPS w porządku strategii i dokumentów krajowych i europejskich

Otoczenie krajowe

NPS jest spójny ze średniookresową strategią rozwoju kraju – Strategią Rozwoju Kraju 202019 i długookresową strategią rozwoju kraju – Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności i jest dokumentem wykonawczym do Strategii Sprawne Państwo.

Krajowe dokumenty strategiczne

Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju (cel II 5 – Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych, priorytetowy kierunek: II 5.1 – Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu)

Strategia Sprawne Państwo (cel IV – Efektywne systemy świadczenia usług publicznych) oraz program rozwoju dla Strategii Sprawne Państwo (SSP) - Narodowy Plan Szerokopasmowy

Strategia zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa (cel 2.3 – Budowa i rozwój infrastruktury i technologii umożliwiających mieszkańcom obszarów wiejskich korzystanie i dostęp do technologii ICT o wysokim standardzie

Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (kierunek działań 2.6 Stworzenie wysokiej jakości infrastruktury informacyjno-komunikacyjnej i rozwój gospodarki elektronicznej, w tym 2.6.2. Wspieranie rozwoju bezprzewodowych sieci szerokopasmowych)

Źródło: opracowanie własne.

Jednym z celów określonych w Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju20 jest Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych. W Strategii znajduje się wskazanie, że jedną z przyczyn jest niejednorodnie rozwinięta infrastruktura telekomunikacyjna. Szczególnie trudna jest sytuacja na terenach słabiej zurbanizowanych, gdzie koszty budowy sieci są wyższe i dają niższą stopę zwrotu, przez co inwestycje są mniej opłacalne dla prywatnych inwestorów. Pomimo wzrostu liczby i gęstości łączy szerokopasmowych, postęp jest niewystarczający i Polska wciąż zajmuje odległe miejsca wśród państw członkowskich UE. Dlatego, by zwiększyć konkurencyjność Polski, zakłada się zapewnienie takiego samego poziomu dostępu do infrastruktury i technologii, treści i usług oraz umiejętności ich wykorzystywania, jaki jest uznawany za standard w Unii Europejskiej.

Co więcej tematyka rozwoju Internetu szerokopasmowego w różnych jego aspektach pojawia się również w pozostałych dziewięciu zintegrowanych strategiach rozwoju. Najszerzej rola

19Obecnie obowiązująca wersja SRK 2020 z kwietnia 2012 r. została skierowana pod obrady Stałego Komitetu Rady Ministrów20 Na podstawie projektu strategii z kwietnia 2012 r.

37 | S t r o n a

Internetu ujęta została21 w projekcie Strategii Sprawne Państwo. SSP obejmuje szeroką gamę zagadnień cyfryzacyjnych, które łączy jeden wspólny mianownik. Rozwój usług szerokopasmowych i szeroko rozumianego społeczeństwa cyfrowego możliwy będzie wyłącznie dzięki rozwojowi nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej.

Strategiczne otoczenie europejskie

Kluczowe dla realizacji Narodowego Planu Szerokopasmowego jest odniesienie do otoczenia europejskiego, w którym będzie on funkcjonował. W otoczeniu tym nastąpiły istotne zmiany zainicjowane ogłoszoną w dniu 3 marca 2010 r. strategią Europa 202022`. Komisja Europejska zapowiedziała w niej gruntowną reorientację wszystkich polityk wspólnotowych, czego wyrazem jest uruchomienie siedmiu tzw. inicjatyw przewodnich. Praktycznie wszystkie inicjatywy powiązane są z technikami informacyjnymi i komunikacyjnymi, natomiast dwie z nich bezpośrednio dotykają problematyki sieci szerokopasmowych:

Źródło: Opracowanie własne.

Budżet 2014-2020

Należy mieć na uwadze, że w nowym okresie programowania budżetowego UE radykalnie zmienią się zasady finansowania projektów w ramach środków polityki regionalnej UE. Komisja przewiduje daleko idące zmiany dotyczące m.in. EFRR i Funduszu Spójności. Nowe zasady realizacji polityki spójności, jakie będą obowiązywały w perspektywie 2014-2020, przesuną akcenty wykorzystania funduszy w stronę projektów nakierowanych na rezultaty i wyniki realizujące cele strategii „Europa 2020”. Wynika z tego, że swoboda w wyborze inwestycji, które miałyby otrzymać współfinansowanie unijne, będzie ograniczona tylko do tych najbardziej skutecznych i efektywnych, o wysokiej unijnej wartości dodanej. Wszystkie te instrumenty zostaną spięte Wspólnymi Ramami Strategicznymi, które zastąpią obecne podejście polegające na ustalaniu odrębnych zestawów wytycznych w odniesieniu do poszczególnych instrumentów.

21 Planowane są zmiany Strategii Sprawne Państwo pod tym kątem.22 EUROPA 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu COM(2010) 2020.

38 | S t r o n a

Europejska Agenda Cyfrowaprojekt przekształcenia mozaiki rynków krajowych w jednolity międzynarodowy rynek treści i usług cyfrowych z jednolitymi ramami prawnymi oraz wsparcia cyfryzacji bogatego europejskiego dziedzictwa kulturowego (COM(2010) 245)

Unia Innowacjiinicjatywa strategiczna na rzecz poprawy warunków i zasad finansowania badań i rozwoju. KE proponuje, by innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, a te z kolei przyczyniały się do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy. Jednym z obszarów działania Unii innowacji będzie wspieranie badań i prac rozwojowych w obszarze nowych technologii telekomunikacyjnych i sieci nowych generacji (COM(2010) 546). Wsystemie polskich dokumentów strategicznych tematyka ta jest podejmowana przez Strategię innowacyjności i efektywności gospodarki.

To założenie będzie stanowić trzon nowych umów partnerskich, które państwa członkowskie uzgodnią z Komisją Europejską. Umowy te będą określać jasne, mierzalne cele, a zarazem umożliwią stworzenie rezerwy finansowej w celu wynagrodzenia tych osi priorytetowych, które najlepiej sobie radzą w osiąganiu zdefiniowanych celów. Ważnym elementem umów partnerskich będzie zobowiązanie kraju, że wpływ unijnych inwestycji na wzrost gospodarczy i zatrudnienie nie będzie niwelowany ani przez nieodpowiedzialną politykę makroekonomiczną, ani słaby potencjał administracyjny. Komisja będzie dokonywała w związku z tym przeglądu programów i może zawiesić finansowanie, jeżeli nie zostaną podjęte stosowne działania naprawcze.

Wyrazem zmian jest ogłoszony w dniu 29 czerwca 2011 r. Budżet z perspektywy Europy 202023, prezentujący ramy perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020. Programy i instrumenty nowego okresu programowania powinny być konstruowane zgodnie z następującymi zasadami:

1) Ukierunkowanie na rezultaty – działania perspektywy będą ściśle związane z wdrażaniem strategii Europa 2020 oraz osiąganiem wytyczonych w niej celów.

2) Warunkowość – od państw członkowskich i beneficjentów będzie się wymagać wykazania, że otrzymane finansowanie przeznaczone jest na wspomaganie działań, zmierzających do osiągnięcia priorytetów strategii Europa 2020 i siedmiu inicjatyw wiodących. Komisja dbając o to, na co i w jaki sposób wydatkowane są środki pomocowe w krajach członkowskich, zapewni spójność ogólnej polityki gospodarczej UE z politykami krajowymi.

3) Uproszczenie

Wyrazem zasady warunkowości jest wymóg KE, aby kraje członkowskie zapewniły istnienie planów rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnych określających:

Plan inwestycji w infrastrukturę oparty na analizie ekonomicznej uwzględniającej istniejącą infrastrukturę i opublikowane plany inwestycyjne sektora prywatnego;

Modele zrównoważonych inwestycji, które zwiększają konkurencyjność i zapewniają dostęp do otwartej, przystępnej cenowo i dobrej jakości infrastruktury i usług, uwzględniających przyszłe potrzeby;

Środki stymulowania inwestycji prywatnych.

Zadaniem NPS jest spełnienie tych kryteriów.

23 COM(2011) 500

39 | S t r o n a

Załącznik 2. Analiza techniczna

Jeśli chodzi o poszczególne techniki dostępowe umożliwiające w naszej ocenie osiągnięcie celów NPS rozważane będą w głównej mierze techniki wskazane w poniższym zestawieniu.

Wybrane techniki względem celów NPS na rok 2020

Technika 30 Mbit/s do 2020 roku? 100 Mbit/s do 2020 roku?TVK DOCSIS3.0 Tak – już osiągane Tak – już osiągane

FTTP (fiber-to-the-premises)

Tak – już osiągane Tak – już osiągane

FTTC (fiber-to-the-curb)/VDSL

Tak – już osiągane Tak – przy podwyższeniu parametrów (vectoring, bonding itp.)

LTE Advanced Tak – przy zastosowaniu stałych terminalach i anten kierunkowych

Możliwe – przy terminalach mobilnych

Możliwe przy stałych terminalach, antenach kierunkowych i stacjach bazowych wykorzystujących węższe sektory, ale tylko dla małej ilości użytkowników na sektor.

Satelita Tak – przy wykorzystaniu kolejnych generacji o wysokich przepustowościach

Nie (przynajmniej nie w cenie, która byłaby możliwa do poniesienia przez konsumentów)

Źródło: Analysis Mason

Jest to zestawienie uwzględniające aktualny stan wiedzy dotyczący rozwoju technik dostępowych i nie wyklucza to zgodnie z zasadą neutralności technologicznej wykorzystywania innych rozwiązań, które faktycznie posiadają potencjał do świadczenia usług dostępu do Internetu o rzeczywistych parametrach zapewniających spełnienie celów NPS. Dla realizacji NPS w zakresie sieci dostępowych wykorzystywane będą więc wszystkie techniki, które spełniają cele, a są jednocześnie najwłaściwsze w danym momencie i obszarze z punktu widzenia kosztów i korzyści z ich wdrożenia oraz możliwości przyszłej rozbudowy. W obszarze sieci szkieletowych i dystrybucyjnych ze względu na możliwości techniczne rekomendowane będą rozwiązania światłowodowe.

Rozwój sieci dystrybucyjnych przyczyni się także to wzrostu liczby usług dostępu za pomocą innych technik o niskim wsparciu ze strony dostawców lub niespełniających wymaganych przez cele NPS parametrów transmisji, bądź niespełniających ich w sposób stabilny i skalowalny, co dotyczy w szczególności technik CDMA, WiFi oraz WiMax. Pomimo, że łącza te nie będą kontrybuowały do osiągnięcia celów NPS, są one istotne z punktu widzenia inwestorów w celu zapewnienia dodatkowych przychodów, a zatem zwiększenia atrakcyjności ekonomicznej inwestycji.

Na poniższym wykresie przedstawiamy prognozy pokrycia do 2020 r. dla powyższych technik dostępowych w Polsce pozwalających na realizację celów NPS.

40 | S t r o n a

Prognozowane pokrycie według poszczególnych technik dostępowych do 2020

100%94%

40%26%35%

FTTCDOCSIS3 FTTP LTE Satelita

Źródło: Analysys Mason

Rozwój sieci NGN/NGA, realizowany będzie przy uwzględnieniu różnorodnych rozwiązań technicznych, w tym także szerokopasmowych technologii radiowych. Jednakże dla spełnienia stawianych celów konieczne będzie zapewnienie rozbudowy w szczególności sieci światłowodowych jako zapewniających najlepsze parametry zarówno dla dostawców jak i odbiorców usług telekomunikacyjnych. Sieci te powinny być też rozumiane jako podstawa dla rozwoju najnowszych technik 4G jak LTE Advanced, które będą odgrywać znaczącą rolę w zapewnieniu dostępu na obszarach wiejskich.

Istotą rozwoju infrastruktury opartej o nowoczesne technologie jest możliwość ich wykorzystana na potrzeby usług, dzięki którym potencjalni odbiorcy będą widzieli korzyści z szybszego dostępu do sieci. Jest to element konieczny do rozwoju popytu na usługi szerokopasmowego dostępu do Internetu o najwyższych prędkościach. Po jego zapewnieniu możliwe będzie budowania przez operatorów telekomunikacyjnych modeli biznesowych wokół rozwoju szybszych sieci, a tym samym podejmowania decyzji o zaangażowaniu własnych środków w inwestycje. Poniżej przedstawiamy zestawienie usług i aplikacji ze wskazaniem zakresu przepływności potrzebnych do ich wykorzystania przez odbiorców.

41 | S t r o n a

500 kbit/s - 1 Mbit/s

VoIPSMS

Podstawowe e-maile, strony wwwNiskiej jakości video

streaming muzyki

1-5 Mbit/s

Przeglądanie stron wwwPoczta elektroniczna z dużymi

załącznikamiZdalny nadzór

IPTV, SD (1-3 kanały)Dzielenie się plikami (małe/średnie)

Podstawowa telepracaStreaming muzyki

Nadawanie video (1 kanał)

5-10 Mbit/s

Przesyłanie dużych plikówIPTV SD/VOD SD-streaming video SD

Pobieranie video HDGry

Przesyłanie danych medycznych (podstawowe)

Zdalna diagnostyka (podstaowa)Zdalne nauczanie

Kontrola i zarządzanieTelepraca

Źródło: California Broadband Task Force 2008 r., Broadband Strategies Handbook 2012 r.

42 | S t r o n a

10-100 Mbit/s

TelemedycynaUsługi edukacyjne

Nadawanie video (SD i w małym zakresie HD)IPTV HD

Zaawansowane gryTelepraca (wysokiej jakości video)

Nadzór HDKontrola w inteligentych budynkachWysokiej jakości videokonferencje

100 Mbit/s - 1Gbit/s

Telemedycyna HDNadawanie video HD

Zaawansowane usługi edukacyjneZaawansowane IPTV/VOD HDGry (virtualna rzeczywisość)

1-10 Gbit/s

Aplikacje badawczeVideokonferencje bardzo wysokiej jakości

Zdalne uczestnictwo w wydarzeniach sportowych/kulturalnych w wysokiej jakości

Zdalna kontrola narzędzie medycznych/naukowych

Zdalne interaktywne wizualizacje i wirtualna rzeczywistość

Przesyłam danych Tb

Załącznik 3. Przykładowe modele projektów realizowanych w formule PPP

Model współpracy między podmiotem publicznym i partnerem prywatnym może być bardzo różny. Poniżej przedstawiono modele partnerstwa publiczno-prywatnego, które mogą być wzięte pod uwagę w przygotowaniach projektów telekomunikacyjnych:

BOT (Build–Operate–Transfer, tj. buduj, eksploatuj, przekaż): Inwestor prywatny projektuje i buduje obiekt, eksploatuje go a następnie przekazuje partnerowi publicznemu, który pełni funkcje regulacyjne i nadzorcze. Inwestycja jest finansowana przez stronę publiczną, która jest również właścicielem powstałej w jej wyniku infrastruktury. W przedsięwzięciu BOT prywatna spółka otrzymuje koncesję na budowę i eksploatację obiektu, który w przeciwnym razie byłby zbudowany (w formie zamówienia publicznego) i eksploatowany przez sektor publiczny. Na przykład, może to być elektrownia, port lotniczy, płatna droga, tunel czy zakład uzdatniania wody oraz także infrastruktura telekomunikacyjna.

DBFO (Design-Build-Finance-Operate, tj. projektuj, buduj, finansuj i eksploatuj): Partner prywatny projektuje stosowną infrastrukturę, finansując samodzielnie prace konstrukcyjne i projektowe. Na czas trwania umowy inwestycja najczęściej jest własnością prywatnego inwestora, po czym infrastruktura przekazywana jest na rzecz podmiotu publicznego. Może być jednak też taki wariant, że infrastruktura jest własnością podmiotu publicznego, zwłaszcza gdy na etapie inwestycji wkład finansowy partnera prywatnego jest niewielki. W porównaniu z modelem BOT (pkt a), w tym modelu założeniem jest pozyskanie już na etapie inwestycyjnym wkładu finansowego partnera prywatnego, by wybudować infrastrukturę o większym zasięgu – model ten jest stosowany, gdy partner publiczny nie ma wystarczających środków na sfinansowanie inwestycji, lub też chce minimalizować wkład ze środków publicznych, poprzez poszukiwanie na rynku jak największego finansowania inwestycji ze środków prywatnych. W przeciwieństwie do modelu koncesji usługowej i modelu BOT partner prywatny finansuje część kosztów inwestycyjnych, a nie tylko koszty operacyjne ma etapie eksploatacji

DBO (Design-Build-Operate, tj. projektuj, buduj, eksploatuj): Partner prywatny projektuje oraz buduje infrastrukturę, która następnie oddane jest mu w eksploatację. Zasadniczą różnicą względem modelu DBFO jest wiodąca rola finansowania ze środków publicznych – w formie zwrotu kosztów kwalifikowanych, ew. w modelu pozwalającym na zaliczkowanie w celu redukcji ryzyka finansowego partnera prywatnego przy inwestycjach na znacząca skalę.

DBML (Design-Built-Manage-Lease, tj. projektuj, buduj, zarządzaj i udostępniaj): Partner prywatny planuje i projektuje infrastrukturę (tu: sieć telekomunikacyjną), buduje ją, aktywuje, a następnie utrzymuje i zarządza, udostępniając przedsiębiorcy lub przedsiębiorcom, którzy prowadzą z jej wykorzystaniem działalność usługową. Od modelu BOT różni się tym, że partner prywatny sam nie prowadzi działalności usługowej

43 | S t r o n a

za infrastrukturze, a dodatkowo nie tylko ją projektuje (w sensie projektów budowlanych), ale także planuje – działalność usługową prowadzą podmioty, z którym partner prywatny zawiera odrębne umowy o dostępie telekomunikacyjnym. W tym modelu planowania przejmuje więc od Województwa specjalistyczny podmiot, który jednocześnie zbuduje sieć i będzie nią zarządzał, ale nie będzie prowadził na niej działalności usługowej, czyli następuje rozdział podmiotowy funkcji operatorskiej i funkcji usługowej.

Partnerstwo publiczno-prywatne może być oparte o samą umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym, albo może być oparte także o zawiązaną w tym celu spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, spółkę akcyjną, spółkę komandytową lub spółkę komandytowo-akcyjną.

Wariant z zawiązaniem spółki celowej może być zastosowany w zasadzie w każdym z opisanych wyżej modeli, a wszystko zależy jedynie od decyzji partnera publicznego, czy wspólna realizacja przedsięwzięcia ma odbywać się w luźnej formie kontraktowej, bez powoływania wspólnej jednostki organizacyjnej (spółki), czy też w formie ściślejszej, poprzez powołanie takiej jednostki.

44 | S t r o n a

Załącznik 4. Łańcuch wartości w Internecie

Znaczące koszty budowy sieci telekomunikacyjnych koniecznych do podjęcia w ramach realizacji Narodowego Planu Szerokopasmowego będą obciążać przedsiębiorców telekomunikacyjnych lub ewentualnie budżety poszczególnych krajów wspierających rozwój tychże sieci na obszarach, na których inwestycje prywatne są nieopłacalne. Należy w tym zakresie zauważyć pewien trend. Od powstania Internetu obserwuje się stały wzrost jego roli we wszystkich dziedzinach życia. Zwiększenie jego znaczenia wiąże się w znacznym stopniu ze zwiększoną konsumpcją usług i aplikacji, co z kolei powoduje ciągłe zwiększenie zapotrzebowania na pasmo. Wzrasta  tym samym zapotrzebowanie na pasmo przeciętnego użytkownika Internetu, korzystającego z coraz większej liczby usług i treści opartych o sieć, w szczególności multimedialnych, często darmowych, z których ich dostawcy czerpią zyski np. poprzez zamieszczanie reklam. Powoduje to, że operatorzy telekomunikacyjni zmuszeni są do modernizacji własnych sieci po to, aby zaspokajać potrzeby ich użytkowników zarówno hurtowych  jak i detalicznych, a pośrednio także samych dostawców treści i usług. Jednocześnie działanie na rynku w pełni konkurencyjnym może nie pozwalać na podnoszenie cen dostępu w takim zakresie, aby umożliwiało to uzyskanie odpowiednich zwrotów i dochodów z poczynionych inwestycji. Powyższe może prowadzić do wniosku, iż głównymi beneficjentami prowadzonych przez operatorów inwestycji, nie są oni sami, ale nieuczestniczący w tych inwestycjach dostawcy treści i usług, których często zarobkowa działalność powoduje wyżej opisany znaczący wzrost ruchu. Powyższe potwierdza się w konkluzjach dokumentu Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej pt. „Łańcuch wartości w Internecie i potencjalne modele funkcjonowania rynku”, gdzie stwierdzono:

1) „Internet rozwija się dynamicznie, stając się z każdą chwilą coraz bardziej zasobochłonny, wymagając zwiększania przepustowości i elastyczności infrastruktury.

2) Stosunek wykorzystania infrastruktury do osiąganych przychodów pokazuje, że obecnie odpowiedzialni za jej rozwój nie mają ekonomicznie uzasadnionych powodów, by prowadzić dalsze inwestycje.

3) Wyjściem pozwalającym na utrzymanie pożądanego rozwoju jest opracowanie modelu rynkowego zapewniającego stabilny rozwój Internetu.”

Rozwiązanie powyżej opisanych kwestii może mieć szczególne znaczenie w Państwach Unii Europejskiej, gdzie dokumentem Europejska Agenda Cyfrowa określono m.in. minimalne przepływności łączy dla użytkowników końcowych. Koszty inwestycji pozwalających osiągnięcie takich wskaźników w całej Unii Europejski Bank Inwestycyjny szacuje na w zakresie 72,9 – 222,1 mld EUR, w zależności od przyjętego modelu wdrożenia, przy czym przy modelu zapewniającym rzeczywiste przepływności bezpośrednio do użytkowników końcowych koszty te szacuje się na 143,1 mld EUR. W perspektywie kolejnych 8 lat, uwzględniając aktualne średnioroczne wydatki inwestycyjne podmiotów prywatnych, a także ewentualne wsparcie w ramach funduszy europejskich, należy wyraźnie podkreślić, iż spełnienie ambitnych celów agendy cyfrowej będzie wymagało dodatkowego wysiłku inwestycyjnego operatorów telekomunikacyjnych. Wysiłku, który mógłby zostać zrekompensowany m.in. dzięki wdrożeniu

45 | S t r o n a

nowego mechanizmu funkcjonowania tego rynku, w którym także dotychczas nieaktywni inwestycyjnie dostawcy usług i treści braliby odpowiedzialności za koszty budowy sieci, dzięki którym mogą świadczyć swoje usługi i czerpać z nich dochody.

46 | S t r o n a

Załącznik 5. Kierunki polityki regulacyjnej

Inwestycje operatorów działających na warunkach komercyjnych i rynkowych, będą również potrzebowały w ocenie MAC stworzenia jasnej, przejrzystej i długoterminowej wizji polityki regulacyjnej, która zapewni mechanizmy zachęt inwestycyjnych, które są niezbędne do podjęcia decyzji o zaangażowaniu środków prywatnych. Podobne znaczenie będzie miało również wsparcie dla stworzenia przyjaznego otoczenia prawnego i regulacyjnego dla rozwoju współpracy międzyoperatorskiej w celu realizacji inwestycji w rozwój sieci NGN. Będzie to szczególnie istotne ze względu na skalę koniecznych inwestycji.

W ciągu ostatnich 5 lat Komisja Europejska wypracowała praktykę w stosunku do planów wspierania budowy lub rozwoju sieci szerokopasmowych ze środków publicznych poprzez przyjęcie ponad 50 indywidualnych decyzji, w tym (zwłaszcza w ostatnich 2 latach) decyzji dotyczących sieci NGN/NGA. We wrześniu 2010 r. opublikowane zostało też Zalecenie Komisji w sprawie regulowanego dostępu do sieci dostępu nowej generacji24 w którym rekomenduje stosowanie wspólnej polityki regulacyjnej rynków 4 i 525. Środki ułatwiające wprowadzenie i wspierające rozwój sieci NGA, pozwolą zrealizować cele Europejskiej Agendy Cyfrowej z maja 2010 r.

Założenia spójnej regulacji rynków NGA w UE:

Zróżnicowanie geograficznie analizy i regulacji; Odzwierciedlenie zasady drabiny inwestycyjnej; Możliwość zaprojektowania odpowiednich obowiązków do warunków krajowych; Uwolnienie dostępu do sieci NGA w ramach LLU i infrastruktury pasywnej; Możliwość odstąpienia od obowiązku BSA (warunek: LLU ma zapewnić skuteczną

konkurencję); Zasada orientacji kosztowej; Premia za ryzyko inwestycyjne, rabaty ilościowe i zniżki za dostęp długoterminowy; Możliwość deregulacji pod pewnymi warunkami wspólnych inwestycji w wielowłóknowe

sieci FTTH.

Regulacja rynków NGA w Unii Europejskiej opiera się na spójnym traktowaniu powiązanych ze sobą rynków 4 i 5. Krajowe organy regulacyjne powinny analizować te rynki w ujęciu lokalnym, co w uzasadnionych przypadkach pozwoli zdefiniować rynki lokalne lub zastosować zróżnicowaną geograficzne regulację, zdeterminowaną faktycznymi różnicami i warunkami konkurencji na poziomie dokładniejszym niż ogólnokrajowy.

Środki zaradcze powinny także odzwierciedlać zasadę drabiny inwestycyjnej, promując produkty dostępowe z jej wyższych szczebli. Pozwoli to zapewnić trwałą konkurencję na bazie infrastruktury i korzystniejsza ofertę konkurujących w ten sposób dostawców. Jako zasadę KE

24 Zalecenie Komisji z dnia 20 września 2010 r. w sprawie regulowanego dostępu do sieci dostępu nowej generacji (2010/572/UE).25 Rynek 4: hurtowy (fizyczny) dostęp do infrastruktury sieciowej (w tym dostęp dzielony lub w pełni uwolniony) w stałej lokalizacji. Rynek 5: hurtowe usługi dostępu szerokopasmowego.

47 | S t r o n a

uznaje pełne uwolnienie sieci NGA. Odstępstwo od tej reguły uzasadnia jedynie duplikacja alternatywnych sieci skutkująca skuteczną konkurencją. W przypadku rynku 5 (usług BSA), Komisja dopuszcza odstąpienie od regulacji, jeżeli dostęp do uwolnionych pętli światłowodowych na rynku 4 zapewni skuteczną konkurencję na poziomie detalicznym. Regulowany dostęp do sieci NGA powinien być świadczony po cenach opartych na kosztach, na zasadach określonych przez Komisję w Załączniku I Zalecenia. Wg KE dostęp do infrastruktury pasywnej oraz podpętli miedzianej w rozwiązaniach FTTB/C powinny być kalkulowane tak samo jak obecne opłaty za dostęp do infrastruktury miedzianej. Komisja dopuszcza preferencje cenowe w postaci rabatów ilościowych oraz zniżek za dostęp długoterminowy dla operatorów korzystających. Powinny one zmniejszyć ryzyko i koszty inwestycji, zapewniając inwestorowi zwrot nakładów w określonym horyzoncie czasowym. Zalecenie NGA podkreśla również istotne znaczenie wspólnych inwestycji dla rozwoju sieci NGA, rekomendując w pewnych warunkach deregulację rynków 4 i 5 na obszarze objętym zasięgiem inwestycji joint venture (JV). Zgodnie ze stanowiskiem Komisji wspólne inwestycje w sieci wielowłóknowe przyczyniają się do długoterminowej konkurencji oraz gwarantują, że podmioty ubiegające się o dostęp mogą uzyskać pełną kontrolę nad łączami światłowodowymi, bez konieczności powielania kosztownych inwestycji bądź ryzykowania dyskryminacji w przypadku wprowadzenia obowiązku uwolnienia pętli abonenckich opartych na łączu o pojedynczym światłowodzie. Uzasadnieniem deregulacji JV jest to, aby wspólna sieć doprowadziła do powstania skutecznej konkurencji na rynku detalicznym.

Zgodnie z powyższym Komisja wymaga, aby:

sieć JV była światłowodową siecią wielowłókową; wszyscy zainteresowani otrzymywali równoważny dostęp (przepustowość, równość

dostępu, oparcie opłat o koszty), umożliwiający im skuteczną konkurencję.

Komisja dopuszcza, iż w pewnych warunkach same uzgodnienia w sprawie JV mogą prowadzić do powstania skutecznej konkurencji, skutkując brakiem operatora SMP na określonym obszarze rynku i w efekcie deregulacją tego rynku. To do organu regulacyjnego należy ocena czy powyższe warunki zostały spełnione, co wymaga też przeprowadzenia standardowej procedury analizy rynku pod kątem regulacji ex ante. Przy ocenie uzgodnień JV należy wziąć pod uwagę liczbę zaangażowanych operatorów; strukturę wspólnie kontrolowanej sieci; oraz wszelkie inne ustalenia między współinwestorami, które w efekcie doprowadzą do skutecznej konkurencji.

Zasady regulacji JV:

Wspólne inwestycje w sieci NGA (JV) mogą oznaczać skuteczną konkurencję na rynku 4 i 5 oraz lokalną deregulację

Deregulacja JV wymaga spełnienia określonych warunków W wyjątkowych sytuacjach same uzgodnienia w sprawie JV mogą prowadzić

do powstania skutecznej konkurencji NRA ocenia spełnienie warunków deregulacji JV

Obecnie trwają w Komisji prace nad aktualizacja i przeglądem wydanego w 2010 r. Zalecenia.

48 | S t r o n a

Komisja w swoich decyzjach niezmiennie podtrzymuje stanowisko, że środki publiczne mogą być ukierunkowane na budowę podstawowych sieci szerokopasmowych oraz sieci dostępowych nowej generacji na terenach, na których operatorzy prywatni nie dokonują inwestycji.

Jednocześnie należy pokreślić, że ze względu na zasady regulacji, a szczególnie uwzględniając niezależność regulatora, nie jest możliwe w NPS zapisanie konkretnych narzędzi regulacyjnych. Dlatego jednym z narzędzi realizacji NPS będzie przedstawienie przez Prezesa UKE kierunków polityki regulacyjnej.

49 | S t r o n a

Załącznik 6. Słownik i definicje pojęć

Skrót Rozwinięcie Opis

2G 2nd Generation Technika 2G – rodzina technologii bezprzewodowych sieci mobilnych drugiej generacji. Należy do niej m.in. GSM i EDGE.

3G 3rd Generation Technika 3G – rodzina technologii bezprzewodowych sieci mobilnych trzeciej generacji. Należy do niej m.in. UMTS i HSPA.

ADSL Asymmetric DSL Technika cyfrowej transmisji danych na bazie par miedzianych. umożliwiająca uzyskanie przepływności do 24 Mb/s.

ARPU Average Revenue Per User Średni przychód na użytkownika.

B3R Regions for Better Broadband Connection

Projekt, który ma na celu rozwiązanie trudności związanych z budową sieci szerokopasmowych w obszarach peryferyjnych i słabo rozwiniętych (w tym wiejskich).

BLT Build Lease Transfer Model PPP stosowane w realizacji inwestycji infrastrukturalnych – podmiot prywatny buduje infrastrukturę sieci i udostępnia ją JST na podstawie leasingu, z możliwością ewentualnego wykupu sieci przez JST po zakończeniu okresu leasingowego. Model ten nie wyklucza operowania siecią przez podmiot, który ją zbudował lub przez stronę trzecią, stosowany jest w celu obniżenia ryzyka dla podmiotu prywatnego, np. inwestora zagranicznego.

BOT Build Operate Transfer Model PPP stosowane w realizacji inwestycji infrastrukturalnych – powierzenie przez JST budowy/instalacji infrastruktury sieciowej przez podmiot prywatny, który następnie jest operatorem zbudowanej sieci (ew. płacącym opłaty koncesyjne). Warunki powierzenia zadania podmiotowi prywatnemu zazwyczaj określają też sposób przekazania sieci na własność JST po zakończeniu okresu koncesyjnego.

CATV Cable TVTelewizja kablowa

CEF Connecting Europe Facility Instrument, którego celem jest przyspieszenie rozwoju infrastruktury paneuropejskiej w obszarze transportu, energii oraz technik informacyjno-komunikacyjnych.

DBFO Design Build Finance Operate Model PPP stosowane w realizacji inwestycji infrastrukturalnych – podmiot prywatny tworzy całkowicie na swój koszt infrastrukturę będącą formalną własnością JST. Pobiera od użytkowników opłaty eksploatacyjne, z których uiszcza opłaty koncesyjne. Jest to model stosowany często w budowie płatnych autostrad.

DCMF Design Construct Manage Finance Model PPP stosowane w realizacji inwestycji infrastrukturalnych – podmiot prywatny tworzy całkowicie na swój koszt infrastrukturę będącą formalną własnością JST, a także operuje i zarządza infrastrukturą, pobierając opłaty od JST za korzystanie z usług

DSLAM Digital Subscriber Line Access Multiplexer

Koncentrator cyfrowych linii abonenckich pracujących w technice xDSL.

DWDM Dense Wavelength Division Multiplexing

Jedna z technik multipleksacji sygnałów cyfrowych w jednym łączu światłowodowym z przydzieleniem każdemu sygnałowi innej długości fali świetlnej, innego kanału.

DVB-RCS Digital Video Broadcasting – Return Channel System System telewizji cyfrowej satelitarnej z kanałem zwrotnym dla transmisji danych

w technice VSAT (ang. Very Small Aperture Terminal)

DVB-T Digital Video Broadcasting – Terrestrial

Standard rozsiewczej naziemnej telewizji cyfrowej.

EAC Europejska Agenda Cyfrowa

50 | S t r o n a

Skrót Rozwinięcie Opis

EBI Europejski Bank Inwestycyjny

EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

EFS Europejski Fundusz Społeczny

ERDF European Regional Development Fund

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

FTTN Fiber-to-the-Node Światłowód doprowadzony do danej okolicy (np. do węzła osiedlowego).

FTTC Fiber-to-the-Curb Światłowód doprowadzony do krawężnika.

FTTP Fiber-to-the-Premise Światłowód doprowadzony do lokalizacji użytkownika.

FTTB Fiber-to-the-Building Światłowód doprowadzony do budynku (domu)

FTTH Fiber-to-the-Home Światłowód doprowadzony do mieszkania.

FTTx Fiber-to-the-X (Home, Bilding, Curb itp.)

Ogólne określenie sieci światłowodowych na odcinku dostępowym

G-PON Gigabit Passive Optical Network Sieć optyczna będąca następcą pasywnej sieci optycznej PON (ang. Passive Optical Network). Charakteryzuje ją większa prędkość transmisji (download do 2,4 Gb/s i upload do 1,2 Gb/s). Medium transmisji danych stanowi światłowód jednomodowy.

HFC Hybrid Fibre-Coaxial Technika wykorzystywana w sieciach telewizji kablowej, w której dostęp do użytkownika realizowany jest za pomocą światłowodów i kabli koncentrycznych.

IŁ Instytut Łączności Państwowy Instytut Badawczy – Instytut Łączności

IPTV Internet Protocol Television Usługi telewizji cyfrowej, świadczone na bazie protokołu IP.

LAN Local Area Network Lokalna sieć transmisji danych.

LMDS Local Multipoint Distribution Services

Standard szerokopasmowej, bezprzewodowej transmisji danych typu punkt-wielopunkt.

LLU Local Loop Unbundling Uwolnienie lokalnej pętli abonenckiej (miedzianej).

LTE Long Term Evolution Standard pakietowego przysłania danych w sieciach komórkowych UMTS, definiowana jako przejściowy między standardem UMTS i 4G (tzw. 3.5G).

MNO Mobile Network Operator Infrastrukturalny operator usług telefonii komórkowej.

MVNO Mobile Virtual Network Operator Operator wirtualny świadczący usługi telefonii komórkowej.

NGN/NGA New Generation Networks/New Generation Access

Sieci nowej generacji – sieci o dużych przepływnościach realizujące konwergentne modele rozdzielenia warstw transportowych i usługowych.

NPS Narodowy Plan Szerokopasmowy

RFID Radio-Frequency IDentification. Identyfikacja obiektów, wykorzystująca aktywne etykiety oraz fale radiowe do przesyłania danych identyfikacyjnych i zasilania układu stanowiącego etykietę obiektu.

RSBN Radiolokacyjny system bliższej nawigacji

SIPS System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa

Projekt realizowany w ramach 7 osi Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka

SIIS System Informacyjny o Infrastrukturze Szerokopasmowej

Część projektu SIPS

ŚSRK Średniookresowa strategia rozwoju kraju

51 | S t r o n a

Skrót Rozwinięcie Opis

UKE Urząd Komunikacji Elektronicznej

UOKiK Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

VDSL Very High Speed DSL Technika szybkiej cyfrowej transmisji danych na bazie par miedzianych.

VoD Video on Demand Usługa wideo na życzenie.

VoIP Voice over Internet Protocol Protokół służący do realizacji połączeń głosowych poprzez sieć IP

WiMAX Worldwide Interoperability for Microwave Access

Technika bezprzewodowej, radiowej transmisji danych, opisana w standardach z rodziny IEEE 802.16.

WLAN Wireless LAN Bezprzewodowa lokalna sieć transmisji danych, opisana w standardach z rodziny IEEE 802.11.

xDSL X Digital Subscriber Line Zbiór technik, wykorzystywanych do transmisji danych na bazie miedzianych linii abonenckich (telefonicznych).

52 | S t r o n a