NARU ITELJ: „NERETVA ENERGIJA“ IZVRŠILAC „ITM CONTROLS ... · Idejni projekat Postrojenja solarne elektrane SOLARNA ELEKTRANA 9.900,00 kWp “NERETVAENERGIJA” APLJINA, april

Copyright 2013 ITM Controls All rights reserved.

ELABORAT ZAŠTITE OKOLIŠA SOLARNA ELEKTRANA 9.900,00 kWp

“NERETVA ENERGIJA”

1 | Strana

ITM Controls d.o.o. Sarajevo, Ferhadija 39Društvo za projektovanje, inženjering, poslovne usluge,spoljnu i unutrašnju trgovinutel.: +387 33 570 680, fax: +387 33 570 681,

e mail:[email protected], www.itm.ba

NARU ITELJ: „NERETVA ENERGIJA“ d.o.o. apljina

IZVRŠILAC : „ITM CONTROLS“ d.o.o. Sarajevo

OBJEKAT : SOLARNA ELEKTRANA 9.900,00 kWp “NERETVA ENERGIJA”

LOKACIJA: APLJINA

BROJ : SA 01 V/13, Maj 2013

ELABORAT ZAŠTITE OKOLIŠA

Sarajevo, Maj 2013




2 | 53

Sadržaj

1. UVOD............................................................................................................................... ..............................4

2. IME I ADRESA OPERATORA POGONA I POSTROJENJA...................................................................................6

3. IZVOD IZ PROSTORNOG I KATASTARSKOG PLANA OPŠTINE I ZEMLJIŠNOKNJIŽNI IZVADAK I RJEŠENJA OPRAVU KORIŠTENJA ZEMLJIŠTA ZA IZGRADNJU FOTONAPONSKE ELEKTRANE.....................................................7

4. NETEHNI KI SAŽETAK ............................................................................................................................... ...12

5. ZAKLJU AK............................................................................................................................... ....................13

6. OPIS PROJEKTA SA INFORMACIJAMA O LOKACIJI, NAMJENI I VELI INI POGONA I POSTROJENJA.............16

6.1 Opis projekta ............................................................................................................................... ..............16

6.2 Opis projekta sa informacijama o lokaciji..................................................................................................18

6.3 Položaj lokacije ............................................................................................................................... ...........19

6.4 Saobra ajna povezanost............................................................................................................................ 21

6.5 Opis šire lokacije............................................................................................................................... .........22

6.6 Klima............................................................................................................................... ...........................23

6.7. Flora i fauna............................................................................................................................... ...............24

6.8 Geološke karakteristike ............................................................................................................................. 26

6.9 Hidrološke karakteristike........................................................................................................................... 26

7. OPIS OSNOVNIH I POMO NIH SIROVINA, OSTALIH SUPSTANCI I ENERGIJE KOJA SE KORISTI ILIKOJU PROIZVODI POGON I POSTROJENJE ...........................................................................................................31

7.1 Energija Sunca ............................................................................................................................... ............31

7.2. Tehni ki opis Fotonaponskog PV sistema ..............................................................................................34

7.3 Refleksija............................................................................................................................... .....................35

7.4 Karakteristike pojedinih elija ..................................................................................................................38

7.5 Proizvodnja elektri ne energije.................................................................................................................38

8. OPIS IZVORA I EMISIJA IZ POGONA I POSTROJENJA....................................................................................42

9. OPIS PRIRODE I KOLI INE PREDVI ENIH EMISIJA IZ POGONA I POSTROJENJA U OKOLIŠ (ZRAK, VODA ITLO) KAO I IDENTIFIKACIJA ZNA AJNIH UTICAJA NA OKOLIŠ..............................................................................46

Opis prirode i koli ine predvi enih emisija iz pogona i postrojenja u okoliš ..................................................46




3 | 53

10. PREDLOŽENE MJERE TEHNIKE I TEHNOLOGIJE I TEHNIKE ZA SPRIJE AVANJE ILI UKOLIKO TO NIJEMOGU E, SMANJENJE EMISIJA U OKOLIŠ, MJERE ZA SPRIJE AVANJE OTPADA I POVRAT KORISNOGMATERIJALA IZ OTPADA KOJI PROIZVODI POGON ILI POSTROJENJE ..................................................................49

10.1 Opis mjera, tehnologija i drugih tehnika za sprje avanje ili ukoliko to nije mogu e smanjenja emisija izpostrojenja ............................................................................................................................... .......................49

8.2. Mjere za sprje avanje produkcije i za povrat korisnog materijala iz otpada koji producira postrojenjeprilikom otvaranja solarne elektrane ..............................................................................................................51

11. PREDVI ENA ALTERNATIVNA RJEŠENJA..................................................................................................52




4 | 53

1. UVOD

Iskorištavanjem prirodnih resursa, njihovom preradom i nastankom razli itih otpadnih tvari,

ovjek sve više uti e na svoj okoliš, mijenja prirodno uspostavljeno stanje i tako dovodi do

ekološke neravnoteže.

Zaštita i unapre enje ovjekovog životnog i radnog okoliša realna je društvena potreba koja

na temelju dosadašnjih rezultata i iskustava, treba pokrenuti proces i aktivnosti održivog

razvoja u toj oblasti.

Zbog toga je cilj svakog zahvata u prirodi, svake ekesplatacije prirodnih resursa i njihove

prerade da se prije svega sagledaju mogu i štetni uticaji na okoliš kako bi se predvidjele

potrebne mjere za spre avanje štetnih uticaja što podrazumjeva pronalaženje rješenja

zasnovanih na prou avanju ekosistema koji imaju za cilj minimiziranje štetnih uticaja na

okoliš. Rješenja se mogu na i u stru nom, pravilnom i sveobuhvatnom tretiranju zaštite

radnog i životnog okoliša. Pri izradi pred investicijskih i investicijskih programa kao i

projektne dokumentacije sve što je propušteno u pripremnoj fazi ne može se uspješno

nadoknaditi u fazi eksploatacije ak ni uz pove ane materijalne troškove. Poslijedice

zaga enja traže veoma dug period saniranja a naj eš e i nije mogu e ponovo uspostaviti

narušenu prirodnu ravnotežu u ekosistemu.

Dakle, zaštita životnog i radnog okoliša je važan segment svakog tehnološkog procesa a

efikasnost te zaštite ovisi o pravilnom izboru radnih operacija, procesa i opreme, kao i

montaže opreme u skladu sa glavnim projektom odnosno projektom montaže.

Najbolju predispoziciju za izvedbu jednog ovakvog postrojenja s obzirom na putna

razgrani enja daje i geografski položaj grada apljine, o emu e biti više govora kasnije.

Ova procjena je ura ena na temelju tehni ke dokumentacije:

Idejni projekat Postrojenja solarne elektrane SOLARNA ELEKTRANA 9.900,00 kWp

“NERETVAENERGIJA” APLJINA, april 2013 godine., izradilo je preduze e ITM Controls d.o.o.

Sarajevo.




5 | 53

Preduze e ITM CONTROLS d.o.o. Sarajevo je preduze e sa sjedištem u Sarajevu na adresi

Ferhadija 39, 71000 Sarajevo.

Uvidom u registar poslovnih subjekata na podru ju FBIH pravno lice se vodi pod

identifikacijskim brojem: 4200178990008

Za izradu predhodne procjene uticaja na okoliš izvršen je :

pregled projektne dokumentacije,

pregled lokacije,

pregled mogu ih negativnih uticaja na okliš.

Na temelju utvr enih injenica procjena je ura ena u skladu sa Zakonom o zaštiti okoliša,

Narodne Novine HNŽ/K br. 7/2004 i prema Pravilniku o pogonima i postrojenjima za koje je

obavezna procjena uticaja na okoliš i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgra eni i

pušteni u rad samo ako imaju okolišno dopuštenje Narodne Novine HNŽ/K br. 1/2005.




6 | 53

2. IME I ADRESA OPERATORA POGONA I POSTROJENJA

Postrojenje za koje se

izra uje plan : POSTROJENJE SOLARNE ELEKTRANE

Lokacija objekta : Op ina APLJINA

Ime i adresa operatora : ITM CONTROLS d.o.o. Sarajevo

Ulica Ferhadija br 39, Sarajevo

BROJ : SA 01 V/13 od 01.05.2013.

OBRA IVA I :

Nijaz Salihodži dipl.ing.el. __________________________

Almir Selmanovi dipl.ing.maš. ___________________

Amir Delibaši , dipl.ing.el. __________________________

Bogdan Marinkovi , dipl.ing.gra . ____________________

Samir Šehovi dipl.ing.arh. _________________________

dr.sci.Ferdo Pavlovi dipl.ing.hem.____________________

mr.sci.Rifet Pirali dipl.ing.biohemije__________________

Vrijeme izrade Maj 2013

Direktor ITM CONTROLS d.o.o. Sarajevo

___________________________

Nijaz Salihodži dipl.ing.el.




7 | 53

3. IZVOD IZ PROSTORNOG I KATASTARSKOG PLANA OPŠTINE IZEMLJIŠNOKNJIŽNI IZVADAK I RJEŠENJA O PRAVU KORIŠTENJAZEMLJIŠTA ZA IZGRADNJU FOTONAPONSKE ELEKTRANE

G1

G1G1G1G1

M6

ŠUŠKOVO

ŠUNJAGLAVA

(ANDRUNI)

SIROVINA M1

GOSPODARSKA NAMJENA-G1

ŠPORTSKO REKREACIJSKA NAMJENA

UGOSTITELJSKO TURISTI KA NAMJENAT1

POSTOJE E PLANIRANO

POVRŠINE IZVAN NASELJA

G1 G1

M1 M1

T1 T1

R1 R1




8 | 53




9 | 53




10 | 53




11 | 53




12 | 53

4. NETEHNI KI SAŽETAK

Naru iocu se nudi ponuda na razmatranje sa karakteristikama PV sistema (photovoltaic –

PV, uobi ajena skra enica za module za proizvodnju elektri ne energije) koje su navedene u

tabeli br.1.

PARAMTERI PV SISTEMAInstalirana snaga [kW] 9.900,00 kWp

Površina [m²] 143.159 m²

PV modulFVG 60 156 Polycrystalline Silicon Photovoltaic Module Peak

power from 250 WpBroj PV modula 39.600

Broj PV modula u seriji 60Ugao orjentacije [ ] 0Ugao inklinacije [ ] 36

Postavljanje Samostoje iSTP 17000TL 10

Broj invertera 660REZULTATI SIMULACIJE

Energija PV sistema[kWh] 12.661.000,00

Energija sa invertera(AC) [kWh] 11.220,59

Vlastita potrošnja [kWh] 0Efiksnost invertera [%] 87,9

Tabela br.1. Paramteri pv sistema




13 | 53

5. ZAKLJU AKIzrada ovoga dokumenta ima za cilj poticanje ugra ivanja okolinskih aspekata u proces

planiranja i donošenja odluka što na kraju treba da rezultira aktivnostima koje su okolinski

prihvatljivije.

Svrha procjene uticaja na okolinu:

integriranje okolinskih aspekata u planiranje razvojnih aktivnosti,

uzimanje u obzir na pravi na in okolinskih i drugih troškova te koristi od projekta koji

donosi,

ekonomski razvoj,

osigurati da se neobjašnjivi negativni uticaji izbjegnu ili umanje u ranoj fazi procesa

planiranja,

identificiranje i poja avanje potencijalnih koristi od projekta,

omogu avanje izrade okolinske i socijo ekonomske studije paralelno sa analizom

tehni ke i ekonomske opravdanosti projekta,

osiguravanje donosiocima odluka svih podataka o okolinskim troškovima, konfliktima

i koristima koje projekt ima zajedno sa podacima o njegovoj tehni koj i ekonomskoj

opravdanosti u klju nim momentima razvoja projekta,

osiguranje transparentnosti projekta,

omogu avanje u eš a svih zainteresiranih strana (životne zajednice, vlast, investitori)

uspostavljanje sistema za ublažavanje negativnih uticaja i monitoring,

o uvanje socijalnih, povjesnih i kulturnih vrijednosti.

Na temelju svih pokazatelja i raspoložive dokumentacije do kojih je došao izvršitelj ove

studije na okološ, pradlaže se da prema Zakonu o zaštiti okoliša HNŽ (Narodne novine HNŽ/K

br.7/04) i prema Pravilniku o djelatnostima pogonima i postrojenjima koji mogu biti

izgra eni i pušteni u rad samo ako imaju okolišno dopuštenje (Narodne novine HNŽ/K br.

1/05), organ uprave izda okolišno dopuštenje koje bi sadržavalo mjere zaštite okoliša kako

slijedi.




14 | 53

Voda i tlo Tokom izgradnje

Otpad ni otpadni materijal skupljaju se na propisno mjesto naodgovaraju i na in i blagovremeno odvoze od straneovlaštenog pravnog lica.

Sav iskopni materijal prilikom izvo enja gra evinskih radovapotrebno je odložiti na odgovaraju e mjesto.

Tokom eksploatacije

Prostor oko solarne elektrane je potrebno ograditi i stavitipod video nadzor ime e se onemogu iti neovlašten pristup.

Održavanje postrojenja trebaju vršiti isklju ivo preduze aspecijalizirana za te vrste poslova.

Potrebno je izvršiti definisanje požarnih sektora postrojenja ipredvidjeti mjere zaštite od požara u cilju pravodobnereakcije i spre avanje akcidenata.

Zrak Tokom izgradnje

U slu aju dužeg zadržavanja transportnih vozila na lokacijimotorna vozila se gase.

Izbor transportnih putova e biti odre en i sav transport setreba odvijati istim što e rezultirati najmanjim mogu imnegativnim uticajem na stanovništvo (buka,emisije prašine).

Tokom eksploatacije

Ne o ekuju se emisije u zrak Tokom eksploatacije.

Buka Tokom izgradnje

Izbor ruta kretanja vozila sa najmanjim mogu im negativnimuticajem na stanovništvo (buka,emisije prašine).

Sve radove na lokaciji trebaju obavljati ovlaštena preduze asa ispravnom opremom.

Za radove je potrebno koristiti strojeve koji ispunjavajuzahtjeve directive 2000/14/EZ Europskog parlamenta i Vije aEurope od 8.5.2000. g. koja se odnosse na emisiju buke uokolišu od opreme za vanjsku uporabu.

Radovi e se vršiti Tokom dana i ne predvi a se no ni rad.Tokom eksploatacije

Ne o ekuju se emisije buke u okolišu tokom eksploatacije.




15 | 53

Otpad Otpad nastao Tokom radova je potrebno zbrinuti naovlaštene deponije, a sve shodno Planu upravljanja otpadom.

Otpad koji se o ekuje u toku eksploatacije je potrebnozbrinuti shodno Planu upravljanja otpadom.

Servisiranje transformatora, zamjena i zbrinjavanjetransformatorskog ulja je potrebno izvršiti od stranespecijaliziranog poduze a, a navedeni otpad može zbrinutisamo ovlašteno preduze e.

Flora i fauna Tokom izgradnje Postoje e puteve je potrebno održavati Tokom radova budu i

da e na njih djelovati u estao transport strojeva Tokomizgradnje.

Prilikom izgradnje postrojenja solarne elektrane dolazi dogeomorfoloških promjena na lokaciji. Ovo se prije svegaodnosi na to što je potrebno zauzeti vrlo veliku površinu zainstalaciju panela kako bi se osigurala dovoljna koli inaelektri ne energije.

Tokom eksploatacije Oko prostora solarne elektrane e se vršiti redovito

održavanje površina i uklanjanje suhog niskog raslinja kako bise mogu nost od požara svele na minimum

Unutar postrojenja e se izvršiti nasipanje tucanikom kako bise sprje ilo izbijanje požara unutar postrojenja,kao i ulazakpožara iz vana

Na granicama pogona postavit e se zaštitna ograda,koja espje avati ulazak životinja u postrojenje.




16 | 53

6. OPIS PROJEKTA SA INFORMACIJAMA O LOKACIJI, NAMJENI IVELI INI POGONA I POSTROJENJA

6.1 Opis projekta

Investitor „NERETVA ENERGIJA“ d.o.o. apljina se odlu io za gradnju solarne elektrane na

podru ju Op ine apljina. Izgradnja solarne elektrane predvi ena je u okolini apljine, na

površini od oko 143.159 m² na ve pripremljenom terenu od strane investitora.

Zemljište je po katastarskom operatu ozna eno katastarskim esticama k. . 202/1

predvi ena je mogu nost gradnje poslovnog objekta, fotonaponske elektrane. U druge

svrhe ovo zemljište se ne može koristiti temeljem uvjerenja Op ine apljina od 26. oktobra

2011.g. i rješenjem Op inskog suda u apljini od 24. februar 2012 godine.

Izgradnja solarne elektrane 9.900,00 kWp NERETVA ENERGIJA, apljina, planirana je na

zemljištu koje se nalazi na geografskoj poziciji Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i

Hercegovina odnosno koordinate lokacije su: 43°7'24" Sjever, 17°45'21" Istok: 106 m.n.

Instalirana snaga budu e solarne elektrane je 9.900 MWp i godišnja proizvodnja e iznositi,

prema procjeni oko 14,157 GWh.

Lokacija budu e solarne elektrane je na južnim padinama brda koji se nalazi na gore

pomenutoj lokaciji.

Prednosti odabrane lokacije su slijede e:

Predio sa najviše sun anih dana,

Namjena terena,

Položaj lokacije,

Prometna povezanost.

Iz podataka o broju sun anih dana za pojedine gradove Hercegovine (Tabela 3.1.) vidimo da

podru je apljine ima dovoljan broj sun anih dana u godini što ini ovo podru je idealnim

za rad postrojenja ovakvog tipa.

Grad Broj sun anih dana u godiniNeum 270apljina 270

Stolac 260Ljubuški 260Mostar 260Tabela br.2. Prosje an broj sun anih dana.




17 | 53

Tabelarni prikaz, prosje an broj sun anih dana za pojedine gradove u Hercegovini.Podru je gdje je planirana izgradnja solarne elektrane pripada brdsko – planinskom tipureljefa sa pretežno žbunastom vegetacijom.

S obzirom na namjernu zemljišta i pristupa nost terena smatramo da je izbor lokacijeodgovaraju i.

Koordinate na kojima e biti smještena solarna elektrana su 43°7'24" Sjever, 17°45'21" Istok:106 m.n.v.. Predvi ena lokacija pogona solarne elektrane je na dovoljnoj udaljenosti odnaseljenih mjesta.

Slika br. 1 Satelitski snimak lokacije budu e solarne elektrane sa ostalim naseljenimmjestima i prirodnim dobrima.

Zbog mogu nosti pojave poplavnih voda budu a solarna elektrana je planirana na dovoljnojudaljenosti od rijeka, vodotoka i jezera. Najbliža rijeka u odnosu na planiranu lokaciju jerijeka Neretva koja se nalazi na udaljenosti cca 2,10 km zra ne linije. Druga najbliža rijeka jeBregava udaljena 2,21km zra ne linije.Dakle, u blizini lokacije budu e solarne elektrane nema nikakvih izvora vode koji bieventualno bili ugroženi gradnjom ovog pogona.

Neposredno pored lokacije prolazi magistralni put M 6.




18 | 53

6.2 Opis projekta sa informacijama o lokaciji

Investitor se odlu io za gradnju solarne elektrane na podru ju op ine apljina. Lokacija

budu e solarne elektrane esticama k. . 202/1 predvi ena je mogu nost gradnje poslovnog

objekta, fotonaponske elektrane. U druge svrhe ovo zemljište se ne može koristiti temeljem

uvjerenja Op ine apljina od 26. loktobra 2011.g. i rješenjem Op inskog suda u apljini od

24. februar 2012 godine.



Hercegovina odnosno koordinate lokacije su: 43°7'24" Sjever, 17°45'21" Istok: 106 m.n.

Instalirana snaga budu e solarne elektrane je 9.900 MWp i godišnja proizvodnja e iznositi,

prema procjeni oko 14,157 GWh. (što je ekvivalentno potrebi od oko 6221 doma instava, uz

godišnje smanjenje emisije CO2 u iznosu od cca 21309 t.

Prema prethodnoj elektroenergetskoj saglasnosti priklju enje na elektroenergetsku mrežue se ostvariti na mjestu priklju enja proizvodnog objekta (elektrane): 10 (kV).

Lokacija budu e Solarne elektrane je na južnim padinama brda koje se nalazi u blizinimagistralnog puta M 6 izme u mjesta Hotanj i Domanovi i.

U blizini predmetne lokacije od ve ih gradova nalazi se APLJINA te manja mjesta, Tasov i i iOpli i i. Zemljište na kojem se predvi a gradnja postrojenja je ozna ena kao Nakovanj i upotpunosti je vlasništvo države, a pravo korištenja na nekretninu je NERETVAENERGIJAd.o.o. apljina iz eljeva.




19 | 53

Slika br.2. Lokacija budu e solarne elektrane

6.3 Položaj lokacije

Koordinate na kojima e biti smještena solarne elektrane 43°7'24" Sjever, 17°45'21" Istok:106 m.n.v. Na slikama su prikazani satelitski snimci lokacije budu e solarne elektranezajedno sa bliže naseljenim mjestima, a u tabeli su prikazane udaljenosti okolnih mjesta ipripadaju ih prirodnih dobara od solarne elektrane.




20 | 53

Slika br.3. Lokacija budu e solarne elektrane

Slika br. 4. Satelitska snimka lokacije budu e solarne elektrane sa ostalim naseljenimmjestima i prirodnim dobrima




21 | 53

Udaljenost od bližih naselja (km)APLJINA 5,82

Hotanj 2,68Domanovi i 1,82

Udaljenost prirodnih dobara (km)Rijeka Neretva 2,10Rijeka Bregava 2,21Table br. 3. Udaljenost od blizih naselja i prirodnih dobara.

Tabela prikazuje udaljenost predmetne lokacije od okolnih mjesta i pripadaju ih prirodnihdobara.

Zbog mogu nosti pojave poplavnih voda budu a solarna elektrana je planirana na dovoljnojudaljenosti od rijeka i jezera. Najbliža rijeka u odnosu na planiranu lokaciju je rijeka Neretvakoja se nalazi na udaljenosti cca 2,10 km zra ne linije. Visinska razlika izme u solarneelektrane i rijeke Neretve i Bregave je preko 100 m n.m.v. u korist planirane solarneelektrane. Dakle, u blizini lokacije budu e solarne elektrane nema nikakvih izvora vode koji bieventualno bili ugroženi gradnjom ovog pogona.

6.4 Saobra ajna povezanost

U blizini planirane lokacije prolazi magistralni put M 6 koji je udaljen od M 17 ukupno 5,77km. Prednosti saobra ajne povezanost e se najviše o itovati u vrijeme izgradnje solarneelektrane prilikom dopremanja opreme (solarni PV moduli, inverteri, potkonstrukcija itd.)




22 | 53

6.5 Opis šire lokacije

Položaj i karakteristike op ine apljina

apljina je grad i istoimena opština na granici izme u Mostara na sjeveru iJadranskog mora na jugu. Podru je apljine zauzima prostor koji je, zajedno sa cijelomdonjom Neretvom, od davnina sa injavao jedno od najve ih nezaobilaznih stjecišta ira vanja u kretanju ljudi i dobara u velikom dijelu Europe, posebice povezuju i Podunavlje iSrednju Europu, sa bogatom dolinom Neretve i Jadranskim morem na jugu. Reljef jeispresjecan razli itim oblicima u kojim se nadopunjuju goli krš, rije ni tokovi, kanjoni iklisure, vodopadi i blagi pejzaži, te nizinske i zelene rije ne doline rijeka Trebižat, Neretva,Bregava i Krupa. Tako mediteranska klima stvara osnovne klimatske osobine apljinskeregije.

Slika br.5 Grad apljina

Op ina apljina zauzima površinu od 249 km² (u ukupno 15 mjesnih zajednica). Najvažnijagrana razvoja grada je turizam i trgovina za šta predispoziciju daje i geografski položaj.apljina leži na 4 rijeke, Trebižat, Neretva, Bregava i Krupa, što je ini jako bogatim vodnim

podru jem. U sklopu op ine nalazi se mnogo naselja, Poput Trebižat, Viši i, Domanovi i,Gabela, Hutovo itd.




23 | 53

6.6 Klima

Temperatura na apljinskom podru ju se vrlo rijetko spus ispod 0 C. Srednja godišnjatemperatura iznosi 14°C dok je prosje na ljetnja temperatura 23,7 C, a zimska 7,3 C.

Utjecaj mora osje a se od uš a Neretva, što bitno utje e na razvoj poljoprivrednih kultura napodru ju op ine. Klima u apljini u posljednjih pet godina se izrazito mijenja, što pokazuju irelevantni podaci. Me utim, ako uvažimo prosjek, u apljini vlada sredozemna klima, sablagim zimama, ali hladnim (uz malo ili nimalo snijega), te veoma vru im ljetima gdjetemperature u hladu znaju iznositi i do 40°C .

Slika br.6. Pregled temperaturnog podru ja, prosje ne vrijednosti




24 | 53

6.7. Flora i fauna

Podaci o flori i fauni u podru ju planiranog zahvata, prezentuju se na temelju opservacijeterena te korištenjem literature.

Klimatogena zajednica šireg podru ja ima elemente submediternske vegetacije. Tereniovoga predjela niskih brda u pravilu ne prelaze 400 m nadmorske visine. Reljef izrazito gologkrša i njegove raznovrsne oblike dopunjavaju rije ni tok, kanjoni, klisure, vodopadi i blagipejzaži nizinske i zelene rije ne doline Neretve. Brda na apljinskom podru ju pripadajudinarskom sistemu.

U južnim dijelovima Hercegovine pretežno vlada zimzelena vegetacija, te se živopisnostpejzaža održava tokom cijele godine. Niska Hercegovina raspolaže prostranim i bujnimhrastovim šumama, koje mjestimi no ukrašavaju pejzaže i sjevernijih dijelova Hercegovine.

Na široj teritoriji Hercegovine se može na i nekoliko endemi nih biljnih vrsta – tilovina(Petteria ramentacea) , a svakako jedna od najzna ajnijih sredozemnih jest šipak (Punicagranatum).

Srednjoevropskom flornom elementu pripada tilovina (Patteria ramentacea), bukva (Fagussylvatica L.), crnika (Quercus ilex L.) i bršljan (Hedera helix). Evroazijski florin element jeobi ni bor (Pinus silvestris L.). Atraktivni cvjetovi kadulje (Salvia officinalis), zanovijeti(Labumum anagyrodes), vrisak (Saturea Montana), dra e (Paliurus spina christi) i drijen(Cornus mas L.)

Ekosistem primorskih niskih šikara i šibljaka bjelograbi a i kostrike (sveza: Rusco Carpinion

orentalis red: Quercetalija pubescentis i asocijacija: Rusko Carpinetum orientalis Ble )

obuhvata šire podru je južnu Hercegovinu ali na podru ju planiranog zahvata možemo kazati

da je ekosistem submediteranskih kamenjara i livada (pašnjaka). Kamenjare pripadaju sveze:

Satureion montanae koju naj eš e nalazimo u zoni bjelograbi a. Vegetacija kamenjara

pripada klasi Thero Brachipodyetea dok livade pripadaju klasi Festuco Brometea.

Najzastupljenije životne zajednice u ovom dijelu Hercegovine su: zajednica kadulje i

kovilja;zajednica ubra i zvon i a;zajednica šaša i ze ine i dr.




25 | 53

Slika br.7. Biljni pokriva na predmetnoj lokaciji

Opstanak endemske vrste – tilovina (Petteria ramentacea), ne e biti ugrožen jer je onarasprostranjena dolinom Neretve a rijetki su primjerci na ve im nadmorskim visinama.Životinjski svijet sa injavaju tri velike skupine: ptice, ribe i sisavci. Me u najzastupljenijimsisavcima na ovom podru ju su kuna, zec, vidra i lisica.U ovom podru ju su prisutne vrste gmizavaca koje su karakteristi ne za hercegova ki krš(zmije i gušteri). Od insekata su tako er zastupljene uobi ajene vrste skakavaca, zrikavaca,leptira i sl. Podru je gdje je planirana izgradnja solarne elektrane pripada brdsko planinskomtipu reljefa. Na širem podru ju predmetne lokacije isti e se pretežno žbunasta vegetacija. Naširem podru ju predmetne lokacije isti u se pretežno žbunasta vegetacija i livade gdjepevladavju trave tako da biljne i životinjske zajdenice na ovom podru ju ne e biti ugroženeovim postrojenjem bez obzira na pove anje temperature jer na ovom podneblju su svakakovisoke temperature, lje prelaze i preko 45 C a biljni i životinjski svijet je ve adaptiran natakve uslove.Klimatski i drugi faktori na ovom podru ju daju dobru osnovu za korištenje solarne energije,te možemo kazati da solarne elektrane imaju puno više prednosti od nedostataka.




26 | 53

6.8 Geološke karakteristike

Prema kriteriju litološkog sastava vodopropusnosti i strukturne gra e terena na podru juširem podru ju izdvojene su tri skupine stijena i to: propusne, djelomi no nepropusne inepropusne.Stijene zbog razli ite debljine strukturnog položaja i sklopa imaju razli itu hidrogeološkufunkciju. U tom smislu izdvojeni s vodonosnici, odnosno propusna podru ja, kao i relativnebarijere. Ostale su nepropusne stijene koje se prema hidrogeološkoj funkciji koju imaju uterenu podijeljene na dvije cjeline. Tako su izdvojene kao posebna cjelinanepotpune“vise e”hidrogeološke barijere , kao i nepropusne stijene koje imaju funkciju potpunehidrogeološke barijere. Kao posebna kategorija izdvojene su kvartarne klasi ne naslagenaizmjeni nih hidrogeoloških svojstava. Izdvojeni su aluvijalni vodonosnici i slabije propusneklasti ne naslage.

6.9 Hidrološke karakteristike

Opština apljina leži na 4 rijeke Trebižet,Neretva,Bregava i Krupa.

Trebižat je rijeke u Hercegovini, u južnom dijelu Bosne i Hercegovine, duga od svojega izvorau Pe Mlinima do uš a u Neretvu u Strugama ukupno 50 km. Ona je nastavak toka odPosušja (Tribistovo, kota 903),tako da je de facto susre emo pod devet imena: Culuša Ri inaBrina Suvaja (Posušje) Matica Vrlika (Imotski) Tihaljina Mlade Trebižat (Ljubuški).

Slika br.8. Rijeka Trebižat




27 | 53

Rijeka Neretva je najduža i vodom najbogatija balkanska rijeka pritoka Jadranskog mora.Izvire na 1.227 m nadmorske visine,pod vrhom Grdelj,koji pripada ograncima planineLebršnik. Dužina toka iznosi 225 km, od ega 218 km kroz Bosnu i Hercegovinu. U svomgornjem toku Neretva proti e kroz dolinu, koja se pruža paralelno sa planinskim masivima ine presjeca ih.U kanjonu je Neretva vrlo brza, sa slapovima i manjim vodopadima. Neretvaima sva karakteristi na svojstva planinske rijeke sa relativno velikim padom i jakommehani kom snagom. Napuštaju i kanjon, ulazi u Mostarsko polje, a zatim,pošto napustiklisuru, ulazi u svoj donji tok,koji po inje nizvodno od apljine.

Dalje se dolina Neretva širi i odlikuje širokim poplavnim pojasom uz korito rijeke. Širina rijekeu donjem toku se pove ava i iznosi od 100 do 150m, dok je dubina naj eš e preko 1 m, a unekim virovima i do 20 m.

Slika br.9. Rijeka Neretva

Rijeka Bregava je lijeva pritoka Neretve u južnoj Hercegovini u Bosni i Hercegovini. Njenoslivno podružje leži izme u Neretve na zapadu i Trebišnjice na jugoistoku. Ulijeva se uNeretvu kod mjesta Klepci.




28 | 53

Slika br.10. Rijeka Bregava

Rijeka Krupa je glavni vodotok Hutova blata i odvodi vode Gornjeg blata i Svitavskog jezera urijeku Neretvu. Krupa nema pravog izvora nego je otoka Deranskog jezera.Dužina Krupeiznosi 9 km, a prosje na dubina joj je oko 5 metara.Ovo je jedinstvena Rijeka u Evropi jer imaosobinu da te e u oba smjera. Ona te e normalno od “izvora” prema uš u, i od uš a prema“izvou”. Do ove pojave dolazi kada usljed visoke razine i velikog protoka vode Rijeka Neretvapotisne Krupu.

Slika br.11. Rijeka Krupa




29 | 53

Park prirode Hutovo blato se smatra kao jedinstven submediteranska mo vara u Evropi.Poznato je od davnina kao zelena oaza,sa obiljem vode u kojoj je uslove za život našao velikibroj biljnih i životinjskih vrsta. Mo vara je zna ajna sa ornitološkog,ihtiološkog,znanstvenog,ekološkog i turišti kog stajališta.

Slika br.12. Park prirode Hutovo blato

Hutovo blato se smatra jednim od najve ih zimovališta ptica na podru ju Evrope.teritorijalno pripada op inama apljina i Stolac, a prostire se na mo varnom,ravni arskom ibrdovitom terenu sa nadmorskom visinom od 1 m do 432 m.




30 | 53

Namjena i veli ina postrojenja

Namjena Postrojenja solarne elektrane “9.900,00 kWp “NERETVA ENERGIJA” apljina e biti

proizvodnja elektri ne energije iz obnovljivih izvora energije, ta nije iz sun evog zra enja.

Planirana lokacija budu e elektrane je na esticama k. . 202/1 predvi ena je mogu nost

gradnje poslovnog objekta, fotonaponske elektrane. U druge svrhe ovo zemljište se ne može

koristiti temeljem uvjerenja Op ine apljina od 26. loktobra 2011.g. i rješenjem Op inskog

suda u apljini od 24. februar 2012 godine.



Hercegovina odnosno koordinate lokacije su: 43°7'24" Sjever, 17°45'21" Istok: 106 m.n.v.

instaliranih PV modula, tip kao i snaga pojedina nih modula ovisi o Investitoru i njegovoj

kona noj odluci.Planirani razmještaj PV panela grafi ki prilog broj 002 “Raspored PV

modula” (izvod iz projekta) Investitoru se nudi na razmatranje PV sistema sa

karakteristikama koje su navedene u donjoj tabeli.




power from 250 WBroj PV modula 39.600

Broj PV modula u seriji 60Ugao orjentacije [ ] 0Ugao inklinacije [ ] 36

Postavljanje Samostoje iSTP 17000TL 10

Broj invertera 660REZULTATI SIMULACIJE

Energija PV sistema[kWh] 12.661.000,00

Energija sa invertera(AC) [kWh] 11.220,59

Vlastita potrošnja [kWh] 0Efiksnost invertera [%] 87,9

Tabela br.4. Predložena varijanta PV sistema

Investitor se još nije odlu io u potpunosti za ponudu koju e prihvatiti, što e se naknadnoodabrati.




31 | 53

7. OPIS OSNOVNIH I POMO NIH SIROVINA, OSTALIHSUPSTANCI I ENERGIJE KOJA SE KORISTI ILI KOJU PROIZVODIPOGON I POSTROJENJE

7.1 Energija Sunca

Energija Sun eva zra enja je neophodna za o uvanje života na Zemlji. Ona odre uje

temperature na površini Zemlje i daje gotovo svu energiju potrebnu za prirodne procese na

Zemljinoj površini i u atmosferi.

Sun ane elije omogu uju izravno pretvaranje Sun eve u elektri nu energiju na vrlo

jednostavan na in. Da bi se energija Sunca kao izvora što bolje iskoristila u fotonaponskom

ure aju potrebno je poznavati karakteristike upadnog Sun evog zra enja. Najvažnije

karakteristike upadne Sun eve energije za fotonaponske primjene su:

spektralni sadržaj upadnog zra enja,

gusto a snage (ozra enje) koju Sunce zra i,

ugao pod kojim upadno Sun evo zra enje upada na plohu fotonaponskog ure aja,

energija zra enja koju Sunce emitira kroz godinu dana ili tokom dana za odre enu

plohu.

Za izradu fotonaponskih PV sistema i prakti no iskorištenje sun ane energije bitno je

poznavati podatke o dostupnoj sun anoj energiji na danom mjestu u odre eno vrijeme.

Najvažniji mjerni podaci su podaci o insolaciji (osun anju) te ukupnom i difuznom ozra enju

horizontalne plohe.

Sun evo zra enje koje upada na nagnutu plohu kolektora fotonaponskog PV modula se

mijenja tokom dana, mjeseca i godine, a zavisi i o geografskom položaju te lokalnim

atmosferskim prilikama.

Kao što smo ve rekli investitor se odlu io za gradnju solarne elektrane snage 9.900 MWp, a

o ostalim parametrima (ugao inklinacije, ugao orjentacije, broj PV modula itd.) e odlu iti

naknadno.




32 | 53

Koriste i program Photovoltaic Geographical System (PVGIS) prora unali smo prosje nu

proizvodnju elektri ne energije koja e se dobiti u odnosu na koli inu globalnog sun evog

zra enja. Uzeli smo za ugao inklinacije 36°, predložena u Idejnom projektu te napravili

prora un na godišnjem nivou.

Slika br. 13. Prikaz planirane lokacije sa grafi im prikazom PVGIS

Fotonaponska tehnologija: kristalni silikon

Instalisana snaga9.900

MWp

Procjene gubitaka sistema14.0

Nagib modula36

stepeni.

Orjentacija modula0

stepeni

Koristiti dati nagib i orjentaciju

Prona i optimalni nagib za datu orjentaciju

Prona i optimalni nagib i orjentaciju

Prikazati u inkovitost za 2 osni sistem pra enja

Prikazati konture horizontalnog grafikona

Prikazati zra enje u ravnini

Slika br. 14. Fotonaponska tehnologija




33 | 53

Fiksni sistem: Inklinacija=36°, Orjentacija= 0°

Mjesec Ed Em Hd Hm

Januar 23200.00 718000 2.90 89.8

Februar 30400.00 852000 3.87 108

Mart 36800.00 1140000 4.82 149

Apr 41200.00 1240000 5.52 166

Maj 45700.00 1420000 6.27 194

Jun 47500.00 1430000 6.65 200

Juli 50400.00 1560000 7.11 220

August 48800.00 1510000 6.87 213

Septembar 41900.00 1260000 5.75 172

Oktobar 33400.00 1030000 4.45 138

Novembar 23000.00 689000 2.94 88.2

Decembar 20500.00 637000 2.58 79.9

Godišnji prosjek 36900 1120000 4.98 152

Ukupno za godinu dana 13500000 1820

Tabela br. 5. Ukupna godišnja proizvodnja

Performanse of grid PV sistemaLokacija: 43°7'22" Sjever, 17°45'16" Istok: 105 m.n.v,Nominalna snaga PV sistema: 9.900,00 kW (kristal silikon)Procjenjeni gubici zbog temperature i niske iradijacije: 10.3% (korištena lokalna ambijentnatemperatura)Procjenjeni gubici zbog efekta ugla refleksije: 2.7%Ostali gubici (kablovi, inverter itd.): 14.0%Kombinovano gubici PV sistema: 24.9%Ed: Prosje na dnevna proizvodnja elektri ne energije za dati sistem (kWh)Em: Prosje na mjese na proizvodnja elektri ne energije za dati sistem (kWh)Hd: Prosje na dnevna suma globalne iradijacije po metru kvadratnom koju prima moduldatog sistema (kWh/m2)Hm: Prosje na mjese na suma globalne iradijacije po metru kvadratnom koju prima moduldatog sistema (kWh/m2)Ovaj grafi ki i tabli ni prikaz (procjena) pokazuje koli inu elektri ne energije koju možeteo ekivati svaki mjesec iz fotonaponskog sistema s osobinama koje ste unijeli (koristiteoptimalni nagib i orijentaciju). Ovo tako er pokazuje o ekivanu prosje nu dnevnu i godišnjuproizvodnju.




34 | 53

7.2. Tehni ki opis Fotonaponskog PV sistema

Proces dobivanja elektri ne energije iskorištavanjem sun eve energije se temelji na upotrebi

poluvodi kih sun anih elija. Sun ana elija predstavlja p n spoj koji pomo u fotoelektri nog

efekta pretvara energiju sun evog zra enja u elektri nu energiju. Apsorpcijom fotona koji

upadaju na površinu PV elije nastaju parovi electron (negativan nositelj naboja) šupljina

(pozitivan nositelj naboja) koji imaju kona no vrijeme trajanja. Nakon tog vremena dolazi do

poništavanja tih parova (process rekombinacije), ako se neposredno nakon njihovog

generiranja oni ne razdvoje (process separacije). kako nebi došlo do rekombinacije u

poluvodi ku strukturu se ugra uje osiromašeno podru je ije je elektri no polje dovoljnog

inteziteta ovaj da zaustavi efekt rekombinacije. Usljed toga dolazi do stvaranja usmjerenog

gibanja nositelja naboja usljed djelovanja elektri nog polja, odnosno do pojave driftne struja.

Ako na krajevima pn spoja priklju imo voltmeter o itat emo razliku potencijala, odnosno

vrijednost elektromotorne sile.

Me utim, snaga pojedina ne elije je mala (do 2 W), pa se kao takva ne bi mogla šire da

upotrebljava. Zbog toga se PV elije mehani ki i elektri no vezuju u ve e cjeline koje se

nazivaju moduli. U cilju dobivanja još ve ih snaga, moduli se po istom principu vezuju u tzv.

fotonaponske panele, ije snage idu i do reda MW.

Slika br. 15. Veza izme u elije, modula i panela




35 | 53

7.3 Refleksija

Da bi se smanjila refleksija upadnog sun evog zra enja vrši se nanošenje antirefleksijskog

sloja. Antirefleksijski sloj se sastoji od jednog ili više prozirnih dielektri nih materijala

razli itig indeksa loma (vrijednost indeksa loma je manja od vrijednosti indeksa loma silicija).

Faktor refleksije ( ) ovisi o polarizaciji vala, ugla upada i indeksima loma tih dvaju sredstava.

Ako je ugao upada blizak nuli (okomiti upad) i val prelazi iz sredstava indeksa loma n u

sredstvo indeksa loma n , faktor refleksije za energiju vala je:

=[ (n n )/(n +n ) ]²

Investitoru su ponu eni PV moduli ija je prednja površina od stakla. Staklo je jedan od

materijala koji se koristi kao antirefleksijski sloj. Za staklo je indeks lom ( n=1,5 ), te je pri

prijelazu iz zraka u staklo factor refleksije ( =0,04). Ako svjetlo prelazi iz zraka u silicij (n 4)

faktor refleksije je ( = 0,36), a pri prijelazu iz stakla u silicij ( =0,21 ). Iz ovih podataka se vidi

da se faktor refleksije smanjio a u skladu s tim se pove ala djelotvornost elija.

Površina Faktor refleksije PovršinaFaktorrefleksije

Trava 0,25 Asfalt 0,15Travnjak 0,18 0,23 Šume 0,05 0,18Pokošenatrava 0,26 Topli i pjeskoviti predjeli 0,10 0,25Suha trava 0,28 0,32 Vodene površine 0,05Šljunak 0,18 Friški sloj snijega 0,8 0,9isti beton 0,3 Stari sloj snijega 0,30,0,45 0,70

Tabela br. 6. Faktori refleksije za razli ite materijale




36 | 53

Pošto se investitor ve odlu io koju vrstu PV modula e instalirati, parametri sistema su datiu tabeli:




power from 250 WSTP 17000TL 10

Broj invertera 660

Tabela br.7. Predložena varijanta solarne elektraneDimenzije PV Modula FVG 60 156 Polycrystalline Silicon Photovoltaic Module Peak powerfrom 250 W su prikazani na slici br. 12., a karakteristi ni parametri u tabeli br.8.

Slika br.16. Dimenzija i prikaz PV modula FVG 60 156 Polycrystalline Silicon PhotovoltaicModule Peak power from 250 W




37 | 53

Tehni ke karakteristike PV modula FVG 60 156 Polycrystalline Silicon Photovoltaic ModulePeak power from 235 W

Solarna snaga [Wp] 250Modul u inkovitosti[%] 14.08U inkovitost elija[%] 15.08Maksimalni napon (V) 30.30Maksimalna struja (A) 7.60Otvoreno kruga napona(V) 37.20Kratki spoja (A) 8.14Maksimalni napon sistema (VDC) 1000Izlazna snaga Tolerancija (W) 0 / + 5Max serija osigura a (A) 20Radna temperatura/skladišna temperatura (°C) 40 ~ + 85Dielektri na izolacijski napon (VDC) 3000 maxTipi ni Snaga na NOCT (W) 169Maksimalna struja napon (V) 27.20Maksimalna snaga struje (A) 6.22Otvoreno kruga napona (V) 34.00Kratki spoj struje (A) 6.71NOCT Nominalna Radna stanica Temperatura (°C) 45 ± 2Veli ina elije (mm) 156x156Broj elija 60 cells polycrystalline siliconDimenzije modula (mm) 1650 x 990 x 35Module Weight (kg) 21.50Prednje staklo 4 mm kaljeno stakloRam/okvir anodizirana aluminijska slitinaRazvodna ugaoija 6 bypass diodePriklju ci IP65 type MC4Izlazni kabeli (mm) 900Tabela br.8. Tehni ke karakteristike PV modula




38 | 53

7.4 Karakteristike pojedinih elija

Polikristalne Silicijeve (Si) elije ( radno = 13 15 %; labaratorijski = 18 %): ovaj tip elije

može pretvoriti 1000 W/m² sun evog zra enja u 130 W elektri ne energije s površinom elija

od 1 m². proizvodnja ovih elija je ekonomski efikasnija u odnosu na monokristalne. Jedna

od metoda dobivanja silicija je redukcija silicijeva oksida (kvarca) koksom pri temperature

2100 ° C

SiO + 2 C Si + 2 CO

Dobijeni silicij sadrži ne isto a u kojima najzna ajniji udio ima željezo (0,5%) i aluminij (0,4%)

uz neznatne koli ine bakra, kalcija, magnezija, mangana, tanija i vanadija. Reakcijom

ne istog silicija hlorvodikom pri temperature od 600 C(Slika 5.5 b) dobiva se plinoviti

trihlorsilan, SiHCI :

Si + 3 HCI SiHCI + H

Plinoviti trihlorsilan se pro isti frakcijskom destilacijom, a zatim se reducira vodikom:

SiHCI + H Si + 3 HCI

Dobijeni elementarni silicij visoke isto e (99,9999999%) sastoji se iz mnoštva malih kristala

nataloženih u samom reaktoru na zagrijanim šipkama od vrlo istog silicija. Tokom

skru ivanja materijala stvaraju se kristalne structure razli itih veli ina na ijim granicama se

pojavljuju greške, zbog ega solarna elija ima manju iskoristivost.

7.5 Proizvodnja elektri ne energije

Kako smo ve prethodno opisali, proizvodnja elektri ne energije e se vršiti upotrebompoluvodi kih PV modula. Me utim, izlazna struja PV modula nije odgovaraju eg oblika zaprenos. U tu svrhu se koriste inverteri koji vrše pretvaranje istosmjerne struje u izmjeni nukoja je pogodna za prenos distributivnom mrežom.




39 | 53

Slika br 17. Jednopolna shema solarne elektrane

Nakon invertera potrebno je izni ni napon filtrirati, odnosno “ispeglati” kako nebi došlo donarušavanja kvaliteta struje u distributivnoj mreži. Investitor je razmatrao inverterNjema kog proizvo a a SMA tipSTP 17000TL 10.




40 | 53

Slika br.18. Inverter STP 17000TL 10

U tabeli su prikazane tehni ke karakteristike invertera STP 17000TL 10.Tehni ki podaci

Ulaz (DC)

Max. DC strujni (cos @ = 1) 17410 W

Max. DC napon 1000 VMPP naponsko podru je 400 V – 800 VDC nominalni napon 600VMinimalna DC napon / start napon 150 V / 188 VMax. ulazna struja / po string A: 33 A, B: 11 A / 33 ABroj MPP trackere / guda e po MPP tracker 2 / A: 5, B: 1Izlaz (AC)

AC nominalne snage (@ 230 V, 50 Hz) 17000 WMax. AC prividna snaga 17000 VANominalna AC napon; asortiman 3 / N / PE, 230 V / 400 V; 160 V – 280 VAC mreža frekvencije, raspon 50, 60 Hz; –6 Hz, +5 HzMax. izlaz valute 24.6 ADimenzije (Š / V / D) u mm 665 / 690 / 265Težina 65 kgRadne temperature –25 °C ... +60 °C

Tabela br.9.Tehni ke karakteristike invertera STP 17000TL 10




41 | 53

Osnovni sklop koji obavlja pretvaranje istosmjernog u izmjeni ni oblik je mostni izmjenjiva .Taj spoj nije ništa drugo nego mosni spoj sklopki.

Slika br.19. Mostni izmjenjiva

Sklopke se upravljaju tako da periodi ki okre u polaritet napona na izmjeni nom sistemu.

Dakle uklapaju se periodi ki sklopke S1 i S4 ili sklopke S2 i S4. Tako je izvor uvijek spojen s

trošilom. Izlazni napon Uac može biti jednak +Vdc, Vdc ili jednak nuli, ovisno o tome koje su

sklopke uklopljene. U stvarnosti umjesto sklopki koriste se poluprovodi ki spojevi diode,

tranzistori i tiristiri.

Nakon završenog filtriranja predaja elektri ne energije e se vršiti preko srednjenaponskog

transformatora.




42 | 53

8. OPIS IZVORA I EMISIJA IZ POGONA I POSTROJENJA

Osnovni potencijalni uticaj na okoliš prilikom izgradnje i eksploatacije solarne elektranemogu se svesti na :

društveni uticaj

uticaj na kvalitetu zraka

uticaj na vode

uticaj na zemljište

uticaj buke

uticaj na floru i faunu

Društveni uticaji (stanovništvo i naselja)Uticaji u toku perioda izgradnje

Uticaji na stanovništvo je povezan sa indirektnim uticajima na stambena podru ja kao što su

buka, uticaj na pejzaž, uticaj na kavalitetu zraka, uticaj na tlo i uticaj na vode.

Društveni uticaj se ogleda i trajnim gubitkom zemljišta (klasificiran kao šume), te uticajem na

sigurnost uslijed gra evinskih radova.

Gra evinski strojevi i prometna sredstva e ispušnim plinovima, dimom i podignutom

prašinom smanjiti kvalitetu zraka na širem podru ju zahvata,a uticaj na stanovništvo ovisiti

e o meteorološkim prilikama (u prvom redu smjer i ja ina vjetra).

Gorivo, ulja i masno e koje se koriste za rad gra evinskih strojeva mogu kontaminirati

tlo.Prijevoz gra evinskog materijala e sasvim sigurno dodatno otežati odvijanje prometa, a

promet kamiona i transport mehanizacije bi mogao uzrokovati odre ena ošte enja na

saobra ajnicama. Prijevoz gra evinskog materijala e imati negativan uticaj osobito na

stanovništvo naseljeno u neposrednoj blizini saobra ajnica.

Uticaj u toku eksploatacijeNe o ekuju se uticaji na stanovništvo i naselja tokom eksploatacije.




43 | 53

Uticaj na zrak

Uticaj u toku perioda izgradnje

Emisija u zrak se o ekuje isklju ivo tokom izgradnje planiranog objekta. Na kvalitetu zraka eponajviše uticati transport gra evinskih strojeva i priprema terena za izgradnju solarneelektrane.

Prilikom transporta prašina se stvara prosipanjem materijala iz kamiona i uzvitlavanjemprašine iza kamiona vrtložnim strujanjem zraka. inenzitet emiseja prašine nastaletransportom materijala na postrojenju solarne elektane zavisi od stanja pueva,brzinitransporta, vlažnosti puta, godišnjem dobru i vjetrovitosti. Put za transport gra evinkihmašina je ve postoje i iako dosta zahtjevan s obzirom na konfiguraciju terena.

S obzirom da je udaljenost od najbližih sambenih objekata cca 1550 m, može se zaklju iti dae prilikom izgradnje solarne elektrane dolazi do lokalnog pove anja prašine, te da ista ne e

negativno uticati na najbliže stambene objekte.

Emisija u zrak je kratkotrajnog karaktera, traje do okon anja radova.

Uticaji u toku eksploatacije

Ne o ekuju se emisije u zrak budu i da rad solarnih eilja prakti ki ne optere ije okoliš. Priradu solarnih elija ne proizvode se stakleni ki plinovi.

Uticaj na vodeUticaji u toku perioda izgradnje

Ne o ekuje se uticaj na vode tokom izgradnje.

Uticaji u toku eksploatacijeNe o ekuje se uticaj na vode tokom eksloatacije.




44 | 53

Uticaj na zemljišteUticaji u toku perioda izgradnje

Ovaj uticaj se prije svega ogleda u pripremnim radnjama prilikom izgradnje samog

postrojenja:

Promjena korištenja zemljišta,

Velika površina zemljišta za istalaciju kapaciteta,

Ravnanje površina i zatrpavanje neravnina,

Promjena pedoloških svojstava tla zbog odstanjivanja površinskog sloja tla (kod

gradnje pristupnog puta i trafostanice),

Promjena pedoloških svojstava tla zbog upotrebe teških mašina (gaženje) i

Emisije nastale radom i prometom mašina i vozila

Posljedice djelovanja ovih uticaja su:

Uništavanje vegetacije,

Promjene u samoj morfologiji terena,

Smanjenje vizualne kvalitete pejzaža.

Uticaji u toku eksploatacijeKada je rije o uticajima nastalim za vrijeme stalnog rada solarne elektrane oni su minorni ali

se mogu javiti u akcidentnim situacijama (u slu aju požara).

U posrednoj blizini ne nalaze se zna ajni poljoprivredni usjevi, koji bi mogli biti pod uticajem

ovoga postrojenja.

Uticaj od bukeUticaji u toku perioda izgradnje

Nešto izražajnija buka se predvi a tokom izgradnje postrojenja solarne elektrane. U ovom

razdoblju pove ana buka poti e od rada mehanizacije na lokalitetu solarne elektrane.

Udaljenost i položaj postrojenja od najbližih stambenih objekata u najzna ajnijoj e mjeri

sprije avati probijanje neželjene buke do obližnjih stambenih jedinica i prometnica tokom

izvo enja radova.


Obzirom na tehni ke karakteristike planiranog postrojenja solarne elektrane ne o ekuje se

povišeni nivo buke tokom eksploatacije.




45 | 53

Uticaj na floru i faunuUticaj u toku perioda izgradnje

Uticaj na floru i vegetaciju tokom izgradnje solarne elektrane ogleda se u trajnom i

privremenom gubitku površine s ranije navedenim biljnim zajednicama, te u narušavanju

vizuelnog izgleda pejzaža. Trajan uticaj na floru prisutan je samo u krugu postrojenja. Na

lokalitetu izgradnje postrojenja solarne elektrane nisu zastupljene jestive i ljekovite biljke, te

nisu zastupljene posebne životinjske vrste. Ovakvi uslovi uti u da se ovom prostoru ne mogu

o ekivati pojave divlja i u zna ajnom broju i njihovo duže zadržavanje. Posebno treba ista i

da su životinjske vrste stalno u pokretu i da mijenjaju položaje u staništu. Tokom izgradnje,

ali i nakon instalacije postrojenja o ekuje se negativan uticaj na prirodnu floru i vegetaciju

koji e se odraziti na smanjenje brojnosti populacija i površine pojedinih biljnih zajednica na

tom podru ju. Djelovanjem mehanizacije narušit e se prirodna ravnoteža tla i ograni iti rast

biljnih vrsta.


Za pojedine životinjske vrste karakteristi ne za hercegova ki krš izgradnja postrojenja

solarne elektrane e imati negativan uticaj. Smanjiti e se mogu nost migracije danih

životinjskih vrsta zbog ograde oko kruga postrojenja, a do i e i do narušavanja njihovog

staništa. Izgradnja solarne elektrane ne e imati uticaja na šumski ekosistem ovog podru ja,

odnosno na biljni i životinjski svijet s obzirom na neznatnu frekfenciju biljnog i životinjskog

svijeta u odnosu na cijelokupno podru je i neznatnu ukupnu drvnu masu koja se nalazi na

tom prostoru.

Širenje požara sa okolnih terena prema postrojenju solarne elektrane molo bi izraziti

akcidentnu situaciju. Došlo bi do uništavanja sun anih elija, ispuštanja otrovnih supstanci

od kojih su gra ene, te uništavanja vrlo vrijednog projekta. Da bi se ovakve situacije izbjegle

potrebno je održavati prostor oko i unutar postrojenja (uklanjati suho rastinje), te napraviti

protivpožarne sektore (pojas oko kruga postrojenja nasuti tucanikom).




46 | 53

9. OPIS PRIRODE I KOLI INE PREDVI ENIH EMISIJA IZ POGONA IPOSTROJENJA U OKOLIŠ (ZRAK, VODA I TLO) KAO I IDENTIFIKACIJAZNA AJNIH UTICAJA NA OKOLIŠ

Opis prirode i koli ine predvi enih emisija iz pogona i postrojenja u okoliš

(zrak, voda i tlo) kao i identifikacija zna ajnih uticaja na okoliš

Da bi dobili sliku o svim mogu im uticajima koje bi izgradnja budu e solarne elektrane mogla

izazvati na planiranoj lokaciji potrebno je bilo ras laniti faze rada:

I faza – Priprema terena i izgradnja postrojenja

II faza – Funkcionisanje djelatnosti rad i održavanje.

O ekuje se da e djelovanje na okoliš biti razli ito zbog razli itosti obima i intenziteta

zahvata u svakoj fazi.

Uticaj solarne elektrane na okolišZrak

Uticaji zahvata Posljedice zahvata

I FAZAPrivremeni

Emisije nastale radom iprometom mašina i vozila

Ispušni plinovi

uticaji Prašina nastala prilikomuklanjanja vegetacije izemljanih radova

Prašina

II FAZAUticaji nastaliza vrijemerada solarneelektrane(trajni uticaji)

U slu aju požara do i e doemisije toksi nih produkataprilikom sagorjevanja solarnihelija

Emisija u zrak otrovnih produkatasagorjevanja solarnih elija

TloUticaji zahvata Posljedice zahvata

I FAZAPrivremeniuticaji

Ravnanje površina izatrpavanje Neravnina

Promjene fizikalnih i hemijskih svojstavatla

Promjene pedoloških svojstavatla zbog odstranjivanjapovršinskog sloja tla (kodgradnje solarneelektrane,pristupnogputa,trafostanice...)

Promjena prirodne morfologije terena




47 | 53

Promjena pedoloških svojstavatla zbog upotrebe teškihstrojeva (gaženje)

Trajno izmjenjeno tlo (pristupniput,trafostanica)

Uklanjanje vegetacije Uništenje staništa (kopnene flore i faune)

Emisije iz strojeva i vozila Buka

II FAZA Uticajinastali zavrijeme radaelektrane(trajni uticaji)

Prenamjena prostoraKošnja i spre avanje rasta

grmolike vegetacijeZbog ograde nemogu nost

korištenja postoje ihmigratorskih putevaU slu aju požara može do i do

emisije toksi nih produkataprilikom sgorjevanja solarnihelija

Trajna prenamjena zemljištaSmanjena ekološka raznolikostPromjena migratornih linija zbog

uništenja staništa, postojanje ograde iprisutnosti ljudiZaga enje površinskog pokrova zbog

širenja otrovnih supstanci i promjenahemijskih svojstava tla (u slu ajuhavarije)

Društveni uticajUticaji zahvata Posljedice zahvata

I FAZAPrivremeniuticaji

Uklanjanje vegetacijeRavnanje površina i

zatrpavanje neravninaRad i promet strojeva i vozilaZemljani radovi (iskopi)Izgradnja pristupnog puta i

trafostanicePostavljanje panela i ograde

Degradacija vizuelnih kvalitetaPromjena percepcije prostora

II FAZA Uticajinastali zavrijeme radaelektrane(trajni uticaji)

Prisutnost fotonaponskihpanela u prostoru

Trajna degradacija vizuelnih kvalitetaprostoraTrajna promjena percepcije prostora

Tabela br. 10. Raš lanjivanje uticaja budu e solarne elektrane na okoliš




48 | 53

SOLARNA ELEKTRANA

Prip

rem

agr

adili

šta

(ogr

aiv

anje

,ukl

anja

nje

vege

taci

je...

)

Dov

ozio

dvoz

(mat

erija

la,..

.)

Zem

ljani

rado

vi

Gra

evin

skir

adov

iZa

vršn

irad

ovi

(Pos

tavl

janj

epa

nela

,ogr

aiv

anje

,prik

ljuen

jena

dale

kovo

d)

Redo

vito

održ

avan

je

Pren

amje

napo

stro

jenj

ai

ukla

njan

jepa

nela

(san

acija

)

Tlo

2 2 2 2 1 1 2

Zrak

2 2 2 2 1 1 2

Društveni uticaj

2 2 1 2 1 1 2

KRITERIJ1 O ekivani uticaj je malen ili ga nema2 O ekivani uticaj je umjeren3 O ekivan uticaj je velik

Tabela br. 11. Koli ina predvi enih emisija u okoliš tokom I. i II. faze rada solarne elektrane

Iz podataka u tabelama br. 10 i 11 se vidi da solarne elektrane prilikom rada prakti ki ne

optere uju okoliš. Najve i negativni uticaj koji se može o ekivati je posljedica zauzimanja

velike površine potrebne za instalaciju kapaciteta kako bi se osigurala dovoljna koli ina

elektri ne energije. Posljedice ovoga je da se solarne elektrane grade na neobradivim

zemljištima.

Ve ina uticaja na okoliš se javlja tokom I faze (priprema terena i izgradnja postrojenja) i to u

malim koli inama. Uticaj na okoliš prilikom samog rada postrojenja je zanemariv i o ituje se

kroz pojavu akcidentnih situacija.




49 | 53

10. PREDLOŽENE MJERE TEHNIKE I TEHNOLOGIJE I TEHNIKE ZASPRIJE AVANJE ILI UKOLIKO TO NIJE MOGU E, SMANJENJEEMISIJA U OKOLIŠ, MJERE ZA SPRIJE AVANJE OTPADA I POVRATKORISNOG MATERIJALA IZ OTPADA KOJI PROIZVODI POGON ILIPOSTROJENJE

10.1 Opis mjera, tehnologija i drugih tehnika za sprje avanje ili ukoliko to nijemogu e smanjenja emisija iz postrojenja

Voda i tloTokom izgradnje

Otpad i otpadni materijal skupljaju se na propisno mjesto naodgovaraju i na in i blagovremeno odvoz od strane ovlaštenogpravnog lica.

Sav iskopani materijal prilikom izvo enja gra evinskih radovapotrebno je odložiti na odgovaraju e mjesto.

Tokom eksploatacije Prostor oko solarne elektrane je potrebno ograditi i staviti pod

video nadzor ime e se onemogu iti neovlašteni pristup, teosigureti zaštitu od divljih životinja.Održavanje postrojenja trebaju vršiti isklju ivo preduze a

specijalizovana za te vrste poslova.Potrebno je izvršiti požarno sektoriranje postrojenja i

predvidjeti mjere zaštite od požara u cilju pravodobne reakcije isprje avanje akcidenata.

ZrakTokom izgradnje

U slu aju dužeg zadržavanja transportnih vozila na lokacijimotorna vozila se gase.Izbor transportnih puteva e biti ta no odre en i sav transport

se treba odvijati istim što e rezultirati najmanjim mogu imnegativnim uticajem na stanovništvo (buka, emisija prašine).

Tokom eksploatacije

Ne o ekuje se emisija u zrak tokom eksploatacije




50 | 53

BukaTokom izgradnje

Izbor ruta kretanja vozila sa najmanjim mogu im negativnimuticajem na stanovništvo (buka, emisije prašine).Sve radove na lokaciji trebaju obavljati ovlaštena preduze a sa

ispravnom opremom.Za radove je potrebno koristiti mašine koje ispunjavaju zahtjeve

direktive 2000/14/EZ Evropskog parlamenta i Vije a Evrope od8.5.2000. g. koja se odnosi na emisiju buke u okiliš od opreme zavanjsku upotrebu.Radovi e se vršiti tokom dana i ne predvi a se no ni rad.

Tokom eksploatacije

Ne o ekuje se emisija u zrak tokom eksploatacijeOtpad Otpad nastao tokom radova je potrebno zbrinuti na ovlaštene

deponije, a sve shodno Planu upravljanja otpadom Otpad koji se o ekuje u toku eksploatacije je potrebno zbrinuti

shodno Planu upravljanja otpadom Servisiranje transformatora, zamjena i zbrinjavanje

transformatorskog ulja je potrebno izvršiti od stranespecijaliziranog preduze a, a navedeni otpad može zbrinutisamo ovlašteno preduze e

Tokom izgradnjeFlora i fauna Postoje e puteve je potrebno održavati tokom radova budu i da

e na njih djelovati u estao transport mašina tokom izgradnje Prilikom izgradnje postrojenja solarne elektrane dolazi do

geomorfoloških promjena na lokaciji. Ovo se prije svega odnosina to što je potrebno zauzeti vrlo veliku površinu za instalacijupanela kako be se osigurala dovoljna koli ina elektri ne energije




51 | 53

Tokom eksploatacije Oko prostora solarne elektrane e se vršiti redovno održavanje

površina i uklanjanje suhog niskog rastinja kako bi se mogu nostod požara svela na minimum

Na granicama pogona postavit e se zaštitna ograda, koja esprje avati ulazak životinja u pogon

8.2. Mjere za sprje avanje produkcije i za povrat korisnog materijala iz otpada kojiproducira postrojenje prilikom otvaranja solarne elektrane

O ekuje se generiranje otpada prilkom gra evinskih radova za pripremu terena za instalaciju

solarne elektrane. Ovaj otpad e se kategorizirati prema Pravilniku o kategorijama otpada sa

listama (Sl. Novine F BiH broj 9/05).

Pri normalnom radu postrojenja se o ekuje otpad od održavanja prostora oko postrojenja i

uklanjanju suhog rastinja.

Može do i do stvaranja opasnog otpada ukoliko do e do akcidenata i pucanja solarnih elija.

Ovaj otpad e se tako er kategorizirati prema Pravilniku o kategorizaciji otpada sa listama

(Sl. Novine F BiH broj 9/05). Upravljanje otpadom e se vršiti shodno Planu upravljanja

otpadom.




52 | 53

11. PREDVI ENA ALTERNATIVNA RJEŠENJA

U razmatranje su uzete tri razli ite ponude bazirane na kvaliteti opreme, garanciji energije,

postoje oj mogu nosti zapošljavanja lokalnih kompanija u procesu, te kvaliteti ponu a a.

Sve tri ponude su uklju ile kompletne radove i dostavljenje opreme s garancijom na istu.

Temeljitom analizom je utvr eno da su ekonomski sve tri ponude profitabilne, te e se

krajnja odluka zasnivati na daljnim pregovorima.

I.VARIJANTA II.VARIJANTA III.VARIJANTAPARAMTERI FN SUSTAVA

Instalirana snaga[kWp] 9.900,00 9.900,00 9.900,00

Površina [m²] 143.159 m² 143.159 m² 143.159 m²FN modul

FWG Energy Solarwatt TrinaSolarBroj PV modula 39.600 39.600 39.600

Broj FN modula useriji 60 41 41

Kut orjentacije [ ] 0,00 0,00 0,00Kut inklinacije [ ] 36,0 36,0 36,0

Postavljanje Samostoje i Samostoje i Samostoje iInverter SMA Solar

TechnologySTP 17000TL 10

DELTASOLIVIA 12 TL

DIEHL12000 TL3

Broj invertera 660 965 965REZULTATI SIMULACIJE

Energija FN sustava[kWh] 12.661,59 12.559,20 12.455,33

Energija sainvertera (AC)

[kWh] 11.220,00 11.580,00 11.580,00Vlastita potrošnja

[kWh] 0 0 0Efikasnost sistema

[%] 11,7 11,5 11,3Efiksnost invertera

[%] 97,9 96,5 95,2

Tabela br. 11. Ponude za planiranu solarnu elektranu

Documents

NARU ITELJ: „NERETVA ENERGIJA“ IZVRŠILAC „ITM CONTROLS ... · Idejni projekat Postrojenja solarne elektrane SOLARNA ELEKTRANA 9.900,00 kWp “NERETVAENERGIJA” APLJINA, april