NASTELA PAÇE - uamd.edu.al‡ERA-NGA-PRESIONI... · Në figurë tregohen llojet e fashimeve që përdoren për shërimin e plagës Figura 27 . Fotot më poshtë tregojnë se si duket

'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE

1

PËRMBAJTJA Faqja

1. Qëllimi dhe Objektivat …………………………………………………………6

2. Abstrakti dhe fjalët kryesore…………………………………………………...7

3. Hyrja …………………………………………………………………………….8

KAPITULLI I

1. ULÇERAT NGA PRESIONI………………………………………………….9

1.1 Anatomia e lëkurës…………………………………………………………….9

1.2 Historia………………………………………………………………………...10

1.3 Përkufizimi ……………………………………………………………………10

1.4 Vëndet e përhapjes së ulçerave.………………………………………………..10

1.5 Epidemiologjia ………………………………………………………………...13

1.6 Etiologjia ………………………………………………………………………15

1.7 Prezantimi klinik ………………………………………………………………21

1.8 Klasifikimi sipas stadeve dhe menaxhimi i tyre……………………………….21

1.9 Proçesi infermieror……………………………………………………………..28

1.10 Kujdesi infermieror ………………………………………………………..36

1.11 Diagnoza……………………………………………………………………37

1.12 Diagnozat infermierore……………………………………………………..39

1.13 Komplikacionet ……………………………………………………………40

1.14 Prognoza……………………………………………………………………43

1.15 Parandalimi ………………………………………………………………...43

1.16 Trajtimi …………………………………………………………………….47

1.16.1 Trajtimi në spital ………………………………………………………48

1.16.2 Kujdesi operator ……………………………………………………….63

1.16.3 Trajtimi ose kujdesi në shtepi…………………………………………..65

1.17 Edukimi i pacientëve dhe familjarëve dhe ofruesit e kujdesit

shëndetësor……………………………………………………………………..66

KAPITULLI II

2. Materiali dhe Metodika , Studime statistikore dhe të dhënash

statistikore…………………………………………………………………………..68

KAPITULLI III

3. Rezultate dhe diskutime ……………………………………………………………69

KAPITULLI IV

4. Konkluzionet………………………………………………………………………..74


2

SHTOJCAT

Aneksi 1 : Shkalla Braden –Për parashikimin e rrezikut të ulçerave nga presioni………...75

Aneksi 2 : Shkalla Norton –Për parashikimin e rrezikut të ulçerave nga presioni………..77

Aneksi 3 : Tabela e ushqyerjes sipas stadeve të ulçerave nga presioni…………………….78

Aneksi 4 : Tabela e materialeve/fashimeve të plagës………………………………………79

Figura 1 . Shtresat e lëkurës

Figura 2. Në figurë tregohen vëndet e ndieshme ndaj presionit në pozicione të ndryshme

Figura 3. Në figurë paraqitet pacienti me tubin e oksigjenit e cila është shkak për formimin e

ulçerës

Figura 4. Në figurë tregohet shtypja e ushtruar në kocka kundrejt sipërfaqes së fortë

Figura 5 . Në figurë paraqitet se si rezulton forca e fërkimit

Figura 6 . Forca e prerjes shfaqet kur pacienti rrëshqet nga shtrati , për shembull në regjionin

sakral fig. A ose në thembrat fig. B

Figura 7 . Në figurë shfaqen të gjitha stadet që mund të ndodhë ulçera nga presioni

Figura 8 . Ulçera në stadin e pare

Figura 9 . Ulçera në stadin e dytë

Figura 10 . Ulçera në stadin e tretë

Figura 11 . Ulçera në stadin e katërt

Figura 12 . Paraqitja e indeve nekrotike Eskar , Slough si dhe gërryerja e lëkurës

Figura 13 . Në figurë tregohen lloje të ulçerave në stadin e paklasifikuar

Figura 14 . Në figurë tregohen lloje të dëmtimit të dyshuar të indeve të thella

Figura 15 . Në figurë tregohet dëmtimi i lëkurës dhe prania e flluskave me gjak

Figura 16 . Matja e gjatësisë dhe gjerësisë së plagës ose ulçerës

Figura 17 . Prezenca e një ulçer të infektuar në këmbë

LISTA E FIGURAVE


3

Figura 18 . Paraqitja e një ulçer të ndërlikuar nga osteomieliti

Figura 19 . Ulçera Marjolin

Figura 20 . Inspektimi i lëkurës me anën e përdorimit të një pasqyre

Figura 21 . Një pajisje ngritëse në formën e nje trapeze e cila ndihmon pacientin të lëvizë .

Figura 22 . Jastëkë dhe materiale mbrojtëse për ulçerat e presionit

Figura 23 . Jastëkë të veçantë që ndihmojnë pacientin që të mund të reduktojë presionin e krijuar

Figura 24 . Dyshekë/mbulesa alternative prej sfungjeri

Figura 25 . Në figurë tregohet pastrimi i plagës

FFFigura 26 . Në figurë tregohen llojet e fashimeve që përdoren për shërimin e plagës

Figura 27 . Fotot më poshtë tregojnë se si duket një dhomë hiperbarike

Figura 28 . Sistemi V.A.C (Terapia e mbyllur me vakum për shërimin e plagës)

Figura 29 . Paraqitja e debridimit kirurgjikal me anën e një instrumenti (bisturie)

Figura 30 . Në figurën e parë paraqitet debridimi kirurgjikal tek figura e dytë debridimi mekanik

Figura 31 . Paraqitja e debridimit enzimatik nëpërmjet agjentëve kimike (p.sh Papain-Urea)

Figura 32 . Paraqitja e debridimit biologjik nëpërmjet apikimit të larvave të cilat shkatërrojnë

materialin nekrotik

Figura 33 . Mbulesa dysheku prej sfungjeri në formën e vezës

Figura 34 . Materiale mbrojtës për bërryl dhe thembër me ulçera nga presioni

Figura 35 . Material mbushës që ndihmon në mbrojtjen e plagës në mënyrë që të mos infektohet

KAPITULLI I

Grafiku 1 . Prevalenca e ulçerave nga presioni ndryshon në varësi të mjedisit

Grafiku 2 . Prevalenca e ulçerave nga presioni ndryshon në varësi të stadit

Grafiku 3 . Shkalla e prevalencës së ulçerave nga presioni në SHBA

Grafiku 4 . Shkalla e incidences së ulçerave nga presioni në SHBA

LISTA E GRAFIK ËVE


4

KAPITULLI III

Grafiku 1 . Shpërndarja e pjesëmarrësve sipas moshës dhe shfaqjes së UP

KAPITULLI I

Tabela 1 . Parandalimi i faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm të rrezikut

Tabela 2 . Markerat për identifikimin e Malnutricionit protein-kalori

KAPITULLI III

Tabela 1 . Shpërndarja e pjesëmarrësve të studimit (n=148) , sipas moshës dhe shfaqjes së

ulçerave nga presioni . Londrina-PR , 2009-2010

Tabela 2 . Shpërndarja e pjesëmarrësve të studimit (n=148) , sipas indeksit të masës trupore

(BMI) , dhe shfaqjes së ulçerave nga presioni . Londrina-PR , 2009-2010

Tabela 3 . Shpërndarja e pjesëmarrësve të studimit (n=148) , sipas specialitetit mjekësor dhe

shfaqjes së ulçerave nga presioni . Londrina-PR, 2009-2010

Tabela 4 . Shpërndarja e 44 ulçerave të diagnostikuar në pjesëmarrësit të cilët zhvilluan ulçerat

nga presioni , sipas stadit të UP . Londrina-PR, 2009-2010

Diagrama 1 . Shpërndarja e 44 ulçerave të diagnostikuar në pjesëmarrësit sipas stadit të UP

BIBLIOGRAFIA………………………………………………………………………….82

LISTA E TABELAVE


5

LISTA E SHKURTIMEVE TË PËRDORURA

MRI → Imazh i Rezonancës magnetike

TPN → Nutricioni total parenteral

NPO → Asgje nga goja

IV → Intravenoze

NPUAP → Paneli Keshillues Kombetar I Ulcerave nga presioni

ICU → Departamenti I Kujdesit Intensive

BMI → Indeksi I Mases Trupore

MAIJS → Medikamente antiinflamatore josteroidale

TENS → Stimulimi elektrik nervor transkutan

ESR → Sedimenti eritrocitar

PCR → Proteina C reaktive

CT → Tomografia kompjuterike

V.A.C → Terapia e mbyllur me vakum

HBOT → Terapia Hiperbarike me oksigjen

UP → Ulcerat nga presioni


6

QËLLIMI DHE OBJEKTIVAT

Qëllimi

Njohja me klasifikimin në disa stade të ulçerave nga presioni, diskutimi rreth proçesit

infermieror, ndërhyrjet infermierore dhe kujdesin si dhe trajtimin e tyre .

Objektivat

Në përfundim të kësaj teme , studenti do të jetë i aftë të :

Të përkufizojë ulçerën nga presioni

Të njohë etiologjinë dhe faktorët e rrezikut për zhvillimin e ulçerave nga presioni

Të identifikojë vëndet më të zakonshme ku ndodhin ulçerat nga presioni

Të klasifikojë ulçerat e presionit sipas stadeve dhe të zbatojë strategjitë e trajtimit për çdo

stad

Të kryejë vlerësimin e rrezikut në bazë të disa shkallëve të vlerësimit të rrezikut (Shkalla

Braden, Norton dhe Waterlow ) për të identifikuar personat në rrezik të lartë për shfaqjen

e ulçerave nga presioni

Të identifikojë pajisjet ose materialet që përdoren për parandalimin e ulçerave nga

presioni

Të diskutojë praktikat aktuale të trajtimit dhe ndërhyrjet për menaxhimin e ulçerave nga

presioni

Nxjerrja e konkluzioneve përfundimtare


7

ABSTRAKTI

Kjo temë do të diskutojë se si ulçerat nga presioni në thelb janë një problem serioz shëndetësor

dhe është e rëndësishme për tu vlerësuar se si pacientët fitojnë ulçerat pas pranimit në

institucionin e kujdesit shëndetësor .

Në këtë temë do të shqyrtohet përgjegjësia e detyrës së kujdesit të pacientëve dhe përdorimi i

mjeteve të vlerësimit të rrezikut , reduktimi i faktorëve të rrezikut (të brendshëm dhe të jashtëm)

, klasifikimi sipas stadeve, kujdesi infermieror , diagnostikimi ,komplikacionet e mundshme

(osteomieliti, sepsis etj), parandalimi dhe trajtimi i ulçerave nga presioni (dekubituset).

Strategjitë parandaluese që do të trajtohen në këtë temë janë të tilla si njohja e rrezikut , ulja e

efekteve të presionit ,vlerësimi i statusit nutricional , shmangia e qëndrimit të gjatë në shtrat ,si

dhe ruajtja e integritetit të lëkurës .

Në principet e trajtimit futen : vlerësimi i rëndesës (ashpërsisë) së plagës ; reduktimi i presionit ,

fërkimit dhe forcës prerëse ; zgjedhja e kujdesit të plagës ; largimi i indeve nekrotike ;

menaxhimi i kontaminimit bakterial dhe korrigjimi i defiçiteve nutricionale .

Fjalët kryesore : Ulçerat nga presioni , faktorët rrezikues , stadifikimi , parandalimi,

fashimi, debridimi , edukimi .


8

HYRJA

Ulçerat nga presioni janë probleme serioze për pacientët dhe për institucionet/ qëndrat e kujdesit

shëndetësor dhe janë përgjegjës për kosto të lartë trajtimi dhe mortalitet të lartë . Në fakt ,

kostoja monetare e trajtimit është më shumë se 41 miliardë dollarë në vit vetëm në Shtetet e

Bashkuara .

Ulçerat nga presioni bëhen në pjesë të ndryshme të trupit dhe mund të jenë të vogla , disa

milimetra ose të mëdha deri disa cm , të sipërfaqshme ose të thella (mund të jenë të thella deri në

kockë) . Këto lloj plagësh nuk mund të shërohen vetë , siç ndodh në plagët e thjeshta , por

kërkojnë një kujdes dhe një mjekim të veçantë . Ndonjëherë janë shumë të dhimbshme dhe

shpesh infektohen duke dhënë erë shumë të keqe , për këtë arsye është e nevojshme të mjekohen

vazhdimisht . Studimet kanë treguar se të moshuarit janë më të predispozuar për të shfaqur ulçera

nga presioni . Shumica e ulçerave nga presioni mund të parandalohen nëse ato arrihen të kapen

që në stadet e para .

Kjo temë do të studiojë ulçerat nga presioni, faktorët e rrezikut që kontribuojnë në ulçerat nga

presioni të tilla si faktorët brendshëm dhe të jashtëm dhe si ti parandalojë ato, do të shqyrtojë

përdorimin e mjeteve të vlerësimit të rrezikut për të zbuluar se në cilën shkallë një person është

në rrezik për të zhvilluar ulçer nga presioni , klasifikimin , kujdesin infermieror , diagnostikimin,

ndërhyrjet ,parandalimi dhe në pjesën e fundit do të diskutojë rreth trajtimit e edukimit të

ulçerave nga presioni .

Kjo temë u realizua në sajë të vullnetit dhe këmbënguljes time për të arritur një rezultat të

kënaqshëm në diplomimin e Masterit të Nivelit të Parë . Dua të theksoj se përveç punës dhe

përkushtimit tim , një mbështetje të madhe dhe një punë të pakursyer për përgatitjen e kësaj

teme e kam marrë nga Msc. Violeta Zanaj udhëheqësja e temës , të cilën e falenderoj pa masë

,më ka udhëzuar për mënyrën e studimit dhe të trajtimit të çështjeve , informacionet e nevojshme

për studim në mënyrë që në fund të kisha në dorë një punim sa më të mirë e të saktë .

Faleminderit !!!


9

KAPITULLI I

1. ULÇERAT NGA PRESIONI

1.1 ANATOMIA

Për të kuptuar më mirë ulçerat nga presioni (plagët dekubitale), na ndihmon shumë të dimë

anatominë e lëkurës .

Lëkura është organi më i madh i trupit të njeriut : 12-15% të peshës trupore, ka një sipërfaqe prej

rreth 1,5 m2 për një njeri mesatar. Funksionet e lëkurës janë :

mbulon dhe mbron organet e tjera të trupit nga agresorë të jashtëm

ka funksion termorregullues

ka funksionin e prekjes dhe jep ndjesinë e të ngrohtit , të nxehtit , të ftohtit

luan rol në metabolizmin e kalçiumit , nëpërmjet metabolizmit të vitaminës D nga rrezet

ultra violet

luan rol në metabolizmin e Melaninës (Melanina ka si funksion nxirrjen e lëkurës)

luan rol aktiv në sistemin imun duke na mbrojtur nga sëmundjet

ruan organizmin nga disa tipe infeksionesh nga bakteriet, funget dhe mund të irritohet

nga kimikatet ose nga pickimet

funksion absorbues

funksion lubrifikues - nëpërmjet ekskretimit të gjëndrave yndyrore duke mbajtur të

shëndetshme lëkurën .

Nga ana histologjike është e përbërë nga tre shtresa kryesore që janë :

-Epiderma - e ndërtuar nga qelizat me gjëndra të djersës dhe gjëndra dhjamore, qimet dhe

thonjët.

-Derma- paraqet struktur të indeve lidhore.

-Hipoderma- e përbërë nga indet dhjamore.

Edhe pse të ndërlidhura, çdo shtresë e lëkurës ka struktura të ndryshme, lloje të qelizave dhe

funksione të ndryshme .


10

Figura 1. Shtresat e lëkurës

1.2 HISTORIA

Ulçera nga presioni ka ekzistuar qysh në fillimet e ekzistencës së qënies tonë .

J.Thompson Rowling në vitin 1961 përshkroi ulçerat nga presioni në Egjiptin e lashtë tek

mumjet dhe shkrimet e hershme janë adresuar që në vitet 1800 . Ulçerat nga presioni u bënë një

problem gjithnjë në rritje e më serioze në shoqërinë njerëzore . Prevalenca e tyre në pacientët e

hospitalizuar po rritet çdo ditë e më shumë , e vlen të përmëndet fakti që kanë një kosto të

madhe në shërimin e tyre si nga ana monetare ( rreth 1 billion $ çdo vit në SHBA) ashtu edhe në

kohë .

1.3 PËRKUFIZIMI

Ulçerat nga presioni njihen gjithashtu si plagët e shtratit , plagët dekubitale .

Ndër literaturat e studiuara thuhet se shumë përkufizime të ulçerave nga presioni përfshijnë

shkakun dhe instalimin e tyre . Sipas NPUAP , 2007 përkufizon ulçerat e presionit si :

'' dëmtime të lokalizuara të lëkurës dhe /ose të indeve themelore zakonisht mbi proeminencat

kockore , si rezultat i presionit , presionit në kombinim me forcën e fërkimit ose të prerjes '' .

1.4 VËNDËT E PËRHAPJES TË ULÇERAVE NGA PRESIONI

Mund të preket çdo pjesë e trupit ; zonat kockore dhe ato kartilaginoze .

Plagët në të shumtën e rasteve shfaqen në vendet ku eshtrat shkaktojnë presion më të

madh në lëkurë (fig. 2 ) :


11

- Në gishtin e këmbës, për shembull, kur veshni këpucë shumë të ngushta.

- Në pjesën e pasme të thembrës, për shembull, kur qëndroni të shtrirë në

shpinë dhe thembrat fërkohen me çarçafin.

- Në nyjet e këmbëve kur qëndroni të shtrirë, qoftë në pjesën e jashtme ku

nyja prek çarçafin qoftë në pjesën e brendëshme ku nyja fërkohet me

nyjen e këmbës tjetër. Nyjet gjithashtu janë të ndieshme nëse vishni

këpucë të reja.

- Në gjunjtë, për shembull, kur ato ndeshen me njëra tjetrën gjatë epizodeve

të spazmave ose kur qëndroni të shtrirë anash dhe njëri gju qëndron mbi

gjurin tjetër.

- Në trokanterët në qoftë se karroca juaj është shumë e ngushtë ose nëse

qëndroni shumë gjatë në një anë.

- Në ishiadikë (të ndenjurat) kur qëndroni ulur një kohë të gjatë në karrocë

pa zhvendosur peshën.

- Në coccyx (kërbisht) kur qëndroni të shtrirë në shpinë ose kur qëndroni

ulur ose gjysmështrirë një kohë më të gjatë.

- Në sakrum, kur qëndroni të shtrirë ose kërrusur për një kohë më të gjatë;

- Në bërryla;

- Në kreshtat iliake, kur qëndroni të shtrirë në bark;

- Në regjionin oksipital , kur pushoni në shpinë;

- Në shpatulla, kur aty ushtrohet presion.

Figura 2. Në figurë tregohen vëndet e ndieshme ndaj presionit në pozicione të ndryshme


12

Zonat e tjera të ndjeshme

Çdo sipërfaqe e lëkurës e nënshtruar ndaj presionit të tepërt.

Shembujt që perfshijnë sipërfaqet e lëkurës janë:

◦ Tubi i oksigjenit

◦ Kateteri urinar

◦ Tubi i drenimit

◦ Allçitë

◦ Qaforet cervikale

Figura 3. Në figurë paraqitet pacienti me tubin e oksigjenit e cila është shkak për formimin e

ulçerës .

Ndodhin më shpesh në :

Ata persona që kanë problem me të ushqyerit ose kequshqyerjen (mungesë e proteinave

në ushqim) ose që kanë humbur 10-20% të peshës së tyre

Në pacientët me lëvizshmëri të kufizuar ose të imobilizuar

Në pacientët me inkontinencë urinare dhe fekale

Në pacientët me politerapi (pacientët që marrin më shumë se 8 medikamente)

Pacientët obeze pasi shkaktohet një shtypje lokale e madhe

Në pacientët me sëmundje metabolike si: Diabeti

Pacientët e paralizuar (invalid) apo të aksidentuar kanë predispozitë për të qëndruar në

një pozicion të caktuar dhe për të mos kryer lëvizje të shpeshta, duke shkaktuar presion

mbi enët e gjakut në atë zonë

Në pacientët me dëmtime të kordës spinale

Në pacientët jokoshient, me dëmtime të rënda ose kronike

Në pacientët post-kirurgjikal

Në pacientët me kontraktura


13

1.5 EPIDEMIOLOGJIA

Globalisht, në vitin 2010, ulçerat nga presioni rezultuan me rreth 43,000 të vdekur.Çdo vit , më

shumë se 2.5 milion njerëz ne SHBA zhvillojnë ulçera nga presioni .

Prevalenca dhe Incidenca

Shkalla e prevalencës dhe incidencës të ulçerave nga presioni varion në varësi të popullimit dhe

mjedisit të pacientit , si dhe përcaktimi i kategorisë së ulçerës dhe metoda e përdorur e

mbledhjes së të dhënave (p.sh ekzaminimi direkt i pacientit etj) ; megjithatë vlerësohet se

shumica e ulçerave nga presioni zhvillohen gjatë qëndrimit në spital.

Grafiku 1 . Prevalenca e ulçerave nga presioni ndryshon në varësi të mjedisit

Grafiku 2 . Prevalenca e ulçerave nga presioni ndryshon në varësi të stadit


14

Prevalenca

Nga 100000 pacientë të hospitalizuar vetëm 200 prej tyre zhvillojnë ulçera të rënda nga presioni .

Shkalla e prevalencës në pacientët që ndiqen në shtëpitë e tyre (ambulatorisht) varion nga 17% -

28 % .

Në Europë , prevalenca e ulçerave nga presioni vlerësohet midis 3%-14% , në pacientët e

moshuar me probleme ortopedike rreth 70 % . Incidenca gjatë qëndrimit në spital vlerësohet

midis 1%-5% dhe një rritje pothuajse gati 8 % në pacientët e kufizuar në shtrat apo në karrige për

një periudhë të gjatë kohe (më shumë se një javë) . Në pacientët me dëmtime neurologjike ,

incidenca e ulçerave nga presioni varion nga 5%-8% , rreziku për jetën vlerësohet nga 25%-85%

. Për më tepër, ulçerat nga presioni janë të rradhitura si ndër shkaqet direkte të vdekjes në 7% -

8% të të gjithë paraplegjikëve . Pacientët e hospitalizuar me sëmundje akute kanë një shkallë

incidence për zhvillimin e ulçerave nga presioni që varion nga 3% -11% . Në Shtetet e

Bashkuara rreth viteve 1990 dhe 2000, Paneli Këshillues Kombëtar i Ulcerave nga Presioni

(NPUAP) , raportoi shkallën e prevalencës (shih grafikun 3)së ulçerave nga presioni që varionte

nga 10% -18% në kujdesin akut , 2.3% -28% në kujdesin për një kohë të gjatë dhe nga 0%- 29%

në kujdesin në shtëpi kurse shkalla e incidencës (shih grafikun 4) varionte nga 0,4%-38% në

kujdesin akut 2,2%-23,9% në kujdesin për një kohë të gjatë dhe nga 0%-17% në pacientët që

ndiqen ambulatorisht . Ekziston një shkallë më e lartë e ulçerave nga presioni në qëndrën e

kujdesit intensive (ICU ) ose reanimacion për shkak të pacientëve të imunokompromentuar ( të

rrezikuar) , varion nga 8%-40% e pacientëve zhvillojnë plagë të shtratit .

Grafiku 3

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

Kujdesi akut Kujdesi për një kohë të gjatë

Kujdesi në shtëpi

Shkalla më e ulët

Shkalla më e lartë

Shkalla e prevalencës së ulçerave nga presioni në SHBA


15

Grafiku 4

Demografia

Mosha

Rreth 2/3 e ulçerave nga presioni ndodhin në pacientët mbi moshën 65 vjec . Një pjesë e vogël e

shfaqjes së ulçerave nga presioni është e lidhur me imobilizimin duke rezultuar nga dëmtimi

traumatik i kordës spinale që ndodhin gjatë dekadës së tretë të jetës .

Gjinia

Shumica e personave të rinj në moshë që vuajnë nga ulçeracioni i presionit janë meshkujt të cilët

pasqyrojnë numrin më të madh të njerëzve në krahasim me gratë që vuajnë nga dëmtimi

traumatik i kordës spinale .

Statusi socio-ekonomik

Statusi socio-ekonomik nuk përbën një faktor rreziku . Personat me aftësi të kufizuar për shkak

të dëmtimeve të kordës spinale janë në rrezik të lartë ndaj ulçerave të presionit dhe paaftësia e

tyre mund të jetë e lidhur me statusin më të ulët social-ekonomik .

1.6 ETIOLOGJIA

Shumë faktorë riskues mund të kontribuojnë në zhvillimin e ulçerave nga presioni .

Faktorët riskues kontribues mund të klasifikohen në :

A) Faktorë të brendshëm (intrinsik)

B) Faktorë të jashtëm (ekstrinsik)

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

Kujdesi akut Kujdesi për një kohë të gjatë

Kujdesi në shtëpi

Shkalla më e ulët

Shkalla më e lartë

Shkalla e incidencës së ulçerave nga presioni në SHBA


16

A) Në faktorët e brendshëm futen :

- Mobiliteti i dëmtuar

- Dëmtimet e kordës spinale

- Mosha e vjetër (mbi 70 vjec)

- Disa tipe të mjekimit të tilla si steroidet –ndikojnë në sintezën e kolagjenit dhe në

degradimin, cistostatikët , radioterapia .

- Frakturat (e bacinit)

- Proçedurat post-kirurgjikale

- Dëmtimet e ndjeshmërisë: humbja e ndjeshmërisë së dhimbjes

- Gjëndja e alteruar e koshiencës : stupor, konfuzion, koma.

- Eleminimi i alteruar (urinar /fekal) : inkontinenca urinare dhe fekale.

- Defiçiencat nutricionale ku futen: malnutricioni, hipoproteinemia, dehidratimi.

- Sëmundjet e ndryshme (Diabeti Mellitus, Sëmundjet pulmonare obstruktive kronike,

Depresion ose Psikoza, Sëmundjet vaskulare si Vaskuliti , Sëmundjet vaskulare periferike

, çrregullimet kongjestive të zemrës , Sëmundjet renale në stadin e fundit , Sëmundja

Alzheimer, Sëmundja Parkinson , çrregullimet immune si kancer, infeksioni )

- Higjena e ulët

- Historia e ulçerës nga presioni

B) Në faktorët e jashtëm futen :

- Presioni (shtypja) nga çdo sipërfaqe e fortë (p.sh., krevat, karrige me rrota, barelë)

- Fërkimi (paaftësia e pacientit për të lëvizur në mënyrën e duhur në shtrat)

- Prerja (nga lëvizjet e pavullnetshme të muskujve)

- Lagështia(nga inkontinenca urinare ose fekale , djersitja e tepruar, drenimi i plagës ) dhe

irritantët lokalë

- Faktorë të tjerë që mund të kontribuojnë në rritjen e rrezikut për zhvillimin e ulçerave

nga presioni jane: Pirja e duhanit dhe stresi emocional.

A) Faktorët e brendshëm 1 - Problemet me lëvizjen (mobiliteti i reduktuar)

Aftësia e personit për të lëvizur mund të jetë e kufizuar ose personi mund të jetë i paaftë për të

kryer lëvizje.Kjo mund të lidhet me një shumëllojshmëri shkaktarësh të tillë siç mund të jenë:

dëmtimi i kordës spinale

mosha e vjetër

mosha shumë e re

sëmundjet kronike si : osteoarthriti

situata të papritura apo kondita të tilla si të qënit jo koshient apo gjatë operacionit

2- Mosha e vjetër

Personat e moshuar , veçanërisht ata mbi 85 vjeç janë më të predispozuar për të zhvilluar plagë të

shtratit për shkak se lëkura e tyre është më delikate, e hollë , joelastike dhe e thatë në krahasim

me lëkurën e personave në moshë të re. Gjithashtu , qelizat e reja të lëkurës zakonisht

gjenerohen (prodhohen) shumë ngadalë . Të gjitha këto kondita e bëjnë lëkurën më të ndjeshme


17

ndaj dëmtimit . Përveç këtyre , grupmosha e vjetër ka sensibilitet më të lartë për kondita kronike

te tilla si disfunksion motorik, diabet mellitus (DM) , episode hipotensive , dhe sëmundje

vaskulare . Këto kushte janë të shoqëruara me sensacionin e ulët të presionit si edhe me aftësinë

e ulët për vetë ri-pozicionim .

3- Sëmundjet mjekësore që lidhen me qarkullimin Për shkak të problemeve kryesore shëndetësore , të tilla si: diabeti dhe sëmundjet vaskulare

prekin qarkullimin e gjakut, në këtë mënyrë bën që pjesë të ndryshme të trupit të mos furnizohen

plotësisht me gjak, duke shtuar rrezikun e dëmtimit të indeve .Pa rrjedhjen adekuate të gjakut

indet e prekura do të vdesin .

4- Eleminimi i alteruar (urinare/ fekale): inkontineca urinare ose fekale.

Lagështira,si pasojë e inkontinencës urinare mund të shkaktojë dëmtimin e lëkurës ose

shkatërrimin e saj.Problemet qe kanë të bëjnë me kontrollin e fshikëzës mund të rrisin ndjeshëm

rrezikun e ulçerave nga presioni për shkak se lëkura mund të jetë e lagësht, duke e bërë atë më

shkatërruese .Bakteriet nga përmbajtjet fekale mund të shkaktojnë infeksione serioze lokale dhe

gjithashtu mund të çojnë në komplikacione sistemike të cilat janëjetë kërcënuese të tilla siç mund

të jenë sepsis dhe gangrena.

5- Higjena e ulët

Një mungesë e planifikimit ose e motivimit , e rrobave dhe e pajisjeve të papërshtatshme –lista e

faktorëve kontribues për higjenën e ulët mund të jetë e gjatë. Megjithatë, faktorët kontribues

kërkojnë shumë përpjekje , higjena e duhur është një faktor që mund të kontrollohet .

6- Medikamentet

Medikamentet kryesore kundra dhimbjes reduktojnë dhimbjen e lidhur me presionin e

vazhdueshëm duke shkaktuar tek pacienti gjëndje të pavetëdijëshme për të ndryshuar pozicionin

ose ndryshime në ndjeshmërinë në ato raste kur një ulçer nga presioni është duke u formuar .

7- Dëmtimet e ndjeshmërisë : humbja e ndjeshmërisë së dhimbjes ose diskomfortit

Disa kondita si: dëmtimet e kordës spinale, çrregullimet neurologjike,diabeti mund të reduktojnë

ndjeshmërinë ndaj dhimbjes ose diskomfortin . Paaftësi për të përceptuar dhimbjen ose për të

ndjerë diskomfortin, mund të rezultojnë në të qënit jo i vetëdijshëm ndaj formimit të plagëve të

shtratit ose për të kërkuar ndryshimin e pozicionit .

8- Defiçiencat nutricionale ku futen: malnutricioni, hipoproteinemia, dehidratimi

Shëndeti në përgjithësi dhe integriteti i mirë i lëkurës shpesh varen nga zakonet e të ngrënit .

Sasia adekuate e fluideve, kalorive, proteinave, vitaminave dhe mineralve në dietën e përditshme

janë të rëndësishme për të pasur një lëkurë të shëndetshme dhe për parandalimin e shkatërrimit të

indeve . Një diete e varfër mund të shkaktojë malnutricion . Mungesa e marjes së fluideve mund

të çojë në dehidratim .Dehidratimi redukton volumin e gjakut; kjo kompromenton ose rrezikon si

qarkullimin ashtu edhe turgorin e lëkurës dhe ul tolerancën e indeve kundrejt presionit .

Malnutricioni , proteinat jo të mjaftueshme si dhe humbja e peshës janë përcaktuar si faktorë

rreziku për zhvillimin e ulçerave nga presioni . Humbja shumë në peshë mund të çojë në mos

ushqyerjen e duhur të kockave të trupit . Malnutricioni mund të shkaktojë një numër problemesh

si aneminë , uljen e vitaminës C, ulje të nivelit të albuminës në serum , mungesë proteinash dhe

gjëndje të keqe të lëkurës .

9- Pirja e duhanit

Nikotina dëmton rrjedhjen e gjakut dhe redukton sasinë e oksigjenit në gjak e cila i bën

duhanpirësit më të prirur për të zhvilluar ulçera nga presioni sesa personat që nuk konsumojnë

duhan . Duhanpirësit kanë tendencë për të zhvilluar më shumë plagë të rënda të cilat shërohen

shume ngadalë . Ky rrezik rrit numrin e viteve dhe sasinë e pirjes së cigareve .


18

10- Çrregullimet konjiktive

Pacientët të cilët kanë çrregulime të statusit mendor për shkak të sëmundjeve të ndryshme ,

traumave apo nga disa mjekime , shpesh janë më pak të aftë për të kryer veprime të nevojshme

për parandalimin apo kujdesin ndaj ulçerave nga presioni.

Tabela 1 . Parandalimi i faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm të rrezikut

Parandalimi i faktorëve të jashtëm rrezikues Parandalimi i faktorëve të brendshëm rrezikues

-Ripoziciono pacientin (çdo 2 orë kur pacienti

është në shtrat dhe çdo 15 minuta kur është i ulur)

- Siguro një pajisje trapez ( produkte në formë

trapeze p.sh jastëkë në formë trapeze ) nëse është e

nevojshme

- Shmang prerjen( p.sh mbaj lartësinë maksimale

të kokës së krevatit më të ulët se 30 °)

- Minimizo forcën e fërkimit

- Siguro pajisje /materiale mbrojtëse per thembrat

dhe gjithashtu siguro jastëk në ato raste kur

pacienti është ulur p.sh jastëkë prej sfungjeri,

jastëkë të zakonshëm .

- Zgjidh sipërfaqen e duhur mbështetëse qoftë ajo

statike apo dinamike)

- Siguro kujdesin e duhur për lëkurën

përdor ujë të vakët dhe sapun

përdor lagështues për lëkurën e thatë

-Menaxho inkontinencën

përdor garza ( tampone ) absorbuese

kujdesu për higjenën

redukto lagështirën

apliko kateterizimin urinar kur është i

nevojshëm

-Kujdesu për statusin nutricional

-Rehabilito pacientin

-Menaxho çdo sëmundje kronike shoqëruese

B) Faktorët e jashtëm 1. PRESIONI

Figura 4 . Në figurë tregohet shtypja e ushtruar në kocka kundrejt sipërfaqes së fortë


19

Shtypja është një forcë përpendikulare që paraqitet vertikalisht sipërfaqes së lëkurës , si rezultat i

gravitetit . Kur qëndroni ulur ose shtrirë në pozitë të njëjtë për një kohë më të gjatë, presioni

ushtron ndikim ndaj pjesëve të trupit që mbështesin peshën tuaj . Presioni nuk është i njëjtë . Ai

përqëndrohet më tepër në vendin ku ashti është më i spikatur .

Plagët nga presioni shkaktohen kur presioni i ushtruar tejkalon pragun e tolerances . Pesha

trupore bën presion mbi enët e vogla të gjakut (kapilarët) të cilët ushqejnë lëkurën . Indet janë të

shtypura, të ndrydhura midis eshtrave (brenda trupit) dhe sipërfaqes së fortë (jashtë trupit) .

Qarkullimi i gjakut pakësohet në mënyrë të konsiderueshme ose madje mund edhe të ndërpritet ,

në pajtim me shkallën e presionit të ushtruar. Për sa kohë ushtrohet presioni , ai privon lëkurën

tuaj nga oksigjeni dhe lëndët ushqyese esenciale që transmetohen përmes gjakut . Kjo gjithashtu

pengon eliminimin e produkteve qelizore të panevojshme . Njëra pas tjetrës, qelizat trupore

fillojnë të vdesin dhe kështu të shfaqet plaga . Presioni kapilar varion 6-32 mmHg . Një presion

më i madh se vlera 32 mmHg do të pengojë rrjedhjen kapilare të gjakut në indet e buta, duke

shkaktuar hipoksi dhe në qoftë se nuk reduktohet presioni i shtuar , nekroza do të persistojë . Çdo

objekt që mund të shkaktojë presion në lëkurë – rrobat e ngushta, xhinset, tubi i qeses urinare ,

proteza – mund të shkaktojnë shfaqjen e plagëve nga presioni . Kopsat e pantallonave , palat e

çarçafit ose madje edhe tubi lidhës i qeses urinare, të gjitha këto mund të jenë zanafillë e

presionit në lëkurë .

Presioni mbi lëkurë shkakton :

dëmtimin e qarkullimit të gjakut duke sjellë si rrjedhojë formimin e një plage (ulçer) dhe

ndihmon në rritjen e baktereve (florën normale të lëkurës dhe mikroorganizma të tjerë

anaerobikë ose aerobikë)

frenon funksionet e leukociteve (siç është vrasja e baktereve)

pengon sintezën e kolagjenit (që është proteina e domosdoshme për mbylljen e plagës)

ndihmon inflamacionin që shkakton akumulimin e substancave toksike në inde (amoneve

dhe laktatit) duke sjellë si rrjedhojë edemën apo dëmton rëndë qarkullimin e gjakut .

2. FËRKIMI

Figura 5 . Në figurë paraqitet se si rezulton forca e fërkimit


20

Fërkimi është një forcë që vepron paralele tangencial me lëkurën duke shkaktuar fërkimin .

Fërkimi rezulton nga fërkimi i një pjese të trupit kundrejt një pjese tjetër të trupit ose sipërfaqes

mbështetëse , duke shkaktuar dëmtimin e stratum corneum (shtresa e sipërme e epidermës) .

Ky demtim prezantohet klinikisht si një çarje (gërryerje) e lëkurës ose abrazion ose formimin e

një blister (flluske) intraepidermale e cila mund të çojë në erozionin sipërfaqësor të lëkurës që

më pas shpejton zhvillimin e ulçerave nga presioni . Fërkimi ndodh zakonisht gjatë

transferimeve p.sh kur pacientët zvarriten përmes sipërfaqeve apo mbështetëseve të karrocës ose

krevatit , gjatë ngritjes . Keshtu ata mund të dëmtojnë bërrylat e tyre gjatë fërkimit me

mbështetesen . Fërkimi prek shtresën e epidermës ndërsa prerja dëmton indet e thella siç mund të

jenë muskujt . Fërkimi midis lëkurës dhe sipërfaqeve të tjera mund ta bëjë lëkurën më delikate

ose të ndjeshme ndaj dëmtimit .

3. PRERJA

Figura 6 . Forca e prerjes shfaqet kur pacienti rrëshqet nga shtrati , për shembull në regjionin

sakral fig. A ose në thembrat fig. B .

Prerja e indeve të buta ndodh kur forcat lëvizin në drejtime të ndryshme .

Prerja është një forcë paralele që vepron mbi lëkurë, duke shkaktuar tendosjen e indeve, rupturen

e enëve kapilare të gjakut me vdekjen e indeve . Kjo mund të ndodhë kur graviteti tërheq

pacientin në drejtimin e fundit të krevatit ose kur pacienti është duke rrëshqitur nga krevati/

karrigia , ku lëkura është e tendosur , duke shkaktuar ndarjen e shtresave të lëkurës. Në këtë rast ,

kapilarët e gjakut ndërmjet lëkurës statike dhe lëvizjes së kockave janë dëmtuar. Ky dëmtim i

kapilarëve nuk mund të transportojë oksigjen dhe nutrientë tek indet , si pasojë shfaqet ishemia e

indeve.

Prerja zakonisht ndodh kur koka e krevatit është ngritur më shumë se 30 ° , duke shkaktuar

rrëshqitjen poshtë të pacientit .

4. Lagështira dhe irritantët lokal

Mjedisi i lagësht rrit së tepërmi efektet anësore të presionit , fërkimit dhe prerjes në zhvillimin e

ulçerave nga presioni. Nëse lagështira zgjat më shumë, dhe nëse lëkura mbetet e lagur ,

shkaktohet dëmtim sipërfaqësor i cili shndërohet në plagë . Lagështira si rezultat i djersitjes,

B

.


21

inkontinencës urinare ose fekale ose drenazhi i tepërt i plagës ,eksudatet e shumta të plagës,

shkakton macerimin (njomjen) dhe dobësimin e lëkurës ose shfaqjen e infeksionit. Shpeshherë

njomja vjen edhe nga neglizhenca , siç është për shembull mos tharja e mjaftueshme pas larjes .

Fashoja ngjitëse nëse lihet për një kohë më të gjatë, gjithashtu mund të jetë shkaktar i lagështisë .

Veprimet më të rëndësishme parandaluese për të shmangur shkatërrimin e lëkurës janë:

-përdorimi i produkteve absorbuese në lidhje me inkontinencën , që kanë aftësi të absorbojnë

lagështirën dhe sigurojnë një sipërfaqe të thatë

-përdorimi i produkteve mbrojtëse ndaj lagështisë

Irritantët kimik në urinë dhe feçe mund të jenë në mënyre direkte toksike për qelizat epidermale

.

1.7 PREZANTIMI KLINIK

Prezantimi klinik i ulçerave nga presioni mund të jetë plotësisht i gabuar për observuesit të cilët

janë paeksperiencë .

Simptomat e ulçerave nga presioni bazohen në varësi të stadit të zhvillimit .

Simptomat e ulçerave nga presioni përfshijnë :

-Një ulçer në lëkurë

Krater i hapur në lëkurë

Simptomat e ulçerave nga presioni të infektuara përfshijnë:

◦ Pus i trashë nga plaga

◦ Ethe

◦ Të nxehta përreth plagës

◦ Hemorragji

◦ Skuqje e lëkurës

◦ Edemë e lëkurës

◦ Ndjeshmëri e lëkurës

◦ Dobësi

◦ Rrahje të shpeshta të zemrës

◦ Erë të keqe

Simptoma kryesore është dhimbja e cila shkaktohet nga infeksioni dhe inflamacioni . Infeksioni

mund të depërtojë edhe në shtresat më të thella duke shkaktuar edhe infeksionin në kocka

(osteomielitin) .Çdo shenjë e infeksionit duhet të raportohet menjëherë tek një specialist i

kujdesit shëndetësor në mënyrë që një plan për trajtimin e infeksionit të mund të krijohet dhe

zbatohet .

1.8 KLASIFIKIMI SIPAS STADEVE DHE MENAXHIMI I TYRE

Profesionistët e kujdesit shëndetësor përdorin shumë sisteme klasifikimi për të përshkruar

thellësinë e ulçerave nga presioni . Sistemi më i pranuar gjerësisht është Paneli Këshillues


22

Kombëtar i Ulçerave nga Presioni (NPUAP) . Ky sistem përbëhet nga pesë stade të ulçeracionit

të cilat janë si mëposhtë :

Figura 7 . Në figurë shfaqen të gjitha stadet që mund të ndodhë ulçera nga presioni

1.8.1 Ulçerat e Stadit I

Figura 8 . Ulçera në stadin e parë

Ndryshime në lëkurë në krahasim me zonën përreth ulçerës të tilla si:

temperaturë e lëkurës (lëkurë e nxehtë ose e ftohtë)

konsistenca e indeve (solide/ ngurtësim ose poroze/zbutje në palpim)


23

sensibiliteti (dhimbje ose kruarje e lëkurës së prekur)

Lëkura në këtë stad paraqitet me zona eritematoze , të shndëritshme , ndryshime të qëndrueshme

edhe pas ndërimit të pozicionit (largimit të shtypjes). Në zonat ku lëkura është nën presion të

vazhdueshëm (fillesa e stadit të plagëve dekubitale) paraqitet me ngjyrë të kuqe, blu ose lejla

(kjo si pasojë e ishemisë që krijohet nga shtypjet) . Dëmtimet në stadin e parë mund të jenë

sipërfaqësore ose mund të jenë shenja e dëmtimeve të thella . Këto dëmtime mund të

neglizhohen e të nënvlerësohen në pacientët me lëkurë me ngjyrë . Trajtimi konsiston në

rrotullimin apo reduktimin e presionit të vazhdueshëm në këtë mënyrë skuqja zbehet pas disa

orësh ose ditësh, në varësi të rëndesës së dëmtimit . Materialet e buta mbrojtëse si dhe

mbështetëset (jastëkët) shpesh përdoren për të trajtuar ulçerën e stadit të parë . Menaxhimi i

inkontinencës , mbajtja e zonës e pastër dhe e thatë . Përdorimi i kremrave kundër lagështisë

(Sudokrem) . Rekomandohet një rritje e marrjes së proteinave , vitaminës C dhe lëngjeve. Shtesa

nutricionale është pjesë e parandalimit .

1.8.2 Ulçerat e Stadit II

Figura 9 . Ulçera në stadin e dytë

Në këtë stad kemi humbjen e pjesëshme të trashësisë së lëkurës duke përfshirë epidermën

(shtresën e jashtme të lëkurës) dhe /ose dermën (shtresën e thellë të lëkurës) ose të dyja. Ulçera

është sipërfaqësore dhe klinikisht lëkura paraqitet me një zonë me flluska (bula) ose gërryerje

(abrazione) të lehta , krater sipërfaqësore . Ajo është e dhimbshme . Nuk është prezente nxirrja .

Nxirrja shfaqet në dëmtimet e indeve të thella .Nëse trajtohet menjeherë , plaga në stadin e dytë

zakonisht shërohet shumë shpejt . Qëllimi i kujdesit është për të siguruar, mbrojtur dhe pastruar

zonën e dëmtuar . Disa produkte si locionet (kremrat) për lëkurën dhe emolientët (zbutësit) mund

të përdoren për të hidratuar indet përreth dhe njëkohësisht për të parandaluar gjëndjen e

përkeqësuar të plagës . Materialet mbushëse dhe substancat protektive për të reduktuar presionin

në zonën e prekur janë të rëndësishme . Kujdesi i duhur për parandalimin , mbrojtjen , të

ushqyerit dhe për hidratimin gjithashtu është i rëndësishëm .


24

1.8.3 Ulçerat e Stadit III

Figura 10 . Ulçera në stadin e tretë

Në këtë stad proçesi përparon në thellësi të strukturave në indin subkutan , duke sjellë dëmtime

ose nekrozë deri në strukturat mbështetëse . Kemi humbjen e lëkurës e cila ndodh gjatë gjithë

trashësisë së lëkurës . Muskujt kryesorë dhe kockat nuk janë dëmtuar .Ulçera prezantohet si një

plagë e thellë dhe shihen zonat nekrotike , të cilat pasi shkëputen nga indet e shëndosha të

paprekura formojnë kraterin ulçeroz . Kjo zakonisht nuk është e dhimbshme për shkak se

mbaresat nervore nuk janë më aktive ose funksionale .Qëllimet dhe trajtimet për reduktimin e

presionit , materialet mbushëse si dhe substancat protektive të plagës duhet të zbatohen ende , si

dhe aspekti i të ushqyerit dhe hidratimi. Në rast se kjo plagë nuk trajtohet me kujdes apo

neglizhohet trajtimi i saj , ajo do të progresojë shumë shpejt duke bërë kështu kalimin në një stad

tjetër më të komplikuar .

1.8.4 Ulçerat e Stadit IV

Figura 11 . Ulçera në stadin e katërt


25

Dëmtimet dhe nekroza depërtojnë në thellësi duke prekur kështu muskujt , kockat si dhe

strukturat mbështetëse si tendinet, fasciet ose kapsulat artikulare. Po ashtu dëmtimet mund të

depërtojnë edhe më tej strukturave mbështetëse të padukshme me sy (nën plagë/ ulçer) duke

formuar kështu traktin sinusal . Shenja slough ose eshar (tipe të indeve që gjënden në ulçerën

nga presioni) mund të jenë prezente në disa pjesë të ulçerave të shtratit dhe shpesh përfshijnë

gërryerjen dhe tynelimin (thellimin). Eshara është një lloj i veçantë i krustës (kore) aderente me

ngjyrë të mbylltë deri në të zezë që shfaqet nga nekroza e thatë , e rrethuar nga njëunazë e kuqe

dhe vjen si pasojë e dëmtimeve mekanike , fizike e kimike. Eshara është e thatë , e ashpër ,

ngjyra e errët , lëkura mund të jetë shumë delikate ne qoftëse çahet. Slough (lëkurë gjarpri)-është

e lagësht, fibrinoze (e butë), ngjyrë gri në të verdhë dhe e qelbëzuar .

Figura 12 . Paraqitja e indeve nekrotike Eskar , Slough si dhe gërryerja e lëkurës

Ulçerat në stadin e katërt janë jashtëzakonisht të vështira për tu shëruar dhe mund të çojnë në

infeksione letale (vdekjeprurëse) . Osteomieliti nga destruksioni kockor , dislokacionet apo

frakturat patologjike , mund të jetë i pranishëm . Në këtë stad kërkohet një kujdes mjekësor nga

persona të kualifikuar në kujdesin e plagës , pasi është stadi më i vështirë . Kujdesi mjekësor

është i nevojshëm për të nxitur shërimin , për të trajtuar dhe për të parandaluar infeksionin , i cili

është jetëkërcënues për pacientin . Heqja kirurgjikale e indeve nekrotike përdoret shpesh në

plagët me diametër të madh . Kirurgjia është pjesë e zakonshme e trajtimit . Amputimi mund të

jetë i nevojshëm në disa situata .


26

1.8.5 Stadi i V i paklasifikuar i ulçerave

Figura 13 . Në figurë tregohen lloje të ulçerave në stadin e paklasifikuar

Në këtë stad kemi humbjen e plotë të trashësisë së lëkurës , në të cilën slough ( indi nekrotik në

ngjyrë të verdhë, të kuqërreme, gri, jeshile ose kafe) , eshar (indi në ngjyrë të kuqërreme, kafe

ose të zezë ) ose të dyja të pranishme në plagën e shtratit mbulojnë (fshehin) bazën ose thellësinë

e ulçerës. Slough dhe eshara e vështirësojnë observimin e bazës së plagës.Në këtë rast ,është e

vështirë të identifikohet thellësia dhe stadi i plagës . Për shkak të kësaj , këto plagë janë

kategorizuar si të paklasifikuara derisa indi i vdekur të jetë larguar për të ekspozuar bazën e

plagës .

Menaxhimi i ulçerave nga presioni në stadin e paklasifikuar

Pastro me solucion fiziologjik , përdor hidroxhel dhe mbulo plagën me materiale të cilat

nuk janë aderente/ngjitëse dhe ndërro këto materiale çdo ditë .

Redukto presionin nëpërmjet sipërfaqeve mbështetëse dhe nëpërmjet rrotullimit dhe

ripozicionimit .

Përdor materiale prej sfungjeri për menaxhimin e drenimit .

Balsami dhe disa lloje spray janë trajtime të preferruara për plagët me prezencën e indit

nekrotik (eskar) .

Debridimi kirurgjikal ose enzimatik për menaxhimin e slough .


27

1.8.6 Dëmtimi i dyshimtë (suspektuar) i indeve të thella

Figura 14 . Në figurë tregohen lloje të dëmtimit të dyshuar të indeve të thella

Dëmtimi i indeve të thella mund të shfaqet nga zona e lokalizuar ngjyrë lejla apo gështenjë e

lëkurës intakte të çngjyrosur ose një flluskë (blister) e mbushur me gjak si pasojë e dëmtimit të

indeve të buta themelore nga shtypja dhe /ose forca prerëse .

Zona klinikisht mund të paraqitet nga ind i cili është i dhimbshëm , i fortë ose i butë , i ngrohtë

ose i ftohtë në krahasim me indet përreth . Dëmtimi i indeve të thella mund të jetë i vështirë për

tu zbuluar në persona me lëkurë të errët .

Figura 15 . Në figurë tregohet dëmtimi i lëkurës dhe prania e flluskave me gjak


28

Menaxhimi i dëmtimit të dyshimtë të indeve të thella

Pastro me solucion fiziologjik

Redukto presionin nëpërmjet sipërfaqeve mbështetëse dhe nëpërmjet rrotullimit dhe

ripozicionimit

Përdor materiale prej sfungjeri për menaxhimin e drenimit , ndërro ato çdo ditë

Vaj ricini ,Balsami dhe disa lloje spraj (Tripsina –njëenzimë që ndihmon për të larguar

apo hequr lëkurën e vdekur dhe indet, balsami Peru-është një antiseptik i lehtëqë

ndihmon në parandalimin e bakteremisë dhe gjithashtu ndihmon në rigjenerimin e

qelizave të lëkurës) janë trajtime të preferruara .

1.9 PROÇESI INFERMIEROR

1.9.1 Vlerësimi

Vlerësimi i ulçerës të krijuar nga presioni përfshin një vlerësim të plotë mjekësor të pacientit .

Një histori e plotë përfshin fillimin dhe kohëzgjatjen e ulçerës, kujdesin e mëparshëm të plagës,

faktorët rriskues dhe një listë e problemeve shëndetësore dhe mjekimet .

1.9.2 Vlerësimi i pacientit

Vlerësimi i pacientit fillon me marrjen e një historie të plotë dhe ekzaminimit fizik . Marrja e

historisë mund të determinojëkohëzgjatjen , trajtimin paraprak dhe progresionin e ulçerës ,

gjithashtu mund të japë informacion për shërimin e mundshëm të disa prej çrregullimeve apo

sëmundjeve kronike . Marrja e historisë dhe kryerja e ekzaminimit fizik tek personat me ulçer

nga presioni , mund të përfshijë një shkallë vlerësimi të rrezikut .

Vlerësime të tjera mund të kryhen nëpërmjet kontrollit të gjëndjes shëndetësore si: sëmundjet

(sëmundjet sistemike, kardiake , respiratore) , statusin nutricional duke përfshirë dietën dhe

marrjet e lëngjeve , dhimbjen dhe diskomfortin , statusin neurologjik (dëmtimet sensorike,

nivelin e koshiencës, statusin konjitiv) , furnizimin e gjakut , mobilitetin , posturën , shenjat e

infeksionit lokal apo sistemik , medikamentet (p.sh përdorimi i kortikosteroideve ) , operacionet

e mëparshme (sidomos zonat e prekura) dhe faktorët e kufizimit të lëvizjes , alergjitë dhe terapitë

e kaluara ( p.sh rrezatimi , kimioterapia ), alkooli dhe substancat abuzuese , përdorimi i duhanit .

Vlerësimi i faktorëve psikosocial – Aftësia e pacientit dhe gatishmëria për t’iu përmbajtur

programit të trajtimit do të ndikojë në menaxhimin e ulçerës nga presioni . Disa pacientë (p.sh.

ata që kanë çrregullime të sjelljes që lidhen me demencën , deliriumin ose psoriazën ) .

Shënim: Ky sistem klasifikimi është i aplikueshëm vetëm për ulçerat nga presioni dhe nuk

duhet të përdoret për të përshkruar plagë nga shkaktarë të tjerë .


29

1.9.3 Vlerësimi i rrezikut

Vlerësimi i rrezikut luan një rol sinjifikant në parandalimin e ulçerave nga presioni . Ky vlerësim

mund të përfshijë identifikimin e faktorëve subjektive, objektive dhe psikosocial për të

determinuar dhe vlerësuar faktorët e rrezikut , nevojat e kujdesit dhe llojin e kujdesit

parandalues, si dhe përfshin inspektimin e lëkurës. Ekipi i kujdesit duhet të jetë i edukuar në

aspektin e vlerësimit të rrezikut dhe parandalimit dhe duhet të inspektojë shpesh pacientët për të

parandaluar ulçerat nga presioni apo për të identifikuar pacientët në fazat e hershme . Vlerësimi i

rrezikut gjithashtu ndihmon për të identifikuar mobilitetin , aktivitetin dhe defiçitet sensorike të

cilat kërkojnë një përkujdesje të veçantë për ngarkesën mekanike, sipërfaqet mbështetëse si edhe

kujdesin e mirë të lëkurës. Bazuar në rezultatet e vlerësimit infermierja duhet të jetë e sigurt për

zbatimin e menjëhershëm të interventit të duhur.

Vlerësimi i rrezikut përfshin identifikimin e faktorëve të rrezikut , të tillë si : mosha e vjetër,

pesha trupore e ulur, dëmtimet fizike dhe konjitive, statusi nutricional i varfër , inkontinenca

,sëmundjet mjekësore specifike që prekin qarkullimin siç mund të jenë diabeti apo sëmundjet

vaskulare periferike , dhe më pas menaxhimin e duhur të këtyre faktorëve .

Ekzistojnë disa shkallë për të identifikuar rrezikun, duke përfshirë :

1. shkalla e Braden-it (Aneksi 1)

2. shkalla e Norton-it (Aneksi 2)

3. shkalla Waterlow-it

4. shkalla Cubbin dhe Jackson etj

Janë shkallët që përdoren gjerësisht për parashikimin e rrezikut të ulçerave nga presioni . Në

Gjermani shkalla Norton përdoret gjerësisht në kujdesin mjekësor, ndërsa shkalla Waterlow

përdoret më shumë veçanërisht për rreziqet kirurgjikale të pacientëve . Shkalla Braden përdoret

më shpesh në SHBA .Shkalla Cubbin dhe Jackson përdoret gjerësisht në departamentin e

kujdesit intensiv (ICU) . E përbashkëta e këtyre shkallëve është se ato përfshijnë nivelin e tyre të

aktivitetit , mobilitetin dhe statusin mendor dhe fizik të pacientit (shih Aneks 1 dhe 2) .

1.9.4 Vlerësimi i plagës

Vlerësimi fillestar jep informacion në lidhje me pengesat që duhet të shmangen për të arritur

shërimin, si dhe identifikon nevojat e mjedisit të plagës .Vlerësimet e mëvonshme do të tregojnë

nëse lehtësimi i presionit dhe modifikimi i faktorëve të tjerë rrezikues si dhe terapia e zgjedhur

lokale kanë rezultuar në një trajektore të kënaqshme të shërimit .

Vlerësimi i plagës duhet të kryhet çdo javë dhe mund të përdoret për të nxitur vendimet e

trajtimit . Vlerësimi i plagës duhet të përfshijë parametrat e mëposhtëm si :

Lokalizimi

Madhësia (gjatësia, gjerësia dhe thellësia)


30

Stadet (klasifikimi i shkallës së shkatërrimit të indeve)

Llojet e indeve

Ngjyra e eksudatit dhe karakteri

Era

Buza ose perimetri i plagës

Lëkura përreth (dhimbja , edema, induracioni/ngurtësimi, ngjyra e lëkurës, macerimi ,

sëmundjet fungale të lëkurës etj)

Vlerësimi për infeksion

Lokalizimi : Dokumentimi i lokalizimit duke treguar cili ekstremitet, më afër proeminencës

kockore apo pikës së referimit (shtrirjes) anatomike është i nevojshëm për monitorimin e duhur

të plagëve .

Madhësia e plagës përcaktohet nëpërmjet matjes së gjatësisë dhe gjerësisë përpendikulare me

njëra tjetrën duke përdorur centimetrat (cm) ose milimetrat (mm) si njësi matëse .

Figura 16 . Matja e gjatësisë dhe gjerësisë së plagës ose ulçerës

Praktika më e zakonshme është për të matur boshtin më të gjatë si gjatësi dhe vijën pingule si

gjerësi . Madhësia e plagës në vlerësimin fillestar dhe atë të mëvonshëm duhet të dokumentohet

dhe të shënohet mbi një material plastik , transparent e të pastër. Nëpërmjet kësaj metode të

thjeshtë, jo të kushtueshme, e të domosdoshme bëjmë vlerësimin e thellësisë, depërtimin e

lezionit ulceroz. Thellësia e plagës matet duke përdorur një instrument apo pajisje të vendosur

nën plagë në pikën më të thellë dhe në këtë mënyrë arrihet tëobservohetnë nivel të lëkurës .

Thellësia e ulçerës duhet rregjistruar e shprehur me milimetra dhe duke përshkruar anatomikisht

strukturat që ka depërtuar apo dëmtuar .


31

Gërryerja përshkruhet si hapësirë e vdekur nën buzën e lëkurës në drejtimin paralel me lëkurën .

Në përgjithësi ajo nuk është uniforme (e barabartë) përreth perimetrit të plagës .

Tunelimi apo gropëzimi dhe traket sinusale përshkruajnë zonat e ngushta që shtrihen poshtë nën

thellësinë e plagës . Këto trakte shtrihen në indet shumë më të thellë se baza e plagës ; por në

mënyrë tipike është e vështirë të vizualizohet plotësisht i gjithë trakti apo tuneli . Zonat e

gërryera , tunelet (gropat) dhe traktet sinusale janë zona të rëndësishme për të vlerësuar, pasi

këto zona mund të jenë të përgjegjshme për trajtimin edhe para ndryshimit të dimensioneve

themelore të plagës . Përveç kësaj ,ato mund të përfaqësojnë përfshirjen e strukturave më të

thella të tilla si kockat, artikulacionet dhe fasciet dhe në këtë mënyrë të pengojnë shërimin .

Madhësia e plagës dhe thellësia , ndonëse të rëndësishme , nuk japin informacion lidhur me

sasinë e shkatërrimit të indeve që ka ndodhur dhe atë që indet janë prekur.

Lloji i indit: I shëndetshëm / jo i shëndetshëm , përshkruhet si e kuqe, e verdhë, e kuqërreme , e

zezë etj.

Vlerësimi i pamjes së jashtme të indit në plagën e shtratit është e vështirë për të përcaktuar

strategjitë e duhura të trajtimit dhe për të vlerësuar progresin drejt shërimit .

Nekroza/Eshara- e zezë, kafe ose ind i devitalizuar që aderon (ngjitet) me plagën e krijuar nga

qëndrimi për shumë kohë në shtrat ose ngjitet me anët e plagës dhe mund të jetë më e fortë ose

më e butë se lëkura që e rrethon .

Slough(''Lëkurë gjarpri'')- ind avaskular ,i butë, i lagësht që aderon meplagën e shtratit ; mund

të jetë në ngjyrë të bardhë, të verdhë, jeshile ose e nxirë( kuqërreme) .

Granulimi- ind i lagësht , rozë /kuq ,përbëhet nga enë gjaku të reja ,fibra kolagjeni dhe

fibroblaste. Pamja tipike është një sipërfaqe që shkëlqen dhe e lagësht , me një paraqitje

granulare .

Epitelizimi - Ind/Lëkurë e re rozë që shkëlqen dhe që rritet nga skajet ose në formë ishujsh në

sipërfaqen e plagës .

Eksudati

Sasia

Mungon : baza dhe fashimi i plagës së thatë

E Lehtë: një sasi e vogël në qëndër të fashos

E Moderuar : eksudati përhapet brënda fashos

Me Shumicë: përhapet përtej fashimit në rroba ose në çarçafët e krevatit

Llojet e eksudateve / sekrecioneve


32

Seroz(lëngshme)-e hollë, e ujshme, me ngjyrë të qartë ose të turbullt

Serosanguine ose sero-hemoragjik – e hollë , ngjyrë e kuqe e hapur në rozë

Purulent - e trashë, opake (e patejdukshme), në ngjyrë të kuqërremtë, të verdhë në të

gjelbërt dhe mund të ketë një erë tëkeqe.

Merrni parasysh mënyrën e trajtimit dhe shpeshtësinë e ndërrimit tëfashimeve .

Era

Vlerësohet pas pastrimit të plagës . Era shumë e keqe , sidomos nëse shoqërohet me eksudate

purulente tregon për prezencën e infeksionit . Shumica e plagëve mbajnë ose kanë erë . Lloji i

fashimit ndikon në erën, ashtu sikurse ndikon higjiena dhe prania e indeve jo të shëndetshme .

Buza/perimetri

Buza e ulçerës është karakteristika më e rëndësishme, sepse përbën bashkimin ndërmjet indeve të

shëndosha dhe atyre patologjike .

Përshkrimi i buzës së plagës ( me përafërsi, të mbështjella ,apo si kallo )

Përshkrimi i lëkurës përreth plagës ( e ngurtësuar/fortë, eritematoze, e maceruar, e

shëndetshme)

Përshkrimi i pranisë së heqjes së lëkurës (zhvoshkje), gërryerjes, erozionit, pranisë së

papulave, pustulave apo lezioneve të tjera

INDURACIONI (Ngurtësimi)-fortësimi anormal i indit i shkaktuar nga konsolidimi i edemës ,

kjo mund të jetë një shenjë e një infeksioni në brendësi .

ERITEMA – skuqja e indit përreth mund të jetënormale në stadin inflamator të shërimit .

Gjithësesi, nëse shoqërohet me një rritje të temperaturës së indit , eksudat , ose dhimbje mund të

jetë gjithashtu një shenjë e infeksionit .

MAÇERIMI (Njomja) - shkaktohet nga një lagështi e shtuar , indi humbet pigmentimin e tij

( shfaqet si i shndritshëm ose i bardhë ) dhe bëhet i butë dhe i shkrifët .

1.9.5 Vlerësimi i infeksionit

Infektimi i plagës mund të përcaktohet si prania e baktereve ose e organizmave të tjerë , që

shkaktojnë një reaksion .

Shenjat dhe Simptomat e infeksionit janë :

Skuqje, ngrohtësi dhe ngurtësim të indeve përreth

Dhimbje apo ndjeshmëri

Erë e pazakontë ose e keqe

Eksudat purulent


33

Shenja sistemike (ethe, të dridhura, djersitje).

Antibiotikët duhet të përdoren për trajtimin e infeksioneve të plagëve në kuadrin klinik .

Antiseptikët janë toksik për lëkurën dhe si pasojë mund të vonojnë shërimin e plagëve .

1.9.6 Vlerësimi nutricional

Një vlerësim gjithëpërfshirës i gjëndjes nutricionale, duke përfshirë një ose disa nga: historia

mjekësore, historia dietetike, ekzaminimi fizik, matjet antropometrike dhe të dhënat laboratorike.

Skriningu për defiçitet nutricionale është pjesë e rëndësishme e vlerësimit të përgjithshëm të

pacientit me ulçer nga presioni.Vlerësimi laboratorik duhet të kryhet për të përcaktuar nivelet e

prealbuminës dhe albuminës dhe numrin total të limfociteve .

Markerat për identifikimin e Malnutricionit protein-kalori në pacientët me Ulçer nga

presioni :

- Humbja e pavullnetshme e peshës të kohëve të fundit (më shumë se 5% për një muaj, ose

10% për 6 muaj)

- Humbja e peshës rreth 80% krahasuar me peshën normale

- Niveli i albuminës në serum më pak se 3.5 mg për dL (35 g për L )*

- Niveli i prealbuminës më pak se 15 mg për dL (150 mg për L)* (Niveli normal i

prealbuminës është 16-30 mg/dL )

- Niveli i transferrinës më pak se 200 mg për dL (2g për L )

- Numri total i limfociteve më pak se 1500 për mm³ (1.50x 109 për L )

Tabela 2 . Markerat për identifikimin e Malnutricionit protein-kalori

E LEHTË MESATARE E RËNDË

% e peshës së zakonshme trupore 85-95% 75-84% <75%

*Albumina ,mg/ dL 2.8-3.4 2.1-2.7 <2.1

Pre albumina mg/dL 10-16 5-9 <5

Transferrin ,mg/dL 150-200 100-149 <100

Numri total i limfociteve mm³ <1500 <1200 <800

Vlerësimi nutricional është vendimtar për identifikimin e pacientëve në rrezik të lartë për

malnutricion . Ky vlerësim mund të përfshijë një sërë pyetjesh (humbjen e pavullnetshme në

peshë, uljen e oreksit) dhe një ekzaminim të plotë fizik (duke përfshirë gjatësinë dhe peshën ) .

Ekzaminimi fizik duhet të fokusohet në shenjat e defiçitit proteinik-kalorik, shenjat e defiçiteve

të mikronutrientëve specifikë (si anemia, glositi, ose rashi), gjëndjen e hidratimit dhe edemat .

Pesha dhe gjatësia përdoren për të llogaritur peshën ideale trupore, përqindjen e peshës ideale

trupore dhe indeksin e masës trupore (BMI) . Në pacientët të cilët janë të kequshqyer, konsultimi

me një mjek dietolog është i rekomandueshëm dhe një vlerësim i aftësisë për tu përtypur ,


34

gëlltitur duhet të merret parasysh . Ndërhyrja duhet të përfshijë inkurajimin e marrjes së duhur

dietike duke përdorur ushqimet e preferuara të pacientit . Ushqimet me kalori të lartë dhe

suplementet duhet të përdoren për të parandaluar malnutricionin .Në rast se marrja dietike nga

goja nuk është e mjaftueshmeose jo e përshtatshme , atëhere duhet të nxitet marrja enterale ose

parenterale, për të arritur ekuilibrin pozitiv të azotit (rreth 30-35 kalori për kg në ditë dhe 1,25-

1,5 g proteinë për kg në ditë ).

Pacientët e moshuar shpesh vuajnë nga defiçiencat e proteinave , të zinkut të cilat mund të çojnë

në vonesën e shërimit të plagës dhe prandaj duhet domosdoshmërisht të kontrollohen .

Suplementet e proteinave, Vitaminës C dhe Zinkut duhet të merren parasysh .

Një vlerësim nutricional duhet të bëhet sa herë që ka një ndryshim në gjëndjen e pacientit që do

të rrisë rrezikun e kequshqyerjes .

Pacienti duhet të monitorohet për shenja të dehidrimit , të tilla si rënie e turgorit të lëkurës

dhe/ose prodhimit të urinës ose rritje e natriumit në serum . Testet e proteinës në serum, të tilla si

për albuminën dhe prealbuminën , mund të preken nga inflamacioni , funksioni renal dhe

hidratimi dhe kështu nuk mund të korrespondojnë me gjëndjen e përgjithshme nutricionale . Në

këtë mënyrë, testet laboratorike , duhet të konsiderohen si pjesë e vetme e vlerësimit nutricional .

1.9.7 Vlerësimi i Dhimbjes

Kryeni një vlerësim rutinë për dhimbjen e cila shfaqet nga ulçera e presionit për të observuar çdo

ndryshim , një vlerësim në lidhje me ndërrimet e fashove dhe periodikisht në bazë të gjëndjes së

pacientit .

Vlerësoni dhimbjen proçedurale dhe jo-proçedurale fillimisht , çdo javë dhe pas çdo ndërrimi të

fashove .

Siguroni trajtim sistematik për dhimbjen e shfaqur nga ulçerat e presionit .

Siguroni opioide dhe /ose medikamente antiinflamatore josteroidale (MAIJS) 30 minuta para se

të kryhet ndërrimi i fashove ose proçedurave , dhe më pas .

Siguroni trajtim lokal për dhimbjen e shfaqur nga ulçera :

Ibuprofen

Lidokainë

Hidroxheli Diamorfine është një trajtim efektiv analgjezik për ulçerat e hapura nga presioni në

kujdesin paliativ .

Zgjidhni llojin e fashimit për një periudhë kohe më të gjatë , për të reduktuar dhimbjen e lidhur

me ndërrimet e shpeshta të fashove .


35

Inkurajoni pacientët për të kërkuar një pushim apo ndalim gjatë një proçedure që shkakton

dhimbje .

Për pacientët që kanë dhimbje , muzika, relaksimi, ndryshimet e pozicionit , meditimi dhe

stimulimi elektrik nervor transkutan (TENS) nganjëherë janë të dobishme .

Ulçera nga presioni është e lidhur me dhimbjen difuze, kronike që ndikon në të gjithë trupin dhe

duke bërë çdo ndryshim të pozicionit jashtëzakonisht të dhimshëm .Gati më shumë se 50% të

rasteve , infermierët e regjistrojnë dhimbjen vetëm nga vet-raportimi i pacientëve .

Vlerësimi i dhimbjes realizohet nëpërmjet disa parametrave të mëposhtme :

Si ju duket dhimbja ? -Kur është e mundur ,lejon pacientin që të zgjedhë fjalët për të përshkruar dhimbjen .

-E mprehtë/jo e mprehtë ose e turbullt /shpuese /djegëse /shtypëse

Intensiteti i dhimbjes -Sa e rëndë është dhimbja nga 0 tek 10 ?

-Sa dhimbje shkakton kur është në një fazë të keqe ?

-Sa dhimbje shkakton kur është në një fazë të mirë ?

Vendndodhja e dhimbjes (Të gjithë pjesët) -Është ajo në një vend?

-Irradon në një vend tjetër ?

-Filloi në një vend të caktuar dhe më pas u përhap ?

Kohëzgjatja dhe frekuenca e dhimbjes (konstante/me ndërprerje)

-Kur filloi dhimbja ?

-Sa shpejt ndodhi ?

-Ka ndryshuar intensiteti i dhimbjes ?

-Sa zgjati dhimbja ?

Agravimi dhe faktorët lehtësues (të mirë apo të këqinj)

-Çfarë e shkaktoi dhimbjen ?

-Çfarë e qetësoi ?

-Çfarë e përkeqësoi ?

-Çfarë ishte efektive në reduktimin e dhimbjes në të kaluarën ?

Cilado qoftë shkaku i dhimbjes , saktësimi i dhimbjes të pacientit duhet të njihet ose të

parashikohen ndërhyrje për të lehtësuar dhimbjen në rrethana të ndryshme .

1.9.8 Vlerësimi psikosocial

Vlerësimi psikosocial: Situata individuale psikosociale nganjëherë paraqet ndryshime të mëdha të konditave në aspektin

e aftësisë së pacientit për të kuptuar plotësisht kërkesat terapeutike dhe për të bashkëpunuar në

lidhje me trajtimin.

Qëllimi i vlerësimit psikosocial është për të marrë informacion rreth shkallës së gadishmërisë për

të bashkëpunuar e cila mund të pritet nga pacienti dhe të afërmit e tij/saj dhe çfarë mund të bëhet

(p.sh nga intervista informuese, trajnimet , përdorimi imjeteve të përshtatshme etj) për të siguruar

respektimin ose zbatimin në përputhje me trajtimin dhe planin e kujdesit .


36

Një vlerësim real i gjëndjes psikosociale është i domosdoshëm , veçanërisht në kontekstin e

kujdesit .

Aspektet që duhet të vlerësohen janë si më poshtë:

Statusi mendor i pacientit (A është personi vigjilent, i orientuar në kohë, vend ?Aështë

konfuz, i shqetësuar apo nervoze? Aështë letargjik? Jokoshient? .)

Aftësia për të mësuar

Shenjat e depresionit, nivelin e ankthit

Mjedisin /rrethin social

Marëdhenia e kujdesit të të afërmve

Mënyra e jetesës dhe problemet e lidhura me etnicitetin

Burimet e mundshme për trajtimin dhe kujdesin janëgjithashtu për tu vlerësuar , p.sh

Disponueshmërinë dhe kualifikimin e personave të specializuar për dhënien e kujdesit,

burimet financiare , pajisjet etj.

Nëse pavarësisht të gjitha përpjekjeve nuk është e mundur për të krijuar një mjedis të favorshëm

për pajtim/kompliancë me trajtimin dhe planin e kujdesit , transferimi i pacientit në ambjentin

spitalor duhet të merret parasysh .

1.10 KUJDESI INFERMIEROR

1.10.1 Vlerëso pacientin për :

1. Kujdes i veçantë tregohet për faktorët predispozues për zhvillimin e ulçerës nga presioni

2. Kontrolloni çdo zonë ku është i pranishëm presioni

3. Kontrolloni gjëndjen e lëkurës të paktën dy herë në ditë, për lëkurë të thatë , lëkurë me

lagështi , apo dëmtime në lëkurë

4. Shënoni drenimin dhe erën

5. Higjena e pacientit ku përfshihen banjoja ,fshirja me kujdes ,masazhimi ,përdorimi i

kremrave dhe spray të ndryshëm antidekubitues.

6. Ndërroni pozicionine pacientit çdo 2 orë , tendosja e çarçafëve , përdorimi i dyshekëve

me ajër , përdorimi i jastëkëve për pozicione të ndryshme.

7. Vlerësoni gjëndjen e qarkullimit të gjakut (p.sh pulset periferike, edemë)

8. Vlerësonistatusinneurovaskular

9. Përcaktoni prezencën e inkontinencës

10. Vlerësoni statusin nutricional dhe hidratimin . Dieta e pasur me proteina.

11. Rishikoni kartelën/dosjen e pacientit për analizat laboratorike që i janë bërë

12. Shënoni problemet e pranishme shëndetësore

13. Rishikoni medikamentet aktuale

14. Kujdes i veçantë tregohet tek pacientët me faktor risku më të lartë për tëzhvilluar ulçera

nga presioni si p.sh të sëmurët me diabet mellitus , anemi etj.

15. Kinezioterapia ( Kinezioterapia rrit forcën , durimin dhe mobilitetin e pacientëve me

kufizime funksionale apo pacientët që kerkojnë trajtime të zgjatura fizike)


37

1.10.2 Qëllimet e kujdesit infermieror

Reduktimi i faktorëve predispozues

Përmirësimi i përceptimit sensorik

Sigurimi i shërimit të ulçerës nga presioni

1.11 DIAGNOZA

Diagnoza vendoset në bazë të klinikës .

Historia

Prezenca e faktorëve riskues

Dhimbja

Kur u shfaq për herë të pare ulçera ?

Trajtimi i mëparshëm

Ekzaminimi fizik

Bëni ekzaminimin e plotë të lëkurës

Rreth 83% e pacientëve të hospitalizuar me ulçera nga presioni zhvillojnë ato brenda 1 -5

ditëve te hospitalizimit .

Vlerësimi i ulçerës nga presioni

Për të vlerësuar ulçerën nga presioni , doktori do të:

determinojë madhësinë dhe thellësinë e ulçerës

kontrollojë për hemorragji, fluide ose debris (fragmente) në plagë të cilat mund të

indikojnë infeksione të rënda

determinojë n.q.s ndodhen erëra të cilat shfaqin infeksion ose ind të vdekur

vlerësojë zonën përreth plagës për shenja të shtrirjes së dëmtimit të indeve dhe

përhapjes së infeksionit

kontrollojë për ulçera të tjera nga presioni në trup

Pyetjet të cilat drejtohen nga Doktori

Doktori mund t’ju pyesë rreth disa pyetjeve siç mund tëjenë:

Kur u shfaq për herë të parë ulçera nga presioni ?

Cila është shkalla e dhimbjes ?

Keni pasur ulçer nga presioni në tëkaluarën?

Në rast se po si u menaxhua ulçera dhe cili ishte rezultati itrajtimit ?

Çfarë lloj ndihme për kujdesin është nëdispozicion?

Cila është rutina për ndryshimin e pozicionit?


38

Çfarë kondita mjekësore janëdiagnostikuar dhe cili është trajtimi i tanishëm?

Cila/çfarëështë dieta juaj normale e përditshme ?

Sa ujë dhe lëngje të tjera ju konsumoni çdo ditë ?

Testet laboratorike

Mjekët mund të zgjedhin bërjen e testeve laboratorike për të ndihmuar në determinimin e

faktorëve intrinsik nëse janë të pranishëm (p.sh malnutricioni) apo kushtet mjekësore që

mund të predispozojnë për ulçer apo ngadalësimin e procesit të shërimit . Kulturat e indeve të

prekura nuk janë gjithmonë të nevojshme , por në rast se ato indikohen mund të ndihmojnë

në determinim nëse antibiotikët sistemik janë kërkuar .

Doktori mund të urdhërojë bërjen e disa testeve që konfirmojnë diagnozën të tilla si :

Testet e gjakut (albumin, prealbumin, transferrin) për të vlerësuar statusin

nutricional dhe shëndetin në përgjithësi ;

Kulturën e indit për të diagnostikuar infeksionin bakterial ose fungal në plagën e

cila nuk shërohet nëpërmjet trajtimit ose tashmëështë një plagë e stadit tëkatërt .

Kulturën e indit për të kontrolluar për inde kanceroze n.q.s është kronike, plagë jo

shëruese.

Shkalla e sedimentit të eritrociteve (ESR) dhe proteina C reaktive (PCR) n.q.s

osteomieliti është i suspektuar .

Biopsia

Analiza histologjike mund të ndihmojë për të diagnostikuar stadet e ulçerës nga presioni

kur të dhënat apo zbulimet klinike janë të pamjaftueshme për të determinuar thellësinë

(intensitetin) dhe për të përjashtuar sëmundje të tjera që mund të paraqesin ulçera

nëlëkurë.

Imazheria

Radiografia - është më e përdorshme për të identifikuar komplikacionet , veçanërisht

plagët e thella nga presioni . Radiografitë e thjeshta mund të identifikojnë kockat

ektopike (jonormale), ajrin në kavitetin e ulçerës dhe ndryshimet sklerotike apo

destruktive që ndodhen në proeminencën kockore. Kocka ektopike mund të shkaktojë

ulçer nga presioni nëpërmjet alterimit të pozicionit të pacientit përmes rritjes së presionit

mbi indin e butë. Kur ndodhet një paqartësi klinike në lidhje me madhësinë apo shtrirjen

e ulçerës nga presioni, mund të kryhet sinografia .

Tomografia kompjuterike- CT scanner përdoret në ato raste kur duhet të përcaktojmë

shtrirjen e ulçerës nga presioni dhe lidhjen anatomike të saj me strukturat më të afërta.

Skaneri ndihmon në vlerësimin e lezioneve të mëdha, tëkomplikuara , tëlidhura me

traktet e sinuseve ose me hapësirat e thella të gërryerjes. Tomografia kompjuterike ështëe


39

vetmja mënyrë radiografike që mund të përcaktojë hapësirën eksternale ose buzën e

jashtme tëlezionit .

Rezonanca magnetike (MRI)-ndihmon në përcaktimin e thellësisë dhe shtrirjen e indit

të butë që ndodhet në ulçerën nga presioni . Gjithashtu mund të ndihmojë në

identifikimin e osteomielitit , abceseve, trakteve sinusale dhe akumulimet e lëngjeve .

Mund të përcaktojë shtrirjen e infeksionit për të ndihmuar nëinstruksionin e rezeksionit

të limituar kirurgjikal dhe në ruajtjen e indit të shëndoshë.

1.12 DIAGNOZAT INFERMIERORE

Diagnozat infermierore janë të vendosura nga analiza e të dhënave nga vetë pacienti . Diagnozat

e mundshme infermierore për një person me ulçer nga presioni mund të përfshijnë :

Prishja e integritetit të lëkurës e lidhur me moshën, imobilitetin, forcën e fërkimit apo

tëprerjes, qarkullimin e varfër, lagështirën, sëmundjet kronike.

Prishje e komfortit e lidhur me dhimbjen, presionin e ushtruar mbi proeminencat kockore

Prishje e cikleve të gjumit e lidhur kjo me dhimbjen, imobilitetin

Dëmtimi i mobilitetit fizik e lidhur kjo me restriksionin (ndalimin) e lëvizjeve të

kërkuara, statusin e kushtëzuar, humbjen e kontrollit motorik për shkak të ndryshimeve

në statusin mendor.

Mungesë në vetëkujdesje e lidhur kjo me dhimbjen, imobilitetin.

Prishje të imazhit trupor e lidhur me efektin e humbjes së funksioneve trupore, humbjen e

shtresave tëlëkurës.

Ndryshime në ushqyerje më pak se nevojat e organizmit e lidhur kjo me malnutricionin

Rrezik i lartë për infeksion e lidhur me dëmtimin e lëkurës, efekteve të sëmundjeve

kronike dhe malnutricionit.

Izolim social e lidhur me sëmundjen që posedon ky pacient , imobilitetin, ndryshimet në

aparencën e lëkurës .

Paaftësi individuale për tu përballur e lidhur me streset e sëmundjes kronike, humbjen e

kontrollit mbi funksionet trupore, ndryshimet kryesore në mënyrën e jetesës.

Defiçite njohurish e lidhur me mungesën e burimeve të informacionit, për proçesin e

sëmundjes, regjimin e kujdesit.

Ulje e vetë-vlerësimit e lidhur me ndryshimet në imazhin trupor.

Planifikimi:

Sigurimi i sasisë së nevojshme të të gjithë kërkesave ushqimore

Sigurimi i një volumi të mjaftueshëm të likideve

Zvogëlimi i rrezikut për infeksione

Zvogëlimi i rrezikut për dëmtime


40

Shmangia e rrezikut për intolerancë aktivitetesh

Lehtësimi i dhimbjes dhe diskomfortit

Reduktimi i faktorëve rrezikues si: shtypja

Sigurimi i funksioneve kognitive

Përvetësimi i njohurive për parandalimin dhe menaxhimin e sëmundjes

Përmirësimi dhe ruajtja e integritetit të lëkurës

Kuptimi i sëmundjes dhe trajtimi i tij si dhe masat parandaluese

Diagnozat diferenciale janë:

Eritema jo e dukshme qe zbardhet gjatë kompresionit, e shkaqe të tjera

Plagët kronike të llojeve të tjera ( p.sh ulçera diabetike, ulçera venoze)

Vaskuliti(është një grup sëmundjesh që shkatërron enët e gjakut nëpërmjet inflamacionit)

Kancerat

Dëmtimet nga radiacioni

Gangrenosum pyoderma dhe sëmundje të tjera dermatologjike

1.13 KOMPLIKACIONET E ULÇERAVE NGA PRESIONI

Ndër komplikacionet futen:

Infeksionet lokale

Bakteremia

Osteomieliti

Traktet e sinuseve

Malinjiteti

Fasciiti nekrotizues

Mionekroza

Alteracionet metabolike si Hiperkalcemia , Hipoproteinemia , Anemia

Amiloidoza dhe të tjerë

Vdekje

Komplikacionet post-kirurgjikale janë :

Hematoma

Seroma

Dehiscenca e plagës

Abscesi

1.13.1 Infeksioni lokal / Bakteremia


41

Figura 17 . Prezenca e një ulçer të infektuar në këmbë

Ulçerat nga presioni mund të shkaktojnë baktereminë dhe mund të jenë të ndërlikuara nga

osteomieliti ,endokarditi , sepsis dhe mund të shkaktojnë vdekje.

Bakteremia shkaktohet kryesisht nga organizmat që janë të pranishme në spital dhe ndodh në

pjesën më të madhe tek pacientët diabetike , të kequshqyer ose të imunosupresuar

(vetë-përmbajtur). Incidenca e bakteremisë nga ulçerat nga presioni është rreth 1.7 për 10,000

pacientë të dalë nga spitali . Sepsis është një komplikacion serioz dhe shpesh shkakton vdekje .

Ky komplikacion është i lidhur me një shkallë mortaliteti 50 %- 70%.

1.13.2 Osteomieliti

Figura 18 . Paraqitja e një ulçer të ndërlikuar nga osteomieliti

Osteomieliti është ndër komplikacionet më të shpeshta të ulçerave nga presioni , e raportuar në

38% të pacientëve të prekur nga ulçera nga presioni.

Qëndrimi për një periudhë të gjatë kohe, ulçerat e thella dekubitale (dmth stadi i tretë ose stadi i

katërt ) shpesh janë të ndërlikuara nga osteomieliti . Kjo mund të ndodhë përmes shtrirjes direkt

ose përmes diseminimit (përhapjes) të gjakut . Organizmat e zakonshëm që shkaktojnë


42

osteomielitin janë:S.aureus , P.mirabilis , E.coli , Bacteroides fragilis , Klebsiella sp. ,

Pseudomonas sp. , streptococci dhe enterococci .

Diagnostikimi i osteomielitit në ulçerat nga presioni është i vështirë . Tomografia kompjuterike

është më e përdorshme , me një specifikim 90% , megjithëse sensitiviteti është vetëm 10%.

Marrja e biopsisë së kockave është testi unik mëi përdorshëm , me njësensitivitet prej 73% dhe

me një specifikim prej 96% .

Osteomieliti duhet të merret parasysh kurdoherë që një ulçer nga presioni nuk shërohet.

1.13.3 Fistula /traktet sinusale

Traktet e sinuseve janë rrugë drenimi nga shkaku i një vatre të thellë infeksioniakut nëpërmjet

indit dhe/ose kockës për të hapur sipërfaqen e lëkurës . Sinograma përdoret për të determinuar

shtrirjen e traktit sinusal apo fistulën . Traktet e mëdha të sinuseve mund të demonstrohen

nëpërmjet MRI (rezonanca magnetike).

Malinjiteti (Ulçera Marjolin –I referohet ulçerimit agresiv të karcinomës me qeliza

skuamoze)

Figura 19 . Ulçera Marjolin

Termi ulçer Marjolin shpesh përdoret për të përshkruar transformimin neoplazik në ulçerat

kronike .Incidenca e karcinomës së qelizave skuamoze është vlerësuar rreth 0,5% të ulçerave

nga presioni dhe zakonisht sjelljet agresive , me një shkallë metastatike rreth 61% .Kjo vendos

diagnozën e hershme dhe trajtimin urgjent (të domosdoshëm). Mundësia e transformimit malinj

mund të konsiderohet në ulçerat nga presioni në ato raste kur ulçerat nuk i përgjigjen trajtimit ose

në ato raste kur tregohen ndryshimet morfologjike indikuese për malinjitet .

1.13.4 Alteracionet metabolike

Pacientët me ulçer nga presioni mund tëparaqesin veçori tipike që shihen në pacientët me

çrregullime kronike inflamatore , duke përfshirë aneminë normocitare , normokrome me nivele


43

të reduktuara të hekurit në serum, me nilevetë reduktuara të transferrinës dhe me saturimin

(ngopjen) e transferrinës , por nivele të larta të ferritinës . Hipoproteinemia me hipoalbuminemi ,

inversi i raportit albumin-globulin , nivelet e rritura të globulinave , shkalla e lartë e sedimentit

eritrocitar dhe niveli i lartë i proteinës C-reaktive dhe i numrit të qelizave të bardha të gjakut

gjithashtu mund të vlerësohen . Këto anomali kthehen gradualisht në nivele normale pas shërimit

të ulçerave nga presioni . Riabsorbimi kockor mund të çojë në hiperkalçemi , hiperkalçiuri ,

kalçifikim ektopik , kalkuli renale dhe në stazën e fshikëzës së urinës .

1.13.5 Fasciti nekrotizues

Fasciti nekrotizues është një infeksion i shtresave të thella të lëkurës dhe indeve subkutane , që

kërkon diagnozë të shpejtë , ndërhyrje të hershme kirurgjikale , debridime operative të shpeshta

dhe rikonstruksion të indeve të buta. Është i rrallëpor ka një kurs tepër agresiv. Mionekroza dhe

rhabdomioliza përshkruhen mbas kirurgjisë të zgjatur .

Fillimisht çrregullimi paraqitet si një zonë e shkatërruar e lëkurës në të ndenjurat , e

diagnostikuar si një ulçer e thjeshtë dekubitale, por më pas progredon në mionekrozë ekstensive

qëçon nëçrregullim renal e cila kërkon dializë.

1.13.6 Komplikacione të tjera

Në pacientët e moshuar të kufizuar në shtrat të cilët i janë nënshtruar ndërhyrjes kirurgjikale për

shkak të ulçerave nga presioni , shkalla e mortalitetit është e lartë (68%). Komplikacione të tjera

post-kirurgjikale përfshijnë: hematoma, seroma , formimi i abscesit , sepsis , dehiscence e plagës

etj. Komplikacione të tjera më pak të zakonshme të raportuara për shkak të ulçerave nga presioni

janë: Amiloidoza , endokarditi , meningiti , arthriti septik , myiasis dhe gangrene .

1.14 PROGNOZA E ULÇERËS NGA PRESIONI

Prognoza e ulçerës nga presioni varet në bazë të shkakut . Në pacientët paraplegjikë 50-70% e

ulçerave nga presioni shërohen pa ndërhyrje kirurgjikale . Megjithatë, pacientët që i nënshtrohen

një kujdesi me afat të gjatë kohor për shkak se mund të kenë problem të shumta mjekësore,

prognoza është e keqe dhe komplikacionet të tilla siç mund të jenë: sepsis ose osteomieliti

,amiloidoza, anemia dhe malinjiteti mund të zhvillohen . Pjesa më e madhe e vdekjeve lidhur me

ulçerën nga presion ndodh në personat e moshës 75 vjeç . Septicemia është prezente ne 40% te

pacientëve në të cilën vdekja është e lidhur me ulçerën nga presioni . Ulçerat nga presioni të

stadit të dytë kanë më shumë mundësi shërimi në krahasim me ulçerat e stadit të tretë ose të

katërt , intensiteti i ulçerës nga presioni nuk ka lidhje me mortalitetin .

1.15 PARANDALIMI

Më lehtë është të parandalojmë formimin e këtyre plagëve sesa të mjekojmë, po ashtu

parandalimi shpreh gjithashtu efektivitetin dhe asistencën mjekësore korrekte . Kështu duke

filluar me zbatimin e udhëzimeve mbi rregullimin e shtratit të pacientit, tendosja mirë e


44

çarçafëve, pastrimi pas çdo vakti ushqimor, pozicionet e duhura dhe të rekomanduara të pacientit

dhe për më tepër lëvizja e pacientit çdo 2 orë . Pjesa e rëndësishme në parandalimin e ulçerave

nga presioni është edhe higjiena e pacientit , banjo e përgjithshme ose parciale, kujdesi për zonën

perineale në pacientët me inkontinencë që përbën edhe një prej faktorëve predispozues në

formimin e këtyre plagëve .

Veprimet parandaluese mund të ulin rrezikun e pacientit për të shfaqur ulçera nga presioni .

Masat parandaluese janë:

1.15.1 Ndryshimi i pozicionit –është çelësi i parandalimit të ulçerave nga presioni . Këto

ndryshime duhet të jenë tëshpeshta , ripozicionimi është i nevojshëm për të shmangur

stresin në lëkurë dhe pozicionet e trupit janë të domosdoshme për të minimizuar

rrezikun e presionit në zonat e prekshme.

Ripozicionimi i pacientit të kufizuar në shtrat duhet tëkryhet çdo dy orë kurse i

pacientëve të kufizuar në karrige duhet të kryhet çdo 15 min. Pacientët të cilët nuk

janë të aftë të kryejnë këto veprime duhet të ndihmohen nga ekipi i dhënies së

kujdesit . Përpiquni qëtë shmangni vendosjen e pacientit në trokanter ose

vendosjen direkte në plagë .

Përdorimi i pajisjeve për reduktimin e presionit të tilla si: material mbushës prej

sfungjeri , dyshekë me ajër ose lëng , jastëkët etj si dhe përdorimi i sipërfaqeve

mbështetëse.

Shmangni ngritjen e kokës së krevatit më shumë se 30° , për të parandaluar

forcën e prerjes.

Shmangni masazhin mbi proeminencat kockore , për arsye se fërkimi mund të

çojë në krijimin e ulçerave nga presioni .

Shmangni material/mbulesa plastike të cilat mund të shkaktojnë djersitje të

tepruar .

1.15.2 Kujdesi i lëkurës

Mbrojtja dhe monitorimi i gjëndjes së lëkurës është e rëndësishme për parandalimin e

ulçerave nga presioni dhe për identifikimin e plagëve të stadit të parë përpara se ato të

përkeqësohen .

Lëkura duhet të pastrohet me sapun të butë dhe me ujë të ngrohtë , shpëlahet dhe

më pas fshihet me peshqir të butë dhe të thatë. Lubrifikohet lëkura të paktën 2

herë në ditë me krem të lehtë ose xhel , sidomos mbi pikat e shtypjes.

Mbrojtja e lëkurës: Lëkura që është e ndjeshme ndaj lagështisë së tepërt mund të

mbrohet me pudër talk . Tharjes së lëkurës duhet ti aplikohet solucion .

Inspektimi i lëkurës: Inspektimi i përditshëm i lëkurës është i rëndësishëm për

identifikimin e zonave të ndjeshme të lëkurës apo për identifikimin e shenjave të

hershme të ulçerave nga presioni. Ofruesit e kujdesit zakonisht duhet të

ndihmojnë duke kryer një inspektim të plotë të lëkurës , por pacientët jo të


45

imobilizuar mund të jenë në gjëndje për të inspektuar lëkurën e tyre me anën e

pëdorimit të një pasqyre sic tregohet ne fig.20 .

Figura 20 . Inspektimi i lëkurës me anën e përdorimit të një pasqyre

1.15.3 Menaxhimi i inkontinencës

Inkontinenca urinare ose fekale duhet të menaxhohet për të parandaluar lagështirën dhe

ekspozimin bakterial të lëkurës.Kujdesi mund të përfshijë asistencën e caktuar shpesh me

urinimin ,pastrimin e lëkurës me butësi pas çdo episodi të pakontrolluar me ujë ose me

pastrues me pH të balancuar, shmangia e fërkimit të tepërt dhe të ashpër pasi mund të

traumatizojë lëkurën, ndryshimet e shpeshta të pelenave , përdorimin e barrierave

mbrojtëse kundra lagështirës në lëkurë (p.sh kremrat , pomadë etj) si dhe për të mbrojtur

dhe ruajtur lëkurën , zgjedhja e materialeve absorbuese dhe e veshjeve të brëndshme për

të parandaluar lagështirën e shkaktuar nga inkontinenca duke shmangur kështu

macerimin e lëkurës , përdorimin e pajisjeve si kateterët urinar ose tubat rektale . Disa

mënyra të ushqyerjes nëpërmjet tubit dhe antibiotikët mund të përkeqësojnë rastet e

diaresë. Komunikoni me mjekun dhe/ ose dietetistin për problemin e diarresë për të

vlerësuar mundësitë për minimizimin e diarresë .

1.15.4 Ndërhyrjet nutricionale

Mjeku , dietologu apo pjesëtarë të tjerë të ekipit të kujdesit mund të rekomandojnë

ndryshime dietetike të cilat mund të ndihmojnë në përmirësimin e shëndetit të lëkurës së

pacientit .

Dieta: Pacientët mund të kenë nevojë për rritje të sasisë së kalorive, proteinave ,

vitaminave dhe mineraleve në dietën e tyre. Doktori gjithashtu mund të

përshkruajë suplemente dietetike të tilla si vitamin C dhe zink .

Lëngjet: Hidratimi i duhur është i rëndësishëm për rruajtjen e një lëkure të

shëndetshme . Ekipi i kujdesit mund të këshillojë se sa lëngje duhet të merren dhe

të informojë për shenjat e hidratimit të dobët të tilla si nxjerrja e pakët e urinës ,

urinë e errët (e paqartë) , gojë e thatë ose e lagësht , etja , lëkura e thatë ose

konstipacion.


46

Asistenca e të ushqyerit : Disa pacientë me mobilitet të kufizuar apo dobësi të

dukshme mund të kenë nevojë për ndihmë në lidhje me të ngrënit në mënyrë që të

marrin ushqim tëpërshtatshëm.

Veprimet: Një vlerësim i plotë për parandalimin ose trajtimin e ulcerave nga presioni përfshin :

Vlerësimin e nevojave ushqyese , proteinave , kalorive , lëngjeve , vitaminave

dhe mineraleve ;

Mjaftueshmërinë e marrjes aktuale nutricionale dhe sasinë e humbjeve të

lëndëve ushqyese dhe të lëngjeve ;

Pengesat/barrierat për arritjen e të ushqyerit optimal , duke përfshirë gëlltitjen ,

përtypjen dhe implikimet/nderlikimet sociale;

Funksionin kognitiv, duke përfshirë aftësinë për të ngrënë në mënyrë të pavarur;

Rishikimin e gjëndjes shëndetësore të pacientit dhe gjëndjeve të sëmundjeve

kronike, duke përfshirë kontrollin e diabetit dhe sëmundjet e veshkave ;

Indikatorët/parametratantropometrikal dhe biokimikë,duke përfshirë indeksin e

masës trupore , ndryshimet në peshë dhe shkallën Braden ;

Dokumentimi i historisë së peshës dhe humbjes së peshës nga pesha e

zakonshme trupore ;

Humbja e peshës më shumëse 5 % për 30 ditëose më shumëse 10% për 180 ditë

do të konsiderohet si rrezik i lartë nutricional ;

Indeksi i masës trupore 19 ose më pak mund të jetë tregues i depletimit ose

zvogëlimit të mundshëm të ushqyerit ;

Niveli i aktivitetit dhe qëllimet dhe dëshirat e pacientit .

1.15.5 Përmirësimi i mobilitetit , i perfuzionit të indeve (ushtrime dhe ripozicionim )

Ushtrime aktive dhe pasive

Një terapist fizik (fizioterapist) mund të rekomandojë një program të përshtatshëm

ushtrimesh që përmirëson qarkullimin , formon gradualisht inde vitale të

muskujve , stimulon oreksin dhe forcon trupin në përgjithësi .

1.15.6 Monitorimi i nivelit të dhimbjes dhe përgjigjen ndaj medikamenteve kundra

dhimbjes ; Pacientët jokoshient vlerësohen për axhitacion , takikardi dhe për rritje të

tensionit të gjakut .

1.15.7 Monitorimi për shenja të infeksionit lokal (eritemë përreth buzëve të plagës, ere të

keqe , eksudate purulente , shërimin e dobët ) si dhe për sepsis (ethe , celulite rreth

plagës , shtim të dhimbjes , ulje të presionit të gjakut , takikardi , nivele të alteruara të

ndërgjegjes).

1.15.8 Shmangni pirjen e duhanit se ajo kufizon marrjen e oksigjenit në lëkurë .

1.15.9 Edukimi i pacientit në lidhje me ulçerat nga presioni dhe si ata mund të

ndihmojnë në parandalimin e tyre .


47

1.16 TRAJTIMI

Trajtimi për ulçerat nga presioni mund të ndryshojë në varësi të stadit në të cilën ndodhet ulçera .

Ulçerat e stadit të parë dhe të dytë zakonisht shërohen brenda disa javësh deri në disa muaj me

trajtim konservativ . Ulçerat e stadit të tretë dhe të katërt janë shumë të vështira për tu trajtuar

dhe kërkojnë trajtim kirurgjikal . Në një pacient me sëmundje terminale apo probleme mjekësore

të shumta kronike , trajtimi i ulçerës mund të fokusohet kryesisht në menaxhimin e dhimbjes në

vend të shërimit të plotë të plagës .

Trajtimi konservativ i ulçerave nga presioni përfshin :

kujdesin e plagës

debridimin e indeve nekrotike

optimizimin e nutricionit

çlirimin e presionit

minimizimin e spasticitetit muskular

Kujdesi duhet të drejtohet në menaxhimin mjekësor të gjëndjeve kronike të tilla si :

Kontrolli i diabetit dhe hipertensionit

Stabilizimi i problemeve periferike vaskulare

Ndërhyrjet për të minimizuar faktorët e rrezikut

Kjo mund të realizohet nga personeli i kujdesit parësor dhe/ose nënspecialistët (mjeku i

përgjithshëm, mjeku endokrinolog , mjeku specialist i sëmundjeve vaskulare ) në bashkëpunim

me personelin e kujdesit parësor.

Një trajtim multidisiplinar është i domosdoshëm për të përfshirë ose përdorur më shumë aspekte

të kujdesit të plagës .

Anëtarët e një ekipi kujdesi mund të përfshijnë :

Një mjek të kujdesit parësor i cili mbikëqyr planin e trajtimit ;

Një mjek i specializuar në kujdesin e plagës ;

Infermierët apo asistentë mjekësorë të cilët ofrojnë kujdesin dhe edukimin për

menaxhimin e plagëve ;

Një punonjës social që ndihmon një person ose familjen ,përdor burimet e nevojshme dhe

adreson shqetësimet emocionale në lidhje me shërimin afatgjatë ;

Një fizioterapist që ndihmon në përmirësimin e lëvizshmërisë ;

Një dietolog që vlerëson nevojat ushqyese dhe rekomandon një dietë të përshtatshme ;

Një neurokirurg , një kirurg ortoped ose një kirurg plastik , në varësi të kirurgjisë që është

e nevojshme dhe në varësi se çfarë lloj operacioni është i nevojshëm .


48

1.16.1 Trajtimi në spital

Në trajtimin e çdo plage , pavarësisht në cilin stad ndodhet , ndiqen këto hapa :

1) Largimi i presionit (shtypjes) e cila mund të realizohet nëpërmjet :

a) Pozicionimit të pacientit

Një pacient me ulçer nga presioni duhet të kthehet apo rrotullohet dhe ripozicionohet rregullisht

dhe të vendoset në pozicion korrekt . Pacientët të cilët janë të kufizuar në karrige me rrota duhet

të ndryshojnë pozicionin e tyre çdo 15 min dhe duhet t’iu ofrohet ndihmë në lidhje me

ndryshimet e pozicionit çdo orë . Pacientët e kufizuar në shtrat duhet të ndryshojnë pozicionin

çdo dy orë . Pajisjet ngritëse (të ekstremitetit apo trupit të pacientit)si në figurën 21 , lëkura e

dashit apo disa lloje materialesh mbushëse , mund të ndihmojnë në reduktimin e fërkimit gjatë

ripozicionimit .

Figura 21 . Një pajisje ngritëse në formën e një trapeze e cila ndihmon pacientin të lëvizë .

b) Sipërfaqet mbështetëse

Jastëkët e veçantë (të mbushur me xhel , lëng ose ajër) , materialet mbrojtëse për plagën (Garza ,

fasho , ngjitësa sterile të llojeve dhe përbërjeve të ndryshme etj) , materialet prej sfungjeri ,

dyshekët dhe shtretërit ( Fig.22 ) mund të ndihmojnë pacientin që të shtrihet në një pozicion të

përshtatshëm , mund të reduktojnë presionin e krijuar dhe gjithashtu mund të mbrojnë lëkurën të

rrezikuar nga dëmtimi .


49

Figura 22 . Jastëkë dhe materiale mbrojtëse për ulçerat e presionit

Figura 23 . Jastëkë të veçantë që ndihmojnë pacientin që të mund të reduktojë presionin e krijuar

Një shumëllojshmëri sfungjerësh , materiale të mbushur me ajër apo me lëng (ujë) sigurojnë

mbrojtje për pacientët të kufizuar në karrige me rrota.

Lloji i materialit apo pajisjes do të varet nga gjëndja në të cilin ndodhet pacienti , nga

agresiviteti i ulçerës , nga ndërtimi i tyre si dhe nga mobiliteti i pacientit .

Në tipet e pajisjeve për reduktimin e presionit përfshihen :

Pajisjet statike përfshijnë:

Dyshekë standard prej sfungjeri

Dyshekë/mbulesa alternative prej sfungjeri (p.sh sfungjer me cilësi të lartë ,

sfungjer të ndërlikuar , sfungjer të prerë në forma kubike ) ; ato janë të rehatshëm

dhe synojnë të shpërndajnë presionin në zonën e prekur .


50

Figura 24 . Dyshekë/mbulesa alternative prej sfungjeri

Sfungjeret visko-elastik

Dyshekë/ mbulesa / jastëkë të mbushur me xhel

Dyshekë/ mbulesa / jastëkë të mbushur me lëng

Dyshekë/ mbulesa / jastëkë të mbushur me fibër

Dyshekë statik/ mbulesa / jastëkë të mbushur me ajër

Pajisjet dinamike

Dyshekë me ajër

Shtretër bariatrik

Shtretër dhe dyshekë për pozicionim lateral etj

2) Pastrimi i plagës dhe aplikimi i fashimeve të plagës

Figura 25 . Në figurë tregohet pastrimi i plagës

Plaga duhet të mbahet e pastër për të parandaluar infeksionin . Plaga në stadin e parë mund të

lahet lehtësisht me ujë të ngrohtë dhe me sapun të butë , kjo do të reduktojë irritimin dhe tharjen

e lëkurës . Plagët e hapura nga ana tjetër duhet të pastrohen me solucion fiziologjik (saline) çdo

herë që ndryshohet fashimi dhe lagen me butësi nëpërmjet një garze të pastër . Pastrimi i plagës

me agjentë antiseptik (p.sh povidone jod –Betadinë , peroksid hidrogjeni , acid acetik ) duhet të

shmanget , pasi këto agjentë janë citotoksike për indet e shëndosha dhe vonojnë shërimin e


51

plagës . Nuk këshillohen fërkimet me alkool që i heqin lëkurës mbrojtjen lipidike , e dehidratojnë

dhe e bëjnë më delikate . Gjithashtu nuk këshillohet përdorimi i shpeshtë i sapunit pasi mund të

provokojë një tharje të ekzagjeruar të lëkurës .

Fashimet që mbajnë një mjedis të lagësht të plagës ndihmojnë shërimin dhe mund të përdoren

për debridim autolitik . Materialet sintetike reduktojnë kohën e dhënies së kujdesit , shkaktojnë

më pak diskomfort dhe potencialisht sigurojnë lagështi të qëndrueshme .

Një shumëllojshmëri fashimesh ose materialesh përdoren për shërimin e plagës , ato përfshijnë:

Filmat transparente

Hidroxhelet

Alginatet

Sfungjerët

Hidrokoloidet

Garzat që mund të jenë sterile ose jo sterile (të përbëra prej pambuku, poliestre, garzë

pëlhure prej fije artificiale etj). (Aneks 4)


52

FFFigura 26 . Në figurë tregohen llojet e fashimeve që përdoren për shërimin e plagës

Mund të përdoret një kombinim i këtyre fashimeve për shërimin e plagës nëse është e

nevojshme .

Përzgjedhja e materialeve ose fashove të përshtatshme realizohet në bazë të disa parametrave siç

janë :

a) Prezenca e infeksionit ose nekroza

b) Përmasa , thellësia dhe prezenca e gërryerjes dhe tynelimit (gropëzimit)

c) Vendndodhja

d) Drenimi

e) Gjëndja përreth lëkurës

f) Qëllimet për shërim

g) Nevojat individuale ose të dhënies së kujdesit të tilla si reduktimi i dhimbjes ose kontrolli

i erës

h) Koston /ribursimin e materialit ose fashimit

i) Mundësia e sigurimit

j) Lehtësia e aplikimit dhe heqjes së fashos

Ulçera në stadin e parë zakonisht nuk kërkon që të mbulohet . Ulçerat në stadin e dytë në

përgjithësi trajtohen me materiale hidrokoloide ose me fashime transparente gjysëm të

depërtueshëm , që mbajnë lagështirën dhe përshpejtojnë rritjen e qelizave të lëkurës . Materialet

speciale mund të përdoren për ulçerat e lagështuara ose për ato me fragmente sipërfaqësore . Një

antibiotik-krem mund të përdoret për plagët e kontaminuara . Në plagën e granulacionit

(rigjenerimit) duhet të aplikohet material hidrokoloidal ose fasho që nuk ngjitin (në mënyrë që të

mbrojmë indin e granulacionit dhe të ndihmojmë në proçesin e rigjenerimit ). Kujdesi në plagët

me sekrecione : duhet aplikuar lëndë të cilat kanë aftësi absorbimi të lartë si p.sh material me

hidropolimere ose hidrofibra . Aftësia e lartë absorbuese e fashove të plagës pakëson frekuencën

e ndërrimit të tyre . Disa fasho mund të ndërrohen çdo ditë kurse disa të tjera lihen për disa ditë .

Fashot ndërrohen bazuar në sasinë e drenimit : në një plagë me drenim/rrjedhje të shumtë ,

fashoja do të duhet të ndërrohet shpesh , ndërsa në një plagë me drenim të pakët , fashoja mund

të ndërrohet më pak se çdo ditë .


53

Fashot duhet të hiqen lehtësisht pa traumatizuar apo gjakosur plagën .

3) Debridimi i indeve nekrotike

Indet nekrotike rrisin mundësinë e infeksionit bakterial dhe vonojnë kështu shërimin e plagës .

Heqja e shpejtë e indeve nekrotike nëpërmjet debridimit do të shpejtojë shërimin e plagës .

Debridim do te thotë :

'' Heqja e indeve të vdekura , të kontaminuara , të ngjitura ose ndonjë trupi të huaj , për të

përmirësuar aftësinë shëruese të indit të mbetur të shëndoshë''.

Qëllimet e debridimit janë :

1-Të heqë indet obstruktive (nekrotike)

2-Të ulë rrezikun e infeksionit

3-Të përshpejtojë shërimin e plagës

4-Të parandalojë komplikacionet e mëtejshme duke reduktuar shkatërrimin e indeve

Format e Debridimit janë:

A. Debridim kirurgjikal ose i mprehtë (heqja me anë të metodave kirurgjikale)

B. Debridim mekanik (me anë të rrymimit ujor)

C. Debridim autolitik (enzimat e vet trupit shkatërrojnë indet e vdekura )

D. Debridim enzimatik ose kimik (siç janë enzimat proteolitike)

E. Debridim biologjik ose Terapia Maggot (terapia me larva)

Metoda e zgjedhur varet nga urgjenca e vlerësuar nga mjeku (kushtet e pacientit ) , qëllimi i

trajtimit dhe nga lloji dhe sasia e indeve nekrotike të pranishme. Mos heqja e indit të vdekur do

të çojë në humbjen e sasive të medha tëproteinave nga rrjedhjet e plagës , në rrezikun për

osteomielit (infeksion i kockës dhe palcës kockore ) ,infeksion , septicemin , amputacion

tëgjymtyrës së prekur deri në vdekje . Zgjedhja e metodës të gabuar për heqjen e indeve të

vdekura do të sjellë gjëndje diskomforti si dhe vonim në procesin e rigjenerimit .

Terapi ndihmëse janë:

a) Terapia me rreze ultraviolet

b) Terapia me ultratinguj (indet e vdekura largohen duke përdorur valë energjie me

frekuencë të ulët )

c) Terapia me lazer (indet e vdekura largohen duke përdorur rreze drite )

d) Terapia me rrymë elektrike

Personat për terapi ndihmëse (zëvendësuese) janë ata pacientë me ulcera kronike nga presioni të

cilët nuk janë shëruar pavarësisht nga kujdesi i mirë konvencional i plagës .Përdorimi i rrymës

elektrike mund të ketë përfitime në trajtimin e ulcerave kronike nga presioni të cilat nuk i


54

përgjigjen trajtimit konvencional (zakonshëm). Tek terapitë ndihmëse futen edhe dy terapi të

cilat janë shumë te suksesshme ,ato janë:

- Terapia Hiperbarike me oksigjen (HBOT)

- Terapia me presion negativ e plagës ose terapia e mbylljes me vacuum (VAC )

HBOT :Është përdorimi mjekësor i oksigjenit në një presion më të lartë se presioni i atmosferës

( 1 atm) .

Kjo terapi kryhet në një dhomë të mbyllur hermetikisht brenda së cilës pacientët mund të thithin

100% oksigjen.Proçedura kryhet me seanca të planifikuara nga personeli i trajnuar të cilët

monitorojnë pacientin dhe ndryshojnë seancat sipas rastit.

Ndalon dëmtimin e indeve të tjera që nuk janë dëmtuar dhe mundëson furnizimin me sasi

të larta oksigjeni të indeve që vuajnë nga mosfurnizimi i nevojshëm me gjak;

Nxit dhe ndihmon në rritjen e indeve të reja ;

Lufton dhe kontrollon infeksionin ;

Forcon përgjigjen e sistemit imun (sistemit mbrojtës të organizmit) ;

Përforcon, rrit dhe ndihmon efektin e antibiotikëve ;

Redukton fuqishem edemen e shkaktuar nga inflamacioni.

Nxit riparimin e indeve kockore të dëmtuara duke nxitur formimin e indit të ri kockor

(osteogenezis) ;

Përgatit klimë të favorshme në inde për të pranuar graftet (vendosja e lëkurës të marrë në

një pjesë tjetër të trupit) nëse do të jetë e nevojshme.

Dhomat hiperbarike

Figura 27 . Fotot më poshtë tregojnë se si duket një dhomë hiperbarike


55

VAC-Është një terapi joinvazive që ndihmon për të nxitur shërimin e plagës nëpërmjet

aplikimitlokal , subatmosferik (negative) të presionit në bazën e plagës .

Figura 28 . Sistemi V.A.C (Terapia e mbyllur me vakum për shërimin e plagës)

Aplikimi lokal i presionit negative ndihmon që të nxisë shërimin e plagës përmes :

ruajtjes së lagështirës së mjedisit dhe mbrojtjes së tij

largimit të lëngjeve të tepërta intersticialenga periferia e plagës

rritjes së vaskularitetit local

reduktimit të kolonizimit bacterial

kuantifikimit (përcaktimit të sasisë)/kualifikimit të drenimit të plagës

asistimit ne formimin e granulacionit/rigjenerimit te indeve

rritjes se shkallës së epitelializimit

Indikimet e V.A.C:

Plagët kronike (Ulcerat e presionit të stadit të tretë ose të katërt , ulcerat diabetike ,

ulcerat venoze stazike )

Plagët akute

Plagët traumatikeetj


56

Kundraindikacionet e V.A.C :

Plagët me natyrë malinje

Osteomieliti i patrajtuar

Fistulat joenterike apo të pazbuluara

Indet nekrotike me praninë e eskar etj

V.A.C- kërkon mjekë të trajnuar dhe është i kushtueshëm .

A. DEBRIDIM KIRURGJIKAL OSE I MPREHTË

Figura 29 . Paraqitja e debridimit kirurgjikal me anën e një instrumenti (bisturie)

Debridimi kirurgjikal-është një proçedurë invazive që kërkon aftësi , njohuri speciale të një

kirurgu dhe pajisje sterile . Është metoda më e shpejtë dhe më efikase e heqjes së indeve të

vdekura . Mund të kryhet duke përdorur instrumenta si : gërshërë , bisturi apo instrumenta të

tjera të mprehta në dhomën operative . Realizohet nën anestezi të përgjithshme . Kjo metodë

është veçanërisht e dobishme në trajtimin e ulçerave të infektuara . Për shkak se bakteremia

mund të ndodhë gjatë debridimit kirurgjikal .përdorimi i antibiotikëve profilaktik për të

parandaluar endokarditin infektiv mund të jetë i nevojshëm . Diskomforti i pacientit është

minimizuar .

B. DEBRIDIM MEKANIK

(1)Debridimi kirurgjikal (2)Debridimi mekanik


57

Figura 30 . Në figurën e parë paraqitet debridimi kirurgjikal tek figura e dytë debridimi mekanik

Debridimi mekanik-është përdorimi i forcës aktuale për të hequr indet nekrotike .Është një

metodë e ngadaltë , mjaft e dhimbshme , kjo përfshin mbulimin e plagës me garza të njoma me

solucion fiziologjik dhe lihen të thahen dhe më pas largohen garzat duke bërë të mundur heqjen e

indeve të vdekura.Kjo metodë është jo selektive , pasi mund të marrë shumë kohë dhe është

traumatike për faktin se ajo ka aftësinë të heqë indet e shëndosha përveç indeve të vdekura.

Hidroterapia me vorbull është një metodë e vjetër e debridimit mekanik ,është e kushtueshmepor

efektive për largimin e ulçerave nga presioni me sekrecione të trasha, e indeve të vdekura

(slough) apo të kontaminuara . Irrigimi i plagës ( ''pulse lavage'' )- Irrigimi është pastrimi i

plagës me presion të mjaftueshëm për të larguar indet e devitalizuara. Ajo mund të kryhet me

anë të një shiringe 35ml dhe me ane të një gjilpëre 19 gauge apo me anë të një angiokateteri për

presionin optimal dhe për largimin e indeve të vdekura .

Debridimi mekanik kërkon një punë intensive .

C. DEBRIDIM AUTOLITIK

Debridimi autolitik-është proçesi i shkatërrimit të indeve të vdekura duke përdorur enzimat

endogjene të vet trupit që ndodhen në sipërfaqe të plagës .Kryhet nga vendosja e materialeve ose

fashimeve okluzive (p.sh materiale hidrokoloide sipër plagës).Është një metodë më e ngadaltë

krahasuar me debridimin kirurgjikal por kjo është selektive për indet nekrotike ,është një

proçedurë jo invazive dhe një metodë jo e dhimbshme . Proçesi mund të observohet brenda 72-

96 orëve . Debridimi autolitik kërkon aftësi klinike minimale dhe është jotraumatike . Kjo

metodë nuk kërkon një punë intensive . Përdoret në të gjitha rastet klinike ku nuk kërkohet

ndërhyrje urgjente për drenazhimin ose heqjen e indeve nekrotike . Ajo nuk rekomandohet për

pacientët me një numër të ulët të qelizave të bardha të gjakut . Gjithashtu kundraindikohet në

rastet e ulçerave të infektuara apo në ulçerat me sekrecione të shumta .

D. DEBRIDIMI ENZIMATIK OSE KIMIK


58

Figura 31 . Paraqitja e debridimit enzimatik nëpërmjet agjentëve kimike (p.sh Papain-Urea)

Debridimi enzimatik- realizohet nga përdorimi I agjentëve topikal kimike si kolagjenazës ,

streptokinazës /streptodornazës , papain-urea, fibrinogjeni/deoksiribonukleaza ose enzimave të

ngjashme për të stimuluar shkatërrimin e indeve nekrotike .

Është një metodë për tu vlerësuar kur pacienti nuk toleron debridimin kirurgjikal

Është shumë e ngadaltë në krahasim me debridimin kirurgjikal

Nuk dëmton indet e shëndosha

Është më pak efektive në rastin e indeve të shumta nekrotike

Kjo metodë nuk është e përshtatshme për ulçerat e infektuara

Ajo mund të shkaktojë hemorragji dhe mund të jetë e dhimbshme

Materialet duhet të ndërrohen një herë deri në disa herë në ditë sipas nevojës . Dërmatiti i

kontaktit mund të ndodhë në disa raste dhe agjentët e mësipërm nuk duhet të përdoren , atëhere

kur tendini është i ekspozuar.

E. DEBRIDIM BIOLOGJIK OSE TERAPIA MAGGOT (terapia me larva)


59

Figura 32 . Paraqitja e debridimit biologjik nëpërmjet apikimit të larvave të cilat shkatërrojnë

materialin nekrotik

Kjo është një metodë alternative e debridimit .

Larvat përdoren për të shkatërruar materialin nekrotik . Larvat ushqehen me indet e vdekura dhe

të infektuara , por nuk prekin indet e shëndosha . Larvat gjithashtu çlirojnë substanca që vrasin

bakteret dhe nxisin shërimin . Larvat janë të vendosura brenda mbulimit (fashimit) të plagës me

garza . Pak ditë më vonë garzat hiqen dhe larvat janë larguar . Larvat jane selektive pasi ato

fokusohen vetëm në vdekjen e indeve nekrotike dhe jo në indet e shëndosha .

Indikimet janë :

të gjitha llojet e plagëve me probleme , kirurgjikale apo lloje të tjerë të debridimit që janë

të vështira , të rrezikshme ose jo funksionale .

Kondita të tjera p.sh osteomieliti , djegiet , absceset , fasciti nekrotizant

Përgatitja për transplantim etj

Kundraindikacionet janë:

A. Absolute

- Fistula , plagë , të lidhura me kavitetin trupor , avancimi i shpejtë i nekrozës së

indeve.

B. Relative

- Enët e ekpozuara , tendenca për hemorragji , shpërndarja e vështirë e indeve.

AVANTAZHET DISAVANTAZHET


60

4) Trajtimi i kolonizimit bakterial dhe infeksionit

Pastrimi i ulçerës dhe debridimi janë të rëndësishme për kontrollin e ngarkesës mikrobike në

ulçerat nga presioni .Terapia me antibiotik sistemik nuk është e rekomanduar për kontaminimin

ose për infeksionet e lehta lokale por është e indikuar në ato raste kur bakteremia,celuliti ose

osteomieliti është prezente. N.q.s plagët nuk shërohen dhe shenjat e infeksionit (p.sh. eritema ,

dhimbja, edema, era e keqe, eksudate/sekrecione purulente ) janë të pranishme deri në dy javë,

mund të administrohen antbiotikë lokal si :sulfadiazinë argjëndi, gentamicinë etj.Antibiotikët

lokale përdoren për të parandaluar ose trajtuar infeksionin e plagës, për të reduktuar ngarkesën

bakteriale, ose për të larguar erën e keqe të plagës dhe shenjat e inflamacionit. Aspirimi me

gjilpërë apo biopsia e indeve për kulturë bakteriologjike mund të japin inforamcion të

rëndësishëm rreth infeksionit gjithashtu është shumë e domosdoshme , sepse nëpërmjet saj bëhet

përzgjedhja e antibiotikoterapisë kurse kulturat me ndihmën e një tamponi të ulçerave shpesh

mund të japin inforamcion të gabuar .Ofruesit e kujdesit shëndetësor ose stafi mjekësor duhet të

praktikojnë masa të përgjithshme kur trajtojnë pacientët e moshuar me ulçera nga presioni të cilat

mund të jenë:

- Larja e shpeshtë e duarve

- Përdorimi i dorezave

- Përdorimi i instrumentave sterile për debridim

Masat e izolimit , nëse indikohen duhet të zbatohen.

Infeksionet nga mikroorganizmat anaerobe gram pozitive dhe gram negative ( lloje të

Bacteroides , Clostridium , Eubacterium , Peptococcus , Peptostreptococcus dhe kundër

protozoareve si Entamoeba histolytica , giardia lamblia dhe Trichomonas vaginalis) mund të

trajtohen me antibiotikë lokale si metronidazole .

5) Trajtimi nutricional

Faktori kontribues i rëndësishëm në shërimin e plagës është statusi nutricional .

Ofruesit e kujdesit shëndetësor duhet të bëjnë një vlerësim të gjëndjes aktuale të ushqyerjes dhe

të planifikojnë ndërhyrjet e duhura si dhe vlerësimin e efikasitetin e terapisë sëaplikuar . Duhet

-Efektive

-Selektive

-E thjeshtë

-E shpejtë

-Përdorim të gjërë

-Vret bakteriet

-Mund të rrisë shërimin

-Aspekt etik

-Kërkon aftësi

-Mund të kushtojë si proçedurë

-Mund të shkaktojë dhimbje

-Jo e përdorshme në tëgjitha rastet


61

evidentuar , diagnostikuar defiçitet ushqimore , gjëndja e malnutricionit dhe të korrigjohen

menjëherë .

Skriningu për pamjaftueshmëritë nutricionale është pjesë e rëndësishme e vlerësimit dhe

menaxhimit të ulçerave nga presioni.Përbërësit e duhur ushqimorë do të ndihmojnë për

parandalimin e kequshqyerjes dhe nxisin shërimin .Marrja e duhur dietetike e proteinave është e

rëndësishme për shërimin e ulçerave nga presioni . Sasia e nevojshme e proteinave është midis

1,0 -1,5 g/kg /ditë dhe marrja kalorike duhet të jetë rreth 30-40 kkal /kg/ ditë . Nivelet e ulëta të

albuminës në serum më pak se 3,5 mg/dL , humbja e pavullnetshme e peshës trupore më shumë

se 15% e normales dhe mungesa e vitaminës C ose zinkut , të gjitha ndikojnë negativisht në

shërimin e plagës . Suplementet dietike (vitamin C rreth 10 mg , 15 mg kalçium , 0,5 mg zink ,

vitamin B12 në rrugë parenterale 10 mg ) nxisin shërimin e plagës . N.q.se marrja dietetike

vazhdon të jetë jo në sasinë e duhur , një ushqyerje parenterale mund tëjetë e nevojshme. Marrja

adekuate e lëngjeve duhet të sigurohet . Nevojat për lëngje janë30 ml/kg të peshës trupore ose

minimumi 1500 ml/ditë. Pacientët duhet të mbahen të hidratuar .

6) Trajtimi i dhimbjes

Prioriteti kryesor duhet të jetë vlerësimi dhe reduktimi i dhimbjes.

Pacientët përjetojnë dhimbje gjatë kthimit të pozicionit, ndërrimit të fashove dhe heqjes së

indeve të devitalizuara . Lloji i fashimit dhe frekuenca e ndërrimit të fashos ,sipërfaqet

mbështetëse ndihmojnë në lehtësimin e dhimbjes. Hapat e duhur për lehtësimin e dhimbjes

sjellin komoditet te pacienti dhe duhet të jenë në kompliancë me planin e trajtimit. Ndërhyrjet që

mund të reduktojnë dhimbjen përfshijnë përdorimin e medikamenteve antiinflamatore jo

steroidale të tilla si: ibuprofen (Motrin, Advil etj) dhe naproxen (Aleve etj ) veçanërisht para dhe

pas ripozicionimit , proçedurave të debridimit dhe të ndërrimit të fashove.Medikamentet lokale

kundra dhimbjes të tilla si kombimini i lidokainës dhe prilokainës , gjithashtu mund të përdoren

gjatë debridimit dhe ndërrimit të fashove. Medikamentet ndihmuese të tilla si antidepresantët tri-

ciklike mund të përdoren për të shtuar anestezinë . Ato mund të përmirësojnë depresionin në disa

situata me dhimbje kronike dhe janë sedative , dhe përmirësojnë cilësinë e gjumit . Për rastet që

përfshijnë sepsis , trajtimi me antibiotikë me spektër të gjërë veprimi ( p.sh Ampiciline

sulbactam, imipenem, ticarcillin/clavulanate, piperaciline,tazobactam clindamycin +

aminoglukozide ose ciprofloksacine ) për bacilet aerobike gram negative , koke gram positive

dhe anaerobët .

7) Çlirimi i spazmave muskulare

Relaksantët e muskujve të tilla si : diazepam, tizanidine (zanaflex) , dantrolene(dantrium) dhe

baclofen mund të inhibojnë spazmat muskulare dhe mundësojnë shërimin e plagës që mund të

ketë qënë e shkaktuar apo përkeqësuar nga spazmat e lidhura me forcën e fërkimit apo të prerjes.

N.q.s pacientët nuk kanë sukses nëpërmjet terapisë mjekësore , mund të kërkohet ndërhyrje


62

kirurgjikale , duke përfshirë bllokimin e nervave periferike , stimuluesit epidural , baclofen

pumps dhe rhizotomy .

8) Trajtimi kirurgjikal

Disa ulçera nga presioni mund të rëndohen dhe mund të mos kenë shërim me anë të trajtimit

konservativ, atëherë kërkohet të kryhet ndërhyrje kirurgjikale . Në përgjithësi , ulçerat e stadit të

tretë dhe të katërt mund të kërkojnë ndërhyrje rikonstruktive.

Qëllimi i kirurgjisë përfshin:

Përmirësimin e higjenës dhe pamjen e plagës

Parandalimin dhe trajtimin e infeksionit

Reduktimin e humbjeve të lëngjeve

Minimizimin e rrezikut për kancer

Trajtimi kirurgjikal i ulçerave nga presioni përfshin :

Pastrimin e plagës dhe mbylljen direkte të saj duke bashkuar skajet/buzet (mbyllje

kirurgjikale)

Transplantin e lëkurës

Një shumëllojshmëri ndërhyrjesh rikonstruktive

Amputimin

Lloji i kirurgjisë do të varet nga vendndodhja dhe nga kushtet e plagës .

Qëllimi i ndërhyrjeve rikonstruktive është për të përmirësuar higjenën dhe pamjen e plagës , për

të parandaluar ose për të zgjidhur osteomielitin dhe sepsisin , për të reduktuar humbjen e

lëngjeve dhe proteinave nëpërmjet plagës dhe për të parandaluar malinjitetin (ulçer Marjolin).

Kur plagët zhvillohen në të ndenjurat apo në sakrum , mjeku mund të rekomandojë një proçedurë

kirurgjikale për të parandaluar materialet fekale të inseruara në plagë . Proçedura kirurgjikale

është ajo proçedurë që quhet kolostomi .

Kirurgjia e ulçerave nga presioni mund të jetë e vështirë , veçanërisht për shkak se shumica e

pacientëve që i janë nënshtruar ndërhyrjes kirurgjikale janë tashmë në gjëndje të keqe

shëndetësore . Ekziston rreziku i një numri të madh komplikacionesh të mundshme që ndodhin

pas operacionit , duke përfshirë:

Infeksioni

Vdekja e indeve nga ndërhyrjet rikonstruktive

Dobësia e muskujve

Flluska (xhepa të vogla nga lëngjet që zhvillohen brenda në lëkurë)

Rekurrenca e ulçerave nga presioni

Helmimi i gjakut (sepsis)

Infeksioni i kockave (osteomieliti)

Hemorragji të brëndshme

Abscese (grumbullime të dhimbshme të pusit që krijohen brenda trupit )


63

Tromboza e thellë venoze ( një koagul gjaku /tromb që formohet brenda venave të

këmbës )

Pavarësisht rreziqeve që ka ndërhyrja kirurgjikale , kirurgjia shpesh është e domosdoshme për të

parandaluar komplikacionet jetë-kërcënuese të tilla si helmimi i gjakut (septicemia) dhe

gangrena (shkatërrimi ose vdekja e indeve të gjalla ).

Amputimi

Një nga shembujt më dramatike se si me të vërtetë ulçerat nga shtrati mund të jenë shkatërruese ,

është kur një gjymtyrë duhet të amputohet për shkak të plagëve të rënda nga presioni ose për

shkak të komplikacioneve mjekësore . Në disa raste (ku debridimi kirurgjikal , antibiotikët dhe

trajtimi me oksigjen janë të pasuksesshme ) , amputimi i një gjymtyre mund të kërkohet për të

parandaluar infeksionin nga përhapja më tej . Kjo është veçanërisht e vërtetë në të moshuarit ,

sidomos ata që janë të kequshqyer për shkak të rrjedhjes së dobët të gjakut .

1.16.2 KUJDESI OPERATOR

1.16.2.1 Kujdesi preoperative

Vlerësoni nevojën për konsultim kirurgjikal për riparim operativ në individët me ulçer nga

presioni të stadit të III ose IV që nuk janë mbyllur me anë të trajtimit konservativ , apo për

individët që dëshirojnë mbylljen më të shpejtë të ulçerës . Siguroni një konsultim kirurgjikal

përreth drenazhimit të mundshëm urgjent dhe/ose debridim në rast se ulçera nga presioni

dyshohet për sepsis ose celulit .

Para operacionit , minimizoni faktorët fizik që mund të pengojnë shërimin e plagës kirurgjikale,

problemet mjekësore shoqëruese ,vlerësoni statusin nutricional (niveli i albuminës >3.5g/mL ) ,

për infeksion sistemik dhe lokal , reduktoni presionin, fërkimin , prerjen, çlironi spazmat

muskulare dhe reduktoni faktorët psiko-sociale .Spazmat e muskujve të pavullnetshëm duhet të

trajtohen me baclofen ose diazepam .Vlerësoni dhe menjëherë trajtoni pacientin për infeksion të

traktit urinar , n.q.s analiza e urinës dhe gjetjet e kulturës së urinës (p.sh nitratet , esteraza acide e

leukociteve) konfirmojnë për praninë e saj . Minimizoni ekspozimin e lëkurës ndaj lagështisë në

mënyrë që të gjitha sipërfaqet e varura të lëkurës të mbeten të thatë gjatë proçedurës kirurgjikale

. Shmangni masazhin mbi proeminencat kockore apo mbi zonat që kanë qënë të dëmtuara nga

presioni .

1.16.2.2 Kujdesi intraoperative

1. Poziciononi pacientin në tavolinën operatore me kujdes për të mbrojtur pikat e presionit dhe

rrugët respiratore .

2. Bëni ekcizionin e ulçerës , duke përfshirë lëkurën anormale, granulimin dhe indet nekrotike,

traktet sinusale dhe kockat deri në nivelin e mundshëm në mbylljen kirurgjikale .


64

3. Përcaktoni ndërhyrjen rikonstruktive (ʺflapʺ) për të përmirësuar jetëgjatësinë e pacientit

4. Minimizoni tensionin mbi prerjet (incizionet) në kohën e mbylljes .

5. Siguroni perfuzion adekuat periferik në vëndet e presionit .

6. Minimizoni ekspozimin e lëkurës ndaj lagështisë në fazën intraoperatore .

7. Transferoni pacientin nga tavolina operatore për në shtrat me ndihmën adekuate për të

shmangur ndonjë dëmtim të ndërhyrjes rikonstruktive .

Shume ulçera nga presioni ndodhin në regjionin gluteal dhe kërkojnë pozicionimin prone . Disa

mjek anestezistë zgjedhin të përdorin anestezinë e përgjithëshme endotrakeale , veçanërisht n.q.s

pacienti është përmbys , por mbyllja e ulçerës mund të kryhet nën anestezi regionale ose lokale

nëse është e nevojshme .

1.16.2.3 Kujdesi postoperative

Mbajtja e pacientit në një sistem intensive të rishpërndarjes së presionit që redukton forcën e

prerjes dhe presionin në vendin e operuar , limiton tensionin mbi prerjet (incizionet) , dhe

kontrollon mikroklimën . Mos e ngrini kokën e krevatit ose mos e lëvizni pacientin nga shtrati

pa aprovimin e qartë nga mjeku kirurg . Raportoni ndonjë shenjë të mossuksesit të ndërhyrjes

rikonstruktive menjëherë tek kirurgu . Monitoroni drenimin e plagës dhe sigurohuni që tubat e

drenimit nuk janë të përdredhur ose të bllokuar . Drenat janë vendosur që në fazën

intraoperatore për të larguar lëngjet seroze dhe për të shmangur komplikacionet e plagës të tilla

si hematomën ose seromën .

Nutricioni , kujdesi mjekësor (për spazmat , diabetin , hipertensionin) , kujdesi psikologjik dhe

rehabilitimi duhet të vazhdojnë edhe gjatë fazës postoperatore siç kërkohen , për të parandaluar

ripërsëritjen e ulçerave . Parandaloni rreziqet e imobilitetit .Vendosni pacientët në pozicionin e

duhur për të shmangur presionin në vëndet ku është kryer operacioni , ktheni ose rrotulloni

pacientin çdo 2 orë dhe përdorni dyshekë të ndryshëm kur është e nevojshme . Mbani kokën e

krevatit në shkallën më të ulët se 30 ° lateralisht në përputhje me kushtet mjekësore të pacientit

. Fashimi jookluziv absorbues përdoret në efort për të shmangur maçerimin e plagës .

Minimizoni faktorët riskues mjedisorë të tillë si humiditeti (d.m.th më pak se 40 %) . Kontrolli i

urinës dhe i materialeve fekale është i rëndësishëm si dhe në rastet më të vështira kërkohet të

kryhet proçedura kirurgjikale –kolostomia . Kryerja e kujdesit të lëkurës çdo ditë është e

rëndësishme . Kjo përfshin inspektimin e kujdesshëm të të gjithë sipërfaqeve të lëkurës për të

identifikuar zonat e rrezikshme (kërcënuese) të shkatërrimit përpara shfaqjes së tyre . Lëkura

duhet të lahet me sapun dhe uje dhe të thahet plotësisht . Lagështuesit e lëkurës janë të

rëndësishëm për të ruajtur nivelin e duhur të lagështirës në sipërfaqen e lëkurës . Konfirmoni

aftësinë e pacientit për të siguruar pajisjet e nevojshme , për të ruajtur pajisjet dhe për të

mbështetur nevojat postoperatore pas kirurgjisë .


65

1.16.3 TRAJTIMI OSE KUJDESI NË SHTËPI

Kujdesi në shtëpi për ulçerat nga presioni përfshin :

Kryeni kujdesin e plagës sipas udhëzimit të mjekut

Pastroni plagën sa herë që ndërrohet fashoja

Pastroni lehtësisht lëkurën :

o Përdorni sapun të butë dhe ujë

o Pastroni lëkurën pa e traumatizuar /gjakosur atë

o Thajeni lëkurën

o Aplikoni një krem antibiotik sipas rekomandimit të mjekut tuaj

o Aplikoni një fashë (bandazh) sipas rekomandimit të mjekut

Mos përdorni pastrues për lëkurën : Ato mund ta dëmtojnë lëkurën delikate

Mos bllokoni /izoloni sipërfaqen e lëkurës

Reduktoni presionin e ushtruar mbi ulçerat nga presioni :

o Ndryshoni shpesh pozicionin në shtrat

o Përdorni mbulesa dysheku prej sfungjeri në formën e vezës (shih fig )

Figura 33 . Mbulesa dysheku prej sfungjeri në formën e vezës

o Përdorni materiale mbrojtëse për ulçerat nga presioni (shih fig.34 )

Figura 34 . Materiale mbrojtës për bërryl dhe thembër me ulçera nga presioni


66

o Aplikoni materiale mbushëse mbi ulçerën (shih fig )

Figura 35 . Material mbushës që ndihmon në mbrojtjen e plagës në mënyrë që të mos

infektohet

Përdorni hidroterapinë me vorbull

Merni medikamentet e përshkruara sipas rekomandimit të mjekut :

o Mos i kaloni dozat e mjekimit . Kjo i bën më pak efektive .

o Informohuni rreth efekteve anësore të zakonshme që mund të shkaktohen nga

mjekimi .

1.17 EDUKIMI I PACIENTËVE DHE FAMILJARËVE DHE OFRUESIT TË

KUJDESIT SHËNDETËSOR

Edukimi i pacientëve është një pjesë e rëndësishme për parandalimin dhe trajtimin e ulçerave nga

presioni . Pacienti , familja dhe personat e dhënies së kujdesit janë kryesore për parandalimin ,

menaxhimin dhe trajtimin e ulçerave nga presioni . Një program gjithëpërfshirës edukativ për

parandalimin e ulçerave nga presioni duhet të sigurohet për personelin e kujdesit shëndetësor .

Programi edukativ duhet të përfshijë informacionin si më poshtë :

etiologjia dhe faktorët e rrezikut për zhvillimin e ulçerës nga presioni

mënyrat e vlerësimit të rrezikut dhe aplikimi i tyre

vëndet të cilat janë në rrezik më të lartë të dëmtimit nga presioni

vlerësimi i lëkurës dhe kujdesi për të

pozicionimi i pacientit dhe trajtimi

selektimi dhe përdorimi i sipërfaqeve të duhura mbështetëse dhe i pajisjeve të

përshtatshme për rishpërndarjen e presionit

zhvillimi dhe implementimi/zbatimi i programeve të veçanta të kujdesit të lëkurës

demostrimi i pozicionimit për të minimizuar rrezikun e dëmtimit të indeve si dhe për të

minimizuar presionin


67

instruktimi i pacientit , të afërmve për ndërhyrjet nutricionale si dhe menaxhimin e

krizave

dokumentimi i proçeseve dhe të dhënave përkatëse në lidhje me rezultatet e pacientit

rolet dhe përgjegjësitë e ekipit (anëtarëve) ndërdisiplinor në menaxhimin e ulçerave nga

presioni

politikat dhe proçedurat që kanë të bëjnë me transferimin e pacientëve (në shërbime të

tjera) dhe edukimi i pacientëve dhe dhënia e informacionit


68

KAPITULLI II

2. Materiali dhe Metodika

Kjo temë është punuar me Microsoft Word 2010 dhe do prezantohet me PowerPoint 2010 . Është

përdorur Microsoft Excel për tabelat dhe grafikët e statistikave apo të shkallës së prevalencës dhe

incidencës . Materiali statistikor ka të bëjë me përhapjen e ulçerave nga presioni në pacientët që

i janë nënshtruar kirurgjisë elektive . Ky studim u realizua nga Elizabeth Silva Ursi ; Cristina

Maria Galvao , në Londrina (PR), Brazil .

Ky studim është i tipit sasior , jo-eksperimental , përshkrues (deskriptiv) dhe prospektiv .Ky

hulumtim është kryer në një spital të përgjithshëm universitar , me 367 shtretër që kujdeset

ekskluzivisht për përdoruesit e Sistemit të Unifikuar Shëndetësor . Qëndra kirurgjike kishte

shtatë dhoma operative dhe volumi i saj kirurgjikal ishte rreth 500 proçedura në muaj (të shtruar

dhe pacientët e jashtëm) . Popullata e përbërë nga pacientët adultë të të dy gjinive , të cilët kishin

operacione elektive që ishin të tipit II (kohëzgjatja në kohë nga 2 deri në 4 orë ), të tipit III

(kohëzgjatja në kohë nga 4 deri në 6 orë ), të tipit IV (kohëzgjatja në kohë mbi 6 orë) .

Në studim , kriteret e përfshirjes për subjektet ishin : adultët (mosha 18 vjeç) të cilët patën

kirurgji elektive me kohëzgjatje më të madhe se 2 orë dhe të cilët nuk kishin ulçera nga presioni

kur u vlerësuan në periudhën preoperative .

Mostra përbëhej nga 148 pacientë të shtruar në spital të të dy gjinive që iu nënshtruan kirurgjisë

elektive ( të zgjedhur) sipas kritereve të paracaktuara të përzgjedhjes .


69

KAPITULLI III

3. Rezultate dhe diskutime

3.1 Rezultatet

Në këtë studim , 108 pacientë dolën nga spitali , 3 pacientë vdiqën dhe 37 pacientë zhvilluan

ulçera nga presioni , duke përcaktuar shfaqjen e rezultatit të investiguar në 25 % .

Të dhënat në tabelën 1 tregojnë shfaqjen e rezultatit të studiuar në lidhje me grupmoshën e

mostrës . Për grupin e pacientëve të cilët zhvilluan UP mund të vërehet se përqindja më e madhe

(21.7%) ishte në pacientët e moshës ndërmjet 48 dhe 58 vjet, e ndjekur nga grupmoshat 38-48

vjeç (18.9%) . Për këtë grup, mosha mesatare ishte 55,83 vjet me devijim standard prej 29.73.

Mosha mesatare e grupit të pacientëve që nuk zhvillojnë UP ishte 51.19 vjeç, me një devijim

standard të 16.10 .

Tabela 1. Shpërndarja e pjesëmarrësve të studimit (n=148) , sipas moshës dhe shfaqjes së

ulçerave nga presioni . Londrina-PR , 2009-2010 .

Mosha (kufijtë) Nr.i pacientëve me UP Nr.i pacientëve pa UP* Nr.total

18-28 3 (8.1%) 10 (9%) 13 (8.8%)

28-38 3 (8.1%) 11 (9.9%) 14 (9.4%)

38-48 7 (18.9%) 27 (24.4%) 34 (23%)

48-58 8 (21.7%) 21 (18.9%) 29 (19.6%)

58-68 6 (16.2%) 24 (21.6%) 30 (20.3%)

68-78 6 (16.2%) 12 (10.8%) 18 (12.1%)

>78 4 (10.8%) 6 (5.4%) 10 (6.8%)

Total 37 (100%) 111 (100%) 148 (100%)

*Ulçer nga presioni


70

Në shembullin e studiuar , 62% e pacientëve të cilët zhvilluan ulçera nga presioni ishin femra

dhe 38% ishin meshkuj . Për grupin e pjesëmarrësve pa UP , shembulli konsiston në 55%

pacientë meshkuj dhe 45% paciente femra .

Lidhur me variablin e indeksit të masës trupore (BMI) dhe zhvillimin e UP , mund të shihet se në

48.7% e pacientëve me ulçera, BMI e llogaritur ishte në kufirin normal , dhe BMI mesatare e

grupit ishte 29.73 kg / m² , me një devijim standard prej 12.74, ky indeks është klasifikuar si

mbipeshë . Për grupin pa UP, BMI mesatare është kalkuluar në 26.67 kg/m², me devijim standard

prej 6.56, gjithashtu është klasifikuar si mbipeshë (Tabela 2) .

Tabela 2. Shpërndarja e pjesëmarrësve të studimit (n=148) , sipas indeksit të masës trupore

(BMI) , dhe shfaqjes së ulçerave nga presioni . Londrina-PR , 2009-2010 .

BMI

(kg/m²)

Klasifikimi Stadi Nr.i pacientëve

me UP

Nr.i pacienteve

pa UP

Nr.total

<18.5 Nënpeshë 0 3 (8.1%) 3 (2.7%) 6 (4.1%)

18.5-24.9 Normal 0 18 (48.7%) 50 (45.1%) 68 (45.9%)

25-29.9 Mbipeshë I 7 (18.9%) 41 (36.9%) 48 (32.4%)

30-39.9 Obeziteti II 2 (5.4%) 11 (9.9%) 13 (8.8%)

>40.0 Obeziteti i rëndë III 7 (18.9%) 6 (5.4%) 13 (8.8%)

Total 37 (100%) 111 (100%) 148 (100%)

Të dhënat në tabelën 3 tregojnë zhvillimin e UP sipas specialitetit mjekësor ; pacientët që i

nënshtrohen neurokirurgjisë ( 35.1 %) dhe operacioneve të sistemit digjestiv ishin ato me

shfaqjen më të lartë të ulçerave . Për pacientët të cilët zhvilluan ulçera nga presioni , kohëzgjatja

mesatare e kirurgjisë ishte 4 orë 30min, me devijim standard prej 2 orësh, të cilat u klasifikuan si

proçedura të Tipit III. Kohëzgjatja e anestezisë ishte 5orë 30min, me një devijim standard prej 2

orë 12min . Në lidhje me pacientët të cilët nuk ishin prekur nga ulçerat, rezultatet treguan se

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

30.0%

18-28 28-38 38-48 48-58 58-68 68-78 <78

Pacientet me UP

Pacientet pa UP

Mosha(kufijtë)

Për

qin

dja

Grafiku 1. Shpërndarja e pjesëmarrësve sipas moshës dhe shfaqjes së UP


71

kohëzgjatjet e kirurgjisë dhe anestezisë ishin më të ulëta në krahasim me grupin e pacientëve të

cilët zhvilluan ulçera nga presioni . Kohëzgjatja mesatare e kirurgjisë ishte 3 orë e 30min, koha

mesatare e anestezisë ishte 4 orë e 30min: kështu kirurgjitë për këtë grup, mesatarisht, janë

klasifikuar si Tipi II. Aplikimi i Mann-Whitney U-test (α = 0.05) tregoi një dallim të

rëndësishëm statistikor ndërmjet kohëzgjatjes mesatare të kirurgjisë (p = 0.002) dhe kohëzgjatjes

së anestezisë (p = 0.001) të subjekteve me dhe pa UP.

Tabela 3. Shpërndarja e pjesëmarrësve të studimit (n=148) , sipas specialitetit mjekësor

dhe shfaqjes së ulçerave nga presioni . Londrina-PR, 2009-2010 .

Specialiteti Nr.i pacientëve me UP Nr.i pacientëve pa UP Nr. total

Neurokirurgji 13 (35.1%) 22 (19.9%) 35 (23.7%)

Trakti digjestiv 8 (21.7%) 26 (23.4%) 34 (23%)

Urologji 3 (8.1%) 24 (21.6%) 27 (18.2%)

Ortopedi 5 (13.5%) 13 (11.7%) 18 (12.1%)

Obeziteti morbid 5 (13.5%) 6 (5.4%) 11 (7.4%)

Kardiovaskular 2 (5.4%) 7 (6.3%) 9 (6.1%)

Të tjerë 1 (2.7%) 13 (11.7%) 14 (9.5%)

Total 37 (100%) 111 (100%) 148 (100%)

Siç u theksua , shfaqja e rezultatit të shqyrtuar në këtë studim ishte 25%, dhe pacientët që vuajnë

nga UP (n = 37) kishin 44 ulçera (Tabela 4) .

Tabela 4. Shpërndarja e 44 ulçerave të diagnostikuar në pjesëmarrësit të cilët zhvilluan

ulçerat nga presioni , sipas stadit të UP . Londrina-PR, 2009-2010 .

Lloji i lezionit n %

Stadi I 18 40.9

Stadi II 25 56.8

Stadi III 1 2.3

Total 44 100

41%

57%

2%

Shpërndarja e 44 ulçerave të diagnostikuar në

pjesëmarrësit sipas stadit të UP

Stadi I Stadi II Stadi III


72

Diagrama 1 .

Zonat e trupit të pacientëve më të prekur nga dëmtimet ishin : regjioni sakral /gluteal (30 ulçera)

, kalkaneus (8 ulçera) , regjioni dorsal (4 ulçera) dhe pinna ose veshi (2 ulçera) .

3.2 Diskutimet

Në këtë investigim , mosha mesatare e grupit me dhe pa UP u morr në konsideratë , dhe një

diferencë e vogël u gjet ndërmjet grupeve ( 55,83 vjeç dhe 51.19 vjeç , përkatësisht) ; megjithatë

, në aspektin e moshës , grupi me UP kishte një përqindje më të lartë të subjekteve ndërmjet

moshës 48 dhe 58 vjet , dhe grupi pa UP kishte një përqindje më të lartë në grup-moshën

ndërmjet 38 dhe 48 vjet . Kjo është në përputhje me kërkimet që demonstruan lidhjen midis

moshës dhe zhvillimit të UP . Në të kundërt , një studim i temës tregon se pavarësisht se të

moshuarit që ka një sensibilitet të njohur për zhvillimin e UP , kusht i nevojshëm nuk është për të

vlerësuar këtë variabël në mënyrë (metodë) të izoluar .

Në lidhje me gjininë, në grupin me UP , shumica e subjekteve ishin femra , dhe në grupin pa UP

shumica e subjekteve ishin meshkuj . Në një studim të kryer , një lidhje u gjet midis gjinisë

femër dhe zhvillimit të UP , dhe në kërkime të kohëve të fundit , incidenca e UP ishte më e lartë

tek femrat . Megjithatë , ka pasur polemika ndërmjet rezultateve të hulumtimit tashmë të

raportuara , e cila kërkon hetim të mëtejshëm .

Në lidhje me BMI , në grupin me UP dhe në grupin pa UP , kur observojmë shpërndarjen e

subjekteve ,përqindja ishte më e lartë në kufirin normal ;kur bëjmë verifikimin , të dy grupet

ishin në kufirin mbipeshë . Megjithatë , nuk kishte asnjë dallim të rëndësishëm statistikor midis

grupeve me dhe pa UP në lidhje me BMI . Ky variabël është diskutuar si një faktor rreziku .

Kështu , nivelet më të ulëta të BMI tregojnë për status të varfër nutricional dhe vlerat më të larta

të BMI-së tregojnë kushte jo të mira për fërkim dhe prerje .Këto kushte mund të shtojnë rrezikun

për të zhvilluar UP. Bazuar në këto, në qoftë se pacienti është klasifikuar në fund të shkallës së

shpërndarjes së BMI , për shembull , nënpeshë ose obezitet i rëndë , ai është në rrezik . Një

studim i fundit tregoi nevojën për të kryer kërkime të mëtejshme për të hetuar specialitetin

mjekësor , si një faktor rreziku për zhvillimin e UP , dhe vuri në dukje provat e rrezik të larte në

pacientët qe i janë nënshtruar kirurgjisë në specialitetin kardiovaskular . Kështu , siç u theksua ,

grupi pa UP kishte kohëzgjatje më të shkurtër të anestezisë dhe kirurgjisë në krahasim me grupin

me UP .

Një studim deskriptiv (përshkrues) , eksplorues është kryer për të identifikuar faktorët e

mundshëm të rrezikut për zhvillimin e UP në pacientët kirurgjikal të specialiteteve të ndryshme

( n = 286 ) ; rezultatet treguan se 14.3 % e subjekteve të hetuara ishin prekur nga ulçerat e

presionit . Në një tjetër studim retrospektiv të kryer me pacientë ortopedike kirurgjikale(n = 722 )

, 29.6 % e këtyre pacientëve zhvilluan ulçera nga presioni .


73

Një studim modern ose i kohëve të fundit me vlerësim objektiv provon që prania e ulçerave të

presionit në pacientët kirurgjikale (që i janë nënshtruar kirurgjisë) nxit qëndrimin më gjatë të tyre

në spitale p.sh 109 pacientë kardiovaskulare (53.4%) nga 204 zhvillojnë ulçera nga presion gjatë

qëndrimit në terapi intensive .

Incidenca e ulçerave nga presioni ishte 20.6% në një studim longitudinal që kishte si objektiv

zbulimin e faktorëve të rrezikut që lidhen me përhapjen e këtyre ulçerave , në pacientët (n= 199)

që kanë nevojë për kirurgji brenda specialiteteve të ndryshme mjekësore . Vlen të përmendet se ,

në studim , janë përfshirë pacientët që i janë nënshtruar një operacioni për specialitete të

ndryshme , dhe pacientët që kanë neurokirurgji dhe kirurgji të traktit digjestiv ishin ata me

paraqitjen më të lartë të përhapjes së UP ; megjithatë , është observuar se mostra ishte e përbërë

nga një numër më i madh të subjekteve të këtyre specialiteteve . Ky aspekt mund të konsiderohet

si një kufizim i hulumtimit , pasi ajo nuk ka hetuar përhapjen e UP vetëm brenda një specialiteti

të veçantë mjekësor . Siç u vu re më sipër , në lidhje me zonat e trupit që ishin më të prekura nga

ulçerat e presionit , zona sakrale/ gluteale ishte më e prekura (68.2%), pasuar nga regjioni

kalkaneus (18.2%), regjioni dorsal (9%) dhe veshët (4.6%) . Gjithashtu në hulumtimin e

zhvilluar në pacientët kirurgjikale , rezultatet treguan se zonat e trupit më të prekur nga ulçerat e

presionit ishin sakrum (29.8%), zona kalkaneus (19.3%), tuberoziteti iskiadik (14%), maleola

(12.3%), shpina (5.3%), baçini (5.3%) dhe në një masë më të vogël , ulçerat janë vërejtur në

këmbë , kokë dhe krahë .

Në një studim të kryer në të moshuarit e hospitalizuar rezultatet treguan se regjionet më të

prekura nga ulçerat ishin regjioni sakral (42.6%), thembrat (18.3%), tuberoziteti iskiadik

(14.6%), trokanter (4.6%), maleola laterale (3.1%) dhe kreshta iliake (1.8%) . Në hulumtimet e

tjera , sipërfaqet e trupit që ishin më të prekura nga ulçerat e presionit ishin regjioni

sakrokoksigeal , maleolat dhe kalkaneus . Në literaturën kombëtare , kemi hasur në një studim të

kohëve të fundit në të cilën lezionet janë të vendosura kryesisht në regjionin sakrokoksigeal

(65.7%) dhe kalkaneus (31.6%) .

Në lidhje me stadin e ulçerave që janë diagnostikuar në mostrën e hetuar ,ne kemi konkluduar se

shumica ishin klasifikuar si stadi II (56.8%), në vazhdim me ulçerat e stadit I (40.9%) dhe të

stadit III (2.3%). Duke krahasuar këto rezultate me ato të marra në studimet e tjera të kryera me

pacientët kirurgjikale , vlen të përmendet se , në një studim , 68.4 % e ulçerave te diagnostikuar

janë klasifikuar si ulçera të stadit te I , 24.6% ishin ulçera të stadit të II dhe 7% ishin të stadit të

III . Në hulumtimet e tjera , rezultatet treguan se 27.6 % e ulçerave të diagnostikuar ishin të stadit

të II , 2.1 % ishin të stadit të III/IV dhe ulçerat e klasifikuara si stadi I të llogaritura 70.3% . Në

shumicën e rasteve, ulçerat nga presioni të zhvilluara janë klasifikuar si të stadit I (59.3%), duke

vazhduar me të stadit të II (37.6%); per ulçerat e stadit të III dhe IV, ka qenë një frekuencë më e

ulët ( 2.8 % ) . Në studimet e fundit , ulçerat e presionit të hasura u diagnostikuan si ulçera të

stadit të I dhe të II (98.6%) . Në studimin ë kryer me pacientët ortopedikë të hospitalizuar ,

22.2% e ulçerave nga presioni të diagnostikuar ishin të stadit të I dhe 77.8 % ishin të stadit të II .

Bazuar në rezultatet e studimeve të përmendura , del po ashtu se ulçerat nga presioni që prekin


74

më tepër pacientët zakonisht janë diagnostikuar si ulçera të stadit të I dhe II ; këto rezultate janë

vërejtur edhe në këtë studim .

KAPITULLI IV

4. Konkluzionet

Në këtë studim , përhapja e ulçerave nga presioni ishte 25% , regjioni sakral/gluteal ishte zona e

trupit më e prekur dhe shumica e ulcerave janë diagnostikuar si stadi i II . Në lidhje me kufizimet

e hulumtimit , kemi konsideruar se përjashtimi i individëve nga mungesa e të dhënave mbi

peshën dhe gjatësinë (trupore) mund të karakterizohet si paragjykim . Përfshirja e pacientëve në

specialitete të ndryshme mjekësore gjithashtu mund të konsiderohet si një kufizim të studimit .

Në të kundërt , për shkak të mungesës së sondazheve kombëtare mbi temën e hetuar , është

theksuar se ky studim riafirmon rëndësinë e kryerjes të hulumtimeve të reja dhe ofron mbështetje

për të treguar nevojën për kujdesin perioperative për të propozuar dhe zbatuar masat që mund të

minimizojnë shfaqjen ose përhapjen e ulçerave nga presioni dhe , rrjedhimisht , për të

përmirësuar kujdesin e dhënë për pacientin kirurgjikal , si dhe reduktimin e kostove .


75

SHTOJCAT

Aneks1 : Shkalla Braden –Për parashikimin e rrezikut të ulçerave nga presioni

Rrezik i rëndë :Pikët totale 6-9 Rrezik i lartë :Pikët totale 10-12

Rrezik mesatar:Pikët totale 13-14 Rrezik i lehtë :Pikët totale 15-18

Nuk paraqet rrezik :Pikët totale 19-23

Data e

vlerësimit

Faktor

rrezikues

Pikët / Përshkrimi 1 2 3 4

Përceptimi

sensorik

1.Krejtësisht e

kufizuar

2.Shume e

kufizuar

3.Lehtësisht e

kufizuar

4.Nuk ka

dëmtime

Aftësia për t’iu

përgjigjur në

mënyrë

kuptimplotë

presionit e

lidhur me

diskomfortin

Nuk reagon (nuk

ankohet , dridhet

, shtrëngohet )

ndaj stimujve të

dhimbshëm për

shkak të nivelit të

ulët të koshiencës

apo sedacionit ,

OSE

aftësia e kufizuar

për të ndjerë

dhimbjen mbi

shumicën e

sipërfaqes së

trupit.

Përgjigjet vetëm

ndaj stimujve të

dhimbshëm.

Nuk mund të

komunikojë

diskomfortin me

përjashtim të

ankimit apo

shqetësimit ,

OSE

ka një dëmtim

sensorik e cila

kufizon aftësinë

për të ndjerë

dhimbjen ose

diskomfortin

mbi ½ e trupit .

Reagon ndaj

komandave

verbale por nuk

mund gjithmonë

të komunikojë

diskomfortin apo

nevojën për ta

rrotulluar apo

kthyer ,

OSE

ka disa dëmtime

sensorike të cilat

kufizojne

aftësinë për të

ndjerë dhimbjen

ose diskomfortin

në 1 ose 2

ekstremitete

Reagon ndaj

komandave

verbale. Nuk ka

defiçit sensorik

që mund të

kufizoje aftësinë

për të ndjerë ose

shprehur

dhimbjen apo

diskomfortin .

Lagështira

1.Vazhdimisht e

lagësht

2.Shpesh e

lagësht

3. Nganjëherë e

lagësht

4.Rrallë e

lagësht

Shkalla në të

cilën lëkura

është ekspozuar

ndaj lagështisë

Lëkura mbahet e

lagësht pothuajse

vazhdimisht nga

djersitja , urina

etj . Lagështira

zbulohet sa herë

që pacienti

lëvizet ose

rrotullohet .

Lëkura është

shpesh por jo

gjithmonë e

lagësht . Çarçafi

duhet të

ndërrohet të

paktën një herë

gjate

zhvendosjes .

Lëkura është herë

pas here e lagësht

, kërkohen

çarçafë

shtesë të

ndërrohen

afërsisht një herë

në ditë.

Lëkura është

zakonisht e thate

. Çarçafët

kërkohen të

ndërrohen vetëm

gjatë intervaleve

rutine .

Aktiviteti

1.Nuk ecën 2.Ecën shumë

pak

3.Ecën herë pas

here

4.Ecën shpesh


76

Shkalla e

aktivitetit fizik

I kufizuar në

shtrat

Aftësia për të

ecur shumë e

kufizuar ose nuk

ekziston . Nuk

mund të mbajë

peshën e vet

dhe/ duhet të

ndihmohet në

karrige ose në

karrige me rrota.

Ecën nga njëherë

gjatë ditës , por

për distanca

shumë të shkurtra

me ose pa

support. Kalon

pjesën me të

madhe të kohës

në karrige ose në

shtrat.

Ecën jashtë

dhomës të

paktën 2 herë në

ditë dhe brenda

dhomës të

paktën 1 herë në

çdo dy orë .

Mobiliteti

(Lëvizshmëria)

1. Krejtësisht i

palëvizshëm

2.Shumë i

kufizuar

3.Lehtësisht i

kufizuar

4.Nuk ka

kufizime

Aftësia për të

ndryshuar dhe

kontrolluar

pozicionin

trupor .

Nuk mund të

kryejë ndryshime

të lehta të

pozicionit të

trupit apo të

ekstremitetit pa

ndihmë .

Kryhen

nganjëherë

ndryshime të

lehta të

pozicionit te

trupit apo

ekstremiteit por

I paaftë për të

bërë ndryshime

të shpeshta apo

të rëndësishme

në mënyrë të

pavarur.

Kryhen shpesh

dhe ndryshime të

lehta të

pozicionit të

trupit apo të

ekstremiteteve në

mënyrë të

pavarur.

Kryhen

ndryshime

kryesore dhe të

shpeshta të

pozicionit të

trupit dhe të

ekstremiteve pa

ndihmë .

Nutricioni

1.Shume i varfër 2.Probabilisht

jo adekuate

3.Adekuate 4.Shumë

adekuate

Modeli i

zakonshëm i

marrjes të

ushqimit .

¹NPO : Asgjë

nga goja

²IV :

intravenoze

³TPN :

Ushqyerja

totale

parenterale

Kurrë nuk ha një

vakt (ushqimi) të

plotë .Rrallë ha

më shumë se ⅓ e

çdo ushqimi të

ofruar . Ha 2 herë

ose më pak

ushqime me

përmbajtje

proteinash (mish ,

produkte të

qumështit) në

ditë . Merr pak

lëngje. Nuk merr

shtesa dietike të

lëngshme;

OSE

¹ Nuk ushqehet

peros dhe/ose

Rrallë ha 1 vakt

të plotv dhe në

përgjithësi ha

vetëm ½ e cdo

ushqimi të

ofruar.Marrja e

proteinave

përfshin vetëm 3

sevirje të mishit

apo të

produkteve të

qumështit në

ditë . Nganjëherë

mund të marri

shtesa dietike

OSE

Mund të marri

më pak se sasia

optimale e dietës

Ha më shumë se

gjysmën e

vakteve. Ha 4

herë ushqime me

përmbajtje

proteinash(mish,

produkte të

qumështit) çdo

ditë .

Nganjëherë

refuzon ushqimin

por zakonisht

mund të marri

shtesa n.q.s

ofrohet.

OSE

N.q.s është me

gastrostomë

ose³TPN ,e cila

Ha pothuajse

çdo vakt.Kurrë

nuk refuzon

vaktin.Zakonisht

ha një total prej

4 ose më shumë

servirje të mishit

apo produkteve

të qumështit.

Nganjëherë ha

midis vakteve.

Nuk kërkon

suplemente.


77

²intravenoze për

më shumë se 5

ditë .

së lëngshme ose

ushqyerjes me

anë të

gastristomës.

probabilisht

plotëson

shumicën e

nevojave

nutricionale .

Fërkimi dhe

Prerja

1.Problem 2.Problem

potencial

3.Problem jo i

dukshëm

Kërkon asistencë

mesatare deri në

maksimale për të

lëvizur.Ngritja e

plotë pa

rrëshqitje pa

ndihmën e

çarçafëve është e

pamundur.Shpesh

rrëshqet nga

krevati ose

karrigia ,duke

kërkuar

ripozicionim.

Spasticiteti,

kontrakturat ose

axhitimi cojnë

pothuajse

gjihmonë në

fërkim.

Lëviz jo

fuqishëm ose

kërkon asistencë

minimale .

Mban relativisht

pozicionin e

mirë në shtrat

ose karrige

shumicën e

kohës por

nganjëherë

rrëshqet poshtë .

Lëviz në shtrat

dhe në karrige në

mënyrë të

pavarur dhe ka

fortësinë e

mjaftueshme të

muskujve për tu

ngritur plotësisht

gjatë lëvizjes.

Mban pozicionin

e mirë në shtrat

ose në karrige

gjatë gjithë kohës

.

Pikët totale Pikët totale prej 12 ose më pak tregojnë për rrezik të lartë .

Aneks 2 : Shkalla Norton

Shkalla Norton është krijuar në Angli në vitin 1962 .

1. Statusi fizik E mirë 4

Jo e keqe 3

E keqe/e dobët 2

Shumë e keqe 1

2. Statusi mendor Vigjilent 4

Apatik 3

Konfuz 2

Stuporoz 1


78

3. Aktiviteti Ambulant/Shëtitës 4

Ecën nëpërmjet suportit 3

I/e kufizuar në karrige 2

I/e kufizuar në shtrat 1

4. Mobiliteti I plotë 4

Lehtësisht i/e dëmtuar 3

Shumë i/e kufizuar 2

I/e palëvizshëm 1

5. Inkontinenca Nuk është prezente 4

Nganjëherë 3

Zakonisht urinare 2

Urinare dhe fekale 1

*Pikët totale radhiten nga 5 (risk maksimal) deri tek 20 (risk minimal) .

Pikët më të ulëta tregojnë për rrezik të lartë të zhvillimit të ulçerave nga presioni .

Mbi 18 Rrezik i ulët

Ndërmjet 14 dhe 18 Rrezik mesatar

Ndërmjet 10 dhe 14 Rrezik i lartë

Nën 10 Rrezik shumë i lartë

Aneks 3 : Tabela e ushqyerjes sipas stadeve të ulçerave nga presioni

Kalkulimi i nevojave nutricionale për adultët e vjetër .

Nutrientët Prevenimi Stadi I Stadi II Stadi III Stadi IV

1.Energjia

(kkal/kg peshë trupore)

25-35 30-35 30-35 35-40 35-40

2.Proteina

(g/kg peshë trupore)

0.8-1.0 1-1.2 1-1.5 1-1.5

Mbi 2 nëse

është e

nevojshme**

1-1.5

Mbi 2 nëse

është e

nevojshme**

3.Lëngjet

(ml/kg të peshës

trupore)

30 30-35 30-35 30-35 30-35

4.Vitamina A Në qoftë se mungesa është vendosur ose dyshuar , 25,000-50,000 IU orale ose


79

10,000 IU në rrugë intravenoze . Përdorni këtë dozë për 7-10 ditë .

5.Vitamina E 15 mg/ditë 15 mg/ditë 15 mg/ditë 15 mg/ditë 15 mg/ditë

6.Vitamina C Në qoftë se mungesa është vendosur ose dyshuar , 100-500 mg/ditë ,për 7 ditë .

7.Zink Në qoftë se mungesa është vendosur ose dyshuar , 50mg/ditë të zinkut thelbësor ,

për 10 ditë dhe më pas ri-vlerëso .

8.Argininë 17-24.8 g/ditë 17-24.8 g/ditë 17-24.8g/ditë 17-24.8 g/ditë 17-24.8 g/ditë

** Monitoroni funksionin renal

Aneks 4: Materialet/fashimet e plagës

Lloji i

materialit/

fashimit

Përshkrimi Indikacionet Avantazhet Disavantazhet Shembuj

(Lloji i

emrit )

1.Filmat

Transpare-

nte

-Material

ngjitës

-Gjysëm të

përshkruesh

me

-Membrana

poliuretan

që lejon ujin

të avulloj

dhe të

kalojë

barrierën.

-Menaxhimi i

ulcerave të stadit I

dhe II me eksudate

të pakta ose jo.

-Mund të përdoret

e kombinuar me

hodroxhelet apo

me materialet

hidrokoloide për

ulcerat me humbje

të plotë të

trashësisë së

lëkurës.

-Ruan lagështirën ;

-Janë të padepërtueshme

ndaj baktereve dhe

fungeve , të

depërtueshme përmes

lagështirës dhe oksigjenit

;

-përdoren për debridim

autolitik ;

-të lejueshme për

observimin e plagës

-nuk kërkojnë fashime

sekondare (p.sh shirita

etj)

-nuk

rekomandohen

për ulcerat e

infektuara apo

për ulcerat me

sekrecione

-nuk

rekomandohen

në lëkurë të

ndjeshme /

delikate.

-Bioclusive

-Opsite

-Tegaderm

-Polyskin

-Suresite etj

2.

Hidroxhele

t

-Janë

polimere

hidrofilike

me 3 shtresa

, të

patretshme

në ujë

-Menaxhimi i

ulçerave të stadit II

, III dhe IV ; I

ulçerave të thella ;

dhe plagëve me

prezencën e indeve

nekrotike ose

Slough

-Qetësuese , reduktojnë

dhimbjen , rehidratojnë

plagën e shtratit ;

-Lehtësojnë, përdoren për

debridim autolitik ;

-Mbushin hapësirën e

indeve të vdekura;

- Të lehta për tu aplikuar

dhe hequr;

-Mund të përdoren në

ulçerat e infektuara dhe

të mbulojnë ulçerat e

thella.

-Nuk

rekomandohen

për ulçerat me

sekrecione të

shumta;

-Dehidratojnë

lehtësisht, nëse

nuk mbulohen;

-Kërkojnë një

fashim sekondar

për ti siguruar

ato të plaga;

-mund të

shkaktojnë

macerim .

-Acryderm

-Intrasite

-Dermasyn

-Felxigel

-Solosite etj.

3.Alginatet -Materiale

komplekse

-Mund të përdoren

si materiale/

-Janë shumë absorbuese;

-Nuk ngjiten në plagë;

-Nuk

rekomandohen

-Algisite

-Kalginate


80

polisaharide fashime primare

për ulçerat e stadit

III dhe të IV,për

ulçerat me

sekrecione

mesatare dhe për

ulçerat me

sekrecione të

shumta apo për

ulçerat e infektuara

ose jo të

infektuara.

-Ruajnë mjedisin e

lagësht ;

-Ndërrimi i fashos 1-5

ditë ose sa herë që është e

nevojshme;

-Përshtaten me formën e

plagës;

-Përdoren në debridim

autolitik;

-Mbushin hapësirën e

indeve të vdekura;

-Të lehta për tu aplikuar

dhe hequr .

për ulçerat me

sekrecione të

pakta apo për

ato

sipërfaqësore;

-mund të

dehidratojnë

plagën e

shtratit;

-Kërkojnë

fashime

sekondare .

-Restore

-Sorbsan

-Tegagen

etj.

4.Sfungjerë

-Të përbëra

nga

poliuretan

hidrofilik;

-Të

disponuesh

me si

materiale

mbështetëse

/ mbushëse,

çarçafë dhe

jastëkë.

-Mund të përdoren

si materiale/

fashime primare (

për të siguruar

absorbimin dhe

izolimin) për

trajtimin e

hipergranulacionit

dhe/ose fashime

sekondare për

ulçerat e stadit të II

ose të IV me

drenime variable.

-Janë shumë absorbuese

dhe mbrojnë lëkurën;

-Sigurojnë një mjedis të

lagësht dhe izolim

termik;

-Ulin macerimin e indeve

përreth plagës;

-Nuk ngjiten në plagë

megjithatë disa bejnë

përjashtime (cepa

ngjitës);

-Largojnë

mikroorganizmat;

-Të lehtë për tu aplikuar

dhe larguar;

-Rekomandohen për

lëkurën e

ndjeshme/delikate.

-Nuk janë

efektive për

ulçerat me inde

nekrotike të

thata(eskar);

-Mund të

kërkojnë

fashime

skondare;

-Allevyn

-Biatain

-Polyderm

-Optifoam

-Vigifoam

etj.

5.Hidrokol

oidet

-Materiale

okluzive ose

gjysëm

okluzive,të

përbëra nga

materiale të

tilla si :

karboksimet

ilceluloza

,xhelatine

dhe pektin;

-Të

disponuesh-

me në forma

-Mund të përdoren

si fashime primare

ose sekondare për

ulçerat e stadit të II

ose IV,ulçerat me

prezencën e slough

dhe nekrozës apo

për ulçerat me

sekrecione të pakta

dhe në ato të

shumta ;

-Disa mund të

përdoren në ulçerat

e stadit I.

-Janë të papërshkueshme

ndaj avujve të

lagështirës,gazeve dhe

ndaj bakterve apo

mikroorganizmave të

tjerë ;

-Përdoren për debridim

autolitik;

-Mund të lejohet

observimi nëse janë

transparente;-

-Mund të aplikohen mbi

alginatet për të

kontrolluar drenimin;

-Nuk

rekomndohen

për ulçerat me

sekrecione të

shumta,trakte

sinusale apo të

infektuara;

-Mund të

dëmtojnë

lëkurën gjatë

heqjes së tyre;

-

Kundraindikohe

t në plagë që

-Duoderm

-Exuderm

-Tegasorb

-Primacol

etj.


81

të

ndryshme(

p.sh pastë ,

pudër,

meshë ) dhe

kanë aftësi

të ndryshme

të

përthithjes

në varësi të

trashësisë

dhe të

përbërjes së

tyre .

Mund të ndërrohen çdo

3-7 ditë ose sa herë që

është e nevojshme .

janë të

mbuluara.

6.Garzat -Të përbëra

nga

materiale si

pambuku

mëndafshi

artificial dhe

/ poliestër.

-Të

diponueshm

e në formë

rrumbullake

shiriti

,katrore;

-5x5 cm

Garza të

njomura ne

sol Nacl për

mbulim të

plagës.

-Mund të përdoren

për ulçerat e stadit

të III dhe të IV dhe

për ulçerat e thella,

sidomos ato me

prezencën e

gërryerjes apo të

tynelimit

(gropëzimit) .

-Të lejueshme;

-Mund të ngjiten në indet

e plagës;

-Kërkojnë kohe

për tu aplikuar;

-Mund të

dëmotojnë

lëkurën gjatë

heqjes së tyre;

-Duhet të

njomen

vazhdimisht .

-Fluffed

kerlix;

-Plain

Nugauze


82

BIBLIOGRAFIA

1. Myers, B.A. (2004). Wound Management: Principles and Practice. Prentice Hall: Upper

Saddle River, New Jersey, 37-45, 369-391.

2. National Pressure Ulcer Advisory Panel (NPUAP).

www.npuap.org.

3. Gelfand JM et al : Decubitus (pressure ) ulcers , in Fitzpatrick’s Dermatology in General

Medicine , edited by Freedberg IM et al .New York , Mc Graw-Hill Professional , 2003 , p 878.

4. Braden Scale for Predicting Pressure Sore Risk© . Available at: www.bradenscale.com

Accessed: July 17, 2012 .

5. Anselmi ML, Peduzzi M, França Junior J. Estudo da incidência de úlceras de pressão, segundo

cuidado de enfermagem. Rev Formação. 2003, 3(7):57-72.

6. Pachemskhy LR. Avaliação de fatores de risco para desenvol¬vimento de úlcera de pressão

através da escala de Braden em um hospital universitário da região norte do Paraná [dissertação].

Londrina: Universidade Estadual de Londrina; 2009.

7. Book: Mayo Clinic Family Health Book, 4th Edition

8. Pressure Sore Treatment, Diagnosis and Prevention. Retrieved April 19, 2012,

from http://www.stoppain.org/pressureulcers/common/pdf/BIMC_patient.pdf

9. Klitzman B, Kalinowski C, Gilasofer SL, Rugani L. Pressure ulcers and pressure relief

surfaces. Clin Plast Surg 1998; 25: 443-50.

10. Maklebust J. Pressure ulcers: etiology and prevention. Nurs Clin North Am. Jun

1987;22(2):359-77.

11. Berkwits L, Yarkony GM, Lewis V. Marjolin's ulcer complicating a pressure ulcer: case

report and literature review. Arch Phys Med Rehabil. Nov 1986;67(11):831-3.

12. McInnes E, Dumville JC, Jammali-Blasi A, Bell-Syer SE. Support surfaces for treating

pressure ulcers.Cochrane Database Syst Rev. Dec 7 2011;CD009490.

http://www.npuap.org/

http://www.stoppain.org/pressureulcers/common/pdf/BIMC_patient.pdf

Documents

NASTELA PAÇE - uamd.edu.al‡ERA-NGA-PRESIONI... · Në figurë tregohen llojet e fashimeve që përdoren për shërimin e plagës Figura 27 . Fotot më poshtë tregojnë se si duket