Nationale Blockchain Coalitie - TNOActieagenda Nationale Blockchain Coalitie 5 De noodzaak voor een Nationale Blockchain Coalitie Blockchain is een jonge technologie, die digitaal

Actieagenda

Nationale Blockchain Coalitie

www.dutchdigitaldelta.nl

maart 2017

2 Actieagenda Nationale Blockchain Coalitie

33Actieagenda Nationale Blockchain Coalitie

InhoudsopgaveSamenvatting 4

1. Inleiding 6

2. Actieagenda Nationale Blockchain Coalitie 8

3. Kansen voor Nederland 12

Waarom een Nationale Coalitie? 13

4. Aanpak 16

Missie 17

Visie 17

Werkwijze 17

Open innovatie en groeimodel 18

Ondersteunende activiteiten 19

5. Uitvoering 20

Startconferentie Identities 21

Gezamenlijkheid in de aanpak 21

Programmabureau 22

Governance 22

Financiering 22

Internationaal 22

Bijlagen 23

Bijlage 1: Toelichting blockchaintechnologie 24

Bijlage 2: Founding partners en ondersteunende organisaties 29

Actieagenda Nationale Blockchain Coalitie4

Samenvatting

Actieagenda Nationale Blockchain Coalitie 55

De noodzaak voor een Nationale Blockchain CoalitieBlockchain is een jonge technologie, die digitaal

vertrouwen mogelijk maakt en haar eigen pad

op de hype cycle aflegt. We bevinden ons in de

beginfase, waardoor nog ontdekt moet worden

waar de werkelijke mogelijkheden liggen, en waar

de valkuilen. Daarbij is de sociale, economische,

technische en juridische expertise op dit gebied

slechts mondjesmaat aanwezig, zowel binnen

gespecialiseerde bedrijven als bij kennis- en

wetenschappelijke instellingen. Het belang van de

bekendste blockchain – Bitcoin – is, hoewel briljant in

opzet, nog relatief beperkt en er zijn vooralsnog geen

grootschalige marktimplementaties operationeel

buiten de financiële sector.

Er lopen echter al veel verkennende initiatieven in

Nederland; bij het bedrijfsleven, bij de overheid en

bij kennisinstellingen. Enkele initiatieven naderen

al de fase van prototype en zullen naar verwachting

binnen enkele jaren operationeel zijn. Op dit moment

ontstaat zowel in het bedrijfsleven als bij de overheid

de noodzaak en behoefte om synergie te realiseren

tussen deze initiatieven, ze maximaal te faciliteren bij

meer fundamentele problematiek en de opgedane

lessen te bundelen en te delen. We zien bij alle partijen

grote bereidheid om niet alleen intra- en trans-sectoraal

samen te werken en die samenwerking verder te

onderzoeken, maar ook om samenhang te creëren

tussen beleid, regelgeving, toezicht, handhaving en

uitvoering.

Deze initiatieven brengen we samen in de Nationale

Blockchain Coalitie, een publiek-privaat initiatief van het

door het Ministerie van Economische Zaken ingestelde

Team ICT, onder het programmatische label dutch

digital delta. Blockchain wordt door Team ICT gezien als

een potentiele bron van vertrouwen, welzijn, welvaart en

veiligheid voor burgers, samenleving en bedrijven. Het

doel van de Nationale Blockchain Coalitie is het creëren

van voorwaarden voor betrouwbare en maatschappelijk

geaccepteerde blockchaintoepassingen.

De Nationale Blockchain ActieagendaDe Nationale Blockchain Actieagenda is gezamenlijk

ontwikkeld door bedrijfsleven, overheid en

kennisinstellingen. Zijn nemen samen een leidende

rol en medeverantwoordelijkheid voor het succes van

de Actieagenda van de Nationale Blockchain Coalitie.

De coalitie staat permanent open voor experts en

stakeholders die willen bijdragen om als coalitie tot

een maximaal resultaat te komen. Daarbij wordt

steeds afgewogen waar de beste koppeling ligt tussen

aangeboden expertise en belang van het programma,

dat gezien moet worden als een rolling agenda.

De samenwerking is meerjarig, kan verschillende

werkvormen aannemen en wordt in onderling overleg

afgestemd op mogelijkheden en behoeften van de

partners.

De Actieagenda richt zich op de volgende actielijnen:1. Ontwikkelen van blockchain bouwblokken:

Digitale Identiteiten

2. Realiseren van condities voor het benutten van

blockchain

3. Ontwikkelen en realiseren van de Human Capital

Agenda

Als Nederland in dit pioniersstadium de kansen grijpt die er liggen, kunnen we op het gebied van blockchain een voorloper in de wereld worden.René Penning de Vries,

Boegbeeld Team ICT

Samenvatting

“


1. Inleiding


De Nationale Blockchain Coalitie: Kansen creëren voor de next level economie en maatschappijIn essentie is blockchain een technologie die

digitaal vertrouwen mogelijk maakt. Het heeft

daarmee het potentieel om bedrijfsprocessen veel

efficiënter en betrouwbaarder te maken. Deze nieuwe

technologie kan echter ook, verwachten experts,

een groot disruptief effect krijgen, vergelijkbaar met

de impact van Internet. Het heeft de potentie om

nieuwe verdienmodellen te creëren en complete

bedrijfstakken en markten te transformeren.

Blockchain biedt mogelijkheden voor nieuwe sociale

processen, kan de circulaire economie naderbij brengen,

kan de deeleconomie mogelijk maken, vergroot de

transparantie, faciliteert informatievoorziening over

carbon footprints en de herkomst van materialen,

kan de autonomie en privacy van burgers versterken,

kan cybersecurity vergroten en kan tot revolutionaire

vormen van enterprise planning and control leiden. De

inzet van blockchain kan uiteindelijk zelfs leiden tot

een self driving economy die efficiënter, veiliger, meer

compliant en klimaatvriendelijker is dan we nu voor

mogelijk houden.

Blockchain creëert nieuwe randvoorwaarden voor

economische groei. De steeds verder toenemende

complexiteit van onze economische processen vergt

een adequaat instrumentarium om deze complexiteit

te faciliteren. Blockchain biedt informatie-technische

oplossingen voor het bereiken van vertrouwen tussen

partijen in omgevingen die niet volledig bekend of

niet per se vertrouwd zijn. Daardoor kan ook in een

grootschalig netwerk, waar geen centrale autoriteit

bestaat of succesvol zou kunnen functioneren, toch het

vertrouwen ontstaan om economische transacties aan

te gaan.

Een aantal vragen dringt zich echter op: waar

zullen de eerste toepassingen liggen? Gaat het dan

om toepassingen die leiden tot efficiency- of tot

kwaliteitsverbetering? En waar is disruptie van de

bestaande economie te verwachten? Is er nog een rol

weggelegd voor trusted third parties? Moet er in de

nieuwe constellatie toezicht plaatvinden en zo ja, hoe?

Welke rol moeten de overheid of financiële instellingen

vervullen? Passen de huidige juridische kaders op

een blockchain-gedreven economie? Is er voldoende

bandbreedte en computercapaciteit als een blockchain-

netwerk miljoenen deelnemers krijgt en tienduizenden

transacties per seconde aan moet kunnen? Zijn de

technologie en standaarden robuust? Maar er zijn ook

vragen wat betreft de impact op de arbeidsmarkt en het

verdwijnen van arbeidsplaatsen die blockchain mogelijk

zal veroorzaken. Dit soort uitdagingen vragen om nadere

uitwerking bij een grootschalige uitrol van blockchain.

Duidelijk is wel, dat de toekomstige – en nog grotendeels onbekende – veranderingen door blockchain alleen zullen plaatvinden als het hele netwerk van stakeholders in verschillende sectoren samenwerkt aan gedragen oplossingen en overeenstemming bereikt over de standaarden. Dat vraagt om een gecoördineerde aanpak van sector-overstijgende uitdagingen door alle betrokken partijen.René Penning de Vries, Boegbeeld Team ICT

1. Inleiding

“


2. Actieagenda Nationale Blockchain Coalitie


Actieagenda:Nationale Blockchain Coalitie

De Actieagenda bevat drie actielijnen om de

blockchain-expertise en inzetbaarheid in Nederland

aan te jagen. Dat zijn:

Actielijn 1: Ontwikkelen van blockchain

bouwblokken: Digitale Identiteiten

Actielijn 2: Realiseren van condities voor het

benutten van blockchain

Actielijn 3: Ontwikkelen en realiseren van de Human

Capital Agenda

Actielijn 1:Ontwikkelen van blockchain bouwblokken: Digitale IdentiteitenBetrouwbare identificatie en authenticatie zijn

basisvoorwaarden voor nagenoeg alle toepassingen

van blockchain. Het is daarom nodig als eerste te

gaan werken aan blockchain-oplossingen voor

identificatie van personen, juridische entiteiten

en objecten. Identificatieprocessen zijn nodig om

blockchain-toepassingen mogelijk te maken, maar

kunnen tegelijkertijd ook sterker worden gemaakt met

blockchain. Werken aan identificatieprocessen vergt

focus op zowel interoperabiliteit als standaardisatie en

vereist het federatief willen werken met wat bij diverse

overheden én industrieën, nationaal en internationaal,

reeds bestaat of in ontwikkeling is.

Bij het opbouwen van identiteitsprocessen spelen

vraagstukken rond de impact van het versterken van de

regie van de burger, de internationale standaardisatie

en interoperabiliteit, het hergebruik van al bestaande

protocollen voor identificatie, en de manier waarop

de governance op deze processen is georganiseerd.

Daarnaast zijn er nog vraagstukken omtrent key

management en the right to be forgotten.

Het ontwikkelen van deze en andere blockchain-

toepassingen zal om wetenschappelijk onderzoek en

ontwikkeling vragen. Het is van belang dat er met alle

betrokken partijen gewerkt wordt aan de desbetreffende

wetenschapsagenda’s en roadmaps. Op basis van

reeds in fieldlabs ontwikkelde use cases komen

wetenschappelijke vraagstukken op onderstaande

thema’s naar voren:

Technologie: schaal, prestatie, energiegebruik,

multipele aspecten van blockchain cybersecurity en

quantum proofness en vereiste software kwaliteit;

Juridisch: contractrecht, mededingingsrecht,

consumentenbescherming, privacyrichtlijnen,

aansprakelijkheden van smart contracts,

geschiloplossing, arbitrage en mogelijkheden voor

herstel van schade;

Economisch: marktregulering, nieuwe

bedrijfsmodellen, mededingingsrecht en

oplossen van de talent gap;

Interoperabiliteit: standaarden en API’s;

Effectuering: principes van blockchain

implementatie strategieën en verandermanagement;

Ethiek: zingeving, techniek & ethiek,

maatschappelijke acceptatie en communicatie.

Acties 2017:

Realiseren van een concept specificatie voor

Digitale Identiteiten en voorstel voor

experimenten en onderzoek;

Inzet en aanpak bepalen voor de Nederlandse

inzet op het gebied van internationale

standaardisatie voor digitale identiteiten

en blockchain;

Duidelijkheid creëren over de relatie met, en

het tempo van uitrol voor overheidsorganisaties

die overwegen om de mogelijkheden van

blockchain voor het toekennen van identiteiten

te gebruiken om de overheidsregisters beter

te benutten, zoals de Rijksdienst van

Identiteitsgegevens, Kamer van Koophandel

maar ook basisregistraties van Politie en het

Ministerie van Veiligheid en Justitie, met

bijzondere aandacht voor richtlijnen en

wetgeving rond privacy;



Duidelijkheid over juridische kaders en synergie

met andere lopende trajecten op het gebied van

digitale identificatie en authenticatie (Idensys,

eHerkenning);

Het vergroten en waar nodig verder versterken

van al lopende initiatieven zoals de werkgroep

Smart Contracts;

Het werken aan cybersecurity-issues die

verbonden zijn aan immutability, governance,

consensusmechanismen en quantum

adversaries;

Verder verkennen en consolideren van overige

wetenschappelijke onderzoeksprogramma’s en

roadmaps op onderzoeksthema’s vanuit

fieldlabs.

Actielijn 2: Realiseren van condities voor het benutten van blockchainNaarmate transformatieve toepassingen van blockchain

dichter bij komen, wordt het belangrijker dat de sociale,

juridische en economische ruimte daarop is ingericht.

Er moet een breed draagvlak en besef ontstaan voor

het gebruik van blockchaintoepassingen. Grootschalige

blockchaintoepassingen kunnen alleen tot stand komen

als alle relevante spelers in de goede modus staan. Er

zal een ‘geplaveid speelveld’ gecreëerd moeten worden

op politiek, bestuurlijk, juridisch, economisch en

maatschappelijk gebied.

Het is daarom de intentie van de coalitie om te werken

aan de juiste condities waaronder blockchain benut

kan worden. De coalitie wil daarvoor een onafhankelijk,

sector-overstijgend platform en samenwerkingsverband

bieden aan relevante stakeholders vanuit overheden,

bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en

onderzoekers.

Ook hier zal intensieve betrokkenheid vanuit α-,

β- en γ-wetenschapsdomeinen vereist zijn. Er zullen

onderzoeksvragen naar boven komen rond acceptatie

en vertrouwen door burgers en bedrijven in de

werking van blockchain. Welke verwachtingen zullen

burgers, klanten, bedrijven, beleidsmakers, financiers

en aandeelhouders hebben bij de transparantie die

blockchain kán opleveren? Wat betekent voor deze

partijen het leggen van een regierol bij eindgebruikers,

ten dienste van de eigen privacy en security? Maar

ook is onderzoek nodig naar het bouwen van de

extreem veilige software voor smart contracts;

naar hoe de aansprakelijkheden van slechte smart

contracts afgewikkeld kunnen worden, en naar welke

nieuwe (markt)rollen er zullen ontstaan. Het gaat ook

over het managen van de veranderingen die zullen

leiden tot innovaties van complete markten en tot

nieuwe systemen en reguleringen die voldoende

toekomstbestendig zijn.

Rond blockchain komt ook de rol van de overheden,

toezichthouders en belangenorganisaties in beeld.

Het gaat daarbij om aspecten als regulering en

marktvorming, wettelijke aansprakelijkheden,

privacybescherming, consumentenbescherming,

conflictbemiddeling en arbitrage, contractrecht,

nieuwe rollen van trusted third parties, rollen van

identificerende en certificerende partijen, de werking

van smart contracts, the right to be forgotten, nieuwe

mogelijkheden en rollen voor compliance en

auditfuncties.

Acties 2017:

Het identificeren en uitwerken van mogelijke

showstoppers voor grootschalige uitrol van

blockchaintoepassingen (fieldlab-overstijgend

maar wel mede geïnspireerd door fieldlabs);

Het duiden van relevante juridische kaders

en het identificeren, analyseren en agenderen

van mogelijke belemmeringen in weten

regelgeving;

Het vroegtijdig betrekken van de relevante

stakeholders, binnen de overheid én daarbuiten, bij

blockchain-ontwikkeling;

Het ontwikkelen van passende

wetenschapscommunicatie;



Het ontwikkelen van inzicht in de diffusie en

effectuering van blockchaintoepassingen in

markten en maatschappijen;

Het pro-actief delen van ontwikkelde kennis.

Actielijn 3: Ontwikkelen en realiseren van de Human Capital AgendaAan het begin van een technologiecyclus is er nog

weinig expertise of talent beschikbaar. Zo ook met

blockchain. Kennis en kunde op dit gebied zijn

schaars, zowel op informatie-technische als op

sociaal-wetenschappelijke, economische, juridische,

ethische en business thema’s. Teneinde snelheid

en impact te kunnen genereren, is het noodzakelijk

kennis en ambitie te creëren op verschillende niveaus

binnen organisaties. In ambitieuze organisaties is een

kritische massa van mensen nodig die in blockchain

kunnen dromen, aansturen, ontwerpen, bouwen

en beheren. Deze bestaande talent gap gaat een

rol spelen in de internationale concurrentieslag om

blockchaintechnologie.

Vanuit de actielijn Human Capital Agenda zal

worden gewerkt aan het efficiënt en zo snel mogelijk

distribueren van de beschikbare kennis. We zullen

waarschijnlijk ook op zoek moeten naar kennis en

kunde die nu nog ontbreekt bij de coalitiepartners. Ook

zal worden onderzocht welke kennis-, vaardigheids-

en gedragscompetenties sowieso nodig zijn in de

diverse domeinen die voor het effectueren van

blockchaintoepassingen relevant zijn. Doelgroepen

daarbij zijn bestuurders, organisatiestrategen, enterprise

IT-architecten, software developers, businessmanagers

én professionals uit de vakgebieden human resources,

finance, audit, logistiek, kwaliteit en compliance.

Samen met wetenschappelijke, hbo- en mbo-

instellingen en andere opleidingsinstellingen gaat

de actielijn Human Capital Agenda bouwen aan

programma’s voor opleiding en professionalisering

die aansluiten bij de behoefte van bedrijven. Daarbij

zullen allerlei leervormen en leeromgevingen worden

benut voor blended learning en learning by doing. Ook

is de ontwikkeling van meer formele opleidings- en

kwalificatieprogramma’s in gang gezet, zoals minors op

wetenschappelijk, hbo- en mbo-niveau.

Acties 2017:

Het opzetten van een workspace (online en

offline) binnen de coalitie, waar private en

publieke kennis en kunde op de juiste manier

gedeeld en ingezet kunnen worden;

Het identificeren en ondersteunen van de

behoefte aan kennis en kunde voor blockchain

bij de founding partners;

Het ontwikkelen van formele en informele

mogelijkheden voor deskundigheidsbevordering

en opleiding;

Realiseren van een verkenning van de

arbeidsmarkt en de mogelijkheden voor om- en

bijscholingsprogramma’s (mbo, hbo,

wetenschappelijk onderwijs);

Realiseren van een trainingsmodule Blockchain

in a day, onder meer voor bestuurders en

toezichthouders;

Het onderzoeken van benodigde kennis,

vaardigheid- en gedragscompetenties in

de diverse domeinen voor het effectueren van

blockchaintoepassingen.



3. Kansen voor Nederland


Kansen voor NederlandAnders dan in de begindagen van het internet het

geval was, zouden ondernemingsbestuurders,

organisatiestrategen en beleidsmakers zich nú al

bewust moeten zijn van de impact die blockchain kan

hebben op economische, technische, commerciële en

culturele kansen. Hoewel de technologische kracht

en kwaliteit van blockchain wereldwijd nog wordt

uitgetest, doen early adopters onder wetenschappers

en applicatie-experts een oproep aan overheid en

ondernemingen om te investeren in de economische

en maatschappelijke mogelijkheden van blockchain.

Binnen Nederland zijn er met de inzet van

blockchaintechnologie grote mogelijkheden voor

verbetering in serviceverlening, betere beheersing

van productieprocessen, kostenbesparing, reductie

van fraudegevoeligheid en het terugdringen van

cyberrisico’s. Nederland heeft als kenniseconomie alle

belang bij de inzet van blockchain, met name in een

aantal vitale economische sectoren als de chemische

industrie, de havens, agrofood, de maakindustrie, de

financiële sector, de energie sector én de overheid. Het

Nederlandse bedrijfsleven wil haast maken met het

realiseren van de eerste praktische toepassingen die,

voor zover nodig, technologie-agnostisch en inter-

operabel zijn opgebouwd.

Er is nu al sprake van sterke internationale competitie.

In China, Japan, Singapore en de VS wordt veel

geïnvesteerd in blockchaintoepassingen, ook binnen

voor Nederland kritische sectoren als logistiek en

voedselvoorziening. Sommige topbestuurders

uit de VS voegen de daad al bij het woord en

aanvaarden eindverantwoordelijke posities binnen

blockchainondernemingen. De overheden van

Estland, Israël, Zuid-Korea, Nieuw-Zeeland en het

Verenigd Koninkrijk verbinden, sturen én investeren in

blockchain. In het Verenigd Koninkrijk heeft de overheid

zich in 2015 al gerealiseerd1 dat blockchain geen hype

is en dat een veelzijdige aanpak en dito maatregelen

nodig zijn. Binnen de technologiewereld zelf vormen

zich consortia rond platformen als Hyperledger en

Enterprise Ethereum.

In Nederland bestaat een sterke digital capability in

wetenschap en bedrijfsleven, en er is een overheid

die digitaal transacties wil uitvoeren. Tu Delft, CWI en

TNO hebben veel technologische kennis en er zijn

veel marktpartijen die er belang bij hebben om mee te

helpen bij het ontwikkelen van blockchaintoepassingen.

Nederland beschikt internationaal over een sterk

imago wat betreft juridische kwaliteit, onpartijdigheid,

veiligheid en betrouwbaarheid. Een Nederlandse

blockchainservice op het gebied van bijvoorbeeld

logistiek of belastingheffing wordt wereldwijd mogelijk

sneller vertrouwd dan vergelijkbare diensten van andere

afzenders. Dat biedt kansen om op specifieke thema’s

blockchaintoepassingen wereldwijd te implementeren

vanuit het Nederlandse bedrijfsleven en de overheden.

Nederland kan hier het voorbeeld van Estland volgen, dat

met succes bouwt aan een portfolio van internationaal

inzetbare overheidsdiensten voor burgers.

Waarom een Nationale Coalitie?Een fundamentele verandering van technologie

heeft meestal het eerst effect op relatief eenvoudige

(business) cases of use case scenario’s. Daarbij worden

als eerste bestaande oplossingen vervangen binnen

relatief beperkte omgevingen: de ‘single use case’.

Vervolgens ontstaan –nog steeds voor relatief laag

complexe (business) cases en use case scenario’s-

nieuwe toepassingen die voorheen niet of nauwelijks

bestonden: de ‘localized case’.


1 UK Government to invest £10 million in Blockchain research, 15 oktober 2015 (https://ibsintelligence.com/ibs-journal/ibs-news/uk-government-to-invest-10m-in-blockchain-research/)


Pas daarna komt de impact van de nieuwe technologie

tot volledige wasdom in business en use cases die

een hoge mate van complexiteit en hoge mate van

coördinatie tussen spelers in het ecosysteem vereisen.

Hierin worden twee situaties onderscheiden: het

vervangen van bestaande business en use cases door de

nieuwe technologie (‘substitution case’) en uiteindelijk

de introductie van business en use cases die voorheen

niet bestonden (‘transformation case’).

Figuur 1.Eff ect van fundamenteel nieuwe technologie [HBR 2016]

Zowel Bitcoin als het nieuwe R3 Corda platform zijn

vooral geschikt voor financieel betalingsverkeer

en settlement. Beiden passen in de regulering en

toezichtkaders binnen de financiële industrie. Corda

is zelfs specifiek om die reden voor deze Localized

toepassing ontwikkeld. Substitution kan bijvoorbeeld

plaatsvinden in het domein van planning en control

wanneer de begroting en de budgetten volledig

gestuurd worden via geprogrammeerde colored

coins, die maar aan één kostenplaats kunnen worden

uitgegeven en uitgebreidere smart contracts.

Transformatief is een autonoom opererende en

eventueel zelfrijdende taxi die zich op de markt van

vervoersbehoeft e als een eigen onderneming gedraagt.

Deze vervoersvoorziening kan volledig self executing

deelnemen aan het economisch verkeer. Deze taxi

maakt op basis van de volledige beschikbaarheid

van mobiliteitsinformatie en ingebouwde algoritmes

zijn eigen markten omzetverwachtingen, ontvangt

en verricht de eigen betalingen, doet zijn eigen

onderhoudsplanning, enzovoorts.

Om een internationale rol van betekenis te spelen is

het nodig vooral substituerende of transformatieve

toepassingen te kunnen ontwikkelen (de bovenste

twee kwadranten van figuur 2.1). Dit is ook het domein

waar de ambitie van de Nationale Blockchain Coalitie

gecentreerd is.

Het kunnen verzilveren van dit type blockchainkansen

vergt dat er congruente ‘accommoderende

omstandigheden’ bestaan tussen beleid, weten

regelgeving, uitvoering en het toezicht en de

handhaving daarop. De economische regio (EU/VS/

Verre Oosten) die deze congruentie en ‘accomoderende

omstandigheden’ het eerste beschikbaar heeft , wint een

wereldwijd concurrentievoordeel. De casus van Estland

bewijst dat in de praktijk. Estland ziet kans om met een

nieuw ontwikkeld regelgevingskader en dienstverlening

rond e-residency nieuwe economische activiteiten uit

het buitenland naar zich toe te halen.

De noodzaak tot coalitievorming wordt nog versterkt

door de fase van de ontwikkelingscurve waarin de

technologie zich nu bevindt:

de ontwikkeling van Blockchain is nog

experimenteel en zal daarom ook tussen betrokken

partijen iteratief moeten verlopen;

de expertise binnen alle gebieden is nog schaars en

moet optimaal gedeeld kunnen worden ten behoeve

van het halen van resultaat;

iedere sectorale context vergt weliswaar haar

eigen operationalisering, maar er zijn zeker ook

gemeenschappelijke opgaves;

er is tegelijkertijd een nieuwe en een oude wereld te

onderhouden, zodat coördinatie van

samenhangende transities vereist is.

Het ontwikkelen van voldoende congruentie vergt het

goed organiseren van de wederzijdse afstemming. De

Nationale Blockchain Coalitie moet haar inspanning


Substitution

Single Use

Transformation

LocalizationSingle Use

Retailer gift cards (based on bitcoins)

Bitcoin payments (2010)

Self-executing smart contract. Programmable economy.

Private on-line ledgers (DLT) for financial transactions. R3.

Degree of novelty

Degr

ee o

f com

plex

ity a

nd co

ordi

natio

n

Low

Low

High

Hig

h


daarbij zowel multidisciplinair (economisch, technisch,

juridisch, ethisch en sociaal) als multifunctioneel

vormgeven (bouwen aan congruentie tussen

overheidsbeleid, regelgeving, uitvoering, toezicht,

inspectie, veiligheid en handhaving).

Dit is het soort multipolaire samenwerking en

afstemming tussen overheid, bedrijfsleven,

wetenschap, softwarebedrijven, start-ups, investeerders

en verschillende belangengroepen waarmee

Nederland uit de voeten kan. Diverse succesvolle

samenwerkingsverbanden en projecten bewijzen nog

immer dat Nederland hiertoe in staat is. En ambities

als die van VNO-NCW NL Next Level, het Smart Industry

Actieprogramma en andere projecten geven daarnaast

energie en context.

De Nationale Blockchain Coalitie partners uit het

bedrijfsleven willen snel tot praktische toepassingen

komen. Daarbij zijn de kernwoorden: interoperabiliteit

en waar nodig technologie-opportunisme. Maar markt-

en systeemfalen kunnen de adoptie van innovaties

als blockchain in de weg staan. Het kan gaan om

een gebrek aan kennisdeling, standaardisatie en

ketensamenwerking, of om een scheve verdeling van

kosten en baten, of om de rol van weten regelgeving.

In dergelijke gevallen is een actief sturende en

investerende rol van de overheid legitiem. Daarnaast

kan de overheid ook een eerste gebruiker zijn van

innovatieve toepassingen die binnen de coalitie

ontstaan.



4. Aanpak


MissieDe missie van de Nationale Blockchain

Coalitie is het tot stand brengen van volledig

betrouwbare en maatschappelijk geaccepteerde

blockchaintoepassingen, het creëren van de best

mogelijke condities om blockchaintoepassingen

te laten ontstaan en het benutten van blockchain

als een bron van vertrouwen, welzijn, welvaart en

veiligheid voor burgers, bedrijven, instellingen en

overheden.

De coalitie werkt vanuit de opvatting dat

maatschappelijk verantwoord innoveren bij moet

dragen aan waardecreatie voor uiteenlopende

doelgroepen en toepassingen. Vertegenwoordigers

van maatschappelijke belangen van groepen

burgers en bedrijven kunnen ook vanuit dat

perspectief input geven op het werk van de coalitie.

VisieDe Nationale Blockchain Coalitie werkt vanuit de

dutch digital delta visie connect and create. Ook

in het geval van blockchain zal het nodig zijn om

gezamenlijk uitdagingen aan te pakken om mee

te kunnen doen op het internationale speelveld.

Gezamenlijkheid moet ontstaan tussen partijen uit

verschillende economische sectoren, de overheid in

een actieve rol als aanjager en als belanghebbende

en de organisaties uit de kennisinfrastructuur, zijnde

de universiteiten en instituten als CWI, TNO en NWO.

WerkwijzeDe Nationale Blockchain Coalitie geeft uitvoering aan

de actielijnen in dit actieplan. De Nationale Blockchain

Coalitie is daarbij vooral activiteit georiënteerd en

werkt aan veelal pré-competitieve oplossingen

die getoetst kunnen worden op zowel technische

als sociaaleconomische, juridische en ethische

haalbaarheid en kwaliteit. De resultaten moeten

discussie, verwondering en de behoefte aan diepere

doordenking oproepen binnen sectoren, bij de overheid

en het onderzoeksveld. Dat is wat ook verwacht mag

worden van de kennismaking met een foundational

technologie.

De coalitie beoogt met haar werkwijze ook aan te

sluiten op lopende initiatieven en infrastructuren,

mede om daarmee fragmentatie te voorkomen of te

verminderen. De nadruk vanuit de coalitie zal liggen op

toepassingen met een hogere mate van complexiteit

en innovativiteit. Single use en localized oplossingen

kunnen in een aantal gevallen binnen de context van

bestaande businessmodellen en kaders van weten

regelgeving worden ontwikkeld. Dat gebeurt ook al

door individuele ondernemingen of ondernemingen

in sectoraal homogeen samenwerkingsverband. Denk

daarbij aan het internationale consortium van banken

R3, dat niet zozeer blockchain ontwikkelt als wel

nieuwe standaarden voor het betalingsverkeer afpreekt.

Hetzelfde geldt voor het consortium van herverzekeraars

B3i. Dergelijke single use cases en toepassingsgebieden

hebben een coördinerende rol vanuit de coalitie niet of

minder nodig, maar kunnen desgewenst wel om andere

redenen aansluiten bij de Nationale Blockchain Coalitie.

De werkwijze binnen de coalitie zal passen bij het tempo

en de werkstijl van de founding partners. Werken vanuit

het experiment, met minimal viable products, fail fast,

agile en scrum als de moderne manieren van innoveren

en effectueren. Meer strategische planning gebeurt

via kwartaal- of halfjaarplannen, met instemming van

de founding partners. In het algemeen worden in een

4. Aanpak


rolling agenda opzet in oktober de generieke plannen

voor een volgend jaar goedgekeurd.

Open innovatie en groeimodelDe Nationale Blockchain Coalitie kiest in haar

ontwikkeling voor een open groeimodel. Partijen die

later instappen zijn in principe welkom en hoeven

in bijdrage en belang niet onderscheiden te worden

van de founding partners. Er is geen sprake van

specifieke intellectual property rechten voor een van de

deelnemers.

Het groeimodel betekent ook dat de coalitie inzet op

het opstarten van aanvankelijk kleine, maar schaalbare

projecten binnen de geformuleerde actielijnen. De

projecten worden flexibel en just in time bemenst aan

de hand van concrete activiteiten. Daarbij leveren zowel

de deelnemende bedrijven en overheden hun experts

en professionals als ook TNO, CWI, universiteiten en de

hbo-instellingen. Deze experts en professionals werken

minstens drie dagen per week met elkaar samen in

een Nationale Blockchain Coalitie fysieke thuisbasis,

dit ten behoeve van de vereiste sterke combinatie

van proximiteit en heterogeniteit. De locatie van de

thuisbasis wordt nog bepaald.

De partners committeren zich elk voor het beschikbaar

stellen van minimaal één persoon over een langere

periode. Beschikbaarheid van meer dan een persoon

wordt op hoge prijs gesteld (en is ook in het belang

van de leercurve van de partner zelf). Afhankelijk van

de vraagstukken zal wetenschappelijke kennis moeten

worden ontwikkeld, dus zijn wetenschappers als

teamlid in de thuisbasis direct betrokken bij bouwen

aan de oplossingen.

De Nationale Blockchain Coalitie is complementair

aan andere initiatieven in het al bestaande blockchain

ecosysteem in Nederland. De Nationale Blockchain

Coalitie en de hieronder beschreven initiatieven werken

samen aan het versterken van de vraagontwikkeling

en vraagarticulatie rond blockchain-innovaties, het

verhelderen van de vereiste ontwikkeling van weten

regelgeving, het bieden van kick-start omgevingen voor

bepaalde sectorale use cases, proof of concepts en

protoypes.

In Nederland functioneren al een aantal sectorale

fieldlabs, zoals die binnen Smart Industry, Agrofood,

en Haven Rotterdam. Deze fieldlabs werken ook met

elkaar samen aan de gemeenschappelijke thema’s

die op de Nationale Blockchain Coalitie agenda staan.

Een aantal van deze fieldlabs wordt gecoördineerd en

vertegenwoordigd door verschillende experts vanuit

TNO. TNO is tevens een van de founding partners van

de Nationale Blockchain Coalitie. De samenwerking

met andere fieldlabs en samenwerkingsverbanden

(bijvoorbeeld Holland Fintech, StartupDelta, the Hague

Security Delta, EIT Digital) wordt actief nagestreefd en

verder uitgewerkt.

De Nationale Blockchain Coalitie werkt thans al samen

met het initiatief Dutch Blockchain Hackathon (voortaan DBH), en de Brightlands Smart Services

Campus. DBH is een multi-sectorale grassroots

beweging van meer dan 1500 internationale

leden vanuit het grootste open blockchain

innovatieprogramma ter wereld. Aan DBH doen 500

deelnemers uit 12 landen, 55 teams en 35 publieke en

private partners mee, zoals ING, Exact, Microsoft, IBM,

APG, Blockchain.com, Hyperledger, het ministerie van

Economische Zaken, De Nationale Blockchain Coalitie

en Startup Delta. In en rond de teams zitten bedrijven,

overheidsorganisaties, investeerders, kennisinstellingen,

NGO’s, start-ups, scale-ups, MKB en studenten. DBH

werkt intensief samen met Startupdelta.

De Nationale Blockchain Coalitie en DBH kunnen elkaar

wederzijds op meerdere fronten versterken op de

volgende manieren:

1. In het kader van het DBH Innovation Program.

Dit kent de fasen preparation, momentum en

acceleration;

4. Aanpak


2. De Nationale Blockchain Coalitie kan de hackathon

teams introduceren bij relevante partijen uit

beleid- en regelgeving en hen betrekken in de co-

designspace van de Nationale Blockchain Coalitie;

3. DBH kan uitdagende prototypes aanleveren die

inspirerend en richtinggevend kunnen zijn voor

de ambitie van de Nationale Blockchain Coalitie

partners;

4. DBH en de Nationale Blockchain Coalitie kunnen

launching customers van bedrijven en overheden

verbinden met beschikbare start-ups en scale-ups;

5. DBH kan vanuit haar praktijk met MKB

ondernemingen overheidsregelingen zoals het

inkoopbeleid, SBIR en anderen beoordelen op

effectiviteit;

6. De developers uit het DBH-netwerk kunnen worden

betrokken bij het herontwerpen van opleidingen.

Binnen het bredere Brightlands verband faciliteert de

Brightlands Smart Services Campus (BSSC) een eco-

systeem van inmiddels circa 40 grote en kleine bedrijven

en instellingen, startups, studenten en wetenschappers

om nieuwe slimme diensten te ontwikkelen door

slimmer om te gaan met het combineren, analyseren en

visualiseren van data. De BSSC hanteert de slogan: “van

data naar slimme diensten om de kwaliteit van leven

te verbeteren”, en richt zich vooral op diensten in de

context van lange-termijn beslissingen voor het individu:

gezondheid, duurzaamheid, wonen, financiën/pensioen

en educatie. Brightlands biedt de Nationale Blockchain

Coalitie vanuit haar Techruption fieldlab input voor

doorontwikkeling van beleids- en regelgeving, een test-

en ontwikkelomgeving voor private blockchain services

met de daarvoor relevante verdiepende kennis en de

aansluiting op de lokale kennisinstellingen Hogeschool

Zuyd, de Open Universiteit (OU) en Universiteit

Maastricht (UM), alsmede de universiteiten van Aken

en Leuven. TNO trekt het blockchain programma op

Brightlands. De Nationale Blockchain Coalitie kan

kennis, instrumenten en, voor zover nodig, relevante

relaties aanbieden bij overheden en toezichthouders.

Ondersteunende activiteiten Naast de ondersteuning die wordt geboden aan

de inhoudelijke actielijnen voert de Nationale

Blockchain Coalitie ook flankerende activiteiten uit.

Bijvoorbeeld: het aanspreken van financieringsbronnen,

het organiseren van publieke beïnvloeding door

seminars en free publicity en het organiseren van

verschillende soorten events met als bedoeling de juiste

condities voor blockchaintoepassingen te creëren.

Tevens ondersteunt de coalitie eventuele calls voor

wetenschappelijk onderzoek en action based research

en verzorgt het de intake en introductie van nieuwe

partners.

4. Aanpak


5. Uitvoering


Startconferentie IdentitiesHet eerste project is het ontwerpen, bouwen, testen

en operationeel maken van een systematiek voor

identificeren van personen, rechtspersonen en objecten.

De coalitie organiseert in het tweede kwartaal 2017

met de founding partners (bedrijven, wetenschap,

overheid) en alle overige relevante stakeholders

(beleid, weten regelgeving, toezicht en handhaving)

een startconferentie waarin de roadmap van dit

Identity Project wordt uitgewerkt. In de voorbereiding

van de startconferentie wordt maximaal gebruikt

gemaakt van de informatiepositie en de eerder

vastgestelde deskundigheden van de partners zelf. De

startconferentie wordt begeleid door een professionele

facilitator die in ieder geval ook bekend is met

werkmethoden uit het agile scrum arsenaal.

Het Nationale Blockchain Coalitie programmabureau

werkt tegelijkertijd een meer generieke

projectenportfolio en onderzoeksroadmap uit. Deze

vormt een basis vormt voor de rolling agenda met

concrete activiteiten en deliverables voor een volgende

periode (half jaar). Tevens bevat deze agenda een schets

voor de plannen voor de periode daarna.

Gezamenlijkheid in de aanpakVeel van de partijen in de coalitie zijn reeds actief in

een zogeheten field lab. In deze labs worden diverse

experimenten op het gebied van blockchain uitgevoerd,

soms ook rond Identity. Door het formuleren van de

gezamenlijke ambitie ten aanzien van identity of entities,

vindt de verbinding plaats tussen de initiatieven van de

diverse partijen. De gezamenlijkheid in de aanpak staat

weergegeven in figuur 2 en in de paragraaf ‘Werkwijze’

(hoofdstuk 4, Aanpak).

5. Uitvoering

Field Labs Field Labs Field Labs Field Labs Field Labs

AMBITIE BLOCKCHAIN COALITIE DE NATIONALE BLOCKCHAIN COALITIE

Actielijn 1: Ontwikkelen blockchain bouwblokken (digital identity)

Actielijn 2: Realiseren condities voor het benutten van blockchain

Actielijn 3: Ontwikkelen en uitvoeren Human Capital Agenda

Figuur 2Gezamenlijkheid in de aanpak


ProgrammabureauDe omvang van de actielijnen en de concreet te

ontwikkelen activiteiten worden door de founding

partners samen met het programmabureau en

stakeholders vanuit het veld bepaald op basis van een

activiteitenagenda. Een klein programmabureau zorgt

ervoor dat de actielijnen goed lopen, dat er voldoende

projectsupport is, dat er iemand verantwoordelijk is

voor de programmalijnen, dat er coördinatie is over

de actielijnen, dat nieuwe partijen de weg naar de

actielijnen kunnen vinden, en dat actielijnen acte de

presence geven en vertegenwoordigd zijn in relevante

gremia. De coalitie is een rechtspersoon of wordt

vertegenwoordigd door een rechtspersoon die vooral

wordt ingezet voor de back office-processen.

GovernanceHet programmabureau zorgt tevens voor ondersteuning

van een strategieteam vanuit de bestaande partners

en de voorzitter van Team ICT. Deze rapportage vindt

plaats door de trekker van het programmabureau.

Het bureau ondersteunt ook de ontwikkeling van de

plannen en de verantwoording die daaruit voortkomt.

Het strategieteam draagt zelf zorg voor een adequate

portefeuilleverdeling.

Bedrijven, overheid, kennis- en onderwijsinstellingen

dragen allen bij aan het in gezamenlijkheid definiëren

van de programmatische invulling van de actielijnen

en nemen tegelijkertijd en in samenhang een leidende

rol en verantwoordelijkheid voor het succes van de

coalitie. De Nationale Blockchain Coalitie staat open

voor input van experts en stakeholders die een bijdrage

kunnen leveren om tot de gewenste resultaten te

komen. Tegelijkertijd wordt permanent afgewogen waar

de beste balans ligt tussen aangeboden expertise en

het belang van het programma. De samenwerking kan

daarbij diverse vormen aannemen. In onderling overleg

wordt dat afgestemd op mogelijkheden en behoeften.

FinancieringDe benodigde financiering voor de uitvoering van de

actieagenda wordt opgebracht door de publieke en

private partners.

De gezamenlijke startfinanciering van de founding

partners bedraagt € 700.000,- (eind maart), waarvan

€ 200.000,- door bedrijven en € 500.000,- door

overheden.

Daarnaast dragen de founding fathers (bedrijfsleven,

kennis, overheid) fors bij door menskracht te leveren

voor de realisatie van de actieagenda.

InternationaalEen taak van het programmabureau is het volgen van de

internationale ontwikkelingen, veelal in samenspraak

met de partners. De Blockchain Coalitie staat in

contact met internationale partijen als EIT Digital en

via TNO met enkele internationale instituten. Via NWO

is er perspectief op internationale wetenschappelijke

programma’s. Via de daarvoor opgerichte media, maar

ook via RVO en het Ministerie van Buitenlandse Zaken,

zal permanent worden gescand op initiatieven die

bedrijfsconsortia en overheden opstarten.

De Nationale Blockchain Coalitie kan bijdragen

aan standaardisering en aan activiteiten op EU-

niveau. De verkregen informatie wordt met alle

partners gecommuniceerd. Anderzijds zal de coalitie

proberen Nederland en de Nationale Blockchain

Coalitie internationale zichtbaarheid te geven.

Nederlandse blockchain-oplossingen kunnen als

expertproduct worden beschouwd, en Nederland kan

worden geprofileerd als aantrekkelijk ecosysteem

voor de ontwikkeling van blockchaintoepassingen.

Internationaal talent kan Nederland herkennen als een

ideale vestigingsplaats om zich te ontwikkelen en/of

nieuwe bedrijvigheid te starten.

5. Uitvoering


Bijlage 1


Bijlage 1: Toelichting blockchain-technologieBlockchain is de term die we gebruiken voor een

aantal verschillende opkomende technieken rond

informaticawetenschappen, sensoren, bandbreedte,

snelheid van datatransmissie, opslagcapaciteit,

cryptografie, rekenkracht en algoritmiek. Een betere

–maar minder aansprekende– term is distributed

ledger technology (DLT), oftewel een ‘gedistribueerd

grootboek’.

Blockchains zijn gedecentraliseerde databases die het

voor partijen mogelijk maken om consensus te bereiken

over het bestaan, de status, en de veranderingen

van een verzameling gedeelde feiten. Een voorbeeld

daarvan is het eigenaarschap van vastgoed. Alle

partijen moeten het eens zijn dát er een eigenaar is,

wie de eigenaar is, en hoe eigenaarschap instantaan

kan veranderen na een transactie. In de traditionele

situatie ligt deze informatie vast bij een vertrouwde

partij, bijvoorbeeld een notaris. Blockchains maken

het mogelijk om ook zonder vertrouwde partij

deze gedeelde informatie eenduidig vast te leggen,

zonder dat een partij daar eenzijdig (bewust of niet)

veranderingen in kan aanbrengen.

In een blockchain wordt een keten van digitale

bestanden –de blocks met feiten en transacties- in de

loop der tijd aan elkaar geschakeld. De keten als geheel

is ook weer een digitaal bestand. Een blokchain is nooit

af; deelnemers aan een blockchain kunnen altijd weer

nieuwe schakels aan de keten vastmaken. Gelegde

schakels kunnen echter nooit meer verwijderd worden.

Door het schakelen van de blocks en het z.g. consensus

algoritme wordt het onmogelijk dat een partij eenzijdig

veranderingen aanbrengt, de blockchain is ‘immutable’.

Waar in de eerste grootschalige implementatie – de

Bitcoin – de blocks financiële transactie-informatie

bevatten, kan een blockchain in principe van alles

bevatten; een contract, een octrooi, een eigendomsakte,

of een stuk software. Meer complexe vormen van

een blockchain of DLT die bijvoorbeeld autonome

handelingen bevatten door middel van software,

noemen we veelal smart contracts. Een mogelijke

toekomstige stap om zelfs organisaties als geheel

autonoom te maken, leidt tot DAOs, de ‘distributed

autonomous organisations’. In de context van deze

actieagenda kiezen we er eenvoudigheidshalve voor om

blockchains, DLTs, smart contracts en DAO’s te vatten

onder de term ‘blockchain’.

Blockchain is volop in ontwikkeling en er worden

voortdurend nieuwe toepassingen bedacht. Er

wordt gewerkt aan het inrichten van onderlinge

verrekenplatforms binnen zogenaamde smart grids,

waar duizenden energie opwekkende en energie

consumerende burgers samen een nieuw soort

energiebedrijf vormen. Het kan ook heel precieze

trade finance oplossingen bieden voor wereldwijde

logistieke processen. Of het kan gaan om het permanent

dynamisch bepalen van de economische balanswaarde

van goederen, doordat sensoren de geverifieerde slijtage

opslaan op blockchain en dat communiceren naar de

boekhouding. Het kan ook gaan om uiterst precieze

herkomstbepaling én de productie en fysieke logistieke

geschiedenis van bijvoorbeeld thee of rozen uit Kenia.

Daardoor kan een supermarkt zeer gedetailleerde

productinformatie bieden aan de consument. Maar het

kan ook gaan over kadastrale bepalingen, uitgifte van

reisdocumenten, of volledige beschikkingsmacht van de

patiënt over zijn eigen patiëntinformatie.

Het lijkt erop dat blockchain niet alleen zal bijdragen

aan grotere efficiency en het beter beheersen van

complexiteit, maar ook aan de opbouw van de circulaire

economie, het versterken van privacy en cybersecurity,

het terugdringen van fraudes en ontwijking, en het

vergroten van vertrouwen in de herkomst van goederen

en diensten.

Bijlagen


Welke daarvan echt realiteit zullen worden, is nog

een open vraag. In het geval van fundamentele

technologische ontwikkelingen zoals blockchain kan

– net zoals de ontwikkeling van het internet protocol

in de jaren 70 – het effect op business modellen en

maatschappij worden beschreven aan de hand van het

diagram in in figuur 1 (pagina 14).

De Bitcoin is een voor de hand liggend voorbeeld van

een single use case. Voorbeelden van de laatste jaren

die in de ‘localized case’, vallen, zijn het betrouwbaarder

en sneller settelen van supersnelle aandelentransacties

van een groot beursfonds of het vastleggen van

biedingen bij een online veiling. Het door het R3-

consortium ontwikkelde transactieplatform Corda

is specifiek en localized voor de financiële industrie

gebouwd. Echter, de werking van blockchain kan zich

ook over decennia uitstrekken en minstens even goed

de integriteit van kadastrale informatie of notariële

aktes garanderen als de huidige notaris dat kan.

De belofte van blockchain is dat de economie kan

doorontwikkelen tot een programmable en vervolgens

self-driving economy.

Digitaal geld –Bitcoin is de bekendste– maakt gebruik

van een blockchain om ervoor te zorgen dat de

digitale munt niet kan worden gestolen of twee keer

door dezelfde eigenaar uitgegeven. Een schakel van

de blockchain bestaat in dat geval onder meer uit

financiële transacties. Maar voor digitaal geld is meer

nodig dan alleen een blockchain. Deelnemers kunnen

niet lukraak schakels aan de keten toevoegen, want

dan zou de keten vertakkingen krijgen, en is er geen

consensus meer over wat de enige echte blockchain

is. Iedere keer als een deelnemer een nieuwe schakel

toevoegt, zal het netwerk van deelnemers eerst

verifiëren dat de keten nog intact is, en dat er maar één

unieke versie bestaat. Dit garandeert ook dat de actuele

versie van de blockchain steeds bij alle deelnemers

bekend is. Op het moment dat de nieuwe schakel wordt

toegevoegd, ontstaat een nieuwe, unieke versie van de

blockchain.

Bijlagen

Techniek Kenmerk ImpactDistributed ledger Iedereen deelt dezelfde set aan

feiten.Hogere efficiëntie, lagere kosten.

Blockchain Alle transacties in een keten vast-gelegd na consensus.

Geen vertrouwde partij nodig.

Smart contracts Elk contract is geprogrammeerd. Contract wordt uitgevoerd als aan alle voorwaarden is vol-daan: de programmable economy

DAO: distributed autono-mous organizations

Alle samenhangende contracten worden autonoom uitgevoerd.

Alles wordt voor ons gedaan: de “self-driving economy”

Figuur 3Opkomende technieken inbegrepen in de term “blockchain” (naar Gartner).


Een netwerk zonder centrale autoriteitDe cryptografische beveiliging van een blockchain

is doorgaans subtiel en gecompliceerd. Maar er

bestaan ook alledaagse ‘blockchains’ zonder

deze gecompliceerde beveiliging, waar velen op

dagelijkse basis mee werken. Bijvoorbeeld: een

groep mensen die elkaar e-mailen met alle leden

van de groep in de c.c. Mails kunnen achteraf niet

gewijzigd worden door de verzenders, dus alles is

ondubbelzinnig en transparant vastgelegd, ook wat

betreft de volgorde in de tijd.

In een e-mail kun je de ontvanger om een

ontvangstbevestiging vragen. Als iedereen eerst

een bevestiging moet sturen voor een volgende

mail de groep in mag, is er op elk moment formeel

concensus over wat de volledige e-mailuitwisseling

is. Zo ontstaat een soort openbaar register, of

grootboek, (public ledger), waarin elke deelnemer

kan terugkijken wat er gebeurd is.

Er is een fundamenteel verschil met een echte

blockchain: de deelnemers zijn afhankelijk van

een centrale autoriteit, namelijk hun mailprovider.

Als zo’n e-mailgroep iets belangrijks bespreekt,

moeten ze er op vertrouwen dat die provider niet

meeluistert of berichten wijzigt of wist.

De cryptografische beveiliging van een echte

blockchain zorgt ervoor, dat geen centrale autoriteit

nodig is. Alle deelnemers controleren elkaar met

digitale ‘DNA-profielen’ van bestanden en digitale

handtekeningen, waardoor gedeeld vertrouwen

ontstaat in de integriteit van de blockchain.

Wat heeft blockchain met Bitcoin te maken?Bitcoin maakt gebruikt van een blockchain om

te voorkomen dat iemand dezelfde Bitcoin twee

keer uitgeeft (double spending). Elke betaling met

Bitcoins moet eerst worden goedgekeurd door het

netwerk van gebruikers. Het totaal van alle Bitcoin-

transacties sinds de munt werd geïntroduceerd is

gekoppeld aan de blockchain. Dit is te vergelijken

met een volledige lijst af- en bijschrijvingen van een

gewone bankrekening, die echter door alle Bitcoin-

eigenaars gezamenlijk gebruikt en beheerd wordt.

Dit volledige bestand wordt steeds groter en omvat

nu al tientallen gigabytes.

Een bijzonderheid van Bitcoin is het minen, het

‘opgraven’ of ‘delven’ van nieuwe Bitcoins. Dit

gebeurt in blokken van 25 Bitcoins. Uiteraard

kan het niet zo zijn dat het codenummer van een

Bitcoinblok een willekeurige serie van 64 letters

en cijfers is, want dan kon iedereen ongelimiteerd

Bitcoins delven. Dat zou neerkomen op

hyperinflatie.

Geldige codenummers voldoen aan een speciale

eigenschap, waardoor ze de oplossing vormen

van een ingewikkelde cryptografische puzzel. Er is

geen efficiënte manier om die puzzel op te lossen:

computers moeten domweg miljarden en miljarden

willekeurige codenummers uitproberen en checken,

totdat een ervan de puzzel oplost. Als iemands

computer een geldig codenummer vindt, bewijst dit

dat hij heel veel rekenkracht heeft ingezet (‘proof of

work’). Daarom wordt de vinder beloond met het

recht om 25 nieuwe Bitcoins uit te geven.

De waarde van een Bitcoin is net als andere munten

volatiel, de waarde heeft in het recente verleden

dan ook enorme schommelingen vertoond. Ook

zijn in 2014 honderdduizenden Bitcoins gestolen

van een grote Bitcoinbeurs in Japan, Mt. Gox. De

toekomst van Bitcoin en andere digitale munten is

mede daarom onzeker.

Maar blockchaintechnologie is op geen enkele

manier afhankelijk van digitaal geld. De twijfels

omtrent Bitcoin hebben geen consequenties voor

de veel bredere toepasbaarheid en veiligheid van de

blockchain-technologie.

Bijlagen


Waarom kan een blockchain niet vervalst worden?Blockchains worden beveiligd aan de hand van

meerdere crypto-technieken. De belangrijkste

is een techniek die van elk digitaal bestand een

soort ‘DNA-profiel’ berekent, een unieke code

bestaande uit 78 cijfers. Deze code heet de hash (of

hashcode). Een hash is een digitaal bestand dat aan

een ander digitaal bestand wordt toegevoegd. Elk

bestand krijgt zijn eigen unieke hash, waardoor het

onmogelijk wordt om een ander bestand te creëren

met een identieke hash. Toch zegt de hash zelfs

niets over wat er in dat bestand staat. Elke hash is

even lang, dus zelfs het verschil tussen een e-mailtje

van een paar woorden of een database van vele

gigabytes is niet aan de hash af te zien.

Dit vormt de ruggengraat van het blokchain-

principe: bereken van elk bestand de hash, voeg die

schakel aan de blockchain toe, bereken de hash van

de hele keten tot op dat moment en voeg ook die

aan de keten toe. Zo wordt als het ware elke nieuw

toegevoegde schakel digitaal dichtgelast, waardoor

een onbreekbare ketting van bestanden ontstaat.

Een voorbeeld om duidelijk te maken wat het nut

hiervan is: stel dat een cliënt haar testament heeft

gedeponeerd bij een notaris, maar zij wil niet dat de

erfgenamen al te weten komen wat er in staat. Dan

moet ze vertrouwen op de integriteit van de notaris.

Helaas is een van haar kleinzoons bevriend met de

notaris. Wie garandeert dat de notaris niet in het

geheim het testament in diens voordeel verandert?

De overige erfgenamen weten van niets, en de

klant kan niet meer protesteren als het testament

geopend wordt.

De oplossing is om de hash van het testament te

berekenen, en die alvast aan alle erfgenamen te

sturen. De hash verraadt niets van de inhoud van

het testament. Zodra de notaris het testament

bekendmaakt, kan iedereen de hash daarvan

berekenen, en als die niet exact hetzelfde is, heeft

de notaris het testament veranderd. De cliënt zelf

kan zo vaak zij wil het testament wijzigen, als ze

maar na iedere wijziging de nieuwe hash naar alle

erfgenamen stuurt. Zo zou de notaris met al zijn

cliënten een blockchain op kunnen zetten, die na

iedere wijziging in een testament een nieuwe hash

ontvangen, zodat er later nooit twijfels over een

testament ontstaan.

Bijlagen

De enige echt grootschalige toepassing van blockchain

is Bitcoin. En het is ondanks de beschikbaarheid

van meer geavanceerde platforms als Ripple, Triblr,

Hyperlegder en Multicahin nog steeds een feit dat er

anno 2017 geen toepassingen zijn die meer externe

complexiteit veronderstellen.

Dat zouden dan bijvoorbeeld smart contracts kunnen

zijn, contracten die onder bepaalde voorwaarden

automatisch betalingen, leveringen of bestellingen

verrichten. Daarbij is dan ook in te stellen dat

meerdere deelnemers toestemming moeten geven

voor een bepaalde transactie. Elke groep deelnemers

die verifieerbaar onderling vertrouwen wil bereiken

zonder een centrale autoriteit, kan in principe baat

hebben bij blockchain. In de handelsfinanciering en

fysieke logistiek zijn er goede voorbeelden waarbij

vertrouwen en geverifieerde transacties ontstaan tussen

een veelheid van partijen, van financiële instelling tot

producent van goederen, van transporteurs tot groot

handel, en van klant tot de belastingdienst.


En vervolgens, een samenhangend geheel van smart

contracts kan leiden tot een DAO, een distributed

autonomous organisation, een zelfsturende organisatie

die zich zonder menselijke tussenkomst of bijsturing

beweegt in het economisch verkeer, in zichzelf

investeert, voorraden koopt, belasting afdraagt en

zichzelf onderhoudt.

In de meer futuristische toepassingen spelen

mensen niet noodzakelijk een uitvoerende rol meer.

Blockchainiacs speculeren dat blockchains een

sleutelrol gaan spelen in het internet of things, de

wereld van onderling verbonden apparaten die steeds

onafhankelijker van mensen zullen gaan opereren.

De ‘transformation case’ is hier natuurlijk de meest

onzekere, maar het is goed voorstelbaar wat succesvolle

business en use cases zullen zijn als we in staat zijn de

cyberwereld aan de fysieke wereld te verbinden. Net

zoals we in de jaren 70 van de vorige eeuw onmogelijk

konden voorspellen hoe de hedendaagse internet

maatschappij –met al haar voor- en nadelen– er uit

zou zien, gebaseerd op het relatief simpele maar oh zo

fundamentele internet protocol (IP).

Bijlagen


Bijlage 2


Bijlage 2: Founding partners en ondersteunende organisaties

Bijlagen

Founding partners

ABN AMRO

Alliander

Brightlands

CWI

ECP | Platform voor de InformatieSamenleving

Enexis

Havenbedrijf Rotterdam (Port of Rotterdam)

ING

Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT)

Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB)

Kamer van Koophandel (KvK)

Ministerie van Economische Zaken

Ministerie van Infrastructuur en Milieu

Ministerie van Veiligheid en Justitie

Nationale Nederlanden

De Nederlandse Organisatie voor

Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)

Radboud Universiteit (Radboud University)

RDW

Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG)

Technische Universiteit Delft (Delft University of

Technology)

Tilburg Universiteit (Tilburg University)

TNO

Volksbank

Ondersteunende organisaties

Autoriteit Financiële Markten (AFM)

Betaalvereniging Nederland

De Nederlandse Bank (DNB)

DutchChain

Nederlandse Vereniging van Banken (NVB)

SIVI

StartupDelta

Verbond van Verzekeraars


www.dutchdigitaldelta.nl

Founding partners

Documents

Nationale Blockchain Coalitie - TNOActieagenda Nationale Blockchain Coalitie 5 De noodzaak voor een Nationale Blockchain Coalitie Blockchain is een jonge technologie, die digitaal