Nauka o organizacji - Prof. Tadeusz Gospodarek o organizacji wyklad.pdf · Nauka o organizacji wykład Prof. dr hab. Tadeusz Gospodarek 2013/2014 Nauka o organizacji Prof. dr hab

1

Nauka o organizacjiwykład

Prof. dr hab. Tadeusz Gospodarek

2013/2014

Nauka o organizacji Prof. dr hab. Tadeusz Gospodarek 2

I Wstęp1. Struktura nauki o organizacji2. Otoczenie kontekstowe

II Ontologia organizacji (przedmiot poznania)1. Cechy ontyczne organizacji2. Organizacja w sieci3. Typy i rodzaje organizacji4. Wirtualizacja organizacji (organizacja wirtualna)

III Epistemologia organizacji1. Definiowanie organizacji2. Organizacja jako zbiór zasobów3. Organizacja jako zbiór procesów4. Organizacje jako struktura5. Organizacja jako system społeczny6. Struktura organizacji i jej cechy użytkowe7. Oddziaływanie organizacji z otoczeniem

IV Metodologia nauk o organizacji1. Teorie funkcjonowania organizacji2. Człowiek w organizacji3. Zarządzanie i administrowanie4. Kreowanie wartości (łańcuch wartości)

V Metody i dobre praktyki organizacyjne,1. Równowaga mikro-makro (TBL i Zrównoważony rozwój)2. Optymalność i optymalizacja3. Innowacyjność i przedsiębiorczość4. Systemy organizacyjne

VI Aksjologia organizacji1. Co to znaczy dobra organizacja2. Jak budować kryteria oceny organizacji

VII Spektakularne przykłady organizacji

Struktura wykładu

2


METODOLOGIAJak postępować?

EPISTEMOLOGIACo wiemy?

ONTOLOGIACo istnieje?

AKSJOLOGIAJak ocenić?


Strukturanauki oorganizacji

3


T. Gospodarek, M.B. NeaceGlobal Supply Chains as Multi-category, Intertwined Systems; B&ESI ConferenceSplit, 6-9.07.2011

Organizacjaw otoczeniu

Globalny łańcuch dostaw

Ontologia organizacji

� Makroskopowy opis organizacji � Uzasadnienie ontologiczne bytu� Zrozumieć kontekst� Cechy ontyczne organizacji� Jak organizacja bytuje?

4


Czy organizację można uznać za byt?

� Aby organizację można było uznać za byt w sensie ontologicznym, konieczne jest udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:� Jak właściwości organizacji odnoszą się do niej samej?

� Czy organizacja jest obiektem fizycznym czy nie?

� Jakie funkcje organizacji wyróżniają ją jako wyizolowany byt?

� Jak organizacja istnieje (bytuje)?

� Jakie uposażenie można przypisać organizacji jako bytowi?

� Jaki jest zbiór desygnatów istnienia organizacji?

� Jak można uzasadnić, że organizacja istnieje?

� Kiedy organizacja przestaje istnieć, w odróżnieniu od jej zmian?


Organizacja jest:

� inteligentnym i samorefleksyjnym systemem społeczno-ekonomicznym,

� adaptatywnym kreatorem wartości,

� zarządzaną strukturą relacyjną wartościowych zasobów i kluczowych kompetencji,

� miejscem zorganizowanej pracy ludzkiej i wykorzystania zasobów do dyspozycji,

� zbiorem użytecznych procesów, relacji i oddziaływań z otoczeniem.

� właścicielem i dysponentem kapitałów, zasobów oraz kluczowych kompetencji,

� miejscem powstawania wiedzy i przetwarzania informacji,

� miejscem powstawania zjawisk przedsiębiorczości i innowacyjności.

Zbiór własności odnoszący się do niej samej

5


Funkcje wyróżniające organizację

Organizacja � tworzy wartość w otoczeniu,� tworzy i wykorzystuje wartościowe zasoby,� tworzy relacje wewnętrzne i zewnętrzne,� tworzy struktury władzy,� realizuje użyteczne procesy,� realizuje interesy swoich interesariuszy,� podejmuje ryzyko działalności,� generuje łańcuch wartości,� generuje łańcuch dostaw,� zarządza i dysponuje kapitałem,� zarządza zasobami do dyspozycji,� zarządza zasobem ludzkim i pracą,� zarządza wiedzą i informacją.


� Podejmuje działania gospodarcze lub społeczne i ryzyko działalności w swoim otoczeniu biznesowym.

� Kreuje i realizuje użyteczne procesy generujące wartość.� Oddziaływuje z otoczeniem tworząc relacje i powiązania w

formie łańcuchów dostaw.

� Podporządkowuje się ograniczeniom formalnym, prawnym i normatywnym określonym w otoczeniu biznesowym.

� Tworzy adaptatywne do warunków struktury organizacyjne, optymalizuje je i zarządza nimi w formie łańcucha wartości.

� Buduje wartościowe zasoby, kluczowe kompetencje i wiedzę(know-how, know-what i know-where) oraz zarządza nimi.

� Używa zasobów środowiska naturalnego realizując zasady 3P.

� Wykorzystuje pracę ludzką oraz kapitał, zarządzając zasobami pracy, czasem oraz kosztami.

� Prowadzi działania przedsiębiorcze, innowacyjne oraz stabilizujące pozycję rynkową i ekonomiczną.

Jak organizacja bytuje?

6


Każda organizacja posiada:� zbiór wartościowych zasobów,� strukturę logiczną,� zbiór oddziaływań z otoczeniem,� zbiór relacji wewnętrznych i zewnętrznych,� zbiór interesariuszy i interesów, � zbiór procesów,� wiedzę know-how, know-what i know-where,� reprezentacje formalne oraz relacyjne,� kapitał swobodny i związany, � wizję, misję, cele i funkcje celu,� zdefiniowany łańcuch wartości,� zarząd i system zarządu,� zdolność do zachowań inteligentnych,� zdolność do samorefleksji.

Jakie uposażenie ontyczne posiada organizacja?


Desygnaty istnienia organizacji

� Firma,� Marka,� Dokumenty rejestracyjne,� Dokumenty ewidencji działalności,� Wiadomości w mediach,� Siedziba,� Produkty lub usługi,� Ludzie związani z organizacją,� Świadectwa osób,� Reklama,� Zbiór interesariuszy

7


Jak uzasadnić, że organizacja istnieje?

� Istnieją dokumenty świadczące o ciągłości działania (CIDG, faktury, rachunki do zapłacenia…).

� Można znaleźć osoby potwierdzające istnienie organizacji.

� Istnieje siedziba i ludzie identyfikujący się z organizacją.

� Istnieją produkty lub usługi datowane aktualną datą.

� Informacje z internetu.

� Istnieje łańcuch dostaw, który można zidentyfikować.


Kiedy organizacja przestaje istnieć?

� Kiedy organizacja trwale traci zdolność do generowania wartości (bankructwo).

� Kiedy struktura zostaje podzielona w sposób uniemożliwiający identyfikację zasadniczego podmiotu (rozpad korporacji).

� Kiedy kończy się proces likwidacji podmiotu gospodarczego w postępowaniu.

� Kiedy syndyk masy upadłościowej kończy proces sprzedaży majątku.

� Kiedy organizacja zostaje zlikwidowana na drodze wrogiego przejęcia.

8


Co jest zmianą organizacji?

� Zmianą organizacji w odróżnieniu od jej unicestwienia jako bytu są różnice pojawiające się po czasie jej cech ontycznych, uposażenia, funkcjonalności, powodujące zmiany jej użyteczności ale bez zaniku zdolności do generowania wartości, np.:

� redefinicja łańcucha wartości,� modernizacja struktury zasobów,

� zmiany układu władzy i relacji,

� zmiany układu interesariuszy,

� zmiany struktury procesów,

� zmiany formy własności nie powodujące utraty tożsamości.� rebranding oraz zmiana nazwy.


Rodzaje organizacji

� Komercyjne� Społeczne� Rządowe� Pozarządowe� Wyznaniowe� Edukacyjne� Wojskowe� Organizacje kultury

� Systemowe� Rządowe i władzy� Franczyzowe� Licencyjne

� Jednopodmiotowe� Spółki handlowe� Przedsiębiorcy� Stowarzyszenia� Związki� Fundacje

� Wielopodmiotowe� Korporacje� Związki� Stowarzyszenia

� Sieciowe� Łańcuch dostaw� Sieć korporacyjna

Rodzaj działalności Typ struktury

9


Wnioski

� Nie istnieje ani jedyny uniwersalny rodzaj ani typ organizacji, odpowiadający dowolnym potrzebom społeczno-ekonomicznym.

� Nie istnieje organizacja, która nie posiada wartościowych zasobów i kluczowych kompetencji.

� Nie istnieje organizacja, która nie generuje wartości lub nie jest użyteczna społecznie.

� Nie istnieje organizacja, która nie jest zarządzana.

� Nie istnieje organizacja, która nie wymienia kapitału z otoczeniem.

Kontekst społeczno-ekonomiczny organizacji

� Zasada optymalności� Równowaga mikro-makro� Optimum Pareto� Zasada LeChâteliera� Równowaga rynkowa� Ograniczenia� Potrzeby i ich struktura� Użyteczność i wartość

10


Optymalność

� Najogólniejszą, najbardziej powszechną, głęboką i wyrazistą przyczyną wszystkiego jest optymalność. W niej zawiera się cały ogrom wiedzy o świecie

Pogorzelski W., „O filozofii badań systemowych”, Wyd. Nauk. Scholar, Warszawa 2002, s. 47


Globalny łańcuch dostaw

T. Gospodarek, M.B. NeaceGlobal Supply Chains as Multi-category, Intertwined Systems; B&ESI ConferenceSplit, 6-9.07.2011

Organizacjaw otoczeniu

11


Równowaga ogólna (G.Debreu)

� Założenia� Można skonsumować tylko tyle ile zostanie wyprodukowane.

� W przestrzeni dóbr konsument może swobodnie dokonywaćwyborów (preferencje konsumenta)

� W przestrzeni produktów, każdy producent ma swobodny dostęp do rynku.

� Występuje idealna konkurencja oraz pełny dostęp do informacji.

� Wówczas � Istnieje równowaga ogólna na rynku.

� Model mikroekonomiczny Arrowa-Debreu-McKenzie (ADM) ma zastosowanie.

� Zaburzenie któregoś z założeń powoduje wystąpienie lokalnych odchyleń od położenia równowagi ogólnej.


Kontekst makro

Równowaga makroekonomiczna

12


Zasada LeChatêliera

� Organizacja wraz z otoczeniem stanowi pewien układ społeczno-ekonomiczny pozostający w stanie równowagi dynamicznej.

� Na każde wychwianie z położenia równowagi, system reaguje

tak, aby zmniejszyć w jak największym stopniu skutki

zaistniałego zaburzenia.

� Zasada LeChatêliera stanowi przykład sprzężenia zwrotnego ujemnego, które jest najbardziej podstawowąfunkcjonalnością optymalizacji każdego systemu.

ObronaAtak

Negatywna ocena skutku


Zasady minimum

� Organizacja w swojej działalności stosuje zawsze określone zasady minimum, wyni-kające z ogólnego prawa optymalności działania w przyrodzie, np.:

� Minimum kosztów

� Minimum nakładu pracy

� Minimum strat materiałowych

� Minimum zużycia zasobów…

� Przy tym równocześnie stara się maksyma-lizować swoją funkcję celu.

13


Równowaga mikro-makro


Równowaga ParetoStan równowagi, w którym

nie da się już zmienić sytuacji żadnego z agentów bez pogar-szania sytuacji pozostałych nazywamy „optimum Pareto”

Jeżeli prawdziwa jest hipoteza,

że: stan optimum Pareto można

osiągnąć dla użyteczności za-

sobów, wówczas zarządzanie

można rozpatrywać w ujęciu

zmian użyteczności zasobów.

14


Równowaga rynkowa


Ograniczenia

� Normy etyczne i moralne� Ograniczenia prawne� Regulacje, koncesje, …� Interwencjonizm,� Podatki, opłaty,…� Ograniczenia środowiskowe,� Ograniczenia społeczne,� Bariery wiedzy,� Problemy ekonomiczne regionu,� Bariery infrastrukturalne.

15


Paradoks zarządzania

� Menedżerowie zawsze starają się maksymalizować zyski okazjo-nalne, niezależnie od przyszłych korzyści, jakie można czerpać z utrzymywania stabilnej równowagi mikro-makro.

� Odwrotnie, racjonalność utrzymania długoterminowej stabilności sugeruje odrzucenie wielu okazji i utrzymanie zewnętrznych granic równowagi mikro-makro (realizacji zasad zrównoważonego rozwoju lub postępowanie według kryteriów TBL).

� Tymczasowe korzyści i preferencje managerów prowadzą do zwiększenia liczby niesymetrycznych interakcji pomiędzy organi-zacjami i ich otoczeniem, aż do wystąpienia punktu krytycznego, w którym mogą się pojawić procesy katastroficzne.

[T. Gospodarek]

T. Gospodarek, „The Balance Paradox Of Management and the Economic Crisis”; China-Usa Business Review, 2011,


Wnioski

� Organizacja prowadzi grę przeciwko otoczeniu, której wynikiem jest określona alokacja wartości tworzonej na rynku (w otoczeniu) i wymiana kapitału.

� Otoczenie poprzez zarządzanie makro tworzy reguły gry i warunki funkcjonowania organizacji (mikro).

� W swoim ekosystemie społeczno-ekonomicznym organizacja pozostaje w stanie równowagi dynamicz-nej, dzięki zarządzaniu mikro.

� Oddziaływując z otoczeniem organizacja stosuje zasady optymalności i autoadaptacji.

� Najbardziej pożądanym stanem stabilności organizacji jest optimum w sensie Pareto.

16

Użyteczność i wartość

Najistotniejszym elementem procesów biznesowych oraz sensu istnienia orga-nizacji jest jej użyteczność dla interesa-riuszy i generowanie wartości.


Hierarchiapotrzebwg Maslowa

Każdy poziompotrzeb jest wjakimś sensiepowiązany zorganizacjami

17


Użyteczność - definicja

� W języku naturalnym użyteczność można określić jako zdolność wybranego dobra do zaspokojenia potrzeb agenta.

� Określa ona subiektywną korzyść, rozumianą jako odczucie, np. przyjemności zadowolenia albo w formie innego pożytku z konsumpcji dobra.

� Miara użyteczności umożliwia subiektywną ocenę wielkości zadowolenia dostarczonego konsumentowi z konsumowa-nych przez niego dóbr.

Użyteczność stanowi wielkość rzeczywistą, tzn. może równieżprzyjmować wartości ujemne (konsumpcja sprawia przykrość).


Użyteczność a wartość

� Aby stać się towarem, produkt musi przejść drogą wymiany do rąk tego, komu służy jako wartość użytkowa. Wreszcie żadna rzecz nie może być wartością, jeżeli nie jest przedmiotem użytecznym. Jeżeli jest bezużyteczna, to i praca w niej zawarta jest bez-użyteczna, nie wchodzi w ogóle w rachubę jako praca i dlatego nie stwarza wartości.

[K. Marks]

� W samym stosunku wymiennym towarów ich wartość wymienna ukazała się nam jako coś zgoła niezależnego od ich wartości użytkowych. Jeżeli więc istotnie abstrahujemy od wartości użytkowej produktów pracy, otrzymujemy ich wartość, zgodnie z podanym właśnie określeniem. To wspólne, co znajduje wyraz w stosunku wymiennym, czyli w wartości wymiennej towarów, jest więc ich wartością.]

[K. Marks]

18


Użyteczność i wartość c.d.

� Towar jest tyle wart, ile można za niego otrzymać (rynkowa postaćrównowagi podaży-popytu, stanowiąca parafrazę Marksa a jednocześ-nie metafory niewidzialnej ręki rynku A.Smitha)

� Cena jest tym, co płacisz. Wartość tym, co otrzymujesz.

[W. Buffet]

Należy zauważyć, że filozoficzne rozumienie wartości nie jest tożsamym ze znaczeniem ekonomicznym.

Warto również odnotować, że wartość generowana przez organizację objawia się w otoczeniu.


Łańcuch wartości organizacji

19


Pewne obserwacje

� Każda organizacja tworzy swój własny łańcuch wartości.

� Każda organizacja definiuje tworzoną w otoczeniu wartość na swój sposób, która jest mierzalna zwykle w jednostkach kapitału.

� Nie ma jednej jednoznacznej postaci łańcucha wartości, umożliwiającej danej organizacji tworzenie wartości w otoczeniu.

� Dany rezultat w otoczeniu organizacja może osiągnąć na wiele sposobów.


Wnioski

� Organizacja rozumiana jako system społeczno-ekonomiczny jest użyteczną strukturą zasobów.

� Organizacje są tworzone po to by zaspokajaćpotrzeby swoich interesariuszy.

� Organizacja ma za zadanie tworzyć wartość w otoczeniu, realizując procesy biznesowe i stosując zasady optymalności.

� Organizacja ma na celu trwanie w czasie i utrzymanie równowagi dynamicznej mikro-makro.

� Nie istnieje jedyny uniwersalny rodzaj ani typ organizacji, odpowiadający dowolnej użyteczności

20

Epistemologia organizacji

� Definiowanie organizacji

� Organizacja jako zbiór zasobów

� Organizacja jako zbiór procesów

� Organizacje jako struktura relacyjna

� Organizacja jako system władzy

� Co możemy wiedzieć o organizacji?

� Oddziaływanie organizacji z otoczeniem

� Skąd możemy pozyskać wiedzę o organizacji?

� Co jest prawdą na temat organizacji?

� Jaki jest zakres wiedzy o organizacji (teorie).



21


Funkcje organizacji– punkt wyjścia do definicji organizacji

Organizacja � tworzy wartość w otoczeniu,� tworzy i wykorzystuje wartościowe zasoby,� tworzy relacje wewnętrzne i zewnętrzne,� tworzy struktury władzy,� realizuje użyteczne procesy,� realizuje interesy swoich interesariuszy,� podejmuje ryzyko działalności,� generuje łańcuch wartości,� generuje łańcuch dostaw,� zarządza i dysponuje kapitałem,� zarządza zasobami do dyspozycji,� zarządza zasobem ludzkim i pracą,� zarządza wiedzą i informacją.


Organizacja –definicja wg Business Dictionary

� Jest ustrukturyzowaną jednostką społeczną pewnej grupy ludzi zarządzaną tak, żeby spełnić potrzeby tej grupy lub osiągnąć założone cele zbiorowe.

� Każda organizacja posiada strukturę zarządzaną, w której określono relacje pomiędzy różnymi aktywnościami oraz członkami i przydzielono role, odpowiedzialność oraz władzę w celu wykonania różnych zadań.

� Organizacje są systemami otwartymi, które wpływają na środowisko i na które to środowisko wpływa (wzajemne oddziaływanie).

� Business dictionary: http://www.businessdictionary.com/definition/organization.html

22


Organizacja -definicja socjologiczna wg. Katz i Kahn

� Organizacja jest podklasą (podsystemem) systemów społecznych, w której istnieje podsystem scalający, podtrzymujący cykliczne, niezakłócone działania całego systemu i jego transformacje w czasie.

� Organizacja osiąga swe cele dzięki kształtowaniu zachowańorganizacyjnych zasobu ludzkiego, związanych głównie z wykonywaniem zadań prowadzących do założonych rezultatów.

� Zachowania organizacyjne są komplementarne względem globalnego rezultatu, wzajemnie zależne, powiązane, powtarzalne i względnie stałe.

�

[1]Katz D., Kahn R. L. „Społeczna psychologia organizacji”, Warszawa: PWN, 1979.


Organizacja –definicja systemowa wg. T. Gospodarka

� Organizacja jest inteligentnym i samorefleksyjnym syste-mem społeczno-ekonomicznym z funkcją zarządzania, której celem jest zoptymalizowane kreowanie wartości w otoczeniu, przy równoczesnym zaspokojeniu interesów jej interesariuszy, oraz utrzymywaniu stanu równowagi dynamicznej z otoczeniem w sensie Pareto optymalnym.

� Definicja powyższa zawiera w sobie większość istniejących w literaturze i sugeruje zasadę, że równowaga mikro-makro stanowi fundament trwałości w czasie jako wynik działania systemu (zgodnie z teorią ogólną systemów).

Gospodarek T., „Aspekty złożoności i filozofii nauki w zarządzaniu”, Wydawnictwo WWSZiP, Wałbrzych 2012

23


Skoro organizacja jest systemem toK

� Podlega zasadzie ciągłości funkcjonowania w czasie.Reakcje na aktualne i przyszłe zdarzenia są zwykle efektem poprzednich zachowań, a rozwiązania problemów wynikająz istniejących zasobów wiedzy, doświadczeń oraz różnorodności działania.

� Podlega działaniu reguły przekory (organizacja jest elastyczna). Dla każdego działania ze strony otoczenia, w organizacji zaist-nieje stosowne przeciwdziałanie.

� Posiada ona uśredniona stabilność w czasie. Organizacja pozostaje stabilna w czasie o ile zbiór jej charakterystyk nie zmienia się w sposób istotny, a krótkotrwałe polepsze-nia jednego, lokalnego parametru może prowadzić do długotrwałych problemów w okresach przyszłych.


� Wykazuje ograniczoną stabilność. Zarządzanie charakte-ryzuje się ograniczoną zdolnością reakcji na zaburzenia zewnętrzne ze względu na następujące kryteria:

� Stopień różnorodności organizacji (im większa jest jej komplikacja i złożoność procesów, tym mniejszą możliwośćkontroli i sterowania posiada zarządzający).

� Zakres dopuszczalnej zmienności parametrów sterujących(im organizacja jest bardziej elastyczna, tym większe możliwości pozostania stabilną w czasie przejawia).

� Wielkość zaburzenia i czas jego trwania, (im większe jest zaburzenie działania organizacji i dłuższy czas jego trwania, tym mniejsze są szanse na zachowanie stabilności).

� Występuje złożoność procesów, które musi realizować.Ujęcie systemowe może okazać się trudniejsze i gorsze jakościowo, niż inne, dostępne. Przy tym zachowania inteligentne organizacji powodują, że łatwe rozwiązanie systemowe problemu może nie istnieć wcale.


24


� Wystąpi zwłoka czasowa w odpowiedzi organizacji.Szybkie rozwiązanie problemu przez organizację, generowane na poziomie obserwacji lub niepełnych informacji, często tworzy nowe problemy.

� Pojawia się relacyjność przyczynowo-skutkowa.Przyczyna i skutek oddziaływania organizacji z otoczeniem niekoniecznie muszą być ze sobąbezpośrednio związane w czasie i przestrzeni.

� Realizowane są zasady minimum działania. Każda organizacja wykorzystuje pewną formę minimum działania w relacji do otoczenia dla osiągnięcia celu.


Struktura organizacji i jej cechy użytkowe

1. Organizacja jako struktura zasobowa.

2. Organizacja jako zbiór procesów biznesowych.

3. Organizacja jako społeczność.4. Ujęcie strukturalne organizacji.

25


Zasoby organizacji

� Niektórzy postmoderniści uważają, że sam kapitał ludzki i wiedza mogą przenosić góry. Ale to nie wiedza i idee, a maszyny budowlane zmieniają fizycznie rzeczywistość, a ludzie poprzez pomysły jedynie wskazują, jakich zasobów użyć i gdzie.

� Pierwszą powinnością i nieustającym obowiązkiem managera przedsiębiorstwa jest dążenie do najlepszych, możliwych do osiągnięcia wyników ekonomicznych przy wykorzystaniu aktualnie zaangażowanych i dostępnych zasobów.

[ P. Drucker ].


Przykładzasobóworganizacji.

Zasoby

informacyjne.

26


Organizacja jako zbiór zasobów

1. niepusty zbiór U obiektów, nazywany zasobem S,2. uporządkowany zbiór O dozwolonych działań w zbiorze U,3. niepusty zbiór R relacji określonych dla zbioru U

wówczas:

� Zbiór S stanowi organizację ekonomiczną o zdefiniowanym w danej chwili stanie użyteczności zasobów.

� Zarządzanie polega na zmianie użyteczności zasobów w czasie, w zakresie dozwolonych działań oraz relacji określonych w S.

� Oddziaływanie polega na wymianie kapitału lub zasobów pomiędzy strukturą S a jej otoczeniem ekonomicznym.

Niech będzie dana jakakolwiek struktura S = [U,O,R] określona na zbiorze obiektów ekonomicznych (zasobów)Uzawierająca:


Ujęcie RBV (Resource Based View)

� RBV stanowi metodologię w zarządzaniu organizacją, umożliwiającąustalenie i stworzenie wartościowych zasobów strategicznychdostępnych dla organizacji.

� Fundamentalną zasadą jest stwierdzenie, że: Podstawą przewagi konkurencyjnej firmy jest elastyczne stosowanie określonych kombinacji zasobów pozostających do dyspozycji.

� Przekształcenie chwilowej przewagi konkurencyjnej do trwałej wymaga heterogeniczności tych zasobów i ograniczonej ich transferowalności poza organizację. W ten sposób po określonym czasie tworzy się unikatowy zasób trudny do imitacji, skopiowania lub zastąpienia bez znacznego nakładu.

� Jeżeli warunki oddziaływania zasobu są utrzymane w dłuższym przedziale czasowym, powstaje równowaga unikatowej kolekcji zasobów z otoczeniem gwarantująca stabilny, średni wynik ekonomiczny w dłuższym horyzoncie czasowym.

27


Zasób VRIN (Valuable, Rare, In-Imitable, Non-substitutable)

� VALUABLE – Zasoby muszą umożliwić wdrożenie strategii kreującej wartość, albo poprzez przewagę konkurencyjną albo redukcję słabości. Istotnym jest że inwestycja w zasoby musi być niższa niż NPV po określonym czasie, a IRR musi być większa niż zakładane dyskonto.

� RARE – Unikatowość zasobu wartościowana jego cechą rynkową, jako generującego stosowny NPV oraz pozycję rynkową. Taka unikatowośćjest szczególnie widoczna przez zewnętrznego obserwatora (wycena akcji).

� IN-IMITABLE - Jeżeli jakiś zasób kontrolowany przez organizacjęstanowi źródło jej przewagi konkurencyjnej, wówczas ta przewaga będzie trwała do momentu do którego konkurenci nie będą w stanie wytworzyć imitacji zasobu. (Czasami trudno jest ustalić skąd pochodzi przewaga, zwłaszcza gdy wymiana kapitałowa organizacji oparta jest na wiedzy).

� NON-SUBSTITUTABLE – Nawet jeżeli zasób unikatowy nie jest imitowalny, istnieje zawsze ryzyko znalezienia rozwiązań alternatywnych i możliwość zastąpienia go. Stąd utrudnienia naśladownictwa przez konkurencję stanowią istotny aspekt funkcjonowania organizacji.


Użyteczność zasobów

� W teorii wartości Debreu użyteczność danego zasobu wynika wyłącznie z preferencji konsumenta na rynku swobodnym i możliwości dokonania dowolnego wyboru. (Ekonomia otwarta jest wyidealizowanym modelem).

� W przypadku zastosowania modelu RBV wspieranego przez teorię behawioralną, użyteczność zasobu stanowi wynik relacji i oddziaływań struktury zasobowej z otoczeniem.

� Można próbować ustalić użyteczność równowagową mikro-makro dla danego zasobu. W przypadku braku takiej równowagi, nie można mówić o użyteczności optymalnej zasobu, albowiem jego zdolność kreowania wartości jest różna od popytu rynkowego.

28


Użyteczność zasobów 2

� Obserwator wewnętrzny definiuje użyteczność zasobu jako zdolność do realizacji procesów generujących wartość i przyno-szących w rezultacie określony poziom wyniku ekonomicznego, mierzonego np. za pomocą dochodu brutto.

� Kategoriami składającymi się wówczas na wektor użyteczności są: wartość sprzedana, koszty operacyjne zasobu, rozpraszany przez ten zasób kapitał, wartość rezydualna zasobu, czas produktywny i bezproduktywny, koszty zastąpienia zasobu, czas życia zasobu, itp.


Użyteczność zasobów 3

� Dla obserwatora zewnętrznego zasób stanowi strukturalnie czarną skrzynkę, która w wyniku oddziaływania ekonomiczne-go z otoczeniem dostarcza pożądanego dobra, dającego sięwymienić na kapitał swobodny.

� Dla niego istotnymi parametrami użyteczności będą takie wielkości, jak NPV zasobu, ROI, ROE, nadwyżka wartości akcji nad wyceną księgową, koszty eliminacji zasobu, czas życia produktu tworzonego przez zasób.

� W rezultatcie rozpatruje on zasób jako towar posiadający określoną przez rynek wartość.

29


O równowadze użyteczności

� Użyteczność wewnętrzna uint i zewnętrzna uext powinny być bezwymiarowe i mierzonew skali 0-1, co wynika z faktu, że prawdopodobieństwo tworzenia wartości oraz posiadania wartości przez jakikolwiek zasób zarządzanej organizacji jest niezerowe i nie przekracza wartości 1.

� Zdolność do tworzenia wartości dodanej przez zasób określona jest wskaźnikiem EBITDA, mierzonym w jednostkach kapitałowych. Przy czym możliwa wartość EBITDA jest do obliczenia ex-post dokładnie za pomocą metod rachunkowości, a ocena ex-antejest możliwa do oszacowania wyłącznie w sposób przybliżony, przy zastosowaniu metod symulacyjnych.

� Wartość rynkowa zasobu wyceniana jest np. poprzez giełdę ale może być równieżokreślona jako wskaźnik NPV (a w przypadku organizacji non profit ENPV) w danej chwili czasu. Oszacowanie ex-ante podlega mechanizmom wyceny rynkowej i nie ma charakteru deterministycznego, tym niemniej można szacować NPV w przybliżeniu.

� Powinien istnieć niezbyt złożony związek pomiędzy EBITDA oraz NPV dla układu generującego wartość w otoczeniu, stanowiącego zbiór zasobów klasy VRIN.

� Manager powinien mieć możliwość zmian użyteczności wewnętrznej oraz wpływ na kreowanie użyteczności zewnętrznej, co wyraża się dostępnością parametrów sterujących układem i definiowania cech użyteczności.


Dwa nurtyw ujęciu

zasobowym

1. Teoria użytecznoś-ci zasobów, Debreu,Arrow, Hurwicz.

2. Koncepcja RBV wopisie organizacji.Penrose, Wernerfelt,Barney.

VRIO/VRINklasyczne RBV

Extended RBVVRIO-Pareto

30


Paradygmat równowagi użyteczności

� W danym otoczeniu tworzy się równowaga pomiędzy użytecznością mikro zasobu oddziaływującego i użytecznościąmakro wszystkich zasobów dostępnych w tym otoczeniu.

w = kRBV*(uint/uext)*c

gdzie:kRBV – charakterystyczna stała zasobowa danego zasobu gdy uint=uext.uint – użyteczność wewnętrzna, określająca produktywność zasobu.uext – użyteczność zewnętrzna, określająca szacunkową wartość organizacji. c – produktywność wyrażona przez EBITDA (zależnie od typu organizacji). w – oszacowanie zewnętrzne wartości zasobu jako NPV.

Ujęcie procesowe

Organizacja jako zbiór

użytecznych procesów biznesowych

31


Procesy biznesowe

Proces biznesowy jest zestawem wzajemnie powiązanych czynności,

polegających na transformacji stanu wejścia do stanu wyjścia np. przez

dodanie określonej wartości dodanej bezpośrednio lub pośrednio.

Można wyróżnić następujące typy procesów biznesowych:

1. Procesy dotyczące zarządzania i wykonywania władzy (w tym

zarządzania strategicznego i korporacyjnego).

2. Procesy operacyjne (kreują pierwotny strumień przychodu, stanowiąc

rdzeń biznesowy) np. sprzedaż, produkcja, zakupy.

3. Procesy wspomagające procesy główne (księgowość, rekrutacja,

wspomaganie IT, kontrola jakości).

4. Procesy przetwarzania, wymiany informacji i wirtualizacji biznesu.


7 Cech procesu biznesowego

Definiowalność - Muszą być jasno określone stany wejścia i wyjścia, warunki brzegowe i ograniczenia.

Porządek – Musi zostać określony harmonogram czasowo-zadaniowy czynności zarówno w układzie czasoprzestrzennym, jaki i kompetencyjnym.

Klient (odbiorca) – Każdy proces musi mieć określonego odbiorcę stanu wyjściowego, będącego klientem.

Wartość dodana – Transformacja mająca miejsce w procesie, musi dodawać wartość dla odbiorcy wprost lub pośrednio.

Relacja inkluzji – Proces nie może istnieć sam dla siebie, musi być zawarty relacyjnie w strukturze organizacji

Relacja przynależności - Proces powinien mieć zdefiniowanego właścicie-laprocesu, odpowiadającego za jego przebieg, rozwój i monitoring.

Uniwersalność – Proces zasadniczo, ale niekoniecznie, powinien obejmować kilka czynności.

32


rodzaj naprawyrodzaj naprawy

zlecenie

zamówienie na

części lub WU

RW lub WZ

RecepcjaRecepcja Mistrz Mistrz MagazynMagazyn

kontrahent

pojazd

Schemat logiczny wymiany dokumentów pomiędzy uczestnikami procesu rozliczenia usługi

czynnościczynności


Organizacjajako zbiór procesów

Teatr Polski we Wrocławiu

Określenie procesów i Relacji biznesowych

33


Organizacja jako zbiór procesów

� Niech będzie dana struktura S zasobów, o zdefiniowanym stanie ΦΦΦΦ(t) w danej chwili czasu t.

� Jakakolwiek zmiana stanu Φ(t), zachodząca wskutek zamierzonych przekształceń struktury S, prowadząca do nowego stanu ΦΦΦΦ’(t1), takiego że ΦΦΦΦ(t) ≠ ΦΦΦΦ’(t1), dla t ≠ t1 jest procesem.

� Stan struktury jest jej charakterystyką, poprzez cechy ontyczne dla niej zdefiniowane (ilość, wartość, użyteczność…).

� Procesy umożliwiają generowanie przez strukturę S wartości w otoczeniu, objawiającą się poprawą parametrów stanu zgodnie z założoną funkcją celu.

� Nie istnieją procesy bez zmiany stanu zasobów. W szczególności, nie istnieją procesy, w których wyłączną zmianą jest zwiększenie kapitału.

� Nie istnieją procesy, w których nie następuje rozproszenie części użyteczności zasobu S (w szczególności kapitału).

Ujęcie społeczno - relacyjne

Organizacja: układ społeczny, zarządzany, tworzący system władzy oraz relacji.

34


Organizacja jako konstrukt społeczny

� Organizacja jest podklasą (podsystemem) systemów społecz-nych, w której istnieje podsystem scalający, podtrzymujący cykliczne, niezakłócone działania całego systemu i jego transformacje w czasie.

� Organizacja osiąga swe cele dzięki kształtowaniu zachowańorganizacyjnych zasobu ludzkiego, związanych głównie z wykonywaniem zadań prowadzących do założonych rezultatów.

� Zachowania organizacyjne są komplementarne względem globalnego rezultatu, wzajemnie zależne, powiązane, powtarzalne i względnie stałe.

Katz D., Kahn R. L. „Społeczna psychologia organizacji”, Warszawa: PWN, 1979


Warunki funkcjonowania organizacji

� Istnienie wartościowych zasobów logicznie powiązanych z procesami.

� Istnienie łańcucha wartości organizacji.

� Istnienie zdefiniowanych procesów kreowania wartości.

� Istnienie zorganizowanej i zarządzanej struktury społecznej w organizacji.

� Istnienie celu oraz zbioru interesariuszy.

� Istnienie układu władzy i zarządu.

35


Relacje w ujęciusystemowym

Teatr Narodowy

Relacje tworzone pomiędzygrupami artystycznymi,uczestniczącymi w realizacjipremiery teatralnej.


� Wewnętrzni� Właściciele,

� Zarząd,

� Pracownicy,

� Stowarzyszeni (umowa zlecenie).

� Zewnętrzni � Uczestnicy łańcucha dostaw,

� Gestorzy informacji,

� Dysponenci zasobów,

� Odbiorcy wartości.

� Obserwatorzy� Władze podatkowe,

� Władze lokalne,

� Regulatorzy i kontrolerzy,

� Korporacja,

� Akcjonariusze.

Interesariusze

36


Mapa interesariuszysystemu edukacjiw powiecie wałbrzyskim

Z pracy doktorskiejJ. Sempryk, „Zarządzanie strategiczne systemem edukacji na poziomie podstawowych jednostek samorządu terytorialnego”UE Wrocław, 2013


Globalny łańcuch

dostaw stanowi

szkielet mapy

interesariuszy

zewnętrznych

organizacji

Przykład układu relacji

37

Ujęcie strukturalne

Organizacja jako

sformalizowana struktura


Organizacja jako zbiór zasobów

1. niepusty zbiór U obiektów, nazywany zasobem S,2. uporządkowany zbiór O dozwolonych działań w zbiorze U,3. niepusty zbiór R relacji określonych dla zbioru U

wówczas:

� Zbiór S stanowi organizację ekonomiczną o zdefiniowanym w danej chwili stanie użyteczności zasobów.

� Zarządzanie polega na zmianie użyteczności zasobów w czasie, w zakresie dozwolonych działań oraz relacji określonych w S.

� Oddziaływanie polega na wymianie kapitału lub zasobów pomiędzy strukturą S a jej otoczeniem ekonomicznym.

Niech będzie dana jakakolwiek struktura S = [U,O,R] określona na zbiorze obiektów ekonomicznych (zasobów)Uzawierająca:

38


Organizacja jako zbiór procesów

� Niech będzie dana struktura S zasobów, o zdefiniowanym stanie ΦΦΦΦ(t) w danej chwili czasu t.

� Jakakolwiek zmiana stanu Φ(t), zachodząca wskutek zamierzonych przekształceń struktury S, prowadząca do nowego stanu ΦΦΦΦ’(t1), takiego że ΦΦΦΦ(t) ≠ ΦΦΦΦ’(t1), dla t ≠ t1 jest procesem.

� Stan struktury jest jej charakterystyką, poprzez cechy ontyczne dla niej zdefiniowane (ilość, wartość, użyteczność…).

� Procesy umożliwiają generowanie przez strukturę S wartości w otoczeniu, objawiającą się poprawą parametrów stanu zgodnie z założoną funkcją celu.

� Nie istnieją procesy bez zmiany stanu zasobów. W szczególności, nie istnieją procesy, w których wyłączną zmianą jest zwiększenie kapitału.

� Nie istnieją procesy, w których nie następuje rozproszenie części użyteczności zasobu S (w szczególności kapitału).


� Wewnętrzni� Właściciele,

� Zarząd,

� Pracownicy,

� Stowarzyszeni (umowy).

� Zewnętrzni � Uczestnicy łańcucha dostaw,

� Gestorzy informacji,

� Dysponenci zasobów,

� Odbiorcy wartości.

� Obserwatorzy� Władze podatkowe,

� Władze lokalne,

� Regulatorzy i kontrolerzy,

� Korporacja,

� Akcjonariusze.

Organizacja jako zbiór interesariuszy i ich interesów

39


Organizacjajako układwładzy

Ujęcie reprezentatywne

Modele formalneReprezentacje konceptualneMetaforyczne koncepcje kognitywneSkąd wziąć wiedzę o organizacji?Program badawczy „Zarządzanie reprezentatywne”

40


Reprezentacje organizacji

� Organizacja jest modelem koncepcyjnym, który zakłada istnienie reprezentacji abstrakcyjnych struktury, zachowańoraz procesów.

� Reprezentacjami struktury są: obiegi dokumentów, hierarchia stanowisk w formie graficznej, plan rozmieszczenia środków trwałych, mapy relacji, itp.

� Reprezentacjami procesów są: procedury, decyzje, przepływy informacji, dokumentacje techniczne, instrukcje obsługi, itp.

� Reprezentacjami zachowań są: polityki, strategie, dokumenty planistyczne, itp.


� Polityka rachunkowości.� System obiegu dokumentów.

� System przetwarzania informacji.

� System rachunkowości.

� Strategia podatkowa.

� Polityka biznesowa.� Strategia rozwoju.

� Strategia marketingu.

� Polityka korporacji.

� Polityka jakości.

� Polityka zarządzania.� System kontrolingu

� Plany operacyjne (budżet).

� Strategia informatyzacji.

� Struktura kompetencyjna i decyzyjna.

� Polityka kadrowo - płacowa.� Polityka zatrudnienia.

� Układ zbiorowy płacy.

� Regulamin pracy i płacy.

� System szkoleń i rozwoju kadr.

Formalne ujęcie organizacji

Niebieska

księgaorganizacji

41


Metaforyczne ujęcia organizacji

Metafora Rozumienie organizacji Charakterystyka

maszynaOrganizacja stanowi zespół dobrze spasowanych ze sobą części o ściśle określonych rolach i zadaniach.

Nadrzędnym celem jest sprawność, wydajnośćoraz optymalność. Człowiek jest elementem mechanizmu (trybikiem maszyny) a jego działania określają zadania.

organizm

Organizacja jako ontologia podatna na upływ czasu (narodziny, rozwój, dojrzałość, starzenie się, śmierć), działająca w otoczeniu i od niego zależna

Nacisk na adaptatywność do warunków zewnętznych i otoczenia. Organizacja jako system, elastycznie dostosowuje się do otoczenia i zaspokaja własne potrzeby.

mózgOrganizacja jest tworem świadomie działającym, samorefleksyjnym, uczącym się.

Nacisk na zdolność uczenia się. Ludzie stanowiąnajważniejszy zasób organizacji

kulturaOrganizacja jako system z symbolicznym sposobem porozumiewania się i działaniem, odmiennym od działania innych.

Nacisk na indywidualizację charakteru organizacji rozpoznawalnej w otoczeniu oraz unikatowośćkreowanej wartości.

system polityczny

Organizacja jako system społeczny działający razem w celu osiągnięcia indywidualnych celów

Władza ustala cele, reaguje na konflikty oraz zapobiega sprzecznym działaniom.

więzienie psychiczne

Organizacja jako narzędzie ucisku i zniewolenia, ograniczająca indywidualność jednostki.

Korporacyjne ograniczanie wolności jednostki poprzez narzucanie pożądanych postaw i zachowań grupowych.

Przepływ i transformacja

Organizacja jako zmienny układ relacji z otoczeniem, wpływający w sposób ciągły na jego zmiany i odwrotnie.

Zmienność strategiczna. Wykorzystanie okazji i scenariuszy do świadomego ustalania własnej pozycji w otoczeniu.

instrument dominacji

Organizacja jako sposób wyzysku, stale kontrolująca postępowanie i postawy jednosteknią związanych

Kontrolę i dominacja organizacji nad ludźmi, wykorzystywanie wszelkich możliwości do osiągania najlepszych wyników

Historyczne ujęcia teoretyczne

� Przedsiębiorca jako innowator � Teorie menedżerskie� Teorie behawioralne� Teorie socjologiczne� Teorie instytucjonalne przedsiębiorstwa

42


Przedsiębiorca – Innowator a organizacjaA.J. Schumpeter

1. Przedsiębiorca – „motor i dusza przedsiębiorstwa” - poszukując zysku nadzwyczajnego wprowadza innowacje i zaburza równowagę statycznąmikro – makro (organizacja-otoczenie).

2. Innowacje należy rozumieć w szerszym znaczeniu jako kombinacje produkcyjno-strukturalno-handlowe. Innowacją jest dowolna zmiana, która:

� zmienia unikatowość czynników produkcji� zwiększa użyteczność towarów istniejących� tworzy nową użyteczność

3. Schumpeter: „Raczej kierownictwo ma tutaj znaczenie, a nie własność” .

Konsekwencje:

1. Osłabienie paradygmatu równowagi statycznej między popytem i podażą na rynku oraz ceną dobra i wielkością produkcji.

2. Przedsiębiorczość staje się koniecznym składnikiem mechanizmu rynkowego

3. Przedsiębiorca nadaje ruch całemu systemowi kreowania wartości (jest to podstawą teorii rozwoju)

4. Zysk powstaje w warunkach dynamicznych procesów gospodarczych.


Teorie managerskie

43


Teorie behawioralne


Teorie socjologiczne

44


Teorie instytucjonalne


Modelowanie organizacji wg teorii kontyngencji

45

Skąd posiąść wiedzę o organizacji?

Narzędzia

Metodologia nauk

Paradygmaty i teorie

Kryteria dla wiedzy pewnej


Prawdziwość sądów na temat organizacji

Sądy o faktach (struktura poziomów uprawdopodobnienia)

� Poziom 0 – komunikaty postrzeżeniowe, wypowiadane w pierwszej osobie, typu „tu i teraz”, np. „Mam przed sobą pismo z urzędu”,

� Poziom 1 – jednostkowe sądy o obserwowalnych przedmiotach lub zdarze-niach, „rachunek który mam zapłacić, jest nieprawidłowy”.

� Poziom 2 – empiryczne uogólnienia, wynikające z prawidłowości pojawiają-cych się w obserwowanych przedmiotach lub zdarzeniach, np. „Napływ kapitału powoduje wzrost zamożności”.

� Poziom 3 – ścisłe prawa doświadczalne, dotyczące mierzalnych wielkości fizycznych, np. „Prawo malejącej użyteczności krańcowej”.

� Poziom 4 – teorie naukowe, które są nie tylko ścisłe i ogólne, ale zakładająistnienie wielkości abstrakcyjnych, nieobserwowalnych, np. „Teoria gier, zakładająca istnienia równowagi Nasha”.

Należy również rozważać dodatkowy poziom prognostyczny:

� Poziom 5 – przewidywania i prognozy, które dotyczą przyszłości podmiotu, weryfikowalne eksperymentalnie po czasie, którego dotyczą. Zdania te nie sąsądami o faktach w sensie ścisłym ale wyobrażeniami o przyszłych faktach z określonym prawdopodobieństwem warunkowym prawdziwości.

46


Potrzebne są narzędzia

� Metodologia naukowa – metoda naukowa

� Kryterium demarkacji – Istnienie miary lub minimum

� Filtr problemów – program badawczy Lakatosa

� Kryterium prawdy – John Watkins (akceptowalna)

� Paradygmaty programu – (trzeba je sformułować)� Kryterium racjonalności wyboru – Larry Laudan

� Zdania bazowe struktury naukowej – formalizm

� Dobra heurystyka – Kompromis heurystyczny


Metoda naukowametoda obserwacyjna

metoda monograficzna

metoda badania dokumentów

metoda indywidualnych przypadków

metoda analizy i krytyki piśmiennictwa

metoda sondażu diagnostycznego

metoda statystyczna

metoda heurystyczna

metoda eksperymentalna

metoda symulacji komputerowej

metoda zgodności

metoda różnicy

metoda towarzyszących zmian

Metoda naukowa jest to procedura, która powinna być stosowana w procesie pozyskiwania lub tworzenia rzetelnej wie-dzy naukowej.

Metoda naukowa jest zbiorem zasad, na podstawie których przyjmuje się lub odrzu-ca analizowane hipotezy lub opisy zjawisk.

Przykładanie miary tych zasad do określo-nych teorii czy opisów decyduje o tym, czy zostaną one uznane za rzetelną wiedzęnaukową, naukę z „przymróżeniem oka”czy też czystą metafizykę.

+Falsyfikacjonizm

(fundamentalny, naiwny, wyrafinowany)

alboPotwierdzenie (koroboracja)(probabilistyczne, dedukcyjneG)

47


Kompromis heurystyczny


Paradygmat izomorfizmu reprezentatywnego

� Niech będzie dana jakakolwiek struktura S = [U,O,R] określona na zbiorze obiektów ekonomicznych U, zawierająca:

� niepusty zbiór U obiektów, nazywany zasobem S

� uporządkowany zbiór O dozwolonych działań w zbiorze U

� niepusty, uporządkowany zbiór R relacji określonych w zbiorze U

wówczas:

1. Zbiór S stanowi organizację ekonomiczną w ujęciu zasobowym o zdefiniowanym w danej chwili czasu stanie zasobów.

2. Zarządzanie polega na zmianie stanu zasobów w czasie, w obrębie dozwolonych działań oraz relacji dopuszczalnych w zbiorze S.

48


Paradygmat efektywnego oddziaływania

� Układ organizacja-otoczenie ekonomiczne oddziały-wuje wzajemnie w sposób który polega na:

� Transferze określonego kapitału swobodnego z otoczenia do organizacji lub odwrotnie.

� Zmianie stanu zasobów organizacji.

Zachodzi wówczas co następuje:

1. Nie istnieje oddziaływanie, którego jedynym skutkiem jest transfer pewnego kapitału z organizacji do otoczenia lub odwrotnie.

2. Pewien kapitał jest ciągle rozpraszany dla utrzymania ustalonego stanu zasobu organizacji w czasie.


Paradygmat racjonalnego zarządzania

� Jeżeli zarządzanie organizacją wiąże się z podejmowaniem decyzji opartych na wykorzys-taniu jakiejkolwiek zasady minimum, to:

� Organizacja pozostaje w równowadze ekonomicznej, a zarządzanie można określić jako racjonalne.

� Układ podejmowanych decyzji zarządczych jest zawsze optymalny z punktu widzenia zarządzających,

� Istnieje akceptowalne funkcja celu umożliwiająca ocenę racjonalności i optymalności procesów zarządzania.

49


Paradygmat optymalnej topologii

� Każda organizacja w wyniku procesów zarządzania dąży do osiągnięcia optymalnej topologii zasobów.

� Optymalna topologia zasobów stanowi najbardziej zrównoważoną strukturę, umożliwiającąnajbardziej efektywne oddziaływanie ekonomiczne z otoczeniem.


Konstrukcja programu badawczego „Zarządzanie reprezentatywne” wraz z układem paradygmatówtwardego rdzenia.

Gospodarek T., „Representative Management as a Rational Research Program in Kuhn-Lakatos-LaudanSense”, Int. J of Economics and Business Research, vol. 1 No. 4, 2009, 409 - 421.

Gospodarek T., „Paradygmat reprezentatywny w naukach o zarządzaniu”, [w] R. Krupski red. „Zarządzanie strategiczne – podstawowe problemy”, Prace Naukowe Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości, Wałbrzych 2008, str. 43-51

50

Metodologia nauki o organizacji

� Cel i funkcja celu organizacji

� Stan organizacji

� Optymalizacja organizacji

� Model warstw logicznych

� Oceny ilościowe i kryteria



51


Gra przeciwko otoczeniu

� Czym jest gra?� Elementy gry (gracze, zasady, strategie, wypłata)� Gracze

� Gracz 1 – organizacja� Gracz 2 - otoczenie

� Zasady gry� Gracz 1 – próbuje coś wyprodukować i sprzedać� Gracz 2 – stara się ograniczyć wejście na rynek� Wynikiem jest alokacja określonej wartości w

otoczeniu i następuje koniec gry.

� Strategie (czyste, mieszane,…)� Funkcja wypłaty (macierz wypłaty) � Wypłata


Cel ekonomiczny istnienia organizacji

� Pierwszą powinnością i nieustającym obowiązkiem managera przedsiębiorstwa jest dążenie do najlepszych, możliwych do osiągnięcia wyników ekonomicznych przy wykorzystaniu aktualnie zaangażowanych i dostępnych zasobów.

[ P. Drucker ].

52

Stan organizacji w danej chwili

� Oceny księgowe ex post

� Oceny analityczne czasu bieżącego

� Prognoza stanu organizacji


przychód ze sprzedażykoszty uzyskania przychodu Dochód zdziałalności

Dochód zdziałalności

Zysk i koszty

Głównym celem prowadzenia działalności gospodarczej jest osiąganie zysku.Zyskiem nazywamy dodatnią różnicę między przychodami a kosztami ich uzyskania. Jeżeli ta różnica jest ujemna mówimy wówczas o stracie.

zyskinadzwyczajne

stratynadzwyczajne

przychód – koszty + zyski nadzw.– straty nadzw.= zysk bruttozysk brutto – podatek 1 – podatek 2 – podatek 3 = zysk netto

Dochód(zysk) brutto

Dochód(zysk)bruttopodatek 1

podatek2

podatek 1

podatek2

z y s k n e t t o

53


1. Ile warte jest nasze przedsięwzięcie? 2. Ile kosztuje 1 godzina pracy naszej firmy?3. Jaka jest rentowność naszej firmy?4. Jaka jest efektywność kapitału włożonego?5. Jaka jest rotacyjność kapitału?6. Jakie są przepływy finansowe w okresie?7. Jaka jest efektywność zatrudnienia?8. Jaka jest efektywność środków trwałych?9. Jaki jest wskaźnik raklamacji?10. Jaki jest poziom zyskowności?

Oceniamy naszą organizacjęSpotkaliśmy się z następującymi pojęciami, które potrafimy zdefiniować i wyliczyć:

� przychód � dochód � zysk � koszty� podatek � wynik finansowy

Okazuje się, że dla oceny naszego przedsięwzięciate dane nie są wystarczające. O ile dla skarbówki iZUS tak, to dla banku, czy inwestora zewnętrznegonie. Potrzebne są dodatkowe analizy i wskaźniki


Model warstwowy oceny stanu ekonomicznego

54


Organizacja jako struktura warstw logicznych

� Każda organizacja ze względów operacyjnych może zostać podzielona na układ warstw logicznych, w obrębie których przebiegają procesy biznesowe charakteryztyczne dla danej warstwy.

� Front office

� Middle office

� Back office

� Virtual office


Front Office

Działy odpowiedzialne za oddziaływanie z otoczeniem zewnętrznym

(kontrahentem, prezentacja na zewnątrz).

Relacje warstwy to: klient – organizacja – dokument. Tu powstaje układ

raportów operacyjnych, związanych z zarządzaniem poziomu średniego.

Oprogramowaniem charakterystycznym dla warstwy jest CRM, który

musi być zasilany on-line informacjami z bazy kontrahentów, finansowo -

księgowej, etc. pochodzących z warstwy middle-office

• Obiegi dokumentów finansowych dla każdego procesu front-office.• Raporty operacyjne.• Procedury kontrolne ksiąg pomocniczych działów front-office.• Procedury kontrolne procesów biznesowych działu.• Procedury zabezpieczenia danych działu.• Informacje wymieniane z Back Office.• Informacje wymieniane z Virtual Office.• Informacje wymieniane z Middle Office.• Formaty prezentacji danych (raporty, formularze)• Interfejsy użytkownika (formularze, bazy danych)• Protokoły warstwy sieciowej LAN/WAN• Algorytmy aplikacji wykorzystywanych przez front-office.

Funkcje

55


Relacje w obrębie Front Office


Middle Office

Tu realizują się algorytmy obliczeniowe, raporty, sprawozdania operacyjne

oraz hurtownia danych. W tej warstwie działa wspomaganie informatyczne

rachunkowości. Tu polityka rachunkowości ma największe zastosowanie

praktyczne, określając zasady przetwarzania informacji oraz algorytmy

użytecznych raportów. Dział ten pozostaje w ścisłej relacji z Front Office

oraz Back Office, zasilając go narzędziami przetwarzania danych oraz

modułami typu agent inteligentny.

• Opisy procesów realizowanych w organizacji.• Metryki dokumentów stosowanych w organizacji.• Procedury i formaty obiegów informacji w organizacji.• Karty, algorytmy i formaty raportów biznesowych.• Opisy algorytmów i zależności w systemie zintegrowanym.• Opisy procedur księgowych i przetwarzania danych finansowych.• Opisy i algorytmy konsolidacji danych i raportowania finansowego.• Algorytmy wymiany informacji między modułami i warstwami• Systemy ochrony danych osobowych, poufnych, księgowych• Hurtownia danych i algorytmy dataminig• Interfejsy użytkownika w systemie i warstwach• Arkusze i formaty elektroniczne sprawozdań ekonomicznych

Funkcje

56


Struktura warstw logicznych e-Commerce

Tadeusz Gospodarek,

“Middle Office Restrictions for

e-Commerce Systems”,

Journal of Internet Banking and Commerce”, vol. 15 No. 3, 2010, pp 226-236


Back OfficeWarstwa podejmowania decyzji i zatwierdzania danych przetworzonych

przez Front Office. Tu powstają archiwa danych oraz wyniki do realizacji

przez Front Office. Tu zapisywane są transakcje, dane księgowe oraz

wszelkie informacje o zasobach. Warstwa pozostaje w ścisłej relacji z Middle

Office, który dostarcza jej narzędzi rachunkowych oraz metod. W tym

miejscu określa się zasady powstania wyniku finansowego, archiwizacji

danych oraz weryfikacje raportów dla zarządu. Informacja zatwierdzana

przez Back Office staje się podstawą podejmowania decyzji przez zarząd.

• Procedury zatwierdzania dokumentów.• Procedury konsolidacji dokumentów źródłowych.• Zasady kontroli spójności, rzetelności i poprawności danych.• Kontrola jakości (np. ISO lub Six-Sigma)• Procedury weryfikacji informacji.• Produkcja i jej dokumentacja.• Bilans, budżet i ich kontrola.• Deklaracje podatkowe, ZUS – weryfikacja danych• Sprawozdania zewnętrzne (GUS).• Procedury weryfikacji raportów skonsolidowanych.• Procedury zamknięcia i otwarcia ksiąg rachunkowych.• Wynik finansowy, jego definicja i sposób kontroli bieżącej.

Funkcje

57


Polityka rachunkowości w układzie warstw logicznych


Virtual Office

Warstwa Extranet, public relations oraz eBiznesu firmy, która wykorzystuje

przede wszystkim Internet z jego standardami oraz protokołami poziomu

najwyższego modelu OSI . W przypadku Virtual Office, istotnym jest sposób

konsolidacji wyników procesów wirtualnych, znajdujących swoje odzwiercie-

dlenie w warstwie Back Office, jak również zasady dokumentowania zdarzeń

eBiznesowych. Tu również tworzone są systemy dostępności danych do

upublicznienia i baza wiedzy zewnętrznej.

• Dane wymieniane z warstwą Front Office• Dane wymieniane z warstwą Back Office• Dane pobierane z Internet/Intranet• Dane eksportowane do Internet/Intranet• Protokoły sieciowe WAN• Protokoły sieciowe LAN• Interfejs użytkownika zdalnego• Interfejs administratora VPN• Interfejs administratora danych• System sieciowy LAN/WAN (hardware&software)• Bazy wiedzy extranet

Funkcje

58


Zastosowanie modelu warstw logicznych w zarządzaniu ryzykiem

Dynamiczny charakter organizacji

� Zmiana stanu jako procesy czasowe

� Zmiany adaptatywne w czasie

� Optymalizacja

59


Proces, funkcja celu, informacje i decyzje


Cykl życia organizacji

1. NARODZINY� nowe przedsięwzięcie (pomysł, idea)� mobilizacja kapitału� Inicjacja lokalnego łańcucha dostaw

2. MŁODOŚĆ� wzrost i ekspansja wszystkich zasobów organizacji� Utworzenie łańcucha wartości organizacji� Optymalizacja łańcucha dostaw

3. WIEK ŚREDNI� Budowa równowagi mikro-makro� Zaistnienie kluczowych zasobów klasy VRIN� Optymalizacja łańcucha wartości

4. DOJRZAŁOŚĆ� Okres stabilności struktury i kapitału intelektualnego� Ochrona wartości organizacji� Wykorzystanie zasobów VRIN i kluczowych kompetencji

5. SCHYŁEK

60


Cykl życia przedsiębiorstwaWzrost i rozwój, a wielkość przedsiębiorstwa

WIE

LK

OŚ

ĆP

RZ

ED

SIĘ

BIO

RS

TW

A

Małe

Duże

ETAP ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTWA

Etap I Etap II Etap III Etap IV

przedsiębiorcy wspólnoty formalizacji przekształcenia

Kreatywność

Wytyczenie kierunku

Potrzeba delegacji uprawnień i kontroli

Potrzeba przywództwa

Dodanie wewnętrznych systemów

Potrzeba walki z biurokracją

Rozwój pracy zespołowej

Potrzeba rewitalizacji

Nadanie kierunku, odrodzenie

Kontynuacja dojrzałości

Schyłek

Na podst. prof. C. Suszyński


METODOLOGIAJak postępować?

EPISTEMOLOGIACo wiemy?

ONTOLOGIACo istnieje?

AKSJOLOGIAJak ocenić?

61

Aksjologia w odniesieniu do organizacji

� Co powoduje, że organizację uznajemy za dobrą?

� Jakie są kryteria oceny organizacji?

� Jak należy oceniać organizację?


LITERATURA

� Daft L. R., „Organization Theory and Design”, 10 Ed. South-WesternCengage Learning, Mason, 2010.

� Gospodarek T., „Aspekty złożoności i filozofii nauki w zarządzaniu”, Wydawnictwo WWSZiP w Wałbrzychu, Wałbrzych 2012.

� Griffin R., „Podstawy zarządzania organizacjami”, PWN, Warszawa 2001.

� Grudzewski W, Hejduk I., „Przedsiębiorstwo wirtualne”, Wyd. Difin, Warszawa 2002.

� Gruszecki T., „Współczesne teorie przedsiębiorstwa”, PWN, Warszawa 2002.

� Podstawy nauk o przedsiębiorstwie [red.] Lichtarski J., Wydawnictrwo AE Wrocław 2001.

� „Przedsiębiorstwo, wartość, zarządzanie” [red.] Suszyński C., PWE,Warszawa 2007.

� D. R. Anderson, D. J. Sweeney, T. A. Williams; “Introduction To Management Science: Quantitative Approaches To Decision Making”, South Western Educational Publishing, Cengage Learning, Mason, 2009.

� Sułkowski Ł., „Epistemologia nauk o zarządzaniu”, PWE Warszawa 2005.

62

To już koniec wykładu.

Strona przedmiotu:

www.gospodarek.eu/no.htm

Przeźrocza:

www.gospodarek.eu/

Documents

Nauka o organizacji - Prof. Tadeusz Gospodarek o organizacji wyklad.pdf · Nauka o organizacji wykład Prof. dr hab. Tadeusz Gospodarek 2013/2014 Nauka o organizacji Prof. dr hab