II

İÇİNDEKİLER

Sayfa No:

ÖNSÖZ.................................................................................................................................. I İÇİNDEKİLER...................................................................................................................... III ŞEKİLLER LİSTESİ.............................................................................................................VIII ÇİZELGELER LİSTESİ .......................................................................................................XII EKLER LİSTESİ...................................................................................................................XIII

BÖLÜM 1 ÖLÇME TEKNİĞİ VE HARİTA ALMA YÖNTEMLERİ

1. ÖLÇME TEKNİĞİ VE HARİTA ALMA YÖNTEMLERİ..............................................3 1.1. Giriş ...................................................................................................................3 1.2. Özel Konum.......................................................................................................3 1.3. Matematik Konum.............................................................................................3 1.4. Jeodezik Ölçüm Tekniği ....................................................................................5 1.5. Uzaktan Algılama Teknikleri ............................................................................5

1.5.1. Fotoğrametri ......................................................................................7 1.5.2. Radar..................................................................................................11 1.5.3. Coğrafi Bilgi Sistemleri ....................................................................13

1.5.3.1. Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Temel Prensipleri...................15 1.5.3.2. CBS Bileşenleri .................................................................16 1.5.3.3. Coğrafi Bilgi Sistemleri Temel Fonksiyonları ...................18 1.5.3.4. CBS Gereksinimleri ...........................................................21 1.5.3.5. Kullanım alanları ...............................................................22

BÖLÜM 2 HARİTALARA GİRİŞ

2. HARİTALARA GİRİŞ......................................................................................................27 2.1. Haritaların Sınıflandırılması ..............................................................................28

2.1.1. Amaçlarına Göre Haritalar.................................................................28 2.1.1.1. Genel Amaçlı Haritalar ......................................................28 2.1.1.2. Özel Amaçlı Haritalar ........................................................28 2.1.1.3. Ölçeklerine Göre Haritalar.................................................28 2.1.1.4. Boyutlarına Göre Haritalar.................................................28

2.2.Yol Haritaları ......................................................................................................29 2.3. Rölyef (Kabartma) Haritaları ............................................................................30 2.4. Topoğrafik Haritalar .........................................................................................31 2.5. Yeryüzü .............................................................................................................36 2.6. Koordinat Sistemleri..........................................................................................36

2.6.1. Küresel Koordinatlar..........................................................................37 2.6.2. Düzlem Koordinatlar .........................................................................40

2.6.2.1. Yatay Düzlemde Dik Koordinatlar ....................................40 2.6.2.2. Düşey Düzlemde Koordinatlar...........................................41

2.6.2.2.1. Kutupsal Koordinatlar........................................41 2.6.2.2.2. Dik Koordinatlar ................................................41

2.7. Koordinat Hesaplamalarında Temel İşlemler ....................................................41 2.7.1. Birinci Temel İşlem ..........................................................................44 2.7.2. İkinci Temel İşlem.............................................................................45 2.7.3. Üçüncü Temel İşlem..........................................................................47 2.7.4. Dördüncü Temel İşlem ......................................................................48

III

BÖLÜM 3 ÖLÇME KONTROL NOKTALARI VE KONTROL AĞLARI

3. ÖLÇME KONTROL NOKTALARI VE KONTROL AĞLARI...................................... 53

3.1. Nirengi Noktaları Ve Ağları.............................................................................. 53 3.1.1. Nirengi Yeraltı İşareti........................................................................ 55 3.1.2. Nirengi Yerüstü İşareti ..................................................................... 55

3.2. Poligon Noktaları ve Ağları .............................................................................. 56 3.2.1. Poligon Güzergahlarının Gruplandırılması ....................................... 56

3.2.1.1. Açık Poligon Güzergahları ............................................... 57 3.2.1.2. Bağlı (Dayalı) Poligon Güzergahı .................................... 58 3.2.1.3. Kapalı Poligon Güzergahı ................................................. 58

3.2.2. Bir Bölgede Oluşturulacak Poligon Güzergahıİle İlgili Hazırlık İşleri ...................................................................... 59

3.3. Nivelman Noktaları ve Ağları ........................................................................... 60 3.3.1. Başlangıç Kotunun Alınması............................................................. 61 3.3.2. Nivelman Noktalarının Tesisi ........................................................... 61

BÖLÜM 4 UZUNLUK ÖLÇÜMLERİ

4. UZUNLUK ÖLÇÜMLERİ ............................................................................................... 67 4.1. Doğrudan Doğruya Basit Ölçü Aletleriyle Yapılan Boy Ölçümleri ................. 67

4.1.1. Jalon .................................................................................................. 67 4.1.2. Jalon Sehpası ..................................................................................... 68 4.1.3. Çekül ................................................................................................. 68 4.1.4. Çelik Şerit Metre ............................................................................... 69

4.2. Dik İnmeye veya Dik Çıkmaya Yarayan Aletler .............................................. 69 4.3. Yatay Uzunluk Ölçümü..................................................................................... 70

4.3.1. Yatay Uzunluk Ölçümünde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ...... 70 4.4. Eğik Uzunluk Ölçümü ve Yataya İndirgenmesi ............................................... 71 4.5. İki Nokta Arasında Engel Bulunması Halinde Uzunluk Ölçümü ..................... 72 4.6. Uzunluk Ölçüsünde Hatalar.............................................................................. 74

4.7. Uzunluk Ölçüsünde Hata Sınırı ........................................................................ 78 4.8. Basit Ölçü aletleriyle Küçük Arazi Parçalarının Ölçülmesi.............................. 79

4.8.1. Bağlama Yöntemi ............................................................................. 80 4.8.2. Dik Koordinat Yöntemi (Ortogonal Yöntem)................................... 80 4.8.3. Ölçülerin Kontrol Edilmesi............................................................... 82 4.8.4. Detay Alımında Uygulanması Gereken Kurallar.............................. 83

BÖLÜM 5 ALAN HESAPLARI

5. ALAN HESAPLARI ........................................................................................................ 87 5.1. Ölçü Değerlerine Göre Alan Hesabı .................................................................. 87 5.2. Koordinat Değerlerine Göre Alan Hesabı ........................................................ 90 5.3. Grafik Değerler ile Alan Hesabı.............................................................................92

5.3.1. Kare Çizgili Diyagram Yöntemi............................................................92 5.3.2. Paralel Kenar Diyagram Yöntemi..........................................................92 5.3.3. Eşit Alanlı Üçgene Çevirme Yöntemi ...................................................93 5.3.4. Hiperbol Diyagram Yöntemi .................................................................93

5.4. Planimetre ile Alan Hesabı .....................................................................................94

IV

BÖLÜM 6 TEODOLİT VE AÇI ÖLÇÜMLERİ

6. TEODOLİT VE AÇI ÖLÇÜMLERİ.................................................................................99 6.1. Yatay ve Düşey Açı ...........................................................................................99

6.2. Teodolit ve Parçaları..........................................................................................99 6.2.1. Teodolit Sehpası ................................................................................99 6.2.2. Teodolit..............................................................................................100

6.2.2.1. Düzeçler .............................................................................101 6.2.2.1.1. Silindirik Düzeç .................................................101 6.2.2.1.2. Küresel Düzeçler................................................101

6.2.2.2. Teodolitlerde Eksenler .......................................................102 6.3. Yatay Açı Ölçüsü ve Hesabı..............................................................................103

6.3.1. Basit Açı Ölçüsü ................................................................................103 6.3.2. İki yarım silsile şeklinde açı ölçümü .................................................103 6.3.3. Silsile Şeklinde Açı Ölçümü..............................................................104 6.3.4. Tekrarlama Şeklinde Açı Ölçümü .....................................................105

6.4. Teodolit Kurma Aşamaları ................................................................................107

BÖLÜM 7 YÜKSEKLİK ÖLÇÜMLERİ ( NİVELMAN )

7. YÜKSEKLİK ÖLÇÜMLERİ ............................................................................................113

7.1. Nivolar ve Nivoların Genel Yapısı....................................................................113 7.2. Mira ...................................................................................................................114 7.3. Geometrik Nivelman .........................................................................................115

7.3.1. Açık Nivelman ..................................................................................116 7.3.2. Bağlı Nivelman..................................................................................117 7.3.3. Kapalı Nivelman................................................................................118

7.4. Trigonometrik Nivelman...................................................................................118 7.5. Barometrik Nivelman ........................................................................................119 7.6. Kesit Nivelmanı.................................................................................................121

7.6.1. Boy kesit Nivelmanı ..........................................................................121 7.6.2. En kesit Nivelmanı ............................................................................123

BÖLÜM 8

POLİGON NOKTALARI - POLİGON GÜZERGAHLARI VE HESABI

8. POLİGON NOKTALARI, POLİGON GÜZERGAHLARI VE HESABI........................127 8.1. Poligon Kenarı ve Poligon Açısı .......................................................................127 8.2. Poligon Hesapları ..............................................................................................127

8.2.1. Açık Poligon Hesabı ..........................................................................127 8.2.2. Bağlı Poligon Hesabı .........................................................................129 8.2.3. Kapalı Poligon Hesabı .......................................................................131

BÖLÜM 9

OPTİK UZUNLUK ÖLÇÜSÜ VE TAKEOMETRİK ALIM 9. OPTİK UZUNLUK ÖLÇÜSÜ VE TAKEOMETRİK ALIM...........................................137

9.1. Takeometrik Uzunluk Ölçüsü............................................................................137

V

BÖLÜM 10 ELEKTRONİK UZUNLUK VE AÇI ÖLÇÜMLERİ

10. ELEKTRONİK UZUNLUK VE AÇI ÖLÇÜMLERİ..................................................... 147 10.1. Elektronik Uzunluk Ölçüsü............................................................................. 148 10.2. Elektronik Açı Ölçümü ................................................................................... 149

10.2.1. Düşey Açı Okuması......................................................................... 151 10.3. Elektronik Takeometre Ölçümleri................................................................... 151 10.4. Elektronik Takeometre Uygulamaları ............................................................. 153

BÖLÜM 11

TOPOĞRAFİK HARİTALAR VE KESİT ALMA 11. TOPOĞRAFİK HARİTALAR VE KESİT ALMA........................................................ 163

11.1. Topoğrafik Haritalar........................................................................................ 163 11.1.1. Topoğrafik Haritalarda Yeryüzü Şekillerinin Gösterilmesi ............ 164

11.2. Harita Yorumlama .......................................................................................... 166 11.2.1. Eşyükselti Eğrilerinin Yorumlanması ............................................. 172 11.2.2. Topoğrafya Haritalarının Okunmasında Gerekli Yardımcı

Bilgiler ............................................................................................. 173 11.3. Topoğrafik Haritalarda Kesit Alma................................................................. 175

BÖLÜM 12 ÖLÇME TEKNİĞİNİN YERALTI MADENCİLİĞİNDE

UYGULANMASI

12. ÖLÇME TEKNİĞİNİN YERALTI MADENCİLİĞİNDE UYGULANMASI.............. 183 12.1. Yeraltı İşletmelerinde Maden Haritacılığının Görevleri ................................. 183 12.2. Yeraltı İşletmelerinde Koordinat Ve Yükseklik Sistemleri ............................ 183 12.3. Yeraltında Kullanılan Ölçme Alet Ve Ekipmanları ....................................... 184

12.3.1. Teodolit - Takeometre ve Nivolar ................................................... 184 12.3.2. Asma Pusula- Asma Daire .............................................................. 185

12.4. Yeraltı Poligonasyonu.................................................................................... 187 12.4.1. Yeraltı Poligon Güzergahlarının Sınıflandırılması.......................... 188

12.4.1.1. Referans (Kontrol) Güzergahları ..................................... 188 12.4.1.2. Ölçü Güzergahları ........................................................... 188

12.4.2. Noktaların İşaretlenmesi.................................................................. 189 12.5. Yeraltı Ölçme Noktaları .................................................................................. 190

12.5.1. Taban Noktaları .............................................................................. 190 12.5.2. Tavan Noktaları .............................................................................. 190

12.5.2.1. Standart çivi ve çengeller ................................................ 191 12.5.2.2. Ölçme noktalarının numaralandırılması .......................... 191

12.5.3. Açı Ölçme Noktaları ....................................................................... 192 12.5.4. Yükseklik Ölçme Noktaları............................................................. 192 12.5.5. Gözlem Plakaları ............................................................................. 192

12.6. Üç Sondajla Damar Eğim Ve Doğrultusunun Bulunması............................... 193 12.7. Poligon Kenarlarının Ve Açılarının Ölçülmesi ............................................... 194

12.7.1. Detay Noktalarının Ölçülmesi......................................................... 196 12.7.2. Poligonasyon Hesabı ve Hata Sınırları............................................ 197

12.8. Yeraltı Uzunluk Ölçme Yöntemi .................................................................... 197

VI

12.9. Doğrultu...........................................................................................................197 12.10. Yatım (Meyil) Açısı.......................................................................................198 12.11. Yatım Ve Doğrultu Tayini.............................................................................198 12.12. Desandre Derinlik Ölçme Yöntemi ...............................................................199 12.13. Karşılıklı Sürülen Galeriye Yön Verme ........................................................200 12.14. İki Sondaj Ve Yatımdan Fay Doğrultu Tayini ..............................................201 12.15. Gerçek Kalınlık Hesabı .................................................................................202 12.16. Diyagonal Ayak Doğrultu Tespiti ................................................................203 12.17. Yeraltında Yükseklik Ve Yükseklik Ölçümleri.............................................203

12.17.1. Geometrik Nivelman......................................................................204 12.17.2. Trigonometrik Nivelman ...............................................................208

12.18. Pusula İle Yapılan Ölçümler..........................................................................211 12.18.1. Pusula.............................................................................................211 12.18.2. Sapma Açısı ...................................................................................212 12.18.3. Harita ve Planların Yönlendirilmesi ..............................................213 12.18.4. Pusula Ölçüsü ................................................................................214 12.18.5. Meyilli Yerlerde Pusula Ölçüsü.....................................................216

12.19. Kuyularda Derinlik Ölçme ............................................................................219 12.19.1. Normal Şerit Yöntemi ...................................................................219

12.19.1.1. Küçük kuyularda derinliğin bir defada ölçülmesi ..........219 12.19.1.2. Düşey Şenaj Metodu ......................................................222 12.19.1.3. Özel Kuyu Şeridi Yöntemi.............................................222 12.19.1.4. Tel Metodu.....................................................................223

12.20. Bağlantı Ölçmeleri.........................................................................................224 12.20.1. Düşey Kuyulardan Yapılan Yön Koordinat Bağlantıları ...............224

12.20.1.1. Mekanik Yöntemlerle Yönlendirme ..............................224 12.20.1.1.1. Tek Kuyudan Mekanik Çekülleme ................225 12.20.1.1.2. İki Kuyudan Mekanik Çekülleme ..................231

12.21. Mekanik Çeküllemede Doğruluğu Etkileyen Faktörler ve Alınabilecek Önlemler..............................................................................235

BÖLÜM 13

YERALTI MADEN HARİTALARININ YAPIM TEKNİKLERİ13. YERALTI MADEN HARİTALARININ YAPIM TEKNİKLERİ ................................239

13.1. Yeraltı Planları ve Uygulamalar.....................................................................239 13.1.1. Galerilerin Sınıflandırılması............................................................239

13.1.1.1. Genişlik ..........................................................................240 13.1.1.2. Düzenlemeler ..................................................................241 13.1.1.3. Sayı..................................................................................241 13.1.1.4. Konum.............................................................................242

13.1.2. Kazı Çalışmalarının Sınıflandırılması ............................................242 13.1.2.1. İsimlendirme ...................................................................244

13.2. Maden İmalat Haritaları (Planları) ..................................................................245 13.2.1. İmalat Haritalarında Bulunması Gereken Bilgiler ..........................245 13.2.2. Maden İmalat Haritalarının Hazırlanış Esasları .............................246

13.3. Yeraltında İmalat Haritalarında Kullanılan Semboller....................................247 13.3.1. İmalat Haritalarında Ölçek Seçimi ..................................................248

KAYNAKLAR.....................................................................................................................253 EKLER .................................................................................................................................257 İNDEKS................................................................................................................................273

VII

ŞEKİLLER LİSTESİSayfa No:

Şekil 1.1. Türkiye�nin coğrafi konumu................................................................................. 3 Şekil 1.2. Fotoğrametrik uçuşlar ve fotoğraflama................................................................. 8 Şekil 1.3. Fotoğrametrik değerlendirme çalışmaları ............................................................. 8 Şekil 1.4. Örnek hava fotoğrafı ............................................................................................. 9 Şekil 1.5. Çizim aşaması ....................................................................................................... 10 Şekil 1.6. Fotoğrametrik yöntem ile elde edilmiş harita örneği ............................................ 11 Şekil 1.7. Radar sistemi ile çıkarılmış üç boyutlu arazi profili ............................................. 12 Şekil 1.8. Uzaktan algılama yöntemiyle oluşturulmuş fotoğraf görüntüleri ......................... 13 Şekil 1.9. Referans sistemleri oluşturulması ......................................................................... 14 Şekil 1.10. Yükseklik verileri farklı referanslar için değişiklik gösterir............................... 14 Şekil 1.11. Coğrafi bilgi sistemi............................................................................................ 15 Şekil 1.12. Coğrafi bilgi sisteminin bileşenleri..................................................................... 16 Şekil 1.13. Verilerin depolanması......................................................................................... 19 Şekil 1.14. Bilgisayar ortamında görüntülemede raster tekniği ............................................ 19 Şekil 1.15. Bilgisayar ortamında görüntülemede vektör tekniği........................................... 20 Şekil 2.1. Açık işletmecilik yapılan bir maden ocağının üç boyutlu görünümü ................... 28 Şekil 2.2. Yol haritası ile hava fotoğrafı ilişkisi.................................................................... 29 Şekil 2.3. Yol haritası ve açıklama (lejand) örneği ............................................................... 30 Şekil 2.4. Tarihi rölyef harita örnekleri................................................................................. 30 Şekil 2.5. Rölyef uygulaması ................................................................................................ 31 Şekil 2.6. Topoğrafik harita örneği ....................................................................................... 31 Şekil 2.7. 1/25000 lik topoğrafik harita örneği ..................................................................... 33 Şekil 2.8. 1/50 000 ölçekli topoğrafik harita örneği.............................................................. 34 Şekil 2.9. 1/100 000 ölçekli topoğrafik harita örneği............................................................ 35 Şekil 2.10. Boylam ve enlem daireleri.................................................................................. 36 Şekil 2.11. Bir p noktasının coğrafi boylam ve enlemi......................................................... 37 Şekil 2.12. Küresel koordinatlar ........................................................................................... 37 Şekil 2.13. Cassini � soldner dik koordinat sistemi .............................................................. 38 Şekil 2.14. Gauss-krüger meridyen şeritleri.......................................................................... 39 Şekil 2.15. Bir meridyen şeridi ............................................................................................. 40 Şekil 2.16. Yatay düzlemde dik koordinatlar........................................................................ 40 Şekil 2.17. Kutupsal koordinatlar ......................................................................................... 41 Şekil 2.18. Dik koordinatlar.................................................................................................. 41 Şekil 3.1. Nirengi kanavası ................................................................................................... 53 Şekil 3.2. Lokal nirengi şebeke çeşitleri ............................................................................... 54 Şekil 3.3. Nirengi yeraltı işareti ............................................................................................ 55 Şekil 3.4 nirengi yerüstü işaretleri ........................................................................................ 55 Şekil 3.5. Örnek bir poligon kanavası................................................................................... 57 Şekil 3.6. Açık poligon güzergahı......................................................................................... 57 Şekil 3.7. Bağlı (dayalı) poligon güzergahı .......................................................................... 58 Şekil 3.8. Kapalı poligon güzergahı...................................................................................... 58 Şekil 3.9. Poligon zemin işaret şekilleri................................................................................ 60 Şekil 3.10. Poligon röper krokisi örneği ............................................................................... 60 Şekil 3.11. Duvarda nivelman noktası .................................................................................. 62 Şekil 3.12. Yerüstü nivelman bronzu.................................................................................... 62 Şekil 3.13. Yerleşik alan dışındaki bölgelerde nivelman noktası tesisi ................................ 62 Şekil 3.14. Duvarda nivelman röperi .................................................................................... 63

VIII

Şekil 4.1. Jalonun dikleştirilmesi...........................................................................................68 Şekil 4.2. Gönye çeşitleri.......................................................................................................69 Şekil 4.3. Komparatörün şematik yapısı................................................................................75 Şekil 4.4. Bağlama yöntemine göre bir parselin üçgenlere bölünerek ölçülmesi..................80 Şekil 4.5. Binanın doğrultu uzatarak ölçülmesi ....................................................................80 Şekil 4.6. Dik koordinat yöntemine göre parselin bir kenarının ölçü doğrusu

olarak alınması ......................................................................................................81 Şekil 4.7. Dik koordinat yöntemine göre parselin köşegeninin ölçü doğrusu

olarak alınması ......................................................................................................81 Şekil 4.8. Bir büyük parselin ölçüsünde iki ölçü doğrusu kullanılması ................................81 Şekil 5.1. Kare çizgili diyagram yöntemi .................................................................................. 92 Şekil 5.2. Paralel kenar diyagram yöntemi ................................................................................ 92 Şekil 5.3. Eşit alanlı üçgene çevirme yöntemi.......................................................................93 Şekil 5.4. Hiperbol diyagram yöntemi ..................................................................................93 Şekil 5.5. Planimetrenin şematik olarak gösterilmesi ve parçaları.......................................94 Şekil 6.1. Yatay düzlemde yatay ve düşey açıların görünümü..............................................99 Şekil 6.2. Teodolit parçaları ..................................................................................................100 Şekil 6.3. Silindirik düzeç .....................................................................................................101 Şekil 6.4. Küresel düzeç yatay ve düşey kesiti......................................................................101 Şekil 6.5. Teodolit eksenleri..................................................................................................102 Şekil 6.6. Basit açı ölçümü....................................................................................................103 Şekil 6.7. Teodolit açı okuma örnekleri ................................................................................110 Şekil 7.1. Nivo ve parçaları ...................................................................................................114 Şekil 7.2. Mira çeşitleri .........................................................................................................114 Şekil 7.3. Mira üzerinde küresel düzeç .................................................................................114 Şekil 7.4. Mira okuması ........................................................................................................115 Şekil 7.5. Geometrik nivelman..............................................................................................115 Şekil 7.6. Açık nivelman .......................................................................................................116 Şekil 7.7. Bağlı nivelman ......................................................................................................117 Şekil 7.8. Kapalı nivelman ....................................................................................................118 Şekil 7.9. Trigonometrik nivelman........................................................................................118 Şekil 7.10. Boyuna ve enine kesit eksenleri ..........................................................................121 Şekil 7.11. Ara okumalı geometrik nivelman uygulaması ....................................................122 Şekil 7.12. Boyuna kesit örneği.............................................................................................123 Şekil 7.13. Enine kesit örneği................................................................................................124 Şekil 8.1. Poligon kenarı ve açısı ..........................................................................................127 Şekil 8.2. Açık poligon hesabı...............................................................................................127 Şekil 8.3. Bağlı poligon hesabı..............................................................................................129 Şekil 8.4. Kapalı poligon hesabı............................................................................................131 Şekil 9.1. Gözlem çizgileri ....................................................................................................138 Şekil 10.1. Elektronik takeometrenin çalışma diyagramı ......................................................147 Şekil 10.2. Elektrooptik uzaklık ölçerlerin genel şeması ......................................................148 Şekil 10.3. Yansıtıcı prizma ..................................................................................................149 Şekil 10.4. Bir diskin optik taranması ...................................................................................150 Şekil 10.5. Sayma yöntemi ile açı ölçüsü..............................................................................150 Şekil 10.6. Elektronik takeometre ölçümlerinde bilgi iletişim sistemi..................................152 Şekil 10.7. Tünellerde üç boyutlu ölçüm uygulaması ...........................................................153

IX

Şekil 10.8. Arazide alan ölçümü ile ilgili örnek uygulama.................................................. 153 Şekil 10.9. Saha verilerinin kayıt cihazına kaydedilmesi ..................................................... 154 Şekil 10.10. Yatay açı tekrarlama ölçüm uygulaması........................................................... 154 Şekil 10.11. Kestirme ölçümlerine örnek uygulama............................................................. 155 Şekil 10.12. Direkt aplikasyon kontrol ölçümlerine örnek uygulaması ................................ 155 Şekil 10.13. Uzaktan yükseklik ölçümlerine ait örnek uygulamalar..................................... 156 Şekil 10.14. Mesafe aplikasyon ölçüm uygulaması .............................................................. 157 Şekil 10.15. Uzaktan mesafe ölçümüne örnek uygulama ..................................................... 157 Şekil 10.16. Uzaktan aplikasyon kontrol ölçümlerine örnek uygulama ............................... 158 Şekil 10.17. Nivelman ölçümlerine örnek uygulama............................................................ 158 Şekil 10.18. Kademeli aplikasyon ölçümlerine örnek uygulama.......................................... 159 Şekil 10.19. Ters açı-mesafe ölçümlerine örnek uygulama .................................................. 159 Şekil 10.20. Travers metoduyla yapılan ölçümlere örnek uygulama.................................... 160 Şekil 11.1. Pafta konumları ve isimlendirilmesi ................................................................... 164 Şekil 11.2. Eş yükselti eğrilerinin yorumlanması ................................................................. 165 Şekil 11.3. Eşyükselti eğrileri yöntemiyle topoğrafya haritası yapımı ................................. 166 Şekil 11.4. Yükseltilerin meydana getirdiği kat tabakaları ................................................... 166 Şekil 11.5. Yükseltilerin izdüşüm, kesit ve üç boyutlu görünümü ....................................... 167 Şekil 11.6. Az eğimli arazi ve görünümü.............................................................................. 167 Şekil 11.7. Çok eğimli arazi ve görünümü............................................................................ 167 Şekil 11.8. Uçurum ve görünümü ........................................................................................ 168 Şekil 11.9. İç bükey arazi yapısında harita görünümü.......................................................... 168 Şekil 11.10. Dış bükey arazi yapısında harita görünümü..................................................... 168 Şekil 11.11. Boyun şekilli arazi yapısında harita görünümü ................................................ 168 Şekil 11.12. Tepe arazi yapısında harita görünümü.............................................................. 169 Şekil 11.13. Sırt arazi yapısında harita görünümü ................................................................ 169 Şekil 11.14. Doruk arazi yapısında harita görünümü............................................................ 169 Şekil 11.15. Vadi arazi yapısında harita görünümü .............................................................. 169 Şekil 11.16. Çöküntü arazi yapısında harita görünümü ........................................................ 170 Şekil 11.17. Dere ve benzeri yapıların görünümü................................................................. 170 Şekil 11.18. Değişik arazi yapılarının toplu gösterimi.......................................................... 170 Şekil 11.19. Eşyükselti eğrileri ile çizilmiş bir açık işletme plan örneği .............................. 175 Şekil 11.20. Maden üretim basamaklarını gösteren topoğrafik kesit.................................... 179

Şekil 12.1. Asma pusula........................................................................................................ 186 Şekil 12.2. Asma daire ve uygulaması .................................................................................. 187 Şekil 12.3. Yeraltı poligonasyonu ........................................................................................ 187 Şekil 12.4. Taban ölçme noktaları ........................................................................................ 190 Şekil 12.5. Tavan ölçme noktaları ........................................................................................ 190 Şekil 12.6. Tavan ölçme noktaları çivi ve çengelleri ............................................................ 191 Şekil 12.7. Standart çivi ve çengeller.................................................................................... 191 Şekil 12.8. Poligon noktalarının numaralandırılması............................................................ 191 Şekil 12.9. Basit açı ölçme noktaları..................................................................................... 192 Şekil 12.10. Nivelman röper noktaları .................................................................................. 192 Şekil 12.11. Gözlem plakası ................................................................................................. 193 Şekil 12.12. Üç sondajla damar eğim ve doğrultusunun bulunması ..................................... 193 Şekil 12.13. Yeraltı poligonasyonunda ölçüye konu olan değerler ...................................... 194 Şekil 12.14. Teodolitin tavan noktasına kurulması............................................................... 195 Şekil 12.15. Yeraltı ile ilgili detay ölçmeleri ........................................................................ 196 Şekil 12.16. Yeraltında uzunluk ölçme yöntemi................................................................... 197 Şekil 12.17. Doğrultu ve yatım............................................................................................. 198 Şekil 12.18. Yatım açısı ........................................................................................................ 198

X

Şekil 12.19. Bir damarda 3 sondajdan yatım ve doğrultu tayini ...........................................198 Şekil 12.20. Eğik kuyu derinliği tayininde basamaklı ölçme yöntemi ..................................199 Şekil 12.21. Desandre tabanını izleyen derinlik ölçümü .......................................................200 Şekil 12.22. Planlanan galeri vaziyet planı ...........................................................................201 Şekil 12.23. Fay doğrultu tayin geometrisi ...........................................................................202 Şekil 12.24. Gerçek kalınlık hesabı .......................................................................................202 Şekil 12.25. Diyagonal ayak plan geometrisi ........................................................................203 Şekil 12.26. Galeride trigonometrik nivelman ......................................................................208 Şekil 12.27. Pusula ve parçaları ............................................................................................211 Şekil 12.28. Pusula açı tablosu .............................................................................................212 Şekil 12.29. Doğusal sapma ..................................................................................................212 Şekil 12.30. Batısal sapma.....................................................................................................212 Şekil 12.31. Pusula yardımıyla yön açısının belirlenmesi.....................................................214 Şekil 12.32. Lağım girişinin belirlenmesi .............................................................................214 Şekil 12.33. Lağım boyunca arına kadar yapılan ölçüm noktaları ve planı ..........................215 Şekil 12.34. Ölçüm noktalarının dökümü..............................................................................216 Şekil 12.35. Lağımın plandaki durumu .................................................................................216 Şekil 12.36. Kurblu lağımlarda kurbun plana işlenmesi .......................................................216 Şekil 12.37. Pusula ölçü karnesi tamamlanan baş aşağının plan gösterimi...........................217 Şekil 12.38. Desandrenin lağıma bağlanması........................................................................218 Şekil 12.39. Galeride pusula ile yön verme...........................................................................218 Şekil 12.40. Derin olmayan kuyuların ölçülmesi ..................................................................221 Şekil 12.41. Derin kuyunun geometrik yöntemle ölçülmesi .................................................221 Şekil 13.1. Galerilerin sınıflandırılması ................................................................................240 Şekil 13.2. Oda ve topuk madenciliği ...................................................................................243 Şekil 13.3. Uzun ayak maden işletme şeması .......................................................................245 Şekil 13.4. Kısa ayak maden işletme şeması .........................................................................245 Şekil 13.5. İmalat planı örneği I ............................................................................................249 Şekil 13.6. İmalat planı örneği II...........................................................................................250 Şekil 13.7. Maden imalat planlarında kullanılan özel işaretler .............................................251

XI

ÇİZELGELER LİSTESİSayfa No:

Çizelge 2.1. Gösterim amaçlarına göre harita çeşitleri ......................................................... 29 Çizelge 2.2. 1/25 000 ölçekli haritaların teknik özellikleri ................................................... 33 Çizelge 2.3. 1/50 000 ölçekli haritaların teknik özellikleri ................................................... 34 Çizelge 2.4. 1/100 000 ölçekli topoğrafik haritaların teknik özellikleri ............................... 35 Çizelge 5.1. Planimetre okumaları ve alan hesap tablosu.................................................... 95 Çizelge 6.1. İki yarım silsile şeklinde açı ölçümü ................................................................ 104 Çizelge 6.2. Silsile şeklinde açı ölçümünde hesap kontrolü ................................................. 105 Çizelge 6.3. Tekrarlama şeklinde açı ölçümü ...............................................................106 Çizelge 12.1. Pusula ölçü karnesi ......................................................................................... 215 Çizelge 12.2. Değişik meyil ve istikamete sahip bir baş aşağının pusula ölçü karnesi ........ 217