Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
OTOMOTİV
SEKTÖREL ÇALIŞMA - 2
MAKİNE İMALAT SANAYİSEKTÖR ANALİZİ
Seyida ERKEK
Etüd-Araştırma Servisi
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
2009
İÇİNDEKİLER
YÖNETİCİ ÖZETİ………………………………………………………………………….…1
TABLOLAR LİSTESİ…………………………………………………………………………4
GİRİŞ…………………………………………………………………………………….…….5
BİRİNCİ BÖLÜM
DÜNYADA MAKİNE SEKTÖRÜ
1.1. Dünya Makine Sektörünün Tarihi Gelişimi……………………………………………….6
1.2. Dünya ve AB Makine Sektöründe Ekonomik Göstergeler ......……….…………………..7
1.2.1. İhracat………………………………………………………………………………….7
1.2.2. İthalat………………………………………………………………………………...11
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE MAKİNE SEKTÖRÜ
2.1. Türk Makine Sanayinin Genel Tanımı………………………………………………..…15
2.2. Türk Makine Sanayinin Tarihi Gelişimi………………………………..….....….……...18
2.3. Türk Makine Sanayinde Ekonomik Göstergeler….………………..…..…..….....……...19
2.3.1. Üretim…………………………………………….…..………………....…....….…..20
2.3.2. İhracat………………………………………………………………………...………23
2.3.3. İthalat………………………………………………….………….………………….29
2.4. Türk Makine Sektörünün SWOT Analizi………..……...……………………….……....32
2.5. AB’ye Katılım Sürecinin Sektöre Etkileri……………………………………………….35
ii
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
ÜÇÜNCÜ BÖLÜMKONYA’DA MAKİNE SEKTÖRÜ
3.1. Konya’da Makine Sanayinin Mevcut Durumu……………...…………………………...36
3.2. Konya’da Makine Sanayinin Swot Analizi………………………………………………38
3.3. Konya’da Makine Sanayinin Sorun Alanları………………………………..………..….39
3.4. Çözüm Önerileri………………………………………………………..……………..….41
3.4.1. Merkezi Yönetimin Yapması Gerekenler…………………………………………..…41
3.4.2. Yerel Yönetimlerin Yapması Gerekenler……………………………………….….…44
3.4.3. Konya Ticaret Odası’nın Yapması Gerekenler……………………………………..…46
SONUÇ………………..………………………………………………………………….….47
KAYNAKÇA…………………………………………………………………………….…..48
EK 1 – Makine Sektörü İstişare Toplantıları Katılımcı Listeleri…………………………….50
EK 2 – 2009 Yılı Dünya Makine Ve Teknik Fuarları………………………………………..56
iii
MAKİNE İMALAT SEKTÖR ANALİZİ
SEYİDA ERKEK
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
YÖNETİCİ ÖZETİ
Seksen değişik alanda faaliyet gösteren Konya sanayisi, bu özelliği ile tam bir sektörel
mozaik oluşturmaktadır. Sahip olduğu bu avantajını en iyi şekilde değerlendiren Konya
sanayisi, hızla gelişmekte ve küresel rekabet şartlarına artan oranda entegre olmaktadır.
Özellikle Avrupa Birliği müzakere sürecinde sektörlerimizin yeni oluşumlara kendilerini en
iyi şekilde hazırlamaları ve gerekli tedbirleri bugünden alarak küresel rekabet sürecinde öne
geçmeleri büyük önem arz etmektedir.
Bu kapsamda başlatmış olduğumuz çalışmalar çerçevesinde, Konya Ticaret Odası olarak,
Konya sanayisinin temel taşlarını oluşturan sektörlerimizin mevcut sorunlarını ve çözüm
önerilerini tespit etmek amacıyla “Sektörel İstişare Toplantıları” düzenledik. Bu çalışmada
sektörel çalışmalardan biri olarak makine imalat sektörü ele alınmıştır. Konya sanayisinin
lokomotifi konumunda bulunan makine imalat sanayinin mevcut sorunları ve bu sorunların
çözümü noktasında Merkezi Yönetime, Özel Sektöre ve Konya Ticaret Odası’na düşen
görevler ayrı ayrı tespit edilmiştir.
Dünya toplam ticareti içinde otomotiv sektörünün payı % 9.2, tekstil ve konfeksiyonun
payı % 7.1 düzeyinde iken, makine imalat sanayiinin payı % 10’un üstündedir.1
Makine imalat sanayii Japonya, Almanya, USA, İtalya ve İsviçre başta olmak üzere
OECD ülkelerinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca İsveç, Fransa ve İngiltere de bu konuda önemli
imalatçı ülkelerdir.
2006 yılında 1 trilyon 530 milyar dolar düzeyindeki dünya makine ihracatının %45’ini AB
ülkeleri (27) yapmıştır. 84. fasılda AB ülkelerinin toplam makine ihracatı 2006’da 2005’e
kıyasla %12,8 artış göstererek 689 milyar dolara ulaşmıştır. AB’nin 2006 yılında makine dış
ticareti 1 trilyon 270 milyar doları aşmıştır.2
1http://www.makinetanitimgrubu.org/TR/yonlendir.aspx? F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EFBFA78F5AB8E937542 AB ve Makine Teçhizat İmalat Raporu, Kasım 2007, http://www.oaib.gov.tr/raporlar/makine/MakTechizat2007.pdf
1
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
2006 yılında 1 trilyon 485 milyar dolar seviyesinde gerçekleşen dünya makine ithalatının
%40’a yakınını AB ülkeleri (27) yapmıştır. 84. fasılda AB ülkelerinin toplam makine ithalatı
2006’da 2005’e kıyasla %11,3 artış göstererek 581 milyar dolara çıkmıştır. AB’nin makine
dış ticaretinin dörtte birinden fazlası Almanya tarafından gerçekleştirilmektedir.3
Makine imalat sanayi Türkiye’nin son yıllarda yıldızı parlayan sektörlerinin başında
gelmektedir. DPT verilerine göre 15 AB ülkesinde makine imalat sanayinde 21 bin 315 firma
faaliyet gösterirken, ülkemizde 11 bin kadar makine imalatçısı vardır.4 Yani ülkemizde 15 AB
ülkesindekinin yarısı kadar firma bulunmaktadır. Türkiye’nin toplam makine imalatı 15
milyar Euro düzeyinde olup, Avrupa ülkelerindeki toplam %4,3’ü oranındadır. AB
ülkeleri arasında 6.sıradayız (Almanya imalatta %40’lık paya sahip. Onu %19 ile İtalya, %10
ile Fransa ve %9 ile İngiltere takip ediyor).5
Her geçen yıl gerek üretim gerek ihracatta daha büyük adımlar atan makine sektöründe
yıllık üretim artışı %20 seviyesindedir. Makine sanayimizin üretimde kullandığı
girdilerin %80’i yine Türkiye’de üretilmektedir. Sektörde kapasite kullanım oranı ise
yaklaşık yüzde 78’dir. Makine imalat sanayinin toplam imalat sanayi içindeki payı
%4,7’dir.6
Türkiye geneli makine ihracat rakamlarını incelediğimizde ise; 2008 yılı Ocak-Aralık
döneminde 10 milyar 681 milyon 279 bin 701 dolar değerinde ihracat gerçekleştirildiğini
görmekteyiz. 2007 yılının aynı dönemine göre %18 oranında bir artış yaşanmıştır. Mal
grupları bazında incelendiğinde; 2008 yılı Ocak-Aralık döneminde, ihracatta en yüksek
artış gerçekleşen kalemler % 84,9 ile Ambalaj Makineleri, % 55,7 ile Savunma Sanayi İçin
Silah ve Mühimmat, % 46,3 ile Gıda Sanayii Makineleri, gerileme görülen mal grupları ise;
Büro Makineleri ve Deri İşleme Makinelerinde olmuştur. En fazla ihracat yapılan ilk üç ülke
Almanya, Rusya Federasyonu ve ABD olmuştur.7
Son 4 yıl içerisinde sektörün toplam ithalatı ihracatının 3 katından fazla artarak 19,6
milyar dolara çıkmıştır. 2007 yılında ise bir önceki yıla oranla ithalat rakamı %17,5
3 AB ve Makine Teçhizat İmalat Raporu, Kasım 2007, http://www.oaib.gov.tr/raporlar/makine/MakTechizat2007.pdf4 Sinan Yüzal, Makine İmalat Sanayi, İgeme Raporu, http://kobi.mynet.com/pdf/Makinaimalat.pdf 5http://www.makinetanitimgrubu.org/TR/yonlendir.aspx? F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EFBFA78F5AB8E937546 A.g.e.7 http://www.oaib.gov.tr/disticaret/degerlendirme/makine.pdf
2
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
oranında artarak 23.2 milyar dolara ulaşmıştır. İhracata dayalı büyümenin sağlanabilmesi
için ihracat artışının ithalat artışının üzerine çıkması gerekiyor.
Bilindiği gibi otomotiv yan sanayi Konya’da önemli bir pazara sahiptir. Otomotiv
sektörünün temelini makine ve ekipmanları sektörünün oluşturduğu göz önüne alındığında
Konya’nın makine sektöründe hızla gelişmesinin önemi daha da artmaktadır.
Konya’da makine sanayisinin lokomotif iki sektörü, tarım alet ve makineleri ile değirmen
makineleridir. Makine sanayisinin ürün yelpazesi Konya’da düzenli olarak artmaktadır.
İlimizde teknokentin kurulmasıyla birlikte makine sanayisinin gelişimi ivme kazanmıştır.
Makine fuarları sayesinde firmalar kolayca dışarıya açılabilmektedir.
Konya Ticaret Odası’na kayıtlı her nevi makine imal eden ve satan üye sayısı 281,
ziraat makineleri, römork karasör, dorse vs. imal eden ve satan üye sayısı 182’dir.
Konya Sanayi Odası’nda kayıtlı tarımsal alet ve makine imal eden üye sayısı 59, asansör,
vinç vb. makineleri üreten 34, makine (metal, torna takım, tekstil mak vs.) imal eden 68
firma ve değirmen makineleri imal eden 52 firma bulunmaktadır.
Bugün Konya makine sektöründe iddialı bir konuma ulaşmıştır. Ancak halen kat edilmesi
gereken önemli mesafeler vardır. Konya Ticaret Odası Etüd-Araştırma Servisi olarak makine
sektöründe faaliyet gösteren firmalarımızın temsilcileri ile yaptığımız ‘Makine Sektörü
İstişare Toplantıları’ sonucunda elde edilen bulgulara göre Konya’da makine sektörünün
sorun alanları arasında; haksız rekabet, firmaların çoğunun KOBİ ölçeğinde olması, iç
pazardaki grupların ithal makineleri tercih etmeleri, satış kredilerindeki yetersizlik, ar-
ge eksikliği, yetişmiş eleman açığı sıralanabilir. Çözüm önerileri ise şöyle sıralanmaktadır:
Sektörel ve bölgesel teşvik uygulamasına geçilmesi (makine sektörüne özel teşvik),
Uygun kredi imkanlarının sağlanması,
Şirket birleşmelerinin teşvik edilmesi,
İl bazında projeler yürütülmesi,
Meslek okullarının yeniden yapılandırılması vs.
3
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1: Makine ve Aksamları İhracatında Önde Gelen Ülkeler
Tablo 2: AB (27) Ülkelerinin 84. Fasıl İtibariyle Makine İhracatı
Tablo 3: Makine ve Aksamları İthalatında Önde Gelen Ülkeler
Tablo 4: AB (27) Ülkelerinin 84. Fasıl İtibariyle Makine İthalatı
Tablo 5: Makine Sektörü Başlığı Altındaki Alt Sektörler
Tablo 6: Makine Sektörü Üretim ve Satış Değerleri (1.000 ABD Doları)
Tablo 7: Makine İmalat Sanayinde Büyüme Oranları ve Kapasite Kullanımı (%)
Tablo 8: 2001-2007 Yılları OAİB Makine İştigal ve İştigal Dışı Fiili İhracat
Tablo 9: Türkiye’nin Maddeler İtibariyle (84. fasıl tamamı ve fasıl dışı OAİB iştigal
alanı) Toplam Makine Sektörü İhracatı ($)
Tablo 10: Makine Ve Aksamları Sektörünün Tamamına İlişkin İhracat Kayıt Rakamları
Tablo 11: 2007-2008 Yılları Ocak- Haziran Dönemi OAİB İştigal Alanı İtibariyle
Ülkelere Göre Makine ve Aksamları İhracat Yapılan İlk 10 Ülke (Dolar)
Tablo 12: 2001-2006 Yılları OAİB Makine İştigal ve İştigal Dışı Fiili İthalat
Tablo 13: 2005-2006 Yılları OAİB İştigal Alanı İtibariyle Ülkelere Göre Makine ve
Aksamları İthalatı (Dolar)
Tablo 14: Türkiye’nin Maddeler İtibariyle (84. fasıl tamamı ve fasıl dışı OAİB iştigal
alanı) Toplam Makine Sektörü İthalatı ($)
4
MAKİNE İMALAT SEKTÖR ANALİZİ
SEYİDA ERKEK
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
GİRİŞ
Ülkemizin gelişmiş ülkeler kategorisinde yer alabilmesi için küresel olarak rekabet
edebilir bir imalat sanayiine sahip olması gerekmektedir. İmalat sanayii içinde ise makine
imalat sanayii, tüm gelişmiş ülkelerde büyük önem verilen ve öncelik taşıyan sanayi
dallarından biridir. Makine sanayinin üretimdeki payının, başta ileri sanayi ülkeleri olmak
üzere tüm ülkelerde artış gösterdiği görülmektedir. Elektrik-elektronik sanayi ile birlikte
dünya genelinde 1 trilyon doların üzerindeki pazar hacmiyle 21. yüzyılın en fazla işgücü
barındıran sektör haline gelmiştir.
Günümüzde makine sektörü diğer tüm sektörleri geliştiren temel bir sanayiye
dönüşmüştür. Makine imalat sanayi bütün dünyada olduğu gibi ülkemizin sanayileşmesinin
de itici gücüdür. Sektör, çok sayıda malın ve servisin gerçekleştirilmesinde kullanılan
makineleri imal etmektedir. Sektörün gelişme gösterdiği illerin başında Konya gelmektedir.
Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde sektörlerimizin güçlü ve zayıf yönleri ile sahip
oldukları sorunlar ve bunlara üretilebilecek çözüm önerilerini tespit etmek amacıyla
hazırlamış olduğumuz bu raporda öncelikle Dünya’da ve Türkiye’de makine sektörünün genel
durumu hakkında bilgi verilecek, ardından Konya Ticaret Odası Etüt-Araştırma Servisi olarak
makine sektöründe faaliyet gösteren Odamıza kayıtlı firmalarımızın üyeleri ile yaptığımız
“Sektörel İstişare Toplantıları”ndan çıkan sonuçlar doğrultusunda Konya’da makine
sektörünün mevcut sorunları ve çözüm önerileri sıralanacaktır.
5
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
BİRİNCİ BÖLÜM
DÜNYADA MAKİNE SEKTÖRÜ
1.1. Dünya Makine Sektörünün Tarihi Gelişimi
Son yıllarda dünya ekonomilerinde görülen uluslararasılaşma sonucunda makine
sektöründe rekabet artmış, istihdamda azalma olmuş, pazarlamanın önemi artmış, yabancı
sermaye yatırımları artmış ve ihtiyaç olan ara malları için ülke dışı kaynaklar daha fazla
kullanılmaya başlanmıştır.
ABD ekonomisinde son dönemde yüksek teknolojili ürünlerin tüm sektörlerde
kullanılmaya başlanmasıyla birlikte, başta imalat sanayii olmak üzere tüm sektörlerde yeniden
yapılanma ve buna bağlı olarak verimlilik artışları gerçekleşmiştir. İmalat sanayi içinde yer
alan makine imalat sanayiinde de bu durum geçerliliğini korumaktadır. Her ne kadar 1998
yılından beri sektörde bir küçülme söz konusu olsa da, makine imalat sektöründe yüksek
teknolojili daha akıllı makinelerin kullanımına bağlı olarak büyük verimlilik artışları
olmuştur.
Akıllı makinelerin üretim sürecine entegre edilmesi, nihai ürünlerin imalat süresini
kısaltmış, çok daha küçük oranlarda stoklarla çalışılmasını sağlayarak stok maliyetlerini
düşürmüş ve makinelerin bakım ve onarım maliyetlerini de azaltmıştır. Öte yandan, sektörde
çok daha fazla çevreye duyarlı makine kullanımı da gittikçe artmıştır.
Tüm dünya ülkelerinde makine imalat sanayiinde faaliyet gösteren firmaların önemli bir
bölümü KOBİ niteliğindedir.
1994 yılında Batı Avrupa’da 23 bin kadar imalatçı 2 milyon kadar kişiyi istihdam
ediyordu ve ortalama istihdam 87 kişi düzeyinde idi. Birleşik Amerika’da da yüzlerce küçük
firma faaliyet gösterirken, sadece 88 kuruluş 100’den fazla kişi istihdam etmekte idi. Buna
karşın Almanya’da yapı biraz daha farklı olup, 1995 yılında 5.800 firmanın ortalama
istihdamı 170 kişi idi. İtalya’da ortalama istihdam ise 70 kişi olarak tespit edilmişti.8
Bugün ise makine imalat sektörü ABD genelinde halihazırda 6,5 milyar dolar tutarında bir
pazarı teşkil etmektedir. Sektörde yaklaşık 60.000 kişinin istihdam edildiği tahmin
edilmektedir.9
8 9.Kalkınma Planı Mekine ve Metal Eşya Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/makina/oik700.pdf 9 http://www.dtm.gov.tr/pazaragiris/ulkeler/abd/abd-rap-sek-ima.htm
6
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
1.2. Dünya ve AB Makine Sanayinde Ekonomik Göstergeler
Dünya toplam ticareti içinde otomotivin payı % 9.2, tekstil ve konfeksiyonun payı % 7.1
düzeyinde iken makine imalat sanayiinin payı % 10’un üstündedir.10
Makine imalat sanayii Japonya, Almanya, USA, İtalya ve İsviçre başta olmak üzere
OECD ülkelerinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca İsveç, Fransa ve İngiltere de bu konuda önemli
imalatçı ülkelerdir.
1.2.1. İhracat
Dünya makine ihracatı 2001 yılında 858 milyar dolar iken, dört yılda yaklaşık %59
oranında büyüme kaydederek 2005 yılında 1.361 milyar dolara ulaşmıştır. Dünya makine
ihracatı 2005 yılında bir önceki yıla kıyasla %11 oranında artmıştır. Makine ve aksamları
ihracatının dünya toplam ihracatından aldığı pay %13,1’dir.
2006 yılında 1 trilyon 530 milyar dolar düzeyindeki dünya makine ihracatının %45’ini AB
ülkeleri (27) yapmıştır. 84. fasılda (Kazanlar, makineler, mekanik cihaz aksamı) AB
ülkelerinin toplam makine ihracatı 2006’da 2005’e kıyasla %12,8 artış göstererek 689 milyar
dolara ulaşmıştır. AB’nin 2006 yılında makine dış ticareti 1 trilyon 270 milyar doları
aşmıştır.11
Tablo 1. Makine ve Aksamları İhracatında Önde Gelen Ülkeler
Ülke 2001 2002 2003 2004 2005Değ.
%
Pay
%
Almanya 107.457.266 110.765.736 134.752.890 174.344.139 185.513.739 6 14
ABD 145.087.126 129.957.333 130.513.540 148.804.804 166.423.464 12 12
Çin 33.579.000 49.213.128 81.470.226 118.132.244 149.694.351 27 11
Japonya 83.447.846 83.849.011 94.293.785 115.067.983 119.492.626 4 9
İtalya 49.467.044 50.860.528 60.858.352 73.487.734 76.466.548 4 6
Kaynak: http://unstats.un.org
10http://www.makinetanitimgrubu.org/TR/yonlendir.aspx? F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EFBFA78F5AB8E9375411 AB ve Makine Teçhizat İmalat Raporu, Kasım 2007, http://www.oaib.gov.tr/raporlar/makine/MakTechizat2007.pdf
7
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Dünya makine ihracatında önde gelen ülkeler arasında; Almanya, ABD, Çin, Japonya,
İtalya, İngiltere ve Fransa gelmektedir. İlk beş ülkenin dünya makine ihracatından aldığı
toplam pay %52’dir.
En önemli dış ticaret partnerimiz olan ABD’nin 1996-2007 yılları arasında makine ve
aksamları dış ticaret verileri analiz edildiğinde, dış ticaret açığının genel olarak artış eğiliminde olduğu görülmekte, 2005 ve 2006 yıllarında bu açığın 60 milyar $’ı aştığı, 2007
yılında ise bir miktar gerileyerek 60 milyar $’ın altına düştüğü görülmektedir. 2001 yılı
dışında ithalatın her yıl bir önceki yıla göre arttığı gözlenirken, ihracatta en büyük artış oranı
2000 yılında kaydedilmiştir. 2007 yılında makine ve aksamları sektörü ihracatını %8,8
artırarak 198 milyar $’a çıkaran ABD’nin sektör ithalatı ise %2,5 artarak 256 milyar $
olmuştur. 2008 yılının ilk üç aylık döneminde ise ülkenin makine ithalatı artış oranı %1,5’e
gerilemiştir.12
Dörtlü GTİP bazında sıralandığında 2007 yılında ABD’nin başlıca makine ithal kalemleri
arasında %23 pay ile G.T.İ.P. 8471’de yer alan “Otomatik bilgi işlem makineleri ve bunlara
ait birimler, manyetik veya optik okuyucular vb.” ilk sırada yer almaktadır. 84. fasıl mal
gruplarına göre sınıflandırıldığında ise; G.T.İ.P. 8471’i de içeren “Büro makineleri” ilk sırada
yer almaktadır. “Kağıt ve Matbaacılık Makineleri” ve “Motor ve Aksamları” da bu mal
grubunu izleyen kalemler olarak görülmektedir. Bu üç mal grubu ülkenin makine ithalatının
yarısını oluşturmaktadır. Türkiye ABD’nin makine ithalatında 35.sırada yer almaktadır.
2007 yılında ABD’ye yönelik sektör ihracatının bir önceki yıla göre %23 artarak 369 milyon
dolara ulaştığı dikkat çekmektedir. İthalat ise yaklaşık %19 oranında artmış ve 916 milyon
dolar olmuştur.
Makine ve aksamları sektöründe dünyanın en önemli tedarikçisi olan Almanya’nın 2005
yılı sektör ihracatı bir önceki yıla kıyasla %6 oranında artarak 174 milyar dolardan, 186
milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. Ülkenin sektör ihracatından aldığı pay %14 seviyesindedir.
İhracatında başta gelen ülkeler; ABD, Fransa, İngiltere ve İtalya, başta gelen ürünler ise;
otomatik bilgi işlem makineleri, içten yanmalı motorlar ve büro makineleridir.
12 Işıl Karaca, “ABD’nin Makine ve Aksamları Sektörü Dış Ticareti”, http://www.oaib.gov.tr/bulten/2008_2/ABD.pdf
8
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
2005 yılında ihracatını en fazla artıran ülke Çin olup, %27 artışla dünya makine ve
aksamları ihracatından aldığı pay %11’dir. Aynı yıl Türkiye’nin ihracatı ise 5,1 milyar dolar
civarındadır. 2005 yılında ülkemiz, dünya sıralamasında 29.sırada yer almıştır.13
ABD, Almanya’dan sonra dünya makine ve aksamları ihracatında 2.sırada yer almaktadır.
İhracatını 2005 yılında %12 artırarak 149 milyar dolardan, 166 milyar dolara yükseltmiştir.
Kanada, Meksika, İngiltere ABD’nin ihracat yaptığı başlıca ülkelerdir. 2005 yılında bir
önceki yıla oranla Kanada’ya yapılan ihracatta artış gözlemlenirken, Japonya’ya yapılan
ihracatta %2 oranında bir azalma olmuştur.
AB makine mühendisliği endüstrisi için en önemli ihraç pazarları ABD, Çin ve Rusya’dır.
Özellikle Rusya ve Çin pazarları güçlü bir şekilde büyümektedir. 2020’ye kadar sanayinin en
önemli büyüme pazarlarının Hindistan, Malezya, Çin, Tayland ve Türkiye olması
beklenmektedir. OECD ülkeleri arasında muhtemelen ABD ve Kanada en yüksek büyüme
oranına sahip ülkeler olacaktır.
AB (27) ülkelerinin 84. fasıl itibariyle ihracatını 2005-2006 kıyaslamasıyla
incelediğimizde, bu dönemde ihracatın 12,8 oranında bir artış gösterdiği gözlemlenmektedir.
En yüksek ihracat oranını 212 milyar dolarlık ihracat rakamı ile Almanya gerçekleştirirken, en
yüksek artış oranını ise %44 ile Romanya göstermiştir (Tablo 2).
Tablo 2. AB (27) Ülkelerinin 84.Fasıl İtibariyle Makine İhracatı
Ülke 2005 Dolar 2006 Dolar Değişim %
1 Almanya 185.513.739.000 211.893.720.000 14,2
2 İtalya 76.466.547.895 84.840.704.137 11,0
3 İngiltere 63.850.137.560 71.719.414.895 12,3
4 Hollanda 53.423.937.216 60.795.704.961 13,8
5 Fransa 52.667.642.605 59.320.153.116 12,6
6 Belçika 26.729.882.274 27.908.719.011 4,4
7 Avusturya 20.789.899.948 23.375.509.191 12,4
8 İsveç 20.567.788.671 21.677.578.841 5,4
13 AB ve Makine Teçhizat İmalat Raporu, Kasım 2007, http://www.oaib.gov.tr/raporlar/makine/MakTechizat2007.pdf
9
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
9 İrlanda 19.678.931.569 20.342.460.992 3,4
10 Çek Cum. 15.354.396.906 19.482.047.867 26,9
11 İspanya 15.761.027.969 17.554.599.961 11,4
12 Macaristan 14.446.122.000 17.171.505.000 18,9
13 Polonya 10.793.558.971 13.079.620.850 21,2
14 Danimarka 10.577.161.541 11.568.928.590 9,4
15 Finlandiya 8.577.680.310 9.713.028.934 13,2
16 Slovakya 3.949.657.156 4.667.520.028 18,2
17 Portekiz 3.159.374.328 3.457.247.208 9,4
18 Romanya 1.915.793.283 2.761.542.732 44,1
19 Slovenya 2.338.084.190 2.728.816.452 16,7
20 Lüksemburg 1.456.727.796 1.611.462.254 10,6
21 Yunanistan 855.928.495 1.035.091.565 20,9
22 Bulgaristan 758.542.062 926.678.661 22,2
23 Litvanya 656.681.229 859.054.574 30,8
24 Estonya 396.598.560 503.793.579 27,0
25 Letonya 248.173.137 289.237.055 16,5
26 Malta 154.648.768 118.208.907 -23,6
27 G.Kıbrıs 65.505.517 78.689.281 20,1
Toplam 611.154.168.956 689.481.038.642 12,8
Kaynak: http://unstats.un.org
İhracatın mal grubu bazında dağılımını incelediğimizde, 2006 yılı itibariyle AB (27)
ülkelerinin dünya geneli makine ve aksamları ihracatında büro makinelerinin başta geldiği
görülmektedir. Büro makinelerini, motorlar ile inşaat ve madencilikte kullanılan makineler
takip etmiştir.
10
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
1.2.2. İthalat
2001 yılında 865 milyar dolar olan dünya makine ve aksamları sektörü ithalatı dört yıl
içerisinde %54 oranında büyüme kaydederek, 2005 yılında 1.336 milyar dolara yükselmiştir.14
2005 yılı itibariyle makine ve aksamları sektörünün, dünya ithalatından aldığı pay
%12’dir. Sektörde önde gelen ülkeler ABD, Almanya, Çin, İngiltere, Fransa ve Japonya’dır.
Bu ülkeler toplam makine ithalatından %42 oranında pay almaktadır.
2001 yılında 41 milyar dolar makine ve aksam ithalatı yapan Çin, 2005 yılına gelindiğinde
dünya sıralamasında ilk üçe girmeyi başarmıştır. Aynı yıl Türkiye ise 13,5 milyar dolarlık
bir ithalat gerçekleştirerek dünya sıralamasında 18.sırada yer almıştır. 2006 yılında ise
sektör ithalatı bir önceki yıla göre %14,1’lik bir artış gerçekleştirerek, 16,4 milyar dolardan,
18,7 milyar dolara yükselmiştir.
Tablo 3. Makine ve Aksamları İthalatında Önde Gelen Ülkeler
Ülke 2001 2002 2003 2004 2005Değ
%
Pay
%
ABD 164.880.747 164.189.194 172.948.679 203.591.361 228.405.100 12 17
Almany
a
71.252.001 68.742.595 81.533.370 98.151.839 107.013.863 9 8
Çin 40.534.475 52.114.471 71.459.934 91.601.140 96.283.691 5 7
İngiltere 51.613.619 51.369.386 56.472.648 64.685.939 69.525.223 6 5
Fransa 44.807.397 43.295.887 49.533.784 57.264.612 61.490.484 7 5
Kaynak: http://unstats.un.org
Dünyada makine ve aksamları ithalatında en büyük paya %17 ile ABD sahiptir. İthalat
değeri 2005 yılında bir önceki yıla göre %12 oranında artış kaydederek, 204 milyar dolardan,
228 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır.
ABD’den sonra dünya makine ve aksamları sektöründe önde gelen ülkelerden biri de
%8’lik payla Almanya’dır. Ülkenin makine ve aksamları ithalatı 2005 yılında bir önceki yıla
oranla %9’luk bir artış kaydederek, 107 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. İthalatındaki
14 AB ve Makine Teçhizat İmalat Raporu, Kasım 2007, http://www.oaib.gov.tr/raporlar/makine/MakTechizat2007.pdf
11
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
başlıca ülkeler arasında; Çin, ABD, Fransa, İtalya ve Japonya gelmektedir. ABD ve
Almanya’nın son dönem ithalatında Çin en hızlı artış gösteren ülkedir.
2006 yılında 1 trilyon 485 milyar dolar seviyesinde gerçekleşen dünya makine ithalatının
%40’a yakınını AB ülkeleri (27) yapmıştır. 84. fasılda AB ülkelerinin toplam makine ithalatı
2006’da 2005’e kıyasla %11,3 artış göstererek 581 milyar dolara çıkmıştır.15
AB içerisinde gerek makine ithalatı gerekse ihracatı açısından en önemli ülke Almanya’dır
ve AB’nin toplam makine dış ticaretinden %26 pay almaktadır. AB’nin makine dış
ticaretinin dörtte birinden fazlası Almanya tarafından gerçekleştirilmektedir. AB
ülkeleri arasında makine ihracatında Almanya’yı İtalya, İngiltere, Hollanda ve Fransa
izlerken, ithalatta sırasıyla İngiltere, Fransa, Hollanda ve İtalya, Almanya’yı takip eden
ülkeler olmuşlardır. İthalat ve ihracattaki ülke sıralamaları değişmekle birlikte, AB’nin
makine ticaretinde söz konusu beş ülkenin (Almanya, İtalya, İngiltere, Hollanda ve Fransa)
etkin olduğu ve toplam AB makine dış ticaretinde %67 paya sahip olduğu görülmektedir.
27 AB ülkesi arasında 2006 yılında makine ithalatında en fazla artış görülen dört ülke
sırasıyla %35,7 ile Romanya, %31,3 ile Çek Cum., %28,9 ile Letonya ve %27,1 ile Slovakya
olmuştur. Görüldüğü üzere; hem makine ihracatı hem de ithalatı açısından en fazla artış
sağlayan ülke Romanya’dır.
Tablo 4. AB (27) Ülkelerinin 84.Fasıl İtibariyle Makine İthalatı
Ülke 2005 Dolar 2006 Dolar Değişim %
1 Almanya 107.013.863.000 122.440.391.000 14,4
2 İngiltere 69.525.223.719 72.766.204.001 4,7
3 Fransa 61.472.077.985 65.331.303.761 6,3
4 Hollanda 48.606.851.837 57.920.494.015 19,2
5 İtalya 38.320.777.855 40.773.316.938 6,4
6 İspanya 33.554.760.153 36.343.542.746 8,3
7 Belçika 28.833.599.676 29.719.871.826 3,1
8 Avusturya 16.690.107.172 18.242.505.378 9,3
15 AB ve Makine Teçhizat İmalat Raporu, Kasım 2007, http://www.oaib.gov.tr/raporlar/makine/MakTechizat2007.pdf
12
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
9 İsveç 16.214.004.190 18.085.351.879 11,5
10 İrlanda 15.584.010.186 17.529.998.828 12,5
11 Polonya 14.816.377.320 17.294.078.563 16,7
12 Çek Cum. 12.113.670.604 15.908.178.423 31,3
13 Macaristan 11.687.124.000 13.052.072.000 11,7
14 Danimarka 10.293.620.172 11.640.064.019 13,1
15 Finlandiya 7.303.395.365 7.803.884.447 6,9
16 Romanya 5.058.885.761 6.863.532.803 35,7
17 Portekiz 5.780.536.347 6.175.842.247 6,8
18 Slovakya 4.431.279.361 5.632.419.690 27,1
19 Yunanistan 4.389.791.176 5.194.590.585 18,3
20 Slovenya 2.484.965.495 2.832.548.155 14,0
21 Bulgaristan 2.016.028.629 2.438.502.999 21,0
22 Litvanya 1.603.392.339 2.002.415.806 24,9
23 Lüksemburg 1.740.256.398 1.814.980.219 4,3
24 Letonya 1.028.767.906 1.325.586.868 28,9
25 Estonya 1.032.518.080 1.264.270.608 22,4
26 G.Kıbrıs 495.898.233 573.365.516 15,6
27 Malta 377.625.859 383.062.101 1,4
Toplam 522.469.408.818 58.352.375.421 11,3
Kaynak: http://unstats.un.org
AB kaynaklarına göre; 27 AB ülkesinin AB dışı ülkelerden yaptığı makine ithalatı 2006
yılında %9,8 artışla 161 milyar Euro’ya ulaşırken, AB ülkelerinin kendi arasındaki ithalat ise
%8 artışla 312 milyar Euro’ya ulaşmıştır. Başka bir deyişle, AB ülkelerinin kendi aralarında
yaptığı makine ithalatı AB dışından yaptığı ithalatın iki katıdır.
Türkiye 2006 yılında AB’nin AB dışı ülkelerden yaptığı ithalatta 209 ülke arasında 9.
ülke olmuştur. Türkiye AB’ye yönelik ihracatını son yıllarda sürekli artırmış olup,
AB’nin makine ithalatında önemli bir yer edinmiştir.16
16 AB ve Makine Teçhizat İmalat Raporu, Kasım 2007, http://www.oaib.gov.tr/raporlar/makine/MakTechizat2007.pdf
13
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
İthalatın mal grubu bazında dağılımını incelediğimizde, 2006 yılı itibariyle AB (27)
ülkelerinin dünya geneli makine ve aksamları ithalatında tıpkı ihracatında olduğu gibi büro
makinelerinin başta geldiği görülmektedir. Büro makinelerini, motorlar ile inşaat ve
madencilikte kullanılan makineler takip etmiştir.
14
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE MAKİNE SEKTÖRÜ
2.1. Türk Makine Sanayinin Genel Tanımı
Türk Dil Kurumu Sözlüğü’ne göre, herhangi bir enerji türünü başka bir enerjiye
dönüştürmek, belli bir güçten yararlanarak bir işi yapmak veya etki oluşturmak için çarklar,
dişliler ve çeşitli parçalardan oluşan düzenekler bütününe makine denilmektedir.17
Genel olarak Gümrük Tarife Cetvelinin 84. faslı altındaki malları kapsayan makine
sektörü 18 alt sektöre ayrılmaktadır.
Tablo 5. Makine Sektörü Başlığı Altındaki Alt Sektörler
Reaktörler Ve Kazanlar
Türbinler Ve Turbojetlerin Aksam Ve Parçaları
Pompalar Ve Kompresörler
Vanalar
Endüstriyel Klimalar Ve Soğutma Makineleri
Endüstriyel Isıtıcılar Ve Fırınlar
Hadde Ve Döküm Mak., Kalıplar, Aksam Ve Parçaları
Gıda San. Makineleri, Aksam Ve Parçaları
Tarım Ve Ormancılıkta Kullanılan Makineler Aksam Ve Parçaları
Yük Kaldırma,Taşıma Ve İstifleme Makineleri Aksam Ve Parçaları
İnşaat Ve Madencilikte Kullanılan Makineler Aksam Ve Parçaları
Kağıt İmaline Ve Matbaacılığa Mahsus Makineler
Endüstriyel Kurutma, Yıkama, Ütüleme Ve Ambalaj Makineleri, Aksam Ve Parçaları
Tekstil Ve Konfeksiyon Makineleri, Aksam Ve Parçaları
Deri İşleme Ve İmalat Makineleri, Aksam Ve Parçaları
Kauçuk, Plastik, Lastik İşleme Ve İmaline Mahsus Makineler
Takım Tezgahları
Diğer Makineler, Aksam Ve Parçaları Kaynak: http://www.oaib.gov.tr
17 http://www.dtm.gov.tr/IHR/madde/makine.htm
15
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Türk makine sanayiinde üretilen başlıca ürün grupları arasında; reaktör ve kazanlar;
türbinler ve turbojetler; pompalar ve kompresörler; motorlar; vanalar; klimalar ve soğutma
makineleri; ısıtıcılar ve fırınlar; hadde ve döküm makineleri; gıda sanayii ve ambalajlama
makineleri; tarım ve ormancılık makineleri; yük kaldırma, taşıma ve istifleme makineleri;
inşaat ve madencilik makineleri; kağıt ve matbaacılık makineleri; yıkama, kurutma ve
ütüleme makineleri; tekstil ve konfeksiyon makineleri; deri işleme makineleri; kauçuk ve
plastik işleme makineleri; metal işleme makineleri ve takım tezgahları; büro makineleri ve
rulmanlar sayılabilir.
Makine imalat sanayi, özellikle Avrupa Birliği ülkelerinde öncelikli sektör olarak
tanımlanan ve büyük önem verilen bir sektördür. Sektör, çok sayıda malın ve servisin
gerçekleştirilmesinde kullanılan makineleri imal etmektedir.
Makine imalat sanayinde ağırlıklı olarak
yatırım ve ara malı niteliğindeki ürünler yer
almaktadır. Ülkemizde planlı kalkınmaya
geçişten sonra ara ve yatırım malı niteliğindeki
makine ve teçhizatın üretimi önem kazanmış,
bunu sağlayacak yatırımlar desteklenmiş ve
korunmuştur. Bu şekilde devletin sağladığı
teşviklerle makine sektörü ciddi boyutlarda
gelişmiştir.
Tüm gelişmiş ülkelerde ve özellikle de Avrupa Birliği’nde önem verilen, geliştirilmesi
için devlet destekleri sağlanan bir sektör olan makine imalat sanayi, aynı zamanda ekonomik
krizlere karşı en hassas sektörlerden biridir. Ekonomide yaşanan en ufak bir olumsuzluk,
yatırımcıların yeni yatırım projelerini ertelemelerine, başlamış yatırımların da çoğu kez
yavaşlatmalarına neden olmaktadır. Benzer olarak krizlerden sonra da, yatırımcıların ileriyi
güvenli bir şekilde görme imkanına kavuşuncaya kadar zorunlu yatırımlar dışında makine
alımları ertelenmektedir. Dolayısıyla sektör, krizlerden ilk etkilenen ve kriz sonrasında da
olumlu gelişmelerin en son görüldüğü bir sektör durumundadır.
Makine sektörü aynı zamanda emek yoğun bir sektördür. Çok az sayıda makine tipi hariç,
seri imalat teknikleri bu sektörde uygulanmamaktadır. Son yıllarda makine imalatı daha çok
müşteri isteklerine göre şekillenmeye başlamıştır. Bu da ek mühendislik çalışması gerektiren
16
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
taleplere yol açtığından, batı ülkelerinde fiyatların artmasına sebep olmaktadır. Aynı tip
makinenin bir başka müşteri tarafından talep edilmesi halinde dahi, çoğu kez özellikleri ve
donanımlarının yeniden gözden geçirilmesi ve adaptasyonunun yapılması gerekmektedir.
Dolayısıyla yeniden tasarlanmayan makinelere dahi, her müşteri isteğine göre ek mühendislik
çalışması yapılması gerekmekte ve bünyesinde tecrübeli mühendis ve kalifiye teknik eleman
bulundurmayan makine imalatçıları, dünya rekabeti içinde yaşamlarını sürdüremez bir hale
gelmektedir.18
Makine sanayinde faaliyette bulunan çoğu firma KOBİ niteliğinde olmakla birlikte,
ülkemizdeki ucuz işgücü ve gelişmiş mühendislik becerileri, makine imalatçılarının
uluslararası pazarlarda rekabet şansını arttıran unsurlardır. Makine sanayi en iyi sürükleyici
sektörlerden birisidir. Hammadde olarak Türkiye’de yükselen bir sektör olan çelik
kullanılmaktadır.
Sektörün elektrik malzemeleri ve hidrolik sanayiine ihtiyacı
büyüktür. Bu sektörün gelişmesi, pek çok sektörün gelişmesini
teşvik edici niteliktedir.
Günümüzde makine sektöründe fiyat ikinci planda
kalmıştır. Son teknolojilerin kullanımı ile yeni ve farklı
tasarımların oluşturulması daha öncelikli hale gelmiştir. Artık
makinenin dış görünümüne önem veren, satış sonrası
hizmetlerde başarılı olan firmalar pazar paylarını daha kolay
artırabilmektedirler.
Ülkemizdeki makine ve aksam imalatçılarının önemli bir kısmı iç pazardaki daralma
sonrasında 1995 yılından itibaren başta AB ülkeleri olmak üzere ihracata yönelmiş olup, bunu
da AB Direktiflerine ve diğer teknik düzenlemelere uyumlu bir şekilde gerçekleştirmişlerdir.
Diğer taraftan, ihracatçılarımızın önemli bir bölümü "CE" işaretine sahip konumdadır. Ayrıca,
2005 yılı Kal-Der verilerine göre Türkiye’de makine imalat sanayisinde ISO 9000 serisi kalite
belgelerine sahip 255 firma vardır.19
18 http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/makine/oik552.pdf 19 Yüzal, a.g.e.
17
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
2.2. Türk Makine Sektörünün Tarihi Gelişimi
Türk makine sanayinin geçmişi 1950'li yıllara dayanmaktadır. Türkiye’de makine imalatı
konusundaki ilk yatırımlar şeker, çimento fabrikaları, pompa, çelik konstrüksiyon gibi kamu
kurumları bünyesinde yapılmıştır. Başlangıçta daha çok kamu fabrikalarının makinelerinin
bakımı ve yenileştirilmesi maksadı ile kurulan tesislerin zaman içinde bu tür makineleri,
basitlerinden başlayarak imal etmeye yöneldikleri ve komple tesis imal eder konuma
geldikleri görülmektedir.
1950’li yılların sonlarına doğru özel sektör de makine imalatına ilgi duymaya başlamış ve
ilk imalat girişimleri gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde döviz imkanlarının yetersizliği nedeni
ile ihtiyacı olan makineleri temin edemeyen yatırımcıların teşviki ile, daha önce onarım işi
yapan veya makine parçaları imal eden bazı girişimciler, müşterilerinin ihtiyacı olan
makineleri imal etmeye başlamışlardır.20
1960’lı yıllarda liman vinçleri dahil, çeşitli makinelerin imalatında başarılı olan
firmalardan, pek azı günümüze kadar faaliyetlerini devam ettirebilmişlerdir. Son dönemde
birkaç firma tekrar bu tür imalata yönelmiş, tersane vinçleri dahil, ileri teknolojili vinçleri
imal ve ihraç eder hale gelmişlerdir.
Ülkemizde teşvik sisteminin uygulanmaya başlandığı 1960’lı yıllardan beri yatırımcılar,
ihtiyacı olan makine ve teçhizatı teşvik belgesi kapsamında gümrüksüz olarak ithal etmek
imkanına sahip olmuşlardır. Dolayısıyla, diğer sektörler Gümrük Birliği sonrası, 1995
yılından itibaren gümrüksüz ithalatla rekabet etmek durumunda kalmış iken, makine imalat
sanayii 1960’lı yıllardan, yani hemen hemen kurulduğu ve gelişmeye çalıştığı yıllardan beri
gümrüksüz ithal edilen makinelerle rekabet etmek durumunda olmuştur. Bu durum sektörün
kar marjlarının, başlangıçtan itibaren düşük olmasına, bunun sonucu olarak da oto-finansman
ile büyümenin sınırlı kalmasına ve sektörün gelişmesinin yavaşlamasına neden olmuştur.
1980’li yılların başlarından itibaren ithalatın liberalleşmesi, kamu kurum ve kuruluşlarının
bu gelişme sonrası ihtiyaçlarını yurt dışından sağlamayı tercih etmeleri yanında, önemli
yatırımların dış kredi ile finansmanına öncelik verilmesi, bazı yatırım mallarını imal eden
firmalar için zor günlerin başlangıcı olmuştur.
20 http://www.turkishtime.org/sector_3/8_tr.asp
18
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Son dönemde ülkemizde makine imalat sanayinde imalatçılarımız güncel teknolojileri
izlemekte, imal ettiği makineleri geliştirmeye çalışmakta, kaliteye büyük önem vermekte,
müşteri isteklerini dikkate alarak yeni modellerini programlarına dahil etmekte, servis
ihtiyaçlarını karşılayacak önlemler almaktadır. İmalatçılarımız bu sayede ihracatlarını ve
imalatlarını artırabilir hale gelmişlerdir. Buna karşın bazı makine imalatçılarının bünyesinde
hiç mühendis istihdam edilmediği, varsa da bunların daha çok işçi yöneticisi niteliğinde
çalıştırıldığı görülmektedir. Tasarım geliştirme, teknoloji izleme ve uygulama ile kalite
konularında çalışma yapmayan firmalar dezavantajlı hale gelmişlerdir. Zira ihracata açılma,
yenilikçilik yanında, kalite, teknoloji, verimlilik ve maliyet düşürücü çalışmalara önem
verilmesini gerektirmektedir.
1990-2002 yılları arasında kapasite kullanım oranlarına bakıldığında; 2000 yılında makine
sanayinde kapasite kullanım oranı % 76,4 ile en yüksek değerine ulaşmış olup, 2002 yılında
%69,8 olarak kaydedilmiştir. 1990-2002 dönemi için kapasite kullanım oranları ortalaması
%69 olmuştur. Günümüzde ise bu oran %78’lere kadar ulaşmıştır.
1998 yılı rakamlarına göre ülkemizde her tür makinenin toplam yurtiçi pazarı 10 milyar
dolar düzeyinde idi. Bu yurt içi kullanımın % 78 kadarı ithalat suretiyle karşılanmış ve 7,8
milyar dolarlık ithalat yapılmıştır. Aynı yıl içinde yurt içi makine imalatı ise 3,8 Milyar dolar
olmuş, bu imalatın 1,1 milyar dolarlık kısmı ise ihraç edilmiştir.
1999, 2000 ve 2001 yıllarında ekonomide yaşanan olumsuzluklar dolayısıyla pazarda iniş
ve çıkışlar yaşanmış ve 2001 yılında pazar, 1998 yılına göre % 25 kadar daralarak 7,5 dolar
düzeyine inmiştir. Aynı yıl yurt içi imalat 2,3 milyar olarak gerçekleşmiştir. Buna karşın
firmalar yaşamlarını sürdürmek için ihracata büyük önem vermişler ve 2001 yılı ihracatını 1,7
milyar dolar olarak gerçekleştirmişlerdir.
2001-2003 yıllarında AB ülkelerinde ve Amerika’da iç pazarda yaşanan daralma, bu
ülkelerde makine imalatı yapan firmaların satışlarının düşmesine neden olmuştur. 2004 yılına
gelindiğinde ise Pazar yavaş yavaş gelişmeye başlamıştır.
2.3. Türk Makine Sanayinde Ekonomik Göstergeler
Türkiye’nin son yıllarda yıldızı parlayan sektörlerinin başında gelen makine imalat sanayi
1990 yılından bu yana gerek üretim gerek ihracat alanında hızlı bir gelişim göstermiştir.
Bugün Türk makine sanayicileri, hem sahip olduğu potansiyeli hem de gösterdiği
19
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
performansıyla dünyanın gelişmiş ülkeleriyle pek çok alanda boy ölçüşen bir konuma
gelmiştir.
Dünyanın gelişmiş ülkeleriyle benzer yapıda olan makine sektörü, nitelikli işgücü ve
gelişmiş mühendislik becerileriyle makine imalatçılarının uluslararası pazarlarda rekabet
şansını artırmaktadır.
2.3.1.Üretim
Türk makine sanayinde her türlü parça ve aksamın yüksek kalitede ve rekabet edebilir
fiyatlarda üretimi yapılmaktadır. Üretim sürecinde yerli girdi oranı %80-85 civarındadır.
Makine imalat sanayinin üretimdeki payı, başta ileri sanayi ülkeleri olmak üzere tüm
ülkeler genelinde artış göstermiştir.
1950’lerde kurulan Türk makine sanayii, bugün sektöre hizmet veren 11 bin makine ve
aksam imalatçısıyla toplam 25 milyar dolarlık bir satış hacmi oluşturmaktadır.21
Devlet Planlama Teşkilatı verilerine göre 15 AB ülkesinde makine imalat sanayinde
21.315 firma faaliyet gösterirken, ülkemizde 11.000 kadar makine imalatçısı vardır. Yani
ülkemizde 15 AB ülkesindekinin yarısı kadar firma bulunmaktadır. Söz konusu verilere
göre, AB’de 21.315 makine imalatçısı dışında 60.000 kadar, firma başına istihdamı 20 kişiden
az olan ve makine sektöründe faaliyet gösteren firma olduğu, ancak bunların hemen tümünün
makine imalatından çok aksam parça imal eden veya onarım-yenileme işi yapan atölyeler
olduğu belirtilmektedir. Bu bilgilere göre AB’de, bu sektörde faaliyet gösteren firmaların
yaklaşık % 25’i gerçek makine imalatçısıdır. Aynı oranın Türkiye için de geçerli olduğu
düşünülürse ülkemizde yaklaşık 3000 kadar makine imalatı yapan kuruluş olduğu
söylenebilir.22
Türkiye’de toplam makine imalatı 15 milyar € düzeyinde olup, Avrupa ülkelerindeki
toplam makine imalatının %4,3’ü oranındadır. Toplam makine imalat değeri bakımından
Türkiye, Avrupa ülkeleri arasında 6. sırada yer almaktadır (Almanya imalatta %40’lık paya
sahip. Onu %19 ile İtalya, %10 ile Fransa ve %9 ile İngiltere takip ediyor).23
21 Yüzal, a.g.e.22 Dokuzuncu Kalkınma Planı Makine Ve Metal Eşya Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, Ocak 2006 23 http://www.makinetanitimgrubu.org/TR
20
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Ülkemizde, çok büyük olmayan pazar yanında, bu sektörde çok sayıda firmanın yer
alması, sadece yurt içi için imalat yaparak yaşamayı zorlaştırmaktadır. İç pazarın bu
kadar firmayı taşıması zor gözükmektedir. İhracata yönelmemiş, kalite ve teknolojiye gereken
önemi vermemiş firmaların gelecekte zor duruma düşmeleri kaçınılmazdır.
Ülkemizde makine imalat sanayii, bazı iller çevresinde daha fazla yoğunlaşmıştır. Bunlar;
Konya, Bursa, İstanbul, Kocaeli, Trakya dahil Marmara Bölgesi, İzmir, Eskişehir, Ankara,
Gaziantep gibi illerdir. Çukurova bölgesi de bu kapsamda yer almaktadır. Takım tezgahı
imalatı ise, daha çok Konya, Bursa, Kocaeli, İstanbul, İzmir’de ön planda olan imalat
konusudur.
Her geçen yıl gerek üretim gerek ihracatta daha büyük adımlar atan makine sektöründe
yıllık üretim artışı %20 seviyesindedir. Makine sanayimizin üretimde kullandığı
girdilerin %80’i yine Türkiye’de üretilmektedir. Sektörde kapasite kullanım oranı ise
yaklaşık yüzde 78’dir.
Makine İmalatçıları Birliği’nin üyelerinden aldığı bilgiler baz alınarak yaptığı bir
değerlendirmeye göre, ülkemizde 2004 yılında %22,76’lık artış ile 24,1 milyar dolarlık ve
2005 yılında %5,59’luk bir artış ile 25,4 milyar dolarlık bir makine satışı olduğu
hesaplanmaktadır. Bu değerlerle ülkemiz makine pazarının Avrupa ülkeleri arasında,
büyüklük bakımından 7. sırada yer aldığı tahmin edilmektedir.24
Tablo 6. Makine Sektörü Üretim ve Satış Değerleri ( 1.000 ABD Doları)
2001 2002 2003 2004 2005
MAKİNE SATIŞI(Tahmini)
13.160.100 16.337.100 19.626.500 24.093.800 25.441.300
Değişim % - 24,14 20,13 22,76 5,59MAKİNE İMALATI(Tahmini)
9.663.000 11.779.000 14.300.000 17.500.000 17.675.000
Değişim % - 21,90 21,40 22,38 1,00 (*) Sadece yatırım malı makineler24 http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/makine/oik552.pdf
21
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Kaynak: DPT (Sinan Yüzal, a.g.e.)
2007 yılının ilk çeyreğinde artış gösteren makine imalatı, ikinci çeyrekte yavaşlama
yaşamış olup, Temmuz ayında bir önceki yılın aynı ayına göre % 3,0 Ağustos ayında % 0,5
ve Eylül ayında da % 2’lik imalat azalması olmuştur. Son çeyreğin ilk ayı Ekim’de de aynı
olumsuzluk devam etmiş ve imalat % 2,4 azalmıştır. Kasım ayında ise, bir önceki yıl
düzeyinde kalmıştır.
Tarım alet ve makineleri imalat sanayi üretiminin büyük çoğunluğunu traktör teşkil
etmektedir. TÜİK verilerine göre, Türkiye’de 2003 yılında 29,288 adet, 2004 yılında 38,627
adet ve 2005 yılında 34,907, 2006 yılında ise 37 bin 383 adet traktör üretilmiştir.25
Traktör dışındaki tarım ve alet makinelerini üreten kuruluşlar çok az sayıda orta ölçekli
kuruluş dışında son derece küçük işletmelerden oluşmaktadır. Toplam firma sayısının yüzde
80’den fazlası, 10 kişiden az istihdamın sağlandığı firmalardan oluşmaktadır. Biçerdöver
talebi ithalatla karşılanmakta olup, parktaki biçerdöver sayısının zamanla yaşlanarak azaldığı
görülmektedir. Yapısı bu şekilde olmakla beraber Türk tarım alet ve makineleri imalat
sanayii, yurt içi talebin büyük bir kısmını karşılamaktadır.
Makine imalat sanayinin toplam imalat sanayi içindeki payı %4,7’dir. Sektörde
yabancı sermayeli 33 adet firma mevcuttur, sektörün yabancı sermaye içindeki payı ise
%1,1’dir. Makine İmalatçıları Birliği’nin, üyesi 185 firmadan derlediği bilgiler, bu grupta yer
alan firmaların ortalama istihdamının 53 kişi olduğunu göstermektedir. Aynı değerin
genelleştirilmesi halinde, atölye tipi imalat yapan ve/veya onarım ve yenileme işleri ile yan
sanayi olarak çalışan veya yenileme pazarı için aksam parça imal edenler dışında kalan
kuruluşlarda 180.000–200.000 kişi istihdam edildiği tahmin edilmektedir. Söz konusu küçük
kuruluşlar da dikkate alındığında istihdam 500.000 kişi olabilmektedir. Bu rakam içinde, kalıp
imalatçıları ile makineler için hidrolikpnömatik ve elektrik elektronik komponent imal eden
firmaların istihdamı yer almamaktadır.26
Tablo 7. Makine İmalat Sanayinde Büyüme Oranları ve Kapasite Kullanımı (%)Yıllar Büyüme Oranı Kapasite Kullanımı2002 21,3 79,52003 31,9 80,5
25 http://www.oaib.gov.tr/raporlar/makine/MakSektor2007.pdf 26 Yüzal, a.g.e.
22
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
2004 21,0 84,92005 17,2 78,92006 12,1 76,4
2007* 10,2 77,1 Kaynak: DPT 9. Plan ve İGEME Sektör Raporu (Çakar, a.g.e.) * Kesinleşmemiş tahmini değeri.
Sektör üretimindeki büyüme mevcut tesislerdeki kapasite kullanım oranlarının artışı ile
gerçekleşmiştir. 2003 yılında makine ve teçhizat üretimindeki kapasite kullanım oranı % 80,5,
2004 yılında % 84,9, 2005 yılında % 78,9 iken 2007 yılında %77 oranında gerçekleşmiştir.27
Yüksek oranda üretim artışı, hamur makinesi, deri işleme makinesi, basım cilt makineleri,
beton hazırlama makinesi, konkasör, lodertrakskavatör, tuğla briket makinesi, yem makinesi
yazar kasa, terazi baskül, pompa, kompresör, klima, fork lift, rulman, vanavalf gibi cihazlarda
olmuştur.28
Büyüme hızlarının 2004’ten itibaren kapasite kullanımı oranlarıyla beraber düşüş
göstermesi uygulanan sanayileşme politikasını da içeren ekonomik politika ile yakından
ilgilidir. Yüksek faiz ve düşük kur uygulaması ihracatı frenlemekte, maliyetleri artırmakta bu
da üretimin büyüme oranlarını aşağıya çekmektedir.29
2.3.2. İhracat
Son yıllardaki makine sanayi ihracatının artış oranları genel ihracatımızın artış
oranlarının üzerinde seyretmekte ve buna paralel olarak sektörün ihracatımız içerisindeki payı
sürekli artmaktadır. 2006 yılında Türkiye’nin toplam ihracatında makine sektörünün oranı
%7,8 iken, 2007 yılında bu oran %8,4’ yükselmiştir.
Makine sektörü ihracatı 1997 yılında değer bazında, önceki yıla oranla %22, 1998 yılında
da %16,3 oranında artmış, ancak artış oranı 1999 yılında %5 ve 2000 yılında %8 olarak
gerçekleşmiştir. Türkiye'nin genel ihracatı 2007'de bir önceki yıla göre yüzde 24
oranında artış gösterirken, makine sektörünün ihracatı bu oranın üzerine çıkarak
%43’e ulaşmıştır.
27 Ali Ekber ÇAKAR, Makine İmalat Sanayi Üzerine, http://www.makinesektorplatformu.org/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF9B71935287F9CB9728 Yüzal, a.g.e. 29 Çakar, a.g.e.
23
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Tablo 8. 2001-2008 Yılları OAİB Makine İştigal ve İştigal Dışı Fiili İhracat
Kaynak: http://www.oaib.gov.tr/raporlar/makine/MakSektor2007.pdf
Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri ‘Makine Sektör Raporu’nun sonuçlarına göre, 2001
yılında toplam makine ve aksamları ihracatı 1,8 milyar dolar olarak gerçekleşirken, 6 yıl
içerisinde yaklaşık 4 katına çıkarak 6,9 milyar dolara ulaştı. 2007 yılında 84. fasıl tamamı ve
fasıl dışı OAİB iştigal alanı itibariyle makine ihracatı bir önceki yıla oranla dolar
bazında %34 oranında artarak 9.2 milyar dolara çıkmıştır. 2008 yılı ihracatı ise 10,6
milyar doları bulmuştur.
Orta Anadolu Makine ve Aksamları İhracatçıları Birliği iştigal alanına giren GTİP’ler
kapsamında belirlenen ihracat kayıtlarına göre ise; 2007 yılı Ocak-Aralık döneminde
ihracat kayıt rakamı 5 milyar 552 milyon 212 bin 224 dolar iken, bu rakam 2008 yılı
aynı döneminde %24,6 oranında artış göstererek 6 milyar 916 milyon 307 bin 442 dolara
çıkmıştır.
YILLAR İHRACAT (Dolar)
2001 1.847.575.184
2002 2.350.231.106
2003 3.436.811.138
2004 4.397.455.801
2005 5.512.030.724
2006 6.868.127.197
2007 9.209.506.741
2008 10.681.279.701
24
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Tablo 9. Türkiye’nin Maddeler İtibariyle (84. fasıl tamamı ve fasıl dışı OAİB iştigal
alanı) Toplam Makine Sektörü İhracatı ($)
OCAK-ARALIK 2007 OCAK-ARALIK 2008 (%) Değişim
MAL GRUBU ADI Miktar (Kg) Değer ($) $/KG Miktar (Kg) Değer ($) $/KG Miktar Değer
Reaktörler Ve Kazanlar 36.423.672 206.646.202 5,7 38.801.718 268.679.117 6,9 6,5 30,0Türbinler, Turbojetler, Aks. Ve Prç. 11.657.572 190.389.611 16,3 9.453.735 229.437.541 24,3 -18,9 20,5Pompalar Ve Kompresörler 67.772.523 535.633.500 7,9 72.042.204 598.586.840 8,3 6,3 11,8
Vanalar 30.092.411 250.412.776 8,3 37.619.851 324.798.226 8,6 25,0 29,7Endüstriyel Klimalar Ve Soğutma Mak. 164.061.720 764.844.714 4,7 155.854.963 819.146.919 5,3 -5,0 7,1Endüstriyel Isıtıcılar Ve Fırınlar 24.709.571 174.603.378 7,1 26.354.263 220.622.173 8,4 6,7 26,4Hadde Ve Döküm Mak., Kalıplar,Aks. Ve Prç. 33.163.165 203.820.849 6,1 36.723.092 273.494.164 7,4 10,7 34,2Gıda Sanayii Makineleri, Aks. Ve Parç. 44.017.261 270.839.919 6,2 57.909.775 396.290.882 6,8 31,6 46,3Tarım Ve Ormancılık Makineleri 65.108.277 274.038.702 4,2 78.809.069 382.880.206 4,9 21,0 39,7Yük Kaldırma, Taşıma Ve İstifleme Mak. 28.144.574 138.522.524 4,9 33.767.368 171.375.438 5,1 20,0 23,7İnşaat Ve Madencilik Makineleri 236.915.220 803.571.319 3,4 249.119.441 998.520.579 4,0 5,2 24,3Kağıt İmaline Ve Matbaacılığa Mahsus Mak. 5.535.346 49.354.223 8,9 5.465.638 54.958.885 10,1 -1,3 11,4Diğer Endüstriyel Yıkama, Kurutma Mak. 1.212.657 11.784.610 9,7 1.010.292 13.537.806 13,4 -16,7 14,9Ambalaj Makineleri, Aksam Ve Parçaları 2.761.309 43.731.715 15,8 3.573.890 80.867.986 22,6 29,4 84,9Tekstil Ve Konfeksiyon Makineleri 37.156.540 230.560.731 6,2 40.397.801 263.023.722 6,5 8,7 14,1Deri İşleme Ve İmalat Makineleri 1.865.783 6.903.068 3,7 1.429.279 6.380.682 4,5 -23,4 -7,6Kauçuk, Plastik, Lastik İşleme Makineleri 8.493.782 71.751.576 8,4 8.914.462 91.251.475 10,2 5,0 27,2
Takım Tezgahları 106.662.570 612.509.862 5,7 114.160.696 746.870.786 6,5 7,0 21,9
Motorlar 59.979 554.128 9,2 52.390 598.361 11,4 -12,7 8,0
Büro Makineleri 1.041.101 11.259.621 10,8 552.239 5.574.312 10,1 -47,0 -50,5
Rulmanlar 9.649.060 79.157.418 8,2 9.334.302 91.794.527 9,8 -3,3 16,0Savunma San.İçin Silah Ve Mühimmat 18.908.042 200.889.904 10,6 13.408.624 312.747.400 23,3 -29,1 55,7
Diğer Makineler, Aksam 68.770.706 420.431.872 6,1 80.623.775 564.869.418 7,0 17,2 34,4
25
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Ve ParçalarTOPLAM 1.004.182.839 5.552.212.224 5,5 1.075.378.868 6.916.307.442 6,4 7,1 24,6
Kaynak: www.makinebirlik.com
Makine ve aksamları sektörünün tamamına ilişkin Türkiye geneli ihracat kayıt
rakamlarını incelediğimizde ise; 2008 yılı Ocak-Aralık döneminde 10 milyar 681 milyon
279 bin 701 dolar değerinde ihracat gerçekleştirildiğini görmekteyiz. 2007 yılının aynı
dönemine göre %18 oranında bir artış yaşanmıştır.
OCAK-ARALIK 2007 OCAK-ARALIK 2008 (%) Değişim Miktar (Kg) Değer ($) Miktar (Kg) Değer ($) Miktar DeğerReaktörler Ve Kazanlar 36.423.672 206.646.202 38.801.718 268.679.117 6,5 30,0Türbin-Turbojet, Turbopropellerler. Aks., Parç. 11.657.572 190.389.611 9.453.735 229.437.541 -18,9 20,5Pompa Ve Kompresörler 67.772.523 535.633.500 72.042.204 598.586.840 6,3 11,8Motorlar 80.588.394 1.441.046.616 77.063.258 1.489.716.329 -4,4 3,4Vanalar 30.092.411 250.412.776 37.619.851 324.798.226 25,0 29,7Klimalar, Soğutucu Ve Dondurucular 376.453.484 1.706.710.498 364.173.662 1.868.319.593 -3,3 9,5Isıtıcılar Ve Fırınlar 28.445.556 197.623.910 31.679.802 254.950.461 11,4 29,0Hadde Ve Döküm Mak., Kalıplar, Aks. Ve Parç. 33.163.165 203.820.849 36.723.092 273.494.164 10,7 34,2Gıda San. Makineleri, Aks. Ve Parç. 44.017.261 270.839.919 57.909.775 396.290.882 31,6 46,3Tarım Ve Ormancılıkta Kullanılan Mak., Aks., Parç. 65.108.277 274.038.702 78.809.069 382.880.206 21,0 39,7Yük Kaldırma,Taşıma Ve İstifleme Mak., Aks., Parç. 28.144.574 138.522.524 33.767.368 171.375.438 20,0 23,7İnşaat Ve Madencilik Mak. Aks. Parç. 236.915.220 803.571.319 249.119.441 998.520.579 5,2 24,3Kağıt İmali Ve Matbaacılık Mak. 5.535.346 49.354.223 5.465.638 54.958.885 -1,3 11,4Diğer Yıkama, Kurutma Mak., Aks. Parç. 272.565.360 925.883.961 276.192.134 1.006.973.220 1,3 8,8Ambalaj Makineleri 2.761.309 43.731.715 3.573.890 80.867.986 29,4 84,9Tekstil Ve Konfeksiyon Makineleri 37.156.540 230.560.731 40.397.801 263.023.722 8,7 14,1Deri İşleme Ve İmalat Makineleri 1.865.783 6.903.068 1.429.279 6.380.682 -23,4 -7,6Kauçuk, Plastik, Lastik İşl. Ve İmali Mak. 8.493.782 71.751.576 8.914.462 91.251.475 5,0 27,2Takım Tezgahları 106.662.570 612.509.862 114.160.696 746.870.786 7,0 21,9Büro Makineleri 3.619.352 123.055.114 3.484.545 125.087.383 -3,7 1,7Rulmanlar 9.649.060 79.157.418 9.334.302 91.794.527 -3,3 16,0Savunma San.İçin Silah Ve Mühimmat 18.908.042 200.889.904 13.408.624 312.747.400 -29,1 55,7Diğer Makineler, Aksam Ve Parçalar 82.371.258 490.783.886 91.330.762 644.274.262 10,9 31,3TOPLAM 1.588.370.510 9.053.837.884 1.654.855.108 10.681.279.701 4,2 18,0
Tablo 10. Makine Ve Aksamları Sektörünün Tamamına İlişkin Türkiye Geneli İhracat Kayıt RakamlarıKaynak: Tüm İhracatçı Birlikleri Kayıtları (www.makinebirlik.com)
26
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Mal grupları bazında incelendiğinde; 2008 yılı Ocak-Aralık
döneminde, ihracatta en yüksek artış gerçekleşen kalemler
şunlardır:
% 84,9 ile Ambalaj Makineleri, % 55,7 ile Savunma Sanayi İçin Silah ve Mühimmat, % 46,3 ile Gıda Sanayii Makineleri. 2008 yılı Ocak-Aralık döneminde ihracatında gerileme görülen mal grupları ise; Büro
Makineleri ve Deri İşleme Makinelerinde olmuştur.
OAİB iştigal alanına giren ürünler itibariyle, mal gruplarının sektör ihracatından aldıkları
paylar incelendiğinde; 2008 yılı Ocak-Aralık döneminde;
%14,4 pay ile İnşaat ve Madencilikte Kullanılan Makineler birinci, %11,8 pay ile Endüstriyel Klimalar ve Soğutma Makineleri ikinci, %10,8 pay ile Takım Tezgahları üçüncü sırada yer almaktadır.
Ülkeler itibariyle ihracat kayıt rakamları incelendiğinde; 2008 yılı Ocak-Aralık döneminde
en fazla ihracat yapılan ilk üç ülke Almanya, Rusya Federasyonu ve ABD olmuştur. Söz
konusu dönemde ilk on ülke arasında en büyük ihracat artışı %52 ile Azerbaycan’a yönelik
olmuştur. Bu ülkeye ihracatımız 193 milyon dolardır.
2008 yılı Ocak-Aralık döneminde mal grupları bazında en fazla ihracat yapılan ülkeler;
İnşaat ve Madencilik Makinelerinde; Almanya, Rusya Fed., İtalya
Endüstriyel Klimalar ve Soğutucularda; İngiltere, Irak, Fransa
Takım Tezgahlarında; Almanya, Rusya Fed., Bursa Ser. Böl.
Pompa ve Kompresörlerde; Almanya, Rusya Fed., Romanya
Gıda İşleme Makinelerinde; Irak, Almanya, Kazakistan
Tarım ve Ormancılık Makinelerinde; ABD, Fas, Fransa
Vanalarda; Almanya, Rusya Fed., Mısır
Savunma Sanayiine Yönelik Silah ve Mühimmatta; S. Arabistan, Nijerya, ABD
Hadde ve Döküm Makinelerinde; Rusya Fed., Almanya, İtalya
27
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Reaktör ve Kazanlarda; İstanbul Deri Ser. Böl., İngiltere, İspanya
Tekstil ve Konfeksiyon Makinelerinde; Mısır, Bangladeş, Etiyopya
Türbin ve Turbojetlerde; ABD, Fransa, Avusturya
Endüstriyel Isıtıcı ve Fırınlarda; Almanya, Fransa, Mısır
Yük Kaldırma, Taşıma ve İstifleme Makinelerinde; Rusya Fed, ABD, Romanya
Rulmanlarda; Almanya, Fransa, İngiltere
Kauçuk, Plastik, Lastik İşleme Makinelerinde; Rusya Fed., İran, Romanya
Ambalaj Makinelerinde; İtalya, Polonya, Azerbaycan’dır.
Global mali kriz nedeniyle, 2008 yılı Aralık ayında Orta Anadolu Makine ve Aksamları
İhracatçıları Birliği’nin Türkiye geneli ihracatı %10,4 düşüş göstermiştir.
Tablo 11. 2007-2008 Yılları Ocak-Haziran Dönemi OAİB İştigal Alanı İtibariyle
Ülkelere Göre Makine ve Aksamları İhracat Yapılan İlk 10 Ülke (Dolar)
Ülke2007
Ocak- Haziran
2008
Ocak- Haziran
Değişim
%
1 Almanya 273.842.273 342.813.863 25
2 Rusya Fed. 158.811.011 242.491.653 53
3 ABD 144.543.036 217.644.286 51
4 İngiltere 174.681.927 179.901.278 3
5 İtalya 100.483.128 161.148.669 60
6 Fransa 100.451.513 147.342.223 47
7 İran 70.767.848 124.701.963 76
8 Romanya 105.474.248 118.933.206 13
9 Azerbaycan 54.702.326 98.158.652 79
10 Irak 80.477.179 86.689.163 8
Diğer Ülkeler 1.360.150.676 1.932.960.735 42
Toplam 2.624.385.164 3.652.785.691 39,2
Kaynak: OAİB kayıtları
28
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
AB ülkelerinin Türkiye’den ithalatı 2005 yılında 2 milyar 756 milyon 613 bin Euro iken,
2006 yılında bu rakam 3 milyar 395 milyon 928 bin Euro’ya yükselmiştir. Bu rakamlarla 5.
sıradaki yerini korumuştur.
Makine ihracatımızın yaklaşık %56’sının Euro bölgesine yönelik olması, buna karşın Euro
olarak yapılan ihracatın kayıtlara dolara çevrilerek alınması, ihracatın gerçek değerinin bir
miktar üstünde çıkmasına neden olmaktadır. Ancak, bu parite değişikliğinin etkisinin yaklaşık
%9 olduğu hesaplanmaktadır. Bu etki dikkate alındığında, yıl sonu itibariyle makine
ihracatımızın %25 düzeyinde bir artış gösterdiği sonucu çıkmaktadır. 2004-2006 yılları
arasında ihracat artışının yıllık % 23-25 aralığında olduğu dikkate alındığında makine
imalatçılarının 2007 yılında da ihracat bakımından iyi bir performans gösterdikleri
anlaşılmaktadır.30
Avrupa Birliği ülkeleri ile ABD ve Kanada gibi gelişmiş pazarlarda makinenin kalitesi,
uzun süre arızasız çalışması, güncel teknolojilerin uygulanması ne kadar önemli ise, makinede
rakiplere göre farklılık yaratılması ve yeniliklerin olması da aynı derecede önemlidir. Makine
sektöründe gözlenen ihracat artışı tek başına pazarlama faaliyeti ile sağlanmamış, daha çok
teknoloji ve tasarım geliştirme çalışmaları ile gerçekleşmiştir.
2.3.3. İthalat
2002-2006 yılları arasında Türkiye'nin makine sektöründeki ithalatı, ihracatının üzerinde
seyretti. Son 4 yıl içerisinde sektörün toplam ithalatı ihracatının 3 katından fazla artarak 19,6
milyar dolara çıktı. 2007 yılında ise bir önceki yıla oranla ithalat rakamı %17,5 oranında
artarak 23.2 milyar dolara ulaşmıştır. İhracata dayalı büyümenin sağlanabilmesi için
ihracat artışının ithalat artışının üzerine çıkması gerekiyor.
Tablo 12. 2001-2007 Yılları Makine ve Aksamları Sektörü Fiili İthalat Rakamları
30 Arslan Sanır, “Makine İmalat Sanayii Sektörü 2007 Yılı Değerlendirmesi Ve 2008 Yılı”, Makine İmalatçıları Birliği, Ocak 2008 Bülteni
29
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Kaynak: TÜİK verileri
Aynı dönemde en fazla ithalat gerçekleştirilen ülkeler ise Almanya, İtalya, Japonya, Çin
Halk Cumhuriyeti, Fransa, İngiltere, ABD, Güney Kore Cumhuriyeti, İsviçre ve Belçika
olarak sıralanabilir.
Türkiye’nin AB ülkelerinden ithalatı 2005 yılında 8 milyar 990 milyon 409 bin Euro iken,
2006 yılında bu rakam 10 milyar 423 milyon 750 bin Euro’ya yükselmiştir. Türkiye bu
rakamlarla 10.sıradaki yerini korumuştur.
Tablo 13. 2005-2006 Yılları OAİB İştigal Alanı İtibariyle Ülkelere Göre Makine ve
Aksamları İthalatı (Dolar)
Ülke 2005 2006 Değişim %
1 Almanya 2.887.492.562 3.080.653.881 7
2 İtalya 2.156.003.685 2.444.464.810 13
3 Japonya 777.150.895 943.107.496 21
4 Çin Halk Cum. 499.100.154 806.496.174 62
5 Fransa 643.481.864 691.725.503 7
6 İngiltere 594.344.891 628.266.295 6
7 ABD 588.541.871 574.240.096 -2
8 Güney Kore 507.425.385 550.126.414 8
9 İsviçre 382.704.492 430.592.935 13
10 Belçika 337.218.985 386.930.810 15
11 Diğer Ülkeler 2.214.113.503 2.843.073.970 28
Toplam 11.587.578.287 13.379.678.384 15
Kaynak: TÜİK
YILLAR İTHALAT (Dolar)
2002 8.571.357.307
2003 10.663.078.848
2004 14.055.479.457
2005 17.018.920.727
2006 19.607.829.103
2007 23.264.660.019
30
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Makine sektörü ithalatımız içerisinde önemli kalemler: motorlar, aksam ve parçaları, büro
makineleri, inşaat ve madencilikte kullanılan makine aksam ve parçaları ile takım
tezgahlarıdır. Daha sonra tekstil ve konfeksiyon makine aksam ve parçaları, pompa ve
kompresörler, ve endüstriyel kurutma, yıkama ve ütüleme makineleridir.
Tablo 14. Türkiye’nin Maddeler İtibariyle (84. fasıl tamamı ve fasıl dışı OAİB
iştigal alanı) Toplam Makine Sektörü İthalatı ($)
Değer (Dolar)
İthalat (Ocak-Aralık)Değişim %
2006 2007
Reaktörler Ve Kazanlar 384.131.304 400.351.693 4,2
Türbinler-Turbojetler, Aksam Ve Parçalar 291.580.925 384.140.251 31,7
Pompalar Ve Kompresörler 1.177.805.966 1.485.939.824 26,2
Vanalar 564.666.703 694.121.771 22,9
Klimalar Ve Soğutma Mak. 638.115.648 804.520.038 26,1
Isıtıcılar Ve Fırınlar 453.247.874 584.485.983 29,0
Hadde Ve Döküm Mak. Kalıplar Aks.Ve Parç. 588.776.167 656.845.435 11,6
Gıda San. Makineleri Aks. Ve Parç. 565.646.772 667.639.507 18,0
Tarım Ve Ormancılıkta Kullanılan Mak. Ve
Aks.
518.174.815 443.792.355 -14,4
Yük Kaldırma Taşıma Ve İstifleme
Mak.Aks.Parç.
595.487.720 827.482.497 39,0
İnşaat Ve Madencilikte Kullanılan
Mak.Aks.Parç.
1.777.818.929 2.049.836.388 15,3
Kağıt şmaline ve matbaacılığa mahsus mak. 564.674.864 653.827.129 15,8
Kurutma, yıkama ve ütüleme mak.aks.par.
(tekstil için olanlar hariç)
167.715.343 185.364.402 10,5
Tekstil ve konfeksiyon mak. aksamı 1.324.219.947 1.794.893.328 35,5
31
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Deri işleme ve imalat mak. aksamı 26.648.334 31.448.250 18,0
Kauçuk, plastik, lastik işleme mak. 459.488.973 486.496.074 5,9
Takım tezgahları 1.548.349.617 1.595.994.537 3,1
Motorlar, aksam ve parçaları 2.970.664.669 3.692.712.369 24,3
Büro makineleri 2.900.279.540 2.931.345.344 1,1
Rulmanlar 270.337.063 312.982.197 15,8
Silah ve mühimmat 135.844.763 251.069.520 84,8
Ambalaj mak. aksam ve parçaları 327.661.269 307.580.997 -6,1
Diğer makineler aksam ve parçalar 1.547.176.802 2.021.790.130 30,7
Toplam 19.798.514.007 23.264.660.019 17,5
Kaynak: http://www.oaib.gov.tr/raporlar/makine/MakSektor2007.pdf
Günümüzde birçok gelişmiş ülke yatırımcısı Türk makinelerine güven duyup satın
almakta ve yatırımlarında kullanmaktadır. Buna karşın ülkemizde çok sayıda kuruluş,
yatırımlarında ucuz makineye yönelmekte ve bu durum zaman içinde onların işletmelerine de
olumsuz etki yapabilmektedir. Diğer yandan kamu kuruluşlarının ithal makineye öncelik
vermeye devam etmeleri de olumsuzluğu daha da artırmaktadır.31
2.4. Makine İmalat Sektörü Swot Analizi
GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER
• Gelişmiş ve yeni teknolojilere açık,
uyum yeteneği yüksek, genç ve dinamik bir
nüfusun varlığı,
• Gelişmiş ülkelere göre maliyet
düşüklüğü; işçilik yanında mühendisliğin de
ucuz oluşu,
• KOBÎ yapısının sağladığı esneklik ile
ekonomide ve pazar şartlardaki değişmelere
daha kolay uyum sağlama imkanı,
• Teknoparklar, üniversite-sanayi ortak
• Genç nüfusun, sanayinin istihdam
beklentilerine uygun olarak eğitilememesi,
• Eğitim sisteminin araştırıcılığı ve
yaratıcılığı tetikleyecek yapıda olmaması,
• Firmaların, özellikle kalite ve tasarım
geliştirme konusunda yetişmiş teknik eleman
istihdamına yeteri kadar önem vermemesi,
• İleri teknoloji alanında uzmanlaşmanın
yetersiz oluşu,
• Bazı yan sanayi kuruluşlarının kalite ve
teknolojik geliştirmeye yeteri kadar önem
31 Makine İmalatçıları Birliği, Temmuz 2007 Ayı Bülteni, http://www.mib.org.tr/turkish.html
32
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
araştırma merkezlerinin sayısının artması,
• Hammaddelerin önemli bir kısmının, yeterli
kalitede yurt içinden sağlanabilmesi,
• Birçok kuruluşun CE işareti kullanımı
konusunun gereklerini yerine getirmiş olmaları,
kalite ve yeni teknolojileri izlemeleri ve
uygulamaları,
• Esnek servis hizmeti,
• Pazarlama yeteneği,
• Nihai dağıtım malzeme ve üretim
yönetimi,
• Büyüklük/Kapasite,
• Yeni ürün geliştirme becerisi,
• Yeni ürün devreye alma becerisi,
• Üst yönetimin değişim uygulayabilme
yeteneği,
• Ürün odaklı stratejiden, müşteri odaklı
stratejiye hızlı geçiş.
vermemesi,
• Firmalararası işbirliği konusunun
önemsenmemesi,
• Bir kısım küçük işletmelerin elinde bulunan
eski ve verimi düşük imalat makinelerinin
yenilenemeyişi,
• Kamu alımlarında yerli imalatçılara gerekli
desteğin ve önceliğin verilmemesi sonucu iç
pazardan yeteri kadar pay alınamaması,
imalat artışının getireceği maliyet düşüşünün
sağlanamaması,
• Hala bazı firmaların tasarım geliştirme ve
AR-GE'ye yeteri önemi vermemesi,
• Yakın zamana kadar birçok firmanın
yurt dışı kuruluşlar için fason imalat
yapmalarının marka imajının oluşturulmasına
imkan vermemiş olması,
• Fikri mülkiyet haklarının korunamaması
sonucu başka firmalarca imal edilen
makinelerin kopyalanarak imal edilmesi.
FIRSATLAR TEHDİTLER• AB ülkelerinde makine imalatçılarının
yüksek ve orta-yüksek teknolojili makine
imalatına öncelik vermeleri, yeni gelişen
ülkelerin ise çoğunlukla düşük teknolojili
makine imal etmeleri, orta ve düşük-orta
teknolojili makine imal eden firmalarımız için
imkan yaratmaktadır,
• Uluslararası ticaretin serbestleşmesi,
Dünya Ticaret Örgütünün halen yüksek ithalat
vergileri uygulayan ülkeleri, bu vergilerin
düşürülmesine zorlamakta oluşu,
• Makine ve teçhizat yatırımı için yüksek
finansman maliyeti gerekmesi,
• Döviz kurlarındaki belirsizlik,
• Sipariş hacimleri küçüklüğü,
• Ortak bir vizyonun eksikliği,
• Rekabet koşullarındaki eşitsizlik,
• Uluslararası ticaretin serbestleşmesi sonucu
pazarda rekabetin artması, düşük teknoloji
grubunda imalat yapan gelişen ülke
firmalarının bu kategoride uyguladıkları
düşük fiyatlar,
33
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
• AB uyum sürecinde, AB'nin serbest ticaret
anlaşması imzalamış bulunduğu ülkelerin,
Türkiye ile de benzeri anlaşmaları
imzalamaları sonucu, bu ülkelerin ithalatta
uyguladıkları vergilerin düşecek olması,
• Potansiyel pazarlar; Rusya, Balkan
Ülkeleri, Türk Cumhuriyetleri, Orta Doğu
ülkelerine yakınlık ve nakliye kolaylığı,
• İmalatçı firmaların özellikle potansiyel
pazar konumundaki ülkelerde düzenlenen
fuarlara son yıllarda daha fazla katılmaları ve
markaların tanınır hale gelmesi,
• Son yıllarda gelişme gösteren ve potansiyel
pazarlar olarak görülen komşu ve yakın
ülkeler ile Mısır ve diğer Kuzey Afrika
ülkelerinde Türk makine sanayine güven
duygusunun oluşmuş bulunması,
• Orta Doğu ülkelerinde, politik
nedenlerle bazı batı ülkelerinden ithalata
karşı isteksizlik,
• Uzak Doğu ülkelerinde yatırım yapamayan
AB firmalarının, Türk firmaları ile işbirliği
yapmaya sıcak bakmaları,
• Türk firmalarının yakın ülkelerdeki
alıcıların özel satış şartları ve isteklerine daha
kolay uyum sağlayabilmeleri,
• Pazarda yer edinmiş, ihracat imkanı olan
firmaların önemli bir kısmının Avrupa
Birliği teknik düzenlemeleri ve uluslararası
standartlara uygun imalat yapmaları,
• Çoğunluğu KOBÎ yapısında olan
firmaların değişen pazar şartlarına ve
• Çeşitli koruma önlemleri ve devlet
desteklerinin uygulandığı ve çok düşük işçi
ücretlerinin hakim olduğu bazı Uzak Doğu
ülkelerinden yapılan ve uluslararası
standartlara uygun olmayan ithalat,
• Uzak Doğu ülkeleri ile gelişen bazı
ülkelerde uygulanan açık ve gizli devlet
destekleri,
• Gelişen ülkelerin ithalatta uyguladığı
yüksek ve ülkelere göre farklılık gösteren
vergiler,
• Son yıllarda Türk Lirasının aşırı
değerlenmesinin ithalatı tetiklemesi,
ihracatı zorlaştırması,
• Vize alınmasında karşılaşılan sorunlar ve
gecikmelerin, satılan makinelere kısa sürede
servis verme imkanını engellemesinin
müşteride yarattığı olumsuzluklar,
• AB'nin serbest ticaret anlaşması
imzaladığı ülkelerden yapılan ithalatta AB
ortak gümrük tarifelerinin uygulanması,
ancak bu ülkelerle ülkemiz arasında benzer
anlaşmaların imzalanmamış olması nedeni
ile bu ülkelerin Türk malların yüksek ithalat
vergileri uygulamaları,
• Birim ücret başına katma değer gelişmiş
ülkelerle mukayese edildiğinde ve diğer
sektörlerle mukayese edildiğinde çok
geridedir.
34
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
değişen müşteri taleplerine uyum sağlamada
daha esnek davranabilmeleri ve cevap verme
imkanı,
• Özellikle dış pazarlara açılan
firmaların kaliteye ve güncel
teknolojilerin uygulanmasına özen
göstermeleri, uluslararası standartlara uygun
imalat yapmaları,
• Gelişmiş ülkelerdeki imalatçılarla maliyet
bakımından rekabet imkanının olması.
2.5. AB’ye Katılım Sürecinin Sektöre Etkileri
Makine ürünlerinin AB’de piyasaya arz edilebilmesi için gerekli asgari sağlık ve güvenlik
şartları Makine Direktiflerinde (98/37/EC ve 98/79/EC) düzenlenmiştir. Direktifin amacı,
makine ürünlerinin AB’de serbest dolaşımının yanısıra kullanıcıların güvenliğini sağlamaktır.
Yeni Yaklaşım Direktiflerinden biri olan Makine Direktifi kapsamındaki ürünlerin
piyasaya arzı öncesinde uygunluk değerlendirmesine tabi tutulması ve CE işareti iliştirilmesi
gerekmektedir. Ürünün risk tanımına bağlı olarak uygunluk değerlendirilmesi ya üreticinin
kendisi ya da onaylanmış kuruluşlar tarafından gerçekleştirilmelidir.32
Orijinal direktifin uyumlaştırılmasına rağmen henüz ülkemizde Makine Emniyeti
Yönetmeliği kapsamında onaylanmış kuruluş bulunmamaktadır. Bu nedenle, onaylanmış
kuruluş gerektiren ürünlerden hem iç piyasaya arz edilecek olanlar hem de AB pazarına ihraç
edilecek olanlar için, AB’de yerleşik onaylanmış kuruluşlara başvurulması gerekmektedir.
Direktif kapsamındaki ürünlerin sadece %10’unun onaylanmış kuruluş gerektirdiği
dikkate alındığında, onaylanmış kuruluşların henüz atanmamış olması makine ürünlerinin
piyasaya arzının önünde önemli bir engel teşkil etmemektedir. Diğer bir ifadeyle, söz konusu
Yönetmelik kapsamındaki makinelerin önemli bir bölümü için uygunluk değerlendirme işlemi
üretici beyanı ile yerine getirilmektedir.
Ayrıca, makine sektörünün AB dahil üçüncü ülke pazarlarına girişinin kolaylaştırılması ve
rekabet gücünün artırılması bakımından “CE” başta olmak üzere belgelendirme (ISO 14000,
ISO 9000 serisi gibi) masraflarının %50’si Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında 32 www.kobifinans.com.tr/tr/sektor/010902/12565
35
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Tebliğ kapsamında karşılanmaktadır. Buna ilave olarak, aynı kapsamda KOSGEB’in de bilgi
ve diğer desteklerinin temin edilmesi imkan dahilinde bulunmaktadır.33
Makine Emniyeti Yönetmeliği kapsamındaki ürünlerin ithalat denetimleri “CE” İşareti
Taşıması Gereken Ürünlerin İthalatına İlişkin Dış Ticarette Standardizasyon Tebliğlerinde
(2004/9 ve 2004/22) belirtilen esaslara göre yapılmaktadır. Buna göre, AB dışındaki
ülkelerden gelen makine ürünlerinin Yönetmelik şartlarına uygun olup olmadığına dair
denetimler TSE tarafından gerçekleştirilmektedir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KONYA’DA MAKİNE SEKTÖRÜ
Konya hızla büyüyen, makineden gıdaya, tarım aletlerinden mobilyaya 80'e yakın ürün
yelpazesiyle üretim yapan bir kenttir. Konya’daki firmalar bugün 136 ülkeye ihracat
yapmaktadır. Firmalar son dönemde kaliteyi artırarak ürün standardını yükseltmiştir.
Konya, ürün çeşitliliği açısından ihracat kalemlerinde de zenginlik arz etmektedir. Konyalı
sanayicilerin ihraç ettiği ürünler arasında; kazan, makine, mekanik cihaz ve aksamı en fazla
ihracatı gerçekleştirilen kalemler olarak ilk sıralarda yer almaktadır.
Bilindiği otomotiv yan sanayi Konya’da önemli bir pazara sahiptir. Otomotiv sektörünün
temelini makine ve ekipmanları sektörünün oluşturduğu göz önüne alındığında Konya’nın
makine sektöründe hızla gelişmesinin önemi daha da artmaktadır.
3.1. Konya’da Makine Sektörünün Durumu
Konya ilinde sanayinin gelişimine bakıldığında Cumhuriyet öncesinin izlerini bulmak
mümkündür. İlin ekonomik yapısını belirleyici unsurun tarım olması nedeniyle, sanayi
yapısının şekillenmesinde tarıma dönük sanayiler başlangıç noktası olmuştur. Nitekim;
Konya’da Cumhuriyet öncesi 22 adet değirmenin faaliyette olduğu, 1923 yılında ise 8 adet
fabrikanın hizmette olduğu bilinmektedir. 1927 sayımına göre Konya’da en fazla işyerinin
bulunduğu sektör, tarıma dayalı imalat sanayidir.
33 http://cevre.kosgeb.gov.tr/
36
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Konya ülkenin önemli bir tarım merkezi olduğundan sanayideki makineleşme çabalarında
önceliği tarıma dayalı sanayi oluşturmuştur. Konya’da tarımdan elde edilen gelirin sanayiye
yönlendirilmesi bölge tarım ürünlerini ilde değerlendirme çabaları, tarım kesiminin ihtiyaç
duyduğu alet ve makinelerin ilde karşılanmaya çalışılması, tarım makineleri, değirmen
makineleri, gıda ve diğer sanayi kollarının gelişmesine neden olmuştur.
Konya sanayileşmesini özel sektör eliyle tarımda makineleşmeyi baz alarak başlatmıştır.
Sanayileşme denildiğinde hiç kuşkusuz akla imalat sanayisi gelmektedir. Çünkü ülke
ekonomisinin sağlıklı bir görünüm arz etmesi, imalat ve üretim yapısına bağlıdır.
Konya sanayisinde 1950-1960 yılları arasında tesis sayısının 17’den 91’e ulaştığı
görülmektedir. Tarım makinelerine duyulan yoğun talep üzerine bu yöndeki ihtiyacı yerli
imalatla karşılamak amacıyla 1960’lı yıllardan itibaren Türkiye’de ilk defa tarım makineleri
imalatı Konya’da başlamıştır.
1965-1980 yılları arasında il imalat sanayisindeki gelişmeleri dikkate aldığımızda; en fazla
artışın, metal eşya, makine, ulaşım sektöründe olduğu görülmektedir. Metal eşya, makine
teçhizat ve ulaşım sektörü, Konya ilinde imalat sektörü içerisinde lokomotif sektörler olarak
öne çıkmaktadır.
Konya’da bir tarafta küçük sanayi siteleri oluşturulurken, diğer yandan 1970 yılından
itibaren de büyük ölçekli işletmelere dönük olarak “Organize Sanayi Bölgeleri”
oluşturulmaya başlanmıştır. Organize Sanayi Bölgelerinin en hızlı ve düzenli geliştiği illerin
başında Konya gelmektedir.
Bugün 1 milyon 344 bin m² alan üzerine kurulu I. Organize Sanayi Bölgesinde 150
işletme faaliyet göstermekte ve bu işletmelerde yaklaşık 4 bin kişi çalışmaktadır. I. Organize
Sanayi Bölgesi’ndeki işletmelerin 13’ü makine ve yedek parça imalat sanayi, 16’sı ise ziraat
alet ve makineleri imalat sanayisinde faaliyet göstermektedir. Konya Organize Sanayi
Bölgesi’nde (II. ve III. Organize Sanayi Bölgesi) ise 274 adet firma faaliyet göstermektedir.
Bunlardan 32 adeti makine ve yedek parça imalat sanayinde, 19 adeti ise faaliyet ziraat alet ve
makinelerinde faaliyet göstermektedir.
IV. Organize Sanayi Bölgesi’nin kuruluş çalışmaları ise devam etmektedir. Ayrıca 1
milyon 200 bin m² üzerine kurulu Büsan Özel Organize Sanayi Bölgesi’ndeki toplam 305
37
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
işletmenin 44’ü makine ve ekipmanları sanayiinde, 12’si ise tarım imalat makineleri
sanayisinde faaliyet göstermektedir.
Konya Ticaret Odası’na kayıtlı her nevi makine imal eden ve satan üye sayısı 281, ziraat
makineleri, römork karasör, dorse vs. imal eden ve satan üye sayısı 182’dir.
Konya Sanayi Odası’nda kayıtlı tarımsal alet ve makine imal eden üye sayısı 59, asansör,
vinç vb. makineleri üreten 34, makine (metal, torna takım, tekstil mak vs.) imal eden 68 firma
ve değirmen makineleri imal eden 52 firma bulunmaktadır.
Konya’da makine sanayisinin lokomotif iki sektörü, tarım alet ve makineleri ile değirmen
makineleridir. Makine sanayisinin ürün yelpazesi Konya’da düzenli olarak artmaktadır.
İlimizde Teknokent’in kurulmasıyla birlikte makine sanayisinin gelişimi ivme
kazanmıştır. Makine fuarları sayesinde firmalar kolayca dışarıya açılabilmektedir.
Konya’da 1950’lerde başlayan makina sektörü 1980’lerde ihracat ile tanışmıştır. Konya
makina sanayiinde azımsanmayacak bir ölçektedir. Değirmen makinalarında sektör lideri olan
Konya, tarım makinalarında Türkiye payının % 65’ine, metal işleme makinalarında %
70’ine ve araç üstü ekipman sanayisinde Türkiye payının % 75’ine sahiptir. 34
Konyalı makine üreticisi KOBİ’ler her geçen gün kendilerini geliştirmektedir. Ayrıca
sektör ilimizde önemli bir istihdam kaynağıdır. Otomotiv sektörünün temelini makine ve
ekipmanları oluşturur. Konya’da makine sektörünün hızla gelişmesi otomotiv sektörü için de
bir avantaj oluşturuyor.
3.2. Konya’da Makine Sektörünün Swot Analizi
Güçlü Yönler Zayıf Yönler
KOBİ varlığını sağladığı esneklik,
Üniversite-sanayi işbirliğinin
gittikçe artması,
Firmaların yeni teknolojilere açık
olması,
Kaliteli üretimin giderek artması.
Yetişmiş eleman eksikliği,
Firmaların çoğunun küçük ölçekli
olmasından dolayı yeni yatırımlar
yapamamaları,
Eskiye nazaran ilerleme kaydedilmiş olsa
da arge’ye yeterli yatırım yapılamaması,
34 http://www.musiadkonya.org.tr/default.asp?pg=haber&id=764
38
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Tasarım eksikliği,
İl’in limanlara olan uzaklığı,
Atıl makineleri elde tutma konusunda bazı
firmaların gereksiz ısrarı.
Fırsatlar Tehditler
Sektörde faaliyet gösteren firma sayısının
fazla oluşu,
Sektörün il için lokomotif görevi görmesi,
TÜYAP fuar merkezinin varlığı ve makine
sektörü fuarına ilin ev sahipliği yapması,
Teknokent’in başarılı çalışmaları sayesinde
firmaların teknolojik donanımlarını
artırmaları,
İlin yatırımcılar için oldukça cazip olan
düzgün arazi yapısı.
Hammadde fiyatlarındaki artış,
Firmaların şirket birleşmelerine
yanaşmamaları, dolayısıyla da
büyüyememeleri,
Sektörün krizlerden en çok etkilenen
sektör özelliğinde olması,
Rekabet şartlarındaki eşitsizlik,
Sektörde yeni yatırım yapmanın yüksek
maliyetli olması.
3.3. Konya’da Makine Sektörünün Sorun Alanları
Bugün Konya makine sektöründe iddialı bir konuma ulaşmıştır. Ancak halen kat edilmesi
gereken önemli mesafeler vardır.
Konya Ticaret Odası olarak makine sektöründe faaliyet gösteren firmalarımızın
temsilcileri ile yaptığımız ‘Makine Sektörü İstişare Toplantıları’ sonucunda elde edilen
bulgulara göre Konya’da makine sektörünün sorun alanları şöyle sıralanabilir:
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın izni dışında hiçbir kısıtlama bulunmadan
yapılan ithalat ve haksız rekabet: Bazı sanayi ürünleri “bakım, onarım ve servis
yeterlilik” şartı ile ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın izni ile ithal edilmektedir.
Ancak, bunların dışında kalan malların ithalatında hiçbir kısıtlama bulunmamakta,
dolayısıyla spot ithalat ve haksız rekabet sürekli artmakta, kaynak kaybıyla birlikte
ülkemiz, bazı mallar için bir sanayi mezarlığına dönüşmektedir.
Firmaların çoğunun KOBİ ölçeğinde olması: Bu durum teknoloji yaratabilecek
sermayenin eksikliğine de yol açmaktadır. Sermaye eksikliği ise bir yığın problemi
39
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
beraberinde getirmektedir. Yeni yatırım yapılamaması, markalaşamama, ar-ge
eksikliği vs).
İç pazardaki alım gruplarının ithal makineleri tercih etmesi: Özellikle büyük
şirketler, Türkiye’de KOBİ’lerden alım yapmayı tercih etmiyor.
Yakın zamanda bazı olumlu gelişmeler olmasına rağmen, orta ve uzun vadeli
yatırım ve satış kredilerinin yetersizliği: Teknolojinin hızlı gelişmesine karşılık yeni
yatırımlar yapılması için yeterli sermaye temin edilememektedir. Bu yetersizlik,
üretilen makine ve teçhizatın teknolojik düzeyinin ve ürün kalitesinin düşük olmasına
yol açmakta, ürün maliyetini yükseltmekte ve uluslararası pazara çıkmayı
engellemektedir.35
Araştırma geliştirme eksikliği: Finans imkanının sınırlı olmasından dolayı veya bu
konuya yeterli önem verilmemesi nedeni ile ar-ge eksikliği sektörde önemli bir sorundur.
Yetişmiş eleman açığı: Her sektörde olduğu gibi makine sektörü’nde de yetişmiş
eleman açığı had safhadadır. Özellikle teknik ve mesleki eğitim konusundaki tutarsız
politikalar ve sık sık değişen eğitim sistemi ara eleman açığının her geçen gün
artmasına, bu da işgücü kaybına ve maliyetlerin artmasına sebep olmaktadır. 1980’li
yıllardan önce, meslek okullarında ve çıraklık kalfalık usulü ile küçük sanayi
kuruluşlarında eleman yetiştirilip sektöre mal ediliyordu. Daha sonra, zorunlu göç ile
Balkan Ülkeleri’nden gelen yetişmiş insanlar, kalifiye işgücü ihtiyacının bir süre daha
ertelenmesine vesile oldu. Ancak zorunlu eğitimin 8 yıla çıkması, cazibesini
kaybeden çıraklık okulları, yetişmiş tecrübeli eleman açığını had safhaya
getirmiştir. Lise mezunu olup da üniversite kapısında bekleyen genç nüfus da
sektörün ihtiyacına cevap verememektedir. Yurt dışındaki üniversitelerin mühendislik
bölümleri, en son teknolojinin görüldüğü ve kullanıldığı birer özel firma
donanımındadır. Ülkemizdeki pek çok üniversitede ise öğrencilerin kullanımına
yeterli alet ve ekipman sunulamadığı için öğrenciler yeterli düzeyde bir eğitim
alamamaktadırlar.36
CE işareti kullanımında, zorunlu belgelendirme kapsamında bulunan makineler için
yerli onaylanmış kuruluş bulunmamaktadır.
35 http:// www.dtm.gov.tr 36 http://www.busiad.org.tr/DuyuruDetay.php?hID=23
40
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Firma sayısı pazar büyüklüğüne göre fazladır ve pazar bunlar arasında
bölünmektedir.
Kamu alımlarında dış kredi kullanımı sonucu, yerli imalatçılar bu pazardan pay
alamamaktadır.
SSK primleri ve enerji fiyatları yüksektir.
Tarım arazilerinin sanayi ve konuta dönüşmesi, giderek azalan tarım arazilerinin
düşük verimli tarım usulleri ile işlenmesi ve mekanize tarım için yeterli büyüklükte
olmaması, aynı şekilde, mevcut miras hukukuna göre arazilerin bölünmesi,
Gerek teknolojik yetersizlik, gerekse de bilgi ve kalifiye eleman eksikliği, standartlara
uygun ve projeye dayalı üretim yapılmasını zorlaştırmaktadır. Standart dışı ve
tasarıma dayalı olmadan üretilen makinelerin kullanım ve bakım kılavuzu ve
tanıtıcı broşürleri de hazırlanamamaktadır. Yine bu unsurlara bağlı olarak
ürünlerin yurt içi ve yurt dışı fuarlarda sergilenmesi ve yurt içi, yurt dışı
pazarlamasında zorluklar yaşanmaktadır.
Belgesiz üretim: Belgesiz üretim, tüketicinin kalitesi ve garantisi olmayan mala sahip
olmasına sebep olmaktadır. Bu durum sadece tüketiciye değil Türk ekonomisine de
zarar vermekte ve Türk malı imajının bozulmasına yol açmaktadır. Bu konuda yeterli
denetim bulunmamaktadır.
Muhtelif yollardan ülkemize sokulan kalitesiz sac malzeme, imalat ve kullanım
aşamasında tehlikeli ve geri dönüşü olmayan problemlere sebep olmaktadır.
3.4. Çözüm Önerileri
Sektörün gelişebilmesi için rekabet yapısının güçlü olması, devlet desteğinin artırılarak
daha iyi kullanılması gerekmektedir. Zira makine sektörü sanayimizin temel yapı taşlarından
birisidir. Bu yapıyı güçlendirmek için daha çok çalışmalıyız. Bu noktada yapılması gerekenler
şöyle sıralanabilir:
3.4.1. Merkezi Yönetimin Yapması Gerekenler
İhracatın artırılması ve işsizliğin azaltılması için üreten reel sektörün önündeki engeller
ortandan kaldırılmalıdır. Bu noktada Devletin yapması gerekenler şöyle sıralanabilir:
Sektörel ve Bölgesel Teşvik Uygulaması: Sektörel bölgesel teşvik uygulamasına
geçilmeli, bu kapsamda Konya için makine sektörü, otomotiv yan sanayi, gıda ile
birlikte teşvik edilmek üzere ilk sıralarda yer almalıdır. Makine imalat sektörü,
41
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
lokomotif bir sektördür. Eğer teşvik görürse demir-çelik dökümcülük, kaynak tekniği,
talaşlı imalat, kauçuk, plastik, boya, makine elemanları vs. sektörleri de harekete
geçirebilir.
Şirket Birleşmeleri Teşvik Edilmeli: Türkiye'de olduğu gibi Konya’da da makine
sektöründeki firmaların önemli bölümünü KOBİ niteliğindeki firmalar oluşturuyor.37
KOBİ’ler ise mevcut kapasiteleriyle belli miktarlarda üretim yapabilmekte, dolayısıyla
büyüyememekte, marka olamamakta, ar-ge’ye yeterli pay ayıramamaktadırlar. Bu
nedenle şirket birleşmeleri teşvik edilmeli, bu kapsamda yasal düzenlemeler
yapılmalıdır. İlimizde sektörün tanıtımı en iyi şekilde yapılmalı, önce Türkiye’de,
ardından dünya çağında marka olmanın yolları aranmalıdır. Bunun yolu da
profesyonelleşmekten ve kurumsallaşmaktan geçmektedir. Alt yapısı sağlam
firmalar ancak şirket birleşmeleri ile daha profesyonel ve donanımlı hale
gelebilirler. Bu konuda ilimizin en büyük engeli güvendir. Birleştikleri zaman
güçlerinin kaybolacağını düşünen firmalar bu nedenle birleşmeden kaçmakta,
tabiri caizse kendi yağıyla kavrulmaktadır. Etkin olmayan şirketler ise kıt
kaynakları da heba etmektedirler.
Kayıtdışılığın ve Haksız Rekabetin Önüne Geçilmelidir: Sektördeki kayıt dışılığın
önüne geçmek için leasing'de KDV oranlarının yüzde 8'e indirilmesi bir çözüm olarak
öne sürülebilir. Sektörün içinde bulunduğu sıkıntıların en büyüğü kayıt dışıdır. Bu
alanda bizce asıl yapılması gereken KDV'nin makine sektörü için yüzde 8'e
indirilmesidir. Burada maliye maddi kayba uğramayacaktır, hatta kazançlı çıkacaktır
bu sektörü kayıt dışında olmaktan çıkarıp kayıt altına alacaktır. Haksız rekabet ve
kalitesiz malzeme ithalatı konusunda yaptırım uygulama gücüne sahip yegane güç
devlettir. Yurt dışından kalitesiz malzeme ithalatına kesinlikle izin verilmemelidir.
Savunma Sanayi ve kamu alımlarında yerli makine alımı artırılmalıdır: Bu yolla
iç pazarın ithal ürünü tercih etmesinin önüne geçilebilir.
CE işareti belgelendirme hizmetlerinde yerli onaylanmış kuruluşların yetkilendirilmesi
sağlanmalıdır.
Enerji maliyetleri AB ortalamaları düzeyine inmelidir.
37 http://www.merhabagazetesi.com.tr/eski/arsiv/2006/03/19/g16.htm
42
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Orta ve uzun vadeli yatırım, satış ve ihracat kredilerine daha fazla kaynak
ayrılması, finans araçlarının çeşitlendirilmesi: Alınacak ivedi tedbirlerle ve uygun
kredi şartları yaratılarak sektörün yurt dışındaki rekabet imkanları arttırılmalı, daha
büyük ve modern sanayi bölgelerinde gelişmiş teknoloji ve makinelerden
faydalanmaları için firmalarımıza gerekli imkanlar devlet tarafından sağlanmalıdır.
Sektörün, gelişme yolundaki ülkelere olan ihracatının artırılabilmesi için, hedef
pazarlar olarak görülen ülkelere yönelik özel finans modelleri geliştirilmeli ve bu
ülkelere yapılacak makine ihracatı Eximbank tarafından uzun vadeli
kredilendirilmelidir. Makine imalatı yapan firmalara uzun vadeli yatırım kredileri
sağlanarak imalatçıların tesislerini yenilemeleri ve yeni teknolojilere uyum
sağlamaları için yatırım yapmaları kolaylaştırılmalıdır.
Bir çok ülkede faaliyet gösteren Eximbank’lar, proje kredileri ile ve krediyi açan
ülkeden temin edilmek kaydı ile, yatırım malı makine ve techizat için uygun şartlarla
kredi açmaktadır. Türkiye’nin bu konuda potansiyel pazarları olan Türk
Cumhuriyetleri ve Kuzey Afrika ülkelerine, bu tür kredilerle komple tesis veya yatırım
mallarının satışına destek sağlanmalıdır. Günümüzde bir çok ülkedeki yatırım malı
makine imalatçısı firma, 24 hatta 36 aya kadar varan uzun vadeli kredilerden
yararlanmaktadırlar. Ülkemizde benzer imalatı yapan kuruluşlar, fiyatı ve kalitesi ile
rekabet edebilen teklifler vermelerine rağmen, bu alıcılara, özellikle Uzak Doğu hatta
Avrupa Birliği ülkelerindeki kuruluşların uzun vadeli kredi teklif etmeleri, son anda
satış imkanının kaybolmasına yol açmaktadır. Bu nedenle Türk Eximbank, tüm mallar
için mümkün olmasa da mal bazında farklı uygulamaya giderek, birim değeri yüksek
bu tür sanayi mamulleri için ilk aşamada en azında 24 aya kadar varan kredi imkanı
sağlayabilmelidir.
Meslek Okulları Yeniden Yapılandırılmalıdır: Sanayiimiz için yetişmiş ara eleman
ihtiyacının karşılanmasında en büyük görev milli eğitim politikalarını belirleyen
siyasilere düşmektedir. Yetişmiş ara eleman ihtiyacı çok büyük olan sanayiimize fayda
sağlayacak şekilde ve en kısa sürede meslek okulları yapılandırılmalı,
mezunlarının hemen iş hayatına atılabilecekleri teknik bilgi ve beceri sahibi
olarak yetiştirilmeleri için devlet tarafından çalışmalar acilen başlatılmalıdır.
Meslek liseleri diğer derslerde başarılı olmayan öğrencilerden oluşturulmak
43
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
yerine teknik ve matematik alanında eğitimli öğrencilerden oluşturulmalıdır. Bu
çalışmaların yanı sıra çeşitli kuruluşlar da özel eğitim kursları ve seminerleri
vasıtasıyla bu eğitime katkıda bulunmalıdır.
Üniversite önünde bekleyen gençlerimiz için Sanayi, Milli Eğitim Bakanlıkları ile
DPT, Odalar ve Sivil Toplum Örgütleri elele vererek bir eğitim programı
hazırlamalıdırlar.
Endüstri meslek liselerinde uygulamalı derslerin niteliği geliştirilerek atölyelerde
mevcut makine ve tezgahların güncel teknolojili modeller ile yenilenmesi
sağlanmalıdır. Teknik üniversitelerde güncel teknolojiler öğretilmelidir.
Sanayiimizin ihtiyaçlarına göre, 2 yıllık tekniker okullarının meslek yelpazesi
genişletilebilir. Düz lise mezunlarının bu hususta özendirilmeleri amacıyla askerlik
süresinde bazı avantajlar sağlanabilir (Geçmişte uygulandığı gibi).
Devlet üniversiteleri arasında teknik üniversitelerin sayısının artırılması bu noktada
yapılabilecekler arasında sıralanabilir. Bu üniversitelerle sanayinin işbirliği içinde
olmasını sağlayıcı çeşitli teşvikler yine devlet tarafından uygulanmalı ve bu yolla
eğitimin teori ayağıyla sanayinin uygulamadaki tecrübesi birleştirilmelidir.
Yurt dışı sektörel web sitelerine firmalarımızın reklam vermeleri teşvik edilmeli. Bu
ülkeler Türk markalarıyla bu web sitelerinde tanışmalıdır.
Önümüzdeki yaklaşık 5 yıl içinde bu teknik ve teknolojik gereklere uyum sağlayamayan
firmaların, artan iç ve dış rekabetin de etkisi ile bu pazardan elenmeleri kaçınılmaz
bir gelişme olacaktır. Daha etkin piyasa denetimi, CE işareti kullanımı gereklerine uygun
olmayan makinelerin imalatını, ithalatını ve piyasaya sunulmasını azaltacaktır. İş sağlığı
ve güvenliği, çevre kurallarına uyum konularında firmaların gerçekleştireceği uyum
çalışmalarının maliyetler üzerinde bir miktar olumsuz etki yaratması beklenmektedir. Bu
nedenle bu konuda uzun bir uyum süreci talep edilmesinde yarar bulunmaktadır.
Özellikle çevre şartlarına uyum konusunda AB'nin mali destekleri bulunmaktadır. Bu
konuda sanayicilerin bilgilendirilmesi ve bu imkanların değerlendirilmesi
gerekmektedir.38
3.4.2. Özel Sektörün Yapması Gerekenler
38 http://cevre.kosgeb.gov.tr/
44
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Ar-ge’ye Daha Fazla Kaynak Ayrılmalı: Sektörde faaliyet gösteren firmalarımız ar-
ge’ye daha fazla kaynak ayırmalı, bu konuya gereken önemi göstermelidir. Marka
oluşturabilmek istiyorsak farklı olmak ve kalitede öne çıkmak durumundayız.39
Makine ihracatı, tekstil ya da gıda ihracatına benzemiyor. Çünkü, en iyi makineyi
yapsanız bile, dünyanın bir ucundaki alıcı, servis, yedek parça, bakım gibi
hizmetlerinizin olup olmadığını sorguluyor. Dolayısıyla, makinecilerin yurtdışında da
ciddi bir organizasyon yapısına sahip olması gerekiyor. Sektörün neredeyse tamamının
KOBİ olduğu düşünüldüğünde, ‘markalaşma’ olarak tanımlayabileceğimiz bu sürecin
gelişebilmesi için, finansman ve kurumsallaşma ihtiyacı doğuyor.
Özgün Tasarımlar Hazırlamalılar: Sektörde yerli firmalar birbirini taklit
etmemelidir. Firmalarımız kendi özgün tasarımlarını hazırlamaya gayret göstermelidir.
Tasarım Yeteneğine Sahip Eleman İstihdamı: Türk makine imalatçıları ilk aşamada
orta teknoloji düzeyinde tasarımlarla, gelişen ülkeler imalatçılarının önüne geçmek,
ancak burada da durmayarak, güncel teknolojilere uygun imalat yapmak zorundadırlar.
Bunu sağlamak ise ciddi bir mühendislik çalışmasını gerektirmektedir.
KOBİ’lerimizin bazı diğer giderlerinden kısarak, tasarım yeteneğine sahip, imalat
tecrübesi olan mühendis ve kalifiye eleman istihdamına büyük önem vermeleri
gerekmektedir. Bu tür eleman sağlamak kolay olmadığından, kabiliyetli elemanların
kadroya alınması ve bunların birikimlerinin geliştirilmesi dışında da başka bir imkan
görülmemektedir.40
Teknolojiyi Takip Etmek: Firmalarımız ileri teknolojiyi takip etmeli, ancak ileri
teknolojik donanımdaki bir ekipmanı almış olmak için almak yerine öncelikle
ekipmanın kullanımı konusunda yeterli donanıma sahip olduklarını kontrol etmeli, bu
teknolojiyi en doğru şekilde kullanacak elemanı bünyesinde tahsis ettikten sonra
ekipmanın alımına gitmelidir.
Şirket Evlilikleri: Firmalarımız şirket evlilikleri konusunda daha cesaretli
olmalıdırlar. Birleşmenin güçlerini kaybetmelerine yol açmayacağını, tam aksine
güçlerini artırmalarını sağlayacağını bilmeliler. Birleşmenin sağlayacağı güçlü
finansal ve yönetsel altyapı ile yeni yatırımlara girebilecek olan firmalarımız bu
39 http://www.oaib.gov.tr/gundem/makinesorunlari.asp 40 http://www.mib.org.tr/bulten/temmuz2007.doc
45
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
sayede markalaşabilecek ve ilimiz makine sektörünü dünya çağında tanıtma imkanına
kavuşmuş olabileceklerdir.
Üniversite-sanayi işbirliği artırılmalıdır : Bilindiği gibi son dönemde San-Tez
projeleri ile ilimizde bu anlamda önemli bir ilerleme kaydedilmiştir. Yine ilimizde
Teknokent aracılığıyla da üniversite-sanayi işbirliği hızla artmaktadır. Ancak bu
yeterli değildir. Tüm firmalarımızın bilgiye ulaşmaları sağlanmalı, firmalarımız bu
konuda istekli olmalı, araştırmacı olmalıdır. İnovatif çalışmalar konusunda
Teknokent’ten ve üniversitelerin ilgili bölümlerinden ziyadesiyle faydalanmaktan
çekinmemelidirler.
İl Bazında Projeler Yürütülmeli: Kalite markası oluşturmak hedefiyle tanıtıcı fuar
organizasyonu, makine üretim havzalarının kurulması ve yurtiçi ve yurtdışında makine
ticaret merkezlerinin ikamesi gibi son derece orijinal projeler makine birlikleri
tarafından yürütülmeye başlamıştır. Bütün bunlar devletten finansal destek almadan
makine firmalarının kendi çabalarıyla sağladıkları önemli girişimler. Bu tür
girişimlerin artırılması ve il bazında da önemli projelerin hayata geçirilmesi gerekmektedir.
3.4.3. Konya Ticaret Odası’nın Yapması Gerekenler
Konya Ticaret Odası, KOBİ'lerin faaliyet gösterdikleri sektör hakkındaki bilgilere
kolay erişimini sağlamayı sürdürebilir. Sektörü ilgilendiren tüm gelişmeleri takip
ederek, üyelerini bu konuda ilk elden bilgilendirerek, gerekirse sektörel bültenler
yayınlayabilir.
Konya Ticaret Odası, hali hazırda yürüttüğü sektörel istişare toplantıları, düzenlemiş
olduğu çeşitli seminer ve konferanslar vasıtasıyla daha fazla firma yetkisine ulaşarak,
onları sürekli dinleyerek sorunlarını çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarına iletebilir.
Konya Ticaret Odası, sektör temsilcileri ile üyelerinin buluşmasını sağlayıcı adımlar
atabilir. Gerekirse sektörün Konya’da hareketlenmesini ve tanıtımını temin etmek
amacıyla makine sektörü ihracat rakamlarının bir seferlik Konya’da açıklanması
ve bu yolla Konya’nın sektördeki tanıtımının da yapılmasını sağlayıcı bir
organizasyona öncülük edebilir.
Geçtiğimiz yıl Konya Ticaret Odası Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin
Güçlendirilmesi Programı kapsamında Selçuk Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi
46
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
işbirliğiyle AB projesi yürütmüştür. Bu vb. AB projeleri ile Odalar hem üniversite-
sanayi işbirliğine katkıda bulunmakta, hem de üyelerine projeler konusunda örnek
olmaya çalışmaktadır. Ayrıca projeler kapsamında ilimizin ihtiyaç duyduğu nitelikli
eleman açığı da bir nebze olsun kapatılabilmektedir. Önümüzdeki dönemde de benzer
projelere katılım sağlayarak, projelere katılacak olan sanayicilere yol gösterici
hizmetler sunubilir.
Düzenlenen fuarlara daha fazla katılımın ve etkinliğin sağlanması için farklı
uygulamalara gidilebilir. Geçen yıla ait ihracat rakamlarını ihracatını artırmış
firmalara ödül olarak yurt dışındaki fuarlara katılım konusunda uygun bir ücret
indirimi sağlanabilir.
Firmaların haksız rekabetinin önüne geçmek için toplantılar düzenleyerek firma
yetkilileriyle görüşmeler yapılabilir. Firmaların kaliteli üretimini teşvik için ne tür
yaptırımlar yada teşvikler uygulanabileceği konusunda görüşülebilir.
Konya Ticaret Odası makine sektörüne yönelik tasarım yarışması düzenleyebilir.
SONUÇ
Türkiye'de makine sektörü çok hızlı bir değişim ve gelişme yaşamıştır. Makine sektörü
otomotiv ile birlikte Türkiye’de ihracatı en hızlı artan sektörlerden biri haline gelmiştir.
Türk makine sektörünün yıllık ihracat artış oranının son yıllarda ülkemizin toplam ihracat
artış oranının üzerinde kaydedildiği göze çarpmaktadır. Ancak yine de bu durum ihracat
potansiyelinin oldukça altında seyretmektedir. Sektörün güçlü olduğu yönler kadar zayıf
olduğu bazı konular da bulunmaktadır. Bu nedenle Türk Makine sektörünün dünya makine
ticaretinden aldığı payı artırmak için;
İşgücü maliyetindeki vergi yükü azaltılmalı,
Firmaların kaliteye ve güncel teknolojilerin uygulanmasına özen göstermeleri ve bu
çerçevede uluslararası standartlara uygun imalat yapmaları sağlanmalı,
Yabancı sermayenin yerli üreticilerle işbirliği geliştirilmesi temin edilmeli,
Ar-ge yatırımları artırılarak, yeni ve farklı tasarımlar oluşturulmalı,
Sektörün teknik ara eleman ihtiyacını karşılayabilecek şekilde eğitim sisteminde
gerekli yapılandırmaya gidilmeli,
47
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
Sektörün ihtiyaç duyduğu büyük yatırımlar için büyük projeler gerçekleştirilmelidir.
Konya makina sanayicileri olarak güçlü yanlarımızı iyi kullanıp zayıf yanlarımızı
güçlendirmeye çalışırsak bu bağlamda fırsatlarımızı daha iyi değerlendirir, iç ve dış
tehditlere karşı daha dirençli durabiliriz.
Yenilik yapılmalı, ürün yelpazesi çeşitlendirilmelidir. Ve en önemlisi kümelenmeye
gidilmelidir. Dar alanda birbirleri ile rekabet eden firmalar çok fazla. Herkes makinanın aynı
aksamını yapmaktansa aynı makinanın farklı aksamlarını yapmalıdır. Bunu yaparken de ürün
kalitesine dikkat edilmeli ve rakiplerinden sıyrılabilmelidir. Markalaşarak aslında Konyalı
firmalar rekabet güçlerini artırabilirler.
KAYNAKÇA
ULUSOY, Gündüz, “Türkiye’de Makine İmalatı Sektörünün Bir Değerlendirmesi”,
http://www.turkishtime.org/sector_3/22_tr.asp
ÇAKAR, Ali Ekber, Makine İmalat Sanayi Üzerine,
http://www.makinesektorplatformu.org/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?
F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF9B71935287F9CB97
KARACA, Işıl, “ABD’nin Makine ve Aksamları Sektörü Dış Ticareti”,
http://www.oaib.gov.tr/bulten/2008_2/ABD.pdf
SANIR, Arslan, “Makine İmalat Sanayii Sektörü 2007 Yılı Değerlendirmesi Ve
2008 Yılı”, Makine İmalatçıları Birliği, Ocak 2008 Bülteni
YÜZAL, Sinan, Makine İmalat Sanayi, İgeme Raporu,
http://kobi.mynet.com/pdf/Makinaimalat.pdf
Dokuzuncu Kalkınma Planı Makine Ve Metal Eşya Sanayi Özel İhtisas Komisyonu
Raporu, Ankara, Ocak 2006, http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/makine/oik552.pdf
48
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
AB ve Makine Teçhizat İmalat Raporu, Kasım 2007,
http://oaib.gov.tr/raporlar/makine/MakTechizat2007.pdf
Makine İmalatçıları Birliği, Temmuz 2007 Bülteni, http://www.mib.org.tr/turkish.html
http:// www.kobifinans.com.tr/tr/sektor/010902/12565
http://www.dtm.gov.tr/pazaragiris/ulkeler/abd/abd-rap-sek-ima.htm
http://www.dtm.gov.tr/IHR/madde/makine.htm
http://www.makinetanitimgrubu.org/TR
http://www.musiadkonya.org.tr/default.asp?pg=haber&id=764
http://www.turkishtime.org/sector_3/8_tr.asp
http://cevre.kosgeb.gov.tr/
http:// www.dtm.gov.tr /pazaragiris/ulkeler/abd/abd-rap-sek-ima.htm
http://www.busiad.org.tr/DuyuruDetay.php?hID=23
http://www.merhabagazetesi.com.tr/eski/arsiv/2006/03/19/g16.htm
http://www.mib.org.tr/bulten/temmuz2007.doc
http://www.oaib.gov.tr/gundem/makinesorunlari.asp
EKLER
EK 1 – Makine Sektörü İstişare Toplantıları Katılımcı Listeleri
Toplam Toplantı Sayısı: 7Toplam Toplantıya Çağrılan Kişi Sayısı: 62Toplam Katılımcı Sayısı: 11
1. MAKİNE SEKTÖR TOPLANTISI
KATILIMCI LİSTESİ
KONU: Makine Sektörünün Sorunları Ve Çözüm Önerileri
TARİH: 30.03.2006
TOPLANTIYA ÇAĞRILANLAR: 7 Kişi40. Komite Asıl Üyeleri (Her Nevi Makine İmal Eden ve Satanlar)
KATILIMCI SAYISI: 7 Kişi
49
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
ŞİRKET ADI KATILIMCI ADI -SOYADI
1 Sağbili Makine Sanayi Ticaret Ltd.Şti. Mustafa SAĞBİLİ2 Adanalılar Makine Sanayi Ve Ticaret Ltd.Şti. Abdullah Hikmet
ADANALI3 İmaş Makine San. A.Ş. Tahir ATİLA4 Metosan Hidrolik Pnömatik Tic. ve San. Ltd. Şti. Mevlüt TOKKACI5 Atiker Metal İth. İhr. ve İmalat San. Tic. A. Ş. Mehmet ATİKER6 Sarıtaş Motor Yenileme Mak. San. ve Tic. Ltd. Şti. Bünyamin Yakup
SARITAŞ7 Asarsan Makine İnşaat Doğr. San. Ve Tic. Ltd. Şti. Aziz ASAR
2. MAKİNE SEKTÖR TOPLANTISI
KATILIMCI LİSTESİ
KONU: Makine Sektörünün Sorunları Ve Çözüm Önerileri
TARİH: 20.04.2006
TOPLANTIYA ÇAĞRILANLAR: 12 Kişi 40. Komite (Her Nevi Makine İmal Eden ve Satanlar)
KATILIMCI SAYISI: 3
ŞİRKET ADI KATILIMCI ADI -SOYADI
1 Arı Metal Dövme Ve Makine İmalat Sanayi -2 Mustafa Ceylan Hidrolik Makine Sanayi Ali İhsan Ceylan
Öner Taşar3 Genç Değirmen Makineleri Sanayi Ticaret -4 Sekizli Makine Ve Vinç Sanayi -
50
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
5 Enkomak Makine Sanayi -
6 Unormak Değirmen Makineleri Sanayi Ali Kızıl
7 Serin Makine Sanayi Ve Ticaret -
8 Hidrokon Konya Hidrolik -
9 Düzgünler Makine Sanayi -
10 Honmaksan Makine Sanayi -
11 Fimak Fırın Makineleri -
12 Molino Makine Sanayi Ve Ticaret A.Ş. -
3. MAKİNE SEKTÖR TOPLANTISI
KATILIMCI LİSTESİ
KONU: Makine Sektörünün Sorunları Ve Çözüm Önerileri
TARİH: 1 Mart 2007
TOPLANTIYA ÇAĞRILANLAR: 12 kişi 40. Komite (Her Nevi Makine İmal Eden ve Satanlar)
KATILIMCI SAYISI: 1 kişi
ŞİRKET ADI KATILIMCI ADI -SOYADI
1 Galipoğlu Hidromas Hidrolik -2 Unormak Değirmen Makineları -3 Molino Makine San. Ve Tic. -4 Dikkan Vana Döküm Ve Makine San. -5 Hidrokon Konya Hidrolik Makine San. -
51
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
6 Fimak Fırın Makineları İmalat San. -
7 Düzgünler Makine San. Ve Tic. Ltd. Şti. -
8 Alfa Hidrolik Makine Oto. -
9 Acar Değirmen Vals Makine San. -
10 Özen Değirmen Makine San. Ve Tic. İbrahim Özşahin
11 Himmet Usta Değirmen Makineları -
12 Serin Makine Ve San. Tic. -
4. MAKİNE SEKTÖRÜ TOPLANTISI
KATILIMCI LİSTESİ
KONU: Makine Sektörünün Sorunları Ve Çözüm Önerileri
TARİH: 17.05.2007
TOPLANTIYA ÇAĞRILANLAR: 10 Kişi 40. Komite (Her Nevi Makine İmal Eden ve Satanlar)
KATILIMCI SAYISI: 0
ŞİRKET ADI KATILIMCI ADI -SOYADI
1 Say-Mak Makine İmalat Ve Dış Tic. -2 Yahya Usta Makine Endüstri San. -3 Halis Kayhan Endüstri Ve Makine San. -4 Sandıkçılar Makine San Ve Tic. -5 Hemko Hidrolik Makine San. Ve Tic. -6 Özdepak Ambalaj Makineları İmalat San. -7 Bozyiğitler Makine San. Ve Tic. -
52
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
8 Özbaşak Değirmen Makineları İmalat San. -9 Mehmet Konsan makine İmalat San. -10 Özkayhan Hidrolik Mak. San. -
5. MAKİNE SEKTÖRÜ TOPLANTISI
KATILIMCI LİSTESİ
KONU: Makine Sektörünün Sorunları Ve Çözüm Önerileri
TARİH: 22.04.2008
TOPLANTIYA ÇAĞRILANLAR: 7 kişi 40. Komite (Her Nevi Makine İmal Eden ve Satanlar) KATILIMCI SAYISI: 0
ŞİRKET ADI KATILIMCI ADI -SOYADI
1 Mert Makine San. Ve Tic. A.Ş. -2 Naim Göncü Makine San. Ve Tic. Ltd. Şti. -3 Umak Makine İmalat San. İç Ve Dış Tic.Ltd. -
4 Mikron Hidrolik Makine Nakl. Oto. San. -
53
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
5 Say-Mak Makine İmalat Ve Dış Tic. Ltd. Şti. -
6 Marla Makine Tekstil Ve Gıda San.Tic. Ltd. -
7 Fms Hidrolik Gıda Ve Tarım Ürünleri San. -
6. MAKİNE SEKTÖRÜ TOPLANTISI
KATILIMCI LİSTESİ
KONU: Makine Sektörünün Sorunları Ve Çözüm Önerileri
TARİH: 22.04.2008
TOPLANTIYA ÇAĞRILANLAR: 7 kişi 40. Komite (Her Nevi Makine İmal Eden ve Satanlar)
KATILIMCI SAYISI: 0
ŞİRKET ADI KATILIMCI ADI -SOYADI
1 Asarsan Makine İnş.Doğ. San. Ve Tic. Ltd. -2 Özhorsan Makine İmalat Oto. San. Ve Tic. -3 Ali Akman-Dost Makine -4 Ahmet Devecioğlu-Devmak Makine -5 Tugana Hidrolik Makine İmalat San. Tic. -
54
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
6 Anko Oto. Makine San. Ve Tic. Ltd. Şti. -
7 Aksoy Hidrolik Pnömatik Makine San. Tic. -
7. MAKİNE SEKTÖRÜ TOPLANTISI
KATILIMCI LİSTESİ
KONU: Makine Sektörünün Sorunları Ve Çözüm Önerileri
TARİH: 12.06.2008
TOPLANTIYA ÇAĞRILANLAR: 7 kişi 40. Komite (Her Nevi Makine İmal Eden ve Satanlar)
KATILIMCI SAYISI: 0
ŞİRKET ADI KATILIMCI ADI -SOYADI
1 Geçgel Makine San.Tic. Ltd. Şti. -2 Suntaş Makine San. İ. Ve Dış Tic. Ltd. Şti. -3 Özkayalı Makine Tarım San. Ve Tic. Ltd. Şti. -4 İtina Makine Gıda Nakliyat San. Ve Tic. Ltd. Şti. -5 Konstar Makine San. Ve Tic. Ltd. Şti. -
55
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
6 Hemko Hidrolik Makine San. Ve Tic. Ltd. Şti. -
7 Ostaş Makine Dayanıklı Tük.Mal. Oto.San. Ve Tic. -
Ek 2. Dünya Makine Ve Teknik Fuarları
Kod Fuar Tarihi Sektör Fuarın adı ve Açıklama
Fuar Yeri-Organizatör
2274 28.03.200931.03.2009
Makine ve Teknik
SIMM 2009: Makine Üretim, Kalıp Ürün Endüstrisi, Plastik ve Kauçuk Endüstrisi Fuarı
ShenzhenUFI
142 20.04.200924.04.2009
Makine ve Teknik
Hannover Fair: Uluslararası Sanayi Fuarı
HannoverHannover Messe
2242 20.05.200922.05.2009
Makine ve Teknik
ANEX Shanghai: Asya Nonwovens fuarı ve Kongresi
ŞangaySince
1982 30.06.200902.07.2009
Makine ve Teknik
Aluminium China: Aluminyum Fuarı
ŞangayReed Expo
2216 01.09.200903.09.2009 Demir Çelik STEEL EXPO:
Paslanmaz Çelik Fuarı ŞangayCCPIT
235 24.09.200926.09.2009
Makine ve Teknik
Eu’Vend: Uluslararasi Akilli Makine (vending machine) Fuari
KölnKoelnmesse
56
KONYA TİCARET ODASIETÜD ARAŞTIRMA SERVİSİ
MAKİNE İ
MALAT SANAYİ
SEKTÖREL ÇALIŞMA 6
2042 13.10.200916.10.2009
Makine ve Teknik
Interlift: Asansör Fuarı
AugsburgAFAG
2303 14.04.201017.04.2010 Demir Çelik
FOUNDEQ EUROPE: Metal Döküm Makineları, Ekipman ve Ürünleri Fuarı
BresciaEdimet Spa
2304 14.04.201017.04.2010 Demir Çelik METEF: Uluslararası
Aliminyum Fuarı BresciaEdimet Spa
57