NẾUBIẾTTRĂMNĂMLÀHỮUHẠN…(PhạmLữÂn)

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Kínhtặngbamẹ,vìđãluôndạychúngconsốngchínhtrựcvàbiếtyêuthương. Tặng hai con PhạmĐăng Thuyên và PhạmĐăng Chương, vì nhữngtiếngcườivàniềmhạnhphúcvôbờmàcácconmangđếnchobamẹmỗingày. PHẠMLỮÂNlàbútdanhchungcủa: *ĐặngNguyễnĐôngVyvớicáctácphẩmđãin:Hãytìmtôigiữacánh

đồng(Sángtác)-NXBTrẻ,Làmơnhãyđểconyên(biêndịch)-NXBTrẻ. *PhạmCôngLuậnvớisáchđãin:ChúbéThấtSơn-NXBTrẻ,Đườngphượngbay -NXBKimĐồng,Những sắcmàuNhậtBản (viết chungvớiAsakoKato) -NXBTrẻ,Những lối về ấu thơ (Tản văn) -NXBHộiNhàVăn. Thỉnh thoảng chúng ta vẫn gặp nhữngngười tự chomình quyền đượcphánxétngườikháctheomộtđịnhkiếncósẵn.Nhữngngườikhôngbaogiờchịuchấpnhậnsựkhácbiệt.Đókhôngphải làđiềutồi tệnhất.Điềutồi tệnhất là chúng ta chấp nhận buôngmình vào tấm lưới định kiến đó.Cuộcsốngcủatanếubịchiphốibởiđịnhkiếncủabảnthânđãlàđiềurấttệ,nênnếubịđiềukhiểnbởiđịnhkiếncủanhữngngườikháchẳncòntệhơnnhiều.Saotakhôngthểthôisợhãi,vàthửnghetheochínhmình? (Lắngnghethờithìthầmcủatráitim)

Yêuvàbiếtcáchyêulàhaiđiềukhácnhau,phảivậykhông?Taluôncóthểyêuchobản thânmình,bằngcáchnàocũngđược,nóihaykhôngnói,chiasẻhaykhông,nhưngđểyêuchongườikhácthìphảibiếtcáchyêu-tứclàbiếtcáchbắtsóngcảmxúccủangườiấyđểvuốtve,yêuthương,chiasẻvớinhữngcảmxúcthườngtìmcáchlẩntrốnấy.

(Đócũnglàkhitalạcmấtnhaurồi)Cuộcđờinàyrấtgiốngmộtnụhôn,nócóthểkhiếnbạnhạnhphúc,cũng

cóthểlàmbạnvỡmộng,nócóthểkhiếnbạnnhậnramìnhyêu,haynhậnramìnhhoàn toànkhôngyêu.Nóchứađựngnhữngbímậtmàbạnchỉkhámpháđượcsaukhiđãhoànthành.

(Hãykiêuhãnhvàtựdo,nhưnhữngchúgàrừng)Ồ,cuộcđờicũngnhưhơithởvậythôi.Takhôngthểhítmộthơidàiquá

khảnăng củamình.Nhưng ta có thểhít sâuhết khảnăng củamình trongtừnghơithở.Tôivẫntinrằngnếubạnthựcsựbiếthưởngthụ,bạnluônthấymìnhđãsốngrấtsâu.

Nếuđãbiếttrămnămlàhữuhạn,cớgìtakhôngsốngthậtsâu…?(Nếubiếttrămnămlàhữuhạn…)

Giữanhữngngườilạ,tacầnmộtngườiquen.Giữanhữngngườiquen,tacầnmột người yêu. Giữa những người yêu, ta cầnmột người hiểu. Giữanhữngngườihiểu,tacầnmộtngườitin.Tinvàđượctin.Nhưthế,yêuchưaphảilà“kếtcụccóhậu”củamộtđườingười.Yêu,mớichỉlàmộtnửachặngđườngdàimàthôi.

(Bởitalàconngười…)Niềmhạnhphúc sâu xa và trọn vẹn nhấtmà chúng ta cảmnhận được

trongtìnhyêu,khôngphảikhitanhậnrarằngmìnhđượcyêumàlàkhita

nhậnrarằngmìnhyêu.(Bởivìyêuchínhlàđãnhận)

MỤCLỤCAiqualàbaochốnxa…KhoảnhkhắcnàothơdạibỏtađiĐơngiảnchỉlàhạnhphúcNhữngkhoảngtrốngkhôngphảiđểlấpđầyBảnthânchúngtalàgiátrịcósẵnHơnmộtkhoảnhkhắcbịbỏlỡNgượcdòngnướcmắtChúngtachẳngcónơinàokhácđểđi…Nhữnggạchnốitừquákhứ“Nghẹnlờithươngđỏmắtchuyệntươngphùng”Tiếngngườihaychỉtiếngchiêmbao?NhưchờtìnhđếnrồihãyyêuTasẽlàmchiđờitaMộtchùmhoavôưuYêuhơnmộtngười?Tiềntàinhưphấnthổ?ĐócũnglàkhitalạcmấtnhaurồiHãynóiyêuthôi,đừngnóiyêumãimãi!LắngnghelờithìthầmcủatráitimKhibạnđaulòng,đừngngạirơinướcmắtKhiấy,mộtngườiđànôngsẽrađờiBởitalàconngườiCònthờicưỡingựabắncungHãygiữlấynhànhxatrụcthảođầutiênKhicôngựavằnkhoáclênmìnhbộlôngbáođốmTuổicủatalàtuổicủatráitim…YêuthươngtừnơirấtxaDưvịtừnhữngtìnhbạnnhạtnhòaBênđờitacònaiđólạcloài…Hãykiêuhãnhvàtựdo,nhưnhữngchúgàrừngCómộtcuốnsáchbêntrongbạnNếubiếttrămnămlàhữuhạn…“Đãquamấtrồibaocơhộiđượcyêu…”Saotasốngnổivớimình?VàsẽchẳngcòngìtrênbờcátthờigianVềnghềbáo-TừnhữngđiềubénhỏvàchânthậtDẫusaocũngđừngsợhãiconngườiBởivìyêuchínhlàđãnhậnSựhữuhạncủacảmxúc

NhữngmảnhkýứccuốinămAiqualàbaochốnxa…

Cómộthôm,tìnhcờlạcvàoforumtườngcũ,tôiđọcđượccâunàycủamộtngườibạnthânthiếtthuởấuthơ.“Bìnhyên-làkhiđượcrakhỏinhà”.

Tôihiểuvìsaobạnviếtvậy,vàtôiđọcđượcphíasaudòngchữấylàmộtnỗibuồnvôhạn.

“Nhà”chỉ làmột từngắnngủi,nhưnghàmnghĩacủanó thì có thể rấtmênhmông.

“Nhà”trongnỗibuồncủabạnlàcănbiệtthựvắngngười,vàmỗikhicóngườithìđầytiếngcãivã.

“Nhà”trongkýứccủatôilànơitôichạyquanhchânbatrongcáisânnhỏcótrồngnhữngcâycàchuakhitôichưađầybatuổi.

“Nhà”trongnỗinhớcủacôbạnthânvừadọnquakhuphốmớikíncổngcaotường,chínhlàcáixómnhỏồnàomàthânmật,nhữngngôinhàcũcóhàngràothấpvàthưa,nơingườinàycóthểđứngngoàiđườngmàlơđãngngóvôphòngkháchnhàngườikhác.

“Nhà”đốivớinhữngngườixaquêhươngchínhlàcáidảiđấthìnhchữSnhỏnhắnbênbờbiểnĐông,vàđốivớinhữngphihànhgia làmviệc trêntrạmkhônggian,nhàcóthểchínhlàviênngọcxanhtuyệtđẹpngoàivũtrụkiađangquayrấtchậm.

“Nhà”cũngcóthểlàtìnhyêucủamộtaiđódànhchota,làtráitimấmápcủamộtaiđó,nơimàtaluônaoướcđượcchạyđếnnáumình.Đểtìmlạisựbìnhyên.

“Nhà”chỉ làmột từngắnngủi,nókhôngđồngnghĩavới sựbìnhyên,nhưngchúngtavẫnluônkhaokhátrằngnógắnvớisựbìnhyên.Vàkhinào“nhà”tráinghĩavớibìnhyênthìđólàkhởiđầucủasựbấthạnh.

Tôitinrằng,máinhànàocũngtừngcólúcđồngnghĩavớiniềmvuivàcảsựbìnhyên.Nhưngbạncủatôiơi,sựbìnhyêncủanhàkhôngphảilàđiềucósẵn.“Nhà”làphầncứng,cònsựbìnhyên,hạnhphúc,niềmvuilàphầnmềm.Giađìnhlàphầncứng,còntìnhyêuvàsựthấuhiểulàphầnmềm.

Vậychonên,sựbìnhyênlàthứphảiđượcthiếtlập,vàvìthế,cóthểtáithiếtlập.Nếutalàmộtphầncủa“nhà”,dùchỉlàmộtphầnnhỏ,nếutathậtmongmuốnmáinhàthânyêucủatacóđượcsựbìnhyên,haylạicónómộtlầnnữa,thìtaphảithamgiavàoquátrìnhthiếtlậpđó.Bằngmộtnụcườixoadịu,bằngmộtcâunóivị tha,bằngsựyêu thươngnhẫnnhịn,bằng trái timsẵnsàngsẻchia,bằngmộtcáinắmtaythấuhiểu,haycóthẻbằngmộtgiọtnướcmát.Dùthếnào,cũngkhôngphảibằngsựbuôngxuôi.Đểkéonhữngtráitimvềgầnvớinhau.Đểbiến“nhà”thànhmộtnơitaphảiluyếntiếckhirờixavàluônmongmỏiquayvề.

Bạncủatôiơi,tôicònnhớkhichúngtacònnhỏ,cùngngồichungmột

chiếcghếmâydướitánmậntrongvườnnhà,mẹcủabạnđãhátchochúngtanghecâuhátnày:

“Aiqualàbaochốnxa,thấyđâuvuichobằngmáinhà…”Tôivẫnnhớ,chođếnbâygiờ,vẫnnhớbàihátấy.Vàtôivẫnnghĩrằng,

nếukhôngnơiđâubằngđượcmáinhàmình,thìđiềutốithiểutacóthểlàmchokýứccủamình,làđừngđểnótráinghĩavớisựbìnhyên.Vàrằngđừngđợiđếnkhi ta“quabaochốnxa”rồimới thấyyêu thươngnó,vìbiếtđâu,đếnkhiấythìtađãkhôngthểnàovềlạiđược.

KhoảnhkhắcnàothơdạibỏtađiEmsẽtặnganhmộtmảnhđờimình.

Nơichínhemcũngchưatừngbướctới…J.L.BORGES

KhixemxongbộphimJuno[1]

,mấycôcháucủa tôihỷhảkhenkếtthúcphimthậtcóhậu,thậtnhânbản.Riêngchịtôingồitrầmngâmgiữađámcongái.Bộphimđúnglàthựctếmộtcáchhàihước,khiếncácbậcchamẹphảisuynghĩvềcáchứngxửcủamìnhkhiconcái…lỡlầm.Nhưngsựmãnnguyệncủacáccôgáivớikếtthúcphimđãkhiếnchịbănkhoăn…

Trongphim,Junovàcậubạntrai-ngườimẹvàngườichabấtđắcdĩ-saunhữngngàythángquaycuồngđãtrởlạiconđườngcủamình…vàtiếptụccuộcđờicònrộngmởcủahọ.Đứatrẻđượcrađời,lớnlêndướitìnhyêuthươngcủamộtngườimẹkhác,vàcóthểsẽhạnhphúc.VàJunosẽkhôngphảimanggánhnặngcủasựănnănnhưnhiềucôgáikhác.

Cháugáitôinhắclạimộtmẩutintrênbáo,rằngngày1-10vừaqua,cóhơn3.000ngườiđãđếnchùaTừQuangởSàiGònđểcầusiêusámhốivìtrótphábỏhoặckhôngthểgiữđượcsựsốngchohơn5.000thainhi.Cônói:“Trong sốđóhẳn cónhiềungườiướcmình từng chọn lựa (vàđược chọnlựa)nhưJuno”.

Chịtôilặngimmộthồilâurồithốtlênrằng,bộphimđãbỏquamộtđiềurấtquantrọng,vôcùngquantrọng.Đólànhữngvếtthươnglòng.

Junovàbạntrai-dùmuốnhaykhông,dùnhớhayquênthìhọcũngđãlàmột ngườimẹvàmột người cha.Và côbévà cậubé, cuộc sốngvẫn tiếpdiễn.Nhưngchắcrằng,Junođãmangtrongtimmìnhmộtvếtthươnglòng.Côcóthểquênnóđitrongđoạnđờicòntrẻvàvôtưlự,nhưngrồimộtngày,nósẽtấylênkhicôđãlàmộtngườimẹthựcsựvàcónhữngđứaconkhác.Vàmộtkhivếtthươngấyrỉmáutrởlại,nókhôngbaogiờlànhnữa.

Hãyhỏinhữngngườimẹ.Họsẽnói-mộtđứacongáingoàiýmuốnvàđểnórờikhỏimìnhtheobấtcứcáchnàođềulàmộtvếtthươnglòng.Nhữngvếtthươnglòngcủakýức,đôikhichúngchỉlàmộtvếtsẹonhỏ,nhạtnhòa,nhưngđiều lạ lùnglàchúngluôncókhảnăngngăncản tacảmnhậnniềmhạnhphúccủathựctạimàtađángđượchưởng.Giốngnhưbạnđangănmộtchéncơmgạomớithơmngonvàcắnphảimộthạtsạnnhỏ.Cảmgiáccủahaihàmrăngkhicắnhạtsạnsẽxóađicảmgiácngonmiệngtrướcđó,vàsauđó.Thậmchí,đôikhi,tanhớcáicảmgiácrạnvỡđósuốtđời.

Chúng ta vẫn đọc trên các diễn đàn và trên báo chí những tranh luậnchưabaogiờdứtvềviệctraogửithânxáctrướchaysauhônnhân.Đôikhi,chúngtacườinhưmếutrướckhoảngcáchxalắcgiữacácbàihọcđạođứcvàdòngchảythựctếcủacuộcsống.Khinàolàsớm,khinàolàmuộn?Nếubạnmuốnnghe,tôisẽnóichobạnngheđiềutôithựcsựnghĩ.Đólà“khinào”

khôngquantrọngbằng“vớiai”.Đâykhôngphảilàmộtbàihọcđạođức,màlàđiềuxảyratrongthựctế,hômqua,hômnayvàrấtlâusaunữa.Vớiai,đólàvấnđề.

Córấtnhiềungườitôibiếtđãvàđangcảmthấyhốihận,khôngphảivìsauhaytrướcmàvìtraothângửiphậnkhôngđúngngười.Nghĩalànếuđãnhầm người thì trước hay sau đám cưới đều khốn khổ như nhau.Khi haimươi hay khi bamươi tuổi đều xót xa như nhau. Từ góc nhìn của ngườingoài, trao nhầm trước khi cưới thì đáng chê trách hơn.Nhưng với chínhcuộc đời bạn, đôi khi, trao nhầm sau khi cưới còn tệ hơn nhiều.Nếu chỉkhôngđúngthờiđiểm,cóthểngười tasẽnuối tiếc.Nhưngkhônghối tiếc.Tráilại,nếukhôngđúngngười,thìởbấtcứthờiđiểmnào,ngườitacũngsẽhốitiếc.

Vậythì,khinàolàđúngthờiđiểm?Khoảnhkhắcnàolàhoànhảođểtalìathơdại?Phảichăngchỉlàmộtđápánđúngduynhất:đêmtânhôn?Phảichăngtrướcluônlàsailầm,vàsauluônlàtốithượng?

Cóngườinghĩrằngchỉcầnbướcquakhỏi“tuổi trẻem”vàcóđủhiểubiếtđểngănngừaviệcchorađờimộtđứatrẻngoàiýmuốnnghĩalàđãsẵnsàngđểtiếnđếnơiđó-bờcấm,ranhgiớimàtaphảivĩnhbiệtthơngây.Nơitarũbỏmọilớpáokhácngoài,cảnghĩađenlẫnnghĩabóng.Nơitatiếnđếntrước mặt người ấy chỉ với bản thể của ta, chỉ ta, trọn vẹn ta, không gìkhác…Nhưngkhôngphảivậy.Sẵnsàng, làkhi tađủhiểubiết, tincậyvàtôntrọngđểngănngừanhữngvếtthươnglòng.

Khoảnhkhắcấysẽtuyệtdiệunếucósựyêuthươngvàtrântrọngvớiđốiphươngvàvớichínhbảnthânmình.Hoặctốithiểu,làsựtôntrọng.Đôikhisựtôntrọngcònquantrọnghơncảtìnhyêu.Bởinếucótìnhyêumàthiếusựtôntrọng,thìvẫnkhôngđủ.Nếucóđủsựtôntrọngvànhậnđủsựtôntrọng,bạn sẽ biết và sẽ có nhu cầu học cách khiến điều đó trở nên tuyệt diệu.Ngược lại, nếu thiếu sự tôn trọng, đó sẽ chỉ làmột trò chơihaymộthìnhphạt, haymột trải nghiệm của sự đổi chác, lừa dối, ép buộc, chiếm đoạt,phục tùng, camchịu, sợhãi, xem thường, chánghét…Và sẽ có ai đó tổnthương.

Ngườitanóinhiềuvềcảmxúc,vềcáchngừathai,vềkhoáicảm,nhưngđôikhingườitaquênnóiđiềunày:khoảnhkhắcđólàthờiđiểmtadễbịtổnthương.Khikhôngcòngìgiấugiếm,cũngcónghĩa làkhôngcòngìđể tựbảovệ.Khitabộclộmìnhrõnhất,thậtnhất,trầntrụinhất,ấylàkhitatrởnêndễbịtổnthươnghơnbaogiờhết.Điềuđóđúngchocảnamvànữ.

Khitasẵnsàngởvàotrạngtháidễbịtổnthươngvớiaiđó,làbởitatinvàomốiquanhệsâuđậm.Khitatrúthếtlòngmình,cũngnhưkhitatrúthếtxiêmyvậy,làbởivìtatin.

Tuổithơngâymãimãilàthiênđườngcủađờingười.Nếuquyếtđịnhlìaxanóvào thờikhắcnàođó,hãychắcchắn rằngbạn lìaxanóđểđếnmột

thiênđườngkhác, chứkhôngphải địa ngục.Vàhãy chắc rằngmình chọnđúng bạn đồng hành.Nếu có bất cứ gợn suy nghĩ nào rằng bạn chưa sẵnsàng,rằngbạnchưađủ tôn trọnghaychưanhậnđủsự tôn trọng,rằngbạnchưađủtincậyvàchưađượctincậyđủ,thìhãydừnglại.Chầmchậmthôi,khôngchỉđểđợiđúnglúcmàđợiđểbiếtchắcrằngtagặpđúngngười.

Khi cònnhỏ, ta thườngmongmình sớm trở thànhngười lớn, tamuốnbướcngayvàothếgiớimênhmôngđócùngvớinhữngquyềnvôhạnđịnh.Nhưng,sự thậtđắngcaymàchúng taphảiđốimặt làgì?Khôngaicó thểcưỡng lại thời gian. Thế cho nên cái khoảnh khắc ta sẽ phải/ được thànhngười lớnấy-khoảnhkhắctrởthànhmộtngườiđànông,haymộtphụnữthực sự - trước saugì cũngđến.Và cùngvớinó làbìnhyênvà sónggió,hạnhphúcvàđắngcay,niềmkhoáicảmngắnngủivàvết thương lòngdaidẳng,nhữngđiều takỳvọngvàcảnhữngđiều takhônghềchờđợi…đềuhứahẹnsẽđếntheo.

Cònnhữngthángngàythơdạixaxưasẽbỏ tađimãimãi.Vôphươngníukéo.

ĐơngiảnchỉlàhạnhphúcHọpmặtlớpcũ,thầygiáotócđãđiểmsương,gặplạihọctròrưngrưng

nướcmắt.Thầyhỏiđihỏilạichỉmộtcâu:“Cuộcsốngemgiờrasao?Cóhạnhphúckhông?”

Cô bạn lớp trưởng năm xưa ngồi xuống cạnh thầy, nửa đùa nửa thật:“Thầyơi,baonhiêunămtrờikhônggặp,vậymàthầychỉmongđợiởtụiemcóđiềuđóthôisao?”

Phảirồi,chỉđiềuđóthôisao?Khôngphảilàôngnọbàkia,khôngphảilàchứcnàytướckhác,khôngphảitiềnnàycủanọ.Cũngkhôngphảiđãđonggópđượcđiềugìchoxãhội,chođấtnước.Chẳnglẽchỉlàhạnhphúcthôisao,hởthầy?

Thầycười.Họctròcủathầyaicũngcónănglựcvàlòngtựtrọng.Vàchỉcầnhaithứđóthìchắcchắncácemsẽcóđónggópchoxãhộibằngcáchnàyhaycáchkhác.Thầykhôngbănkhoănvềviệcđó.Rồi thầynheođuôimắtđầynếpnhăn,hỏi:“Emkhôngnhớngàyratrườngthầynóigìsao?Thầyđãhỏicácemcóbaogiờsuynghĩtạisaolạilà‘Độclập-Tựdo-Hạnhphúc’?Tạisaolà‘Hạnhphúc’chứkhôngphảilà‘Thịnhvượng’hay‘Vănminh’?Hóarakhôngemnàosuynghĩvềđiềuđócả”.

CólẽđócũnglàlýdotạisaođấtnướcBhutantừ3thậpniênquađãđolường sự phát triển của đất nước bằng chỉ số GNH (Gross NationalHappiness-Tổnghạnhphúcquốcgia).Cóthểlâunaychúngtavẫnnghĩvề“hạnhphúc”nhưmộttừsáorỗng,bởikhôngthểxácđịnhđượcmộtcáchcụthểnóbaohàmđiềugì.Làthànhđạt,giàucó?Làđượctônvinh?Làđượchưởngthụbấtkỳđiềugìtamuốn?Làchiasẻvàđượcchiasẻ?Làđemđếnniềmvuichongườikhác?Haychínhlàsựhàilòngcủariêngbảnthânmình?

Cóthể,chúngtavẫnnghĩhạnhphúclàvấnđề“riêngtư”và“cánhân”.Nhưngkhôngphảivậy.Nếubạnlobuồnhaygặpbấttrắcthìítnhất,thầycô,bạnbèđều cảm thấyxótxa, lo lắng chobạn.Cònnếubạnvui tươi, hạnhphúcthìítnhấtcũnglàmchochừngđóngườicảmthấyyênlòng,lạcquanvàvuivẻkhinghĩvềbạn.

Mỗi conngười làmộtmắt xích, dù rất nhỏnhưngđềugắnkết và ảnhhưởngnhấtđịnhđếnngườikhác.Vàngườikhác ấy lại có ảnhhưởngđếnnhữngngườikhácnữa.Tôi thíchnghĩvềmốiquanhệgiữaconngườivớinhau trong cuộc đời nhưmạng tinh tể kim cương.Mỗi con người làmộtnguyêntửcacbontrongcấutrúcđó,cóvai trònhưnhauvàảnhhưởnglẫnnhautrongmộtmối liênkếtchặtchẽ.Mộtnguyêntửbị tổnthươngsẽảnhhưởngđếnbốnnguyêntửkhác,vàcứthếmànhânrộngra.Chúngtacũngcóthểvôtìnhtácđộngđếncuộcđờimộtngườihoàntoànxalạtheokiểunhưvậy.Thếthìbạncótinrằngsốnghạnhphúcchínhlàđónggópchoxãhộimộtcáchcăncơnhất?Bạncóchorằng,sựpháttriểnvàbềnvữngcủamột

quốcgiaphảiđượcxâydựngtừmỗicuộcđờiriênglẻcủatừngngườidân?KhiđọccuốntiểuthuyếtSuốinguồndàygần1200trangcủaAynRand,

tôichỉnhớcómộtcâuduynhất:“Nếumuốnnóicâu‘Tôiyêuem’thìphảinóitừ‘Tôi’trướcđã.Tôiyêuthíchtriếtlýđóquáchừng.Vìnólàmtôivỡranhiềuthứ,giốngnhưbàihọcvềhạnhphúccủathầytôi.Rằngđểyêungườithì trướchết chúng taphảibiếtyêumình,phải trân trọngvàgiữgìnniềmhạnhphúccủachínhmình.Rằngtaphảibồiđắpchínhbảnthântathànhmộtconngười tốt đẹp và cảmnhậnđược niềmhạnhphúc, trước khi nghĩ đếnviệcmangđếnhạnhphúcchobấtcứaihayđónggópđiềutốtđẹpgìchoxãhội.

Bởivì,bạnbiếtđó,chúngtakhôngthểmangdếnchongườikhácthứmàtakhôngcó.

NhữngkhoảngtrốngkhôngphảiđểlấpđầyCóhaitừthườnglặpđilặplạitrongentrycủanhiềubạntrẻ,là“buồn”

và“côđộc”.Dườngnhưchưacóaiđiquathờithiếuniênmàkhôngtừngtrảiquacảm

giácđó.Côđộc.Đólàlúcbạncảmthấytâmhồncôquạnhngaygiữachốnđông

người,đangquâyquầnbênngườithânmàvẫnthấyriêngmìnhxacách,đangcùngbạnbèđùamàvẫnthầmtựnhủ:“Nàocóaihiểulòngta”.

Côđộc.Đólàkhitâmsựngổnngangtronglòngmàkhôngbiếttỏcùngai,kểcảchamẹhayngườibạnthânthiết.Làkhitathấynhưmìnhbịbỏrơitrongmộtthếgiớiđangrộngramãi.Làkhitathấytrànngậptrongtâmhồnmộtnỗibuồndaidẳngkhôngtên.Vàrấtnhiềukhi,chỉlànỗibuồnvôcớ.

Côđộc làmột tâm trạngđáng sợ.Cóngười trốn chạy sự côđộcbằngcách…ngủvùi.Cóngườicốkhỏalấpnóbằngniềmvuiồnàoởvũtrườnghay trong những trò games, có người gặm nhấm nó bằng nước mắt. Cóngườithănghoavàonghệthuật.Nhưngcũngcóngườibịnóbủavâykhônglốithoátđểrồitìmđếncáichết.Íthaynhiều,khirơivàotrạngtháicôđộc,chúngtađềucảmthấytâmhồnmìnhchỉcònlàmộtkhoảngtrốngđángsợ,vàtatựhỏi:“Phảilàmsaođểlấpđầykhoảngtrốngnàyđây?”

Nhưng,bạnbiếtkhông,nhữngkhoảngtrốngđókhôngphảiđểlấpđầy…Bảnchấtconngườivốncôđơn.Đólàsựthật.Tấtcảmọingườiđềucó

lúc cảm thấy cô độc. Cả những người cởi mở, hài hước nhất hay nhữngngườiđangchìmđắmtronghạnhphúcvôbiên,vẫnluôncónhữngkhoảnhkhắckhôngthểchiasẻcùngai.Nhữngkhoảngtrốngmàởđóchỉriêngtađốidiệnvớichínhmình.Khôngphảivìchiataymộtngườibạn,haymấtđimộtngườithân,haykhimộtmốitìnhtanvỡthìnómớixuấthiện.Khoảngtrốngđãcósẵnởđórồi.Luônluônởđó,trongmọiconngười.

Tôisẽđọcchobạnnghebàithơhaikunày:“Nhữnglỗtrốngtrongcủsen

KhitaănĂnluôncảnó”

(ThơcủamộtthisĩNhật)Bạnthấychăng?Nhữnglỗtrốnglàmộtphầncủacủsen,cũngnhưsựcô

độclàmộtphầncủađờisống.Vìvậy,hãynhìnthẳngvàonó.Đừngngạinói:“Tôiđangbuồn.Tôicảmthấycôđộc”nếubạnmuốnđượcchiasẻ.Nhưngcũngđừngngạinói:“Hãyđểtôimộtmìnhlúcnày”nếubạnthựcsựmuốnnhưvậy.Đừngngạivìđólàđiềubìnhthường.Tấtcảmọingườitrênthếgiannàyđềuthế.Chỉkhácnhauởmộtđiều:cáchtađốixửvớinó.Nỗicôđơntạothànhnhữngkhoảng trống,bạncàng trốnchạy thìnócàngbámđuổi.Bạncàngtìmcáchkhỏalấpthìnócàngdầykhoảngtrốngấy,nhưngcũngđừng

đểnólấpđầymình.Chúngtachỉđơngiảnnhậnrasựhiệnhữucủanó,vàbìnhtĩnhđốidiện.

Người tagọi tuổimới lớnlà“tuổibiếtbuồn”.“Biếtbuồn”tức làchạmngõcuộcđờirồiđó.Biếtbuồntứclàbắtđầunhậnrasựhiệnhữucủanhữngkhoảng trống trong tâm hồn. Biết buồn là khi nhận ra rằng có những lúcmìnhcảmthấycôđộc.Khiđó,hãydànhchosựcôđọcmộtkhoảngriêng,hãyđóngkhungsựcôđơntronggiớihạncủanó,nhưmộtcănphòngtrốngtrongngôinhàtâmhồn.Mỗilầnvàocănphòngấy,dùtựnguyệnhaybịxôđẩy,thìbạnvẫncóthểđiềmtĩnhkhámphábảnthântrongsựtĩnhlặng.Đểrồisauđó,bạnbìnhthảnbướcra,khépcảnhcửalạivàtrởvềvớicuộcsốngbề bộn thường ngày, vốn lắm nỗi buồn nhưng cũng không bao giờ thiếuniềmvui…

BảnthânchúngtalàgiátrịcósẵnLâurồi, tôicóđọcđượcbàiphỏngvấnNgôThịGiángUyên , tácgiả

cuốnsáchđượcnhiềubạn trẻyêu thích“Ngón taymìnhcòn thơmmùioảihương”.Trongđócôkể rằngkhiđixinviệcởcông tìnhyêuUnilever,cóngườihỏinếu tuyểnvàokhông làmmarketingmà làmsales thìcóđồngýkhông.Uyênnóicó.Nhàtuyểndụngrấtngạcnhiênbởihầuhếtnhữngngườiđượchỏicâunàyđều trả lờikhông.“Tạisaophỏngvấnmarketingmà lạilàmsales?”.Uyêntrảlời:“Tạivìtôibiếtnếulàmsalesmộtthờigianthìbộphậnmarketingcũngsẽmuốnđưatôiquađó,nhưngđãquámuộnvìsaleskhôngđồngýchotôiđi”.

ChitiếtnàykhiếntôinhớmộtcâuchuyệnkhácvềdiễnviênTrầnHiểuHúc.KhiđócôđếnxinthửvaiLâmĐạiNgọc,đạodiễnVươngPhùLâmđãđềnghịcôđóngvaikhác.HiểuHúclắcđầu:“TôichínhlàLâmĐạiNgọc,nếuôngđểtôiđóngvaikhác,khángiảsẽnóirằngLâmĐạiNgọcđangđóngmộtvaikhác”.

Đâulàđiềugiốngnhaugiữahọ?ĐóchínhlàsựTỰTIN.Vàtôichorằnghọthànhcônglàbởivìhọtựtin.

Cóthểbạnsẽnói:“Họtựtinlàđiềudễhiểu.Vìhọtàinăng,thôngminh,xinhđẹp,họcgiỏi…Còntôi,tôiđâucógìđểtựtin?”

Tôikhôngcho làvậy.Lòng tự tin thật sựkhôngbắtđầubởinhữnggìngườikháccóthểnhậnra,nhưgiathế, tàinăng,dungmạo,bằngcấp,tiềnbạc, quần áo…,mànóbắt đầu từbên trongbạn, từ sựBIẾTMÌNH.Biếtmìnhcónghĩalàbiếtđiềunày:Dùbạnlàaithìbạncũngluôncósẵntrongmìnhnhữnggiátrịnhấtđịnh.

Gốcrễvấnđềlàởchỗđó,bảnthânbạnkhôngđủđểbạntựtinsao?Bảnthânbạn-conngườiđộcđáonhấttrênthếgiannày.Bạnbiếtchăng,

thếgiannàycóđiềukỳdiệu,đólàkhôngaicóthểlàbảnsao100%củaaicả.Bởithế,bạnlàđộcnhất,tôicũnglàđộcnhất.chúngtađềulànhữngconngười độc nhất vô nhị, dù ta đẹp hay xấu, tài năng hay vô dụng, cao haythấp,mậphayốm,cónăngkhiếucanhạchaychỉbiếtgàonhưvịtđực…

Vấnđềkhôngphảilàvịthaythiênnga.Vịtcógiátrịcủavịt,cũngnhưthiênngacógiátrịcủathiênnga.Vấnđềkhôngphảilàhơnhaykém,màlàsựriêngbiệt.Vàbạnphảibiếttrântrọngchínhbảnthânmình.Ngườikháccóthểđónggópchoxãhộibằngtàikinhdoanhhaynăngkhiếunghệthuật,thìbạncóthểđónggópchoxãhộibằnglòngnhiệtthànhvàsựlươngthiện.

Bạncóthểkhôngthôngminhbẩmsinhnhưngbạnluônchuyêncầnvàvượtquabản thân từngngàymột.Bạncó thểkhôngháthaynhưngbạn làngườikhôngbaogiờtrễhẹn.Bạnkhônglàngườigiỏithểthaonhưngbạncónụcườiấmáp.Bạnkhôngcógươngmặtxinhđẹpnhưngbạnrấtgiỏithắtcàvạtchobavànấuănrấtngon.Chắcchắn,mỗimộtngườitrongchúngtađều

đượcsinhravớinhữnggiátrịcósẵn.Vàchínhbạn,hơnaihết,trướcaihết,phảibiếtmình,phảinhậnranhữnggiátrịđó.

Hơn thếnữa, nếubạn thực sự tự tin, bạn cũng sẽbiết tôn trọngngườikhác.Bởinếubạnđãhiểuđượcgiátrịcủabảnthân,chắcchắnbạnsẽhiểuđượcgiá trị củamỗingườibạngặp.Bạn sẽnhìn thấy sựgiốngnhaugiữamộtcasĩnổitiếngvàmộtngườiquétrácvôdanh,giữamộtdoanhnhânxuấtkhẩuhàngnghìntấnthủysảnvàmộtbàcụbáncátươitrongchợ.Bạnsẽtrântrọngnhữngngườiđónhưnhau.

Bảnthânmỗichúngtalàgiátrịcósẵn.Nếubạnmuốncómộtcơsởđểxâydựnglòngtựtinthìhãybắtđầutừđó.TỪCHÍNHBẢNTHÂNMÌNH.

HơnmộtkhoảnhkhắcbịbỏlỡSinhnhật16tuổi,emnhậnđượcmónquàmơước:mộtchiếcmáyảnh

số.Emchụpbấtcứthứgìlàlạ,hayhay,rồivềchỉnhsửavàđềuđặnpostlên

blog.Cónhiềucommentkhenemchụpảnhđẹp, tìmđượcgócđộc, rấtnghệ

thuật.Emmàymòhọcthêmnhữngkỹthuậtcơbảnvàngàycàngmêchụpảnh.Cảkhiđingủ,chiếcmáyảnhcũngnằmbêngốiem.

Vàhẳnnhiên,đólàvậtbấtlythântrongchuyếnvềthămquêngoại.Ởđócórấtnhiềuthứthúvịđểchụp.Mộtconngỗngthơthẩnbênhàngrào,nhữngbônghoadạikhông têngiấumình trongđámcỏ.Vàbuổichiềunay,cảnhhoànghôn trêncánhđồng saomàđẹp lạ.Ánhnắngchiềuchiếuxiênquệttừngvệtvàngrõrệttrênnềnlúaxanh.Đôicánhcòchấpchớibayqua.Rảiráctrêncáinềnxanhnonlàvàiđóasenmuộn.Đẹpquá!Phảichụpngaymớiđược.

Emcuốngquýtlấymáyảnh,giơlênngắm,rồisữngsờnhậnramáyảnhđãhếtpintrongkhiánhnắngđangtắtdần.Emngồibệtxuốngcỏ,thấtvọngđếnphátkhóc.

Cậu em trai ngạc nhiên, rồi lên giọng cụ non càu nhàu: “Không chụpđượcthìlongắmđi,cógìmàkhóc?Chịcònđôimắtnữamà…”

Thìvậyđó,tôicũngđịnhnóivậy,saoemkhôngngắmnhìnbằngđôimắtcủamình?

Ngườitanóirằngtừkhicómáyảnh,conngườingàycàngthíchnhìnbảnsaocủathếgiớihơnlànhìnthếgiớithật.Emcũngthíchngắmbảnsaohơnchăng?

Emcóbiết, tấtcảnhữngchiếcmáyảnhđềumôphỏng theohoạtđộngcủađôimắt,nhưngchưabaogiờtáitạomộtcáchhoànhảocấutrúctinhvicủamắtvàbộnãoconngười.Nhữngbứcảnhemchụprấtđẹp,nhưnghãychấpnhậnrằngcónhữngvẻđẹpkhôngthểghilạibằngmáyảnhmàchỉcóthểghilạibằngkýứcvàcảmxúc.

Nhưbuổihoànghônnày,ngoàicáiánhnắngvàngvọtrọiphếtlênnhữngđóasentàn,ngoàicáixanhmướtcủađồnglúađươngthì,còncóhươngcỏdại,hươnglúanonđangkỳngậmsữathơmtinhkhiết.Còncóbầukhôngkhítrong trẻomát lạnhcủachiều thu, cáihuyềnhoặccủaánh trăngmọc sớmtrongchiềumờsươngởvùngthôndã.

Chiếcmáyảnhcóthểgiúpemgiữlạimộtkhoảnhkhắcđẹp,nhưngnóchỉthaythếđượcmộtgiácquanduynhất.Trongkhiđó,bộnãocủaemlưugiữ được ký ức của rất nhiều giác quan.Các nhà khoa học thuộc đại họcOxfordđãcảnhbáo rằnggiácquancủaconngườiđangbị suygiảmchứcnăngnghiêmtrọng.Nhữngcưdânthànhphốnhưemthườnggiành90%quỹ

thờigiantrongngàyđểlàmviệc,sinhhoạttrongnhà,trướcmànhìnhtivivàmáytính.Vậythìkhicócơhộiđứnggiữathiênnhiên,cớgìemlạichămchúnhìnthếgiớiquachỉmộtkhoảnhkhắcđẹp,trongkhicùnglúcấyemcóthểtậnhưởngvôsốkhoảnhkhắcvôgiákhác?

NgượcdòngnướcmắtThưangười,nướcmắtchảyxuôi

Giọtmưarơixuốngtừtrời,nghìnxưaSƯƠNGMAI

Mỗi lầnvàonhà sách,chúng ta lại thấy xếp hàng dài trên giá nhữngcuốnsáchdànhchocácbậcchamẹ.TừTâmlýtrẻcontuổichậpchữngchođếnBảybímậtcủatuổimớilớn,Teencầngìởchamẹ?...Nhìnvàođó,emsẽthấyrằnglứatuổiemngàynayđangđượcchamẹtìmhiểuhoặccốgắngđể tìmhiểumộtcáchkỹcàng.Vìyêu thươngvàđểbiếtyêu thươngđúngcách.

Nhưngcònnhữngngườiconthìsao?Cóbaogiờemnghĩđếnviệctìmđọcnhữngcuốnsáchviếtvềtâmlýcủangườilàmchamẹ?Aicũngbiếtlàmchamẹlàmộtviệckhókhăn.Vậyphảichăngchúngtađã,đanglàmconquádễdàng,bằngcáchbiệnhộ“rằngthìlà”nướcmắtchảyxuôi,nênkhôngcầnquantâmđếnnỗilòngchamẹ?

Chẳngphải chúng ta vẫn thường thốt lên câu “không thểhiểunổi” đósao? Không thể hiểu nổi tại sao ba mẹ lại không chấp nhận bạn bè con,không thấu hiểumongmuốn của con, đòi hỏi quá sức con, lamắng tráchphạtcon?Khôngthểhiểunổitạisaobamẹlạiluôncáugắtvớinhau,cãivãnhauhoài?Khôngthểhiểunổitạisaobamẹchỉquantâmđếntiềnbạc,chỉbiết cắmđầuvào côngviệc làmăn?Không thểhiểunổi tại saobamẹ lạiphảichiatay,đểgiađìnhmìnhtanvỡ?

Chúngtađãluônđặtcâuhỏi tạisao,vàcâutrả lời thườnglà“Khinàoconlớn,concógiađình,concái,consẽhiểulòngchamẹ?”Tạisaophảiđợiđếnlúcđómàkhôngphảilàbâygiờ.Cảchuyệnđónữacũnglàmộtcâuhỏi.

Tôinhớmộtngàynọkhitôicònnhỏ,tôikhôngchịuđihọcvàcứlảinhảinhắcmẹhômnaylàhạnchótphảinộphọcphímẹngầnngừbảotôicứđihọc,nóicôgiáothôngcảmgiahạnthêmđếnngàymai.Tôinănnỉthếnàomẹcũngkhôngchịuđưatiền.Buồntủivàxấuhổtrướcviễncảnhcảlớpđãđónghọcphícòntôithìchưa,tôiđànhliềuđivaytiềncủamộtngườiquenđể đóng, định bụng khi nàomẹ đưa tiền thì tôi sẽ trả. Hôm sau, khi biếtchuyện,mẹvềnhàvớiđôimắtđỏhoevàđánhđòntôimộttrậnthậtđau.Tôigiậnmẹsuốtmấythángtrời.Tôikhônghiểunổimìnhđãlàmgìsaivìtôichỉmượnchứkhôngtrộmcắpcủaai,vàtrướcsaugìmẹcũngphảiđưatôitiềnđónghọcphí.Giánhưlúcđótôihiểuđượcnỗibuồncủamẹ.Giánhưlúcđótôibiếtđếnnỗikhókhoănvàcảlòngtựtrọngcủamẹ.Giánhưlúcđó,chứkhôngphảiđợiđếnmườilămnămsau,tôimớibiếtmẹđãphảibánđichiếcnhẫncướiđểlấytiềnđónghọcphíchotôi.Nhưngtạisaomẹkhôngmuốntôibiết,nỗilòngấytôiướcgìkhiđómìnhcóthểhiểu.

Vàcònnỗilòngcủanhữngngườicóthểvềnhàbuổichiềukiavớivẻmặt

thất thần, trên taycầmtờbáođưa tinchứngkhoánsụtgiảm,giávàng lên.Những người phải xoay sở vất vả trongmớ bong bong quan hệ với đồngnghiệp,với chồng,vợ, concái,ôngbà, anhchị,bà conhọhànggầnxa…Nhữngngườimẹđồngthờilàngườivợbắtconcáinhịnđóithêmmộtchútđể đợi chồng vềmuộn.Những ngươi cha đồng thời là người làm công ởtrongtâmtrạngcáugắtvìsứcépcôngviệc.Nhữngngườibịbaovâytừnỗilotoanvềviệcphảilàmsaođểcómộtmáinhàấmêm,mộtngànkhoảnchoconduhọc,đếnnhữngcơncáugiậnkhôngthểkiềmchếkhiconvềkhuya,hay lười học.Tâm lý đó chắc cũng phức tạp không kém lứa tuổi dậy thì,cũngcầnphảihiểuvàcảmthông.

Bởiđốivớichúng ta,chamẹđâuchỉcóCông,cóNghĩa,cóTìnhyêukhôngcầnđáptrả.Chamẹcòncónỗilòng,nhữngdằnvặt,nhữngdiễnbiếntâmlýkhácnhautrongtừnggiaiđoạnkhókhănkhácnhaucủamộtkiếplàmngười.Cóđángđểtìmhiểukhôngem?Cóđángđểchúngtalộingượcmộtdòngnướcmắt?Vìyêuthương.Vàđểbiếtđónnhậntìnhyêuthươngđúngcách.

Chúngtachẳngcónơinàokhácđểđi…

Cáchđây10năm, trongmộtđêmhiếmhoiSàiGònse lạnh, tôiquấnmìnhtrongchănnằmnghebàiEarthSongcủaMichaelJacksonbằngchiếcmáyWalkmannhỏ,bấtchợtthấytimmìnhthắtlại.TôihìnhdungconkênhNhiêuLộcđenngậprácchạyquanhthànhphố,nhớnhữngvạtrừngtrơgốctrên đường đi công tác, những chiếc xe khách cũ kỹ phả khói đen kịt lêntrời…

Vậymàđãmườinăm…Hômqua,mộtngườibạntrẻgửichotôiđườnglinkbàiEarthSongtrên

Youtube,kèmtheomộtđoạntríchtrongbảnbáocáodài570trangmangtên“Viễncảnhmôitrườngtoàncầulầnthứtư”(viếttắtlàGEO-4)củachươngtrìnhMôitrườngLiênhiệpquốc(UNEP)côngbốvàotháng10/2007.Trongđócóđoạn:“Tráiđấtđãtrảiqua5cuộctuyệtchủnglớntrong450triệunămqua,sựkiệngầnnhấtxảyracáchđây65triệunăm.Vàcuộctuyệtchủngquimôlớnlầnthứ6đangdiễnra-lầnnàylàdochínhhànhvicủaconngườigâyra”.

Tôinghe lạiEarthSong, nhận ra rằng những cảmxúcmà bài hát nàykhơidậytrongtôichưabaogiờcũ.Chỉcónhữngdaydứthômnaylàmtôixótxahơnngàyxưa.Ngaybênngoàikhungcửakia làbầukhôngkhíđặcquánhkhóibụi,trongcáinóngoibứctráimùa.ChợtnhớmộtcâutríchcủaMargaretMead:“Chúngtachẳngcònnơinàokhácđểđi…Tráiđấtnàylàtấtcảnhữnggìchúngtacó”.

Conngườichắchẳnkhôngmongnhưvậy.CácnhàkhoahọcthậmchíđãlênkếhoạchxâydựngmộtcăncứbảotồnANDtrênMặttrăngđểduytrìsựsốngtrênTráiđất,vàcảitạosaoHỏađểloàingườicóthểdicưđếnđómộtkhithảmhọatuyệtchủngxảyra.

Nhưngchođếnlúcướcmơấythànhhiệnthực,chúngtathậtsựkhôngcónơinàokhácđểđicả.Chúngtađangphảiđốidiệnvớithựctếrằngởkhắpnơiđangbịxóimòndonạnchặtphárừng.Cáccơnbãongàycàngmạnhlên.Hạnhánvà thiếunướcnghiêm trọng tại nhiềunơi trên thếgiới, trongkhimùalũvàgióbãoliêntụctấncôngnhiềunơikhác.Nhiệtđộnămsauluôncaohơnnămtrước.Thậmchícónơituyếtđãkhôngcònrơivàomùađôngnữa.Tráiđấtnóng lên làmchobăngởhai cực tanngàycàngnhanh,mựcnướcbiểnđangdângcao.

Cácnhàkhoahọcđãcảnhbáonếubăngởhaicựctanhếtthìmựcnướcbiểncóthểdânglên80m,đủnhấnchìmhầuhếtcácthànhphốlớntrênthếgiới.VàViệtNam,lúcđósẽlàmộttrongnhữngnướcchịuảnhhưởngnặngnềnhất.Bởithế,trongbàibáocáoGEO-4nhấnmạnhmộtthôngđiệpkhẩn

thiết:“Cứulấyhànhtinh:Bâygiờhoặckhôngbaogiờ!”Bâygiờhoặckhôngbaogiờ,bạncóthểcứuhànhtinhnày,chúngtacó

thểcứuhành tinhnàybằngnhữngviệc rấtnhỏ,như trồngmộtcáicây, tắtđiệnkhikhôngsửdụng,đixeđạp thayvìxemáy,khôngxàiphígiấyvở,đừngvứtrácbừabãi,dùngnhữngvậtliệucóthểtáichế…

Suốtmấythángnay,trênđườngphốHàNội,SàiGòn,tôinhìnthấymộtsốteenViệtkhóctrênmìnhchiếctúi“I’mnotaPlasticBag”,những chiếcáothuncóindòngchữ“IlovetheEarth”,“IloveGreen”.

Tôi mong rằng, bạn không mang chúng như một vật trang sức theophongtràomànhưsứgiảnhỏbécủathiênnhiên.Vớimộtýthứcmạnhmẽ.Vớimộtthôngđiệprõràng.Đểnóiràngbạnkhôngthờơ.ĐểnóirằngbạnyêuTráiđấtnàyvàbạnthựcsựmuốncứulấyhànhtinhxanhcủachúngta…

Bởivũtrụbaola,nhưngmộthànhtinhđẹpnhưTráiđấtthìkhôngdễtìmthấy.

NhữnggạchnốitừquákhứCólần,tôiđọcđượctrênInternetmộttinngộnghĩnh.Mộtphụnữngười

BaLantênlàAgatCzemierysđãđăngquảngcáovớinộidung:“Chúngtôimuốnnhậnnuôimộtônghaybà,ngườisẽsống,tậnhưởngcáckỳnghỉmùahèvàđimuasắmcùngchúngtôisuốtđời.Khôngràngbuộcvềtiềnbạc,chỉcótìnhthương”.KếtquảAgatđãnhậnđượchàngngànthưtrảlờitừcáccụgiàtrênkhắpBaLan,mongđượclàmôngbàchocácconcủacô.

Câuchuyệnđólàmtôinhớbàngoạicủamìnhquáđỗi.Tôinhớnhữngngàyngồigọtcauvớibà,lấyvỏcaukếtthànhnhữngchiếcthuyềnthúngnhỏxinhxinh.Bênthềmnhà,tôigốiđầulênđùibà,mắtlimdimngủtronglàngiómát thổi từvườnvàgiọngbàkhekhẽkể chuyện thời congái.Nhữngkhuônphépđạođức,nhữngcách thứcứngxửhàngngàyđượcbàchỉdạyquanhữngbuổi trưaêmđềmvớigiọng thì thầmtheocáchmưadầmthấmlâunhưvậy.

NhàvănLouisaMayAlcottviếtrằng:“Mỗingôinhàcầncómộtngườibàtrongđó”.Tạisaovậy?Tạisaomỗikhinhớvềthờiấuthơ,kýứcvềôngbàluônlàkýứcêmđềmnhất?Tạisaokhiđếntuổidậythì,concáithườngcãilờichamẹnhưnglạisẵnsàngnghelờiôngbà?Tạisaocũngxuấtpháttừyêu thương nhưng cha mẹ thường trách mắng còn ông bà lại có thể baodung?Tạisaocónhữngchuyệntakhôngthểkểvớichamẹnhưngsẵnsàngtâmsựvớiôngnộihaybàngoại?

Cókhinàobạntựhỏiđiềuđó?Mỗithếhệđềucóvai tròcủamình.Cólẽôngbàkhôngcònphảichịu

gánhnặngcủacuộcmưusinhnhưchamẹchúngta,cũngkhôngbịsứcépbởitráchnhiệmphảidạydỗtanênngười.Ôngbàcósựthôngtháivàlòngkiênnhẫncủangườiđãtrảinghiệm.Sựnhẫnnạivàdịudàngcủangườiđãđiquaquãngđườngdài.Luôncómộtđoạnđườngmàchamẹchúngtachưađiqua.Vàôngbàởđó,đểyêu thương,nuôngchiềuvàđôikhi làmhưhỏngchúngta,vớimộttìnhyêuvôđiềukiện.

Đôikhi,cónhữngmâuthuẫnxảyragiữacáchgiáodụcnghiêmkhắccủabamẹvàsựchiềuchuộngcủaôngbà.Nhưngkhilớnlên,bạnnhìnlạithờiấuthơvàsẽhiểurằng:nhâncáchcủamìnhđãđượchìnhthànhnhờcảhaiđiềuđó,nhờsựcânbằngcủacảhai.Quả thật,aicóđượcchamẹnghiêmkhắcvàôngbànuôngchiều,quảlàhạnhphúclớnlao.

Docuộcsốngbậnrộn,khôngcóthờigianchămsócthếhệgiànênngườiNhậtđãchếtạorobotSnugglingIfbotcókhảnăngnóichuyệnnhưmộtđứacháu lên 5 tuổi để bầu bạn với người già. Nhưng chỉ saumột tháng, sảnphẩmnàyđãtrởnênếhàng.Bởiôngbàcủachúngtakhôngcầnmộtngườimáygiúphọ“kíchthíchnãohoạtđộngvàtránhđượcbệnhhayquên”.Robotkhôngbiếtlắngnghe,khôngbiếthỏichuyệnngàyxưa,cũngkhôngbiếtvòi

vĩnhvàđónnhậntìnhyêutừôngbà.Trongkhi,đómớichínhlàcáimàôngbàcầnởnhữngđứacháu.

Ôngbàchínhlànhữngchứngnhânđầyyêuthương,làmộtdấugạchnốigiữa chúng ta với quákhứ. Thếhệôngbà cũngnhư cái rễ câyvậy.Bạnkhôngnhìnthấyrễcây,nhưngbạnbiếtrằngrễluônhiệnhữuởđó,lànguồngốccủanhựasống,lànơikhởiđầucủanhữngchiếclánon.Vìvậy,hãykínhtrọngôngbà.Dùgặpôngbàởđâu,tronggiađìnhhayviệndưỡnglão,haythậmchíkhinhìnthấyôngbàtrênđường,dùlàôngbàcủabấtcứai,cũngđừnghờhữngđiquamàkhôngcúiđầuchào.Vớilòngbiếtơn.

“Nghẹnlờithươngđỏmắtchuyệntươngphùng”Cáchđâykhông lâu,LêThịHàTuyên -côhọc trò18 tuổiở thị trấn

TuyHòa(PhúYên)-bị tainạndonổbìnhgastạiphòngtrọ.Côbịphỏngtoànthântới66%vàcácbácsĩtiênlượngkhóquakhỏi.Quyếtcứulấyđứaconthươngyêu,baTuyênđãđưacôvàobệnhviệnChợRẫyvàxincácbácsĩphẫuthuậtlấydaởhaiđùimìnhđểghépchocon.

Nhữngngàynày,ngườichaấyvẫnđanglêlếtđôichânrỉmáuđểchămcon.

Đólàmộttrongnhiềungườichamàtôibiết.***

Nhà văn Jean -Louis Fournier trong tự truyệnBaơimìnhđi đâu? đãviết:

“Hồicòn trẻ, tôi thườngaoướcvềsausinhđượcmột lũcon.Tôi thấymình vừa hát vừa leo lên những dãy núi, vượt qua các đại dương cùngnhữngthủythủbénhỏnomrấtgiốngtôi,đikhắpthếgiớivớiphíasaulàmộtbầytrẻconvuivẻ,tòmò,ánhmắtsốngđộng,nhữngđứatrẻsẽđượctôidạythậtnhiềuđiều,têngọicủacâycối,chimmuôngvàcácvìsao.Nhữngđứatrẻsẽđượctôidạychơibóngrổvàbóngchuyền,nhữngđứatrẻsẽcùngtôithiđấuvàkhôngphảitrậnnàotôicũngthắng”.

Giấcmơđóchắccũnggiốnggiấcmơcủabấtcứngườiđànôngnào.Jean-LouisFourniercóđếnhaiđứacontraithiểunăngvà“tậtnguyền

vĩnhviễn”.MathieuđãchếtvàThomasmãiđếnbamươituổivẫnchỉcóthểlặpđilặplạihàngchụccâuhỏi:“Baơimìnhđiđâu?”

“Nhữngaichưatừngsợcómộtđứaconbấtthườnghãygiơtay.Chẳngcóaigiơtaycả.Mọingườiđềunghĩđếnchuyệnđónhưnghĩđếnmộttrậnđộngđất,như

nghĩđếnngàytậnthế,thứgìđóchỉxảyramộtlần.Tôicóđếnhaingàytậnthế.”Nhữngngườiđànông trở thànhngườichakhôngchỉđểhiện thựchóa

ướcmơ,màcònđểgánhváctráchnhiệm,nỗilolắng,đôikhicảsựđauđớnvàtuyệtvọng.

***Tôinhớlúcnhỏcólầnphạmtội,mẹphạtquỳúpmặtvàotườngsuốthai

tiếngđồnghồ.Khiđilàmvề,nghemẹkểlại,bađãgọitôiđếnvànói:“Trởthànhngườinhư thếnào là tựdocủacon.Trở thànhngười tốthayngườixấu là tựdo tuyệtđối củacon.Concó toànquyền lựachọnchocuộcđờimình.Bamẹyêuthươngconkhôngphảivìconngoanmàvìconlàconcủabamẹ,bởivậykểcảkhicon trở thànhmộtngườixấu,mộtkẻdối tráhaythậmchítrộmcắp,thìtìnhyêucủabamẹdànhchoconvẫnkhôngthayđổi.Nhưngbamuốnconbiếtrằngbamẹsẽrấthạnhphúcvàtựhàonếucontrở

thànhmộtngườichínhtrựcvàbiếtyêuthương”.Đólàlýdođầutiênđểtôimuốntrởthànhmộtngườichínhtrựcvàbiết

yêuthương.Thậmchí,tôichỉcầnmộtlýdođómàthôi.KinhTalmudviết:“Khingườidạycontraimình, tức làngườidạycon

traicủacontraingười”.Bởithế,hiểnnhiênlà tôicũngsẽnóivớicontôinhữnglờibatôiđãnói.

***NgạnngữAnhchéprằng:“Mộtngườichahơnmộttrămôngthầy”.Còn

SigmundFreudthìnói:“Tôikhôngthểnghĩranhucầunàotrongthờithơấumạnhmẽhơnnhucầucóđượcsựbảovệcủamộtngườicha”.

Aicũngcóthểdạymộtcậucontraimớilớnláixehoặcmởbugibịướtralaukhiđiquaquãngđườngngậpnước.Nhưngthậtđặcbiệtkhicậuhọcnhữngđiềuđótừchínhchamình.

Aicũngcóthểdạymộtcậubéđábóngvàvẽtranh.Aicũngcóthểđọcchocậubénghemộtcuốnsáchhaykểchuyệntrướckhingủ.Aicũngcóthểtrảlờinhữngcâuhỏingâythơ,tòmòvàkhôngngừngnghỉcủacậu.Nhưngđósẽlànhữnggiâyphútthầntiênnếunóđượcmộtngườichathựchiện.Khicậucóthểnằmtronglòng,gácchânlênbụngchavàcườikhúckhích.

Vàmẹcậusẽbảotrônghaichacongiốngnhaunhưhaihìnhvuông,haihình tròn, hai ngôi sao, hai trái tim, hai giọt nước hay hai tam giác đồngdạng.Dùlàgìthìcũnggiốngnhaumộtcáchngộnghĩnh.

Vàngườitansoiđólàbằngchứnghiểnnhiênnhấtcảusựtiếpnối.***

Chamẹyêuthươngchúngta,vàchúngtayêuthươngconcáimìnhbấtkểgiớitính.Nhưngcómộtđiềuchắcchắnlàchamẹluônchiasẻđiềugìđóđặcbiệthơn,sâusắchơnvớinhữngđứaconcùngpháitínhvớimình.Nhưmẹvàcongái,chavàcontrai.

Chavàcongái làmột tìnhcảmngọtngào, thậmchídễcảmnhậnhơntìnhcảmgiữachavàcontrai.Mộtđứacongáivớinhữnglọntócmềmvàgiọngnóinũngnịucóthểlàmtráitimngườichatanchảy.Chỉnhữngcôcongáimớikhiếnngườichatrởnênmềmmỏngvàdịudàng“Congáirượucủaba!”.Cònnhữngcậucontrailuônítcódịpđượctậnhưởngsựdịudàngđótừcha,màtráilại,luônlàsựnghiêmkhắc,cứngrắnvàthậmchílãnhđạm.Dẫuvậy,sợidâykếtnốigiữachavàcontrailuônmãnhliệthơnnhữngmốiliênkếtkháctronggiađình.Bởi“nhữnggìnínlặngnơingườichađượcnóiranơiđứacon trai.Và tôi thườngnhìn thấyởnhữngđứacon traibímậthiểnlộcủangườicha”(FriedrichNietzsche).

***Cóbaonhiêu lần chavà con trai nhìnvàomắtnhauđểnhìn thấy tình

thương trànđầy trongđó?Hãychỉnhìnvàomắtnhữngkhiđốiđầu?NhưCharlesWadsworthnói:“Lúcmộtngườiđànôngnhậnrarằngchamìnhcó

lẽđãđúng,thườngthìôngtacómộtđứacontrainghĩrằngôngtađãsai”.Cha và con trai, sách vở thường dạy rằng hãy cố gắng để là bạn của

nhau.Nhưngcũngnhưbạnbèđồng lứa,đôikhi takhông thể làmbạnvớingườimàtamongđượclàbạn.Khôngphảingườichanàocũngcóthểlàbạnvớicon.Vìsựkhácnhau(hayquágiốngnhau?)vềtínhcách,cảhaicóthểxungkhắcnhưnướcvớilửa.Nhưngvậythìsao?Chodùkhôngthểlàbạnthìcảhaivẫnluônlàchavàcontrai.

Chẳnglẽđiềuđókhôngđủtuyệtvờihaysao?***

Tôinhớngàyxưakhitôichuẩnbịnhậpngũ,cũnglàlầnđầutiênxanhà.Mẹlăngxăngđồđạc,nướcmắtngắndài.Bangồiimkhôngnói.

Tôicứngỡbakhôngđểtâm.Chiềunay,tôibỗngnhớlạidángngồinghiêngnghiêngấy,khiđọcđược

mấycâuthơnày:“Khôngtiễnconraphitrường,Bachỉngồilặngyênquaymặt

Nghẹnlờithươngđỏmắtchuyệntươngphùng”

Tiếngngườihaychỉtiếngchiêmbao?Cóbaogiờbạnmơthấymộtâmthanh,chỉmộtâmthanhthôi,không

hìnhảnh.Đólàkhibạnnghemơhồbêntainhưcóaiđóđanggọitênmình“A.ơi”,vừanhưngaybêncạnhvừanhưxaxôilắm.Mơhồnhưlàmộtgiấcchiêmbao.

Đó là tiếng“ơi”mà lúcnhỏ tôihaynghe lắm,cóngàyngheđếnhàngchụclần.Cókhibàngoạigọi“A.ơivềăncơm”,cókhinghecậubạnthân“A.đicâucá”,cókhilàđứaemtraithìthầmvàotai“A.ơi”khimuốnxinxỏthứgì.Nhưngcũngcókhilàtiếngkêu“…ơi”củamẹ,gọivềphátchomấycáiđũabếpvàomôngvìcáitộihamchơi.

Đãbaolâurồi,tôikhôngđượcnghetiếng“ơi”ấy!Nhữngbuổi sớmmai của thời thơấu, tôi thườngbịđánh thứckhi trời

còntờmờsương,bởitiếngnướcchảytrongtrẻođổtừgàuvàochiếcthùngthiếcvọngtừngoàigiếng.Rồinhữngâmthanhđếngầnhơn.Ngaydướinhàbếpthôi.Tiếngnướcsôiréotrongấm,tiếnglửanổtanhtách.Tiếngphincàphêvavàonhau láchcách.VÀ tôi trởmình trongchăn,mơmàngngủ lạigiữachậpchùngnhữngtiếngrìrầmtròchuyệncủabamẹ.Chuyệnlúagạo,chuyệnhọchành,chuyệnchiếcxebòđangbịhỏngcáibánhxe,chuyệnmộtngười quen ở xamới về…Thảng hoặc pha những tiếng cười rất nhẹ.Đóchính là âm thanhmà tôi yêu thích nhất.Tiếng trò chuyện rì rầm ấy, vàobuổibanmai.Cáiâmthanhthủthỉ,vừaxavừagần,tincậy,vàtrànđầyyêuthương.Nókhiếntôithấylònghạnhphúcvàbìnhyênvôhạn.

Âmthanhđó,đãbaolâurồitôikhôngcònnghe?Nhữngkhinhớnhà,tôithường gắn chiếc headphone lên tai và lặng nghe những giọt âm vô cùngtrongtrẻocủabannhạcSecretGarden.

Thứâmnhạcthầnkìcóthểmangchotôinhữnghồitưởngthanhbìnhêmả.Nhưngnhiềulúc,âmnhạcdùdudươngmấyvẫnkhôngđủchotôi.Bởitôithemmộtâmthanhkhác.Âmthanhcủatiếngnóiconngười,âmthanhcủatiếngaiđóđanggọitêntôi.

Các bác sĩ thống kê rằng có đến 70% những em bé bị chậm nói bắtnguồn từnguyênnhânchamẹdànhquá ít thờigianđểnóichuyệnvớibé.Điềuđángnóilànhữngchiếctivirarảsuốtngàykhôngthaythếđượctiếngmẹ, tiếng cha, mà còn làm cho tình trạng chậm nói của các em trở nênnghiêmtrọnghơn.Bởitrẻem,ởcáituổibibôấy,phảinghevàđượclắngnghevớitìnhyêucũngnhưsựthônghiểu,thìmớinóiđược.Nghĩalàkhôngchỉcóngườilớnmớicólúcthèmnghetiếngngườimàngaycảtrẻconcũngvậy.

Cóphảichúngtađangngàycàngítnóivớinhauhơn.ChúngtagặpnhauquaYM,tinnhắn,chúngtađọcbloghaynhữngcâustatustrênFacebookcủanhau mỗi ngày, chúng ta những tưởng đã biết hết, hiểu hết về nhau mà

khôngcầnthốtlênlời.Cóphảivậychăng?Cóphảitacũngnhưloàicáheocóthểgiaotiếpvớinhaubằngsóngsiêuâm.Tiếngnóiconngườidùngđểlàmgìnếukhôngphảiđể thổ lộ,đểgiãibày,đểxoadịu.Nếumuốnđượchiểuthìphảiđượclắngnghe.Nếumuốnđượclắngnghethìphảinóitrướcđã.Vậythìcònngầnngừchinữa,hãynóivớinhauđi.Nóivớiba,vớimẹ,với anh chị, với em, với bạn bè…Đừng chat, đừng email, đừng post lênFacebook,hãychạyđếngặpnhau,hayítnhất,hãynhấcđiệnthoạilên,thậmchíchỉđểgọinhaumộttiếng“…ơi”dịudàng!

Một tiếng người thực sự ân cần, yêu thương, quan tâm, gần gũi…Vàchắcchắn,khôngphảilàchiêmbao.

NhưchờtìnhđếnrồihãyyêuSángnaytôinhìnthấyemởngãtư.Đènđỏcònsángvàđồnghồđang

đếmngược.Bamươichíngiây.Emđangvội,chiếcxeđạpđiệnmàuđỏcứnhíchdầnlên.Khôngchỉmìnhem,nhiềungườikháccũngvội.nhữngchiếcxemáycứnhíchdần,nhíchdầnlên…

Sốnglàkhôngchờđợi.Dùchỉmấymươigiây.Tôinhớcóhômnàođó,emđãnóivớitôirằngđấylàmộttriếtlýhay,ta

phảitranhthủsốngđếntừnggiâycủacuộcđời.Nhưngembiếtkhông,đừngvìbấtcứmộttriếtlýnàomàgạtbỏýnghĩa

củasựchờđợi.Chờđợiởđâykhôngphảilàhámiệngchờsung,màchờđợilàmộtphầncủabàihọccuộcđời.Emsẽbằnglòngđợichứ,nếuembiếtvềđiềusẽxảyra?

Đôikhixếphàngởsiêuthị,vìbiếtrồisẽđếnlượtmìnhvàrằngđólàsựcôngbằng.Đợitínhiệuđềnxanhtrướckhinhấnbànđạp,vìbiếtđólàluậtphápvà sự an toàn cho chính bản thân.Đợimột người trễ hẹn thêmdămphútnữa,vìbiếtcóbaonhiêuđiềucó thểbấtngờxảy ra trênđường.Đợimộtcơnmưavìbiếtrằngdùdaidẳngmấy,nócũngphảitạnh.Đợimộttìnhyêuđíchthựcvìbiếtrằngnhữngthứtìnhyêu“theotràolưu”chỉcóthểđemđếnnhữngtổnthươngchotâmhồnnhạycảmcủaem…

Vìvậy,hãycứbìnhtâm,emnhé.Cuộcđờitacũngnhưrượuvangvậy.Cónhữngloạivàithánglàuốngđược.Nhưngcũngcóloạiphảilưugiữrấtnhiềunămđểđạtđộ cần thiết.Điềuquan trọngkhôngphải là sớmhay làmuộn,màlàđúnglúc.Bởimọithứđềucóthờiđiểmcủariêngnó.Vịrượungonchínhlàphầnthưởngcủathángnăm.

Cũngnhưcâuchuyệnvềhaichúsâunọ.Sâuanhnằmtrongcáikéncảmthấybựcbộivôcùng,nêncốvùngvẫythậtmạnhđểthoátra.Vùngvẫyngàynàyquangàykhác,sâumọcđôicánhbé.Nólạicốrasứcđậpcánh,đôicánhdầnlớnra,cứngcáp.Vàcuốicùng,sâuanhhóabướm,rũbỏcáikénchậtchộiđểbaylên.Khiđãthoátrarồi,nóthấysâuemvẫncònmắckẹttrongkén.Nóhămhởđếngiúpemphávỡcáikénvàđưasâuemrangoài.

Thếnhưng,embiếtkhông,sâuemmớichỉcómộtđôicánhmỏngmanh.Nó không thể bay lên như anh và cũng không còn chiếc kén bảo vệ thânmình.Bướmanhkhócròngkhinhìnembịđànkiếnthađi.

Tôinhớcómộtcâudanhngôn,đạiýrằng:“Bạnsẽcóđượccongàconlôngvàngmũmmĩmbằngcáchấptrứng,chứkhôngphảibằngcáchđậpvỡcáitrứngra”.Vậythìđólàlýdotạisaoconsâuphảinằmtrongkénđủngàyrồimớiđượchóathân.Cũngnhưconngườiphảichínthángmườingàymớinênrờilòngmẹ.Đócũnglàlýdocủabamươichíngiâyđènđỏ,củamườihainămmiệtmàitrênghếnhàtrường,củamộtmốitìnhthathiếtcònchưachịuhélộ.Vàcủarấtnhiềukhoảnhkhắcchờđợitrongcuộcđời.

Mọivậtcó thờiđiểmcủanó.Emđừngcố rútngắn thờigian.Nếu tráichưachínthìđừngnênhái.Nếunhộngchưachínthìđừngphávỡkéntắm.Nếuchưagặpđượcmộttâmhồnđồngđiệuthìđừngtraogửitráitim.Đừngđểthếgiớinàytácđộng.

Xuânquahètới.Đôngsangthuvề.Đừngnônnóngkhinhìnthấynhữngloàicâyđãkhoelákhoehoa.Hãy

cứ bình tâm.Hãy đợi thời điểm củamình, em nhé.Hãy tận dụng khoảnglặngnàyđểbồiđắpchochínhmìnhvàhọccáchkhámpháđiềusẽxảyra.Nếuembiếtsuytư,khoảngthờigianchờđợikhôngbaogiờlàvônghĩa.

Vìthế,dùcuộcsốngcótrôinhanhđếnmấy,emnhớđểdànhtrongđờimìnhnhữngkhoảnglặngchờđợi.Khôngchỉnhưchờđènxanhbậtsángởngãtư,mànhưchờrượuchínrồihãyuống.

Nhưchờtìnhđếnrồihãyyêu.

Tasẽlàmchiđờita1.Trongnhómthợxâyđanglàmviệccạnhnhàtôi,cómộtcậuphụhồ

dángthưsinhnhưngluônmiệngcahát.Cậuvừatốtnghiệpphổthông,làmnhữngviệcvặtnhưkhiêngvác,sắpxếpđồđạcvàởlạicôngtrườngvàobanđêmđể trông coi vật liệu.Đêm, nằmdài trên chiếu, dưới ánh đèn tờmờ,xungquanhngổnnganggạchcát,cậuvừađọcngấunghiếnnhữngtờbáotôichomượnvàhátvanghếtbàinàyđếnbàikhác.

Hỏichuyệnmớibiết,bamẹcậuđềuđi làmmướn,cốchoconhọchếtphổthông,giờthìngặtnghèolắmnêncậuphảilênSàiGònlàmphụhồđểkiếmsốngvàphụgiúpbamẹ.Rồicậunóichắcnịchrằngsẽkiếmđủtiềnđểmaimốtđihọctiếp.Tôihỏicậuthíchhọcngànhgì.CậunóingaymìnhsẽthivàoNhạcviện.

MộtcậuphụhồnghèorớtđangnuôigiấcmơvàoNhạcviện.Mộthìnhảnhdườngnhưkhông thậtkhớp.Nhưhiểuánhmắtngạingầncủa tôi,cậunói thêmrằngnhiềungườikhuyêncậunêntheomộtướcmơkhác, thựctếhơn.Nhưngcậutinvàobảnthân,vàkhôngcómụctiêunàocóthểlàmcậuxaolãng.

Tôinghetimmìnhnhóilên,vìmộtđiềuđãcũ,“ngườinghèonhấtkhôngphảilàngườikhôngcómộtxudínhtúi,màlàngườikhôngcólấymộtướcmơ”.

Nóichotôingheđi,ướcmơcủabạnlàgì?2. Cách đây lâu rồi, tôi đọc được một vài cuốn sách của Vũ Hoàng

Chương.Cáiđầuđềcủanólàmtôimấtngủnhiềuđêm:“Tađilàmchiđờita?”

Cónhiềungườitôigặpđãtừngdaydứtbởinhữngđiềugiốngnhau:Cóphảichínhmìnhđãchọnnghềnàykhông?Cóphảichínhmìnhđãchọncáchsốngnày?Saonókhácvớinhữngướcmơthờihoaniêncủamìnhđênvậy?Haylàtheodòngđờiđưađẩy,mìnhchọnngảdễđi,đườngêmáichứkhôngphải chọn đườngmìnhmuốn được đi?Ướcmơ tuổimười lăm sao khôngbiếnmấtmàcứđeobámmìnhchođếntậnbâygiờ?

Nămthángquađi,bạnsẽnhậnrarằngướcmơkhôngbaogiờbiếnmất.Kểcảnhữngướcmơrồdạinhấttronglứatuổihọctrò-lứatuổibấtổnđịnhnhất.Nếubạnkhôngtheođuổinó,chắcchắnnósẽtrởlạimộtlúcnàođó,daydứttrongbạn,thậmchídằnvặtbạnmỗingày.Lúcấy,cóthểbạnsẽphảingậmngùimàthốtlên:“Chaoôi,tađãlàmchiđờitavậy?”

Nếuvậy,saotakhôngnghĩđênđiềunàyngaytừbâygiờ?Saotaokhôngngồixuốngđâytrongmộtngàycuốinămvàtìmkiếmcâu

trảlờitừđáytimmình:Tamuốnlàmgì?Tamuốnsốngrasao?Tamuốntrởthànhaitrongcuộcđờinày?

Tamuốnlàmchiđờita?

Sốngmộtcuộcđờicũnggiốngnhưvẽmộtbứctranhvậy.Nếubạnnghĩthậtlâuvềđiềumìnhmuốnvẽ,nếubạndựtínhđượccàngnhiềumàusắcmàbạnmuốnthểhiện,nếubạncàngchắcchắnvềchấtliệumàbạnsửdụng,thìbứctranhtrongthựctếcànggiốngvớihìnhdungcủabạn.Bằngkhông,cóthểnósẽlànhữngmàusắcmàngườikhácthích,làbứctranhmàngườikhácưngý,chứkhôngphảibạn.

DanZadraviếtrằng:“Đừngđểaiđánhcắpgiấcmơcủabạn”.Vậythìhãytìmraướcmơcháybỏngnhấtcủamình,nóđangnằmởnơisâuthẳmtrongtimtađó,nhưmộtngọnnúilửađợichờđượcđánhthức…

MộtchùmhoavôưuEmkhôngphảilàPhậttử,nhưngemcùngbạnbèvừatrởvềtừchuyến

“dulịchThiền”tổchứctrongbốnngàytạiThiềnviệnBátNhãởBảoLộc(LâmĐồng)nhândịplễPhậtĐản.

Ởđó,ngườitahướngdẫnvềPhậtphápvànhữngtutậpkhácnhằmgiúpemthíchứngvớiđờisốnghiệnđại,nuôidưỡngthântâm,hóagiảicơngiận,sựbuồnđau,cảmgiáccôđơn,kếtnốilạinhữngsợidâytìnhthântronggiađìnhvàvớibạnbè…KhivềlạiSàiGòn,emthấylòngthậtvuivẻvàthanhbình.

Tôibiếtđiềuđókhinhìngươngmặtem.Rạngrỡnhưmộtchùmhoavôưuvậy.

Tôithíchcáitênấy.HoaVôƯu.Cóngườivẫntinrằnghoavôưuchỉlàmộtloàihoatrongtâmtưởngvà

khôngcó thật.Cũngcósự“vôưu”(khôngbuồnphiền) tuyệtđối làkhôngthểcó.Cònem,emcótinrằngtrênthếgiannàycómộtloàihoatênlà“vôưu”không?

***TháitửTấtĐạtĐađượcsinhradướivòmcâyvôưuđangtrổhoachính

làĐứcPhật saunày.Vì thếmà loài hoanàygắnvớingàyPhậtĐản.TêntiếngPhạncủanólàAsoca,tiếngHándịchralàHôƯuThọ(câyvôưu),láxanhngắt,hoanởtừngchùm,màucamđỏrựcrỡ,tỏahươngthơmngát.

TháitửTấtĐạtĐa,ngaysaukhichàođời,đãđứngdậyvàđibảybước,mỗibướccủacậulạicómộtbôngsennởrađỡlấybànchân.Đứngtrêntòasenthứbảy,tháitửchỉlêntrời,mộttayxuốngđấtýnói“Thiênthượngthiênđịaduyngãđộctôn”(Trêntrờivàdướitrờithìtalàcaoquýnhất).

Câunói ấyđãkhiếnnhiềungườibănkhoăn.Phải chăngđó là sựkiêucăng,chấpngã?

Nhưngkhông,emạ.Cũngnhưloàihoakia,đừngchỉvìcái tênmàtinrằngnókhôngcóthật.Bởihoalàdochínhconngườiđặttên.Đừngvìcáiýnghĩađãbiếtcủachữ“ngã”màhiểurằng“TAlàtrênhết”.Vìnghĩacủachữcũngdoconngườiđặtra.

***Trongnhữngbuổitịnhtâmngắnngủiởthiềnviện,emchỉlàmmộtđiều

duynhất,đólànhìnthậtsâuvàotâmhồnmình,tìmđếncáinguyênsơcủatínhthiện,củasựvôưu,củatìnhyêuthươngthuầnkhiết.Vàrồicũngvớiđôimắtđó, emnhìnbạnbè, người thân, emnhìn thếgiới xungquanh. “Lắngngheđểhiểu,nhìnlạiđểthương”.

Cómộtcâuthiềnrấtquênthuộc:“Khitôichưahọcđạo,tôithấynúilànúi,sônglàsông.Khitôihọcđạo,tôithấynúikhôngphảilànúi,sôngkhôngphảilàsông.Saukhihọcđạoxong,tôilạithấynúilànúi,sônglàsông”.Ta

cóthểđikhắpnhângian,nghemuônchuyện,thấymuônđiều.Nhưngtachỉcóthểthấuhiểukhinhìnvànghevớitráitimkhiêmnhườngvàtrongsáng,khôngmangtheobấtcứthànhkiếnhaysựcốchấpnào.Khitanhìnnhữngngườixungquanhdướicáinhìnthuầnkhiếtnhất,tamớicóthểnhậnrahọnhưchínhbảnthânhọ,khôngphânbiệtgiàunghèo,đẹpxấu,giỏidở,sanghèn,khôngphânbiệtmàuda,tôngiáo,giaicấp…Khiđó,tamớicóthể“lạithấynúilànúi,sônglàsông”.

Tôitinrằngchữngãtrongcâu“duyngãđộctôn”củaTháitửTấtĐạtĐalànóivềcáivốndĩđãởtrongmỗiconngườitừkhisinhra.Cáigọilà“nhânchi sơ, tánh bổn thiện”. Cái hồn nhiên, vô tư, lương thiện, nhân ái, yêuthương.Cái caoquýnhất, đángnângniuvàgìngiữnhất.Đóchính là cái“ngã”thậtsự,chungnhấtcủaloàingười.ĐólàTâmPhậtmàaicũngcó.Đólàxuấtphátđiểmcủacõinhânsinh.Đóchínhlàchùmhoavôưukỳdiệucủatâmhồnconngười.

Nhưngtrongđờisốngxôbồnày,cókhitatựchônvùinó,cókhitalãngquên.Vàcókhigiốngnhưhoavôưu,ngườitakhôngnghĩlànócótồntại.Nhưng emđã biết rằng, nếu chịu lắng nghe, chịu nhìn lại, chịu tìmkiếm,chắcchắntasẽtìmthấynó,phảikhôngem?

Chắcchắntasẽtìmthấymộtchùmhoavôưutrongtâmhồnmỗingườitaquenbiết.Vàtrongchínhbảnthânta.

Yêuhơnmộtngười?Nếubạnđãhỏithìquanđiểmcủatôilà:hoàntoàncóthể.Tạisaongười

ta có thể yêu cùng lúcmười hai đứa con (thậm chí vừa con nuôi lẫn conruột),yêucùnglúcnămônganhbàchịmàlạikhôngthểyêuhaingườiđànônghayđànbàcùnglúc?

Việckhuyếncáo“chỉnênyêumộtngười”cũnggiốngnhưkhuyếncáo“đangláixeđừngnhìncôgáiđẹpbênkiađường”vậy.Nógópphầngiảmrủirovàngăncản tainạngiao thông.Nhưngnếubạncóđủkhảnăngđểvừanhìn,vừa láixe, tôn trọngluậtgiao thôngvàkhônggâytainạnchongườikhácthì…

Tuynhiên,cáithựctếmàtanhìnthấy:mộtngườiđànôngquanhệcùnglúcnhiềungườiphụnữ,nhữngôngchồngkhôngchungthủy,nhữngcôgáiphânvângiữahaichàngtrai…khôngđơngiản lànhữngvídụcủa…yêuhơnmộtngườicùnglúc.Nócóthểlàsựđammêthểxác,toantínhbạctiền,tròchơichinhphục…

Thôiđược,tôiđồngýlàchúngtachỉnóiđếntìnhyêuthuầntúy,vôvịlợi,hoàn toàn thuộcvềcảmxúc.Có thểyêuhaingườicùng lúcbằng tìnhyêuthựcsựkhông?

Nếubạnđãhỏithìquanđiểmcủatôivẫnlà:hoàntoàncóthể.Tìnhyêulàđiềurấtkhólýgiải.Ngườitathườngnói,tìnhyêukhôngcó

biêngiới.Điềuđóđúngvớituổitác,giaicấp,màuda,chủngtộc…thậmchíđúngvớicả…giớitínhvàđươngnhiên,sốlượng.Chuyệnyêucùnglúchaiba bốnnămhay sáu người gì đó là chuyệnhoàn toànmang tính cá nhân.Khôngphảimối tìnhnàocũngkết thúcvới lòngthùhận,bởi thế,khôngítngườiphảiđốiphóvớitìnhtrạnghìnhảnhngườiyêucũchưachịuvẫytaychàomàhìnhảnhngườiyêumớiđãàoàoxôngtới.Bạnhoàntoàncóthểgiữlấyhaihìnhảnhđótrongtimmình,ngườiyêucủabạncũngvậy.Dùsaotráitimcũnglàthứkhókiểmsoátvàchẳngaibiếtđượctagiấuđiềugìtrongtim.

Nhưng,trongkhiyêubaonhiêungườicùnglúcluônlàbímậtcủariêngtráitimta,thìviệctồntạitrongmốiquanhệyêuđươngvớihơnmộtngườicùnglúclạikhôngcònlàvấnđềriêngtưnữa.

Mọiconngườiđềucóquyềntựdolựachọnvàchịutráchnhiệmvớilựachọncủamình.Điềutốiquantrọngtrongmọimốiquanhệ,giữangườivớingười,đólàsựtôntrọng.Chúngtaphảitôntrọngquyềnđượcbiếtvàquyềnđượclựachọncủađốiphương.Nếubạnkhôngthể(haykhôngmuốn)chọnlựa thì bạn vẫn phải trả cho người kia quyền chọn lựa của họ Thực tình,khôngmấyngườikếtántráitimđâu,ngườitachỉkếtánnhữngtoantínhíchkỷcủacáiđầu.Ngườitadễthôngcảmvớimộttráitimđađoan,nhưnghiếmkhithathứchosựlừadối.Bởitìnhyêuthườngkhôngliênquanđếnđạođức,nhưngcáchứngxửvớiconngườithìcó.

Tôibiếtmộtngườiđànôngcóđếnbốnbàvợsốngrấtvuivẻvớinhau.Bíquyếtcủaônglàtrướckhiđếnvớiai,ôngđềuthànhthậtkểvớihọ,rồikểvớicácbàvợcủamình.Nếutấtcảđồngýthìôngtiếntới.Nếumộttrongcácbàtừchốithìôngkhôngtheođuổinữa.Đasốmọingườinểtrọngôngthayvìphêphán.Tuynhiên,ítaiđủbảnlĩnh,đủthànhthậtnhưông.

Vấnđềduynhấtlàtrongnhàngoàingõtừvợchođếnngườixalạaigặpôngcũnghỏi:“Trongbốnbà,ôngyêubànàonhất?”.Đólàviệcduynhấtkhiếnôngphảiđauđầuvà làbímậtduynhấtmàôngquyếtkhông trả lờinhằmgiữhòakhígiữabốnbà,bởinhưmộtcâudanhngônmàtôiquênmấttêntácgiả:“Mộtngườiđượcyêuchỉthậtsựhạnhphúckhibiếtmìnhđượcyêuhơnai”.Nhữngbikịchtrongcungcấmthờixưathườngbắtđầukhiôngvuatrảlờicâuhỏiđó,dùbằnglờihaybằnghànhđộng.

Vìtìnhyêukhônggiốngnhauởmỗingười,tôikhôngthểmangcảmgiáckhiyêucủamìnhgánghépchongườikhác.Tôikhôngdámkhẳngđịnhrằngvì tôichỉyêucómộtngười trongmột thờiđiểmnghĩa làcả thếgiớicũngphải(haynên)nhưvậy.Tôichỉmuốnchiasẻvớibạn,từgócđộcánhân,tôitinrằngkhitayêumộtngườinàođó,tađãtraohếtcảtráitim,tâmtrí,thờigianvàchẳngcòngìđểdànhchomộtngườikhácnữa.Khitayêumộtngườinàođó,tathậmchíquênhếtcảthếgian…

Mộtanhbạncủatôithúnhậnrằnglýdođểanhphảichọnchỉmộtngườirấtđơngiản:Anhkhôngđủtiền,thờigianvàsứclựcđểngồichịutrậntrongrạpxembộphimSexandtheCityhailần,đihộichợtriểnlãmnữtrangvàáocướihailầntrongmộttuần,muahaimónquàtrongngàyValentinevàbănkhoănkhôngbiếtnênăntốivớiaitrongngàysinhnhậtcủachínhmình...Vàdùsao,anhcũngchỉdẫnđượcmộtcôvềramắtmẹđểxincưới.

Tôicũnggặpvàingườiưathích“quátrìnhsànglọc”,nhưngsốđóítthôi.Cònđasố,cảđànônglẫnphụnữmỗilầnyêuđềuhyvọngtìmđượcđúngngườiđểđiđếnhônnhân.Dùnghĩvềhônnhântheocáchlạcquanhaybiquan,thìkhithựcsựyêuaiđótacũngmongmuốngắnkếtvớingườiấyđếncuốicuộcđời.

Tìnhyêukhôngphảilàđiềuchỉđơngiảnxảyrarồitồntạinhưthếmãi.Nó bắt đầu bằngmột chồi non - một rung động khi nhìn thấy người ấy.Nhưngnếubạnchỉ rungđộngmàkhôngnhìn thẳngvàomắtngườiấy lầnnào thì tình yêu như cánh cihm không có chỗ đậu. Nếu bạn chỉ nhìnmàkhôngnóithìtìnhyêusẽchếtnon.Nếubạnchỉtỏtìnhrồiđểđómàkhôngdànhthờigianhẹnhò,chiasẻ,độngviên,cãicọ,khóclóc,hờngiậnrồilàmhòathìtìnhyêusẽdầnhéohon.

Yêukhôngkhó,nhưngsốngcùngtìnhyêuthìkhôngdễ.Tôicònnhớtấmthiệpmàtôimuachovợnhânkỷniệmnămnămngày

cướicủamình.Mộtcánhchimtunggiótrêntrời.Mộtconcákiếmdướibiển.Cảhai laovàonhau,gặpnhauởngaymặtnướcvàcùngbiếnđổi,kếthợp

thànhmột… con thuyền. Chim trời hóa thành cánh buồn. Cá nước biếnthànhthânthuyefn.Trướcmặtlàbiểnđông.Đólàmộthìnhảnhvívonhoànhảo.Tìnhyêuchínhlàquátrìnhbiếnhóađó.Nóthựcsựlànhưvậy.Đôikhi,nókhôngdiễnradễdàngmàđầytrảinghiệmđớnđau.Tìnhyêu,khôngchỉlàgặpgỡvàđồnghành.Tìnhyêucũngkhôngphảilàsựtậnhiếntừmộtphíamàlàsựkếthợptrongmộtquátrìnhhóathâncùngnhau.Tavẫnkếtnốivớimôi trường nuôi sống ta, nhưng cũng không còn hoàn toàn là ta nữa.Đểsốngcùngvớitìnhyêuthựcsựthìphảichấpnhậnđiềuđó.

Bạncókhảnănghiếnmìnhtrongbaonhiêuquátrìnhhóathânnhưthế-cùngmộtlúc-nếubạnnóinhữngmốitìnhhiệntạicủamìnhđềulàyêuthựcsự?

Tiềntàinhưphấnthổ?Tiềntàinhưphấnthổ

NghĩatrọngtơthiênkimConlelemấythuởchếtchìm

Ngườitìnhbạcnghĩakiếmtìmlàmchi?Khicònnhỏ,tôithườngnghemẹhátnhưvậy.Phấnthổtứclàbụiđất.

Cứ theo câu “trọng nghĩa khinh tài”mà giải, tiền bạc quả thật đáng xemthường.

Thời gian qua đi, tôi lớn lên và nhìn thấy cuộc đời dường như khônggiốngcâucadaomẹhát.Chúngtavẫnđượcdạyrằngđồngtiềndễlàmthahóa con người, rằng hãy tránh xa những người xem đống tiền là trọng.Nhưngtôichưatừngthấyaikiếmtiềnbằngtrílựccủamìnhmộtcáchchínhđángmàkhôngxem trọngđồng tiền, dùhọgiàuhaynghèo.Người ta nóiđồngtiềnlànguồngốccủatộilỗi,nhưngnếuđúngnhưvậythìtạisaonhàthờvànhàchùavẫntiếpnhậnnónhưmộtthứlễvật?

Chúng ta thườngcó cái nhìnngưỡngmộkhinghe ai đónói ràng“Tôikhôngquan tâmđến tiềnbạc”,nhưng rồi tôiđọcđượccâunàycủaOscarWilde:“Khicòn trẻ, tôi thườngnghĩrằng tiềnbạc là thứquan trọngnhấttrongđờisống,bâygiờkhitôigià,tôibiếtlàđúngnhưvậy”.

Tôiđãsốngquanhiềunămthángmớinhậnrabảnchấtcủađồngtiền,vàtôiướcgìkhitôimớimườibảytuổi,cóaiđóđãnóichotôibiếtýnghĩađíchthựccủatiền, thứmàchúngtasẽchạmđếnmỗingàytrongsuốtcuộcđời,thậmchícóthểnhiềulầnchạmvàobàntayngườimìnhthươngyêu.

Tôi thựcsựưa thíchcáchnhìnvềđồng tiềncủanhânvậtFranciscodeAnconia trong tiểu thuyếtAtlas Shrungged (Ayn Rand). Nhà tư sản côngnghiệpnàynói rằng:“Tiềnbạcđòianhnhận ra rằngconngườiphải làmviệcđểđạttớilợiíchchứkhôngphảiđểchịutổnhại…Nhữngngườithậtsựhammê tiềnbạcnỗ lực làmviệcđểkiêmđược tiền,vàhọbiết rằngmìnhxứngđángcóđượcnó”.

Phảichăngchúngtanêntrảlạichotiềnkhuônmặtgiảndịcủanó:mộtcôngcụdùngđểtraođổicácgiátrịtươngxứng.Đừngkhoácchonóuylựcmànókhôngcó,cũngđừnggánchonótộilỗimànókhôngphạm.Cáilàmconngườisangãkhôngphảilàsứcmạnhcủađồngtiền,màlànhữngthamvọng không chính đáng của chính bản thân ta: có được những thứ khôngphảicủamình,sởhữunhững thứvượtquácôngsứccủamình,danh tiếngmàmìnhkhôngxứngđáng,vậtchấtmàmìnhchưađủkhảnăngmua...

Mẹtôidạyrằnghãyluônxàiíthơnsốtiềnmìnhkiếmđược.Trongkhiphầnđôngchúng ta thườngxàinhiềuhơnsố tiềnmình làmra.Mộtngườibạncủatôitâmsựrằngđôikhicôthấymìnhlàkẻngốc,vìsungsướngnhét

một đốngCreditCard[2]

trong ví để rồimua những thứmình không cần,

bằngsốtiềnmìnhkhôngcó(màvayquacreditcard),cốtchỉđểchứngtỏvớinhữngngườikhôngquen.Sauđóècổracàytrảnợ.Cóphảilàvônghĩahay

không?ĐócũnglàsựkhácnhaugiữaCreditCardvàDebitCard[3]

.TôighinhớkinhnghiệmđauthươngcủacônênquyếtđịnhlàmDebitCardthayvìCredit Card. Có nhiều xài nhiều, có ít xài ít, không có thì đi “window

shopping”[4]

chovuivậy.Ngânhàngchắcbuồnnhưngtôithìngủyên.TrongbàihátThisistheLifecủaAlYankoviccómộtcâurấthay:“Soif

moneycan’tbuyhappiness,IguessI’llhavetorentit”(Nếutiềnkhôngthểmua được hạnh phúc, chức tôi phải thuê thôi). Nhưng tôi tin rằng cái gìngười ta có bán thì tiền đều có thểmua được.Chắc chắn như vậy. “Tiềnkhôngmuađượchạnhphúc”chẳngphảivìtiềnkhôngcóđủsứcmạnhmàvìkhôngaibánhạnhphúc.Giảsửtôicóđủtiềnđểtrảchohạnhphúccủabạn,vànếubạnthựcsựhạnhphúc,bạncóbánnóchotôikhông?Ngườitadámbáncảcácngôisaotrêntrờinhưngtôitinkhôngaibánhạnhphúcnếunhưhọcónó.

Ngoại trừ trongcácquảngcáo.Tôi thấy trên internetngười tabánmộtcănnhàváchđất trongmiềnnông thônnướcPhápvới lời rao:“Chúngtôibánhạnhphúc,vàbạnđượcmiễnphíngôinhà”.Thậttàitình.Đólàlýdokhiếnchúng tagầnnhưphátđiên lênvì shopping.Áoquần,xe cộ,đồhi-tech…Nhưngvấnđềnằmởchỗđôikhitakhôngbiếtchắcmìnhđangmuacáigì.Cókhinàobạntrảtiềnchomộtchiếcmũbảohiểmvànghĩrằngmìnhđãmua được sự an toàn tuyệt đối không? Chúng ta vẫn nghe nhắc rằng:“Tiềncóthểmuađượcngôinhànhưngkhôngmuađượcgiađình;muađượcthuốcmennhưngkhôngmuađượcsứckhỏe;muađượcsáchnhưngkhôngmua được tri thức, mua được chức tước nhưng khôngmua được sự kínhtrọng…”Đólànhữnglờithựcsựđángghinhớ.

Mộtngườiquencủatôicócáibìnhsứdotổtiênđểlại,vẫndùngđểcắmhoatrênbànthờ.Mộthômcóngườihỏimua,anhmừngquábánluôn.Sauanhmớibiếtcáibìnhđánggiágấp30lầnsốtiềnanhđượctrả.Quảđắngấyanhnuốtmãikhôngtrôi.

Điềutươngtựcũngcóthểxảyravớinhữnggiátrịkhác.Giảsửngườitacóthểmuabántìnhyêu,tìnhbạn,danhdự…Hãychotôibiếtđổitìnhbạnlấymộtcáinhàlàlợihaythiệt?Nếuđổitìnhyêulấydanhtiếng?Hayhạnhphúc gia đình ấy địa vị xã hội?Đổimột tình chân thật lấymột bóng sắcthoángqua?Đổisựtôntrọnglấynhữnglờitunghô?Đổisựchínhtrựcđểlấyvàitrămtriệuđồngthìkhônngoanhaylàkhông?Hạnhphúccủangườiyêuvớihạnhphúccủangườitayêu,bênnàonhẹhơn,bênnàonặng?Câutrảlờicóthểkhácnhauvớimỗingười,nhưngcómộtsựthậtlàviệcđánhgiásaigiá trị của“mónhàng”khôngnhữngkhiến tabị thiệtmàcònkhiếnngười

khácnhìntanhưmộtkẻthiếukhônngoan.Nhiềubikịchxảyrachỉvìngườitađánhgiásaicácgiátrịkhiđổichác,nhữngtiếcnuối,xótxa,hốihận,dàyvòcũngbắtđầu từđó.Vậy thìhãychắc rằng tađánhgiáđúnggiá trịcủanhữnggìmìnhmuốnmua,hoặcbán.Đểsaumộtcuộcđổichác,thứcóđượcvẫntươngxứngvớinhữnggìmàtađãtraođi.

“Tiềntàinhưphấnthổ”Tôihỏimẹsaocứháthoàicâuđó,vìtôikhôngthểcoiđồngtiềnmồhôi

nướcmắtcủamìnhnhưbụiđấtđược.Mẹtôitrảlờirằngcâuhátấykhôngcóýnóitiefnlàthứđángcoikhinh.Nóchỉnhắctanhớrằng:đồngtiềncóthểbịmấtgiá,nênnhữnggìtiềnmuađượccũngcóthểbịmấtgiá.Nhữngtờtiềncóthểtanthànhbụiđất,vànhữngthứmuađượcbằngtiềncũngvậy.

ĐócũnglàkhitalạcmấtnhaurồiMênhmôngquákhoảngtrốngnàyailấp

KhiâmthanhcũngbấtlựcnhưlờiKhúcmùathu-HỒNGTHANHQUANG

Tôibiếtchuyệncủacômộtcáchtìnhcờ.Mẹcôlàbạnthâncủadìtôi,vẫncònthoảngthốtkhikểlạichuyệncôcongái19tuổivừađượccứusốngsaukhicắtcổtaytựtửvìthấttình.Mốitìnhkéodàitừnămlớpmườichođếnkhicôvàođạihọc.Trướckhiđiduhọc,bạntraicôhứahẹnrấtnhiều,kểcảchuyện sẽkiếmhọcbổngđểđưacô theo…Nhưngchưađầymộtnăm,anhđãcôngkhaisốngchungvớicôgáikhácởxứngười,vàđềnghịchiataycôquaemail.

Mẹcôtìmcáchanủi:“Nónhưvậylàkhôngxứngvớicon,tiếclàmgì”.Côchỉcườilớn:“Cógìđâu!Bađồngmộtmớđànôngmàmẹ,conkhôngquantâmđếnảnhnữa”.Vậynênbàcứđinhninhlàcôđãnguôingoairồi.Aingờcô“nóimộtđằngnghĩmộtnẻo”,lòngvẫnấpủthươngnhớ,cămhận,đếnnỗicắtcổtay.Maymàgiađìnhđưađếnbệnhviệnkịpthời.

Mẹcôchảynướcmắtkhi tâmsự: “Tínhnó là vậy, cógìbuồn thườngkhôngnóira,chỉgiấutronglòng,cònngoàimặtcứcườihơhớ.Lúcnónhỏtuiluônnhớđếnđiềuđó,màsaobâygiờnólớntuilạiquên.Nónói‘cógìđâu’làtuichoqualiền.Cáinhạycảmcủangườilàmmẹnhưtôiđểđâurồikhôngbiếtnữa”.

Đólàmộtlờitựtrách.Nhưngtôinghenhưmộtcâuhỏivậy.Cácnhàkhoahọcđãchứngminhrằngnhữngđứatrẻsơsinhcóthểcảm

nhậnđượcnhữngcảmxúccủangườikhác.Hẳnnhiên,trướctiênlàcảmxúccủamẹchúng.Nếungườimẹvuisướnghạnhphúc,đứatrẻsẽngủngoanvàhay cười.Nhưng nếu ngườimẹ lo lắng, buồn phiền, đau khổ hoặc khôngmuốncóconthìđứatrẻsẽphảnứngtheocáchkhác.Nóbúít,khóngủ,quấykhócnhiều,cáubẳn,đaubụng…Mặcdùngườimẹkhônghềtỏrađiềugìkhácthườngkhichămsócbé.

Thậtlạlùngphảikhông?Dườngnhưchúngtađượcsinhrađờicùngvớimộtmónquàvôgiá,đólàsựthấucảmbẩmsinh.Vàrồimónquàấymaimộttheothờigian.Haychínhtađãvứtbỏnóđitronghànhtrìnhsốngcủamình.

NhưDanielGoleman,tácgiảcủahaicuốnsáchnổitiếngTrítuệcảmxúcvàTrítuệxãhộiđãnhắcchúngtarằng,sựthấucảmlàmộtphầncủatrítuệxãhội.Vàchúngtađangđánhmấtnó.Chúngtatưởngmìnhđangđượckếtnối,khifriendlist trongFacebookcủaaidàira từngngày.Nhưngcùnglúcđó,chúngtađangmấtdầnkếtnốivơinhau.Chúngtasaysưavớiảotưởngnắmbắtđượccảmxúccủanhữngngườiquenởnơixaxôinàođó,thậmchícảngười xa lạ, trongkhi vô tình thờơvới người thân thuộcđangởngaycạnhmình.Mạnglướirộngđếnnỗimộtđứtgãynhỏởbêncạnhkhônglàm

tađể tâm.Nhưngchínhnhữngđứtgãynhỏkềcận,chứkhôngphảinhữngđứtgãyrờirạcởxa,mớilàmtatrởthànhmộttinhcầucôđộc.

Cóvẻnhưcàngngàychúngtacàngphảidựadẫmquánhiềuvàongônngữđểcóthểhiểunhau.Khihỏithămmộtaiđó:“Mọichuyệnsaorồi?”vàcâutrảlời:“Cảmơn.Vẫntốt”làmchúngtadễdànghàilòngđếnnỗichúngtabỏquanhữnggìcóthểnằmsauđó.Sựmệtmỏinơikhóemôi.Nétbuồntrongánhmắt.Sựnhạycảm,hayđúnghơn,khảnăngthấucảmcủachúngtabâygiờgiốngnhư chiếc ăngtenbị bỏquên.Nóvẫnởđónhưngkhông aidùngnóđểbắtsóngnữa.

Chúngtadựavàotừngữnhiềuđếnnỗi,khiaiđónóirằngtakhônghiểugìvềhọcả,tasẽtrảlờirấtnhanh:“Bạnkhôngnóilàmsaotôihiểuđược”nhưthểđóhoàntoànlàlỗiởhọ.

Sáchvởthườngviếtrằng,haithếhệrấtkhóhiểunhau,chamẹvàconcáikhônghiểunhau,đànôngvàphụnữkhônghiểunhau.Vìchúng tabày tỏtheonhữngkiểukhácnhau,diễngiảisựviệctheocáchkhácnhau,dùngtừngữvớinhữngýnghĩakhácnhau.

Tôi tựhỏi, cóphải tađãchấpnhậnnhững lý lẽấynhưsựbiệnhộmàquên rằngvẫncònmộtcáchkhácđểhiểu.Rằngsựgiao tiếp thựcsựgiữaconngườivớinhaucóthểvượtquangônngữ.Đólàcáchmànhữngngườiyêuthươngthườngdùng,khihọthựcsựyêuthương.

Yêuvàbiếtcáchyêulàhaiđiềukhácnhau,phảivậykhông?Taluôncóthểyêuchobản thânmình,bằngcáchnàocũngđược,nóihaykhôngnói,chiasẻhaykhông,nhưngđểyêuchongườikhácthìphảibiếtcáchyêu-tứclàbiếtcáchbắtsóngcảmxúccủangườiấyđểvuốtve,yêuthương,chiasẻvớinhữngcảmxúcthườngtìmcáchlẩntrốnấy.Đólàkhitagiaotiếpkhôngphảiđểbàytỏchínhmìnhmàlàđểthấuhiểungườiấy.Nóihaythinhlặngkhôngphảiđểmởcửa tâmhồnmìnhmà tìmđườngvào tâmhồnngười tayêu.Đólàkhitalắngnghe,khôngchỉnhữnglờinói,màlắngnghemộtlànsóng,mộttínhiệuvôthanh.Nhữngtínhiệuyếuớtcủacảmxúc.

CũngDanielGolemantrongmộtbàiphỏngvấnđãnóiđạiýrằng,chúngtahoàntoàncóthểmàigiũatrítuệxãhộicủata,lấylạikhảnăngthấucảm,bằngmộtcáchđơngiản:hãychuyểnsựchúýcủatasangngườitayêu.Ngaykhitathựcsựchúýđếnhọ,tasẽngaylậptứcbắtđượctrườngcảmxúccủangườiấy.Phíasaulờinói,phíasaubiểuhiện,thậmchíphíasausựyênlặng.

Phảivậykhông,đôikhitachỉcầntrởlạingồiyênbênnhaulàđủ.Đủđểhiểu.Nhưngàyxưa,khitakhởiđầuyêu.

Chúngtathườngkhởiđầutìnhyêuvớimộtngườikhinhậnrarằngtavàngười ấy có thể hiểu nhaumàkhông cần nói.Những rungđộngbuổi đầutrongtimtathườngkhôngphảilàngônngữ.Chỉcànnhìnvàomắtnhau,haythậmchíchỉcầnởbênnhautrongcùngmộtbầukhôngkhí,dườngnhưtađãhiểunhau.Vàkhimốitìnhtrởnênbềnchặthơn,tatựhàovìngườikiachưa

nóihếtýmàngườinàyđãhiểu:tìnhcảm,nhucầuchiasẻ,nỗibuồn,niềmvui,sựloâu…Chiếcăngtenthấucảmtrongtathậtnhạy.

Nhưngrồi,thờigianqua,mộtlúcnàođóbỗngdưngtanhậnrangườinàyđangtráchngườikiarằngnếukhôngnóiralàmsaohiểuđược.Cólẽkhiđótìnhyêuđãquamộtkhúcquanh.

Vàcuốicùng,khinóibaonhiêucũngkhônghiểu.Càngnóicàngkhônghiểu.

Đólàkhitanhậnrangôntừkhôngbaogiờđủ.Cóbiếtbaođiềutamuốnbàytỏchongười tayêu-nhữngđiềutamongngườiấy thấuhiểu-nhữngyêuthương,oángiận,xótxa,giàyvòtựsâuthẳmtráitimta-nhưngkhôngngôntừnàođủsâusắc,trọnvẹnlýtình,khôngngữphápnàođủphứctạpđểdiễntả.Từngữlúcấythậmchícòncóbộmặtphảntrắcvìsựđanghĩacủachúng.Vàchúngtahiểusai,chúngtabịhiểusai.Chúngtanhưđitrongrừngrậmcủanhữngýniệmchồngchéolênnhau.Baonhiêucuộc tìnhđãvàsẽcòndiễnratheocáchđó?Khôngphảisựthấucảmcạndầntheotìnhyêumàlàngượclại,tìnhyêucạndầntheosựthấucảm.

Khitaphảiviệnđếntừngữđểtìmcáchhiểunhau,thayvìnghĩvềnhau,nắmbắtcảmxúccủanhauđểhiểunhau.ĐólàkhitanhớđếnSaintExupéryvớilờicảnhtỉnh“Ngônngữlàcộinguồncủangộnhận”.

Vàbuồnthay,đócũnglàkhitađểlạcmấtnhaurồi.

Hãynóiyêuthôi,đừngnóiyêumãimãi!Sángnay,trongkhisắpxếpnhữngchồngthưcũ,tôitìnhcờđọclạimột

bàithơngắncủaJacquesPrévertmàcôbạncũđãnắnnótchéptặngtrênmộttờthưcóinhoarấtđẹp.Bàithơvỏnvẹnnămcâuđượccôđặtquahaitranggiấymộtcáchđầyngụý.

Trangthứnhất:Tôisungsướngvàtựdo

NhưánhsángBởihômquaanhấynóivớitôirằnganhấyyêutôi.

Haicâucuốibịđẩyquatrangsau:Anhấyđãkhôngnóithêm

rằnganhấysẽyêutôimãimãi…Khiđọcbài thơnàycáchđâyhaimươinăm, tôiđãcảmnhậnnóbằng

mộttâmhồntươitrẻ.Bâygiờ,cuộcsốngđãgiúptôinhìnkhácđivềbàithơtrêntranggiấycũnày.

Cô gái trong thơ nhạy cảm và tinh tế, vì đã không đợi đến khi ngườimìnhyêuquaylưngmớixótxanhậnrarằngtựdo“nhưánhsáng”chỉlàmộtthứtựdomongmanh.Hạnhphúc“nhưánhsáng”làmộthạnhphúccóthểvụttắtbấtcứlúcnào.

Nhưnggiảsửchàngtraicónóithêmrằng“sẽyêumãimãi”,hoặccóthểhứatrămnămđinữa…aidámkhẳngđịnhtráitimchàngsẽkhôngđổithay?Nếu từngđọcRuồi trâu, bạnhẳn cònnhớđoạnvănnày: “Ràngbuộc conngườikhôngphảilàlờithề.Chỉcầnmìnhtựcảmthấythathiếtvớimộtđiềunàođó,thếlàđủrồi”.

Ngoàisự“thathiếttựnguyện”đóra,chẳngcógìràngbuộcđượctráitimconngười,nênđừngtinchắcchắnrằngaiđósẽmãikhôngđổithay.Cũngkhôngthẻbuộcaiđókhôngđượcđổithay.Trênđờikhôngcóthứvũkhíhayquyềnlựctuyệtđốinàocóthểníugiữtráitimmộtkhinóđãquyếttâmrẽlối.Chodùđólànhansắc,mộttìnhyêusauđậm,nhữngkỷniệmđắmsay.Càngkhôngphải là sựkhéo léo sắc sảo, sự thôngminh, dịudàng, yếuđuối, sựthươnghạihaygiàucó…Nhữngthứđócóthểníukéomộtthânxác,mộttríóc…nhưngkhôngthểníugiữmộttráitim.

Trái timvốn là tạovậtmongmanhvà thiếukiênđịnh.Vìvậy,hãy tinvàođiềuthiện,lòngtốt,vàonhâncáchvànănglực…nhưngđừngtinvàosựbấtbiếncủanhậnthứcvàtìnhcảmnơiconngười.Hãytinlàmìnhđượcyêutrongkhoảnhkhắcnày, nhưngđừng chắc rằng sẽ đượcyêumãimãi.Nếuchịuchừachỗchosựđổithay,tasẽtránhđượckhôngíttổnthươngsâusắc.

Tôikhôngchoniềmtinlàmónquàvôgiámàtadànhchongườikhác.Bởiđôikhi,sự tin tưởnghóara làmộtđiềurất…đơnphươngvàvôtráchnhiệm.Nócónghĩabắtngườikiavàorọ,khôngtínhđếnkhảnăngthayđổi

củatráitim.Tintưởnglàtrútgánhnặngsangvaingườikhác,bấtkểngườiđócóchịunhậnnóhaykhông.Việcnhậnđịnhhayquyếtđịnhvấnđềkhôngcòndựavàosựthậntrọng,sángsuốthaynhạycảm,baodungcủatamàhoàntoàngiaophóchongườikhác.Vàkhihọthayđổi,tathườngnhândanhsựtin tưởng tuyệt đốimàmìnhđã tự nguyệngửi gắmđể chophépmình cáiquyềnđượcghéptộihọ.

Nhưng,bấtcứaicũngcólúcđổithay.Sự thay đổi của người khác, nhất là ở người ta yêu quý, chắc chắn sẽ

khiếntatổnthương.Nhưnghãynhớrằngngườiquântửkhiđãhếttìnhcảmthìthườngtỏralạnhnhạt.NhưẩnsĩUrabeKenkôtrongtậpĐồNhiênThảođãviết: “Khingười sáng chiềuhết sức thânquen, không cógì ngăn cáchbỗngmộthôm làmmặt lạnhvàcócửchỉkhác thường,chắchẳnsẽcókẻbảo:‘Saoxưathếkiamàbâygiờlạithếkhác?’,Theota,tháiđộlạnhlùngđóchứngtỏngườiấyhếtsứcđànghoàngvàthànhthật”.

Cuốicùngđómớichínhlàcốt lõicủatìnhyêu, tìnhbạnvànhữngmốiquanhệthânsơkhác.Thànhthật,chứkhôngphảilàlờihứavĩnhviễnthủychung.Bạn có thẻ yêu hay ghét.Thích hay không còn thích nữa.Chỉ cầnthànhthật,bạnsẽluônluônthanhthản.

Tôiđọc lại lầnnữabài thơngắnngủi trên tờ thưcũ,vàcảmnhậnmộtcáchrõrệtvẻtráchmóc,đắngcay,dịudàngrấtđỗicongái.Nhưngítnhấtcôgáitrongbàithơkiacũngbiếtrằngngườiyêucôđãrấtthànhthật,khikhônghứamộtđiềumàanhkhôngtinchắc.Côcũngbiếttráitimconngườilàmộttạovậthoàntoàntựdo,vàmộtkhoảnhkhắcđắmsayhạnhphúckhôngbaogiờlàlờihứahẹnvĩnhcửu.

Côbạnyêuquýcủatôichắccũngnhậnrađiềuđó,nênđãviếtthêmmộtdòngchữxinhxinhvàocuốitrangthư,mộtdòngngắnmàtôikhôngbaogiờquênđược:

“Hãynóiyêuthôi,đừngnóiyêumãimãi”

LắngnghelờithìthầmcủatráitimHầuhếtmọingườilàngườikhác.Nhữngsuynghĩcủa

họlàýkiếncủangườikhác,cuộcsốngcủahọlàsựbắtchước,cảmxúccủahọlàmộtcâutríchdẫn.

-OSCARWILDE.KhiđọctruyệnGasbyvĩđạicủaScottFitzgerald,tôivôcùngthíchthú

vớiđoạnmởđầu:“Hồitôicònnhỏtuổi,nghĩalàhồidễbịnhiễmcácthóihưtậtxấuhơnbâygiờ,chatôicókhuyêntôimộtđiềumàtôingẫmmãichođếnnay:Khinàoconđịnhphêphánngườikhácthìphảinhớrằngkhôngphảiaicũngđượchưởngnhữngthuậnlợinhưconcảđâu.Ôngkhôngnóigìthêm,nhưngvìhaichaconchúng tôixưanayvẫnrấthiểunhau,màchẳngcầnnhiều lời nên tôi biết câu nói của ông còn nhiều hàm ý khác. Vì vậy tôikhôngthíchbìnhphẩmmộtaihết.Lốisốngấyđãmởrachotôithấynhiềubảntínhkỳquặc,nhưngđồngthờikhiếntôitrởthànhnạnnhâncủakhôngítkẻchuyênquấyrầyngườikhác”.

Tôi cũng rất thíchmột chi tiết trong truyệnDoraemon,đó là một khiNobitavàDoraemonlạcvàomộtthếgiớikhác,bấtcứthếgiớinào,thìởnơiđó cũng xuất hiện những nhân vật có nhân dáng tương tự Nobita, Xuka,Xeko,Chaien…nhưng tínhcách lại rấtkhác.Điềuđó luônkhiến tôimỉmcười.

Cuộc sốngnày cũngvậy…Ởđâuđóngoàikia lànhữngngười có thểgiốngta.Ởđâuđóngoàikialànhữngngườicóthểrấtkhácta.Cóngườiưatụtậpvớibạnbè.Cóngườimảimêrongchơi.Cóngườichỉthíchnằmnhàđểđọcsách.Cóngườisaycôngnghệcao.Cóngườimêđồcổ.Csongườiphảiđithậtxađếntậncùngthếgiớithìmớithỏanguyện.Cóngườichỉcầnmỗingàybướcvàokhuvườn rậmrạp saunhà, tìm thấymộtvạtnấmmốimớimọcsaumưahaymộtquảtrứnggàtìnhcờlạctrongvạtcỏlàđủthỏanguyện rồi.Tôinhận ra rằng,hai sựphấnkhíchđócó thể rấtgiốngnhau.Cũnggiốngnhưngườitacóthểphảnứngrấtkhácnhaukhiđứngtrướcthác

Niagara[5]

hùngvĩ,ngườinàynhảycẫnglênvàghinhớcảnhtượngđósuốtđời,nhưngcũngcóngườinhìnnó rồinói:“Tháclớnnhỉ?” và quênnóđingaysaukhitrởvềnhà.Saotaphảilấylàmlạvềđiềuđó?Saotaphảibựcmìnhvềđiềuđó?Sao ta lạimuốn tất cảmọingườiđềuphảinhảy lênkhinhìnthấythácNiagara?

Chúng ta vẫn thường nghemột người tằn tiện phán xét người khác làphungphí.Mộtngườihàophóngđánhgiángườikialàkeokiệt.Mộtngườithíchởnhàchêbaikẻkhácbỏbêgiađình.Vàmộtngườiưabaynhảychêcườingườiởnhàkhôngbiếthưởngthụcuộcsống…Chúngtanghenhữngđiềuđómỗingày,đếnkhimệtmỏi,đếnkhinhậnrarằngđôikhiphảiphớtlờtấtcảnhữnggìngườikhácnóivàrútramộtkinhnghiệmlàđừngbaogiờ

phánxétngườikhácmộtcáchdễdàng.Cáchđâynhiềunăm,nhiềuxehơiởViệtNamvẫncònlàthứvôcùngxa

xỉ,ngườibạncủatôisaumộtthờigianquyếttâmdànhdụmvànaymượnđãmuađượcmộtchiếc.Chỉlàmộtchiếcxecũthôi.Nhưngvấnđềnằmởchỗanhchỉ làmộtnhàbáovới thunhậpvàphảivàvẫnđangởnhà thuê.Giađìnhphảnđốinóianhphungphí.Đồngnghiệpxìxầmrằnganhđuađòi.Bạnbènghingạichoanhlàanhhọclàmsang.Vàanhtâmsựvớitôirằng:từhồicònnhỏxíu,anhđãluônmơmìnhđượcngồisauvôlăng,đượctựláixelênrừngxuốngbiển.Ướcmơđó theoanhmỗingày.Vìvậyanhđãgomgópsuốt thời gian qua, cho đến khi có thểmua đượcmột chiếc xe cho riêngmình.Chỉthếthôi.Rồianhnhìntôihỏi:“Tạisaotôiphảitrìhoãnướcmơchỉvìsợngườikhácđánhgiásaivềmình?Saotôiphảisốngtheotiêuchuẩncủangườikhác?”

Tôikhôngthểtìmramộtcâutrảlờiđủthuyếtphụcchocâunóiđó.Bởithế, tôi luônmang theo câu hỏi của anh bênmình. Nó nhắc tôi rằng, rấtnhiềukhichúngtavìquálolắngvềnhữngđiềungườikhácđãnói,sẽnóivàcóthểnóimàkhôngdámsốngvơiconngườivàướcmơđíchthựccủamình.

Mộtngườibạnkháccủatôiđeođuổiviệclàmtừthiệnquyêngóp,chiasẻ.Banđầuvì lòng trắc ẩn.Rồivì niềmvui cho chínhbản thân.Rồinhưngọnnếncháyhếtmìnhchongườikhác.Ấyvậymàrấtnhiềulầntôithấychịkhócvìnhữnglờingườikhácnóivềmình.Nhưvậyđó,kểcảkhihànhđộnghoàntoànvôvịlợi,cũngkhôngcónghĩalàtasẽngănngừađượcđịnhkiếnlờigièmphaácý.Vậysaotakhôngbìnhthảnbướcquanómàđi?

Thỉnh thoảng chúng ta vẫn gặp nhữngngười tự chomình quyền đượcphánxétngườikháctheomộtđịnhkiếncósẵn.Nhữngngườikhôngbaogiờchịuchấpnhậnsựkhácbiệt.Đókhôngphải làđiềutồi tệnhất.Điềutồi tệnhất là chúng ta chấp nhận buôngmình vào tấm lưới định kiến đó.Cuộcsốngcủatanếubịchiphốibởiđịnhkiếncủabảnthânđãlàđiềurấttệ,nênnếubịđiềukhiểnbởiđịnhkiếncủanhữngngườikháchẳncòntệhơnnhiều.Saotakhôngthểthôisợhãi,vàthửnghetheochínhmình?

Thậtra,cuộcđờiaicũngcónhữnglúckhôngbiếtnênlàmthếnàomớiphải.Khiấy,batôidạyrằng,tachỉcầnnhớnguyêntắcsốngcơbảncựckìngắngọn.Trướchết,hãytôntrọngngườikhác.Rồisauđó,nghetheochínhmình.Hãytôntrọng.Bởicuộcđờilàmuônmặt,vàmỗingườicómộtcáchsốngriêngbiệt.Chẳngcócáchsốngnàolàcơsởđểđánhgiácáchsốngkia.JohnMasoncóviếtmộtcuốnsáchvớitựađềBạnsinhralàmộtnguyênbản,đừngchếtnhưmộtbản sao.Tôikhôngbiếtnóđãđượcdịch ra tiếngViệtchưa,nhưngđólàmộtcuốnsáchrấtthúvị.Nókhiếntôinhậnrarằngmỗiconngườiđềulàmộtnguyênbản,duynhất,độcđáovàđángtôntrọng.

Tôiluônxemnguyêntắcấynhưđôigiàycủamìnhphảimangtrướckhirakhỏinhà.Xỏchânvàođôigiàyđóvàđikhắpthếgian,đếnbấtcứnơinào

bạnmuốn.Conngườisinhravàchếtđinếukhông theoýmình.Chúng takhôngđượcsinhravớingoạihình,tínhcách,tàinănghaygiacảnhmàmìnhmuốn chọn lựa. Nhưng chúng ta đều cómột cơ hội duy nhất để được làchínhmình.Chúngtacómộtcơhộiduynhấtđểsốngnhưmìnhmuốn,làmđiềumìnhtin,sángtạođiềumìnhmơước, theođuổiđiềumìnhkhátkhao,yêuthươngngườimìnhyêu.Bạnbiếtmà,cơhộiđóchínhlàcuộcđờinày-mộtcáichớpmắtsovớinhữngvìsao.Bởithế,đừngđểmìnhcứmãixoaytheonhữngồnàokhác,hãylắngnghelờithìthầmcủatráitim.

Khibạnđaulòng,đừngngạirơinướcmắtĐiềuduynhấtgiúpcáiácchiếnthắnglànhữngngườitốtkhônglàmgì

cả.EDMONDBURKE

Đólàmộtbộphimhoạthình,mộtsiêunhânđangđẩymộtsiêunhânkhácrơixuốngvực.Contraitôicaumàyhỏi:“Đólàsiêunhânxấuhaysiêunhântốt?”.Tôitrảlời:“Đólàsiêunhântốt”.Mặtbédãnratỏvẻyêntâm.Và hài lòng.Một siêu nhân tốt đẩymột siêu nhân xấu rơi xuống vực thìkhôngcógìlàđángbuồn.Trongnhữngbộphimhoạthình,cáiácchưabaogiờchiếnthắng.

Tôingắmnụcườihồnnhiênvàchợtbănkhoăn, cậubécủa tôiđã sẵnsàngchưa,đểngherằngcuộcsốngphứctạphơnthế?Cậuđãsẵnsàngchưađểtôicóthểnóirằngxấuvàtốtkhôngphảilàhaichiếcsọtđểchúngtacóthểphân loạiconngười.Nếuxấuvà tốt làhaimặtcủamộtbức tường, thìchúngta,đasốđềuđangbướcchênhvênhtrênbứctườngđó.Sốnglàgiơtayrađểgiữthăngbằng.Vìvậyphảichúýđếnhànhvi,bấtkểtalàai.Xấuvàtốt là những gì xảy đến trong từng hành vi. Thậm chí, trong động cơ củatừnghanhviđó.Bởithếđừngquátựtinvàomình.Đừngtinrằngmìnhmãimãilàngườitốt.

Chúngtalàngườitốt,điềuđócónghĩatacókhuynhhướngthựchiệnvàtintưởngđiềutốt,nhưngkhôngcónghĩalà tavĩnhviễntốt.Vàngượclại.Đólàlýdonhữngtộiphạmcóthểhoànlương.Vàdócũngchínhlàlýdocónhữngngườirấthiềnlànhbỗngdưngtrởthànhtộiphạm.NhưtrongvởkịchHamletcủaShakespeare:“Mộtngườicóthểmỉmcười,rồilạimỉmcười,vàtrởthànhmộtkẻhungác”.

Chúngtalàngườitốt.Nhưngcólúcchúngtacườicợttrướcmộtngườiđiên.Chỉmột lần thôi.Chúng ta lạnhnhạt trướcmột lời cầuxingiúpđỡ.Chúngtatỏvẻghêsợmộtngườitàntật.Tadửngdưngtrướcmộtsốphậnxalạnàođó.Ta lợidụngóc thôngminhcủamìnhđểđẩyphần thiệtvềphíangườikhác.Một lầnthôi.Chỉmột lầntabỏphiếuchốnglạisựchínhtrực.Vàtatựnhủchungquymìnhvẫnlàngườitốt.ChỉmộthànhvinhonhỏsẽkhôngảnhhưởngđếncuộcchiếnThiện-Ác.

Cóthậtvậykhông?Tôitựhỏi.Nhữngtintứctrênbáonhiềukhilàmtanổigiậnvàđôilúc,khiếntabi

quan.Ngườitagiếtnhau,chàđạpnhau,lừagạtnhau,phảnbộinhau,ngườitahànhhạnhữngđứatrẻ,xuađuổicáccụgià,ănchặncủakẻnghèokhóhơnmình.Nhữngyêuthương,chiasẻcủatanhưhạtcátnémvàokhôngtrung,quánhỏbétrướcnỗibấthạnhcủangườikhác.

Cóngườichorằngconngườiđangtrởnênvôcảmhơn.Nhưngtôikhôngmuốn tinnhưvậy.Chúng tachỉdễhoàinghihơn.NhưMạnhTửnói“Vô

trắcẩnchitâmphinhândã” -khôngcólòngtrắcẩnkhôngphải làngườivậy.Dùrằnglòngtrắcẩnkhôngđemlạichochúngtaniềmvuimàchỉkhiếntacảmthấyđaunhóitronglòng,khiếntathấymìnhbấtlực,thấtbại.Khiếntathấymìnhnhưkẻthuacuộctrướccáiácvànhữngđiềuđaukhổ.Nhưngkhông ai không có lòng trắc ẩn.Nó làmột gánhnặngmà trái tim ta phảimangkhitalàmộtconngười.

Nhưngthựctế,nhiềukhitakhôngbàytỏlòngtrắcẩnbằnghànhđộng,thậmchí,bằngnhữnggiọtnướcmắt.Cảbạn,cảtôi.Vìbậnrộn,vìlơđễnh,vìíchkỉ?Cólẽ.Nhưngtôichorằngchủyếuvìlýdonày:Chúngtakhôngtinrằnghànhđộngcủamìnhsẽđemlạimộtkếtquảrõrệt.Rằnggiọtnướcmắtchẳnglàmnênđiềugìkhácbiệt.Rằngmọiviệcngoàitầmtaycủata.

Tôi biết, thế giới đầy những cuộc bầu cử gian lận.Ở đó, có những láphiếukhôngđượctính.Nếubạnbiếtláphiếucủamìnhlàvônghĩa,hẳnbạnkhôngmuốnđibỏphiếuhoặckhôngthựcsựbỏphiếu.Cũngnhưtrongcuộcđời.Mộtbữaănchotrẻlangthangvàhômsauđứabétiếptụcđói.Quétvàiđốngrácvàhômsaungườitatiếptụcxả.Nếungườitatinrằngviệclàmtốtcủamìnhkhôngthựcsựcóýnghĩa,khôngthểtạonênmộtthayđổikhảdĩchotìnhcảnh,ngườitasẽkhôngmuốnphíthờigianđểthựchiệnnó.NếuaiđótincáiÁcsẽthắng,họsẽkhôngmuốnđấutranhchocáiThiện.

Nhưngmaymắnthay,tấtcảchúngtađềubiếtrằngcuộcchiếnchưabaogiờkết thúc.Đó là lýdokhiếnchúng taphải tựhỏimìnhmỗingày:Hômquatađãbỏphiếuchoai?Hômnaytasẽbỏphiếuchoai?Tamuốnaichiếnthắng?

Chúngtađangsốngtrêncùngmộthànhtinh.Chúngtađangsốngchungthờiđại.Mộtcuộctồntạivĩđại.Mỗihànhtinhnhỏmàchúngtatươngtácvớinhauđềutạoranhữnglantruyền.Mộtđứtgãynơinàycóthểkhiếnnơikhácrungchuyển.Mộtconđộngđấtởnơinàycóthểdẫnđếncơnsóngthầnởnơikhác.Theocáchđó,giọtnướcmắtcủabạnsẽnuôidưỡnglòngtrắcẩnnơibạn,vàđánhthứclòngtrắcẩnnơingườikhác.

Cáiác,cũngnhưsựchết,vẫndiễnrarảiráckhắpnơi,ngaylúcnày,kểcảkhitakhôngnhìnthấynó.Bạnnhìnthấynóthườngxuyên,điềuđóchưachắccónghĩalànónhiềuhơn.Bạnkhôngnhìnthấynó,cũngchưahẳnlànóđãítđi.Vàgiảmthiểucáiác,xoadịutổnthương,khôngchỉlànghĩavụcủamộtđấtnước,mộtthếhệ,mộtnềngiáodụcriênglẻmàmãimãilàvấnđềcủatoànnhânloại,vàđồngthờicủatừngconngườimột,trongtừnggiâytasống.

Cólẽ,khôngcócuộc“tranhcử”nàocôngbằngvàsòngphẳnghơncuộcđuagiữaThiệnvàÁc.Chúngtakhôngbiếtcuộctranhđuasẽkéodàibaolâunhưngchắcchắnởđómỗiláphiếuđềuđượctính.Giọtnướcmắtvànụcườicủatađượctính.Sựphẫnnộhaythờơcủatađượctính.Mỗihànhvicủatađềuđượctính.

Điềutalàmhômnay,ngaylúcnày,hoàntoàncóthểtrởthànhláphiếuquyếtđịnh.

Khiấy,mộtngườiđànôngsẽrađờiPhải làmgìđâykhi côbạngáimìnhđangđểýngangnhiên “phán”

rằngbạnlàchàngtrai“đãthànhniênmàchưatrưởngthành”,trongkhicôấychàođờisaubạntới…mườibatháng?Đauquá!

Phải,tôihiểubạn.Đaulắm!Đốivớinamgiới,đượccôngnhận là“đã trưởng thành”chính là thành

côngđầu tiêncầnphảiđạtđược, trướcmọi thànhcôngkhác.Nghĩa làanhphải trở thành“mộtngườiđànôngchânchính” trướckhi trở thànhbấtcứthứgìkháctrongđời.

HọasĩNguyễnĐìnhĐăng,cũnglàmộtnhàkhoahọcViệtsốngtạiNhậtđãviếtvềngàytrưởngthànhcủacontraimìnhnhưthếnày:

“Trong ngày trưởng thành, các bạn Nhật của con đeo cà vạt, vậnkimono,tậptrungtạitòathịchính,ngheôngthịtrưởnggiảngđạodức.SauđóchúngkéonhauđiShibuyavàHarajuku,hátkaraoke,rồiuốngrượusaykhướt.Trongngàytrưởngthành,kýtúcxácủaconchìmtrongđêmrétbuốt,tuyếtdàymộtmétphủngoàisân.Conngồitrongphòng,trướclaptop,thiếtkếmộttòanhàdựngtrênsamạcSahara”.

Đốivớingườinày, sự trưởng thànhnghĩa làđượcphépuốngrượusaykhướt,cònvớingườikhác,nónghĩalàbắtđầuhiệnthựchóamộtướcmơ.

Vớibạnthìtrưởngthànhnghĩalàgì?ThậttiếclàchúngtakhôngcómộtlễtrưởngthànhnhưNhậtBảnvàHàn

Quốc.Mười bốn tuổi, chúng ta có quyền làm chứngminh thư.Mười támtuổi,đượcđibầucửvàcóđầyđủquyềncôngdân.Mặcdùvậy,khôngcóainghiễmnhiênđượccôngnhậnlàđãtrưởngthànhvàotuổimườitám.Cũngkhôngailàmlễvàongàynhậnchứngminhthưhaylầnđầutiênđibầucử.Có phải vì không có dấumốc rõ rệt nên chúng ta không có sự khao kháttrưởngthànhcũngnhưkhaokhátkhẳngđịnhsựtrưởngthànhcủamình?Vàvì thếmà có không ít thanhniên đến kỳ thi đại học vẫn khôngbiếtmìnhmuốnhọcngànhgì.Tốtnghiệpxongvẫnkhôngbiếtmìnhcóưathíchnghềnàykhông.Bịcôngangiaothôngphạtthìthưarằngemkhôngbiếtluậtquyđịnh như vậy.Và rất nhiều người khác dù đã vượt xa cái tuổi 18mà vẫnhànhxửnhưtrẻcon.

Đểchứng tỏ sự trưởng thành,bạn có thểhọc cáchhànhxửgiốngnhưnhữngngườitrưởngthành.Tuynhiên,trưởngthànhkhôngphảilàđểchứngtỏ.Thậtra, trưởngthànhkhôngphảilàmộtthànhtíchcóthểđạtđượcquamộtđêm,mà làmộtquá trìnhdiễn ra suốt cuộcđời.Chúng tađạt đến sựtrưởngthànhởtừngkhíacạnhkhácnhauvàomộtthờiđiểmkhácnhautrongcuộc sống.Có thểbạn trưởng thành trongchi tiêuở tuổi lênmười,khiđãbiếttrântrọngtừngđồngbạcmẹcho.Cóthểbạntrưởngthànhtrongứngxửởtuổimườilăm,khibiếttôntrọngngườiđốidiện.Nhưngcóthểđếnnămba

mươituổi,bạnvẫnchưatrưởngthànhvềtìnhcảm,nếucòntinrằngtìnhyêukhôngthểchỉđượccảmnhậnmàluôncầnphảiđượcchứngminh…

Dùsaothìviệcbịgánchocáimác“thanhniênmàchưatrưởngthành”là thất bại đáng buồn đối với bất cứ ai. Tôi không biết vì sao cô bạn kiakhẳngđịnhlàbạnchưatrưởngthànhvàvềphươngdiệnnào.Nhưngnhìntừmộtgócđộnàođó,tôichorằngcôấyđãnhậnxétđúng.CónhớhômkiabạnkểvớitôirằngtừmiềnTrungvàobạn“phảitựđixeđòvàoSàigòn,tựtìmnhàtrọ,tựmuabảnđồvàhỏiđườngđếnđiểmthi,khôngcóaiđitheocả”.Bạnkểvớisựbuồnbựckhônghềchegiấu.Bạntráchchamẹmìnhđãkhôngnhưhàngtriệuphụhuynhkhác, lặn lộiđưaconđếnphòngthi, rồingồivạvậtđợiconđếntậntrưangoàicổng.Tôilấylàmlạ.Đánglẽđólàđiềubạnphải tự hàomới đúng, sao lại tủi thân?Mười tám tuổi và vẫn chưamuốn(hay chưa được phép?) tự đi thimộtmình, lẽ nào bạn cũng làmột trongnhữngngườitrẻđangtìmcáchtrìhoãnsựtrưởngthànhcủamình?

Bạncóbiết,cũngnhưtuổigià, trưởngthànhlàmộtquátìnhkhôngthểngăncản, trướchaysau,nhanhhaychậmchúng tacũngbuộcphải trưởngthành.Trưởngthànhlàkếtquảcủanhữngbiếncố,vấpngã,vachạm,kiếnthứcvàcảmnghiệmmàtathunhặtđượctrênđườngđời.Nhưngcũngvìvậymàsựtrưởngthànhcóthểbịtrìhoãn,cũngnhưcóthểđượcthúcđẩy…mộtcáchkháchquanhaychủquan.

Cóngườinóivớitôirằngconngườichúngtacũngnhưnhữngcaicây,vàcónhữngngườigiốngnhưcâybonsaivậy.Câybonsaikhôngpháttriểnvềtầmvóc,nhưngnóvẫntrưởngthành.

ỞMỹ, trẻvị thànhniên trên14 tuổicó thể trìnhThỉnhnguyện thư lênthẩm phán để xin hưởng quyền trưởng thành.Người hưởng quyền trưởngthànhđượchưởngmộtsốquyềnpháplýcủangườilớnnhưkýhợpđồng,tựchọn nơi sinh sống, định đoạt tài sản riêng và tự ghi danh đi học…Tuynhiên,ngườiđósẽphảitựloliệutàichínhchobảnthân,tựmuabảohiểmytế,nhakhoa,xecộ,tựtrảcáchóađơncủamình.

Mộtngườibạncủa tôi tâmsự rằng,khichaanhmaatsvàonămanh13tuổi,mộtphầnconngườianhđãchếttheoông,vàphầncònlạitrưởngthànhgầnnhưngaylậptứckhianhphảiđốidiệnvàxửlýtấtcảviệccònlạicủagiađình,thaychachămsócmẹvàhaicôemgáinhỏ.Khôngcònchọnlựa,vàonăm13tuổi,anhbuộcphảitrưởngthành.

Bạnhỏirằnglàmsaođểbiếtmìnhđãtrưởngthànhhaychưaư?Tôisẽnói bạn nghe điều tôi nghĩ:Bạn trưởng thànhkhi bạn đủmạnhmẽđể trởthànhđiểmtựa,dùlàđiểmtựacủabấtcứai,kểcảchínhbảnthânmình.

Khiấy,mộtngườiđànôngsẽrađời.

BởitalàconngườiDịpcuốinăm, tôiđượcmờidựnhiềuđámcưới.Cóđámchúrểvàcô

dâuđềurấttrẻ,mớiquatuổihaimươi.Cóđám,ngượclại,cảhaingườiđềuđãquatuổingũtuần.

Đôilúcngồibênbàntiệc,nhữngtiếngchúctụnglaoxaovànụcườirạngrỡđếnmứckhómàkhépmôi lạicủacôdâu, tôi tựhỏi:điềgìgiốngnhaugiữahọ,nhữngcôdâuchúrể,ngoàicácthủtụccủamộtđámcưới?Haynóiđúnghơn,điềugìgiốngnhaugiữachúngta,nhữngkẻhiếmkhinàochịutìmkiếmmộtaiđó,bằngcáchnàyhaycáchkhác,đểđưađếntiệccưới?

Cóbaogiờbạntựhỏimình:hônnhâncógìmàhấpdẫnđếnvậy?Khimàbạn,cũngnhưtôi,từngđọcquánhiềubàibáonóivềcáccuộcchiatya,lạnhnhạthaytiếcnuối,đaukhổhayvuimừng,đầynướcmắthoặcđầytiếngchửirủa,không íthơn thực tếmà tanhìn thấyquanhmình.Đóquả thật làmộtviễn cảnh bi quan về hôn nhân, dễ khiến chúng ta sợ hãi. Nhưng tại saochúngtavẫnmảimiếtcướinhau?Thậmchí,cưới,rồilạicướinữa.Mỗikhitìmthấymộtcơhộicóđượccuộchônnhânđẹpvàbềnvững,takhôngthểngănmìnhthửvậnmay.

Ngoàinữbảnnăngvàhấplựctựnhiênđượcquyđịnhbởigiớitính,cómộtsựthậtlàaicũngthèmkhátmộtkhoảngriêngtưđểcấtgiấunhữngbímậtđờimình,nhưngngượclạikhôngaimuốncôđơncả.Chúngtaluônđòihỏisựđộclập,khôngbịảnhhưởnghaylệthuộcbấtcứai,nhưngđồngthời,takhôngngừngmongmỏiđượcđắmmìnhvàosựantoàn,ấmáp,êmđềmcủamộtmốiquanhệbềnbỉvàđángtincậy.Chúngtaluônmongđượcchiasẻvuibuồn,hạnhphúcvàkhổđauvớiaiđómìnhthươngyêuvàyêuthươngmình.Đólàmộtnhucầumạnhmẽ.Mộtnhucầuđượcgắnliềnvớihaichữ,ConNgười.

Giữanhữngngườilạ,tacầnmộtngườiquen.Giữanhữngngườiquen,tacầnmột người yêu. Giữa những người yêu, ta cầnmột người hiểu. Giữanhữngngườihiểu,tacầnmộtngườitin.Tinvàđượctin.Nhưthế,yêuchưaphảilà“kếtcụccóhậu”củamộtđườingười.Yêu,mớichỉlàmộtnửachặngđườngdàimàthôi.Chúngtacầnnhau,trướchếtđểyêunhau,nhưngkhôngchỉ đểyêunhau.Chúng ta cầnnhau chomột cuộckhámphá rất sâu,mộtcuộcphiêulưurấtdài.Hônnhânchínhlàbằngchứngcaonhấtchosựcầnnhauđó.

Tôi từngngạcnhiênnhậnrarằngkhi tôinóivớiaiđóTôiyêuemmộtcách chân tình nhất, lắm lúc người ta vẫn hoangmang lo lắng:Lời ấy cóchântìnhchăng?.Nhưngkhitôinói“Tôicầnem”,tôicócảmgiáclàngườitakhôngnghingại.Vìsaovậy?

Tôiđãmangcâuhỏiđóthậtlâutrướckhitìmđượccâutrảlờitừchínhbản thân mình. Khi ta nói yêu, thường là thổ lộ. Nhưng khi ta nói cần,

thườnglàthúnhận.Làthúnhận,nghĩalànóthànhthật.Thànhthậthơnhếtthảy.Khitabiếtmìnhcầngì,tứclàtabiếtmìnhcógì,thiếugì,muốngì.Khitanhậnramìnhcầnaiđó,đúngaiđó,làkhitathànhthậtvớimìnhnhất.Conngườivốnquákiêuhãnhvàtựtôn,bởithếchúngtaítkhimuốnthúnhậnvềđiềumìnhthựcsựcần.Chúngtasợlờithúnhậnđósẽbiếnmìnhthànhmộtkẻyếuđuối.Chúngtasợbịngườikhácnắm“vậnmệnh”củamìnhtrongtay.Ta sợ rằngmộtkhi đốiphươngđãbiết đượcbímật của ta rồi, thì ta thuachắc.Tasẽkhôngcònđườnglùi.Vànếu“đờikhôngnhưlàmơ”, trôngtathảmhại làmsaotrongmắthọ,ngườiđãbiếtđiềutacần,vàđãlắcđầutừchối.

Bởithếnênchúngtacần,nhưnggiảvờnhưkhông.Chúngtatưởngđólàcáchgiữthểdiện,vịthếvàlòngkiêuhãnh.Cólúctalạiravẻcứngcỏi,xacách,ngạonghễ,khépkínvàbấtcần,nhưtacóthểtồntạitựanhữngtinhcầuđơnđộc…Nhưngnhiềukhiđóchính làcách tađánhmấtnhữngđiềuquýgiá.Khoảnhkhắcmà ta tìmđượcmộtngười thựcsựcóýnghĩacủamìnhđang tồn tại trêncõiđờinày,bấtkể saucùng tacónắmgiữđược trái timngười ấyhaykhông, thì khoảnhkhắcđó cũng là khi ta bắt đầu cảmnhậnđượcthếnàolàhạnhphúc.Khibắtđầucảmthấykhôngcầnnhaunữa,hoặckhitưởngrằngkhôngcầnnhaunữa,đólàlúchạnhphúcbắtđầubỏtađi.

Tôi nhớ cakhúcPeopledoBarbaraStreisandhát vào thậpniên trước:“Ngườicầnngười, lànhữngngườimaymắnnhất thếgian…Nhữngngườitìnhlànhữngngườimaymắnnhấtthếgian.Vớimộtngười,mộtngườithậtđặcbiệt.Vàmộtcảmxúctừthẳmsâutronghồnnóirằngemtừnglàphânnửa,giờthànhvẹnnguyên”.

Ngồigiữamộtđámcưới,bỗngdưngtôihiểurằnglờiyêuđôikhikhôngnhấtthiếtphảinói,nhưngcảmgiáccầnnhauthìkhôngthểkhôngbàytỏ.Bởikhinhậnramìnhcầnđếnaiđó,tacũngđồngthờinhậnrahọcóýnghĩatolớnthếnàođốivớiđờita.Nhờđó,tacóthểnhìnthấymộtcáchrõrànghơnnhữnggìhọmangđếnchomình.Vàkhiấy,cólẽ,tasẽnóithườngxuyênhơnlờicámơn.Tabiếttrântrọngnhữnggìtanhậnđược.Barbaravẫnđangháttrongkýứcmơhồcủatôi:“Ngườicầnngười,lànhữngngườimaymắnnhấtthếgian.Nhưngtrướchếthãytrởthànhmộtngườicầnngườikhác”.

Làmthếnàođểtrởthànhmộtngườicầnngườikhác?Cógìkhóđâu,chỉcầnthànhthậtvớichínhmình.

Bởitalàconngười,tađượcthiếtkếkiếntạođểcầnnhau.

CònthờicưỡingựabắncungCóhailoạingười,nhữngngườilàmviệcvànhữngngườigiànhđượclờikhenngợi.Hãycốthamgiavàonhómđầutiên,ởđóítcạnhtranhhơn.

INDIRAGANDHICómộtlần,côcháugái12tuổithíchvẽvờicủatôithổlộrằnglớnlên,

côbémuốnlàmthợmay.Khiấy,tôiđùa:“Phảitrởthànhnhàthiếtkếthờitrangnổi tiếngchứ.Làmthợmaychánchết!”.Nhưngcôbécươngquyết:“Conkhôngmuốnnhàthiếtkếnổitiếng.Conmuốnlàthợmay”.Chịhọtôingánngẩmlắcđầu:“Giờthìnóigìcũngđược,chứmaimốtlớnmàđòilàmthợmaylàkhôngđượcđâunghecon”.

Nhưngtôi,nhìnđôimắttrongveokiênđịnhcủacháuvàgiậtmình.Cơsởnàođểngườitaxếploạinghềnghiệpnàylàtầmthường,cònnghềnghiệpkialàvinhquang?Vìsốtiềnkiếmđược?Vìtrìnhđộhọcthứcmànóđòihỏiphảicó?Hayvìdanhtiếng?

Khi còn trẻ, chúng ta thường gắn ướcmơ củamình với hai chữ “nổitiếng”.CólẽByronnóiđúng:“Danhtiếnglàcơnkhátcủatuổitrẻ”.Muônđời.Nhưng,cókhinàocơnkhátđódẫnchúngtalạcđườngkhông?Tôiravềvànghĩđếnướcmơthợmaycủacháutôi.

Mơước làm thợmaykhôngngăncản tahọchỏiđểmaynhữngbộáochuẩnmựcnhưcáchãng thời tranghạngnhất.Nếubạnmuốnhai thứ: thợmayvàdanhtiếng,hãytrởthànhmộtthợmayxuấtsắc,rồidanhtiếngsẽđếnsauđó.

Nhưngướcmơcủacháutôichỉlàthợmaythôi.Mơướclàmthợmay,khôngcónghĩachỉmởmộttiệmmaynhỏxíunằmbênkhuchợnhỏxíuởmộtthịtrấnnhỏxíunàođó.Nhưngnếuđólàtấtcảnhữnggìcôbémuốn,cắtvàmaynhữngbộáođẹpchongườikhác,thìcógìsai?Nếuđólànhữnggìbạnmuốn,chứkhôngphảilànhữnggìchánngắtmàbạnbuộcphảilàm.

Tôicómộtngườibạn,từnglàmộthọcsinhgiỏi,tốtnghiệpđạihọcloạixuấtsắc,rồihọcthạcsĩởnướcngoài,vàbâygiờ,anhtrởvềmảnhđấtcủachaanhởmộtvùngquêhẻolánhđểtrồngnhữngcâyăntrái,suốtngàyxắnquần với xới gốc và tưới cây. Có người nói với tôi rằng như vậy thật làphungphíbaonhiêunămănhọc.Nhưngbạntôi,chínhbạn,biếtrằngnhữngnămthángấykhônghềphungphí,vàtrởlạilàmmộtngườinôngdânkhônghề làmộtbước lùi.Những tráicâyanh trồng là loạiquảsạch, tốtchosứckhỏevàchấtlượnghảohạng.

Mỗingườiđềuphảileolênnhữngbậcthangđờimình.Cóngườimơướcxa:đếnđỉnhcaonhất.Cóngườimơướcgần:mộthaibậc,rồisauđó,mộthaibậctiếptheo.Cóngườicứlặnglẽtiếnbướctheomụctiêucủamình,gạtbỏmọithịphi.Cóngườiđichudumộtvòngtheienhạ,nếmđủđắngcayrồimớichịutrởvềvớimơướcbanđầu.Nhưngcũngcóngườilỡbayquáxavà

khôngthểđiềukhiểnđờimìnhđượcnữa,chỉcònbuôngxuôivà tiếcnuối.Tôinhậnrarằng,thựcra,ướcmơchẳngđưatađếnđâucả,chỉcócáchthứcmàbạnthựchiệnướcmơmớiđưabạnđếnnơibạnmuốn.

Cólẽchúngtacầnmộtcáinhìnkhác.Rằngchẳngcóướcmơnàolàtầmthường.Vàchúngtahọckhôngphảiđểthoátkhỏinghềrẻrungnày,đểđượclàmnghềdanhgiákia.Màhọcđểcóthểlàmđiềumìnhyêuthíchmộtcáchtốtnhấtvàtừđómangvềchobảnthânthunhậpcaonhấtcóthể,mộtcáchxứngđángvàtựhào.

Mỗimộtngườiđềucóvaitròtrongcuộcđờinàyvàđềuđángđượcghinhận.Đólàlýdođểchúngtakhôngvìthèmkhátvịthếcaosangnàymàrẻrung công việc bình thường khác. Chamẹ ta, phần đông, đều làm nhữngcôngviệcrấtbìnhthường.Vàđólàmộtthựctếmàchúngtacầnnhìnthấy.Đểtrântrọng.Khôngphảiđểmặccảm.Đểbìnhthảntiếnbước.Khôngphảiđểtựti.Nếutấtcảđềulàdoanhnhânthànhđạtthìaisẽquétráctrênnhữngđườngphố?Nếutấtcảlàbácsĩnổitiếngthếgiớithìaisẽlàngườitướinướcnhữngluốngrau?Nếutấtcảlàkỹsưphầnmềmthìaisẽgắnnhữngconchipvàomáytính.

Phầnđôngchúngtacũngsẽlàngườibìnhthường.Nhưngđiềuđókhôngthểngăncảnchúngtavươnlêntừngngày.Bởiluôncómộtđỉnhcaochomỗinghềbìnhthường.

NghềbáokhiếntôigặpgỡnhiềungườinổitiếngvàtôinhậnrarẳngdanhtiếnggiốngnhưthápBayon,ngườitaphảiđimộtvòngmớinhìnthấyhếtcácmặtcủanó.Danhtiếng,vớimộtsốngười,làmụctiêuduynhấtcủacuộcđời.Nhưngvớivàingườikhác,nógiốngnhưmộttainạnxảyrangoàiýmuốnvàchẳngmangđếnđiềugì tốtđẹp.Đôikhingười taxemdanh tiếng làphầnthưởngđánggiáchocôngviệc.Nhưngcũngcóngườichorằngdanhtiếngchỉlàmónhàngkhuyếnmạikhôngmấyhữudụngkhihọđượclàmđiềuhọyêuthích.Vàbởithế,khirũbỏdanhtiếng,hàoquang,quyềnlựcđểtrởvềvớicuộcsống“tầmthường”,họchẳngtiếcnuốichi.

NhàvănSơnNamcólầnđọcchotôinghehaicâuthơcủaôngtìnhcờsưutầmđượckhilangthangbênnhữngphậnngườinhỏbé:

“Cònthờicưỡingựabắncung.Hếtthờicúixuốnglượn(dây)thun…bắnruồi”

Âucũnglàlẽthườngtìnhvậy.OprahWinfreycónói:“Nếubạnđạtđếndanhvọngmàvẫnchưahiểu

đượcmìnhlàai,thìchínhdanhvọngsẽxácđịnhbạnlàai”.Nhưvậy,danhvọnglàthứchỉnêncókhitahiểumìnhvàđiềukhiểnđượcnó.Điềukhiếnđược nó nghĩa là cầm lên được, đặt xuống cũng được.Bởi danh tiếng cólừnglẫyrasao,địavịcócaosangđếnthếnào,thìcũngsẽcólúctaphảirờiyênxuốngngựa.Chỉcóngườingốcnghếchmớitinrằngmìnhóthểgiươngcungđượcmãi.

HosokawaMorihirotừnglàThủtướngNhậtBảncáchđâyvàinhiệmkỳ,nhưngđếnnăm60tuổi,ôngrờichínhtrườngvàvềsốngởmộtthunglũngthuộctỉnhKanagawa.Tạiđó,ôngtrồngrauvàhọclàmgốm.Hosokawanóimột trongnhữngđiềuông thíchởnghềgốmlànókhiếnôngchỉ tập trungvàocáimìnhđangthựchiệnvà“mộtkhitôiđãquyếtchuyệngìthìtôitheođuổichotớicùng”.Ônghọclàmgốmcơbảnvàchỉlàmnhữngtáchtrànhỏtheokiểuxưa,nhưngônglàmrấtchuyêntâmvàcuốicùngđãtổchứctriểnlãmnhữngtácphẩmcủamìnhnhưmộtnghệsĩthựcthụ.

NghệnhângốmMorihirođãkhiến tôinhận ra rằngxãhộinày tốtđẹphơnkhôngphải bởi tất cả đều trở nên danh tiếng và giàu có,màbởimỗingườichúngta(dùnổitiếnghayvôdanh)đềulàmcôngviệccủamìnhmộtcáchchuyêntâmvàtựhào.Hosokawađãlàmộtchínhtrịgiatậntâmkhiởtrênđỉnhcaodanhvọng,vàkhilàmộtthợgốmhọcviệc,ôngvẫntậntâmnhưvậy.

Rốt cuộc thì đó mới chính là điều đáng để chúng ta theo đuổi đượcchuyêntâmvớicôngviệcmàmìnhyêuthích.Đólàbíquyếtcủathànhcông.Vàđócũnglàbíquyếtcủahạnhphúc.Phảivậykhông?

Hãygiữlấynhànhxatrụcthảo[6]

đầutiênNếunhưanhkhôngđếnHômnaytrongvườnnhà

SẽđầyhốitiếcBởivìxatrụcthảoSẽphícảngàyhoa

YAKAMÔCHITừmộtthịtrấnxinhxắngiữalòngChâuÂu,màcáitênlạlẫmcủanó

tôithườngkhôngthểnhớ,côbạnnhỏgọiđiệnvềchotôigiữamànđêmchỉđểchiasẻmộtnỗithấtvọng:“Emvừađọcđượctrênmạng,ởAlaskacómộtôngEdwardMartin nàođó tìmđược tổng cộng160,000nhánh lá xa trụcthảobốncánh.Trờiơi!Emtìmđượccómộtlámàđãkhoetùmlum.Đúnglàvớvẩn”.

Suýtnữathìtôibậtcườinhưngrồikịpkìmlại.Cóbaonhiêungườitrênthếgiớinàysuốtđờitìmmộtnhánhxatrụcthảobốncánhmàkhôngthểtìmthấy?Tôichợthiểuvìsaothôngtinđókhiếnemthấtvọng.Nếungườitacóthểtìmđược160,000nhánhcỏbốncánh,thìniềmvuikhitìmthấyduynhấtmộtnhánhcỏbốn lácủaemtrởnên…lãngxẹt.Cứnhưcóaidộimộtcanướcvàomặtkhitađangchìmtronggiấcmộngđẹpbanchiều.

Chỉhaithángtrước,trongmộtlầndạochơitrênngọnđồinhỏsautrường,cậu bạn của em nói họ đang bước đi trênmột vạt xa trục thảo, em nhìnxuốngchânmìnhvàbắtgặp,ngaycáinhìnđầutiên,mộtnhánhxatrụcthảobốn cánh xanh ngắt.Đámbạn học của emhét toáng lên.Có đứa đã từngquầnnátvạtcỏấytrongsuốthaituần,màkhôngtìmthấynhánhcỏcóbốncánh.Emépnhánhcỏvàokhungkínhvàđểtrênbànhọc,sungsướngngắmnónhiềulầnmỗingày.Ngườitanóiaitìmđượcnhánhcỏxatrụcthảobốncánhthìsẽgặpđượcmaymắnvàhạnhphúc.

MộtcánhlàniềmtinHaicánhlàhyvọngBacánhlàtìnhyêuBốncánhlàmaymắn

“ChẳnglẽôngMartinđócóđượcđến160.000lầnmaymắntrongđờimình?”-Emhỏi.

Nếuembiếtngườitathậmchíđãtạmđộtbiếngenđểtrồngđượcnhữngchậuxatrụcthảocótới30%sốlálàbốncánhthìnỗithấtvọngcủaemchắccònlớnhơnnữa.Vàlúcđó,hẳnemsẽđồngývớitácgiảcủacuốnsáchbestsellerBímậtcủasựmaymắn.Ôngchorằngsựmaymắnthựcsựlàdoconngườitạora.Cũngnhưngườitađangbánđầynhữngmặtdâychuyềncóépláxatrụcthảobốncánh“trồngđược”thayvì“bắtđược”.

Nhưngđốivớiriêngtôi,bảnchấtcủasựmaymắnmãimãilàtìnhcờvà

khôngthểđoántrước.Bímậtcủasựmaymắnsẽkhôngbaogiờtỏlộ.Vậnmay,cũngnhưcáigọi làduyênsố,xảyđếnhoàntoànngẫunhien,nhưtạisaoemyêungườinàymàkhôngyêungườikhác.Tạisaoemgặpngườinàyởđómàkhôngphảiởnơikhác.

Tôinghĩrằng“vậnmay”khácvới“thànhquả”.Takhôngthểđạtđượcsựmaymắn.Takhôngthểtạoravậnmay.Điềuđócũnggiốngnhưtakhôngthểsắpđặttrướcmộtcuộchẹnmàởđótasẽgặptiếngsétáitình.Nhưngmặtkhác,chúngtacóthểnỗlựcđểtạoranhữngthànhquả.Đừnggọithànhquảcủamình làmaymắn,vìnhưvậy làvứtbỏýchívànỗ lựccủabản thân.Cũngđừngxemmaymắnlàthànhquả,vìnhưthếlàtừchốivẻđẹpbíẩnvàđầybấtngờcủacuộcsống.

Nămngoái,ShigeoObara,mộtnôngdânởNhậtđanggiữkỷlụcthếgiớivềláxatrụcthảonhiềucánhnhất,đãtìmthấymộtchiếcláxatrụcthảo21cánhtrongvườnnhàmình.Đókhôngphải làsựmaymắn.Năm1951,khicònlàmộtđứatrẻ,ôngtìmthấychiếcláxatrụcthảobốncánhđầutiên.Sauđó,Obarađãbỏ rấtnhiềucôngsức tiếnhành lai tạovànghiêncứusựđộtbiếngencũngnhưtácđộngmôitrườngliênquanđếnsốcánh,màu,kíchcỡcủaláxatrụcthảo.Ôngđãtìmthấyrấtnhiềulátrụcthảocó5,6,7…thậmchí18cánh,vàgiờlà21cánh…Hoàntoànkhôngphảitìnhcờ.

Cũng vậy, tôi tin rằng chỉ có chiếc lá bốn cánh đầu tiên mà EdwardMartintìmthấymớilàvậnmay,nókhởiđầuchomộtcuộcsăntìmdàihơnnửathếkỷ,còn159.999chiếclásauđólàthànhquảcủanhữngnămthángbỏcôngsưutầm.

Hãycứtinvàosựmaymắn,rằngđôilúcnórơixuốngcuộcđờiaiđónhưmộtmónquà.Hãygiữ lấynhững chiếc lá xa trục thảobốn cánhnhưmộtbiểutượngcủaướcmơ,cũnglà lời thúnhậnvềsựnhỏbécủaphậnngườitrước tạohóa.Rằng,cónhữngđiềuvượtngoàisựchiphốicủaconngười.Tuynhiên,nhưmộtcâungạnngữxưađãnói“sựmaymắnchẳngtặngkhôngaicáigìbaogiờ,nóchỉchovaymàthôi”.Vìvậy,đừngtìmkiếmnó,đừngtrôngchờhaythậmchíđổlỗichonó…Vàhãynhớrằngmọivậnmaychỉlàkhởiđầu.

Dùsaothìtôicũngtinrằng,chiếcláxatrụcthảobốncánhđầutiênmàemgặpđược làmộtvậnmay.Nókhởiđầuchocáigì thì tùy thuộcởem.Vấnđềlàemgiữlấychiếcláấynhưmộtniềmhứngkhởingàythơvớimộtniềm tin cổ tích, hay em sẽ vứt bỏ nó nhưmột chiếc lá tầm thường chứađựnghuyềnthoạivớvẩn.

Embiếtđó,ngườitacóthểđạtđượcnhữngthànhquảvĩđạichỉvớikhởiđầu làmột niềm hứng khởi ngây thơ. Tôimong rằng em sẽ luôn giữ lấytrongtimmìnhnhànhxa trục thảođầutiênấy, bởinhưWaltWhitmanđãviết“mộtlácỏcũngkhôngnhỏnhoihơnhànhtrìnhcủanhữngvìsao”…

KhicôngựavằnkhoáclênmìnhbộlôngbáođốmMộtcôbạntâmsựvớitôirằng,côkhôngbiếtnênlàmgìvớilọnước

hoamàanhchàngđồngnghiệpvừatặng.Khihaingườiđangtrongtìnhtrạng“tình trong như đã mặt ngoài còn e”, anh tặng cô chai nước hoa TendrePoisonnhândịpđicôngtácnướcngoàivềvànói“đólàmùihươnganhrấtthích”.Côsungsướnglắm,chỉkhổmộtnỗi,côkhôngthíchvàkhôngthấyhợpvớicáihươngthơmnồngnàndịungọtđó.Mỗilầnsửdụngcônhưphảitrởthànhmộtngườikhác.

Tôinói,bạncóbachọnlựa:mộtlàsửdụngmùihươngđóchỉvìanhtayêuthích-khôngloạitrừkhảnăngnókhiếnanhtanhớ…ngườiyêucũcủamình.Hailàchoanhấybiếtbạnkhôngthíchmùihươngđóvàchoanhấybiếtbạnsẽhạnhphúcnếuanhtatặngbạnnhữngloạinướchoanào.Balàbỏanhchàngấynếuchàngtakhôngvừalòngvớichọnlựathứhai.

Mùihươngcóthểnóinhiềuvềngườisởhữunó,nướchoacũngcóthểlàmột chiếc áo hóa trang.Mỗi mùi hương thường quyến rũ một (vài) kiểungườinàođónênnếdùngloạinướchoakhôngđúngvớimình,bạncóthểquyếnrũ…khôngđúngngười.

Mộtanhbạnthâncủatôi,lúctrướccóhẹnhòvớimộtcôgái,thấycũngrấtxứngđôi, trừmộtviệc,cô…khôngthíchcảhaimùinướchoacủaanh.Đólàhaimùinướchoamàanhưathíchnhất,nóluônkhiếnanhthấythoảimáivàtựtinkhibướcrangoài.Nókhiếnanhthấymìnhlàmình.Đôikhi,thậtđiênrồkhinghĩrằnganhđãchấpnhậnchiataymộtcôgáixinhđẹpthayvì chia tay với chai nước hoa giá chỉ vài triệu. Chuyện nhỏ như hạt cát.Nhưnglàhạtcáttrongchiếcgiày-anhnói.Vàcuốicngfanhđãcướimộtngườicongáikhác.Tấtnhiên,côyêuthíchmùinướchoacủaanh.

Sự thật lànhững“lấncấn”nhỏnhặtđôikhiquan trọnghơnnhữngbấtđồnglớn.Bởicáilấncấnđóchínhlàtiếngchuôngbáođộngcủagiácquanthứsáu…Mơhồnhưngrõrànglàcónguyêndo.

Giốngnhưđimuamộtchiếcáo,cókhi ta lấncấnvìnó“chỉ”hơichậtmộtchút,hơirộngmộtchút,hơidàimộtchút…nhưngmàusắc,chấtli,kiểudángquáđẹp,thêmvàolờidụngọtngàocủacôbánhàngkhiếntabỏqualấncấnbanđầu.Kinhnghiệmbảnthânchotôibiếtthườngthìnhữngchiếcáođósaukhimuavềđượcnhétvàohốctủsaunhiềulầnướmvàorồi lạicởira.Bạnkhôngthểkhoácmộttấmvảiđẹpnếunókhôngkhiếnbạntựtinvàthoảimái.

Tìnhyêucũngvậy.VìsaobạnchưatìmthấyMr/Ms.Rightcủamình?Nhiềukhảnănglàvì

chính bạn cũng chưa tìm thấymình. Đó là lý do vì sao ở tuổimười lămthườngcónhiềuchàngtraiyêuthíchchỉmộtcôgái,hoặcquánhiềucáccôgáiyêuthíchchỉmộtchàngtrai.Vàvìsaonhữngmốitìnhđầuthườnghay

tanvỡ.Ngườitabảokhôngnênlaovàotìnhyêukhicònquátrẻ,vìnhiềulýdo,vàlýdochínhđángnhất,theotôi,làkhiđótachưađịnhhìnhđượcbảnthân:“talàai?”,“tamuốngì?”.Takhôngthểbiếtmìnhcầngìkhichưaxácđịnhđượcđiềumìnhthiếu.

Cómộtcôgáihayđếnngồiởquáncàphêquencủatôi,mộtmình,uốngcàphêđenvàchâmthuốchút.Nhìndángvẻvàđiệubộ,tôicócảmgiácgầnnhưchắcchắnđókhôngphảilàkiểucủacô.Nhưngvìsaocôlàmvậy?Nếubạntỏramìnhlàngườikhôngcầnđếnmộtbờvaithìbạnsẽkhôngcóđượcmộtbờvai.Nếubạntỏvẻmìnhkhôngmuốnnghelờinóidốithìbạncókhảnăngchấpnhậnnhữnglờinóithật.

TrongbộphimGeorgeofthejungle(BrendanFraserđóng)cómộtcâuthoạikhiếntôibậtcười:“Vằnđivớivằn,đốmđivớiđốm”.Nếubạnlàvằnmàkhoác lênngườichiếcáođốm thìhiểnnhiênbạnsẽ thuhútcácchàngđốmcònchàngvằnthì…bỏchạy.

Conngười tacó thể thayđổi,vàcũnghay thayđổi,nhưngkhông thayđổiquánhiều.Thườngthì,theothờigian,nhữngcái“khácvớitrướcđó”màtathấyởmộtngườilàdongườitabộclộbảnthânnhiềuhơnlàdothayđổi.Bikịchcủacôngựavằnkhoáctrênmìnhlớpáođốmlàsaukhinhậnralớpdathậtsựđằngsaulớpáohóatrangthìchàngđốmcũngbỏđinốt…Hoặclàbỏđisaukhiđãxơitáicôvằn.

Đólàđiềuvẫndiễnrahàngngày.Đôikhi,đólàcáchchúngtađánhmấttìnhyêu,tìnhbạncủangườikhácvàlànguyênnhânkhiếnngườikhácđánhmấttìnhyêu,tìnhbạncủachúngta.

Thựcra,conngườimàtathểhiệntrướcnhângianthườngkhôngbaogiờtrùngkhớpvớiconngườithậtsựcủata.Chỉkhácnhauởchỗcáiphầnchegiấuấylàgì,vànhiềuhayít.Nănglực,tìnhcảm,sựyếuđuốivàcảsựmạnhmẽ,tìnhyêuthươngvàcảnhữngmưumôtoantính…Đôikhi,tanhìnxungquanhvà thấycuộcđờinhưmộtvũhộihóa trangvậy,dùcóngườikhoácchiếcáohóatranglàđểtấncông,còncóngườilàđểtựvệ.Chỉnhữngngườiđủtintưởngvàoconngườicũngnhưđủtintưởngvàobảnthânmớicóthểbướcrakhỏinhàvớiconngườithậtcủachínhmình.

Nhưngdùchúngtahóatrangvìmụcđíchgìthìvẫncómộtsựthậtkhôngthayđổi:conngườimàtathểhiệngầnvớiconngườithậtcủamìnhchừngnàothìnhữngmốiquanhệcủatanhiềukhảnăngbềnvữngchừngấy.Bạnthểhiệncànggầnvớibảnchấtcủamìnhbaonhiêuthìcàngcónhiềucơhộiyêuđượcđúngngườibấynhiêu…

Đóchínhlàlýdođểcôngựavằnchẳngviệcgìphảitìmcáchkhoáclênmìnhbộlôngbáođốm.

Tuổicủatalàtuổicủatráitim…TìnhyêunhưthángNămManggiónồngnắnglửa

LònganhlàđầmsenHaylànhànhcỏúa?

ThángNăm-XUÂNQUỲNHNgườitanóirằngvớiphụnữ,chỉnênnhớngàysinhnhậtvàhãyquên

đinămsinhcủahọ.Nhưngtôinhậnrađiềuđókhôngchỉđúngvớiphụnữ.Vìsaongườitathườngbỏmấtconsốcủanămsinh,vàchỉmuốnquantâmđếnngàytháng?

Cólẽbởivìnókhôngquantrọng.Cáigìđãtrôiquathìkhôngquantrọnglắm.Năm,làthứtrôiqua,làthứchúngtachỉđếmtới,khôngbaogiờlùilạiđược.

Ngàyvàthángthìkhác.Chúngtrởlại,rồitiếptụctrởlại,nhưmộtvòngtuầnhoàn.XuânHạThuĐông.RồilạiXuân.Nhưthếchẳngphảilàkỳdiệulắmsao.CũngnhưnhữngvòmphượngvĩcháyrựcởgócđườngThángNămcủa ngày xưa đó.Khi chúng lụi tàn, chỉ còn vòm xanh hờ hững và chìmkhuất.Tưởngđãlãngquên.Nhưngbâygiờchúnglạicháyrựcởgócđườngkia.Đểtanhớ,thángNămquaylạirồi.

Ngàyvàtháng,chúngtrởđitrởlại,đểlàmgìvậy?Ýnghĩaduynhấtmàtôicóthểnghĩlàchúngtrởlạiđểchotathêmmộtcơhộinữa.Mộtkhởiđầunữanếutamuốnthế.Bởicuộcđờithậtnhiềuthiếusót,nhiềulỗilầm,nhiềuvấpngã,vànhiềutiếcnuốilàmsao.Ngàyvàtháng,chúngtrởlạiđểchỉchotacáinútRestartcủađờita.

Tôilàngườiưacôngnghệnhưngkhôngrànhmáymóccholắm.NêntôikhoáicáinútRestartcủamáy tínhbiếtchừngnào.Có lắmlúc,cáimáyvitínhbị treođộtngộtmà tôi chẳng thểbiết làdođâu.Khiấy, tôinhấnnútRestart.

Cuộcđờicũngnhưcáimáytínhvậythôi.Đôikhitacũngbị“treo”nhưvậy…Đólàkhiđầuóctacăngcứng,khôngcòncảmxúc,chẳngmàngbuồnvui.Takiệtsức.Buôngxuôi.Chánngán.Hoặctệhơn,cuộcđời ta trởnênlộnxộnkhôngthểtưởngđược.Tachẳngbiếtcócòntinđượccuộcđờinữahaykhông.Nókhiếnnhữngngàytrôiquagiốngnhưmộtđốngchỉrốimùvàta tưởngnhưkhôngbiết lầnđầumối từđâuđểgỡ.Côngviệc,bạnbè,giađình,ướcmơ,nghĩavụchồngchấtlênnhau…Điềutồitệlàtìnhcảnhđócóthểđếnvớichúngtaởbấtkỳlứatuổinào.Mườiba,mườichín,basáuhaynămmươi…

Vàrồi,maymắnlàmsao,ngàysinhnhậtđếnnhưmộtvịcứutinh.Đểtacómộtngàyngồixuốngvànghĩvềcuộcđờimình.Đểtabiếtrằngngàymai,nếutamuốn,sẽlàmộtngàykhác.Ngườitathườngtiếcvìcuộcđờikhôngcó

nútDelete.NhưngtaluôncóthểnhấnnútRestart.Mộtcơhộiđểkhởiđộnglại.Mộtcơhộiđểtasửachữanhữnghưhạicủatráitim.Đểtaquétvàiconvirusphiềnnhiễurakhỏiđầuóc.Đểxóabớtnhữngmốiquanhệnặngnềmàvôdụng…Đểdọndẹplạicuộcđờimình.Cơhộiđóđến,ítnhấtlàmỗinămmộtlần,vàongàysinhnhật.

Tôinhớnhữngngàytôihaimươi…Cómộtngàysinhnhật.Tôingồimộtmình trong quán cà phê.Chẳng ai nhớ đến.Khôngmột ngọn nến hay lờichúc.Tôithấymìnhchìmnghỉmtrongnỗibuồn.Tôingồiđóđếnkhiđêmđãxuống…vàtựnhủrằng“thếlàđãhếtmộtngày”.

Độtnhiêncóđiềugìtrongýnghĩđóđánhđộngtôi.Đãhếtmộtngày,vàngàymailàmộtngàykhác.Không,ngàymai,khôngphải“lạilà”…mà“sẽlà”mộtngàykhác.

Thếrồi,tôichợtnhậnramộttrongnhữngsailầmlớnnhấtcủamình.Đólàtôiluônmongđợiaiđóđếnbêncạnhtôivàlàmchotôicảmthấyvui.Tôiđãluôndựavàongườikhácđểtìmkiếmniềmvui.Mongđợimộtngườibạnnhớđếnmìnhvàrủđicàphê,chẳnghạn.HaylàmongchờanhchịemmuamộtcáibánhkemvàhátHappyBirthday.Nếucótôisẽsungsướng,vuivẻ,tíchcực,thấycuộcđờiýnghĩa.Nếukhông,tôithấtvọngvàdễdàngđểmìnhrơituộtxuống,chìmnghỉmnhưtàuTitanic.Thóiquenđótệđếnmức,thậmchí,kểcảkhicuộcđờitatrởthànhđốnglộnxộnthìtacũngngồiđó,chờđợiaiđóđếndọndẹpgiúpmình.

Trongkhi,cuộcđờinày,làcủachínhta.Sinhnhật.Đólàmộtngàyđặcbiệt trước hết là cho chính ta, bởi chính ta.Trướckhi chờđợi ai đó chúcmừngsinhnhật,tựtanênchúcmừngchínhmình.Rốtcuộcthìlòngtamuốnlàđầmsen,haylànhànhcỏúa?Đầmsenhaycỏúa,làdotamàthôi.

Tôi luônmuốn có vài cơ hội được thấymình quan trọng giữa nhữngngườikhác.Sinhnhậtlàcơhộiđó.Cảđámđôngchúcmừngmộtngười.Vìngầnngại,haysĩdiện,đôikhitachờđợilờichúcmừngtựphát.Taxemđólàbằngchứngcủasựquan tâm.Nhưngsự thật là tacó thểkhiếnmình trởnênquantrọnghayđượcquantâm.Haynóimộtcáchkhác,tahãychủđộngtrao tặng những người thân thiếtmột cơ hội để họ thể hiện sự quan tâm.Thayvìngồiủrũvìsựvôtâmhayquênlãng(hoàntoàncóthểthathứđược)củaaiđó,tacóthểnhấcđiệnthoạilênvàgọi:“Hômnay/ngàymai/ngàykia/tuầntớilàsinhnhậttôi,đicàphênhé,điănmừngnhé,đếnnhàtôilairainhé,tặngtôimộtmónquàbấtngờnhé…”.Mườingườithìítnhấtcũngđượcvàingườihồhởithamgia…Mànếukhôngcóaichăngnữa,thìcũngđâucógìbithảmnếutatựchúcmừngvàtựmuachomìnhmónquàmìnhthích.Dùgì,đócũnglàsinhnhậtcủatakiamà.

BâygiờlàthángNăm.Tôibiếtmộtchúbéđangđợiquàsinhnhật.Bởivìchúđếmtừngngàyvànhắctôimỗisáng,vàmỗitối.Nhữngđứatrẻluônnhắcngườikhácnhớrằngđãsắptớisinhnhậtchúngrồi.

Sự thật là nămvẫn trôi đimảimiết, và tuổi đời ta cứ thếmàđếm lêntheo.Nhưngngàythángvẫncứtrởlạihoàiđểnhắcrằngtatừnglàđứatrẻ.Dùđâylàlầnsinhnhậtthứbaonhiêucủabạnđinữa,thìcũnghãyănmừngmộtcáchhânhoanvàhồnnhiênnhưmộtđứatrẻ.Vàhãygiữluônđứatrẻấytrong timmình.Bởi tôinhớcóaiđóđãnói: “Tuổi của ta là tuổi của tráitim…”

Chúcmừngsinhnhật!

Yêuthươngtừnơirấtxa…Chiềunaygửitớiquêxưa

BiếtlàbaothươngnhớchovừaTrờicaochìmrơixuốngđời

Biếtlàbaosầutrênxứngười…Thuyềnviễnxưa-ýthơHUYỀNCHI,nhạcPHẠMUY

Thườngthường,ngườitađixabaonhiêulâuthìmớicảmthấynhớnhà?Tôiđãkhôngítlầntựhỏimìnhđiềuđó,mặcdùcũngnhưbạn,tôibiết

rằngcâutrảlờiđơngiảnlà“tùycảnh,tùyngười”.Nhưngtôivẫnluônhỏimìnhcâuđó,khinàykhikhác…khitôisắpđi

đâuxa,haykhicóaiđósắpđiđâuxa.Tôibiếtmộtngườivừabướcchânkhỏinhàđãnhậnranỗinhớ.

Tôicũngbiếtmộtngườikhác,mêmảidặm trườnghaimươinăm,đếnmộtchiềukianhìnthấytráixoàirụngởHawaiimớithựcsựnhậnranỗinhớnhà.Màphảilàtráixoàixanhrụng,chứhaimươinămănxoàixứlạmàcóthấynhungnhớgìđâu…

“BAonhiêu lâungười tamớicảmthấynhớnhà?”.Thậtra,câuhỏiđócòncómộtýnghĩakhẳngđịnhkhác.Rằng,trướchaysau,bấtcứairồicũngsẽcảmthấynhớnhà.

Tôibiếtnhiềubạntrẻ,rờilàngquêrathànhphốhọcđạihọc,rồiởlạilậpnghiệp.Cuộcsốngnhộnnhịp,vàđầyniềmvui,thậmchítràntrềhạnhphúc.Nhưngđiềuđókhôngngănđượchọnhớnhà.

Chỉcóđiều…khivềlạinơimìnhhằngtưởngnhớ,họnhậnratấtcảđãđổithay.Nhữngconđườngcũ.Máihiênxưa.Cảnhữngngườithânyêu.Vàchínhhọ…Đôikhisựthayđổimạnhmẽđếnnỗikhôngthểnàochấpnhận,vàhọnhậnramìnhkhôngthểsốngởchốnxưađượcnữa.

Điềukỳlạlàkhitrởlạivớithànhphố,họvẫnnhớnhà.Chúngtađó.Ngườitrẻ,ngườigià.Chúngtađềuvậycả.Đôi khi, chúng ta tưởngnỗi nhớnhà liên quan đến con người.Nhưng

khôngphảithế.Chúngtatưởngnỗinhớnhàliênquanđếnmónănhaycảnhvật.Nhưngkhôngphải thế.Khôngphải lànhữnggìhiệnhữu,khôngphảinhữnggìcóthểgọi tên.“Nhà”ởđâylàmộtkháiniệmkhóđịnhnghĩa.Đicàngxathìkháiniệm“nhà”càngrộng.Vànỗinhớcàngmênhmông.

ThưcủaK.,bạntôiviếtrằng:“TừkhiquabênnàyđườngnhưK.khôngthấymìnhlớnlênnữa.LúcnàocũngnghĩvềViệtNam,vềtuổithơcủamình.VàthờigianhìnhnhưđãdừnglạitừngàrờiViệtNamrồi”.

K.nhắckhôngthôinhữngkỷniệmấuthơ,nhữngcâymeởgócđường,ngôinhàcũ,bạnxưa.Chỉtôibiết,chẳngcòngìởđó,trongkhônggianthực.Trongkhiởnơixakia,K.lấyvợ,sinhcon,hàngngàyláixeđilàmđểnuôidưỡngmộtgiađìnhnhonhỏ.Vậymàthấynhưthờigianđãdừnglạilâurồi.

Baonhiêungườitrởvềchốncũ,nhìngócphốxưagiờlạlẫm,nhìnngườixưanhưaiđó,khirađilạitiếptụcnhớthương,khôngphảinhữnggìvừagặplạimàlànhữngđiềugiờkhôngcònnữa.

Vànhưthế,tôinhậnrarằngdườngnhưchúngtaluônnhớnhànhưnhớmột ảo ảnh hạnh phúc mà ta ngỡ rằng mình đã bỏ quên. Nhưng không,chúngtakhôngbỏquên.Mọithứchỉđơngiảnlàbiếnmất.Vạnvậtđổithay.Bấtkhảvãnhồi.

“Cònhạnhphúcnàohơnlàđượcquayvềnhà?Vàcòngìđángbuồnhơnlàkhiquayvềnhà,vànhậnramìnhkhôngphảilàmộtphầncủanó?”.Câunàytôingheđượctrongmộtbộphimnòađólâurồi…

EdgarWatsonHowecũngnói:“Cảmgiáctệnhấttrênthếgianchínhlànỗinhớnhàđếnthườngxuyênvớimộtngười,khianhtađangởnhà”.

Cảmgiácấy,tôicũngtừngtrảiqua.ỞSàiGòn,vàtôivẫnkhôngnguôithươngnhớSàiGòn.Nhưmộtnỗinhớnhà.Nhớnhàlàmộtcănbệnhnany.Giốngnhưchứngnhứcxương,nódậylênmỗikhitrờitrởgió…

Điềuđángnóilà,chúngtanêngiữnỗinhớnhànhưmộtngụmnướcmáttrongchiếcbìnhkýức,đểdànhkhikháttrênchặngđườngxa,thayvìđắmchìmvàonónhưmộtkẻnátrượu.Nỗinhớ,kýức,đôikhigiốngnhưmộtcáibẫy,nóđánhđắmchúngtatrongquákhứdùngọtngàohayđắngcay.

CôngườimẫudađenTyraBanks,sinhởCaliforniasauđóchuyểnđếnParis từng tâm sự: “Paris làmột trong những nơi đẹp nhất trên thế giới.Chẳngmay, tôi quánhớnhànên không thể thưởng thứcđượcvẻđẹpcủanó”.

Khiđọcđượccâunày lầnđầu tiên, tôiđãmỉmcười.Thật làmộtcáchthôngminhđểcangợiquêhươngmình.Nhưnglầnthứhaiđọcnó,tôinhậnramộtýnghĩakhác:đừngđểnỗihoàinhớcủariêngmìnhngăncảntatìmhiểuthếgiớivàtậnhưởnghiệntại.Đừngđểnóngăncảnmìnhlớnlên.

Tôibiếtrằngmộtkhitađãcảmthấynhớnhà,lòngtasẽkhác.Chắcchắnnhưvậy, lòngtasẽkhác.Khichúngtanhậnramìnhnhớlàkhi tanhậnramình đang yêu.Yêu thươngmột người,một gia đình,một làng quê,mộtthànhphốhaymộtđấtnước…

Đóchínhlàlýdomỗichúngtađềucầntrảiquacảmgiácnhớnhà.Vàđểcócảmgiácđóchúngtaphảirađi.Bạncóthểdễdàngtrởvề,cũngcóthểkhóquaytrởlại.

Bạncóthểtìmlạinhữngcảmxúccũxưasaurấtnhiềunămthángcũngcóthểkhông.Khảnăngthứhaithườngxảyrahơn.Nhưnghãybìnhtâm,bởiHelenKeller nói đúng, rằng: “Những điều tốt nhất và đẹp nhất trong thếgiannàylàkhôngthểnhìnthấyhaychạmđếnđược-chúngphảiđượccảmnhậnbằngtráitim”.

Nếunhưbạnnhớnhà,hãynhậnrarằngđóchínhlàyêuthương,vàhãyđểnólàyêuthương,chứkhôngphảiluyếntiếc, tủihờnhayoángiận.Bạn

biếtchăng,nỗinhớnhàsẽkhiếnbạnnhậnrarằngchúngtaluôncóthểyêuthươngtừmộtnơirấtxa.Vàtìnhyêuthương,chodùlàyêuthươngmộtảoảnhcủahạnhphúc,thìvẫnluônlàmộtkhởiđầuđẹpđẽ…

Mộtngàynàođó,bạnsẽrađi.Vàtôimongrằngtấtcảnhữngngườitrẻđều có dịp đi xa.Lên thànhphốhọc đại học.Lậpnghiệpở tỉnh khác.Ranướcngoàiduhọc,địnhcư.Haythườngxuyênnhất,đidulịch.

Khiấy,thêmmộtlầnnữa,hãytrảlờigiùmtôicâuhỏi:“Mấtbaolâuđểbạncảmthấynhớnhà?”

DưvịtừnhữngtìnhbạnnhạtnhòaNàyBiơinàyLữơi

hồitụimìnhcònhọclớpbanắngchắcvànghơnbâygiờnhỉ?

NGUYỄNHỒITHỦTôicómộtngườibạnrấtthânkhihọccấp2.Rồikhônghiểuvìsao,do

đâuvàtừbaogiờ,chúngtôikhônggặpmặtnhaunữa,khôngtròchuyệnvớinhau.Chúngtôimấthútnhautrongcuộcđời.

Mộthômkia,tôichợpnhìnthấybạnkhiđangtrênđườngđilàmvề.Tôikhôngkìmđượcmừngrỡđếnchàohỏibạn,bắttaybạnvànhắclạithờiấuthơ.Nhưngbạncóvẻngạingần…Vàtôi,saumấycâuxãgiaobỗngdưngkhôngcòngìđểnói.Chia taybạnravề, tôichợtnhậnra rằng tìnhbạnđãphainhạttừlâulắm.Tôivẫnyêuquýbạnnhưngàycũ,vẫnnhớvềbạndùbaonămtrờikhônggặp.Vàbạn,cólẽkhôngđếnnỗihữnghờ.Nhưngnhữngngãrẻcuộcđờiđãkhiếnchúngtôikhôngcòngìchungđểchiasẻvớinhau…Ngườitathườngnóitìnhbạnkhởiđầutừtuổihoaniênluônrấtđẹp.Nhưngngười ta quên nói rằng tình bạn ở tuổi hoa niên cung có thể làmột bướcngoặt.

Đólàthờiđiểmcủanhữngđổithayvềthểxác,tâmlý,nhậnthứcvàtìnhcảm…Những thayđổiđến từ từvàkhông theo trình tựnào,khônggiốngnhauởmỗingười.Đólàlúctanhậnramìnhthayđổi,takhámphárahìnhảnhcủamình,ngàymột rõ rànghơn.Và rồi, cảnhữngngườibạnvốn rấtthânthiếtcủatacũngthayđổi.

Nhữngngườibạnđồnghànhcùngtađiquathờimớilớn chông chênhnàynhiềukhảnăngsẽlànhữngngườibạnthânthiếtvàchânthànhnhấtmàtacóđượctrongsuốtcuộcđời.Đólànhữngngườiđãnhìnthấytatrongquátrìnhlộtxác,cókhitừxấuxítrởnênxinhđẹp,từyếuđuốitrởnênmạnhmẽ,hoặcngượclại.Ngườiđãchứngkiếnnhữngthayđổilạkỳnhưngvẫnởbêncạnhta,vàngườiđãthayđổinhưngtavẫncảmthấyrấtthânquen.

Cónhiềukhảnăngđósẽlàmộtngườibạnthânthiết.Giai đoạn thơ ngây và thường vô vụ lời này là cơ hội tốt nhất để tìm

đượcmột tìnhbạn thân thiết.Cónhiềumốiquanhệ trongđờiđượcmệnhdanhtìnhbạn,nhưngnhữngngườibạnthânthiếtthìthậtsựhiếmhoi.Vìthế,hãycốgiữchặtlấyhọ.

Nhưngnếu…Nếutakhôngthểnàogiữđượctìnhbạnthìsao?Trongquátrìnhthayđổi

khônggìngăncảnđượcấy,cónhữngngườibạnngàycàngtrởnêngắnbó,nhưngcũngcókhi,tađộtnhiênnhậnrarằngcónhữngngườibạntừthờiấuthơbỗngtrởnênxalạ.Cóthểđólàlỗicủata,cóthểlàlỗicủabạn,cóthểlàlỗicảhai,nhưngcóthể(vàcũngthườngnhưthế)làkhôngaicólỗi.

MaryTylerMooređãnóirằng:“Đôikhi,bạnphảiquenbiếtmộtngườithậtsựsâusắcmớicóthểnhậnrađólàmộtngườihoàntoànxalạ”.Cuộcsốngđangchảyvềphíatrước.Tađổithayvàbạncũngđổithay.Sựchiaxaâucũnglàlẽthườngtìnhcủađờisống,córồilạimất,đếnrồilạiđi.Vìthếsẽcónhữngtìnhbạnkeosơnkéodàiđếntậnkhi ta lìacuộcđờivớimáiđầutrắng,nhưngcũngcónhữngngườichỉgắnkếtvớinhautrongmộtđoạnđờinàođó,rồithôi.

“NhữngngườibạncủacuộcđờiCóngườinhưtấmgonwgCóngườinhưcáilượcCóngườinhưcondao

Cóngườinhưngụmnước…”NGUYỄNHỒITHỦ

Theosựđưađẩycủacuộcđời (vàđôikhi củacả lòngngười) lâubền.Nhưngdườngnhưchẳngmấykhingườitanóichochúngtabiếtcáchđểtìnhbạn ra đi đúng lúc.Giữ được tình bạn đẹp làmột nghệ thuật.Nhưngbiếtcáchchiataytìnhbạn(đãtừng)đẹpcũnglàmộtnghệthuật.Đólàphảilàmsaođểdùkhôngcòncàphê,hẹnhòhànhuyênhayquan tâmsâu sắcđếnnhaunữa,thìvẫnkhônghềghétbỏnhau.

Nếusốngchânthành,bạnsẽhiểuđôikhiphảibuôngtayđểtìnhbạnrađi-nhẹnhàngtrongluyếntiếc.Bởithânmậtmộtcáchgượngép-cốtđểníukéomộtmốiquanhệđãnhạtnhòa-sẽchỉtạonênnhữngvếthằnxấuxítrêngươngmặthồnnhiêncủakỷniệm.

Chibằngcứtrảtìnhbạnấyvềđúngchỗcủanó-trongmộtngănkýứccủata-đểmỗilầnnhớđếntađềuthấylòngmìnhrunglênbởichútbồihồirấtnhẹ.

“Vềđâudămngườibạnnhỏtựanhữngvìsaođêm

lấplánhtrongdòngNgânHàcủatrínhớ”NGUYỂNHỒITHỦ

Vàđiềuđángkểnhất,chínhlànhữngdưvịcònlạitrongtráitimta,làmđầyắp tâmhồn ta.Nhữngdưvị ngọt ngào củamột tìnhbạn - dùđãnhạtnhòa.

Bênđờitacònaiđólạcloài…Mộtngườibạnlâungàyđếnnhàtôi,thấyđểtrongphòngđọcsáchmột

bứctượngnhỏcóbaconkhỉbịtmắt,bịttai,bịtmiệng,cứtrầmngâmnhìnmãi.

Trước khi ra về, như không kìm lòng được, anh chỉ bức tượng và nóibângquơ:“Sốngvậycũnghaynhỉ,khôngcầnthấynhữngđiềuchướngmắt,khôngcầnnghenhữngđiềuchướngtai,chẳngcầnýkiếnýcòchichomệt.Mìnhsốngyênphậnmìnhthôi”…

Tôimỉmcười,với tay lấybức tượngxuốngchoanhxemvàgiải thíchrằngđó làquà tặngcủamộtngườibạnNhật, trongdịpôngghénhà tôivànghỉlạivàihôm.

Tựtayđặtmónquàlênkệsách,ôngkểrằngngườiNhậtcócâuchâmngôn “Mi-zaru, kika-zaru, iwa-zaru” nghĩa là “không thấy, không nghe,khôngnói”.Vìtừ“zaru”gầnâmvới“saru”-conkhỉ,nênngườitakhắchìnhbaconkhỉbịttai,bịtmắt,bịtmiệngvớivẻmặtngộnghĩnhđểbiểuthịchotriếtlýnày.

Hình tượngđóđượckhông ít người suy ra rằnghãy cứ sống anphận,mặc kệ những gì đang xảy ra xung quanh. Nhưng theo ông điềumà bứctượngmuốnnhắcnhở chính là “đừng nhìn bậy, đừng nói bậy, đừng nghebậy”...Vàhìnhảnhđóquenthuộcvớirấtnhiềunềnvănhoá,chứkhôngchỉởNhậtBản.

Nhưngđiềutôimuốnkểkhôngphảilàvềbứctượngđó,màlàvềbạntôi.Saukhinghe tôigiải thích,anhđộtnhiênngồixuốngvà tâmsựnhiềuđiều.Anhcầnchiasẻ,cầnmộtýkiến,mộtlờiđộngviên...

Anhcầnmộtngườicóthểlắngngheanhbộclộsựtứcgiậnvàphẫnnộ.Nhưng tại saomãi đến lúc đó anhmới nói? Thật ngạc nhiên khi tôi biếtđược,rằnganhđãnghĩtôiđặtbứctượngấytrênkệsáchhẳncólýdo.Nhưthểnóbiểuthịchomộtcáchsốngmàtôimuốnhướngtới,gạtbỏmọiphiềnnhiễuvàchỉtìmbìnhanchoriêngmình.Nếuđúngnhưvậy,anhđãômmốioánhậncủamìnhravề.Vàcóthể,vớitínhnóngnảycủamình,anhsẽphải“đánh‘aiđó’mộttrậnchohảgiận”...

Tôiđãngồimộtmình rất lâu saukhi tiễnbạn racửa,vànhận ramộtđiều,đôikhichúngtachỉcáchnhaucómộtbứctượngnhỏxíu,haymộtcâunóibângquơ.

Cónhữnglúctanhìncuộcsốngđangdiễnravàcảmnhậnnỗisợhãilớndầnlêntrongmình.Sợhãinhữnggìtakhôngthểlườngđược,sợhãitrướccáiác,nhữngthủđoạnmưumô...

Đôikhitathấynókhôngchỉởxaxôiđâuđótrênmặtbáo,màgầnmìnhđếnnỗicóthểgâynênthiệthại,mấtmátvàtổnthươnghiểnhiệnvềthểxáchaytinhthần.Nhữnglúcấy,càngởmộtmìnhtacànghoangmang.Chỉkhi

tìmđếnaiđó, tròchuyện,giãibày, tâmsự,anủi...Chỉkhingồibênnhau,chúngtamớithấymìnhđủmạnhđểtựvệtrướccáixấu.

Điềugìsẽxảyranếuchúngtakhôngthểngồibênnhau?Cómộtđiềutôirútrađượctừnhữngcuốntruyệntrinhthám,đólànạn

nhânthườnglànhữngngườiđơnđộc,nhữngngườibịngăncáchvớingườikhácđôikhibằngmộtbứctượngnhỏxíu,haymộtcâunóibângquơ...

Vàvìthế,họkhôngthểchiasẻnhữngbímật,nhữngsailầm,nhữngnghingờ,sựgiậndữhaynỗi loâu.Vàtrongcuộcđời thựccũngvậy,nạnnhânthườnglànhữngngườiđơnđộc.Bởivậy,đừngbaogiờtrởthànhmộtngườiđơnđộc,hayđểngườikháctrởthànhđơnđộc.

Chúng ta cónguy cơ trở thànhnạnnhânkhi rời nhau ra, khi bị xé lẻ.Chúng tađãđọc truyệnbóđũa từ thời thơbé,nhưng lạiquênnóhoài.Làngườitốt,khôngđủ.Làngườilươngthiện,khôngđủ.Đểtựvệtrướccáiácchúngtacầnsứcmạnhcủasốđông.Thỉnhthoảng,chúngtalạibậtngửakhinhậnra rằng“người tưởngnhư thếđómà lại làmrachuyện thếnàyư?”Chúngtabấtngờkhimộtcôbạnvốnvuivẻthânthiệnngàyxưabỗngmộthômratayxéáođánhngườinhưtrongphimxãhộiđen.Chúngtabấtngờkhimộtngườivốnhiền lànhbỗngdưngcóhànhđộngbạo lực.Nhưngcóthậtngườitabiếnđổibấtngờđếnvậykhông?

Câutrảlờilàkhông,chẳngcóaingủmộtđêmthứcdậybỗnghoárađộcác,bạo lực,hayxấuxa.Luôn luôncómộtquá trình.Luôn luôncónhữngbiểuhiệntrongquátrìnhđódùrấtnhỏ.Điềuđángbuồnlàdườngnhưchúngtaluôntặclưỡilướtquanhữngđiềurấtnhỏ.

Vàrồi,nhữngđiềutồitệdiễnralàbởichúngtađãbỏquanhữngđiềurấtnhỏđó.Nhữngđiềutốtnhonhỏchúngtađãkhônglàm,nhưmộtcáimỉmcười,mộtlờithămhỏi,mộthànhđộnggiúpđỡ...Vànhữngđiềuxấunhonhỏchúngtađãlàm,nhưmộtlờixúcxiểmbângquơ,mộtánhnhìnkhinhrẻtìnhcờ...

Sẽrấttaihạinếuchúngtaquênrằngmộtlờinóitửtếchânthànhcóthểxoadịuvàníugiữconngườivớicáithiện,cũngnhưchỉmộtlờirẻrúngcũngcóthểgâytổnthươngsâusắcvàđánhthứcconquỷngủsay...

Làmsaođểloạitrừcáiác?Câutrảlờithườngthấylàhãytránhxanó,vànếubắt gặp thì trừngphạt nó thíchđáng.Nhưng cònmột cáchnữa, đó làđừngđểngườikháccócơhội trở thànhngườixấu.Đừngbỏ rơi,đừngépuổng,đừngkhinhkhi.Đừng lừagạt,đừng lợidụng,đừngphảnbội.Đừnggâytổnthương.Đừngdồnaivàođườngcùng...

Tôikhôngdámnóirằngcáithiệnluônmạnhhơncáiác.Tôikhôngbiếtchắc.Đôikhitôinhìnthấycáithiệnbịđánhnốcaotrênsànđấutrongcuộcchiếnđơnđộc.Nhưng tại saochúng ta lạiđểnó trở thànhcuộcchiếnđơnđộc?Tôibiếtchúngtađônghơn.Nhữngngườimongmuốnđiềutốtđẹpchocuộcsốngnày,luônluônđônghơn.

Vậy thì hãy làm cho chúng tamạnh hơn.Hãy tìm đến nhau, bạn bè,ngườithân,đồngnghiệp,đồnghương,đồngloại...Hãygiúpđỡvàxinđượcgiúpđỡ,hãyxiếtchặtlạinhữngmốidâyliênhệvàđừngđểaithànhkẻlạcloài.Nhữngkẻ lạc loài, thườngdễ trở thành thủphạm,hoặc trở thànhnạnnhân.

Thếchonên,giữacuộcsốngbộnbềđôikhicũngcầnnhìnlại,đểtựhỏilòngxem,phảichăngngaybêncạnhđờitavẫncòncóaiđólạcloài?

Hãykiêuhãnhvàtựdo,nhưnhữngchúgàrừngTôilàchúatểcủachínhtôi…

BENJAMINFRANKLINAnhbạn18tuổimấyhômnayđanglêntiếngđòitựdo:Đượcmuaxe

mớiđểtựláiđihọcthayvìđểbađưađónhoặcđónxebus,đượcđóngcửaphòngkhitiếpbạnthayvìmởcửanhưmẹquyđịnh,đượcthỉnhthoảngngủđêmlạinhàtrọcủabạncùnglớpkhicóliênhoanthayvìphảivềnhàtrướcmườirưỡitối…

Bạnnóivớitôirằngthậtquá“oải”vớisựbảobọccủachamẹ.Thậmchí,mỗilầncắttócbạnđềuphảitheobađếntiệmquen.Trongcâuchuyện,bạnthúnhậnrằng,chođếntậnhômnay,bạnchưabaogiờtựxúccơmvàochéncủamình.Đó làviệccủamẹ,bà,hoặccôgiúpviệc.Bạnchỉviệcbưng tôcơmđãxúcsẵnlênngồitrướctivivàăn.

Đếnnămmườibốn tuổi tôivẫnchưa tựxếpquầnáochomình.Tấtcảđềulàviệccủamẹ.Giặt,phơi,xếp,ủi,treolênmóc.Mỗisáng,tôichỉviệcmặcnhữngchiếcáorấtthẳngthớmtinhtươmđểđếntrường.Chođếnmộtngàynọmẹđivắng,vàtrờitrưađangnắngbỗnglắcrắcvàihạtmưa.Khôngcáchnàokhác, tôiphải làm.Lấyquầnáo từ sàophơi,ômvàophòng.Tôichợtnhậnraquầnáovừalấytừsàoxuốngthậtlàthơm,mộtmùihươngmớimẻ, lạ lẫm, thanh sạch, “nónggiòn”.Mùicủanắng.Và lầnđầu tiên trongđời,tôingồixuốngbênđốngquầnáo,lóngngóng,bắtđầuxếptừngcáimột.

Tôichỉmuốnnóirằng…nhữngvídụđókhônghoàntoànlànhữngviệcnhỏnhặt.

Khikhôngtựlàmđiềugìđóchobảnthân-chẳnghạnnhưviệcxúccơm,vớibạn,hayviệcxếpquầnáo,vớitôi-tacóthểtậnhưởngcảmgiácthoảimáicủasựbảobọc(haylườibiếng),nhưngđồngthời,chúngtacũngđangđánhmấtdần-từngchút-mộtđiềurấtcóýnghĩavớiđờimình:bảnnăngđộclập.

Bảnnăngmạnhmẽnhấtcủaconngườilàhọclấynhữngkỹnăngsốngnhằmtựtồntại.Vừalọtlòngmẹ,chúngtakhócoeoeđòisữa,vì“conkhócmẹmớichobú”.Khôngcóaidạycả,Rồibathángbiếtlẫy,bảythángbiếtbò,chín tháng lòdòbiếtđi…Rồinhảycúnhảyđầu tiên.Ngãcúngãđầutiên…Chamẹđứngquanhvỗtaycổvũ,khenngợi.Nhưngchínhchúngta,dùbénhỏ,mongmanhnhưvậy,khimớivàithángtuổiđãtựmìnhlàmnênnhữngkỳtích.

Hãynhớlạilúcbéthơ.Khinàomẹchobạncầmkéocắthìnhchiếclá:đólàkhimẹtinrằngbạncóthểcầmkéomàkhôngtựcắtvàotaymình.Bamẹkhôngbếẵmtanữa,nếutađãbiếtđi,muốntựđimộtmìnhvàquantrọngnhấtlàkhiếnbamẹtinrằngtacóthểtựđimộtmình,biếtvịnvàoghế,biếttựđứngdậyđượckhivấpngã.Cóbaogiờbạntựhỏi:tạisaochamẹcóthể

thả tay ra cho bạn đứng chựngkhi bạnmớimười tháng tuổi,màvẫn xúccơmchobạnkhiđãmườitámtuổi.Nếumẹcóthểxúccơmchobạnthìcógìlạđâunếubakhôngyêntâmđểbạnláixemộtmình…

Nếuchúngtakhôngchứngtỏđượcrằngmìnhcóthểtựlàm,ngườikhácsẽtinrằngchúngtakhôngthểtựlàm.Nếubạnkhôngtựlàmđượcđiềudễdàng, cớ sao tôiphải tin rằngbạncóđủ tráchnhiệmvànhận thứcđể làmđiềukhóhơn?

TrangTửnói:“Gàrừngđimườibướcmớinhặtđượcmộthạtthứcăn,đitrămbướcmớiuốngđượcmộtngụmnước.Nhưngchúngkhôngmongcầuđượcsốngtronglồng”.Chúngtacógiốngđượcnhữngcongàrừngkhông?Nếuchúngtavìưathíchthócgạobàysẵnmàchịuchuivàochiếclồng.Rồitừsaunhữngsongtređó,chúngtađòitrảtựdo?

Từxúccơm,xếpquầnáo,sáchvở,đếnchọntrường,chọnnghề,tìmviệc,kiếmsống,chọnchồngchọnvợ,chọntươnglai…Chúngtasẽquáquenvớiviệcđượcsắpsẵn.Chúngtaưalàmviệcđãđượcngườikháclênkếhoạchhơnlàtựmìnhvạchra.Chúngtachuộngthóiquenhơnsángtạo.Chúngtachỉ vui khi có người tâng bốc, chỉ hết buồn nếu có người an ủi vuốt ve.Chúngtathậmchíkhôngmuốntựphânbiệtsaiđúngtrừkhicóngườilàmthay.Chúngtakhôngthểlàmchủđờimình.Cứnhưvậy,chúngtađánhmấtbảnnăngcủagàrừngvàbiếnthànhconchimtronglồnglúcnàokhôngbiếtnữa.Thậmchí,mộtconchimtrongrấtnhiềulớplồng.

Nhưvậyđó,anhbạn!Khôngailấymấttựdocủachúngta,chỉcóchúngta tựnguyệnđánhmất thayvì cốgắnggiữ lấynó.Chúng ta,ở tuổimườitám,thỉnhthoảngkêugàorằngtạisaochamẹlấyhếttựdocủacon,màquênrằngchínhmìnhđãđánhmấttựdo-từngchútmột-từlâulắm.Khiđượcaiđó làm thaymột việc nhỏ, và ta chấp nhận việc ấy như điều hiển nhiên,nghĩalàchúngtađãtựđanthêmmộtsongtrechochiếclồngđờimình.

RobertFulghumtừngtrởthànhtácgiảbestsellervớimộtcuốnsáchcótựađềthúvị“Tấtcảnhữnggìcầnphảibiếttôiđềuđượchọcởnhàtrẻ”.Đólànhữngnguyêntắcsống:chiasẻ,chơicôngbằng,khôngđánhbạn,đểđồđạcvàochỗcũ,khônglấynhữnggìkhôngphảicủamình,dọndẹpnhữnggìbạnbàyra,nóixin lỗikhi làmtổn thươngaiđó, rửa tay trướckhiăn,họcmộtít,suynghĩmộtít,vẽvàhátvànhảymúavàchơivàlàmviệcmộtítmỗingày,ngủtrưa,cóýthứcvềnhữngđiềukỳdiệu,câycốivàcácconvậtđềuchết -và chúng ta cũngvậy, từđầu tiênvàquan trọngnhất cầnphảihọc:quansát.

Hãyđếmxem:100chữ.Nhữnggìcầnphảihọcchỉnhưvậy.Chúng tađượchọcởnhàtrẻnhưngđãđánhrơidầntrongquátrìnhlớnlên.Cũngnhưkhisinhra,tađãcósẵnbảnnăngđộclậpnhưnglạiđánhmấtnótrongquátrìnhsống.Khôngcóbảnnăngđộclập,chúngtakhôngthểnắmgiữđượctựdo.Nghĩalàtrướckhiđòitựdo,bạnphảitìmlạibảnnăngđộclậpcủamình.

Mọithứđơngiảnhơnchúngtatưởng.Thậmchícóthểnóirằngcuộcđờinàyrấtgiốngmộtnụhôn,nócóthểtệhơn,haytuyệthơnnụhôntrướcđó,nó có thể khiến bạn hạnh phúc, cũng có thể làmbạn vỡmộng, nó có thểkhiến bạn nhận ramình yêu, hay nhận ramình hoàn toàn không yêu.Nóchứađựngnhữngbímậtmàbạnchỉkhámpháđượcsaukhiđãhoànthành.

Hãy tựmình hoàn thành, và bạn có thể nói bạn là chúa tể của chínhmình.Nhưnhữngchúgàrừng.

Hãyluônluônkiêuhãnhvàtựdonhưnhữngchúgàrừng.

Cómộtcuốnsáchbêntrongbạn“Viếtlàmộtcuộcthámhiểm.

Bạnbắtđầutừsốkhôngvàhọctrênđườngđi”E.L.DOCTOROW

Cáchđâyvàinăm,mộtkhảo sát chobiết cóđến81%ngườiMỹcảmthấycómộtcuốnsáchtrongđầumình,vàhọchorằngmìnhnênviếtnóra.Tuynhiên,mộttácgiảcủahơn20cuốnsáchđãviếttrongmộtbàibáorằng,nhữngngườiMỹđótốtnhấtđừngnênviếtnóra,vìngàynaycóquánhiềucuốnsáchhạngbađượcxuấtbản.Ôngtachođólàsựhãohuyềnvàkhuyênmọingười“tiếtkiệmgiấy”bằngcáchđừngviếtranhữngcuốnsáchmàhọmuốn,thậmchíđừngnghĩđến.Hãygiữnótronggiấcmơcủahọ,nơixứngđángcủanó.

Nhưng với tôi, quan điểm đó chỉ nhằm làm nản chí những người yếubóngvía.Cólẽnêntránhxanhữngnhàphêbìnhnghiêmkhắckhitacòntrẻ.Đôikhi,họdậptắtmơướccủatakhôngthươngtiếc.Ướcmơcóthểđưatađirấtxa.Chínhta,chứkhôngphảihọ.

Tôi,với tưcách làmộtngườiđọc,vàmộtngườikiếmsốngbằngnghềviết, tin rằng viết không phải là một đặc quyền riêng của các nhà văn.Không.Viết, tưởng tượngvà sáng tạokhôngphải làmột côngviệc “đẳngcấpcao”dànhriêngchomộtgiớinàođó.Đểxuấtbảnmộtcuốnsách,bạncầngiấyphép,cầntiền,cầnsựhỗtrợ…nhưngđểviếtmộtcuốnsáchthìbạnchỉcầnmongmuốnvàsựquyếttâmcủamình,khôngcầnaichophépcả.

MagaretMitchellvốnlàmộtnhàbáochuyênviếttiểusử.KhimộtngườicủanhàxuấtbảnMacmillanhỏixemliệuMagaretMitchellcóviếtcuốntiểuthuyết nào không, một người bạn của Mitchell đã cười phá lên: “Tưởngtượngxem,mộtngườingờnghệchnhưPeggylạiviếtmộtcuốntiểuthuyết”.BạnhẳnđãnghetêntiểuthuyếtCuốntheochiềugiókểcảkhibạnchưatừngđọcnó.

Cácnhàbáothườngkhôngphảilànhàvăn,nhưngđiềuđókhôngngăncảnhọtrởthànhnhàvănnếuhọcómộttiểuthuyếttrongđầuvàcốgắnglàmviệcđểviếtnóra.Cũngnhưvậy,kểcảkhiđiểmvănởtrườngcủabạnchưabao giờ trên năm, điều đó cũng không ngăn cản bạn viếtmột cuốn sách.Chúng ta bị bắt buộc phải viết những bài luận.Nhưng khi viếtmột cuốnsách,chúngtahoàntoàntựdo.Nếubạnviếtđựơcblog,chắcchắnbạncóthểtrởthànhtácgiảcủamộtcuốnsách.Tôicómộtanhbạnluônbịđiểm4mônVăn,nhưnganhviếttrênblogmìnhnhữngbàiphêbìnhâmnhạcthậttuyệt,bởiđólàniềmđammêcủaanh.Tôibiếtanhhoàntoàncóthểviếtmộtcuốnsáchvềâmnhạc.

“Viếtmộtcuốnsáchlàgiếtmộtcáicây,đừngcốviếtsáchnếubạnchỉcóthể

viếtnhữngcuốnsáchvớvẩn” -Tôiđãnghemộtngườinóivớimộtngườikhácnhưvậy.Nhưng,aicóthểđánhgiámộtcuốnsáchlàhạngbahayhạngnhất - khi nó chưa được viết ra?MaxEhrman nói “Hãy lắng nghe ngườikhác, cả những người chậm trí và những kẻ thất học, bởi ai cũng có câuchuyệncủariêngmình”

Bạn có câu chuyện của bạn, những ý kiến, những suy tư, những kinhnghiệm,nhữngkýức,nhữngtổnthương,khátvọng,tìnhyêuvànhữnggiấcmơ…Nếubạnchưaviếtnóra,bạnkhôngthểbiếtđượcnócóđánggiáhaykhông.Cómộtcuốnsách trongtâmhồnbạn,và tôi, tôi thựcsựmuốnđọcnó.Hãyngồivàobànvàviết.

Tạisaobạnkhôngthểviếtmộtcâuchuyệntrẻcon,vàcậuemhọkhéotay của bạn có thể vẽ minh họa cho nó. Tại sao bạn không viết lại câuchuyệnbạnkểchotôinghevềnhữngchuyếnđiđặtbẫythútrongrừng.Tạisaobạnkhôngviếtmộtcuốnsáchkểvềcuộcchiến tranhgiữaquáivậtvàngười ngoài hành tinh như bạn đang kể cho cháu bạn?Một cuốn truyệntranh.Mộtcuốnsáchdạycâucá.Mộtcuốnsáchkểvềnhữnghồiứctuổithơ.Và…hãyviếtmộtcuốnsáchđểtrấnantôikhimáyvitínhcủatôibịhư.

Khôngcóbiêngiớinàochođềtài.Chẳngcógìngăncản.Đừngvộivã,GiảĐảotừng“banămlàmđượchaicâuthơ”thìkểgìđến

sách.Nhữngcuốnsáchtừkhibắtđầuýtưởng,từđầutiênđượcviếtra,đếnkhinóthànhmộtbảnintrêntaybạncóthểchỉmộttuầnnhưngcũngcóthểhàngchụcnăm.

Hãyviếtđi,trongkhiviết,bạnsẽtìmkiếmkhicónhucầuvàhọcthêmnhữngkỹthuậtviếtvăn,bạnsẽtựhọcthêmđểchỉnhsửavănphạmvàchínhtả củamình, bạn sẽ tự tìm cách sắp xếp các chươngmục sao chohợp lý,hoặcđộcđáo,bạnsẽtựtổchứcđườngdâycốttruyệnsaochođơngiản,hayphứctạp,bạnsẽthayđổi từngữvàcấutrúcsaochodễhiểuhơn,haykhóhiểu hơn, tuỳ theo ý bạnmuốn.Bạn sẽ cảm thấyưa thích những câu dài,hoặcngắn.Chẳngcóbiêngiớinàochosựsángtạo,miễnlàbạnmuốnvậy.

Kểcảkhihọviệnđếnnhữngcáicâythìbạncũngchẳngcònlýdogìđểengại.Đasốnhữngngườitrẻtôiquenkhôngviếtbằnggiấymựcnữa.

Đừng quá chú ý đến văn phạm và chính tả, có nhiều nhà văn vẫn saichính tả,và thậmchíkhông ítnhữngngườiđượcxemlànhàvănvẫnviếtkhôngđúngngữpháp.

Đừnglonếubạnkhôngthểviếtđượcmộtcuốnsáchnổi tiếnghaybánchạy.Khitôinói,tôiđangviếtmộtcuốnsách.Khônghiểusaonhiềungườinghĩngayrằngtôihẳnđangviếtmộtcuốntiểuthuyếtdàyhàngtrămtrangvới tham vọng để đời.Nhưng sách không chỉ có nghĩa là tiểu thuyết.Vàkhông phảimọi tác giả đềumong trở thành best seller. Ở ngoài kia, trênnhững kệ sách phần lớn là những cuốn sách chưa bao giờ được nhắc đếntrongmụcđiểmsách,nhưngchúngvẫnđượcmuavềđọcbởinhữngđộcgiả

âmthầm,vàchúngvẫnmangđếnđiềugìđóhữu íchchohọ.Cóvàicuốnsáchthậmchíinrakhôngđểbán,bởitácgiảkhôngđủtựtinđểpháthànhnêninmộtsốítđểtặngbạnbè.Nhưnglàcuốnsáchnằmtrênkệ“đọcthườngxuyên”củatôi.

Tôicũngmuốnviếtmộtcuốnsách,nónhỏthôi.Nócóthểbébằnglòngbàntay,chẳnghạn,vànhẹtênh.Vàbạncóthểđọcnóthậtnhanhtrongmộtbuổi chiềuuểoảivô tư lự, cuộnmình trênghế, rồigấpnó lạivớimộtnụcườithậtnhẹ…Đểrồithậtlâusauđó,khibạngiàđi,saubộnbềcuộcđời,bạnnhớ lạicuốnsáchấy,nụcườiấy,vàbạnchợt thấynhẹnhõmtựanhưbuổichiềukiađangvượtthờigianquaytrởlạivớimình.Vànósẽlàmộtkỷvậtdịudàngchonhữngngườiyêutôi,đểkhiđọcnóhọnhớrằngtôiđãtừnghiệnhữu.

Vậylàtôiquyếtđịnhsẽviếtnó.Tôingồiđây,trongmộtgócnhà,trướcmànhìnhlaptopIBMThinkPadcũkỹvàviếtnhữngdòngđầutiênvềchúbésẽ trở thànhnhânvậtchính trongcuốnsáchcủamình.Bạnchưađọccuốnsáchđó,nhưngtôiyêunó.

Vàbạn,chínhbạn,cũngcóthểkhởisựviếtcuốnsáchđầutiêncủađờimình.Chắcchắnlànhưvậy.Việccủabạnlàngồivàobànvàbắtđầu.Hãybắtđầubằngmộttừ.Hoặcnhiềuhơn,bắtđầubằngmộtcâu.

Thậmchícóthểlàcâunày:“Tôichẳngviếtđượcgìcả,đầuóctôihoàntoàntrốngrỗng”.Đócóthểlàcâumởđầuhoànhảochocuốnsáchcủabạn.

Nếubiếttrămnămlàhữuhạn…TrongcuộctròchuyệntảnmạndịpTết,mộtngườibạnvongniêncủa

tôithanthởrằng:“Điềuđángthấtvọngnhấtcủagiớitrẻngàynaylàhọưahưởngthụquá!”.Mộtngườikháccười:“Ưahưởng thụ thì cógì sai?Thúthậttôiđây,tôicũngưahưởngthụ”.

Vàtôi,tôiđồngývớingườibạnthứhai.Tôicũngkhôngchorằngsựưahưởngthụlàmộtđiềusaitráihaylàconđườngdẫnđếnvấpngã.Ngượclại,sailầmcủachúngtanằmởchỗchúngtathườngđắmchìmtrongảogiácvàítkhithựcsựbiếthưởngthụ.Hưởngthụthậtsựkhôngphảilàtànphábấtcứthứgìkểcảchínhmình.Hưởngthụthựcsựlàmongmuốngiữgìn,bảovệ,bồiđắp…kểcảchínhmình.

MồnghaiTếtvừarồi,tôicùnggiađìnhđếnTaoĐànđểxemhoa.Lúcấylàbuổichiều,trờimát,ngườiđôngđúc…Khidừngmắtởmộtchậuhoamai trắng,giữa ánh sángnhậpnhoạng, tôi bỗngnhận ra rằng suýtnữa thìmìnhđãtrảiquamộtbuổichiềuvônghĩaởTaoĐàn.

BạnđếnhộihoaxuânTaoĐànđểlàmgìnếukhôngđểngắmhoa?Đóchínhlàmụcđíchđầutiên,sựđôngvuinhộnnhịplàquàkhuyếnmãi.Nhưngchúngtakhôngthểtậnhưởngvẻđẹpcủahoaởđóvàothờiđiểmđó.Nắngđãtắt,đènvừalên.Đólàthờiđiểmrấttệđểthựcsựngắmhoa.

Nhưng chúng ta vẫn đi loanh quanh. Chúng ta ngó nghiêng đây đó.Chúngtatrầmtrồbìnhphẩm.Chúngtachennhauchụpảnh.Rồichúngtaravềvà tưởngmìnhđãđượcngắmhoa.Nhưngkhông.Chúng tahầunhưđãlướtquamàkhôngthựcsựnhìnngắm.Hoặcchúngtađãcốgắngngắmnhìnnhưngchỉthấyđược30phầntrămvẻđẹpmàchúngtacóthểnhìnngắmởnhững chậu hoa đó vào buổi sáng, khi sương còn đọng và nắngmới ửngmàu…Cáicònđọnglạitrongkýứctalàmộtảogiác,chứkhôngthểlàvẻđẹpthựcsựcủanhữngbônghoa.

Bạncónhậnrachăng,rằngphầnlớnthờigianchúngtachỉtrảiqua,màkhông thựcsự tậnhưởng.Mộtbuổichiều,mộtgiấcngủ,mộtbữaăn,mộtmónđồ,mộtkỳnghỉ,mộttìnhbạn,mộttìnhyêu…Vàrốtcuộc,cảcuộcđời.

Cóngườinghĩrằngcầnphảicónhiềutiềnmớicóthểhưởngthụthựcsự.Nhưngkhông.Vớitiền,bạncóthểsởhữunhiềuthứ.Nhưngchỉsởhữuthôithìkhôngmanglạihạnhphúc.Vàchỉsởhữu,khôngcónghĩalàbiếthưởngthụ.Mộtngườibiếttậnhưởngchiếcmáyảnhxịnkhácvớimộtngườisởhữumáyảnhchỉvìmuốnngườikháckhen rằngnó rấtxịn.Mộtngười thật sựhiểuvàbiếttậnhưởngtốcđộ,tiệnnghicủachiếcxehơikhácvớingườimuanóchỉvìtinrằngsởhữunósẽchứngtỏmìnhthànhđạt.Mộtngườithựcsựam hiểu hội họa, và biết giá trị của bức tranhmìnhmua sẽ rất khácmộtngườibỏnhiềutiềnmuatranhchỉđểnghenhữnglờitrầmtrồcủangườikháctrongphòngkháchnhàmình.

Cóngườinghĩrằnghưởngthụcuộcsốngđồngnghĩavớivậtchất.Nhưngkhông.Hưởngthụcuộcsốngtứclàtậnhưởngmọithứtốtđẹpmàcuộcđờivàvũtrụđemđếnchobạn.Vậtchất,tinhthần,thểxác.Cổđiểnhayhiệnđại.Nắngvàgió,ngàyvàđêm.Mặttrờivàmặttrăng,câycối,núisôngvàcỏdại.Tìnhbạn, tìnhyêu.Mọi thứ,nếubạncó thểnhận ra chúng.Đángbuồn lànhiều lúc, chúng ta khôngnhận ra chúng,mà chỉ nhìn thấynhững ảo ảnhkhác.Chúngtabịảogiác.

Chúngtachỉsởhữumàcứngỡrằngmìnhđangđượchưởngthụ.Đólàmộtảogiác.Hoặcchúngtađangtrảiquađiềunàymàcứtưởngmìnhđanghưởngthụmộtđiềukhác.Đólạilàmộtảogiáckhác.Vínhưkhibạntưởngmìnhđangtậnhưởngtìnhyêusayđắmnhưngthựcrachỉlànhữngthỏamãnnhụcdục.Khônghơn.

Mộtngườibạnvongniêncủatôitừngnóivềnhữngảogiácrằng:“Nếungười tangưỡngmộanhchỉvìanhviết ranhữngđiềuhayho - trongkhichẳngbiếtanhlàai-thìnhớđóchỉlàảogiác.Bởivìsẽcómộtngàyanhviếtdởtệ,vàsựngưỡngmộtanvàohưkhông”.

Sựngưỡngmộcủangườikhácdànhchomộtmónđồmàchúngtasởhữucũngvậy,chỉ làảogiác,bởidùthậthaygiả thìđếnmột lúcnàođóchúngcũngbaybiếnđi,kểcảkhimónđồvẫnởlại.

Hưởngthụ,haychỉtrảiqua?Kếtquảkhácnhauchỉlàsựmãnnguyện.Khichỉtrảiqua,chúngtathườnghaybănkhoăn:Phảichăngđóđãlàcáiđẹpthực sự?Chuyếndungoạnđánggiá?Bữa ănđáng tiền?Phải chăng chiếcđiệnthoạiđóđãlà“đỉnh”nhất?Chiếcáođóđãlàđẹpnhất?Phảichăngtađãcóđượcthứtươngxứngvớinhữnggìtabỏra?Nhữngngườihưởngthụthựcsựthìkhôngbănkhoăn,màthườngmãnnguyện.Nhữngngườithựcsựtậnhưởnghạnhphúccũngvậy,họmãnnguyện.Niềmvuiđôikhibị thúcđẩybởi nhu cầu phải hét toáng lên cho cả thế gian. Nhưng sự mãn nguyệnthườngcógươngmặtrấtlặnglẽ,vàhiếmkhiphôtrương.

Tôinhậnrarằngđểhưởngthụthựcsự,chúngtacầnphảihọchỏivàcóhiểubiếtnhấtđịnhvềđiềutađanglàm,đangtậnhưởng,đangthưởngthức.Biếtmìnhcógì,hiểuthứmìnhcóvàbiếtcáchtậnhưởngtốiđanhữnggìtaxứngđángđượchưởng,đómớilàhưởngthụ.

Chiềuxuânmuộn,ởTaoĐàn.Thayvìđilangthangngắmhoa,tôitìmmộtchỗngồitrongkhuẩmthựcvàgọimộtlybialớn.Tôinhậnrarằngkhiquaynhìnlại,mìnhsẽthấyrấtnhiềunuốitiếc.Nhưngnuốitiếcthìcóíchgìđâu.Trongbuổichiềunày,tôiđãkhôngthểthưởnghoathựcsự.Nhưngtôisẽthưởngthứclybianày.Chúcchochúngtakhôngchỉtrảiqua,màthựcsựbiếthưởngthụcuộcđờivớitừngthờicơmànómangđếnmỗingày.

Cónhữngđiều,nếubạnhiểuđượcbảnchấtcủanó,nếubạngọitênnóra,nếubạnthoátkhỏiảogiác,bạnkhôngcònmongmuốncónónữa.Ngượclại,cónhữngđiều,nếubạnhiểuđượcnó,bạnnhậnthứcđượcgiátrịcủanó,

bạnsẽkhôngbỏquanónhưđãtừng.Vínhưcơngiórấttronglànhnày.Nếubạnbiết,bạnsẽkhôngbỏđingaymàđãdừnglại,nhắmnắtvàhítmộthơidài,thậtsâu.

Ồ,cuộcđờicũngnhưhơithởvậythôi.Takhôngthểhítmộthơidàiquákhảnăng củamình.Nhưng ta có thểhít sâuhết khảnăng củamình trongtừnghơithở.Tôivẫntinrằngnếubạnthựcsựbiếthưởngthụ,bạnluônthấymìnhđãsốngrấtsâu.

Nếuđãbiếttrămnămlàhữuhạn,cớgìtakhôngsốngthậtsâu…?

“Đãquamấtrồibaocơhộiđượcyêu…”…VìnhữngthứtầmthườngtađổibaođiềuvôgiáĐổicôđơnlấynhữngcuộcgặpgỡchẳngcầnchi

ĐổichiếchônlấytiếngcườiđùatrốngrỗngĐổinỗidịuêmlấynhữngphúthộihèĐãquamấtrồibaocơhộiđượcyêu

Làmsaokéovềdùchỉmộtvầngtrăngđãlặn…Tiếngcugù–BLAGADIMITROVA

Vừarồi,chúng tôicódịpgặp lạimộtcôbạncũ thờisinhviên.Đó làmộtcôgáixinhxắn,mơmộng,vàthânthiện.Tôicònnhớngàytrước,đámcontrai,vàcảcongái,đãtừngngồivớinhaunhiềulầnởmộtquánnướcmíavàđoánxemcôyêuanhchàngnàotronglớp.

Cô luôn có vẻ gần gũi và dành ánhmắt ấm áp, tươi vui chomột vàingườiđặcbiệt,nhưthểcôđangyêuthầmaiđótrongsốhọ.Nhưngkhimộtrồihai,vàba,tấtcảnhữnganhchàng“tựtinrằngmìnhchínhlàngườiấy”lần lượtmạnhdạn tỏ tình, thìcôđều lắcđầuvớinụcườidễ thương, thậmchí…tỏvẻhối lỗivìđãđểchúng tôihiểu lầm.Chúng tôiđã thựcsựhiểulầm.Kểtừkhiấy,ánhmắtthithoảngđầyvẻtrìumếncủacôtrởthànhmộtbíẩnlớnvớicánhcontrai.

Nhiềunămđãtrôiqua,vàkhigặplạicôtrongbuổihọplớp,mộtanhbạn“từngtưởngmìnhlàngườiấy”đãkhôngthểngănmìnhđặtcâuhỏi,vớicô:“Nhữngngàyđó,cóphảilàbạnđãyêuthầmaichăng?”.

Tấtcảchúngtađềuđãtrưởngthành,cóthểđếmđờimìnhbằngnhiềukinh nghiệm, cả hạnh phúc và buồn đau. Vì thế dường như thật ngượngngùngkhinhậnralòngtavẫnthấpthỏmvớimộtcâuhỏitưởngchừngchẳngliênquangìđếncuộcsốngcủatahiệntại.Thậmchí,chẳnggiúpgìđượcchonhữngngàythángđãqua.Nhưngnóởđó,từthuởtacònkhờkhạo,mộtcâuhỏitòmòđếnngâythơ.Vàdùsaođinữa,nócũngchứngtỏrằngmìnhxứngđángđểđượcđặtra.Bởicâutrảlờichúngtôinhậnđượcthậtlạlùng:

“Phải - cô bạn mỉm cười, - tôi đã yêu. Trong suốt những năm thángđó…”

“Nhưng…?”-Chúngtôingạcnhiên. “Nhưng, khi ấy, tôi đã yêu bạn theo cách người ta yêu.. những thần

tượng.Vàthậtmay,tôiđãnhậnrađiềuđótrướccảkhibạnngỏlời.”Nhưmộtviênsỏinémxuốngmặtaotĩnhlặng,câuhỏi“Chúngtađãyêu

nhữngthầntượngcủamìnhtheocáchnào?”nhưlàmlanratừngvòngsóngtrongmỗichúngtôi.

Nếuthầntượngcủachúngtalàmộtconngườithật,hiệnhữu…thìconngười thật ấy phải chăng sẽ là bộ xương của conngườimà ta gọi là thầntượng.Chỉlàbộxươngthôi.Phầncònlại,dathịt,hồnvíacủathầntượnglà

dochínhchúngtatạora.Nógiốngnhưmộtphéptoán:A=>B.RồiA+B=C.Alàconngườiđó.Blànhữnggì tanghĩrằngngườiấy theosuy luậnđơngiảnvềsựhoànhảothìphảicó.Clàconngườimàtayêu.

Chúngtabồiđắpvàobộxươngđónhữngthứmàtacholàchúngtươnghợpvớingườiấy,theotiêuchuẩnvàlýtưởngriêngcủachínhta.Nhưkiểu:vớinụcườitươinhưvậy,hẳnđólàngườicởimởvàhàophóng.Mộtngườinóinhữngcâuhayhodườngấy,hẳnphải làmộtngười sâusắc.Ngườicóngónđàn tuyệt vời thế kia, chắc phải sở hữumột tâmhồnbay bổng.Khichưabiếtrõhọthựcsựcónhữngđiềuđóhaykhông,chúngtacứgánthêmvàochochắcăn.Vìnhucầucủabảnthânta,khôngphảicủahọ.

Những thần tượngdườngnhưđãđược tạo ra theo cáchđó.Thoạt tiênchúngtanhìnthấymộtngườivớitàinăng/vẻđẹp/sựhiểubiết/lòngtốt…Vàchúngtanghiễmnhiênnghĩrằnghọcũngcólòngtốt/sựhiểubiết/vẻđẹp/tàinăng…

Kiểusuyluậnđólàmộtcáibẫy.Conngười,vốnlàmộtsinhvậtchứađầynhữngthứtưởngnhưkhôngtươnghợp.Vínhưkhibạnnhìnkhuônmặtkhóưacủatôi,bạnkhôngthểnghĩtôilàmộtngườihàihước.Nhưng,tôilàmộtngườihàihước.Vẻmặtkhóưachỉlàmộtcáibẫy.

Màcuộcđờithìđầynhữngcáibẫy.Tôicóthểchéprađâymộttrămcâudanhngônthậthaymàbạnchưatừngbiết.Nếubạnnhìnvàođóvànghĩlàtôisâusắchơnbạn,vậylàbạndínhbẫy.Nếubạnchỉchorằngcólẽtôiđọcnhiềuhơnbạn,bạnthoátkhỏichiếcbẫy.Cònnếubạnnhậnrađược“sựthậttrầntrụi”rằng,tôichỉtìnhcờ(haythậmchí,cốý)đọcđượcnhữngcâuđó…trướcbạn,tứclàbạnđủtỉnhtáođểnhìnrachiếcbẫy.

Tôitinaicũngtừngcómộtthầntượng.Chodùchỉcómộthaynhiều,ngắnhạnhaydàihạn.Điềukhácnhaulàchúngtalàmgìvớithầntượngcủamình.Chúng ta ngưỡngmộvàhọchỏi người đóhay cốxâyđắp thêmđểbiếnhọthànhmộtthầntượnghoànhảotheonhucầuriêngcủamình?Đểrồisauđóthấtvọng.

Đôikhi,chúng ta tìmđượcmộtbộxươngkhủng long,nhưngcứ loayhoaytìmcáchđổinóđểlấymộtconrồng.Cũngnhưcôbạntôi.Côđãrungđộngtrướcmộtanhbạnhọcgiỏi,tốtbụngvàdễdànggắnthêmchongườiđósựlãngmạn,tếnhị…Côgầnnhưđãtạoramộtconngườiảobaobọcbênngoàingườithật,vàcôyêuconngườiảođó.Conngườimàcôtạora,chochínhcô.Vàcôyêu,chỉchochínhcômàthôi.Thậtmay-cônói-làkhiconngườithậtngỏlờivớicô,thìcôđãnhậnrarằngđókhôngchínhxáclàngườimìnhyêu.Đóchỉlàmộtbộxương.Cốtlõi,quantrọng,nhưngvẫnchỉlàbộxương.

Bạncómuốnđượcyêutheocáchngườitayêumộtthầntượng?Anhbạntôithìkhông.Anhnói:“Trongvàitrườnghợp,chẳngmaymắngìkhibịbiếnthànhthầntượng.Vìđiềuđócónghĩalàtađangthựcsựđánhmấtcơhội

đượcyêubởichínhconngườithậtcủamình.”Kinhnghiệmấymớiđángbuồnlàmsao.Vớicôbạntôicũngvậy.Khiđã

biếtrằngmìnhyêumộtconrồng,thậmchílàảoảnhvềmộtconrồng,ngườitasẽchẳngthèmđểmắtđếnbộxươngkhủnglongnữa.Nhưngtệnhấtlànókhiếnhọquênmấtđiềuvôcùngquantrọng:mộtbộxươngkhủnglongcũnglà thứhiếmcóvàđángchiêmngưỡng.Hơn thếnữa, nó thật hơnmột conrồng.

Nhưngkhinhậnrađiềuđó,thì“đãquamấtrồibaocơhộiđượcyêu…”

Saotasốngnổivớimình?“Hãytựhỏimìnhxemđiềugìsẽkhiếnbạntỉnhthức,vàthựchiệnđiều

đó.Bởicáithếgiớicầnlànhữngconngườiđãthứctỉnh”

HOWARDTHURMANTôi từng là sinh viên ngành sư phạm trước khi trở thành nhà báo.

Nhữngngàyngồiởgiảngđường, tôi chưabaogiờhìnhdungvềbản thânmìnhnhưmộtgiáoviên,dùtôirấtyêuquýtrẻcon.Tôiluôncảmthấycógìđókhôngđúng,nhưmộtchiếcbánhrăngkhôngđặtkhớptrongcỗmáyđờimình.Rồimộtngàynọ, tôigạtquamộtbênnhữngngăntrở,hoàinghi,dèdặtcủagiađìnhvàbèbạnđểtrởthànhphóngviênởmộttờbáohọctrò.

Chođếntậnbâygiờ,tôichưaphútnàohốitiếc.Vàphầnđông, tôimuốnnói là rấtđông,nhữngngười tôiquenđãđạt

đượcthànhtựuvàhạnhphúcvớicôngviệcvốnkhôngphảilàlựachọnđầutiêncủahọ.Họđãtừngchọnsaiđường.Rồihọbừngtỉnh,vàrẽquamộtconđườngkhác.

Thếchonên,đừnglonhé!Nếunhưbạnvừanhậnrarằngmìnhđãđisaiđường.Hãyxemnónhưmộtgiấcmơ.Điềubạncầnlàmbâygiờchỉlàtỉnhdậy.

Bởi cuộc đời này có quá nhiều điều thú vị mà chúng ta có thể trảinghiệm,nênviệcchọnlựakhôngbaogiờdễdàng.Đốivớibấtcứai.Thườngthìđểlựachọnđúng,ngườitacầnmộttronghaithứ:sựmaymắn,hoặclàsựkhônngoan.

Mộtngườibạnvongniêntừngnóivớitôirằngtríthôngminhchưachắcđãmanglạihạnhphúc.Nhưngsựkhônngoanthìcóthể.Khônngoanlàbiếtcáchpháthuytốiđanănglựcvàphẩmchấtcủabảnthânđểđạtđượclợiíchmộtcách toàndiện,khôngchỉvềvậtchất,màcònvề tinh thần,khôngchỉdanhlợimàcòndanhdự,khôngchỉđịavịmàcònlòngtôntrọngvàcảtìnhyêuthương.Khônngoanlàbiếttránhxanhữnggìcóthểgâythiệthại,cũngvậy,khôngchỉvềvậtchất,haydanhlợi…

Sựthôngminhmangtínhbẩmsinhnênkhôngphảiaisinhra trênđờicũngthôngminh.Nhưngtôitinrằngaicũngcóthểtrởnênkhônngoan.Bởisựkhônngoanlàđiềuchúngtaluôncóthểhọc,vàluôncócơhộiđểhọc,bằngcáchtíchlũytừngchútmộtmỗingày,mỗiphútnhữngkinhnghiệmtừchínhcuộcđờimình.Hoặc,sẽtốthơnnhiềunếuchúngtahọcđượctừcuộcđờingườikhác.Từlịchsử.

Thầydạyvăncủatôitừngnóirằng,mọihỉnộáiốcủacuộcđờiđềucótrongthầnthoạiHyLạp.Đólàlýdovìsaođếntậnbâygiờchúngtavẫnđọcnhữngtácphẩmcổđiển.Bởivìnếugạtbỏnhữngbốicảnhxãhộivàtậptụccóthểtrởnênlạchậutheothờigianthìcácnhânvậtởthờiđạixaxưakia

khôngkhácgìchúngtacả.Côngnghệcủachúngtađãtiếnxanhưngnhữnggìthuộcvềbảnchấtconngườithìdườngnhưkhônghềthayđổi:tìnhyêu,hạnhphúc,lòngtham,sựđốkị,mưuđồ,tộiác,thấtbại,thànhcông,hyvọngvàsựtuyệtvọng…

Tôitừngnghekểvềmộtngười.Mộtngườibìnhthường.Anhsuýtmấtmạngkhinhảyxuốngcứuhàngchụcngườilớnvàtrẻembịlậtthuyềngiữadòngnướcxiết.Bạnnghĩngườiấylàmđiềuđóvìai?Vìnhữngnạnnhânư?Haylàvì tìnhyêuconngười?Phảichănganhđãhoàntoànquênbản thânmình trong khoảnh khắc ấy? Khi mọi người xúm lại trầm trồ thán phụcngườiđànôngấythìanhlàubàu:“Cóchiđâumànói.Nếunhưdướiđócócái thằng trộm đồ nhà tui thì tui cũng phải nhảy xuống cứu nó lên. Chớkhôngthìtuilàmsaosốngnổivớimình?”

Vậy đó. Đột nhiên tôi nhận ra rằng, rất nhiều người làm việc thiệnnguyệnhaymộthànhđộngdũngcảmđơngiảnlàvìchínhhọ.Vàtôimongtấtcảchúngtađềuvậy.Chúngtaphảimangđếnđiềutốtđẹpchongườikháctrướchếtlàvìsựthôithúccủatráitimmình,thứsâukínthiêngliêng,ởbênngoàidanhtiếngvànhữnglờihoamỹ.Vìchúngtakhôngthểkìmlòngđược,vìnếukhôngđếnvàxoadịunỗiđaucủangườikhác,khôngđưataycứulấyngườikháctronglúcngặtnghèothìtráitimtakhôngthểnàothanhthản.Đóchẳngphảilàmộttrongnhữngphẩmchấtnguyênsơđẹpđẽvàkỳdiệunhấtcủatráitimconngườihaysao?Nếulắngnghelờichỉdẫntừnơisâuthẳmđó,takhôngthểnàođisaiđườngđược.

Chúngtakhôngthểmanglạihạnhphúcchongườikhác,nếuchínhbảnthânchúngtaluônhoangmanghoặctrànđầyhốitiếc.Chúngtacũngkhôngthể thanh thản và hạnh phúc thực sự nếu chỉ sống, làm việc, học hành vìngườikhác-dùđólànhữngngườitavôcùngyêuquý-thayvìsốngtheomongmuốncủachínhmình.Bởithế,bạnthânmến,hãyluônsốngvìmình,vàhãysốngvìmìnhmộtcáchkhônngoan.

Cácchuyêngiatâmlýnóirằng33thợmỏChilêsaukhiđượccứusốngsẽphảiđốimặtvớirấtnhiều thayđổi trongcuộcsống.Chẳngbiết tốthơnhay tệhơn,nhưngchắcchắnđósẽ lànhững thayđổi lớn.Bởivìhọđãbịchônvùi,đã tuyệtvọng,đãcậnkềcáichết,vàđãđượccứuthoát.Họnhưbừngtỉnhsaumộtgiấcmơdàivàbâygiờhọtựhỏi“Tađãlàmgìvớicuộcđờimình,suốtnhữngnămthángqua?”

Cònchúngtathìsao?Lắmlúcchúngtacũngsốngmộtcáchhoangmangbấtđịnh.Vậytạisaochúngtakhôngtựhỏimìnhcâuhỏiđó,bâygiờ?Chúngtacóchịucúixuốngđểnhặtlấysựkhônngoanrơiratừtúikinhnghiệmcủangườikhác?Haychúng ta cứngạonghễbướcquavàđợiđếnngàychínhmìnhbịchônvùirồimớibừngtỉnhgiấc?

Tôimuốnnóivớibạnrằng,dùbạncòntrẻvàcònvôvàncơhộiđểtrảinghiệm,thìcũngđừngbaogiờbỏquanhữnghạtgiốngcủasựkhônngoan,

đôikhiđượcgiấutrongnhữngđiềuvôcùngbénhỏ,đừngbỏquanhữngđiềukhônngoantronglờinóicủanhữngngườibìnhthườngởngayxungquanhmình.Đôikhi,bạnkhông thểbiếtđược,một lờinói tìnhcờhoặcmộtcâudanhngônđượcsuynghĩđếnđủđộchíncóthểlàmthayđổiđờibạnrasao.

Mấyaibiếtđượctôiđãhọcđượcnhiềuđếnthếnàotừcâunóibângquơcủamộtngườiđànôngdũngcảmvôdanh.Tôiluônvinvàohaicâuhỏiđơngiảnnàyđểđiđếnhếtcuộcđời,đểchọnlựa,đểhànhđộng,vàđểsống:

“Nếulàmđiềuđó,saotasốngnổivớimình?”và

“Nếukhônglàmđiềuđó,saotasốngnổivớimình?”

Vàsẽchẳngcòngìtrênbờcátthờigian[7]

“NếuThượngđếmuốnhủyhoạiaiđóthìtrướchết,ngàisẽbiếnngườiấy

thànhmộtvịthần"NGẠNNGỮHYLẠP

ChiềuChủnhật,tôingồitrướcbậcthềmquansátnhữngđứatrẻtrongxómchơivớinhau.Chúngthườngchơiđichơilạimấytrò.Trướchếtlàtròcao bồi,một đứa làm cao bồi kiêm cảnh sát trưởng, vài đứa đóngvai thổdân,vàmộttêncướp.Khôngcậubénàochịuđóngvaitêncướpcả.Tấtcảđềumuốn làmcảnhsát trưởng.Cãinhaumãi,cuốicùngchúngquyếtđịnhnhữngngườiquađườngsẽlàtêncướp.Nhữngtêncướpluônluônbỏchạy.Vàngườiquađườngcũng thế…Vìvậy, chúnghò reovàđuổi theonhữngngườiđiquaxóm.

Trò chơi vì thế mà nhanh chóng trở nên nguy hiểm và bị người lớnnghiêmcấm.Chúnglậptứcchuyểnsangtròchơiyêuthíchkhác,trò“Talàchúatể”.

MộtcậubéhọclớpBa,caonhấtvàkhônlanhnhất,làngườikhởixướngvàvìthếnghiễmnhiêntrởthànhchúatể.Tròchơirấtđơngiản,“chúatể”sẽđộicáixônhựalênđầu,taycầmcâykiếmnhựagiơlêncaovàhétvang“Talàchúatể”,sauđónghiêmmặtquátto“Línhđâu!”.Nhữngđứatrẻkhácsẽkhúm núm cung kính “Thưa chủ nhân!”. Chúa tể sẽ sai vặt “quân lính”(đươngnhiên):đirótnước,đilượmrác,đimuakem,hoặcđôikhi,đitrừngphạtmột“tênphảnbội”,bắt“hắn”lạivànhốtvàonhàtù…

Quânlínhnhìnchungtỏvẻchánngán,vàmộtcôbémớinhậpbọnlắcđầu nguầy nguậy.Không công bằng, phải oẳn tù tì để chọn ra người làmchúatểchứ.“Đâuphảimìnhanh,aicũngthíchlàmchúatểhếtmà”–côbécàunhàu.

Nhữngngườilớnngồitrênthềmnhàxungquanhđócườinghiêngngả.Chợtnhớhômnọ,côbạnđanglàmgiáoviênởmộttrườngtiểuhọcQuốc

tếkểrằng,ởlớpcôlầnlượtmỗihọcsinhsẽđượclàmlớptrưởngtrongmộttuần.Bởicônghiệmrarằngđểcónhữngcáchthứcdạydỗhoặcđiềuchỉnhthíchhợp,điềucầnnhấtlàgiáoviênphảithấyđượcbảntínhcủađứatrẻmộtcáchrõràngnhất.Vàcũnggiốngnhưngườilớn,tínhcáchcủatrẻconsẽbộclộrõnhấtkhi ta traochochúng tráchnhiệmvàuyquyền trongvai trò thủlĩnh.

Khingồinhìnnhữngđứa trẻngây thơchơi trò“ta làchúa tể”, tôimớinhậnraýtưởngcủacôbạnthậttuyệtvời,bởichínhAbrahamLincolncũngtừng nói: “Gần như tất cả mọi người đều có thể chịu đựng được nghịchcảnh.Nhưngnếumuốnkiểmtratínhcáchcủamộtngườinàođó-hãytraochoanhtauyquyền”.

“Aicũngmuốnđượclàmchúatể”-côbékiađãnóinhưvậy.Chúngtamớigiốngnhaulàmsao!Tađềumơtrở thànhthuyềntrưởngtrênmọicontàu.

Hẳnnhiênkhilớnlên,tôicũngnhưbạn,sẽdầnhiểurằnglàm“thủlĩnh”-dùchỉ là“thủlĩnh”củamột lớphọcvàimươihọcsinh,haymộtcôngtyhàngtrămngười-nghĩalàsẽđượcnểvì,đượcraoai,saikhiếnvàđôikhi…trừng phạt người khác. Nhưng nó cũng có nghĩa là phải gánh thêm tráchnhiệmvàcảnhữngphiềntoái,nhữngthứluônkhiếnchovaitròđótrởnêníthấpdẫnhơn.Ví nhưviệc thuyền trưởng luônphải là người cuối cùng rờikhỏicontàusắpđắm.

Vìthếkhilớnlên,chúngtahiểurằngkhôngphảiaicũngcóthểtrởthànhngười“đứngmũichịusào”.Phầnđôngchúngtasẽtrởthànhthủythủ.

Chúngtavẫnthườngchorằngquyềnlựcchỉđikèmvớiđịavịhaychứcvụ,nhưngtácgiảBrainTracytrongcuốnsách100quyluậtbấtbiếntrongkinhdoanh đã đúc kết rằng có bốn kiểu quyền lực khác nhau: quyền lựcchuyênmôn,quyềnlựccánhân,quyềnlựcđịavịvàquyềnlựcđượcphongtặng…Nghĩalàdùkhôngthểcóđượcquyềnlựctừchứcvụcao,bấtcứaitrongsốchúngtacũngcókhảnăngtácđộngđếnngườikhácbằngnănglựcchuyênmônhoặcbằngnhâncáchcủamình,hoặccảhai.

Chínhvìvậy,nếubạncóđịavịthìđừngápchế,vànếubạnkhôngcóđịavị,cũngđừngsợhãi.Bởiđịavịcaolànhữngcontàutrênbiểncả,cònquyềnlựcchínhlànhữngcơngió.Chúngcóthểđưachúngtađixa,nhưngcũngcóthểkhiếntalậtnhào.CảnhữngcontàuvĩđạinhưTitanicvẫncóthểbịđánhđắm.

Chúng ta thường nhanh chóng quên rằng,một khi càng dễ điều khiểnngườikhác thì chúng ta càngkhóđiềukhiểnbản thânmình.Quá trìnhđódiễnratinhviđếnnỗihiếmkhinàongườitrongcuộcnhậnra.Đólàsựthật.Chúngtaluôndễdàngnhìnraconngườithậtcủaaiđómộtkhihọnắmgiữquyềnlực,điềuđócũngcónghĩachúngtagầnnhưkhôngthểchegiấuconngườithậtcủamìnhkhicóquyềnlựctrongtay.

Đôikhi, tôivẫn tựhỏimình:phảichăngchúng tađãmang trongmìnhkhaokhátquyềnlựcnhưmộtthứbảnnăng,khởitừthuởbìnhminhcủaloàingười?Cólẽđúngnhưvậy.Dườngnhưkhôngaitrongchúngtacóthểvượtquanổisựcámdỗcủaviệccóđượcquyềnnăngchiphốingườikhác,dùchỉtrongmộtgiớihạnnàođó.Nhưngsửdụngquyềnlựcấyđểlàmgì,vànhưthếnào,làđiềukhiếnchúngtatrởnênkhácnhau.

Cóngườixemquyềnlựclàmụcđíchtốithượngcòncôngviệclàchiếccầuđểđạtđếnnó.Vàhọdùngnóđểthốngtrịngườikhác,đểmưulợichoriêngbảnthân.Cũngcóngườixemquyềnlựclàmộtcôngcụhữuíchgiúphọlàmviệctốthơn.Họdùngnóđểkhơigợicảmhứngvàtàinăngcủangườikhác,nhằmđạtđượcnhữngmụctiêuchungvàcốgắngmanglạilợiíchlớn

laonhấtchonhiềungườinhất.Bạnsẽchọnaitrongnhữngngườiđó,hoặcsẽtrởthànhaitrongnhữngngườiđó?Bạnsẽlàaivớiquyềnlựctrongtay?Vàbạnsẽlàaitrướcuyquyềncủangườikhác?

Tôi tin rằng,đóchính lànhữngcâuhỏiđángđểđặt ra trongcuộcđời.Bởicâutrảlờisẽvẽnêntâmthếvàbảnlĩnhcủachúngtatrongthếgiớixôbồnày:ungdunghayhoảngsợ,vữngvànghaybịkhuấtphục,tựtinhaytựti,thànhcônghaythấtbại…

Bạnbiếtchăng,bạnvẫncònrất trẻ.Vàmaikiachínhbạnsẽ làngườichọn ra thuyền trưởngcho rất nhiều con tàu.Hoặc chínhbạn sẽ trở thànhthuyềntrưởng.

TôichỉmongkhiấybạnsẽkhôngquênnhữnggìEdwardCounselđãviết, rằng“nhữngdấuchâncủaquyền lực thường lànhữngdấuchân trêncát”.Nhữngcơngióvẫnmảimiếtthổiquanơiấy,vàsẽchẳngđểlạigìtrênbờcátthờigian….

Vềnghềbáo-TừnhữngđiềubénhỏvàchânthậtTôivừanhậnđượcđiệnthoạicủaem,báotinemđãthivàoKhoabáo

chínămnay.Nhưngemvẫnđangbănkhoănkhôngbiếtmìnhcóđủbảnlãnhđể theonghềbáohaykhông,mộtnghềmàemnóirằng“rấtcaoquý”.Emmuốn“thỉnhgiáo”tôithêmvàithôngtinvềnghềbáođểđiđếnquyếtđịnhcuốicùng.Tôinghegiọngnóisôinổicủaem,vàmỉmcườimộtmình.Vìemđãyêucầu,bạnnhỏ,tôisẽnóiemnghevềnghềbáo.Cóthểnókhônggiốngđiềuemthấy,hoặcnhữngđiềuemsẽđượchọcởtrường,nhưngđólànhữnggìtôinghĩ,saubấynhiêunămlàmcôngviệcnày.

1.Nghềbáotrướchết làmộtnghề.Tôikhôngưadùng từ“caoquý”chomộtnghềnàođó,nếunhưemcũngđồngývớitôirằngmọinghềnghiệplươngthiệnđềucaoquýnhưnhau.Nhưmọinghềnghiệpkhácmàembiết,takiếmsốngbằngcôngviệcđó.Nghềbáonuôisốngtabằnglươngvànhuậnbút.Vàcũngnhưmọinghềnghiệpkhác,taphảilàmcôngviệccủamìnhvớitấtcảnănglựcvàtráchnhiệmđểkhônghổthẹnvớiđồnglươngnhậnđược.

Vìsao tôinhắcđếnnhuậnbút trướchết.Bởivìviệcchúng tađược trảtiềnchonhữnggìchúngtaviếtsẽkhiếntatỉnhtáo,vàkhôngchorằngmìnhđang làmmộtcôngviệccaoquýhơnnhiềunghềkhác trongxãhội.Vàvìniềmvuimỗikhilãnhnhuậnbútchomộtbàibáolàniềmvuikhôngbaogiờcũ.Từmộtcáitinnhỏđầutiênchođếnbàibáocuốiđời,khiniềmvuiđócòntồntạinghĩa làemcòntựhàovìmìnhnhậnđượcthànhquảxứngđángtừcôngsứccủachínhmình.Mộtngườilàmbáochínhtrựcluôntrântrọngtừngđồngnhuậnbút,bởiđósẽlànguồnthunhậpduynhấtnếuanhtaquyếtdànhcảđờimìnhchỉđểlàmbáo.

2.Khitađặtnghềbáotrongtươngquanbìnhđẳngvớinghềkhác,ta sẽ đặt bản thân người viết báo bình đẳng với nhân vật củamình.Quantòacóthểđứngcaohơnđểtrahỏihayphánxétbịcáo,nhưngchúngtađứngtrướcquantòavàbịcáođểphỏngvấnhọvớimộttưthếnhưnhau,sựtôntrọngnhưnhau.Đócũngsẽlàtưthếtrướcchínhtrịgia,nghệsỹchođếnngười côngnhânquétđường.Ngườigiàu,ngườinghèo,người thànhcônghayngườithấtbại.Emkhôngyêuhayghéthếtthảycácnhânvậtnhưnhau,nhưngemphảiđốixửvớihọnhưnhau:tôntrọngvàkhôngmặccảm.Khiếphãihaykhinhthườngkhôngnênlàtácphongcủamộtnhàbáo.

3.Trongnghềbáo, tuổi trẻkhôngphải là thếmạnhtối thượng.Sựthôngminhvàxôngxáolànhữngưuđiểmđángkể,nhưngkinhnghiệmvàkiếnthứcmớilàgiátrịquyếtđịnh.Nghềbáolànghề“gừngcànggiàcàngcay”…Chúngtaxuấtthânkhôngphảilànhữngngườithôngthái,nhưnglạiphải biết về nhiều lĩnh vực, đó là lý do ta phải học liên tục.Và cách họctuyệtvờinhấtquyếtđịnhsựhấpdẫncủanhàbáo, là tacócơhộihọc trựctiếptừnhữngngườiamhiểunhấtvềvấnđềđó,bêncạnhsáchbáo.Tahọc

cáinhìnkinhtếvĩmôtừmộtnhàkinhtếhọc,tahọcvềcáchđiềuhànhmộtcôngtytừsố0quamộtgiámđốcthànhcông,họcvềnhạclývàthịhiếuâmnhạc từ một nhạc sĩ, học biết về công nghệ lăng xê qua một ông bầu…Khônghiểuvềđiềumìnhviếtkhôngchỉlàmộtsailầm,màcònlàsựthiếutráchnhiệm.Chúngtahọcđểbiết,vàbiếtthìmớiviết.Cànglàmnghềlâuthìtacànghọcđượcnhiều.Khiquaynhìnlại,tôinhậnrarằngmỗiđốitượngtôigặptrongnghềbáođềuđãdạychotôiđiềugìđóhữuích.Vànhưvậy,chúngtalàngườicónhiềuthầyhơnbấtcứai.

4.Tôiưa thíchnghềbáobắtđầu từnhững tinvắnquốc tế,ký tênAP,AFP,Reuter…Vàchođếngiờtôivẫnyêuthíchchúng.Nhữngtinvắn,khôngcótênphóngviênnàođượcký,thayvàođólàtênhãngtin.Đốivớitôi,nóthểhiệntoànbộnghềbáo:Cảmộtbộmáykhổnglồđểđưađếnchotadòngtin50từđó.Khiemnóimìnhmuốnlàmbáo,thôngthườngđiềuđócónghĩalàemsẽlàmngườiviết,mộtphóngviênkýtêndướibàiđượcđăng.Hãynghĩđếnbộmáysauđó:ngườidịch,ngườibiêntập,thưkýtòasoạnlàngườitổchứcbài,ngườitrìnhbày,tổngbiêntập,ngườiđọcmorasse,ngườithủquỹphátnhuậnbút,ngườipháthànhvàbánbáo,và…ngườiđọc.Mộtbộmáykhổnglồrấtnhiềukhibịlãngquên.

5.NghềbáotrongtimtôigóitrọntrongmộtchữTIN.TIN-làthôngtin - thứchúng taphảicungcấp.TIN- là lòng tin - thứchúng taphảiđạtđược.Nếu không có thông tin, không thể đòi hỏi lòng tin.Nếu không cólòngtin,thôngtinchỉlàtròhềvônghĩa.Đểcóđượchaithứđó,phảibắtđầutừsựthật,vàvìsựthật.

Nghềbáoxétchocùngkhôngmangđếnchochúngtathứquyềnlựcnàongoàiquyềnđượcđòihỏitìmđếntậncùngsựthật.Cũngnhưđốivớinhiềungườilàmbáokhác,sựthậtcósứcquyếnrũghêgớmđốivớitôi.Sựthật,đểcó được nó, người ta có thể phải trải qua rất nhiều thứ. Có thể là nhữngchuyếnđidài,nhữngcuộcphỏngvấnđeođuổihàngtuần.Cóthểlàkhổải,nhụcnhằn,mấtmát.Cóthểlàtrungthành,hayphảnbội.Làsứclực,trítuệ,lòngdũngcảm.Làmồhôi,máu.Làcậnkềchiếntranh,thảmhọa,tùđày.Làcáichết…Cóthể,làtấtcảnhữngcáiđógộplại.

Sựthật,chínhlàlýdokhiếnnhữngnhàbáomấtmạngởchiếntrường.Sự thật, là nguyên nhân sâu xa khiến nghề báo luôn được xếp vào nhữngnghềnguyhiểm.

ĐểCÓđượcsựthật,ngườilàmbáophảichínhtrựcvàbiếthoàinghi.ĐểNÓIđượcsựthật,tờbáophảichínhtrựcvàcódũngkhí.

Nhưng,emsẽhỏi,rằngsựthậtlàgì?Sựthật,đôikhilàđiềukhôngdễnắmbắt.Sựthật,đôikhinằmgiữahaichiềuthôngtin.Sựthật,đôikhinằmgiữahaibảnbáocáocủahaiphethắngbại.Sựthật,đôikhilàranhgiớimờảomongmanh.Vàsựthậtrấtnhiềulúclàthứvẫnđangđượctìmkiếmchứkhông phải đã được khẳng định. Người tìm kiếm nó không phải bao giờ

cũnggặpđượcnó.Nhưngdùthếnào,thìnghềbáocũngphảikhởiđầutừniềmkhaokhát

đạt đến sự thật.Từniềm tin sâu sắc vào điều đúngđắn.Ngàymà ta thấythanhthảntrướcmộtđiềukhôngtốt,đócũnglàngàytabôivếtđenđầutiênlênnhâncáchcủachínhmình.

6.Dùsaotôivẫnnghĩnghềbáokhôngphảilàmộtnghềkhó.Khôngcógìbảođảmlàtasẽviếtđượcnhữngđiềulớnlao,nhưngchắcchắntaluôncóthểlàmđượcđiềutốithiểulàviếtmộtcáchchânthật.Viếtthìdễhơnlànói,nóithìdễhơnlàtin,vàtấtnhiên,tinthìdễhơnlàsốngvìnhữngđiềutốtđẹp.

Bởithế,nếutachưathểviếtđượcnhữngđiềuvĩđạivàchânthật,thìítnhất,tacũngphảiviếtđượcnhữngđiềubénhỏvàchânthật.

Hãybắtđầutừđó.

DẫusaocũngđừngsợhãiconngườiĐiềukhácbiệtgiữatrườnghọcvàcuộcđờilàgì?Ởtrường,bạnđược

dạymộtbàihọcvàsauđóđượclàmbàikiểmtra.Trongcuộcđời,bạnđược

chomộtbàikiểmtravànósẽdạybạnmộtbàihọc.”

TOMBODETTEmmườibảytuổi,ngoanhiềnvàtrongsáng.Đihọcrồivềnhà.Không

dùng điện thoại di động.Nhưng bỗng dưng em phải trải quamột tuần ácmộng:bạncùnglớpxìxàobàntán,cửasổOfflineởYMđầyắpnhữnglờicợtnhả,bạncùnglớpxầmxìbàntán,điệnthoạinhàreoliêntụclúcmườimộtgiờrưỡiđêmnhữnggiọngđànôngxingặpem.Khócnứcnở,emkhôngbiếtchuyệngìxảyravớimình.Bamẹemtứcđiên,địnhđổisốđiệnthoại.Nhờsựgiúpđỡcủaônganhhọ,cảnhàpháthiệnaiđóđãđưatên,nickvàcảsốđiệnthoạicủaemlênmộtdiễnđànvớilờimờigọiỡmờ.

Khôngdễkhẳngđịnhnhưngemlờmờđoánra,cóthểđólàmộtngườixưađãtừnglàbạn.

Rồitấtcảtrôiqua,nhưngemđãkhác.Emkhôngcườinữa,emthumìnhlại,sợgặpgỡ,sợkếtbạn,sợtổnthương.Emkhắclênbànhọccủamìnhmộtcâukhiếntôigiậtmìnhkhiđọcđược:“Tôisợhãiconngười!”.

Tôibiếtemsợhãithậtsự,bởivàotuổimườibảy,nhữnghiềmkhíchvàsựđốkịkhôngdừnglạiởviệc“nghỉchơi”haynhữnglờixầmxì“tin-hay-không-tùy-bạn” nữa, mà nó đột nhiên sắc nhọn, làm rỉ máu trái tim, tổnthươngdanhdựnhưvậyđó.Emchưathểchấpnhậnnó,emkhôngthểtin…Thấtvọngvàđầytổnthương,emtựhỏi:”Mìnhđãlàmgìsaichăng?”

Hãytintôi,bạnnhỏ,rằngkhôngaicócuộcđờitròntrịađếnmứcchưatừngbịchơixấu.Và“bịchơixấu”khôngcónghĩatađãlàmgìsai.Cómộtcâunóimàtôithấyrấtlýthú:“Mongđợicuộcđờiđốixửtốtvớibạnvìbạnlàmộtngười tốt cũnggiốngnhưmong rằngconbòđựcđangnổigiận sẽkhôngtấncôngbạnchỉvìbạnlàngườiănchay”

Ta thức dậymỗi ngày, bước ra khỏi nhà và đối diện với cả thế gian:ngườithânquen,kẻxalạ,ngườisẽtrởnêngầngũi,ngườimàtavẫnnhớvàngườitađãlãngquên…“Ngườitốt,kẻxấuvàtênvôlại”-nhưtựađềmộtbộphimcaobồimàtôirấtthích.Aidámchắcmìnhđủtỉnhtáođểphânbiệt?Cólẽđãđếnlúcemnhậnrarằng“ngườixấu”khôngchỉcótrênphim.Chưakểxấutốtđôikhicòntuỳthuộcvàogócnhìn.Vàmọithứcóthểbắtđầuchỉvìsựkhácbiệt.

Emcóbaogiờnhậnrarằngbạncónhữngđiểmkhácmìnhkhông?Mườibảytuổi.Cólẽđãđếnlúcemphảiquansát,lắngnghe,suynghĩ,

tìmhiểuvềnhữngngườisốngquanhem.Danhngôncócâu“conngười là

mộtsinhvậtviễnthị”.Nghĩalàhãylùilạithìtasẽnhìnrõhơnvàxahơn.Talàai?Bạnlàai?Tìmhiểuvềbạnbèkhôngphảilànghikỵ,haymấtniềmtin.Tìm hiểu về người khác là để nhìn họ bằng con mắt, nói như Lâm NgữĐường,là“cậnnhântình”hơn.Đểứngxửvớihọkhôngphảinhưbạnbè(rấtchungchung)mànhưPhương,nhưTrâm,nhưHuy,nhưNgọc…Tìmhiểu,đểcótráchnhiệmvớiniềmtincủamình.Mỗiconngườicómộtgiátrị,hãytìmgiátrịđó.Mọiconngườiđềucóưuđiểmvàkhuyếtđiểm,hãytìmracảhai.Đểnhìnnhậnđúng thìđừngbị lệ thuộcvào thànhkiến,cũngđừngbịchemắtbởihàoquang.

Mườibảytuổi.Đãđếnlúcemhiểurằngtrắngvàđenlàhaimặtcủađời.Sẽcókhiemđứnggiữa,nghemộtngườinóitrắngvàmộtngườinóiđen.Cảhaiđềucóvẻthuyếtphục.Emsẽphảilàngườitựquyếtđịnhtinai,tincáigì.Khôngaigiúpemcả,ngoàibảnthânmình.

Cuộcđờichúngtalàhệquảcủanhữnglựachọn.Tinlàviệcdễ.Hiểulàviệckhó.Hiểutrướckhitinhaytinmàkhôngcầnhiểu:đókhôngphảilàtròxúcxắchayđơngiản là sựđảo lộn trật tự từngữ.Đó làđiều sẽ tácđộngmạnhmẽđếnsựthànhbạicủaemtrênđườngđời:trongsựnghiệp,tìnhyêuhayquanhệconngười.Khôngaithànhcôngmộtmình,cũngkhôngaithấtbạimộtmình.Kểcảngôisaosángnhấtmàemnhìnthấycũngkhôngthểtỏasángmộtcáchđơnđộc.Việclựachọnngườiđồnghànhlàyếutốtiênquyếtđểthànhcông,hoặcquyếtđịnhrằngthànhcôngsẽlâudàihayngắnngủi.

Nhưngnếuemđãtìmhiểumàvẫnbịlầmthìsao?Nhấtlàkhingườitacốtìnhkhoácmộtchiếcmặtnạthânthiết?

Tôibiết,đólàthựctế.Hoàntoàncóthểcómộtlúcnàođótrongđời,tasẽbịphảnbội,bịchơixấubởinhữngngườikhôngưamình,hoặcbi thảmhơn,bởinhữngngườimìnhtinyêu:ngườithân,bạnbè,đồngnghiệp,cộngsự…Voltairechẳngphảiđã từngkêu rằng“HỡiThượngđế!Hãycanhgiữgiùmconnhữngngườibạnthânthiết,cònkẻthù,conđảmđươngđược!”đósao?Chẳngcóaitrongchúngtalàchưatừngnhìnlầmaiđó.Vìvậyhãytinrằngtôihiểuđượcsựthấtvọngvànỗiđauđớncủaem.“Nhữngvếtthươngnơiđầugốithìdễlànhhơnnhữngđổvỡtrongtrái”.

Dù sao chúng ta cũng không thể ngănmình lớn lên, và trưởng thànhkhông có nghĩa sẽ ít bị tổn thương hơn, mà chính là biết chấp nhận sựthương tổn.Chấp nhận nó, không phải để gục ngã trong niềm đaumà đểvượtquanóvà tiếp tụcbướcvàocuộcđời rộng lớnmộtcáchannhiênvàchânthànhnhưemtừngsống.

Nhữngngườilàmđauta,nếucó,theotôiluônlàthiểusốđốivớinhữngngườiyêuthươngtathậtsự.Vìvậyđừngđểthiểusốấychekhuấtphầntốtđẹpcònlạicủa thếgiới.Cũngnhưnhữngvếtgaicàochảymáukhôngthểngăntangắmcảnhđẹpbênđườngtrongmộtchuyếndungoạngiữarừngđầythúvị.Vàthậtchẳngxứngđángnếuchỉvìmộtlầnbịphảnbộimàtatừchối

hếtmọicơhộiđượcyêu.Nếuemkhôngthể“nhảymúanhưkhôngcóainhìnngó,yêunhưchưatừngbịtổnthương”thìítnhất,emcũngđừngkhépcửatimmìnhlại.

Vàdẫusaocũngđừngsợhãiconngười.

Bởivìyêuchínhlàđãnhận

Ngàyxưa, trong nhóm bạn của tôi cómột anh bạn yêu thầmmột côtrongnhóm.Chúngtôiủnghộtinhthầnchoanhchàngthổlộ.Nhưng…côbạntừchối.

Maysaotìnhbạnvẫnđượcduytrì.Nhưngtìnhyêuđơnphươngcủaanhbạncũngvậy.Anhnói“khôngcầnemđáplại,nhưngđừngcấmanhtiếptụcyêu”.Thìkhôngcấm,bởitìnhyêuaimàcấmđược.Tìnhyêulàđiềukhôngthểlênkếhoạch.Ngườitađâuthểyêuchỉvìđượcyêu,vàcũngkhómàhếtyêungaychỉvìbịtừchối.

Nhómbạncủatôivẫnthânthiếtêmđềmvớinhauchođếnkhicôbạncóý trungnhân.Lúcđó cômới…phiền lòng,vì cô luôn thấy tồn tại rất gần,quanhquẩnbêncuộcsốngcủamìnhmộtanhchàngtrồngcâysitrongbóngtối.Mặc dù khi gặp cô anh luôn vui vẻ chân thành “chúc emhạnh phúc”nhưngthỉnhthoảngvẫnthổlộtâmsựvớingườinàyngườinọ.Tấtnhiênđếntai cô.Điều đó khiến cô cảm thấy nhưmột phần trái timmình bị cầm tùngoàiýmuốn.

Chúngtôiđộtnhiênbịchialàmhaiphe.Mộtphenóirằngtìnhyêuphảixuấtpháttừhaiphía,nếuanhbạnkiathựcsựvìcôthìhãyquêncôđimàtìmngườikhác.Chứnếucứyêu…mìnhênnhưvậyhoài thìkhôngphải thủychungmàlàngoancố.

Mộtphebênhanhchàng,bảorằng“Ngườitachỉyêuthôithìđâucólỗigì.Ngườitađãchấpnhận“yêuchay”,khôngmongnhậnlại,khôngđòihỏi,khônglàmphiền.Mắcmớgìmàcấm.”CóngườicòntríchdẫnLarmartine“Yêuvìmongđượcyêu lại là conngười, yêuchỉđểyêu là thiên thần”vàhùnghồntuyênbốanhbạntôithuộcdạng…thiênthần.

Cuộctranhluậnkhôngcóhồikết,bởisauđócôbạntheochồng,anhbạncũngđixa…Đãmườimấynămcólẽ.Nhưngmớiđâymailvềanhvẫnnhắcđếncô.

Tôichợtnhớđếncâuchuyệnđókhiđọcđượcbàiviết“Tìnhyêu làvịkỷ”củamộttiếnsĩtriếthọctênlàGaryHull.Hullviết“Chúngtavẫnđượcnhắcđinhắclại,rằngtìnhyêuphảibaogồmsựhysinh.Chúngtathườngđượcrăndạyrằngtìnhyêudựatrênnhữnglợiíchriêng-làthứtìnhthấpkémvàhènhạ.Rằngtìnhyêuđíchthựclàphảivìngườikhác.Nhưngcóthậtvậychăng?

Thử tưởng tượngmột tấm thiệpValentineviếtbởimộtngườiyêu theochủnghĩa hy sinh ‘chomà không cần nhận lại’ với nhữngdòng chữ sau:“Anhchẳngvuivẻgìvớisựhiệndiệncủaem.Anhkhôngcóđượcsựthíchthúcánhânnàokhinhìnngắmkhuônmặtem,dángngườiem,cáchembước

đi,hànhđộnghaysuynghĩ.Mốiquanhệcủachúngtakhôngđemlạiíchlợigì choanh (màchỉ choem).Emkhông thỏamãnbất cứnhucầu thểxác,cảmxúchaytrítuệnàocủaanh.Emlàmộtcáithùngtừthiện(nơianhtraotặngvôđiềukiệntìnhyêucủamình).Yêuem.XXX”.

Vídụthúvịcủaôngkhiếntôisuynghĩ.Aisẽkhátkhaokiểutìnhyêuđó?Chắcchắnkhôngphảitôi,cólẽcũngkhôngphảibạn.

TheoGaryHullthìtìnhyêuđíchthựctráingượchoàntoànvớiđiềuđó.Nócóthểlàkinhnghiệmíchkỷnhấtmàmộtngườicóthểnếmtrải,theoýnghĩa chính xác nhất của từ này:Yêu là tìmkiếm lợi ích trước hết chochínhcuộcđờitamàkhôngđòihỏisựhysinhcủangườikháchaycủabảnthânta.Ôngkhẳngđịnhrằng,chínhvìvậymànhữngngườimongđợimìnhsẽnhậnđượcmộttìnhyêu“vôđiềukiện”dựatrênchủnghĩahysinh-lànhữngkẻănbám,cốgắnggiànhlấymộtgiátrịtinhthầnmàmìnhkhôngđángcó-cùngmộtcáchvớinhữngkẻtrộmcốgắngđoạtlấycủacảivậtchấtkhôngdocôngsứcmìnhlàmra.

Đúng là người ta thường tô đậmchữhy sinh trong tìnhyêumàquênrằng,mộttìnhyêuthựcsựđẹplàtìnhyêusâuđậmtừcảhaiphíamàkhôngai phải hy sinh cho ai cả.Tìnhyêuđẹpnhất là cả hai cùnghưởng lợimàkhôngaithiệthại.

Yêumộtngườilàvịkỷ,vìtayêumộtngườitrướchếtlàbởingườiấymangmộtgiátrịđốivớiriêngtatheotiêuchuẩncủata,rằngngườiấylàmchocuộcđờitatrởnêntốtđẹphơn,trànđầyhơn,ýnghĩahơn,rằngngườiấylàmộtnguồnvuilớnlaocủata.Ngượclại,hãynhớrằngtađượcyêubởitacómột“giátrị”đốivớingườiấy.

Giátrịđókhácnhautuỳtheotiêuchuẩncủamỗingười.Cókhinólàcảmgiácđượcdựadẫm,đượcngưỡngmộ,cókhilàcảmgiácđượcthưởngngoạnmộtvẻđẹp,làviệchưởngthụmộtcảmxúc,nhưngrấtthườngkhiđóchỉlàmộtcảmgiácbìnhyên,nhẹnhõmtronglòng,haycảmgiácấmáp,đượctincậy.Nócóthểkhónhậnrabởisựtrộnlẫngiữabaonhiêucảmxúcthườngngày,nhưnglạivôcùngquantrọng.Bởinếunókhôngđượcduytrì, trướcsaugìtìnhyêucũngsẽtantheo.Chínhvìvậymàcáchgiữgìntìnhyêuhiệuquảnhấtchínhlàtìmragiátrịcủangườiấyđốivớita,đồngthờinhậnragiátrịcủatađốivớingườiấyvàgiữchohaigiátrịấyđượccânbằng.Đừngđểxảyratìnhtrạng“đượclòngta-xótxalòngngười”.

Nhiềunămvềtrước,tôiđãtựhỏimình,vìsaotìnhyêuđơnphươngtồntại?Vìsaongườitacóthểômấphìnhbóngmộtngườisuốthàngchụcnămtrờimàthậmchíkhôngcầnngườiấyhaybiếthayđáptrả?Bâygiờtôichợtnhậnralýdo.Đólàbởitìnhyêutựnóđãlàmthỏalòngtarồi,trướccảnỗikhổđauvìkhôngđượcđáptrả.

Daisaku Ikeda viết trongConđường tuổi trẻ rằng: “Hạnh phúc khôngphảilàmộtcáigìđómàngườikhác-nhưmộtbạngáihaybạntrai-cóthể

hiếntặngchochúngta.Taphảihoànthànhchochínhmình”.Niềmhạnhphúc sâu xa và trọn vẹn nhấtmà chúng ta cảmnhận được

trongtìnhyêu,khôngphảikhitanhậnrarằngmìnhđượcyêumàlàkhitanhậnrarằngmìnhyêu.

Bởivìyêuchínhlàđãnhận.

SựhữuhạncủacảmxúcLẽnàoembuộccánhanh

Buộccánhanh

Buộccánhanhcũngchẳngthànhtìnhyêu?[8]

Tôicómộtcôbạn,mỗikhicóchuyệnbuồnhaycảmthấymìnhtrốngrỗng, thường đến tiệm làm đầu và đổimột kiểu tócmới.Dài thành ngắn,thậmchíngắnthànhdài, thẳngthànhxoăntítvàđôikhingượclại.Dườngnhưkiểutóccótácdụngphithườngđốivớiphụnữ,ngaysaukhirakhỏiđó,cô biến thànhmột con người khác hẳn, không chỉ về ngoại hình,mà còntrạngtháicảmxúc.

Việccắttócđốivớitôicũngcóchútýnghĩa,nhưngđếnmứcmạnhmẽnhưvậythìkhông.Cólầntròchuyệnvềviệcấy,cônóivớitôirằng:“Bạncónhậnrakhông.Cảmxúccủachúngtalàthứhữuhạn.Vàkhiđếntộtcùngcủamộtcảmxúc,nóphảiđổisangmộttrạngtháikhác.Hỷnộáiốđềunhưvậycả.Cóngườichờđợisựthayđổiđómộtcáchthụđộng.Cònmình,mìnhbiếtmìnhcóthểchủđộngthayđổimộtcảmxúckhiđãtớihạn”

Thựcra,tôiđãquênhếtgầnnhưtấtcảnhữngcâunóicủacôtrongsuốtnhiềunămthânthiếtvớinhau,chỉcâunóiđólàtôicònnhớmãi.

TôiđãnhậnđượckhôngítemailvàlờinhắnhỏivìsaonhữngbàiCảmThứckýtênPhạmLữÂncứthưadần.Vàtôinhậnrarằngtôichưabaogiờchiasẻvớibạnvềđiềuđó.

Trongđời làmbáocủamình, tôicó rấtnhiềubútdanh.Cónhữngbútdanhcủathuở20,tôikhôngbaogiờdùnglại.Cũngcónhữngbútdanhchỉgắn liền vớimột tờ báo, haymột chuyênmục, vàmột thời điểm nào đó.PhạmLữÂncũngvậy,điềuđặcbiệtnhấtlàngaytừđầu,tôiđãmuốnnhữngbàiviếtký tênnàyphải luôn luônTHẬT.Nóphảixuấtphát từnhững trảinghiệmcủachínhtôi,vàviếtbằngcảmxúctừtráitimtôi.Nókhôngchỉđểchiasẻvớibạn,màcònđểtôiđọclạikhicảmthấytôiđanglạcmấtchínhmình.Trongmột thờiđiểmnàođó,nócònđể tôi trao lạichoconcáinhưmộtmónquà,đểchúngcóthểnhìnthấycuộcđờiquamộtlăngkínhtrongsángvàthànhthựcnhất.

TôicóthểviếtnhữngbàiCảmThứcchođếntậncuốiđời,nhưngkhôngthể lên lịch.Bởichúng takhông thểđặt lịchchocảmxúc.Nhữngbàiviếtnàyphảikhônggiáođiều,khôngxãgiao.Nókhôngphải làsángtác,cũngkhôngphảilànhữngbàibáođơnthuầncungcấpthôngtin.Vàkhixácđịnhnólànhưvậy,thìtôichạmphảiđiềunày:Nănglựcsángtáclàvôhạn.Khảnăngkhaithácrồicungcấpthôngtinchobạnđọccũngkhôngcóđiểmcuối.Nhưng,cảmxúccủachúngtalàhữuhạn.Hếtghét,đếnyêu.Hếtgiận,đếnthương.Hếtvui,đếnbuồn.Quathấtvọng,làhyvọng,vàđôikhitrởlạituyệtvọng.Cáccảmxúcxoayvòngvớibấtcứai.Nếusốngthànhthật,chúngtasẽ

nhưmộtcontắckèhoa,đổimàudatheocảmxúccủamình.CảmThứclànhữnggìtôiviếttừđáytim.Đằngsaubútdanhấylàmột

con người, hay đôi lúc là hai con người gắn bó như một. Và khi là conngười,chúngtaphảitrảiquanhữngbiếncốmàsauđó,tacầncóthờigianđểngẫmnghĩ,đốidiệnvớichínhmình,nạplạinănglượng,thayđổicảmxúc,traudồi trảinghiệmcủabản thân.Làconngười,đôikhichúng tanhận rarằngmìnhcầndừnglại.Rấtnhiềukhi,dừnglạikhóhơnlàđi tiếp.Nhưngdừnglạiđểthayđổi,đểrẽquamộthướngmới,làđiềucầnthiết.Dừnglại,đểkhôngbịtrôitheoquántính,haybịcuốnđibởiảotưởng.

Cómộtlần,tôi“chat”vớibạnquaYahoo.Bạnhỏitênmộtloạigỗmàtôichỉnhớmangmáng.Tôinói“đợimộtchút”vàmởGoogle.Chỉtrong30giâytôitìmđượccâutrảlời,chobạn.Bạncảmkíchvàkhâmphụctôilắm.Bạnnghĩrằngtôilàkẻbiếttuốt.Thỉnhthoảngchúngtavẫntựlừagạtmìnhvớinhữngảotưởngnhưvậy.Vớiviệctựmìnhtìmcâutrảlờichobạn,tôiđãgặmnhấmtrongthoángchốccáiảotưởngmìnhlàkẻbiếttuốt,vàtôicũnglấymấtcủabạnmộtcơhộibiếtthêmnhiềuthôngtinvềloạigỗđóthayvìchỉmộtcáitên.

Cónhữnglúc,vớibútdanhkhác,tôiđãviếtnhữngbàihàihướctrongkhitâmtrạngbuồnbã.NhưngvớiPhạmLữÂn,điềuđólàkhôngthể.Nếutôiviếtmàkhôngxuấtpháttừnhucầutựthân,rồisẽđếnlúctôiviếtrabằngtrảinghiệmcủangườikhác,tôisẽnóinhữnglờimàtôikhôngtin,tôisẽkhoekhoangnhữngkiếnthứcchóngvánhcóđượctừGoogle.Vàcảmxúckhôngthậtnữa.Tôichorằng,nếuthànhthật,chúngtacầnphảithúnhậnsựhữuhạncủacảmxúc,vàcảnhậnthức.NếubạnnhặtđượcđôilờikhônngoantrongnhữngbàiCảmthức,hãynhớrằngđólànhữnggìPhạmLữÂnđãhọcđượctừcuộcsống,từchamẹ,thầycô,bạnbè,đồngnghiệp,từsáchvởvàtấtcảnhữngngườitôiđãgặptrongcuộcđờinày.Cònnếubạnbắtgặpnhữngđiềuphiếndiệnvànôngcạn,thìhãynhớrằngđóchínhlàsuynghĩchủquancủariêngtôi.

Mớiđây,mộtngườiquenthôngbáovớitôirằnganhđãquyếtđịnhrờikhỏivịtrícủamìnhtrongmộtcôngtylớn,vịtríđãmangđếnchoanhdanhtiếngtrongnghềvàmứclươngcùngnhữngbiệtđãikhiếnkhôngítngườimơước.Tôiđãrấtngạcnhiênkhianhrađichỉvìmộtlýdođơngiản:“Cảmxúcđãcạn.Vàcầnphảithayđổi!”.Nhưngkhivềđếnnhà,tôinhậnrarằngtấtcảchúngtađềucầnthayđổi.Đểtrưởngthànhvềmộtmặtnàođó.Đểkhámpháphầncònlạimênhmôngvàbíhiểmcủacuộcsống.Cáichúngtađểlạisau lưngkhôngbaogiờ so sánhđượcvới nhữnggì chúng ta có thể chinhphụcphíatrước.

Cũnggiốngnhưtạpchí“2!”vậy.Tôivẫncònnhớngàysốbáođầutiêncủa“2!”rađời.Đólàmộtcáigìđóhoàn toànmớimẻ.Và từđó, tôi luônmongrằng,sứcthuhútcủa“2!”sẽkhôngnằmởmộtvàitrangmụccốđịnh,

haylệthuộcvàomộtconsốítỏinhữngcái tênđượcyêuthích,mànằmởchỗnănglựcthayđổicủa“2!”làvôhạn.Bạnđọcluôncóthểtìmthấytrongtờbáonhữngýtưởngmới,nhữngchuyênmụcmớiđầyhấpdẫnvàhữuích.Luônluônmớimẻ.

TôimuốncámơnnhữngngườiđãyêuquýCảmThứccủaPhạmLữÂn.TôicũngyêuquýPhạmLữÂn,vàtôimuốnđólàmộtconngườitựdo,bởitôinhớnhữngcâuthơnàycủaLýPhươngLiên:

“Emmuốnanhnhưbàntay

Xòeralàgặp”[9]

Nhưng…Nếulàtìnhyêu,xinđừngràngbuộc.Dùlàtìnhyêu,cũngđừngkỳvọng.

Hãyđểtìnhyêuđótựdo.Chúngtasẽkhôngmuốnbuộcmìnhvàomộtchiếcáoduynhất,dùđólàmộtchiếcáođẹp.TôisẽđểPhạmLữÂnrađi,trongmột chuyến viễn du nhằm khám phá những góc cạnh khác của bản thânmình.Vàmongbạncũngvậy.Hãyhyvọngrằngconngườiấysẽquaylạimộtlúcnàođó,vớimộtmáitócmới,mộtchiếcáomới,vớinhữngsuytưđãchín,vàmộtcảmxúckhácđángđểchiasẻvớibạn.

NhữngmảnhkýứccuốinămĐó làmộtbuổichiềucuốinăm,saukhidọndẹpxongnhàcửa, tôi

ngồitrướcmáytínhngheLillianBùi,mộtcôgáingườiViệtsốngởMỹcókhuônmặtbầubĩnh,ômcâyđànghitavàháttrênYoutubebàihátdocôtựviếtlờivàphổnhạc.

Youcan'tgobacktochildhoodTheroaddoesn'tgothatway

It'sovergrownwithbrushandwoodsThegatesarelocked,decayed…

Tạmdịch:AnhchẳngthểnàovềlạiấuthơđâuConđườngkhôngdẫnvềphíaấyGiữaumtùmbụirậmvàrừngcây

Cánhcổngxưakhóakínrồi,đổnát…Giọnghátvàgiaiđiệumộcmạcấyngaylậptứcđưatôivềnhữngngày

xưa.Phải,côgáiạ,tuổithơcủachúngtachỉđếnmộtlầntrongđời.Vàtừđótrởđi,tasẽnhớvềnómãi,nhớvềnórấtnhiềulầntrongsuốtquãngđờicònlại.Tôibiếtmìnhchẳngthểquaylạinữa,nhưngxinđừngngăncảntôinhớnhung.

Nhữngngàyxưa tươiđẹpđãđiqua.Nhữngđiềugầngũinhưcáichợgầnxómcũ,mùi của những cọng rau ngày cònbé, thiên nhiên trong trẻochungquanhvàcảmốitìnhthơdạinàođó.Nódệtnêntuổithơcủata.

Cuộcđờicủachúngtacơhồđượcghépbởinhữngmảnhkýức.Chínhthế,nhữngmảnhkýứcvỡlàmnênđờita.Nhữngkỷniệmêmđềmvàthơmngátnhưngọngiómùaxuânthổiquathềmnhàbuổichiềuxaxưanào.Mộtmốitìnhdangdở.Mộtnụhônchưakịptrao.Cáinắmtayvộivàng.Mộtsailầmkhôngthểcứuvãn.Mộttổnthươngtagâyrachoaiđó,hoặcaiđógâyrachota.Nhữngmảnhvỡcủakýức,đôikhinhọnhoắt,đôikhinátvụn…vẫntrởvềvớitôihoàivàonhữngchiềucuốinăm.

Khoảngkhắcđó,tôicóthóiquenngồixuốngmộtnơiyêntĩnh,vànhâm

nhi“chiếcbánhMadeleine”[10]

củađờimình,vàcốlắplạinhữngmảnhvỡđó…Chiếc bánhMadeleine của bạn là gì?Điều gì có thể đưa bạn trở lạingàyxưa?Vớitôiđólàmónănmẹnấunhưhồibéthơ.Cuốnalbumcũ.Conđườngcũ.Ngườibạncũ.Mộtmónđồchơicũ…

Tôiquenmộtngườibạn.AnhthườngraphốLêCôngKiềumuađồcổ.Thật ra anhchẳngmua thứgìđắtđỏvì anhkhôngcónhiều tiền.Anhchỉmuanhữngchiếctôgấmchiếtyêuvẽxanhtrắng.Anhchấttừngchồngtrongphòngmình.Tôinhữngtưởnganhmêlắm.Nhưngkhông,anhmuavìnhớmẹ.Anhmuavì lúcanhcònnhỏ,giađìnhcònnghèo,mẹanhđượcaiđótặngchohaicáitôgấmvàmấycáichénsứxanhtrắng.Mẹanhquýlắm.Anh

nhớ,chỉnhữngbữacơmngàyBamươiTết,mẹmớichohaianhemanhăncháogàtrongchiếctôgấm.

Rồichiếntranh.Nhữngmónđồsứítỏiđómẹanhkhônggiữđược.Vàbàtiếcmãi,tiếcmãi…chođếnngàyrađi.Anhnhớmẹ,anhnhớnhữngbuổitốigiaothừasaukhidọndẹpxong,anhngồinépbênmẹnhìnmẹanhlausạchnhữngchiếcchénxanhtrắngtinhxảovàtrầmtrồmãi.Vàtừđó,dànhdụmsốtiềnlươngcòm,anhmêmảitìmmualạichúttuổithơxưa.

Tôivẫnsốngởnơimìnhtừngsinhra.Nhưngnhữnghìnhảnhcũxưađãkhôngcònnữa.Cáigiếngnướccũ.Hàngràobôngbụpđỏ.Tôinhớchúng.NhữngtráitáogaichuavàxanhháitrêncâytrongcáisânnhỏtrướcnhàởPhúNhuận.Nhữngtráimậntừnhàhàngxóm.Đôikhi,tôinhớtuổithơnênđibộrađầuhẻm.Ngôinhàđóngkíncửa.Tôibấmchuôngxinvào,chỉđểnhónchânlênháimộtchùmmận.Bàcụmỉmcười.Tôicũngmỉmcười.Đôikhi,tôiđứnglạibênmộtbứctường,vànhặtlênmộttráimậnrơi.Nhữngtráimậntrongvườn,tráihồngnhạtvànhỏ,thậtnhiềuhạt.Tôinhớnhữngcáihạtcủatráimậnbiếtbaonhiêu.Cuộcđờilạlùngđếnthế,chỉlànhữnghạtmận,vậymà cơ hồ không còn thấy được bao nhiêu nữa. Nói gì bãi bể nươngdâu...

Đôilúc,tôitinrằngdămkhoảnhkhắctìmlạituổithơtrongnhữngngàynămcùngthángtậnấyđãtraolạichotôinguồnnănglượngmạnhmẽ,đếnnỗicó thểgiúp tôivượtquarấtnhiềungàykhókhăncủa thờigiancòn lạitrongmộtnămkếtiếp.

CũngnhưnhữngkhoảnhkhắctacuốngquýttrởvềnhàđểđónGiaothừavậy…Đólà thờikhắc tabiếtmìnhsắpmấtmộtcáigìđómơhồ.Cáicảmgiácấythậthoangmang.Đầytiếcnuối,đầyhyvọngvàcũngđầynghingại.Tôivẫnnghĩvềthờikhắcgiaothừagiốngnhưmộtcánhcửathờigian.Lậtqua,lậtlại.Đứngởđó,ngaytrướcbànthờôngThiên.Cỗmáythờigiansẽđưatađếnmộtnơikhác.Biếtđâulàngàyxưa…

Vềnhàđiem.Sắpgiaothừarồiđó…NhiềungườibảorằngchỉthựcsựthấyđượckhôngkhíngàyTếtkhivềngôinhàcủamìnhdùnócónhỏbéthếnào…Vềnhàđi.Ngồixuốngchiếcghếấmcúngthânquennàyvànhâmnhimột“chiếcbánhMadeleine”.Rồigiao thừasẽđưa ta trởvề tuổi thơ trongmộtkhoảnhkhắcngắnngủi,nhưngvừađủđểxoadịunhữngtổnthươngcủachínhta.Đểthathứchonhữnglỗilầmcủata.Đểlàmthanhsạchtráitimtalầnnữa.Đểtìmlạibìnhyên.

Nếubạnkhôngcảmthấybìnhyênkhinhớvềthờithơấu,thìchẳngcóthángngàynàonữatrongcuộcđờibạncóthểcảmthấybìnhyên.

CHÚTHÍCH[1]

Junolàphimhàidànhchotuổiteen,đoạtgiảiOscarKịchbảngốchaynhấtnăm2008.Juno,mộtcôhọcsinh16tuổi,bỗnpháthiệnmìnhđãcóthaiđượchaitháng.Thayvìđipháthai,Junolạicómộtquyếtđịnhlàsẽsinhconvàkiếmmộtgiađìnhhiếmmuộnnàođónhậnnuôi.

[2]CreditCard:Loạithẻtíndụngxàitrướctrảsau.

[3]DebitCard:Loạithẻtíndụngcóbaonhiêutiềnchỉxàibấynhiêu.

[4]Windowshopping:đixemhàngchứkhôngmua.

[5]ThácNiagara:thácnướcthuộcsôngNiagraởBắcMỹ,nằmởđườngbiêngiớicủaHoaKỳvà

Canada.[6]

Xatrụcthảo:Têngọikháccủacỏbalá.[7]

TựađềđượcgợiýtừcâuthơcủaR.Tagore“HãyđểcuộcđờibạnnhảymúanhẹnhàngtrênbờThờigiannhưgiọtsươngtrênchóplá”

[8]Trích“Lờiruvớianh”-thơLýPhươngLiên.

[9]Trích“Lờiruvớianh”-thơLýPhươngLiên

[10]MadeleinelàloạibánhbônglanmềmhìnhconsòxuấtxứtừPháp,nhẹ,xốp,cóvịbéothơm.

Trongtácphẩm“ĐiTìmThờiGianĐánhMất”,MarcelProustkểlạimộtbuổichiềuđôngrétmướt,khi bị nhuốm lạnh, tácgiảnhấpmộtngụmnước tràhòa với nhữngmảnhvụn củamột chiếcbánh“madeleine”đểsưởiấmngười.Vàhươngvịcủachiếcbánhthuởấuthờiđãđộtngộtđánhthứcnhữngkýứcvàcảmxúcthầmkín,đưaôngtrởvềquákhứđi“tìmthờigianđánhmất”…