I

NEVZAT

GÜR CNC FREZELERDE AÇILI İŞLER

II

ÖNSÖZ

Günümüzde hemen hemen herkes hızla gelişen ve yenilenen teknolojiden söz et-

mektedir. Teknolojiyi imal eden de, kullananda insandır. İmalat alanında yüksek ve-

rimliliği gerçekleştirmek için modern teknolojinin yanında sürekli öğrenen, sorgula-

yan, araştıran ve kendisini geliştiren katma değeri yüksek nitelikli insan gücüne de

ihtiyaç vardır.

Tofaş da kalıp imalatında CNC freze operatörü olarak çalışmaktayım. Kalıp imalatın-

da açılı işler konusunda karşılaşılan zorlukları ve bu konudaki bilgi eksikliğini bir neb-

ze olsun gidermek amacıyla açılı işler konusunda kitap yayınlamaya karar verdim.

Bu kitapta fidia ve okuma işletim sistemli CNC freze tezgâhlarında, rotasyon, ma-

nuel programlama, takım boy ve referanslama işlemi, eksen kaydırma, açı yönleri,

ayna görüntüleme, açıları fidia dan okuma formatına çevirme, ataçmanlarda geo-

metri, küre, kompenzasyon ayar kontrolü gibi teorik ve pratik yönden bilgi ve tecrü-

belerimi paylaştım.

Umarım, bu kitap tüm okuyuculara faydalı olur.

Saygılarımla

Nevzat GÜR

III

İÇİNDEKİLER

İçindekiler BÖLÜM - 1 ...................................................................................................................................................... 1

FIDIA GENEL GİRİŞ ...................................................................................................................................... 1

KOORDİNAT SİSTEMİNDE AÇI YÖNLERİ ...................................................................................................... 1

BEŞ EKSEN KAFA AÇI YÖNLERİ .................................................................................................................... 2

C EKSENİ ................................................................................................................................................. 2

B EKSENİ ................................................................................................................................................. 2

W EKSENİ ............................................................................................................................................... 3

TOOL TABLE ................................................................................................................................................ 3

RTCP ........................................................................................................................................................... 4

RTCPLKS ...................................................................................................................................................... 5

BEŞ EKSENDE Z EKSEN REFERANS İŞLEMİ ................................................................................................... 6

TOOL COORD ............................................................................................................................................... 6

HWT ............................................................................................................................................................ 6

FIDIA ROTASYON ........................................................................................................................................ 7

X DE ROTASYON ..................................................................................................................................... 7

Y DE ROTASYON ..................................................................................................................................... 8

Z DE ROTASYON ..................................................................................................................................... 9

C EKSEN DÖNÜŞ AÇILARI VE ROTASYON ................................................................................................. 10

TEK AÇILARA ÖRNEK ROTASYON VERİLİŞİ ........................................................................................... 10

ÇİFT AÇILARA ÖRNEK ROTASYON VERİLİŞİ .......................................................................................... 11

DÖNDÜRME MERKEZLİ ROTASYON........................................................................................................... 13

CATIA DAN ÖLÇÜ ALARAK FIDIA DA PROGRAM YAPILMASI .................................................................... 15

CATI RESİMDEN ÖLÇÜ ALARAK KATERLE KOLON BURÇ YATAĞI İŞLEME ................................................. 16

TOOLCOORD A ÖRNEK MANUEL PROGRAM ............................................................................................ 17

IV

COMPILE .................................................................................................................................................. 17

AÇILI KAM LARDA REFERANSLAMA İŞLEMİ .............................................................................................. 19

ROTARY KAM YATAK FİNİSH İŞLEMLERİ ................................................................................................... 21

İŞLEME ZORLUĞUNA KARŞI FARKLI AÇILARLA İŞLEME METODU ............................................................. 22

BEŞ EKSEN KAFANIN AYNI YÜZEYİ AYRI POZİSYON AÇILARINDA İŞLEME ŞEKLİ ....................................... 23

AÇILI İŞLERDE SİMETRİ ............................................................................................................................. 24

SİMETRİLERDE ALTERNATİF AÇIDA ÇALIŞMA ............................................................................................ 28

AÇILI İŞLERDE KALIBIN FÖY EKSEN YÖNLERİNE GÖRE FARKILI ŞEKİLDE BAĞLANMASI ............................ 31

BEŞ EKSEN KAFADA GEOMETRİ AYAR KONTROLLERİ ............................................................................... 37

X EKSEN YÖNÜNDE DİKLİK VE PARALELLİK KONTROLÜ ....................................................................... 37

Y EKSEN YÖNÜNDE DİKLİK VE PARALELLİK KONTROLÜ ....................................................................... 38

BEŞ EKSEN KAFADA KÜRE AYARI .............................................................................................................. 40

BÖLÜM - 2 .................................................................................................................................................... 41

OKUMA GENEL GİRİŞ ................................................................................................................................ 41

OKUMA DA İNDEKS KAFA AÇI YÖNLERİ .................................................................................................... 42

C EKSENİ ............................................................................................................................................... 42

B EKSENİ ............................................................................................................................................... 42

G353 KODU .......................................................................................................................................... 43

G117 MAKRO KODU ............................................................................................................................. 43

TOOL DATA TAKIM UZUNLUĞU AYARLAMA İŞLEMİ ................................................................................ 44

İNDEKS KAFADA Z EKSENİNDE REFERANS İŞLEMİ .................................................................................... 45

M210, M201, M202 MAKRO M KODLARI................................................................................................. 47

OKUMA DA ROTASYON ............................................................................................................................ 47

G69, G68 KODLARI ............................................................................................................................... 48

AÇILARA GÖRE ROTASYON ....................................................................................................................... 48

TEK AÇILARA ROTASYON ...................................................................................................................... 48

ÇİFT AÇILARA ROTASYON ..................................................................................................................... 48

ROTASYONA ÖRNEK PROGRAM VERİLİŞLERİ (G69, G68) ..................................................................... 49

V

G115 MAKRO KODU ............................................................................................................................. 50

ROTASYONA ÖRNEK PROGRAM VERİLİŞİ (G115) ................................................................................. 50

CATIA DAN ÖLÇÜ ALARAK OKUMA DA MANUEL PROGRAM YAPILMASI .................................................. 51

RESİMDEN ÖLÇÜ ALARAK KATER LE BURÇ YATAĞI İŞLEME ...................................................................... 53

AÇILI İŞLERDE MANUEL EKSEN KAYDIRMA ............................................................................................... 54

G KOMUTUYLA EKSEN KAYDIRMA (G11, G10) .......................................................................................... 55

G111 MAKRO KODU .................................................................................................................................. 55

AÇILI İŞLERDE SİMETRİ ÇALIŞMA .............................................................................................................. 55

AÇILI İŞLERDE KALIBIN FÖY EKSEN YÖNLERİNE GÖRE FARKLI ŞEKİLDE BAĞLANMASI ............................. 58

AÇILI İŞLERDE FIDIA AÇI DEĞERLERİNİ OKUMA AÇI DEĞERLERİNE UYARLAMA ....................................... 60

SİMETRİDE FIDIA AÇI DEĞERLERİNİ OKUMA AÇI DEĞERLERİNE ÇEVİRME ............................................... 63

KOMPENZASYON AYARI ........................................................................................................................... 66

1

FIDIA

KOORDİNAT SİSTEMİNDE AÇI YÖNLERİ

2

BEŞ EKSEN KAFA AÇI YÖNLERİ

Kumanda panosunda 4-5-6 diye ışıklı manuel eksen tuşları vardır. Bu tuşlardan biri

seçilip basıldığında ışığı yanarak devrede olduğunu gösterir. İkinci kez basıldığında

veya başka eksen seçildiğinde lambası sönerek devre dışı bırakılır.

C eksen manuel tuşu

B eksen manuel tuşu

W eksen manuel tuşu

C ekseni: Dönel bir eksendir. Z eksen merkezine göre artı (+) ve eksi (-) yöne olmak

üzere her iki yöne de 360 derece döner. Üstteki şekilde gösterildiği gibi C ekseni saat

ibresi yönünde (–) eksi, saat ibresi tersi yönünde de (+) artı yönde döner.

B ekseni: Dönel bir eksendir. Kesicinin bağlı olduğu grup (kesici ekseni) yukarıdaki

şekilde açıklandığı gibi (+) ve (-) her iki yöne de 110 derece döner.

B ve C açıları manuel tuşlardan döndürüldüğü gibi executeblock tan komutla ya da

program içine yazılarak da çevrilir.

4

5

6

3

W ekseni: Sanal bir eksendir. Beş eksen kafanın ayarlı olduğu B ve C açı ekseninde

doğrusal olarak hareket eder. X-Y-Z eksenlerin iki ya da üçünün senkronize hareke-

tiyle oluşur. Fidia formatında açılı post alınmış tek hatlı programa tekrar döngüsü

vermek için de kullanılır. Gerçekleşen hareket miktarı ekranın WV bölümünde görü-

lür. Manuel olarak yapılan W eksen hareket miktarı komutla ya da el çarkından sıfır-

landığı gibi set orjin de reset vircan lada sıfırlanabilinir.

N 1 G00 X-232.25 Y168.936 Z200. B70. C90.

N 2 G00 X-232.25 Y168.936 Z-71.746

N 3 FOR %5 = 0. TO -12. STEP -0.5

N 4 W%5

N 5 G00 X-232.25 Y121.952 Z-88.947

N 6 F1000 G01 Y74.967 Z-105.948

N 7 X-224.881 Y73.005 Z-102.13

N 8 X-239.619 Y76.929 Z-109.766

N 9 X-239.619 Y125.954 Z-91.922

N 10 ENDFOR

N 11 G00 Y170.898 Z-75.564

N 12 Z200. M05

TOOL TABLE: Freze boy, çap, yarıçap gibi takım verilerini girmek için kullanılan pa-

rametre tablosudur.

Freze boyu kesicinin en uç noktasından spindlenin mors

konik uc alın düzlem yüzeyine kadar olan mesafedir. Tool-

table ye çap ve yarıçap küresel takımlarda girilir.

4

RTCP: Açılı işlemlerde kesici küre merkez noktasını değiştirmemek için döner eksen-

lerin her hareketi X Y Z eksenlerin doğrusal hareketi tarafından telafi edilir. Kesici

boy, çap ve yarıçapı tool table ye girilmiş olması gerekiyor. G96=ON G97=OF diye

RTCP de iki seçenek vardır.

RTCP OFF: Beş eksen kafa dönüşlerinde kesici küre merkez noktasını dikkate almaz.

Şekilde olduğu gibi doğrusal eksenler sabit, dönüşlerde kesici küre merkezi yay şek-

linde yer değiştirerek eksenlerden bağımsızdır.

RTCP ON: Kesici küre merkez noktasını dikkate alıp korur. Şekilde olduğu gibi kesici

küre merkezi olan X Y Z noktası sabit kalırken telafiyi sağlamak için dönen eksenlerin

hareketi doğrusal eksenler tarafından korunur.

5

RTCPLKS: B eksen dönüş merkezinden takım mors konik ucuna kadar olan

mesafedir. Bu değer tezgah parametresinde girilidir.

RTCPLKS ölçümü için beş eksen kafa B0 C0 konumdayken mastar mili takınız.

(Mastar çap d=49.992mm mastar boy L=200.03mm) RTCP of konumunda olmalıdır.

X eksen tablasına komparatör bağlanır. Y eksenini gezdirerek mastar milin tepe

noktası bulunup komparatör sıfıra ayarlanır. Orjindede X ekseni sıfır yapılır. Beş

eksen kafa emniyetli bir alanda komparatör yönüne doğru B90 derece çevirilir.

Eksenler hareket ettirilerek mastar mil alnından komparatör sıfır noktasına gelinir.

Ekranda görülen 399.161mm X eksen değeri not alınır.

RTCPLKS=[X+d/2]-L [399.161+49.992/2]-200.03 [399.161+24.996]-200.03

424.157-200.03=224.127 X eksen değerine mastar mil yarıçapını ekleyip çıkan

sonuçtan mastar boy ölçüsü çıkartılır. RTCPLKS =224.127mm dir.

RTCP ON yapıldığında rtcplks+tool table ye girilen takım boy ölçüsü otomatik olarak

toplanıp Z eksen ölçüsüne yazılır. Bu sebeple RTCP ON konumundayken program Z

yüksekliği ayarlanmalıdır.

6

BEŞ EKSENDE Z EKSEN REFERANS İŞLEMİ

Kalıp tabanı ile kalıp ekseni arasındaki ölçü (program yüksekliği) 520 mm dir. Kalıp

üzerine referans taşımak için müsait bir yere yüzey temizlenip tabandan ölçü kom-

paratörle taşınır. Taşınılan ölçü 464 mm geldi. Beş eksen kafaya 32 küresel freze takı-

lıp freze boy ölçüsü olan 159.91 mm ölçüsü tooltable de length kısmına yazılır. RTCP

OF konumundan RTCP ON konumuna getirilir. Freze ile 464 mm olan yüzeye değilip,

orjinde Z ye 464 yazılır. Program yüksekliği olan 520 mm ölçüsüne kalkılarak orjinde

Z ekseni sıfırlanır.

TOOLCOORD: Beş eksen kafa açılarına göre koordinat sistemini otomatik olarak

döndürerek eksenleri manuel olarak el çarkıyla açılı hareket ettirme imkânı sağlar.

Bu manuel işlemde toolcoord on konumunda olmalıdır. Toolcoord ON ve OF diye iki

seçeneği vardır.

HWT: Beş eksen kafanın kesici açı ekseni doğrultusunda hareket eder. Opsiyonel bir

işlemidir. CQAHDW: ON konumunda olmalıdır. T ışıklı manuel tuşuna basarak devre-

ye girer. Birinci bastığımızda cqahdw t oluyor. İkinci bastığımızda on olup devrede

olur. El çarkını + veya – yönde çevirerek kesici eksen doğrultusunda hareket eder.

Yapılan hareket miktarı ekranın hwt bölümünde görülür. İşlem bittikten sonra el çar-

kından ya da set command of on yaparak hwt değeri sıfırlanabilir.

Örnek: Açılı tek hat verilen süzme kanalı programına for döngüsü vererek 12mm de-

rinliğinde işleyeceğiz.

Tek hatlı açılı programı çalıştırarak yüzeyi T tuşunda -0.75mm de yakaladık. Program

açılı post alındığı için for döngüsündeki kademeyi W ekseninde veriyoruz. Eğer yüzey

yakalamayı da W de yapmış olsaydık for döngüsünde step kademe değerleri ekranda

küsüratlı olacaktı. Bu küsüratlı değer görünümünü önlemek amacıyla yüzey yakala-

mayı T de vermiş olduk. Uzatma kablolu el çarkında X(x ekseni) Y(y ekseni) Z(z ekse-

ni) 4(c ekseni) 5(b ekseni) 6(w ekseni) 7(t ekseni) diye seçenekler vardır. İstediğimizi

seçerek manuel eksen kaydırma yapabiliriz.

7

FIDIA DA ROTASYON

Fidia da G21 kodu rotasyonu aktif eder. G20 kodu ise rotasyonu iptal eder.

G21 RX50 RZ-30

Fidia da isograph tada program içine ROT3D ile rotasyon verebiliriz. ROT3D OFF ile

de rotasyonu iptal ederiz. ROT3D RX50 RZ-30 gibi

⇑⇓X DE ROTASYON

Koordinat sisteminde bir programı x ekseni etrafında döndürülmesine x de rotasyon

diyoruz. Yukarıdaki şekilde ok yönleriyle x+ rotasyon ve x- rotasyon döndürme yönle-

ri belirtilmiştir.

OK YÖNÜNDE

X + ROTASYON

OK YÖNÜNDE

X- ROTASYON

Z

Y

X

8

⇐⇒Y DE ROTASYON

Koordinat sisteminde bir program y eksen etrafında döndürülmesine y de rotasyon

denilir. Yukarıdaki şekilde ok yönleriyle y+ rotasyon ve y- rotasyon döndürme yönleri

belirtilmiştir.

OK YÖNÜNDE

Y- ROTASYON

OK YÖNÜNDE

Y+ ROTASYON Y

Z

X

9

Z DE ROTASYON

Koordinat sisteminde bir program z eksen etrafında döndürülmesine z de rotasyon

denir. Yukarıdaki şekilde ok yönleriyle z+ rotasyon ve z- rotasyon döndürme yönleri

belirtilmiştir.

OK YÖNÜNDE

Z- ROTASYON

OK YÖNÜNDE

Z+ ROTASYON

X

Z

Y

10

C EKSENİ (+) YÖNDE DÖNÜŞ AÇILARI C EKSENİ (-) YÖNDE DÖNÜŞ AÇILARI

Yukarıdaki şekilde kırmızı boyalı olan C açılarında X de rotasyon verilir.

Mavi boyalı olan C açılarında Y de rotasyon verilir.

Yukarıdaki şekilde çift açılı rotasyonlarda C açıları 0,90,180,270 derece gibi tek açı-

lardan 45 er derece açılara doğru gidiş yönüne göre Z rotasyon işaretinin artı (+) ve

eksi (–) olması belirtilmiştir.

TEK AÇILARA ÖRNEK ROTASYON VERİLİŞİ

Beş eksen kafa C0 B20 derecede ise rotasyon ROT3D RY20 (y+ da rotasyon)

Beş eksen kafa C0 B-20 derecede ise rotasyon ROT3D RY-20 (y- de rotasyon)

Beş eksen kafa C90 B20 derecede ise rotasyon ROT3D RX-20 (x- de rotasyon)

Beş eksen kafa C-90 B20 derecede ise rotasyon ROT3D RX20 (x+ da rotasyon)

B ve C açıları hem artı hem de eksi yönde dönmesi nedeniyle çok sayıda örnek vere-

biliriz.

11

ÇİFT AÇILARA ÖRNEK ROTASYON VERİLİŞİ

Beş eksen kafa C30 B20 derecede ise rotasyon ROT3D RY20 RZ30 (y+ ve z+ da rotas-

yon)

Beş eksen kafa C-30B20 derecede ise rotasyon ROT3D RY20 RZ-30 (y+ ve z- de rotas-

yon)

Beş eksen kafa C150 B20 derecede ise rotasyon ROT3D RY-20 RZ-30 (y- ve z- de ro-

tasyon)

Beş eksen kafa C210 B20 derecede ise rotasyon ROT3D RY-20 RZ30 (y- ve z+ da ro-

tasyon)

Beş eksen kafa C158 B-20 derecede ise rotasyon ROT3D RY20 RZ-22 (y+ ve z- de ro-

tasyon)

Beş eksen kafa C-22 B-20 derecede ise rotasyon ROT3D RY-20 RZ-22 (y- ve z- de ro-

tasyon)

Beş eksen kafa C50 B10 derecede ise rotasyon ROT3D RX-10 RZ-40 (x- ve z- de rotas-

yon)

Beş eksen kafa C-50 B10 derecede ise rotasyon ROT3D RX10 RZ40 (x+ ve z+ da rotas-

yon)

Beş eksen kafa C253 B10 derecede ise rotasyon ROT3D RX10 RZ-17 (x+ ve z- de ro-

tasyon)

Beş eksen kafa C107 B10 derecede ise rotasyon ROT3D RX-10 RZ17 (x- ve z+ da ro-

tasyon)

Beş eksen kafa C-45 B-10 derecede ise rotasyon ROT3D RX-10 RZ45 (x- ve z+ da ro-

tasyon)

Beş eksen kafa C135 B-10 derecede ise rotasyon ROT3D RX10 RZ45 (x+ ve z+ da ro-

tasyon)

B ve C açıları hem artı hem de eksi yönde dönmesi nedeniyle çok sayıda örnek vere-

biliriz.

12

ÖRNEK PROGRAM

N 1 ROT3D RX20. RZ40.

N 2 F1000 S1500 M03

N 3 Z100.

N 4 X0. Y0.

N 5 FOR %5 = 0. TO -38. STEP -2.

N 6 Z%5

N 7 ENTRY CIRC LEFT TR 10.

N 8 X-15. Y0.

N 9 G03 X-15. Y0. I0. J0.

N 10 EXIT CIRC X0. Y0.

N 11 ENDFOR

N 12 Z100. M05

13

DÖNDÜRME MERKEZLİ ROTASYON

Bu tür rotasyonlarda C (center) merkez nokta anlamındadır. Kalıp eksenin X, Y, Z sıfırı

dışında bir koordinat değerinde dönme merkezi ve açısı vermek istiyorsak rotasyona

CX CY CZ döndürme merkez nokta değerleri ve RX RY RZ derece cinsinden döndürme

açıları yazılmalıdır.

Örnek: G21 CX1420 CY-5 CZ0 RX90 RY0 RZ-20 veya ROT3D CX1420 CY-5 RX90 RZ-20

şeklinde program içine yazılır.

Eğer rotasyonda döndürme merkezi verilmezse CX, CY, CZ yi sıfır kabul ettiğinden

döndürme açısı kalıp eksen XYZ sıfırına göre yapılır.

Rotasyonu program içine yazmadan Fidiadan PARCNC ROTANG seçip ROTANG a

RX,RY,RZ açı değerlerini ROTCEN e CX,CY,CZ döndürme merkezini yazıp onayladıktan

sonra executeblock tan G21 yapıldığındada rotasyon aktif hale gelir.

N 1 ROT3D CX150. CY-150. RX10. RZ-20.

N 2 F1000 S1200 M03

N 3 Z100.

N 4 X80. Y35.

N 5 FOR %5 = 0. TO -20. STEP -2.

N 6 Z%5

N 7 TR16. G41

N 8 Y0.

N 9 X120.

N 10 Y120.

N 11 X40.

N 12 Y0.

N 13 X80.

N 14 G40

N 15 Y35.

N 16 ENDFOR

N 17 Z100. M05

N 18 M02

14

ROTASYONLU

ROT3D RX10 RZ-20

PROGRAM

ROTASYONSUZ

PROGRAM

DÖNDÜRME MERKEZLİ ROTAS-

YONLU

ROT3D CX150 CY150 RX10RZ-20

PROGRAM

15

CATIA DAN ÖLÇÜ ALARAK FIDIA DA PROGRAM YAPILMASI

Catia dan measure between ıconundan any geometry infinite ölçü ikonu ile önce açı-

lı olan parça yatağının yan yüzeyi seçilir. Sonrada kalıp eksen orta noktası seçilerek

ölçü alınır. Bu şekilde gerekli olan diğer yatak yüzey ölçüleri de alınır. Parça yatak

açısı C90 B-65 derecedir. Almış olduğumuz ölçülere göre aşağıdaki program yapılır.

N 1 ROT3D RX65.

N 2 F1000 S1200 M03

N 3 Z100.

N 4 X0. Y-250.

N 5 FOR %5 = -119.023 TO -179.023 STEP -2.

N 6 Z%5

N 7 TR16. G41

N 8 X-53.

N 9 Y-305.313

N 10 X53.

N 11 Y-195.577

N 12 X-53.

N 13 Y-250.

N 14 G40

N 15 X0.

N 16 ENDFOR

N 17 Z100. M05

N 18 M02

16

CATI RESMİNDEN ÖLÇÜ ALARAK KATERLE KOLON BURÇ YATAĞI İŞLEME

Catia dan katı resminden ölçü almak için measure ıtem ıconundan any geometry

kumpas ölçü ikonu seçilir. Other axis le kalıp ekseninde x,y,z sıfırlanır. Bu sıfıra göre

açılı olan kolon burç çapının X Y Z koordinat eksen ölçüsü alınır. Örneğin C-17 B-32

derece açılarında X290.674 Y-33.43 Z-100.794 koordinatında 160mm çapında

180mm derinliğinde katerle burç yatağı açalım.

Tezgah executeblock ta burç koordinatı olan X290.674 Y-33.43 Z-100.794 değerleri-

ne gidilir. Başka bir orjine geçilip X Y Z sıfırlanıp aşağıdaki program yapılarak çalışılır.

N 1 ROT3D RY-32. RZ-17.

N 2 G00 Z150. M03

N 3 G00 X0. Y0.

N 4 F3000 Z5.

N 5 F100 Z-185. M05

N 6 F2000 Z5.

N 7 G00 Z150.

17

TOOLCOORD A ÖRNEK MANUEL PROGRAM

Diyelim ki herhangi bir kalıpta açılı bir bölgede döküm fazlalığı var. Ölçü hassasiyeti

olmadığından fazlalık marka kalemiyle işaretlenmiş alınması isteniyor. Açı C-50 B25

derece olsun.

Beş eksen kafaya istenilen kesici takılıp C-50 B25 derece açılara çevrilir. Toolcoord of

dan on konumuna getirilir. El çarkıyla çizili olan yüzey de X Y Z nin sıfır yapılmak iste-

nildiği yere gelinip, X Y Z eksenleri orjin de sıfırlanır. Toolcoord la çizginin boyuna ve

enine olan ölçü tespit edilir. Boy 95mm en 8.5mm geldi. Toolcoord of konumuna alı-

nıp aşağıdaki program yapılarak çalışılır.

N 1 ROT3D RX25. RZ40.

N 2 F1000 S1500 M03

N 3 Z150.

N 4 X0. Y45.

N 5 FOR %5 = 0. TO -15. STEP -2.5

N 6 Z%5

N 7 Y0.

N 8 X-8.5

N 9 Y95.

N 10 X0.

N 11 Y45.

N 12 ENDFOR

N 13 Z150. M05

N 14 M02

Toolcoord u hassas açılı ölçü kaydırmalarında da kullanabiliriz. Önceden hassas iş-

lenmiş açılı bir yüzeyden ayar tutturmak için 0.78mm alınması isteniyor. Bu durumda

yüzeyi işlemeye başlamadan önce referans yüzeyden işleyeceğimiz yüzeye olan me-

safeyi komparatörle ölçüp değeri not alıyoruz. Açılı olan yüzeye kesici ile değip ön

kontrol için toolcoord da 0.2mm kaydırıp fidia veya catia 2,5(iki buçuk)eksenle hazır-

lamış olduğumuz programı ölçü alabilecek kadar çalışıyoruz. Komparatörle kontrol

ederek yüzeyden ne kadar aldığımızı ve ne kadar kaldığını tespit ediyoruz. Kontrollü

bir şekilde toolcoord da ekseni kaydırarak yüzeyimizi istenilen ölçüde işliyoruz.

COMPILE: Program içinde rotasyon(rot3d),takım yarıçap(tr- g41) , eksen kaydırma

(move3d) gibi işlemleri ihtiyaç duyulduğunda çalışılır x y z li sayısal değerlere çevirir.

18

Beş eksen kafa açısı B7.9 C-39.63 olan zımba yatağı açıyoruz. Zımbanın kama yata-

ğında çift açının yanında birde dönüklük pozisyon açısı var. Dönüklük açısı ise YZ düz-

lemine sıfır yapılmıştır. Öncelikle hazırlamış olduğumuz düz kama yatak programına

beş eksen kafa açı rotasyonun tersi yönünde dönüklük açı rotasyonunu verip compi-

le yapıyoruz.

Compile yaptığımız programa beş eksen kafa açı rotasyonunu verip çalışırız. Bu prog-

ramla dönüklük açısını ayarlamış oluruz.

N 1 ROT3D RY7.9 RZ-39.63

N 2 F1000 S1000 M03

N 3 Z100.

N 4 X0. Y0.

N 5 Z0.

N 6 FOR %5 = 0. TO -10. STEP -0.5

N 7 F100 Z%5

N 8 F1000 X12.757 Y-15.404

N 9 X0. Y0.

N 10 ENDFOR

N 11 Z100. M05

19

AÇILI KAM LARDA REFERANSLAMA İŞLEMİ

ÇAP ON REFERANS PİM

DELİĞİ

20

Kamlarda on mm çapında iki adet referans pim deliği vardır. Çalışan, resimdeki yan

yüzeylerde bulunan iki adet referans pim deliği açmanın dışında üst yüzeye de iki

adet referans pim deliği açmalıdır. Hatta ihtiyaç duyuyorsa çalışma kolaylığı bakı-

mından başka yerlere de referans yüzeyi verebilir. Şekildeki kamda pim deliği kare

çıkıntı yüzeyin ortasında bulunmaktadır. Kamı referanslarken resimde referans pim

deliğinden (kare çıkıntının ortasından) işlenecek yüzeylere olan ölçülere bakılır.

İşlenecek yüzeylerde normalde 10mm (en az 5mm) paso olması gerekiyor. İşlenme-

yen yüzeylerde ise katı resim ölçüleri ile yaklaşık uyuşmalıdır. Kam eksenine göre bü-

tün eksenlerimiz işlenecek yüzeyleri kurtarıyor ve işlenmeyen yüzey ölçüleriyle de

yaklaşık uyuşuyorsa referanslama işlemim doğru demektir. Ayrıca kam rijit bir şekil-

de bağlanmalı sıkılan yerlerde esneme olmamalıdır. Bağlama pabuçları söküldükten

sonra komparatörle yüzey ve açıları kontrol edilmelidir.

21

ROTARY KAM YATAK FİNİSH İŞLEMLERİ

Yukarıdaki şekillerde görüldüğü gibi bir eksen etrafında dönen kontra kamlara döner

kontrakam veya rotary kam denilmektedir.

Rotary kamlarda ısıl işlem sonrası finish işlemleri dönen erkek grup taşlama

tezgahlarında taşlanır. Karşılığı gövde üzerinde bulunan yatak ise freze tezgahlarında

işlenir.

Rotary kam yatağı yarım daire şeklinde olup 32 küresel takım ile tarama metoduyla

işlenir. Rotary kam yatak yarı çapı R187.5 koordinatı ise X-1220 Y-540 Z75 mm dir.

Executeblock tan verilen eksen koordinatımıza gidiyoruz. Başka bir orjine geçip X ve

Y eksenlerini sıfırlarken Z eksenine sıfır demiyoruz. Z eksenine takım yarıçapımız olan

+16 yazıyoruz. Yani Z eksen değerinden takım yarıçapını çıkarmış oluyoruz.Z yi 75

yerine 59 da sıfırlamış oluyoruz. Bunun nedeni ise beş eksen kafa yatağa normal

açısıyla yanaşmadığı için dik kafa ile yani farklı bir açıda işlememizden dolayı Z

sıfırına takım yarı çapını yazıyoruz.