ชอหนงสอ : คมอ สถานบรการสาธารณสขสเขยว (GREEN Hospital) จดทำโดย : สำนกอนามยสงแวดลอมกรมอนามย

กระทรวงสาธารณสข

โทรศพท025904259

โทรสาร 025904263

พมพครงท 1 : มนาคม2555

จำนวนพมพ : 5,000เลม

พมพท : สำนกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก

คำนำ

ภาวะโลกรอนเปนปรากฏการณการเพมขนของอณหภมเฉลยของอากาศใกลพนผวโลก

และนำในมหาสมทรและมการคาดการณวาอณหภมเฉลยจะเพมขนอยางตอเนองโดยเปนผลมา

จากการเพมขนของปรมาณกาซเรอนเรอนกระจกซงมสาเหตหลกจากกจกรรมดานตางๆในชวต

ประจำวนของมนษย

สถานบรการสาธารณสขเปนสวนหนงทมบทบาทเกยวของกบการปลอยกาซเรอนกระจก

เนองจากกจกรรมในแตละวนขององคกรทงโดยทางตรง และทางออม เชน การใชพลงงานและ

เชอเพลง การจดการขยะและสงปฏกล การใชสารเคม การขนสงวสดอปกรณ รวมทงสนคาและ

บรการตางๆ ดงนนการรวมมอ รวมใจในการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกโดยลดการใช

ทรพยากรธรรมชาตดวยการปรบเปลยนพฤตกรรมจากกจกรรมในแตละวนจงเปนจดเรมตนท

ความสำคญในการบรรเทาผลกระทบทเกดขน

กรมอนามย จดพมพหนงสอคมอ สถานบรการสาธารณสขสเขยว (GREEN Hospital) ขน

เพอนำเสนอแนวคดและวธการในการลดการปลอยกาซเรอนกระจกในองคกร ดวยความมงหวงวา

คมอสถานบรการสาธารณสขสเขยว จะทำใหองคกรและบคลากรเกดแรงบนดาลใจในการรวมมอกน

ปรบเปลยนพฤตกรรมสการดำรงชวตทใสใจสงแวดลอมทำใหเกดการมสวนรวมของสถานบรการ

สาธารณสขในการลดการปลอยกาซเรอนกระจกเพอสงแวดลอมของโลกทดและเพอเราทกคน

กรมอนามย

ส

สารบญ

หนา

บทนำ

มารจกกบภาวะโลกรอน 1

การดำเนนงานในประเทศไทย 7

การดำเนนงานภาคสาธารณสข 9

กจกรรมลดโลกรอน ดวย GREEN 13

G : Garbage 13

R : Rest Room 29

E : Energy 39

E : Environment 55

N : Nutrition 59

บรรณานกรม 63

1

บทนำ

มารจกภาวะโลกรอน

ปจจบนมหลกฐานทางวทยาศาสตรทเปนทยอมรบแลววา โลกกำลงรอนขน และ

สาเหตสำคญกคอ การเพมขนของกาซเรอนกระจกทเกดจากกจกรรมของมนษย เชน การใช

เชอเพลงฟอสซล ทงจากการผลตจากภาคอตสาหกรรม การขนสง การเปลยนแปลงการใชทดน

การตดไมทำลายปารวมถงการผลตของเสยตางๆเปนตน

กาซเรอนกระจกมแนวโนมสงขนจากอดต มการคาดคะเนจากคณะกรรมการ

ระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Intergovernmental Panel on

ClimateChange : IPCC)วาอณหภมโดยเฉลยทผวโลกจะเพมขน1.1ถง6.4องศาเซลเซยส

ในชวงครสตศตวรรษท21(พ.ศ.2544-2643)

ผลกระทบทตามมาคอ ระดบนำทะเลสงขน ภาวะลมฟาอากาศรนแรงมากขน

ปรมาณและรปแบบการเกดฝนเปลยนแปลงไป หมะละลาย สงผลตอการกดเซาะชายฝง

เกดพาย มความเสยงตอนำทวมและภยแลง ภยคกคามตอความหลากหลายทางชวภาพ ผลผลต

ทางการเกษตรเกดความเสยหายเกดการระบาดของโรคและเกดโรคอบตใหม

2

ภาวะโลกรอนเกดขนไดอยางไร

ภาวะโลกรอน คอ ภาวะทโลกมอณหภมสงขน อนเนองจากมการปลอยกาซ

เรอนกระจกขนไปในชนบรรยากาศในปรมาณทมากจนเกนสมดล การเพมขนของกาซ

เรอนกระจกทำใหความรอนถกกกเกบไวในบรรยากาศเพมขนจนทำใหอณหภมสงขน ทำให

สภาพภมอากาศเปลยนแปลงจนเกดผลกระทบตอสงมชวตทอาศยอยบนโลก

ปรากฏการณภาวะเรอนกระจก (Greenhouse effect)

ภาวะเรอนกระจก คอ ภาวะทชนบรรยากาศของโลกกระทำตวเสมอนกระจก

ทยอมใหรงสคลนสนผานลงมายงผวโลกได แตจะดดกลนรงสคลนยาวชวงอนฟราเรดทแผออก

จากพนผวโลกเอาไว จากนนกจะคายพลงงานความรอนใหกระจายอยภายในชนบรรยากาศและ

พนผวโลก จงเปรยบเสมอนกระจกทปกคลมผวโลกใหมภาวะสมดลทางอณหภม และเหมาะสม

ตอสงมชวตบนผวโลก แตในปจจบนมกาซบางชนดสะสมอยในชนบรรยากาศมากเกนสมดล

ซงกาซเหลานสามารถดดกลนรงสคลนยาวชวงอนฟราเรดและคายพลงงานความรอนไดด

พนผวโลกและชนบรรยากาศจงมอณหภมสงขน สงผลกระทบตอสภาพภมอากาศของโลกและ

สงมชวตบนพนผวโลกอยางมากมาย

3

กาซเรอนกระจก (Greenhouse Gases)

ในชนบรรยากาศของโลกประกอบดวยกาซตางๆ หลายชนดแตละชนด

มการเปลยนแปลงเพมขนและลดลงตามคณสมบตทางเคมของกาซแตละชนด ดงนนกาซทม

มากเกนสมดลของชนบรรยากาศจะสะสมอยในชนบรรยากาศ กาซบางชนดสามารถสะสมอย

ในไดนานหลายรอยป บางชนดสะสมอยไดในเวลาเพยงไมกปกสลายไป โลกจงเปรยบเสมอน

เรอนปลกพชขนาดใหญทมไอนำ และกาซตางๆ ในชนบรรยากาศเปนเสมอนกรอบกระจกทคอย

ควบคมอณหภมและวฏจกรตางๆใหเปนไปอยางสมดล

แตในปจจบนชนบรรยากาศของโลกมปรมาณกาซบางชนดมากเกนสมดลของ

ธรรมชาตอนเปนผลมาจากฝมอมนษย เชน กาซคารบอนไดออกไซด (CO2) กาซมเทน (CH

4)

กาซคลอโรฟลออโรคารบอน (CFCs) และกาซไนตรสออกไซด (N2O) เปนตน กาซเหลาน

มคณสมบตพเศษ คอสามารถดดกลนและคายรงสอนฟราเรดไดดมาก ดงนนเมอพนผวโลก

คายรงสอนฟราเรดขนสชนบรรยากาศ กาซเหลานจะดดกลนรงสอนฟราเรดเอาไว ตอจากนนกจะ

คายความรอนสะสมอยบรเวณพนผวโลกและชนบรรยากาศเพมมากขน พนผวโลกจงมอณหภม

สงขนเราเรยกกาซททำใหเกดภาวะแบบนวา“กาซเรอนกระจก(greenhousegases)”

กาซเรอนกระจกทสำคญ

กาซเรอนกระจกทถกควบคมโดยพธสารเกยวโต มเพยง 6 ชนด โดยเปน

กาซทเกดจากกจกรรมของมนษยเทานนไดแกกาซคารบอนไดออกไซด(CO2)กาซมเทน(CH

4)

กาซไนตรสออกไซด (N2O) กาซไฮโดรฟลออโรคารบอน (HFC) กาซเปอรฟลออโรคารบอน

(PFC)และกาซซลเฟอรเฮกซะฟลออไรด(SF6)ทงนยงมกาซเรอนกระจกทเกดจากกจกรรมของ

มนษยทสำคญอกชนดหนง คอ สารซเอฟซ (CFC หรอ Chlorofluorocarbon) ซงใชเปน

สารทำความเยนและใชในการผลตโฟม แตไมถกกำหนดในพธสารเกยวโต เนองจากเปน

สารทถกจำกดการใชในพธสารมอนทรออลแลว

กาซคารบอนไดออกไซด

กาซคารบอนไดออกไซด เปนกาซทเกดขนตามธรรมชาต โดยพชใชกาซคารบอนไดออกไซด

จากบรรยากาศในการสงเคราะหแสง ในขณะททงพชและสตวปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

จากการหายใจ การแลกเปลยนกาซคารบอนไดออกไซดตามธรรมชาตระหวางนำผวดน

4

มหาสมทร และบรรยากาศ นอกจากนยงเกดจากฝมอมนษยทปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

จำนวนมากเชนการเผาไหมเชอเพลงทเกดจากโรงงานอตสาหกรรมและการตดไมทำลายปา

กาซมเทน

แ ห ล ง ก ำ เ น ด ข อ ง ก า ซ ม เ ท น

เกดจากกระบวนการยอยสลายตามธรรมชาต

และทเกดจากฝมอมนษยอนเกดจากการเกษตร

และปศสตว

5

กาซไนตรสออกไซด

แหลงกำเนดกาซไนตรสออกไซดตามธรรมชาต คอ จากพนดนและมหาสมทร

นอกจากนยงเกดจากอตสาหกรรมทใชกรดไนตรคในกระบวนการผลตตวอยางเชนอตสาหกรรม

ผลตเสนใยไนลอน อตสาหกรรมเคม หรออตสาหกรรมพลาสตกบางชนด เปนตน รวมทงการใช

ยาสลบทางการแพทยและการใชปยไนโตรเจนในการเกษตร

สารประกอบคลอโรฟลออโรคารบอน (CFCs)

ก าซท ม สารประกอบพวกคลอโรฟลออโร

คารบอนมแหลงกำเนดจากโรงงานอตสาหกรรม และอปกรณ

เครองใชในชวตประจำวนตางๆ เชน ตเยน เครองปรบอากาศ

นำยาดบเพลงนำยาซกแหงและใชเปนกาซขบดนในกระปองสเปรย

สำหรบประเทศไทยนนนำเขากาซนหมดทกประเภทเนองจาก

ไมมการผลตในประเทศ

6

กาซโอโซน

โอโซนเปนกาซทกำเนดขนมาโดยธรรมชาตเชนจากปรากฏการณฟาผาแสงจาก

ดวงอาทตยเปนตน

การเพมขนของกาซเรอนกระจกสงผลใหชนบรรยากาศกกเกบรงสความรอนได

มากขนผลทตามมาคออณหภมเฉลยของชนบรรยากาศทเพมขนทงนกาซแตละชนดมศกยภาพ

ในการทำใหเกดภาวะเรอนกระจก (Global Warming Potential : GWP) ทแตกตางกน

คาศกยภาพในการทำใหเกดภาวะเรอนกระจกนขนอยกบประสทธภาพในการแผรงสความรอน

ของโมเลกล และอายของกาซนนๆในบรรยากาศ โดยจะคดเทยบกบการแผรงสความรอนของ

กาซคารบอนไดออกไซดในชวงระยะเวลาหนงคาGWPของกาซเรอนกระจกในชวงเวลา100ป

แสดงดงตารางท1

ตารางท 1 กาซเรอนกระจกและศกยภาพในการทำใหเกดสภาวะโลกรอน

กาซเรอนกระจก

อายในชนบรรยากาศ

(ป) ศกยภาพในการทำใหเกภาวะโลกรอน

(เทาของคารบอนไดออกไซด)

คารบอนไดออกไซดCO2 Variable 1

มเทนCH4 12 25

ไนตรสออกไซดN20 114 298

ซลเฟอรเฮกซะฟลออไรดSF6 3,200 22,800

ทมา:AdaptedfromIPCC,FAR,WG1,Chapter2,February2007,p.212.

7

การทโลกตองเผชญกบการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศทรนแรงขน จากการ

เพมขนของปรมาณกาซเรอนกระจก อนเนองจากการดำเนนกจกรรมตางๆ ของมนษย ผลกดน

ใหประเทศตางๆทวโลกหนมาใหความสนใจและตระหนกถงผลกระทบตางๆทจะตามมาจงเกด

การประชมระดบนานาชาตขน เพอหาแนวทางยบยงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและ

ปองกนผลกระทบทจะเกดขนกบมนษย โดยไดมการลงนามรบรองอนสญญาสหประชาชาต

วาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (United Nations Framework Convention on

ClimateChange:UNFCCC)

ในสวนของประเทศไทยรฐบาลไทยไดใหสตยาบนเขารวมเปนภาคกรอบอนสญญา

สหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (United Nations Framework

ConventiononClimateChange:UNFCCC)เมอวนท28ธนวาคม2537และใหสตยาบน

ในพธสารเกยวโต(KyotoProtocol)เมอวนท28สงหาคม2545

ภายใตกรอบอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและ

พธสารเกยวโต ประเทศไทยในฐานะประเทศกำลงพฒนา (Non-Annex I) ไมมพนธกรณในการ

ลดปรมาณกาซเรอนกระจก มเพยงพนธกรณในการจดทำรายงานแหงชาต (National

Communication) เสนอตอสำนกเลขาธการอนสญญาฯ รายงานดงกลาวประกอบดวยบญช

การปลอยกาซเรอนกระจก (Greenhouse Gas Inventory) และผลการดำเนนงานของรฐบาล

ทเกยวของซงรวมถงการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกโดยความสมครใจ

การดำเนนการระดบประเทศทผานมา ประเทศไทยมการรณรงคใหทกภาคสวน

มสวนรวมตอการลดการปลอยกาซเรอนกระจกโดยการเผยแพรความรและสรางความตระหนก

ตอการลดการปลอยกาซเรอนกระจกทงในภาคเอกชน ภาคราชการ และภาคประชาชน

การดำเนนการทสำคญอกอยางหนงกคอ การดำเนนโครงการภายใตกลไกการพฒนาทสะอาด

ซงเปนกลไกทชวยใหประเทศทพฒนาแลวใหสามารถมทางเลอกในการลดกาซเรอนกระจก

โดยความรวมมอกบประเทศทกำลงพฒนาในการจดทำโครงการพฒนาทยงยน

นอกจากนรฐบาลไดตงองคการมหาชน คอ องคการบรหารจดการกาซเรอน-

กระจกขนในปพ.ศ.2550เพอรบผดชอบในการบรหารจดการโครงการภายใตกลไกการพฒนา

ทสะอาด รวมทงเปนศนยกลางในการประสานความรวมมอระหวางภาครฐ ภาคเอกชน และ

องคการระหวางประเทศในเรองดงกลาว

การดำเนนงานในประเทศไทย

8

การดำเนนงานเพอแกไขปญหาภาวะโลกรอนทสงผลกระทบตอสขภาพอนามย

ของประชาชนนน ตองอาศยความรวมมอจากหลายๆ ฝายทงภาครฐ เอกชน และประชาชน

ทวไปจงจะสามารถประสบความสำเรจได

9

สบเนองจากการประชมรฐมนตรสาธารณสขของกลมประเทศในภมภาคเอเชย

ตะวนออก ประเทศอนเดยในป 2551 ทประชมไดประกาศเจตนารมณทจะรวมกนดำเนนการ

ปองกน และลดผลกระทบตอสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (New Delhi

Declarationon the ImpactsofClimateChangeonHumanHealth)ประเดนสำคญ

ประเดนหนงคอ การลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคสวนดานสขภาพ โดย

นอกจากจะเปนการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกแลว ยงเปนการแสดงตวอยางทดและ

การเปนผนำในการลดผลกระทบและปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศดวย

กระทรวงสาธารณสข มอบหมายใหกรมอนามย ดำเนนกจกรรมเพอลดภาวะโลกรอน

ดวยการลดกระบวนการทกอใหเกดกาซเรอนกระจกภายในสถานบรการสาธารณสข ดงนน

ในป 2553 กรมอนามยจงจดทำ “โครงการสาธารณสขรวมใจ รณรงคลดโลกรอน ดวยการ

สขาภบาลอยางยงยน และเปนมตรกบสงแวดลอม” ขน โดยมวตถประสงคเพอสรางกระแส

ความตนตวตอการดำเนนกจกรรมลดภาวะโลกรอนใหกบสถานบรการ สรางความรความเขาใจ

ใหกบบคลากรสาธารณสข และสงเสรมใหเกดการพฒนาจนนำไปสการเปนตนแบบลดโลกรอน

และขยายผลสสงคมไทยตอไป เนนการดำเนนกจกรรมตามหลกการ GREEN & CLEAN และ

พฒนาโปรแกรมคำนวณ Carbon Footprint เพอใชคำนวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก

ในภาคสวนของสาธารณสข

การดำเนนงานภาคสาธารณสข

ฉลากคารบอน 7 ระดบ

10

แนวทางการดำเนนงานดวยหลก GREEN & CLEAN

การดำเนนงานโครงการสาธารณสขรวมใจ รณรงค

ลดโลกรอนฯ นน เปนการนำเอาหลกการสขาภบาลอยางยงยน

และเปนมตรกบสงแวดลอมมาประยกตใช ภายใตหลก GREEN

&CLEAN

กจกรรม GREEN G : Garbage คอ การจดการมลฝอยและการใชประโยชนจากสงปฏกลโดยใช

ทรพยากรอยางคมคากอนทงไปเปนขยะดวยหลก3Rsคอลดการใช(Reduce) ใชซำ(Reuse)

และการใชทรพยากรทสามารถนำกลบมาใชใหมได (Recycle) รวมถงการใชประโยชนจากขยะ

เชน การนำเศษผก ผลไม เศษอาหารหรอสงปฎกลกลบมาผานกระบวนการยอยสลายสามารถ

นำไปใชประโยชนได

R : Rest room คอ การพฒนาสวมในสถานบรการสาธารณสข ใหไดมาตรฐาน

สวมสาธารณะไทย(HAS)และลดการใชสารเคมในหองสวม

E : Energy คอ การลดการใชพลงงาน เชน การใชมาตรการประหยดไฟฟา

การประหยดพลงงานเชอเพลง หรอมการใชพลงงานทดแทนจากชวภาพหรอชวมวล เชน

การผลตกาซชวภาพ(Biogas)จากเศษอาหารเศษผกผลไมหรอมลฝอยอนทรยอนๆ

E : Environment คอ การจดการสงแวดลอมทชวยลดภาวะโลกรอน และการ

จดสงแวดลอมทเออตอสขภาพ โดยนำแนวทางการพฒนาสถานททำงาน นาอย นาทำงาน

(Healthy Work Place) มาประยกตใชในการจดการสงแวดลอมในสถานบรการสาธารณสข

ดวยหลกการและแนวคด “สะอาด ปลอดภย สงแวดลอมด มชวตชวา” การปรบปรงภมทศน

การปลกตนไมเพอดดซบมลพษและเปนแหลงผลตกาซออกซเจนใหกบบรรยากาศของโลก

N : Nutrition การรณรงคอาหารปลอดสารพษ รณรงคการใชผกพนบาน

อาหารพนเมอง การปลกผกเพอบรโภคในครวเรอน หรอรวมพลงเปนกลม เปนชมชน การใช

ผกพนบาน ปลกผกตามฤดกาล ลดการใชปยเคม และยาปราบศตรพช จะชวยลดการปลอย

กาซไนตรสออกไซดสบรรยากาศโลกการประกอบอาหารจากผลผลตทไดในทองถนเปนการชวย

ลดพลงงานในการขนสงอกดวย

11

12

กลยทธหลก CLEAN CLEAN เปนหลกในการดำเนนการอยางมสวนรวม การดำเนนกจกรรม GREEN

จะประสบความสำเรจไดตองอาศยความรวมมอจากทกคนในองคกรสามารถดำเนนการดงน

C: Communication การสอสารสาธารณะเพอสรางความเขาใจการดำเนนงาน

ตองไดรบความรวมมอจากบคลากร ผมารบบรการและญาต รวมถงภาคเครอขายอนๆ

การสอสารประชาสมพนธจงเปนสงสำคญ เพอสรางกระแสความร ความเขาใจ เกดความตระหนก

และเกดความรวมมอในการลดโลกรอน

L : Leader สรางบทบาทนำเพอเปนตวอยางในการดำเนนงาน การขบเคลอน

จำเปนตองสรางตวแบบหรอตนแบบการลดโลกรอนในสถานบรการสาธารณสข โดยตวแบบ

ทสำคญอาจเปน “ผบรหาร” หรอ “หวหนางาน” หรอ “ผทเปนแกนหลกในการดำเนนการ”

และขยายผลสการองคกรในภาพรวม

E : Effectiveness เกดผลอยางมประสทธภาพ การดำเนนงานลดโลกรอน

ดวยกจกรรม GREEN อยางตอเนองและเกดผลเปนรปธรรม มการประเมนประสทธภาพ

การลดปรมาณการปลดปลอยกาซเรอนกระจก

A : Activity สรางกจกรรมเพอสรางจตสำนกอยางมสวนรวม เปนตนแบบ

ในการดำเนนการลดโลกรอน ดวยหลกการสขาภบาลอยางยงยนและเปนมตรกบสงแวดลอม

ภายใตกจกรรมGREENและดำเนนการอยางมสวนรวมเพอการแลกเปลยนเรยนรประสบการณ

ซงกนและกนอนจะนำไปสนวตกรรมใหมๆตอไป

N : Network ความรวมมอกบภาคเครอขายในการรวมกนลดโลกรอน

สรางความรวมมอกบภาค เครอขาย ชมชนและทองถน มการแลกเปลยนเรยนรในการดำเนนงาน

ลดโลกรอนรวมกน และมการขยายผลการดำเนนงานสสถานบรการสาธารณสขและหนวยงาน

อนๆตอไป

13

ในชวตประจำวนมสงของทหมดประโยชนสำหรบการใชสอย หรอชำรดแตกหก

สงของทงหลายไมวาจะเปนวสดชนเลกเชนเศษกระดาษเศษอาหารเศษผาแกวแตกหลอดไฟ

ทเสยแลวหรอวสดชนใหญเชนโตะเกาอทชำรดหกพงเรยกวาขยะทงสนเราพบขยะไดตาม

บานเรอน รานคา ตลาด โรงเรยน โรงพยาบาล ฯลฯ ขยะเหลานถาทงไมเปนทยอมสราง

ความสกปรกไมเปนระเบยบ นอกจากน ขยะทเนาเสยไดจะสงกลนเหมนรบกวนผทอยในบรเวณ

ใกลเคยง เปนแหลงแพรเชอโรคตางๆ และเปนทอาศยของแมลงวน แมลงสาบ หน ซงเปน

อนตรายตอสขภาพของมนษยดวย

"ขยะ"หรอ "มลฝอย"หรอ "ขยะมลฝอย" เปนคำทมความหมายเหมอนกน โดยม

ความหมายครอบคลมกวางขวาง ซงอาจหมายถงและรวมถงของเสยหรอวสดเหลอใชทเกดจาก

กจกรรมของมนษย หรอกระบวนการผลตทางเกษตรกรรมและอตสาหกรรม เชน ขยะในชมชน

ขยะหรอของเสยจากโรงงานอตสาหกรรม ขยะตดเชอจากโรงพยาบาลหรอสถานพยาบาล

เปนตน

องคประกอบของขยะ โดยทวไปขยะมองคประกอบหลก4ประเภทคอ

1. ขยะอนทรยหรอมลฝอยยอยสลายได คอขยะทเนาเสยและยอยสลายไดเรว

สามารถนำมาหมกเพอผลตกาซชวภาพหรอทำปยได เชน เศษอาหาร เศษผกทเหลอจากการ

รบประทานและการประกอบอาหารเศษใบไมเศษหญาฯลฯ

2. ขยะรไซเคลหรอมลฝอยทยงสามารถนำกลบไปใชใหมได เชน แกว กระดาษ

พลาสตกโลหะอะลมเนยมยางฯลฯ

3. ขยะตดเชอ และขยะอนตราย คอขยะทมองคประกอบหรอปนเปอนวสด

ตดเชอหรอวตถอนตรายชนดตางๆ วสดตดเชอ เชน เศษผาพนแผล สำล เขมฉดยา และวตถ

ตดเชออนๆ วสดทมสารพษ เชน หลอดฟลออเรสเซนต แบตเตอรทใชการไมได ถานไฟฉาย

ภาชนะบรรจสารเคมฯลฯ

G..Garbage (ขยะ)

กจกรรมลดโลกรอน ดวย GREEN

14

4. ขยะทวไปหรอมลฝอยทวไป คอ ขยะประเภทอนนอกเหนอจากขยะ 3

ประเภทขางตน มลกษณะทยอยสลายยากและไมคมคากบการนำกลบมาใชใหม เชน พลาสตก

หอขนมหรอลกอม ถงพลาสตกบรรจผงซกฟอก ซองบะหมกงสำเรจรป ถงพลาสตกเปอน

เศษอาหารฯลฯ

การจดการขยะในโรงพยาบาล ในแตละวนมขยะทเกดขนจากกจกรรมภายในโรงพยาบาลหลายประเภททง

ขยะตดเชอจากกจกรรมการรกษาพยาบาล ขยะประเภทบรรจภณฑหรอขยะรไซเคล เชน ขวดนำดม

ถงพลาสตกกระดาษกระปองอลมเนยมขยะอนทรยจากเศษอาหารผกและผลไมขยะอนตราย

ประเภทเขมฉดยา หลอดยา หลอดไฟ กระปองส เปนตน การใหความสำคญตอการลดปรมาณ

ขยะตงแตตนทาง เชน การคดแยกขยะตามประเภทเพอนำไปรไซเคลหรอนำกลบมาใชประโยชนใหม

เลอกใชผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอมและหลกเลยงการใชวสดทไมสามารถนำกลบมาใช

ไดอก รวมทงการกำจดขยะอยางถกวธโดยเฉพาะขยะตดเชอและขยะอนตรายเปนเรองทตองให

ความสำคญอยางยง

สำหรบวธการจดการจดการขยะในโรงพยาบาล ซงสอดคลองกบการดำเนนงาน

โครงการสาธารณสขรวมใจรณรงคลดโลกรอน ดวยการสขาภบาลอยางยงยน (GREEN &

CLEANHospital)ประกอบดวยกจกรรมทสามารถทำไดหลากหลาย

1. กจกรรม ดงน

1.1 การลดปรมาณการใช (Reduce) การลดปรมาณขยะ ณ แหลงกำเนด ถอเปนวธการทดทสดในการจดการ

ปญหาขยะ เมอมขยะนอยลงกจะเปนการลดภาระในการเกบรวบรวม การขนสง รวมทงการนำไป

กำจดทำลายคาใชจายในการดำเนนการแตละขนตอนกจะลดลงเชนกนนอกจากนยงเปนการลด

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกอกดวยวธลดปรมาณการใชเชน

15

- ลดปรมาณขยะท เปนบรรจภณฑโดยใชผลตภณฑชนดเตม เชน

ผงซกฟอกนำยาลางจานนำยาทำความสะอาดเปนตน

- ลดการใชสารเคมอนตรายโดยใชสารจากธรรมชาตแทนเชน

❍ ใชสเปรยตะไครหอมแทนสเปรยฉดพนกนยงแบบสารเคม

❍ ใชนำหมกชวภาพทำเปนนำยาเอนกประสงคในการทำความ

สะอาดพนกระจกและสขภณฑในหองสวม

❍ ใชสมนไพรกำจดศตรพชแทนการใชยาเคมกำจดศตรพช

- ลดการใชถงพลาสตกและกลองโฟมเชน

❍ ใชถงผา/ยามใสยาแทนถงพลาสตก

❍ ใชตะกราปนโตแกวนำแทนการใชถงพลาสตกแกวพลาสตก

❍ งดการใชแกวพลาสตก หรอกลองโฟมบรรจอาหาร ในการจด

ประชมภายในสถานบรการสาธารณสข

- ลดการใชกระดาษเชน

❍ ใชระบบอนเตอรเนตแทนการแจงเวยนหนงสอทางกระดาษ

❍ ใชระบบคลงขอมล/คลงความรทางอนเตอรเนตแทนการถาย

เอกสาร

- เลอกซอสนคา หรอผลตภณฑทมการเรยกคนซากบรรจภณฑภายหลง

การบรโภคแลว

16

1.2 การใชซำ (Reuse) เปนการนำของเกาหรอผลตภณฑทใชแลวกลบมาใชงานอกใหคมคา โดย

ไมตองผานกระบวนการเปลยนแปลงหรอแปรรปใดๆเชน

- นำบรรจภณฑหรอวสดเหลอใชกลบมาใชประโยชนอกเชน

❍ การใชซำถงผาถงกระดาษ

❍ การใชกระดาษทงสองหนา

- ดดแปลงไปใชประโยชนอยางอนเชน

❍ นำขวดพลาสตกมาปลกตนไมประยกตเปนอปกรณ เชนอปกรณ

บรหารปอดโคมไฟขวดใสนำหมกชวภาพเปนตน

❍ นำยางรถยนตมาทำเปนเกาอกระถางตนไมถงขยะ

- เลอกซอหรอใชผลตภณฑทมการออกแบบใหใชไดหลายครง เชน

แบตเตอรชนดเตมประจไฟฟาใหมได

16

17

1.3 การแปรรปเพอนำกลบมาใชใหม (Recycle) เปนการนำวสดเหลอใชเชนแกวพลาสตกเหลกอลมเนยมหรอโลหะตางๆ

ไปใชประโยชนอกโดยผานกระบวนการแปรรปตามกระบวนการของแตละประเภท เพอนำกลบ

มาใชประโยชนขยะเหลานจะเขาสกระบวนการแปรรปโดยเรมตงแตการคดแยกณแหลงกำเนด

การเกบรวบรวมและขนสงมายงรานรบซอของเกาทงรายยอยและรายใหญ จากนนจงปอนเขาส

โรงงานแปรรปตามลำดบ

การรวบรวมขยะรไซเคลสามารถดำเนนการ

โดยการจดตงธนาคารขยะหรอกองทนขยะรไซเคลเปนตน

ธนาคารขยะรไซเคล คอ รปแบบหนงในการ

ดำเนนงานเพอสงเสรม การคดแยกขยะ โดยใชโรงพยาบาลเปน

สถานทดำเนนการเพอใหเกดความเขาใจในการคดแยกขยะ

18

หลกการของธนาคารขยะรไซเคล คอใหบคลากรโรงพยาบาลสมครเปนสมาชก

ของธนาคารขยะ และนำขยะมาฝากทธนาคาร โดยมเจาหนาทของธนาคาร ทำการคดแยก

ชงนำหนกขยะ และคำนวณเปนเงน แลวบนทกลงสมดคฝาก โดยใชราคาททางโรงพยาบาล

ประสานกบรานรบซอของเกาเปนเกณฑในการกำหนดราคา รายไดของกจกรรมมาจากผลตาง

ของราคาทคณะทำงานของโรงพยาบาลกำหนดกบราคาทสามารถขายใหกบรานรบซอของเกา

ซงตองมการหกรายจายอนๆ เชน คาใชจายในการประชาสมพนธ ตดตอประสานงาน ซงรายได

สามารถใชเปนทนหมนเวยน และจดตงเปนกองทนในการจดกจกรรมตางๆเพอพฒนา

สงแวดลอมของโรงพยาบาลตอไป

2. การนำขยะไปใชประโชน นอกจากการสงเสรมดวยกจกรรม 3Rs แลวยงมวธการใชประโยชนจากขยะดวย

กจกรรมอนๆเชนขยะอนทรยสามารถดำเนนการไดดงน

2.1 การหมกทำปย (Composting) ขยะทเปนสารอนทรยซงยอยสลายไดงาย เชน เศษอาหารจากโรงครว

เศษผลไม เศษผกทเกดจากการเตรยมประกอบอาหาร หากนำไปกองทงไวจะเนาเสยและ

สงกลนเหมน แตหากนำไปหมกดวยวธการทถกตองกลนเหมนจะลดลงอยางมาก และผลผลตท

ไดสามารถนำไปใชเปนปยสำหรบบำรงดนอกดวย

วธการ

โดยนำขยะทสามารถเนาเปอยได (ขยะอนทรย) มาผานกระบวนการบดหมก

เพอใหเกดการยอยสลายขยะทผานการหมกแลวจะถกนำไปผงตอทลานผงประมาณ40-60วน

เพอใหการยอยสลายเปนไปโดยสมบรณจากนนจะถกนำไปรอนแยกเอาสวนทจะใชเปนปยตอไป

19

ตวอยาง สตรการทำปยหมก

วตถดบ

1. เศษพชเชนใบไมกงไมทงแหงและ

สด100สวน

2. ปยคอก10สวน

3. ปยยเรย1สวน*

4. ผงซกฟอกละลายนำเลกนอย*

(ใสหรอไมใสกได)

ขนตอน

1. เตรยมพนทวางกองปยหมก อาจขดหลมลกราว 50 เซนตเมตรหรอใช

ถงซเมนตซอนกน 2-3 ชนวางตะแกรงในชนทสองเพอใหเหลอทวางชนลางสด เจาะชองเปดปด

สำหรบนำปยหมกออกไปใชไดงาย

2. นำเศษกงไมใบไมทงสดและแหงผสมคลกเคลาใหทวหากใบไมแหงเกน

ไปใหใชผงซกฟอกผสมนำเลกนอยเพอใหใบจบกบนำไดดขน ความชนควรอยในระดบทเมอลอง

กำดแลวใหความรสกมากกวาหมาดแตไมถงกบเปยก

3. ใสปยคอกและปยยเรยโรยสลบกนเปนชนๆ หรอผสมคลกเคลากบวสด

แลวใสในภาชนะ

4. กดกองวสดใหอดตวกนแตตองไมแนนจนเกนไป เพอใหเกดความรอน

ภายในกองหมนกลบกองปยหมกเพอใหมการเตมอากาศเขาไป

5. ระยะเวลาการยอยสลายของวสดขนอย กบชนดของวสดและ

กระบวนการทเกดขน อาจอยในราว 1-2 เดอน ปยหมกทนำไปใชไดจะมลกษณะเปนสเขม

เมอใชมอบดสามารถขาดออกจากกนไดงาย มกลนคลายกลนธรรมชาต ไมฉนหรอเหมนรนแรง

หากทำปยหมกในถงซเมนตสามารถเกบปยทรวงลงมาจากตะแกรงไปใชไดทนท

20

เคลดลบ

1. เปลอกถว ฟางขาว ผกตบชวา ใบไมแหง หญา สลายตวไดเรว สวน

ขเลอย แกลบ ชานออยขาวโพด สลายตวชา จงไมควรนำทงสองประเภทมาหมกรวมกน เพราะ

จะทำใหไดปยทยอยสลายไมสมำเสมอ

2. ควรหมกหญาผสมกบวสดอน เชน ใบไมกงไม เพราะหากใชหญาอยาง

เดยวจะเกดการอดตวสานไปมาของหญาจนไมมอากาศภายในกองวสด ซงสงผลตอการเกด

จลนทรยได

ปจจยทมผลตอการหมกทำปย

1. ชนดของขยะ ขยะทนำมาหมกทำปยควรมสวนประกอบทสามารถ

ยอยสลายไดตามธรรมชาตอยไมตำกวารอยละ 50 ของนำหนกแหง ดงนน เศษพชผก ผลไม

ใบไมหญาและเศษอาหารจงมความเหมาะสมทจะนำมาหมกทำปยไดเปนอยางด

2. ปรมาณความชน ความชนทเหมาะสมควรอยระหวางรอยละ 50-60

จงจะทำใหจลนทรยสามารถทำงานไดด

3. ขนาดของขยะ ขนาดทเหมาะสมของขยะทนำมาหมกทำปยควรอย

ระหวาง2.5-7.5เซนตเมตรทงนเพอเปนการเพมพนทผวใหกองขยะไดสมผสกบอากาศมากขน

4. อณหภม อณหภมทสงขนจะมผลใหอตราการยอยสลายของสารอนทรย

ในกองขยะสงขนตามไปดวย แตถาหากสงเกนไปกจะยบยงการทำงานของจลนทรยไดเชนกน

อณหภมทเหมาะสมควรอยระหวาง15-40Cหรอไมควรสงเกนกวา60C

5. อตราสวนของคารบอนตอไนโตรเจน (C/N ratio) เปนปจจยทม

สวนสำคญตอการหมกทำปย โดยอตราสวนของคารบอนตอไนโตรเจนทเหมาะสมควรอยระหวาง

20:1ถง40:1

6. ปรมาณออกซเจน เนองจากออกซเจนมสวนสำคญตอการยอยสลาย

ของสารอนทรยในสภาพทใชอากาศ ดงนนถากองขยะอยในสภาพทมออกซเจนนอยเกนไป

จะทำใหการยอยสลายเปลยนไปเปนแบบไรอากาศซงสงผลใหอตราการยอยสลายเกดชาลง

รวมทงยงมกลนเหมนจากกาซไขเนาดวย วธแกปญหาคอการกลบกองปยหมกบอยๆ เพอทำใหม

การหมนเวยนของอากาศภายในกองหมกไดดขน

7. คาความเปนกรดเปนดาง(pH)โดยคาpHทเหมาะสมควรอยระหวาง6-8

21

2.2 นำหมกชวภาพ ขยะอนทรย เชน เศษอาหารจากโรงครว เศษผลไม เศษผกทเกดจาก

การเตรยมประกอบอาหารสมารถนำมาทำนำหมกชวภาพได

ตวอยาง สตรนำหมกชวภาพ

นำหมกฮอรโมนพช

วตถดบ

1. ผลไมสดไดแกกลวยนำวามะละกอฟกทองและแครอท 5กโลกรม

2. นำตาลออย1กโลกรม

3. หวเชอจลนทรย500มลลลตร(ประมาณ2แกวนำ)

4. นำสะอาด

ขนตอน

1. ลางผลไมใหสะอาดจากนนหนเปนชนเลกๆ

2. ผสมผลไมนำตาลออยและหวเชอจลนทรยคลกเคลาใหเขากน

3. นำผลไมทผสมแลวบรรจลงในถงตาขาย จากนนนำไปวางใน

ถงพลาสตกมฝาปดขนาดบรรจ20ลตรตดกอกนำไวดานลางเพอใหไขนำหมกออกมาใชได

4. ปดฝาถงทงไวประมาณ 15 วน จะมนำไหลออกมาจากถงตาขาย

และมฝาสขาว (หากเกดฝาสอนแสดงวาการขยายเชอไมไดผล แตนำไปใชรดตนไมได) เตมนำ

เพมลงไป1เทากวนใหเขากนระวงอยาใหแมลงลงไปไขเพราะจะทำใหเกดหนอนได

5. ปดฝาทงไว 30 วน ระหวางนนกวนเปนครงคราว นำทไดจะม

สคอนขางใสกลนหอมอมเปรยวคลายไวน

การใชงาน

นำนำหมกทไดผสมนำในสดสวน 1 ชอนโตะตอนำ 5 ลตร ใชฉดพน

ตนไมในชวงกอนแทงชอดอกจะทำใหเกดจำนวนชอดอก ตดดอกและผลดขน โดยฉดตรงพม

โดยตรง หรอรดโคนตน สามารถนำไปใชในการเรงรากกงตอน และกงปกชำได ขอควรระวงคอ

สดสวนความเขมขนของนำหมกและนำหากผสมมากเกนไปจะสงผลทำใหใบพชไหมได วธแก

คอใชนำรดซำเพอใหเจอจางลง

เคลดลบ

ทำหวเชอจลนทรยเองไดงายๆโดยนำเปลอกสบปะรด 5 กโลกรมมา

ลางใหสะอาด หนเปนชนเลก ผสมกบนำตาลออย 1 กโลกรม และนำมะพราวแก 1 1/2 ถวย

บรรจลงถงตาขายใสถงปดฝาประมาณ7 วน หากมฝาขาว กลนหอมอมเปรยวอมหวาน แสดงวา

ใชไดเตมนำตาลออยและนำมะพราวเทาเดมลงไปแลวเตมนำใหทวมทงไวประมาณ25-30วน

จงนำมาใชเปนหวเชอจลนทรยซงใชแทนหวเชออเอมได

22

2.3 ปยอนทรยนำ วตถดบ

1. เศษผกผลไมเศษอาหาร3กโลกรม

2. นำตาลทรายแดงหรอกากนำตาล1กโลกรม

3. หวเชอจลนทรย

4. นำสะอาด

ขนตอน

1. นำเศษผกผลไมทมในครวเรอนทงเปลอก ใบ ผล และเมลด ผสมกบ

นำตาลทรายแดงหรอกากนำตาล คลกเคลาใหเขากน หากใชกากนำตาลซงคอนขางขนควรกวน

ใหเขากน

2. นำใสถงตาขายหรอถงปยวางลงในถงพลาสตกปดฝาใหเรยบรอย

3. ประมาณ 10 วน จะไดนำจลนทรยซมออกมา ใหเตมนำลงไป 5 เทา

ของปรมาตรนำจลนทรยทได กดใหจมนำ หากลอยขนมาจะทำใหการหมกไมสมบรณ เกด

กลนเหมนได

23

4. สามารถเตมขยะสดเพมลงไปไดทกวน นำทนำไปใชไดจะมลกษณะ

เปนสนำตาลเขม กลนหอมอมเปรยวอมหวาน สวนกากสามารถนำไปตากใหแหงโรยเปนปย

ใหกบตนไมตอไปได

การใชงาน

ผสมนำหมก1ชอนโตะตอนำ5ลตรใชฉดพนหรอรดลงในดนสปดาห

ละครง ขอควรระวงคอหากการหมกยงไมสมบรณ ปรมาณกรดและนำตาลยงสงอยจะสงผล

เปนพษตอพช

เคลดลบ

1. หากผสมสมนไพร เชน สะเดา ตะไครหอม ยาสบ ดปล หรอ

พรกขหน โดยใสผงสมนไพร 2-5 ชอนโตะ ลงไปในสวนผสมของขนตอนการหมกปยอนทรยนำ

แตแรกจะสามารถใชเปนสารไลแมลงไดดวย

2. สามารถใชปยอนทรยนำในการบำบดนำเสย และกำจดคราบไขมน

อดตนในทอโดยใชผสมนำในอตราสวน1:10เทใสในทอนำทงบอบำบดไขมนบอนำเสยทงไว

หนงคนแลวจงราดนำตาม

3. ไมควรเกบปยอนทรยนำไวในททโดนแดด ควรเกบไวทอณหภม

หองประมาณ20-30องศาเซลเซยสจะเกบไดนาน6เดอน

4. ปยอนทรยนำมธาตอาหารคอนขางนอยแตมสวนสำคญอยางยงตอ

การปรบปรงโครงสรางและคณภาพดนเพอเพมประสทธภาพในการบำรงตนไม

24

1.4 การใชไสเดอนดนกำจดขยะอนทรย การจดการขยะอนทรยอกวธการหนงคอ การนำไสเดอนดนมาประยกตใชใน

การหมกขยะอนทรย เนองจากไสเดอนดนสามารถยอยสลายอนทรยวตถไดทกชนด และขบถาย

ออกมาเปนปย ปจจยสำคญในการกำจดขยะอนทรยเพอผลตปยหมกมลไสเดอนดนใหไดผลผลต

ปรมาณมากทสด คอการสรางทอยอาศยของไสเดอนดนใหมอากาศถายเทไดด มปรมาณ

ความชนทเหมาะสม หลกเลยงการสะสมของกาซแอมโมเนยและเกลออนนทรย และตองม

จำนวนไสเดอนดนมากพอในการกำจดขยะอนทรย โดยสามารถเลยงไสเดอนดนในโรงเรอน

หรอภายในภาชนะตางๆเชนอางพลาสตกลนชกพลาสตกบอซเมนตหรอกระถางตนไม

1.4.1 การเลยงไสเดอนในโรงเรอน การเตรยมโรงเรอนผลตปยหมกมลไสเดอนดน

โรงเรอนกำจดขยะอนทรยเพอผลตปยหมกมลไสเดอนดน ตองมหลงคา

กนฝนและพรางแสง เนองจากไสเดอนดนไมชอบแสงสวาง ในบรเวณบอเลยงตองมตาขายปด

ดานบน หรอใชตาขายกนบรเวณดานขางรอบโรงเรอนเพอปองกนศตรของไสเดอน บอเลยง

ไสเดอนกวางประมาณ1เมตรความยาวแลวแตตองการและมความลกไมเกน0.5เมตรจะใช

เปนบอเลยงทผลตปยหมกมลไสเดอนดนจากวสดอนทรยไดด และสะดวกในการจดการ บอเกบ

นำหมกมลไสเดอนดนควรกอสรางบรเวณดานขางโรงเรอนหรอดานหลงโรงเรอนใหนำหมกจาก

บอเลยงไสเดอนไหลเขาไปเกบไวในบอเกบนำหมกไดงาย ขนาดของบอเกบนำหมกควรม

ขนาดเลกกวาบอเลยงไสเดอนตามความเหมาะสมของปรมาณนำหมกทได

การเตรยมวสดรองพนเพอเปนทอาศยของไสเดอนดน

ใชวสดอนทรยสดเปนวสดรองพนหนาประมาณ 6 นว เนนสวนทเปน

ผกสเขยว วชพช ขยะสดโดยใชปยคอกโรยหนาใหหนาประมาณ 2 นว โรยปนขาวใหทวบรเวณ

แลวจงใหความชนเลกนอยประมาณ20%ของนำหนกขยะสดหรอใหเปยกชมแตไมใหมนำแชขง

ทงไวประมาณ 2-3 วน จะพบวาเกดขบวนการหมก สงเกตไดจากมความรอนทสงขนทงไว

ประมาณ 4-6 สปดาหความรอนทเกดขนจะหายไปหรออาจจะเรวกวานถามการหมกในกองทม

ความหนานอยกวาทกำหนดไวการหมกทสมบรณจะไดวสดสนำตาลเขมลกษณะรวนซยไมมกลนเหมน

การเรมตนเลยงไสเดอนดน

ในระยะเตรยมการควรมปรมาณไสเดอนดนอยางนอย 1 กโลกรมตอพนท 1

ตารางเมตร ใชเวลาประมาณ 4–6 สปดาห กจะทำใหปรมาณไสเดอนดนเพมจำนวนมากขน

อยางรวดเรว

ปรมาณอาหารของไสเดอนดน

การใหอาหารทเปนเศษอนทรยวตถกบไสเดอนดนในบอเลยง ตองแยกวสดท

ไมยอยสลาย เชน ถงพลาสตกตาง ๆ ออกกอน ปรมาณขยะสดทเตรยมใหไสเดอนดนควรจะม

25

การหมกใหเรมบดเสยกอนนำมาใสในบอเลยงไสเดอนความหนาไมเกน10เซนตเมตรเนองจาก

ถาหนามากกวานจะทำใหเกดความรอน

การแยกไสเดอนดนออกจากปยหมกมลไสเดอนดน

สามารถทำไดหลายวธ เชน การใชแสงไฟไล ใชตะแกรงรอนดวยมอในกรณ

ทมมลไสเดอนดนปรมาณนอย และใชเครองรอนขนาดใหญชวยแยกไสเดอนดนออกมาจาก

กองปยหมกในกรณทมปยหมกมลไสเดอนดนในปรมาณมาก

1.4.2 การเลยงในบอวงซเมนต

ออกแบบการเลยงในวงบอซเมนต โดยสรางบอเลยงไสเดอนดนจากวงขอบ

ซเมนตขนาดเสนผานศนยกลาง1.0เมตรจำนวน2ทอนตอเขาดวยกนฉาบปนฐานรองวงขอบ

กบวงขอบซเมนต ดานบนเจาะรและใสทอเพอเกบรวบรวมนำหมกทเกดขนลงสภาชนะรองรบ

นำหมก

อปกรณ

1. เศษใบไมแหง,เศษอาหารเศษผก,มลสตว

2. วงขอบซเมนตขนาดเสนผานศนยกลาง1.0เมตรพรอมฐานรอง

3. ตาขายไนลอน

4. ขวดนำพลาสตกสำหรบรองรบนำหมก

5. ทอพวซเพอระบายนำหมกลงสภาชนะรวบรวมนำหมก

6. ตาชงสำหรบชงเศษอาหารและเศษใบไม

7. ดนรวน

8. สายยาง

26

วธการ

1. เตรยมวสดรองพน โดยเตรยม

ดนรวน 4 สวน มลสตว 1 สวนผสมใหเขากน หนา 3 นว

เตมนำ 80 - 90% ทดลองกำเปนกอนถาไมมนำไหลออกมา

ถอวาใชไดหมกทงไวประมาณ1อาทตย

2. ลดความเคมของปนโดยการลาง

บอซเมนต2-3รอบแลวขงนำพรอมแชตนกลวย5วน

3. การเตรยมอาหารเลยงไสเดอน

วสดเหลอใชทางการเกษตร คดแยกพวกท ไมยอยสลาย

ออกจากพวกทยอยสลายได ถามขนาดใหญทำใหขนาดเลกลงกอน

ประมาณ 3 นว ในกรณเปนเศษอาหารตองกรองนำออกเพอลดความเปรยว ความเคม และ

ความเผดของเศษอาหารประมาณ3-4รอบ

4. จดหาสายพนธโดยกำหนดสดสวนไสเดอนดนตอพนทคอ 0.5

กโลกรมตอพนท0.7925ตารางเมตร(1บอ)

5. ปลอยไสเดอนดนลงในบอทจดเตรยมไว โดยกอนปลอยใหทา

นำยาลางจานรอบวงขอบซเมนตเพอปองกนการหนของไสเดอนดน

6. ดแลระบบและสภาพแวดลอมบรเวณทใชเลยงไสเดอนดน

❍ คลมบอซเมนตดวยตาขายไนลอน เพอปองกนสตวและ

แมลงตางๆ ทจะเขาไปทำอนตรายตอไสเดอนดน ศตรทางธรรมชาตของไสเดอนดน ไดแก สตวปก

จำพวกนกชนดตางๆเปดไกสตวเลอยคลานจำพวกจงจกงตกแกกบและสตวแทะจำพวกหน

❍ จดหาตาขายไนลอนคลมดานขางของสถานทเลยงไสเดอนดน

เพอปองกนแสงแดดสองชวงกลางวน

27

❍ ตรวจสอบสภาพโดยรอบของสถานทตงโรงเรอนไมใหรกรงรง

เปนแหลงเพาะพนธของหนและแมลงตางๆ

❍ ตรวจสอบสภาพของดนในบอซเมนตไมใหแหงเกนไป รดนำ

2-3ครงเมอพบวาดนในบอซเมนตแหง

❍ โรยเปลอกไขบด 2 อาทตย/ครง เพอปรบสภาพของระบบ

ใหเปนกลาง

7. การแยกปย – นำหมก ปยหมกมลไสเดอนดน จะอยบรเวณ

ดานบนผวพนเลยงของบอซเมนต นำหมกมลไสเดอนดนควรออกแบบระบบรวบรวมนำหมกของ

แตละบอซเมนตโดยกำหนดใหไหลลงสภาชนะกกเกบ

2.5 การผลตเปนกาซชวภาพ ขยะอนทรยหรอขยะทยอยสลายไดงาย เชน เศษอาหาร เศษผกและ

ผลไม สามารถนำมาผลตกาซชวภาพได โดยนำมาหมกในถงหมกแบบปดใชหลกการยอยสลาย

แบบไมใชออกซเจน ซงมแบคทเรยทไมใชออกซเจนทำหนาทเปลยนขยะอนทรยใหกลายเปน

กาซชวภาพและปยอนทรยในทสดมขนตอนในการยอยสลายดงน

ขนตอนท 1 Hydrolysis สารอนทรยจากขยะทมโมเลกลใหญ เชน

คารโบไฮเดรต โปรตน และไขมน จะถกยอยสลายกลายเปนสารอนทรยโมเลกลเลก เชน แปง

ถกยอยใหอยในรปของนำตาลกลโคสไขมนถกยอยสลายเปนกรดไขมนและโปรตนถกยอยสลาย

กลายเปนกรดอะมโน

ขนตอนท 2 Acidogenesis สารอนทรยเชงเดยวถกยอยสลาย

ใหกลายเปนกรดระเหยงายคารบอนไดออกไซดและไฮโดรเจน

ขนตอนท 3 Acetogenesisกรดระเหยงายถกเปลยนเปนกรดอะซตก

หรอเกลออะซเตตซงเปนสารตงตนหลกในการผลตกาซมเทน

ขนตอนท 4 Metanogenesis เปลยนกรดอะซตกหรอเกลออะซเตต

ใหกลายเปนกาซมเทน รวมทงคารบอนไดออกไซด และไฮโดรเจนบางสวนจะถกเปลยนไปเปน

กาซมเทนดวย

28

กาซชวภาพสามารถนำไปใชประโยชน เปนพลงงานทดแทนไดซงจะ

ไดกลาวตอไปในสวนของ Energy

29

โครงการสาธารณสขรวมใจรณรงคลดโลกรอนดวยการสขาภบาลอยางยงยนและ

เปนมตรกบสงแวดลอม สถานบรการสาธารณสข ตองพฒนาสวมใหไดมาตรฐานสวมสาธารณะ

ไทย(HAS)รวมทงตองมสวนรวมลดโลกรอนในรปแบบตางๆตามความเหมาะสมและบรบทของ

สถานพยาบาลนนๆซงมแนวทางดงน

1. การพฒนาสวมใหผานมาตรฐานสวมสาธารณะไทย (HAS) ทง3องคประกอบไดแกสะอาดเพยงพอและปลอดภย

1.1 สะอาด หมายถงสวมจะตองถกหลกสขาภบาล

- พน ผนง เพดาน โถสวม โถปสสาวะตองสะอาด ไมมคราบสกปรก

ไมมกลนเหมนอยในสภาพดสามารถใชงานได

- มนำใชสะอาด เพยงพอ มภาชนะเกบกกนำรวมทงอปกรณทสะอาด

และอยในสภาพด

- มกระดาษชำระเพยงพอหรอมสายฉดนำชำระทสะอาดอยในสภาพด

สามารถใชงานได

- มอางลางมอ กอกนำ กระจกสะอาด ไมมคราบสกปรก อยในสภาพ

ทสามารถใชงานได

- มสบสำหรบลางมอ

- มภาชนะรองรบมลฝอยทมฝาปดมดชดอยในสภาพดไมรวซม

- มระบบการระบายอากาศทดจะไดไมสงกลนเหมน

- ทอระบายสงปฏกลและถงเกบกกไมรวแตกหรอชำรด

- จดใหมเจาหนาทดแลรกษาความสะอาดอยางสมำเสมอ

R..Restroom (หองสวม)

30

1.2 ความเพยงพอ หมายถง ตองมความเพยงพอตอความตองการของผใช

รวมถงผพการผสงอายและหญงมครรภดวย

1.3 ความปลอดภย หมายถงผใชบรการจะตองปลอดภยในขณะใชสวม

- สวมไมควรตงอยในทเปลยวหรอลบตาคน

- ในกรณทมสวมตงแต 2 หองขนไป ตองมปายแยกเปนสวมชาย –

หญงใหชดเจน

- ทจบสำหรบปด – เปดประต และทลอคดานในอยในสภาพด

สามารถใชงานได

- บรเวณพนหองสวมแหงเพอปองกนการลนหกลม

- หองสวมตองมแสงสวางเพยงพอเพอปองกนการเกดอบตเหต

2. มาตรการประหยดพลงงานและทรพยากร โดยไมสงผลกระทบตอ

ผใชบรการเชน

2.1 มาตรการประหยดพลงงาน 2.1.1 มการปรบเปลยนโครงสรางทเออตอการประหยดพลงงานไฟฟา

ในการสองสวางเชน

- ปรบเปลยนหลงคาหองสวมบางสวนเปนชนดหลงคาใส เพอ

ใชแสงสวางจากแสงแดดในเวลากลางวน

- เพมบลอกแกว หรอ ชองระบายอากาศ เพอใหแสงสวาง

จากภายนอกสองถง

- เปลยนหลอดไฟเปนหลอดประหยดพลงงาน โดยการ

ปรบเปลยนนนควรคำนงถงความปลอดภย และงบประมาณ ตลอดจนความเหมาะสมกบบรบท

ของอาคารดวยทงนแสงสวางตองมความสองสวาง100ลกซ

31

2.1.2 มการระบายอากาศทประหยดพลงงานและเหมาะสมกบอาคาร

เชน เพมชองระบายอากาศดานทตดกบอากาศภายนอกอาคาร รวมไมนอยกวารอยละ 10 ของ

พนทหองสวม

2.2 มาตรการประหยดทรพยากร 2.2.1 มการตดปายรณรงคสรางจตสำนกใหรวมมอประหยดไฟฟา

นำและกระดาษชำระ

2.2.2 ในกรณทมการทำหองสวมใหมควรเลอกใชสขภณฑประหยดนำ

เชน กอกนำชนดประหยดนำ โถสวมชนดประหยดนำ สวนโถสวมชกโครกรนเกาทใชนำปรมาณ

มากสามารถประหยดนำไดโดยวธงายๆ คอ ใหนำขวดทมความสงไมเกนฝาครอบถงพกนำของ

ชกโครกบรรจทรายเตมเพอถวงนำหนกนำไปใสไวในถงพก เพอใหปรมาตรของขวดไปแทนท

ปรมาตรนำทำใหสามารถลดปรมาณนำได

3. มาตรการลดการใชสารเคม เชน

3.1 สารทำความสะอาดสขภณฑทเปนสารเคม เพราะสารทำความ

สะอาดสขภณฑทเปนสารเคมตองผานกระบวนการผลตทใชพลงงานและกอใหเกดสารพษตกคาง

ในธรรมชาตซงอาจเปนอนตรายตอมนษย และสงแวดลอม สารธรรมชาตทสามารถนำมาใชแทน

สารเคมไดแก

3.1.1 การใช EM ในการลางทำความสะอาดหองสวมสขภณฑและ

ประโยชนอนๆเชน

การทำนำหมกชวภาพสตรผลไม/ผลไมลดโลกรอน

32

1) นำหมกจากผลไมรสเปรยว

นำหมกจากผลไมรสเปรยวนมคณสมบตเดนคอมความ

เปนกรดสง ใชสำหรบการทำความสะอาดไดด นอกจากนยงมสรรพคณอนๆ ตามชนดของผลไม

ทนำมาหมกเมอนำผลไมใดมาหมกนยมเรยกชอนำหมกตามผลไมนนๆผลไมทนยมเชนมะกรด

มะนาว มะเฟอง สบปะรด สมปอย ถาจะนำมาใชกบการทำความสะอาดรางกาย ทำสบ

ยาสระผม ผสมนำอาบ ควรเลอกใชวตถดบทคณภาพด แตถาใชเพอการซกลางแบบชวยลดโลกรอน

กควรเลอกวตถดบทไมใชแลว (แตไมเนาเสย ไมสกปรก) เชน เนอมะกรดทนำผวไปทำพรกแกง

แลวผลมะเฟองทสกงอมหรอถกแมลงทำลายแลวรวงเกลอนอย ใตตน เปลอกสมหรอ

เปลอกมะนาวทคนนำไปใชแลว รวมทงเปลอกสบปะรด เปลอกสมโอ ซงนำทไดจากหมกผลไม

รสเปรยวนจะมฤทธเปนกรดมคา pHประมาณ3 - 3.5กรดทไดนมคณสมบตชวยสลายไขมน

ขจดคราบสกปรกตางๆไดด และมกลนหอมของผลไมหรอกลนนำมนหอมระเหยทอยในเปลอก

ของผลไม

สวนผสม 1. ผลไมรสเปรยว(แกจดหรอสก- ใชทงเปลอก) 3 กก.

2. นำตาลทรายธรรมชาต1กก.

3. นำสะอาด10ลตร

4. หวเชอจลนทรยทมประสทธภาพ(EM)ชนดนำปรมาณเลกนอย

การหมกผลไมบางชนดไมตองใชหวเชอจลนทรยกได เชนมะเฟองสบปะรด

ทงเปลอกมะกรดองนเพราะผลไมเหลานจะมจลนทรยทมประสทธภาพ(EM)อยในตวเองแลว

ถาไมมหวเชอจลนทรย EM อาจใชนมเปรยว หรอโยเกรต (มจลนทรยแลคโตบาซลลส 1 ขวด)

แปงขาวหมาก1กอนหรอนำดองผก-ผลไมทกลนด1/2แกวแทนได

วธทำ

1. ผสมนำตาลทรายกบนำสะอาดในถงพลาสตกคนใหนำตาลละลาย

2. หนผลไมตามขวางใหเปนชนเลกๆ ใสลงในถงทละลายนำตาลไว

ควรเลอกใชถงขนาดทเมอใสวตถดบทงหมดแลว เหลอทอากาศเพยงเลกนอย (เหลอทประมาณ

1 ใน 10 สวน) แลวปดฝาถงใหสนท หมกไวประมาณ 1-3 เดอน ขนอยกบวาจะนำนำหมกนน

มาใชประโยชนอะไร

การหมกในระยะ 1-2 สปดาหแรกจะเกดฟองอากาศขนมาจำนวนมาก

มฝาสขาวขนทผวดานบนนำหมก และมกลนหอมคลายไวน นนถอวาการหมกไดผลด แตถาท

ผวหนามราสดำขน และมกลนเหมนเนา แสดงวาเกดการปนเปอนจากจลนทรยชนดไมด ไมควร

นำไปใชงาน

33

ถาจะนำนำหมกชวภาพไปใชงานโดยตรงเพอทำความสะอาดและใชประโยชน

จากการทำงานของจลนทรยกลมสรางสรรค(โดยไมนำไปผสมในผลตภณฑ)กไมตองหมกนานถง

3เดอนสามารถเรมนำมาใชงานไดหลงจากหมก1-2สปดาหโดยจะเหนฟองจำนวนมากผดขน

มาจากนำหมก แสดงวาจลนทรยกำลงทำงานอยางเตมท แตการนำนำหมกชวภาพจากผลไมไป

ผสมทำผลตภณฑในครวเรอน (ใชทำสบ ยาสระผม นำยาซกผา นำยาลางจาน) ควรหมกไว

อยางนอย 3 เดอน เพอใหกระบวนการหมกสนสดอยางสมบรณ หากหมกไมถง 3 เดอน

เมอนำมาผสมเปนผลตภณฑแลวเกบผลตภณฑไวระยะหนงจะทำใหกลนของผลตภณฑเปลยนไป

ไมนาใช(จะมกลนคลายไวนหมกหรอผลไมดอง)เพราะกระบวนการหมกยงดำเนนตอไป

นำหมกชวภาพจากผลไมรสเปรยวสามารถนำมาใชประโยชนไดหลายอยางเชน

- ใชถพน นำนำหมกชวภาพผสมนำ (อตรา 1 สวน ตอนำสะอาด 50 สวน)

ใชทำความสะอาดเชดถพนจะสลายคราบสกปรกไดดพนสะอาดคราบสกปรกจะไมเกาะพนงาย

หองไมมกลนเหมนอบ

- ใชผสมกบนำเชดกระจก นำนำหมกชวภาพผสมนำ (อตรา 1 สวน ตอนำ

สะอาด50สวน)จะสลายคราบสกปรกไดดกระจกจะใสสะอาดเงางามฝนผงไมเกาะงายและ

การทำความสะอาดกระจกครงตอๆไปจะงายขน

- ใชผสมกบนำทำความสะอาดหองนำและเครองสขภณฑ นำนำหมกชวภาพ

ผสมนำ (อตรา 1 สวน ตอนำสะอาด 20 สวน) จะสลายคราบสกปรกไดด เครองสขภณฑจะ

สะอาดเงางามคราบสกปรกไมเกาะงายและการทำความสะอาดกระจกครงตอๆ ไปจะงายขน

34

- ใชเปนสวนผสมในนำยาซกผา (10%) หรอผสมกบนำซกผาโดยตรง (อตรา

1สวนตอนำสะอาด5สวน)แชผาไวอยางนอย30นาทผาจะสะอาดขนถงแมวาจะแชผาทงไว

นานขามคนนำทแชผาจะไมมกลนเหมนเหมอนกบการใชผงซกฟอกทวๆไปผาทแหงแลวจะไมม

กลนอบเสอผาทใสแลวจะมกลนเหมนนอย

- ใชเปนสวนผสมในยาสระผม ครมนวดผม ใชนำหมกชวภาพผสมในยาสระผม

หรอครมนวดผม(10%)จะทำใหผมสะอาดนมสลวยชวยลดหรอยบยงการเกดรงแค

- ใชเปนสวนผสมในสบเหลวอาบนำ ใชนำหมกชวภาพผสมในสบอาบนำ

(3-5%) จะทำใหผวสะอาดชมชน ไมแหงกราน ชวยลดสว ลดฝา ชวยลดหรอขจดกลนตว

ชวยบำบดและรกษาโรคผวหนงบางชนด

2) นำหมกจากผลไมรสฝาด

การหมกผลไมทมรสฝาด เชน มงคด ทบทม ลกหวา เปลอกมงคด เปลอก

ทบทมนำหมกทไดจะมฤทธเปนกรดและมความฝาดจากสารแทนนน

สวนผสม

1. ผลไมรสฝาด(แกจด-ใชไดทกสวน)3 กก.

2. นำตาลทรายธรรมชาตหรอกากนำตาล1กก.

3. นำสะอาด10ลตร

4. หวเชอจลนทรยทมประสทธภาพ(EM)ชนดนำปรมาณเลกนอย

อตราสวนและวธการทำนำหมกชวภาพจากผลไมรสฝาดคลายกบการทำ

นำหมกจากผลไมรสเปรยว แตถาจะนำนำหมกไปใชในการปองกนกำจดศตรพช ควรเปลยน

สวนผสมจากนำตาลทรายธรรมชาตมาเปนกากนำตาลเพอลดตนทนการผลต

วธทำ

ผสมนำตาลทราย หรอกากนำตาลกบนำสะอาดในถงพลาสตกใหละลายเขากนด

จากนนหนผลไมใหเปนชนเลกๆ (สำหรบลกหวาควรตำใหเมลดแตก เพราะความฝาดจะอยท

เมลดมากกวา) ใสผลไมลงในถงทละลายนำตาลไว เตมหวเชอจลนทรยทมประสทธภาพ (EM)

ลงไปเลกนอย (ถาเคยหมกนำหมกชวภาพมะเฟองมาแลว อาจตกแผนวนจากนำหมกมะเฟอง

มาใสได) ควรเลอกใชถงขนาดทเมอใสวตถดบทงหมดแลวเหลอทอากาศเพยงเลกนอย (เหลอท

ประมาณ1ใน10สวน)แลวปดฝาถงใหสนทหมกไวอยางนอย3เดอนการหมกในระยะ1-2

สปดาหแรกจะเกดฟองอากาศขนมาจำนวนมาก มฝาสขาวขนทผวดานบนนำหมก และ

มกลนหอมคลายไวนนนถอวาการหมกไดผลด

35

การนำนำหมกชวภาพจากผลไมรสฝาดไปใชประโยชน

- ใชผสมนำลางหนา-อาบ ใชนำหมกชวภาพผสมนำ 1 สวนตอนำ 30-50 สวน

จะชวยลดสวอกเสบลดกลนตวชวยบำบดและรกษาโรคผวหนงบางชนด

- ใชเปนสวนผสมในสบเหลวอาบนำ ใชนำหมกชวภาพผสมในสบอาบนำ-

ลางหนา(3-5%)จะทำใหผวสะอาดชวยลดอาการอกเสบของสวชวยลดกลนตวชวยบำบดและ

รกษาโรคผวหนงพพองบางชนด

- ใชปองกนโรคพชทเกดจากเชอรา ใชนำหมกชวภาพ 30-50 ซ.ซ.ผสมนำ

20 ลตร แชเมลดพนธพชกอนปลก ชวยปองกนเมลดพนธหรอตนกลาเนาทมสาเหตจากเชอรา

หรอฉดพนใหตนพช ฉดพนในแปลงปลกเปนประจำ จะชวยปองกนโรคทมสาเหตจากเชอรา

บางชนดได

3.1.2 การทำนำยาทำความสะอาดพนใชเอง เพอลดการใชสารเคม

โดยมสวนผสมดงน

- ผงฟ ¼ ถวยตวง

- นำสมสายช ½ ถวยตวง

- แอมโมเนย 1 ถวยตวง

- นำอน 3,700 ซซ

3.2 นำยาดบกลนในหองนำ โดยเลอกใชสารทผลตจากสารธรรมชาต

เชน การนำสมนไพรหรอดอกไมมาไวในหองสวมเพอใหเกดกลนหอม และเพอความสวยงาม

สมนไพรทนยมใชมดงน

ใบเตยหอม : ใบเตยสดหนหยาบ ๆใสตะกราไปวางไวในหองนำ เพอ

เพมกลนหอมและดบกลนหองนำหรอทงตนใชจดแจกนดอกไมทำชอดอกไม

มะกรด : ใชมะกรดผาเปนแวนๆใสถวยวางไวในหองนำ

มะนาว : ใชเปลอกมะนาวใชแลววางใสถวยเลกๆ ไวดบกลน แตตอง

หมนเปลยน

กากชา : ใชกากชา (สวนทเหลอจากการชงชาจน) ผงลมพอแหง

วางใสถวยตงไวมมใดมมหนงในหองนำกากชาจะชวยดดกลนในหองนำ

กาแฟ : นำเอากากกาแฟมาตากใหแหงสนท วางใสถวย ตงไวมมใด

มมหนงในหองนำ กาแฟจะชวยดดกลนในหองนำ และใชดบกลนอบตางๆได เชนรองเทา ตเยน

รถยนต

36

4. การสงเสรมการนำสงปฏกลไปใชประโยชน เชน

4.1 นำปสสาวะไปทำปย ซงเปนทางเลอกหนงทอาจนำไปดำเนนการได

โดยทำการแยกเกบปสสาวะออกจากอจาระดวยถงเกบทมดชด และเกบไวอยางนอย 6 เดอน

เพอใหแนใจวาปราศจากเชอโรคกอนนำไปใชวธการใชมหลายวธเชน

4.1.1 เจอจางปสสาวะดวยนำใชรดพชในอตราสวนปสสาวะ1สวน

ตอนำ2–8สวนกอนนำไปรดพช

4.1.2 ผสมปสสาวะกบนำทงจากครวเรอน โดยนำปสสาวะมไนโตรเจน

นำทงจากครวเรอนสวนใหญมคารบอน จงเปนสวนผสมทดในการเจอจางนำปสสาวะเพราะ

คารบอนในนำทงจะเปลยนไนโตรเจนในนำปสสาวะใหอยในรปทเปนอาหารพช ดงนนเมอนำไป

รดทแปลงผกจลนทรยในดนและรากพชจะสามารถนำไปเปนอาหารของพชไดอยางด

4.1.3 นำปสสาวะไปหมกทำปย โดยเทปสสาวะลงในถงหมกทม

สารอนทรยเชนใบไมแหงเศษหญากงไมฯลฯเพอชวยยอยสลายสารอนทรยใหเปนปยเรวขน

37

ซงการนำปสสาวะไปใชประโยชนน สามารถลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

ได17.60ก.ก.CO2e/คน/ป(ปรยะดาโชควญญ,2554)

สวมแยกปสสาวะแบบใชนำ(UDDT:urine–divertingtoilet)

4.2 การนำอจาระไปใชประโยชนดวยหมกอจจาระเปนปยตามแนว

พระราชดำร

การนำอจาระไปใชประโยชนนอาจเปนวธการทไมเหมาะสมกบบรบท

ของสถานพยาบาล แตสำนกอนามยสงแวดลอมตองการนำเสนอการจดการสงปฏกลทถกตอง

เพอใหสถานพยาบาลนำไปใชเปนแนวทางในการคดเลอกรบบรการสบสงปฏกลตอไป

องคกรปกครองสวนทองถนหรอหนวยงานทไดรบมอบหมายจะตองสบ

เอาไปสงปฏกลไปบำบดกอนปลอยออกสสงแวดลอมหรอนำไปใชประโยชน การหมกเปนปยเปน

วธการหนงในการบำบดอจจาระและปสสาวะใหยอยสลายในถงปด (Anaerobic Digestion)

นานอยางนอย 28 วนเพอทำลายเชอโรคและโรคหนอนพยาธ เมอหมกครบตามกำหนดแลวให

ปลอยลงไปยงลานทรายกรองเพอแยกนำกบตะกอน นำทผานลานทรายกรองแลวยงม

สารอนทรยและอาหารของพชอยมากใหนำไปรดพชไดเลย สวนตะกอนใหตากแดดใหแหงสนท

(ความชนไมเกน5%)กอนนำไปบดใหละเอยดแลวนำไปทำเปนปยถาปฏบตตามทกำหนดจะได

ปยนำและปยอนทรยทปลอดภยจากเชอโรคระบบทางเดนอาหารและไขพยาธ สวนประกอบ

สำคญของระบบมดงนคอ

38

- ถงหมกแบบปด ประกอบดวยถงคอนกรตทกอสรางขน

จำนวนไมนอยกวา28ถงเพอใหสะดวกในการจดการแนะนำใหมจำนวน31ถงเทากบจำนวน

วนทมากทสดใน 1 เดอน ถงหมกแตละถงตองมฝาปดมดชด มทอระบายอากาศ ภายในถงหมก

จะบรรจสงปฏกลทไดจากรถสบสงปฏกลทไปสบมาจากสวมตามบานเรอนและอาคารตางๆแลว

นำมาเทลงในทงหมกน ภายในถงหมกจะเกดการยอยสลายสงปฏกลโดยแบคทเรยชนด

ทไมตองการออกซเจน (Anaerobic Digestion) ทำการหมกอยางนอย 28 วน เพอทำลาย

เชอโรคพยาธและไขพยาธทปะปนมากบสงปฏกล

- ลานทรายกรอง ภายหลงจากสงปฏกลและนำททำการหมก

ในถงหมกจนครบเวลาตามกำหนดแลว จงปลอยลงสลานทรายกรอง ซงจะทำหนาทกรอง

สงปฏกลใหเหลอตกคางอยดานบน สวนนำกจะซมผานลานทรายกรองสทอรบนำดานลางเพอ

รวบรวมนำไปสบอพกนำเกบไวรดตนไม แตหากจะปลอยทงตองบำบดนำดงกลาวกอนปลอยส

แหลงนำสาธารณะ สำหรบตะกอนทตากบนลานทรายกรองนนใหตากแดดจนแหงความชน

ไมเกน5%เพอใหแนใจวาไขพยาธถกทำลายหมดจากนนจงนำไปยอยหรอบดใหมขนาดเลกลง

เพอนำไปใชเปนปยตอไป

- บอผงหรอระบบบำบดนำจากลานทรายกรองในกรณทไมได

นำนำทซมผานลานทรายกรองไปใชประโยชน จะตองบำบดใหไดมาตรฐานนำทงกอนปลอยออก

สแหลงนำสาธารณะ

39

ปจจบน เราตองนำเขานำมนเชอเพลงจากตางประเทศถงปละเกอบสามแสน

ลานบาท พลงงานท เราใชมากมายน สวนหนงเปนผลมาจากการใชพลงงานอยางไมม

ประสทธภาพมการใชมากเกนความจำเปน จากสถานการณดานการใชพลงงานของโรงพยาบาล

เพอใหเกดประโยชนสงสด เปนปจจยหนงทสำคญตอการลดคาใชจายของโรงพยาบาล รวมทง

ลดการปลอยกาซเรอนกระจกเนองจากเปนกจกรรมทกอใหเกดการเพมขนของกาซเรอนกระจก

มากทสดดงนนการดำเนนการเพอลดการใชพลงงานจงเปนสงจำเปนและตองเรงดำเนนการ

ประเภทของพลงงาน โครงการสาธารณสขรวมใจรณรงคลดโลกรอนดวยการสขาภบาลอยางยงยนและ

เปนมตรกบสงแวดลอม กรมอนามย มการแบงประเภทของพลงงานในการดำเนนกจกรรม

GREENคอ

1. ไฟฟา

2. เชอเพลงเชนนำมนดเซลนำมนเบนซนLPGNGV

3. กาซหงตม

4. ความรอน

5. นำ

สถานบรการสาธารณสข มการใชพลงงานไฟฟามากทสด จากการใชเครองปรบอากาศ

รองลงมาเปนแสงสวาง และระบบอปกรณการแพทยตางๆ สวนของเชอเพลงมการใชในการ

เดนทาง เชน นำมนดเซล และเบนซน รวมทงใชนำมนดเซลกบหมอตมไอนำเพอจายไอนำ

ใหกบหนวยจายกลางกาซหงตมใชกบการประกอบอาหารของงานโภชนาการ

E..Energy (พลงงาน)

40

การอนรกษพลงงาน คอ การผลตและการใชพลงงานอยางมประสทธภาพและประหยด การอนรกษ

พลงงานนอกจากชวยลดปรมาณการใชพลงงาน ซงเปนการประหยดคาใชจายแลว ยงชวย

ลดปญหาสงแวดลอมลดการปลอยกาซเรอนกระจกทเกดจากแหลงทใชและผลตพลงงานดวย

การดำเนนงานโครงการสาธารณสขรวมใจ รณรงคลดโลกรอนฯ มกจกรรม

ดานพลงงาน คอ ลดการใชพลงงานและการใชพลงงานทดแทน ซงในการดำเนนการตองอาศย

การมสวนรวมของบคลากรในโรงพยาบาลหรอรพ.สต.

การดำเนนการดานการอนรกษพลงงาน

1. ประกาศนโยบายการอนรกษพลงงาน โดยผบรหารกำหนดเปนนโยบายของ

องคกรและประกาศใหทราบโดยทวกน

2. กำหนดกลมแกนนำ/ผนำในการลดการใชพลงงาน โดยเฉพาะผบรหาร/

หวหนากลม/หวหนาฝายเพอเปนแบบอยางในการลดการใชพลงงาน

3. กำหนดแนวทาง/มาตรการลดการใชพลงงาน เพอปลกฝงพฤตกรรมการ

อนรกษพลงงานใหเปนนวตกรรม

4. รณรงค/ สงเสรมการอนรกษพลงงาน และกระตนจตสำนกรบผดชอบให

บคลากรตระหนกในการใชพลงงานอยางประหยดและคมคา

5. ตรวจสอบและบำรงรกษาอปกรณไฟฟาใหมสภาพพรอมใชงาน เพอให

สามารถใชพลงงานอยางมประสทธภาพสงสดและไดมาตรฐาน

6. จดกจกรรมวนอนรกษพลงงานเพอกระตนใหมการปฏบตอยางตอเนอง

7. กำหนดใหทกหนวยงานในสงกดตองมการจดเกบขอมลการใชพลงงานและ

รายงานตอผบรหาร

41

8. กำหนดใหมกระบวนการตดตาม กำกบ ประเมนผลการอนรกษพลงงาน

และมการนำเสนอตอผบรหารอยางสมำเสมอ

วธการลดการใชพลงงาน การลดการปลอยกาซเรอนกระจกดวยการลดการใชพลงงานจากฟอสซลสามารถ

ทำไดหลากหลายวธ โดยกำหนดมาตรการประหยดพลงงานในรปแบบตางๆ รวมถงการใช

พลงงานทดแทนหรอการใชพลงงานหมนเวยนเปนสงทสามารถปฏบตได

1. การกำหนดมาตรการประหยดพลงงาน

1.1 มาตรการประหยดไฟฟา มาตรการท เกยวของกบการใชไฟฟา เชน ลดระยะเวลาการใช

ลดจำนวนการใช ใชอยางถกวธ บำรงรกษาอปกรณ และเปลยนอปกรณทใชไฟฟาเปน

แบบประหยดพลงงาน

1.1.1 ระบบไฟฟาแสงสวาง

1) ปดไฟเมอไมใชงาน เชน ขณะทไมมคนอย เวลาพกเทยง

สรางใหเปนนสยในการดบไฟทกครงทออกจากหอง

2) กำหนดผรบผดชอบในการเปด-ปดไฟในพนทสาธารณะ

3) ตดตงสวตซกระตกหรอตดตงไฟเฉพาะจด แทนการเปดไฟ

ทงหองเพอทำงานจะประหยดไฟลงไปไดมาก

42

4) เปลยนมาใชหลอดไฟประหยดพลงงาน เชน ใชหลอดผอมประหยด

พลงงานใชหลอดตะเกยบแทนหลอดไสฯลฯ

5) เปลยนหลอดไฟสองปายจากสปอตไลทเปนหลอดLED

6) เปลยนมาใชบลลาสตประหยดไฟ โดยเปลยนบลลาตสแกนเหลกเปน

บลลาตสอเลกทรอนกส และใชคกบหลอดผอมประหยดไฟ จะชวยเพมประสทธภาพในการ

ประหยดไฟไดอก

7) ใชโคมไฟแบบมแผนสะทอนแสงในหองตางๆ เพอชวยใหแสงสวาง

จากหลอดไฟ กระจายไดอยางเตมประสทธภาพ ทำใหไมจำเปนตองใชหลอดไฟฟาวตตสง

ชวยประหยดพลงงาน

8) ทำความสะอาดหลอดไฟ เพราะจะชวยเพมแสงสวางโดยไมตองใช

พลงงานมากขนควรทำอยางนอย4ครงตอป

9) ใชแสงสวางจากธรรมชาตใหมากทสด เชน ตดตงกระจกหรอตดฟลม

ทมคณสมบตปองกนความรอน แตยอมใหแสงผานเขาได เปลยนกระเบองบางจดเปนกระเบอง

แผนใสเพอลดการใชพลงงานเพอแสงสวางภายในอาคาร

10) ใชสออนตกแตงอาคาร ทาผนงนอกอาคารเพอการสะทอนแสงทด และ

ทาภายในอาคารเพอทำใหหองสวางไดมากกวา

1.1.2 ระบบปรบอากาศ

1) กำหนดเวลาเปด – ปด เครองปรบอากาศ และปด

เครองปรบอากาศชวงเวลา พกเทยงและกอนเลกงาน30นาท

43

2) ตงอณหภมเครองปรบอากาศท 25องศาเซลเซยสซงเปน

อณหภมทกำลงสบายอณหภมทเพมขน1องศาตองใชพลงงานเพมขนรอยละ5-10

3) ทำความสะอาดฟลเตอร (แผนกรองอากาศ) เดอนละ

1 ครง ทำความสะอาด คอยลรอน ปละ 2 ครง เพอลดการเปลองไฟในการทำงานของ

เครองปรบอากาศ

4) ตรวจสอบและอดรอยรวตามผนง ฝาเพดาน ประต

ชองแสงและปดประตหองทกครงทเปดเครองปรบอากาศเพอลดการรวไหลของอากาศเยน

5) ใชมล ตดตง Over Hang(อปกรณบงแดดแนวนอน) เชน

กนสาดเพอปองกนแสงแดดสองกระทบตวอาคาร

6) บฉนวนกนความรอนตามหลงคา และฝาผนง เพอลดการ

สญเสยพลงงานจากการถายเทความรอนเขาภายในอาคาร

7) ใชหองประชมทเหมาะสมกบจำนวนคน

8) ไมตดตงหรอวางอปกรณ ไฟฟาทมความรอนในหองทม

เครองปรบอากาศเชนกระตกนำรอนไมโครเวฟเปนตน

9) ลดการใชเครองปรบอากาศ โดยการประเมนความจำเปน

ในการใชและปรบปรงระบบโดยตดตงพดลมและระบบเตมอากาศแทน

10) ตดตงอปกรณทำความสะอาดนำของทอ Condenser ท

Chillerแบบอตโนมต

11) ตดต งชดควบคมการทำงานของเครองทำความเยน

(Chiller)และเครองเปาลมเยน(AHU)แบบอตโนมต

12) ทาสทผนงทบของอาคารดวยสขาว เพอกนความรอนจาก

ดวงอาทตย

13) ปลกตนไมรอบๆอาคารเพราะ

ตนไมขนาดใหญ 1 ตน ใหความเยนเทากบเครองปรบอากาศ 1 ตน

หรอใหความเยนประมาณ12,000บทย

44

1.1.3 ลฟท

รณรงคใชบนได แทนการ

ขนลฟท ขนลงชนเดยวหรอ สองชน ไมจำเปนตองใชลฟท

เพราะการกดลฟทแตละครงสญเสยพลงงานถง7บาท

1.1.4 คอมพวเตอร

1) ปดคอมพวเตอรเมอไมได

ใชงานเกน 1 ชวโมง หากปดหนาจอทนทเมอไมใชงาน สามารถ

ประหยดไฟไดรอยละ60

2) ตงเวลาปดจอคอมพวเตอร

หรอตดตงระบบลดกระแสไฟฟาเขาเครองเมอพกการทำงาน โดย

ผใชสามารถตงโปรแกรมใหจอมอนเตอรปดโดยอตโนมตเมอไมได

สมผสคยบอรด หรอเมาสในระยะเวลาหนง สามารถประหยดไฟ

ไดรอยละ35-40

3) ใชพรนทเตอรรวมกน เพอ

ลดการใชไฟฟาจากการทำงานของพรนทเตอร

4) ถอดปลกหลงเลกใชงาน

1.1.5 อปกรณ/ เครองใชไฟฟา

1) เลอกซอเครองใชไฟฟาทได

มาตรฐานดฉลากแสดงประสทธภาพใหแนใจทกครงกอนตดสนใจ

ซอหากมอปกรณไฟฟาเบอร5ควรเลอกใชเบอร5

2) ดสญลกษณ Energy Star

กอนเลอกซออปกรณสำนกงาน (เชน เครองคอมพวเตอร

เครองโทรสาร เครองพมพดดไฟฟา เครองถายเอกสาร ฯลฯ)

ซงจะชวยประหยดพลงงาน ลดการใชพลงงานไฟฟา เพราะจะม

ระบบประหยดไฟฟาอตโนมต

45

1.1.6 วธการลดการใชไฟฟาอนๆ

1) ตดตงอปกรณปรบระดบแรงดนไฟฟา (Voltage Regulator)

ทหมอแปลง/มอเตอรไฟฟาเพอลดคาการสญเสยในแกนเหลก(corelosses)

2) ตดตงชดควบคมการสงจายไอนำ เพอทำหนาทเปด-ปด

ไอนำใหไดอณหภมตามความตองการและเหมาะสมกบการใชงาน

3) การตากเสอผา ชดผปวย ผาปทนอน และอนๆ ดวย

แสงแดดชวยประหยดไฟไดมากกวา

1.2 มาตรการประหยดนำมน 1) เลอกใชชนดนำมนเชอเพลงใหเหมาะสมกบชนดรถยนต เครองยนต

แบบเบนซน ควรเลอกเตมนำมนเบนซนใหถกชนด ถกประเภท โดยเลอกตามคาออกเทนทเหมาะ

สมกบรถแตละยหอ

2) การขบรถยนต

- ไมออกรถกระชากการออกรถกระชาก10ครงสญเสยนำมนไป

เปลาๆถง100ซซนำมนจำนวนนรถสามารถวงไดไกล700เมตร

- ขบรถดวยความเรวไมเกน70–90กโลเมตร/ชวโมงท 2,000-

2,500รอบเครองยนตความเรวระดบนประหยดนำมนไดมากกวา

- ไมเรงเครองยนตตอนเกยรวาง (เบลเครองยนต) การกระทำ

ดงกลาว10ครงสญเสยนำมนถง50ซซปรมาณนำมนขนาดนรถวงไปไดตง350เมตร

- ดบเครองยนตทกครงเมอตองจอดรถนานๆ การจอดรถตดเครอง

ทงไว10นาทเสยนำมน200ซซ

46

3) บำรงรกษาเครองยนต

- ตรวจตงเครองยนตตามกำหนด ควรตรวจเชคเครองยนตสมำเสมอ

เชน ทำความสะอาดระบบไฟจดระเบด เปลยนหวคอนเดนเซอร ตงไฟแกออนใหพอด จะชวย

ประหยดนำมนไดถง10%

- หมนเปลยนนำมนเครอง ไสกรองนำมนเครอง ไสกรองอากาศตาม

ระยะเวลาทเหมาะสมเพอประหยดนำมน

- ตรวจตราลมยางเปนประจำ เพราะยางทออนเกนไปทำใหสนเปลอง

นำมนมากกวายางทมปรมาณลมยางตามมาตรฐานกำหนด

4) ใชการสอสารแทนการใชรถยนต เชนการตดตอทางโทรศพท โทรสาร

ไปรษณยอนเตอรเนทหรอใชบรการสงเอกสารแทนการเดนทางดวยตวเองเพอประหยดนำมน

ประหยดเวลา

5) สงหนงสอหรอเดนทางใกลเดนหรอใชจกรยานไมจำเปนตองใชรถยนต

ทกครงเปนการออกกำลงกายและประหยดนำมน

6) ใชระบบการใชรถรวมกน หรอคารพล (Car pool) ไปไหนมาไหน

ทหมายเดยวกนทางผานหรอใกลเคยงกนควรใชรถคนเดยวกน

7) บนทกทะเบยนการใชรถยนตทกครงทใช

1.3 มาตรการประหยดแกสหงตม 1) เปดไฟใหพอดกบขนาดภาชนะหงตม

2) ไมเปดแกสทงไวโดยไมจำเปน

3) มการตรวจสอบรอยรวของแกสเปนประจำทกวน

47

1.4 มาตรการดานพลงงานความรอน 1) หมฉนวนกนความรอนของทอสงไอนำ

2) การนำนำรอนทเหลอใชจากอบนงผากลบไปใชใหม

3) เปลยนเชอเพลงของเครองกำเนดไอนำ จากระบบนำมนดเซล

เปนแกสLPG

4) เปลยนหวเตาแกสฟเปนหวเตาประหยดพลงงาน

1.5 มาตรการประหยดนำ 1) ใชนำอยางประหยด หมนตรวจสอบการรวไหลของนำ บำรงรกษา

วสดอปกรณเพอปองกนการรวซมอยางสมำเสมอ

2) ไมควรปลอยใหนำไหลตลอดเวลาตอนลางมอ ลางอปกรณ หรอ

ลางรถเพราะจะสญนำไปโดยเปลาประโยชนนาทละหลายๆลตร

3) ใชSprinklerหรอฝกบวรดนำตนไมแทนการฉดนำดวยสายยาง

4) ตรวจสอบชกโครกวามจดรวซมหรอไม ใหลองหยดสผสมอาหารลง

ในถงพกนำแลวสงเกตดทคอหานหากมนำสลงมาโดยทไมไดกดชกโครกแสดงวามการรวซมควร

รบซอมแซม

5) ใชอปกรณประหยดนำ เชน ชกโครกประหยดนำ ฝกบวประหยด

นำกอกประหยดนำหวฉดประหยดนำเปนตน

6) ตดAreatorหรออปกรณเตมอากาศทหวกอกเพอชวยเพมอากาศ

ใหแกนำทไหลออกจากหวกอกทำใหลดปรมาณการไหลของนำชวยประหยดนำ

7) ตดตงระบบนำใหสามารถใชประโยชนจากการเกบและจายนำตาม

แรงโนมถวงของโลกเพอหลกเลยงการใชพลงงานไปสบและจายนำภายในอาคาร

48

2. พลงงานทดแทน พลงงานทางเลอก หรอ พลงงานทดแทน มหลากหลายประเภท แต

การประยกตเพอการใชงานยงไมมาก ในทนกลาวถงเฉพาะพลงงานทดแทนทสามารถประยกต

ใชกบสถานบรการสาธารณสขเชน

2.1 พลงงานแสงอาทตย พลงงานแสงอาทตย เปนพลงงานทดแทนประเภทหมนเวยนทใชแลว

เกดขนใหมไดตาม ธรรมชาต เปนพลงงานทสะอาด ปราศจากมลพษ และเปนพลงงานทม

ศกยภาพสง เซลลแสงอาทตยจงเปนสงประดษฐชนดหนง ทถกนำมาใชผลตไฟฟา เนองจาก

สามารถเปลยนเซลลแสงอาทตยใหเปนพลงงานไฟฟาไดโดยตรง สวนใหญเซลลแสงอาทตย

ทำมาจากสารกงตวนำพวกซลคอน มประสทธภาพในการเปลยนพลงงานแสงอาทตยใหเปน

พลงงานไฟฟาไดสงถง 22% การใชพลงงานแสงอาทตยสามารถจำแนกออกเปน 2 รปแบบคอ

การใชพลงงานแสงอาทตยเพอผลตกระแสไฟฟา และการใชพลงงานแสงอาทตยเพอผลต

ความรอน

การใชประโยชนเซลลแสงอาทตยในประเทศไทย

กจกรรมทนำเซลลแสงอาทตยไปใชงานมากทสด ไดแก ระบบผลตไฟฟาดวย

เซลลแสงอาทตยรองลงมาเปนระบบผลตไฟฟาเชอมตอกบระบบจำหนายระบบประจแบตเตอร

ดวยเซลลแสงอาทตยระบบสอสารโทรคมนาคมและระบบสบนำตามลำดบ

การใชประโยชนจากพลงงานแสงอาทตยในสถานบรการสาธารณสขเปนการ

ใชงานเพอการทดลองและนำรอง เชน ระบบผลตไฟฟาดวยเซลลแสงอาทตยเพอการสองสวาง

สำหรบสถานอนามย ระบบสบนำดวยไฟฟาจากเซลลแสงอาทตยสำหรบสถานอนามย การผลต

ไฟฟาดวยเซลลแสงอาทตยแบบประจแบตเตอร การผลตนำรอนดวยพลงงานแสงอาทตย และ

การอบแหงดวยพลงงานแสงอาทตยเปนตน

49

2.2 พลงงานนำ วฏจกรของนำ สามารถนำมาใชประโยชนไดโดยตองมการกกเกบนำไว

เพอเปนการสะสมกำลง ปจจบนมการนำพลงงานนำไปหมนกงหนของเครองกำเนดไฟฟาใน

โรงไฟฟาพลงนำเพอผลตไฟฟา มการกอสรางเขอนหรอฝายปดลำนำทมระดบความสงเปน

พลงงานศกยและผนนำเขาทอไปสเครองกงหนนำผลกดนใบพดเพอขบเครองกำเนดไฟฟา

2.3 พลงงานลม ลมเปนปรากฏการณทางธรรมชาต ซงเกดจากความแตกตางของ

อณหภม ความกดดนของบรรยากาศและแรงจากการหมนของโลก สงเหลานเปนปจจยทกอให

เกดความเรวลมและกำลงลม เปนทยอมรบโดยทวไปวา ลมเปนพลงงานรปหนงทมอยในตวเอง

เปนพลงงานทสะอาดไมกอใหเกดอนตรายตอสภาพแวดลอมและสามารถนำมาใชประโยชนได

กงหนลม คอ เครองจกรกลอยางหนงทสามารถรบพลงงานจลนจาก

การเคลอนทของลมให เปนพลงงานกลได จากนนนำพลงงานกลมาใชประโยชนโดยตรง เชน

การบดสเมลดพชการสบนำหรอในปจจบนใชผลตเปนพลงงานไฟฟาการพฒนากงหนลมเพอใช

ประโยชนมมาอยางตอเนองถงปจจบน โดยการออกแบบกงหนลมจะตองอาศยความรทางดาน

พลศาสตรของลมและหลกวศวกรรมศาสตรในแขนงตางๆ เพอใหไดกำลงงาน พลงงาน และ

ประสทธภาพสงสด

เทคโนโลยกงหนลม

1. กงหนลมเพอสบนำ (Wind Turbine for Pumping) เปนกงหนลมทรบ

พลงงานจลนจากการเคลอนทของลมและเปลยนใหเปน พลงงานกลเพอใชในการชกหรอสบนำ

จากทตำขนทสงเพอใชในการเกษตรการทำนาเกลอ การอปโภคและการบรโภคปจจบนมใชอย

ดวยกน2แบบคอแบบระหดและแบบสบชก

50

2. กงหนลมเพอผลตไฟฟา (Wind Turbine for Electric) เปนกงหนลมทรบ

พลงงานจลนจากการเคลอนทของลมและเปลยนใหเปน พลงงานกล จากนนนำพลงงานกล

มาผลตเปนพลงงานไฟฟา ปจจบนมการนำมาใชงานทง กงหนลมขนาดเลก (Small Wind

Turbine)และกงหนลมขนาดใหญ(LargeWindTurbine)

ในสถานบรการสาธารณสข มการใชประโยชนจากกงหนลมในการสบนำจาก

บอนำ บอนำบาดาล หรอแมนำลำคลอง เพอใชในการอปโภค และมการใชกงหนลมเพอผลต

ไฟฟาบรรจแบตเตอรเพอเปนไฟสองสวางไฟจราจรเปนตน

2.4 พลงงานชวมวล เชอเพลงทมาจากชวะหรอสงมชวตเชนไมฟนแกลบกากออยเศษไม

เศษหญา เศษเหลอทงจากการเกษตรเมอนำมาเผาจะใหความรอนได และความรอนนสามารถ

นำไปปนไฟ นอกจากน ยงรวมถงมลสตวและของเสยจากโรงงานแปรรปทางการเกษตร เชน

เปลอกสบปะรดจากโรงงานสบปะรดกระปอง หรอนำเสยจากโรงงานแปงมนทเอามาหมกและ

ผลตเปนกาซชวภาพ

เตาแกสชวมวลเปนเตาทจดสรางขนเพอใชสำหรบการหงตมอาหารในครวเรอน

โดยใชเศษไมและเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรเปนเชอเพลง โดยมหลกการทำงานแบบ

การผลตแกสเชอเพลงจากชวมวล (Gasifier) แบบอากาศไหลขน (Updraf Gasifier) เปนการ

เผาไหมเชอเพลงในททจำกดปรมาณอากาศใหเกดความรอนบางสวนแลวไปเรงปฏกรยาตอเนอง

อนๆ เพอเปลยนเชอเพลงแขงใหกลายเปน แกสเชอเพลง ทสามารถตดไฟได ไดแก

กาซคารบอนมอนอกไซด(CO) ไฮโดรเจน (H2) และมเทน (CH

4) เปนตน

51

2.5 พลงงานกาชชวภาพ กาซชวภาพ เกดขนจากกระบวนการยอยสลายสารอนทรยแบบ

ไรออกซเจน (anaerobicprocess) โดยทกาซชวภาพจะมกาซมเทน (CH4) เปนองคประกอบหลก

อยประมาณ 50–80%นอกจากนนเปนกาซคารบอนไดออกไซด(CO2)และมกาซH

2S,N

2,H

2

อกเลกนอย ดงนนจงสามารถนำมาใชเปนพลงงานทดแทนได การนำกาซชวภาพไปใชประโยชน

โดยตรงและงายทสดคอการนำไปเผาใหความรอนในการผลตไอนำนอกจากนยงสามารถนำไป

ใชในการผลตกระแสไฟฟา(กาซมเทนมคาความรอน39.4เมกะจล/ลบ.ม.สามารถใชทดแทน

นำมนเตาได 0.67ลตรซงเทยบเทาพลงงานไฟฟา9.7kWh)และขบเคลอนเครองจกรกลแตจะ

ยงยากและมประสทธภาพตำกวา

ในสถานบรการสาธารณสข มขยะอนทรยอนเกดจากการปรงประกอบ

อาหารใหกบผปวยและเจาหนาทเปนจำนวนมาก จงมการพฒนาระบบผลตกาซชวภาพท

เหมาะสมกบปรมาณขยะทเกดขน และมการนำกาซชวภาพไปใชประโยชนแทนกาซหงตม โดย

อปกรณ ทใชมหลากหลายแบบทงแบบถงพลาสตก แบบถงโลหะ หรอแบบบอซเมนตทใชผายาง

พลาสตกเกบแกสเปนตนโดยมวธการดำเนนการอยางงายทสามารถนำไปประยกตใชดงน

52

การทำบอหมกแกสชวภาพ

วสด

- ผายางพลาสตกอยางหนากวาง4ม.ยาว8ม.2แผน

- ทอPVCขนาดเสนผาศนยกลางอยางนอย4นวยาว80ซม.2ทอน

- ยางในรถจกรยาน ตดเปนเสน กวาง 1 นว ยาวประมาณ 1 เมตร 2 เสน

ใชรดปากทอ

- กาวในการตดพลาสตก1กระปอง

- ทอปนขนาดเสนผาศนยกลาง0.8ม.จำนวน2ทอ

- ปน1กระสอบ

- หนและทรายอยางละครงคว

- ทอและขอตอทอPVC4หนพรอมกาวตดทออยางละ1อน

ขนตอนการทำ

1. ขดบอขนาดความกวาง1ม.ยาว7ม.ลก0.5ม.

2. หาผายางรองพน หรอวสดทจะปองกนไมใหผายางพลาสตกทใชทำ

บอหมกแกสชวภาพฉกขาด

3. ผายางพลาสตกทง2แผนตดประกบกนในดานยาวโดยใชกาวทเตรยมไว

4. ดานกวางใหพบเปนจบตดกบทอ PVC และใชยางในรถทเตรยมไว รดให

แนนใหทอPVCโผลประมาณ40ซ.ม.

5. เจาะรผายางตรงกลางสวนบนของบอหมกแกส แลวใชขอตอ PVC 4 หน

ฝงเปนทอสงแกส(ตดดวยกาวยางทเตรยมไว)

6. ดำเนนการจดตามรป

53

7. เตมนำผสมมลสตว เชน มลวว มลควาย มลหม เปนตน ในสดสวน

1ตอ1(ปรมาณมลสตว2ลบ.ม.และนำ2ลบ.ม.)

8. ใชดนทรองระบายนำตรงปากทอกบสระนำของโรงฆาสตวประมาณ

2ถงเพอใชเชอจลนทรย(เชอจลนทรยทไมใชอากาศ)ในการยอยสลายทำแกสชวภาพ

9. ใชเวลาหมกแกสชวภาพประมาณ 14 วน ใหสงเกตผายางทใชทำบอ

หมกแกสถาตงแสดงวามปรมาณแกสเพยงพอ(ใชตดตอกนไดประมาณ1–3ชวโมง)

10. การเตมมลสตว ใหเตมปรมาณสปดาหละ 2 ครง ครงละประมาณ

1ปบเปนอยางนอย

11. บรเวณททำบอหมก ใน 1 วนควรถกแดดอยางนอยครงวน เพราะจะ

ทำใหแกสลอยตวและทำใหมปรมาณแกสมาก

12. ควรหาตาขายหรอรวกนสนข ไก หรอสตวอนๆ เพอไมใหมาทำลาย

บอหมกแกส

2.5 พลงงานไบโอดเซล ไบโอดเซล เปนเชอเพลงเหลวทผลตจากนำมนพชและไขมนสตว เชน

ปาลม สบดำ มะพราว ทานตะวน ถวเหลอง และนำมนพช/นำมนสตว ทผานการใชงานแลว

นำมาทำปฏกรยาทางเคม "transesterification" รวมกบเมทานอลจนเกดเปนสารเอสเตอร

ทมคณสมบตใกลเคยงกบนำมนดเซลเรยกวา"ไบโอดเซล"หรอ"B100"ซงเปนพลงงานทดแทน

อกทางเลอกหนง

วตถดบและอปกรณทใชในการผลตไบโอดเซล

1. นำมนพชหรอนำมนสตวทผานการทอดแลว เปนวตถดบทนำมาใช

ผลตไบโอดเซลมากทสดเนองจากมเหลอใชอยแลวและหาไดงาย หรอใช ละหง สบดำ ปาลม

มะพราวถวเหลองทานตะวนเมลดเรพ

2. เมทลแอลกอฮอลหรอเมทานอล

3. โซดาไฟ(โซเดยมไฮดอกไซด)

4. นำสะอาด

5. อปกรณตางๆไดแกเตาตมหมอกวนปมลมเทอรโมมเตอรถงมอ

และผาปดจมก

ขนตอนการผลตไบโอดเซล

1. ตวงนำมนพชหรอนำมนสตวทผานการตมหรอทงใหใส ตวงออกมา

ในปรมาณทตองการเชน1,000มลลลตรหรอ1,000ซซ(1ลตร)

54

2. ตวงเมทานอล 25% ของนำมนพชท ใชแลว จากนนคอยๆ

เทเมทานอลลงขวดทมฝาปด

3. ละลายตวเรงปฏกรยาในเมทานอล โดยนำโซเดยมไฮดรอกไซด

(NaOH)ทชงเตรยมไวลงในขวดเมทานอลแลวเขยาหรอคนใหละลายจนไดสารละลายใสปดฝาไว

4. อนนำมน โดยการนำนำมนทเตรยมไวมาอนกบเตาตะเกยงหรอ

แหลงความรอนใหไดอณหภม 55-60 องศาเซลเซยส ระหวางใหความรอนใหกวนหรอคนนำมน

เปนระยะๆ

5. ทำปฏกรยาไบโอดเซล (ทรานเอสเทอรฟเคชน) นำสารละลาย

โซเดยมไฮดรอกไซดทผสมกบเมทลแอลกอฮอล (เมทอกไซด) เทลงในนำมนทรอนอณหภม

55-60องศาเซลเซยสกวนตอไปเรอยๆพรอมรกษาอณหภมใหอยท55-60องศาเซลเซยส

6. ภายหลงเทสารละลายหมดใหกวนตอไปอกประมาณ 15-20 นาท

(เวลาในการกวนตามปรมาณนำมน) โดยใหรกษาอณหภมใหอยท 55-60 องศาเซลเซยส สงเกต

สของนำมนจะคอยๆเปลยนเปนสดำ

7. ทงใหกลเซอรนแยกตว ภายหลงจากการกวนหรอคนแลวใชเวลา

แยกตวประมาณ2-4ชวโมง

8. แยกไขกลเซอรนออกจากเมทลเอสเตอร กลเซอรนทไดอาจม

ปรมาณตงแต5-25%

9. การลางนำ โดยเทนำมนทไดลงในหมอลาง เตมนำเปลาลงไปใหได

3 เทาของนำมนทไดและใชสายลมทมาจากเครองปมลมจมลงไปในนำใหลมชวยตนำ แรงลม

สามารถแยกเศษขยะ โซดาไฟ และสงปนเปอนตางๆ ใหแยกนำออกจากนำมนและทำการลาง

ประมาณ 3-5 ครง การลางไบโอดเซลเปนวธทจะลดปรมาณแอลกอฮอลทปนเปอนลง และ

ยงชวยลางสงสกปรกอนๆ จะสงเกตไบโอดเซลในภาชนะ แบงเปน 3 ชน ไดแก ชนของ

ไบโอดเซลชนกลเซอรนและชนไขสบ

10. กรองไบโอดเซล กอนใชงานเพอดกสงสกปรก กอนเกบลงในถง

2-3 วน เพอเปนการทงใหนำระเหยหรอจะใชพดลมเปาเพอชวยใหนำระเหยเรวกวาทงไวเฉยๆ

จากนนกนำไปใชงานไดนำไปเตมหรอผสมนำมนดเซลแลวเตมลงเครองยนตทางการเกษตร

การใชประโยชนจากไบโอดเซล เพอใชทดแทนนำมนดเซลใน

ภาคการขนสงโดยมรปแบบในการผลตมทงระดบทเปนอตสาหกรรมระดบชมชน

55

การจดสงแวดลอมในสถานพยาบาลเพอรวมลดโลกรอน เปนแนวทางหนงท

กรมอนามย นำมาประยกตใชในการลดโลกรอนของหนวยงาน โดยการจดสภาพแวดลอม

เนนเพอการลดการปลอยกาซเรอนกระจกทงในแงการประหยดทรพยากรการประหยดพลงงาน

และการปลกตนไมเพอการดดซบกาซคารบอนไดออกไซดและกาซเรอนกระจก

1. การจดการสงแวดลอมภายในอาคารเพอลดโลกรอนดวยวธการตางๆเชน

1.1 นำหลกการ 5 ส. และhealthywork placeมาใชในการจดสถานท

ทำงานใหสะอาด เปนระเบยบ ทำใหสามารถลดและหลกเลยงการเกบเอกสาร หรอวสดอนใดท

ไมจำเปนตองใชงานในหองทมเครองปรบอากาศ เพอลดการสญเสย และใชพลงงานในการปรบ

อากาศภายในอาคาร

1.2 ไมปลกตนไมในหองทมการปรบอากาศ เพราะตนไมจะคายไอนำ ทำให

เครองปรบอากาศใชพลงงานเพมขน

1.3 ดำเนนการเพอลดการสนเปลองพลงงานเชน

- ตดตงและใชอปกรณควบคมการเปด - ปดประต ในหองทม

เครองปรบอากาศ

- ตดตงฉนวนกนความรอนโดยรอบหองทมการปรบอากาศเพอลด

การสญเสยพลงงานจากการถายเทความรอนเขาภายในอาคาร

1.4 ใชสออนตกแตงอาคาร ทาผนงนอกอาคารเพอการสะทอนแสงทด และ

ทาภายในอาคารเพอทำใหหองสวางไดมากกวา

1.5 หมนทำความสะอาดหลอดไฟ เพราะจะเพมแสงสวางโดยไมตองใช

พลงงานมากขนโดยควรทำอยางนอย4ครงตอป

1.6 ใชแสงสวางจากธรรมชาต

ใหมากทสด เชน ตดตงกระจกหรอตดฟลม

ทมคณสมบตปองกนความรอน แตยอมใหแสงผาน

เขาไดเพอลดการใชพลงงานเพอแสงสวางภายใน

อาคาร

E..Environment (การจดสงแวดลอม)

56

2. การจดสงแวดลอมภายนอกอาคาร โดยเรมจากการจดภมทศนเพอ

การประหยดพลงงานเชน

2.1 การปลกตนไมเพอใหรมเงาอาคารสถานททชวยลดพลงงานทใชในการ

ปรบอากาศ โดยตนไมขนาดใหญ 1 ตน ใหความเยนเทากบเครองปรบอากาศ 1 ตน หรอให

ความเยนประมาณ 12,000 บทย โดยควรปลกตนไมใหญซงมเนอไมชวยเกบรกษาคารบอน

เปนชนดทอายยนและเหมาะสมกบสภาพพนททปลก

2.2 ปลกพชคลมดน เพอชวยลดความรอนและเพมความชนใหกบดน ทำให

อาคารเยนไมจำเปนตองเปดเครองปรบอากาศเยนจนเกนไป

2.3 การปกคลมผนงโดยการใชไมพมหรอไมเลอยเพอลดแรงลมทปะทะ

กำแพงเพราะทำใหสญเสยความรอนในฤดหนาวและลดความรอนจากพลงงานแสงอาทตย

ทปะทะโดยตรงในฤดรอน

2.4 ลดปรากฏการณเกาะความรอนดวยการทำผวพนพรนนำ ใชผวพนทม

อตราสวนรงสสะทอน(albedo)สงการใหรมเงา และการลดพนผวดาดแขง

2.5 ใชวสดทองถนในการตกแตงสวนเพอประหยดพลงงานจากการขนสง

2.6 การทำปยหมกและหนยอยก ง ไม ณ ทกอสรางเพอลดการขน

"ขยะเขยว" ไปทงนอกบรเวณกอสราง รวมถงใชเครองมอและเครองทนแรงธรรมดาเพอลด

การใชไฟฟาหรอนำมน

2.7 เลอกใชพชทนแลงในพนทแหงแลงหรอขาดนำ การซอวสดพชพรรณ

ในทองทเพอลดการขนสงและกรรมวธอนๆทชวยลดการใชพลงงาน

57

ตนไมดดสารพษ โลกของเรามพชมากกวา400,000ชนดสงทสำคญคอพชตางๆชวยควบคมและ

แกไขมลภาวะทางอากาศ ชวยฟอกอากาศใหกบโลก ในกระบวนการสงเคราะหแสงเพอ

สรางอาหารของพชนน พชจะเปลยนกาซคารบอนไดออกไซดและกาซพษอนๆ รวมถงนำดวย

ใหเปนออกซเจน จงสามารถชวยลดปรมาณกาซเรอนกระจกในบรรยากาศได จากผลงานวจย

ทเกยวของกบการปลกตนไมแตละชนดทมคณสมบตในการดดซบกาซคารบอนไดออกไซด

ในอากาศในปรมาณทแตกตางกนดงน

- ตนไมทมประสทธภาพสงในการลดกาซคารบอนไดออกไซด เชน ตนดาวเรอง

ตนตนตกแกตนชงโคตนเทยนทองตนแพงพวยตนยโถตนราชพฤกษฯลฯ

- ตนไมทมประสทธภาพสงในการลดมลพษในอากาศ เชน กลวยไม ตนจง

ไมตระกลปาลมตนเดหลตนเสนหจนทรแดงตนวาสนาอธฐาน

- ตนไมทลดกาซคารบอนไดออกไซดไดดเชนตนหมากเหลอง

- ตนไมทตองการกาซคารบอนไดออกไซดแลวปลดปลอยกาซออกซเจนในเวลา

กลางคนเชน ตนลนมงกร ตนวานหางจระเข

ตนแพงพวย

ตนเดหล

ตนจง ไมตระกลปาลม

58

กลวยไมสกลหวายตางๆ กลวยไมฟาแลนตางๆ

ตนเสนหจนทรแดง ตนหมากเหลอง

59

การรณรงคอาหารปลอดสารพษ และรณรงคการใชผกพนบานอาหารพนเมอง

ดวยการปลกผกเพอการบรโภคในครวเรอน หรอรวมพลงเปนกลม เปนชมชน ตามแนว

พระราชดำร....เศรษฐกจพอเพยง... การใชผกพนบานเปนวถวฒนธรรมของชมชนและสงคม

เชอมโยงกบระบบนเวศและการเกษตรผสมผสานเนนการปลกผกตามฤดกาลลดการใชปยเคม

และยาปราบศตรพช เพอชวยลดการปลอยกาซไนตรสออกไซดออกสบรรยากาศโลก โดย

สถานบรการสาธารณสขอาจดำเนนการดงน

โรงพยาบาลทมการประกอบอาหารสำหรบผปวย ควรมการรณรงคใหโรงครวของ

โรงพยาบาล และประชาชนในพนทรบผดชอบ ใชวตถดบในการประกอบอาหารทปลอดสารพษ

และเปนผลผลตทไดจากกระบวนการผลตแบบเกษตรอนทรย เชนการใชนำหมกชวภาพการใช

ปยอนทรย ปยจากสงปฏกล ฯลฯ โดยผลผลตทางการเกษตรดงกลาว ควรเปนผลผลตทผลตได

ในทองถน เพอเปนการชวยลดพลงงานในการขนสง นอกจากนควรสงเสรมใหมการรบประทาน

ผกพนบานอาหารพนเมอง โดยยดหลกเศรษฐกจพอเพยง “ปลกทกอยางทกน กนทกอยาง

ทปลก”

กรณของ โรงพยาบาลทไมมการประกอบอาหารสำหรบผปวย เชน โรงพยาบาล

ชมชนสถานอนามยควรมการรณรงค เชญชวนใหประชาชนในพนทรบผดชอบ ใชพชผกในการ

ประกอบอาหารทปลอดสารพษ และเปนผลผลตทไดจากกระบวนการผลตแบบเกษตรอนทรย

ดวยเชนกน

N..Nutrition

60

แนวทางการดำเนนกจกรรม Nutrition กจกรรมดาน Nutrition มหลากหลายรปแบบ ขนอยกบบรบทของสถานบรการ

สาธารณสขนนๆในการเลอกนวตกรรมทเหมาะสมกบองคกรของตน เชน การปลกผกปลอด

สารพษ หรอสงเสรมเครอขายใหนำผกปลอดสารพษเขาสโรงพยาบาล เลอกผกพนบานทม

ในทองถนเพอลดการใชพลงงานในการขนสง เปนตน ซงกจกรรมตางๆเหลานสามารถชวยลด

การปลอยกาซเรอนกระจก อกทงเกษตรกรในพนทไดพฒนาการเรยนรระบบการผลตผกปลอด

สารพษโดยเฉพาะดานการผลตทลดตนทนการผลตจากการลดใชสารเคม

ตวอยางการดำเนนงานทประสบความสำเรจและมความยงยนดงตอไปน

“ตลาดนดสเขยว สสถานบรการสาธารณสข”

Green market…Green hospital

ตลาดนดสเขยวเปนการสรางความตระหนกในเรองพฤตกรรมการบรโภค โดย

รณรงคถงความสำคญของการเลอกผลตภณฑท ไมทำลายสงแวดลอมและดตอสขภาพ

สถานบรการสาธารณสขมสวนสำคญในการสนบสนน สงเสรมการบรโภคอาหารปลอดภยโดยใช

ผลตภณฑปลอดสารพษในชมชน

61

สเสนทาง...ตลาดนดสเขยว

เรมทำโครงการตลาดนดสเขยวในสถานบรการสาธารณสข มการเชอมโยงเครอขาย

ภายในพนทเปาหมาย เพอใหเกดความเขมแขงในตลาดสเขยว มการหาแกนนำทงจากหนวยงาน

และจากกลมผผลต/ผประกอบการ หลงจากนนจงเรมเปดตลาดนดสเขยวตามนโยบาย

Green Hospitalรณรงคทงเรองอาหารปลอดภยและสงแวดลอม

62

เรมตงแตการเชอมโยงผผลต/ผประกอบการทผลตแบบปลอดภยไรสารเคมซงเปน

ผผลตทใสใจตอผบรโภคจรงๆเขาสถานบรการสาธารณสขทงในรปแบบตลาดนดสเขยวหรอเขา

สครวของโรงพยาบาล มการลงพนทเพอเยยม กลมเกษตรกร/ผผลตเพอดกระบวนการผลต

มการสมตรวจสารพษตกคางในอาหาร

นอกจากนการสนบสนนใหบคลากรปลกผกปลอดสารพษ โดยบอนำหมกชวภาพ

จากขยะอนทรยมาใช เพอลดการใชสารเคม และลดคาใชจายในการซอปย ผลผลตทไดนำมา

บรโภคเองเหลอจงมาจำหนาย

63

บรรณานกรม กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. ถงหมกกาซชวภาพจาก ขยะอนทรย. เอกสารเผยแพรโครงการสงเสรมการใชถงหมกกาซชวภาพในโรงเรยน กทม.,2552. การทำนำหมกชวภาพการทำปยหมกการทำปยอนทรยสบคนวนท23ธนวาคม2554 จากhttp://www.bloggang.com/mainblog.php?id=srisurat&month=20-05-2010&group=1&gblog=11 ขยะมลฝอยสบคนวนท 23 ธนวาคม2554จากhttp://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/ อาณต ตะปนตา. ความรเบองตนเกยวกบการจดการขยะมลฝอย. สำนกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.กรงเทพฯ.2553. การใชไสเดอนดนกำจดขยะอนทรย สบคนวนท 9 กมภาพนธ 2555 จากhttp://www.oknation.net/blog/print.php?id=100050 ชาธร สทธเคหภาค. 2552. ถาโลกนไมมตนไม? The last Tree. พบรเอม. พมพครงท 1.กรงเทพฯ. สภาภรณ หลกรอด. 2551. คมอสรางสรรคสขานาใช.พมพครงท1.โรงพมพมโชคกราฟฟก.ราชบร. หลกการหมกอจจาระเปนปยตามแนวพระราชดำร สบคนเมอวนท 9 มกราคม2555จากhttp://envh.anamai.moph.go.th/green/article/m1-2.php การใชประโยชนจากสวมตามมาตรฐานยโรป สบคนเมอวนท 9 มกราคม 2555จากhttp://hpc4.anamai.moph.go.th/toilet&waste/8/8.4/Europe.pdf นำหมกจากผลไมรสฝาด สบคนวนท 9 กมภาพนธ 2555 จากhttp://krupawana.igetweb.com/index.php?mo=3&art=422288 พรชย เหลองอาภาพงศ. โลกทงใบ ใครวารอน.TRIOADVERTISING&MEDIACO.,LTD.เชยงใหม.พมพครงท1.2553. วฒนระว. กางรมใหโลก เพราะโลกรอน. สำนกพมพแสงดาว. กรงเทพฯ. พมพครงท1.2550. ภมสถาปตย.สบคนเมอวนท23ธนวาคม2554จากhttp://th.wikipedia.org/108วธประหยดพลงงาน.สบคนเมอวนท23ธนวาคม2554จากhttp://www.eppo.go.th/encon/encon-108-T.html Landscaping forEnergyEfficiencyสบคนเมอวนท 23ธนวาคม2554จาก

http://www.nrel.gov/docs/legosti/old/16632.pdf

64

คณะผจดทำ

ทปรกษา

ดร.นายแพทยสมยศดรศม อธบดกรมอนามย

นายแพทยณรงค สายวงศ รองอธบดกรมอนามย

นายพษณ แสนประเสรฐ ผอำนวยการสำนกอนามยสงแวดลอม

นางฉนทนา ลมนรนดรกล นกวชาการสาธารณสขชำนาญการพเศษ

ผจดทำ

นางปรยานช บรณะภกด หวหนากลมพฒนาอนามยสงแวดลอมชมชนและเมอง

นางสาวปรยนตย ใหมเจรญศร นกวชาการสาธารณสขชำนาญการ

นางสาวอารยา ประดบวงษ นกวชาการสาธารณสขชำนาญการ

นายนสต อนล นกวชาการสาธารณสขชำนาญการ

นางสาวมลฤด ตรวย นกวชาการสาธารณสขปฎบตการ

นายศภวทย อมรยทธ นกวชาการสาธารณสข

นางสาวนำฝน การคาน นกวชาการสาธารณสข

นางสาวสมสมย คำจรง เจาหนาทปฏบตงานดานสาธารณสข

นางสาววราภรณ บญภกด เจาหนาทปฏบตงานดานสาธารณสข