Tanrinin adila

Turkca- azarbaycanca luğat چنگيز قاجار، سكينه كاظم بيگلي، نعيمه قارامانلي

حاضراليانبيچيمينده پي دي اف :

پرويز زارع شاهمرسي

Shahmarasi.blogfa.com

A

ABANMAK – söykənmək, dirsəklənmək ABARTMAK – mübaliğə etmək, şişirtmək ABLA – 1) böyük bacı; 2) bacı (xitab) ABLUKA – mühasirə, blokada; abluka ikticadi – iqtisadi blokada ABONE – 1) abunə; 2) abunəçi; abonman – abunəçi; abone bedeli (fiatı) – abunə qiyməti; ABONE olmak – abunə yazılmaq ABSTRE – abstrakt, mücərrəd ACELE – təcili, tələsik ACEMİ – təcrübəsiz, naşı, xam, təzə işçi; ben bu sanatın acemisiyim – mən bu işdə təzəyəm. ACENTA, ACENTE – agentlik, agent, büro; seyahet acentesi – səyahət bürosu ACI – acı, ağrı, əzab, əziyyət, dərd, kədər; diş acısı – diş ağrısı; acısını paylaşmak – halına yanmaq, kədərinə şərik olmaq ACIKLI – qəmli, qüssəli, kədərli, hüznlü, yaslı; acıklı haber – qəmli xəbər ACIKMAK – acmaq, acımaq ACIMA – mərhəmət, insaf ACİL – tez, tələsik, təcili, təxirə salınmaz; acil tedbirler almak – təcili tədbirlər görmək ACİR – icarəyə verən, kirayə verən, borc verən AÇI – bucaq; on derece açı ile – on dərəcə bucaq altında AÇIKÇI – birja, dəllalı AÇIKLAMA – izah, şərh AÇIKLAMAK – izah etmək, aydınlaşdırmaq AÇMALIK(-ğı) – yuyucu maddə, açmalıq ADAK(-ğı) – vəd, əhd ADAMAK – həsr etmək ADALE – əzələ ADAMAKİLLİ – əsl, möhkəm, layiqli, necə lazımdır; adamakilli bir yağmur – möhkəm yağış ADAY – namizəd; aday göstermek – namizəd göstərmək ADDETMEK – 1) hesab etmək, qəbul etmək, qiymətləndirmək; 2) saymaq, hesablamaq ADESE – 1) linza, ədəsə 2) göz bülluru ADET(-di) – ədəd

١

ADET(-ti) – adət ADLI – hüquq, hüquqi; adlı tababet – tibbi ekspertiza AF(affı, afvı) – 1) üzr, əfv; affınızı rica ederim! – üzr istəyirəm!; 2) amnistiya; genel af – ümumi amnistiya AFET(-ti) – fəlakət; tabii afet – təbbi fəlakət AFFEDERSİNİZ – bağışlayın, əfv edin AFFETMEK – əfv etmək, bağışlamaq, günahından keçmək AFİYET(-ti) – sağlamlıq; afiyet olsun – 1) nuş olsun 2) sağlıqla; afiyetteyim – mən sağlamam AFYON – tiryək AĞ(ağı) – tor, şəbəkə AĞABEY(-i, -si) – 1) böyük qardaş; 2) qardaş (xitab) AĞAÇÇİLEĞİ(-ni) – qoruq AĞIL(-lı) – 1) ağıl, arxac; 2) halə, şəfəq, parıltı AĞIM – ayağın üst tərəfi AĞIRBAŞLI – təmkinli, ciddi, ağır AĞIRLAMAK – səmimi qarşılamaq, yaxşı qarşılamaq AĞRANDİSMAN –böyütmə, böyütmək AĞRANDİSÖR – böyüdücü AĞUSTOS – avqust AHBAP(-bı) – dost-tanış; ahbaplik – dostluq AHDI – müqaviləli; ahdı tarife – konvension tarif; ahdı vecibeler – müqavilə öhdəlikləri AHENGER – dəmirçi AHİTNAME – müqavilə, konvensiya, pakt AHŞA – daxili orqanlar, içalat AHŞAP(-bı) – 1) taxta, taxtadan hazırlanmış; ahşap körpü – taxta körpü; 2) ağac (material) AHTAPOT(-tu) – səkkizayaqlı ilbiz AHUDUDU(-nu) – moruq AİDAT(-tı) 1) – üzvülük haqqı; aidat almak – üzvülük haqqı yığmaq; 2) gəlir, mədaxil AJAN – 1) agent, nümayəndə, müvəkkil; 2) casus, agent AJANS – agentlik, nümayəndəlik; anadolu ajansı – anadolu xəbər agentliyi; ticaret ajansı – ticarət agentliyi AKAMET(-ti) – 1) sonsuzluq, qısırlıq; 2) müvəffəqiyyətsizlik, uğursuzluq; akamete uğramak – müvəffəqiyyətsizliyə uğramaq AKARYAKIT(-tı) – duru yanacaq; akaryakıt borusu – yanacaq borusu AKÇAAĞAÇ(-cı) – ağcaqayın AKÇE – sikkə, pul AKDETMEK – bağlamaq, imzalamaq (müqavilə, saziş və s.) AKIM kalmak – puça çıxmaq AKIT taraflar – saziş bağlayan tərəflər, müqavilə bağlayan tərəflər AKİDE(şekeri) – nabat (şirni) AKLISELİM – sağlam düşüncə, aydın fikir, ağıl, kamal AKORTÇU – kökləyici AKRAN – yaşıdlar, hamaşlar AKTARMAK – 1) bir şeyin yerini dəyişdirmək; 2) bir şeyin yolunu, yönünü dəyişdirmək; 3) iqtibas etmək; 4) tərcümə etmək AKTÜALİTE – 1) aktuallıq; 2) kinoxronika ALA – əl-əlvan, rəngbərəng; 2) xallı, zolaqlı; ala sığın – xallı maral; 3) açıq-qəhvəyi ALABALIK(-ğı) – qızıl, balıq ALABİLDİĞİNE – çox, hədsiz; fırtına alabildiğine kudurmuştu – fırtına çox güclənmişdi ALABÜMİN – zülal ALACA – al-əlvan ALACAKLI – kreditor, borc verən

٢

ALAFRANGA – avropasayağı; alafranga müzik – qərb musiqisi; alafranga yemekler – avropa mətbəxi ALAKA – 1) əlaqə, maraq, mənafe; alaka çekmek – maraq oyatmaq; 2) münasibət, aidiyyət, iştirak ALAN – 1) sahə, ərazi, meydan; savaş alanı – hərb meydanı; 2) sahə, bölmə; ilim alanında – elm sahəsində ALARM – həyəcan siqnalı ALAŞIM – xəlitə, ərinti ALAY I – 1) izdiham, yığnaq, dəstə, güruh; mitingciler alayı – mitinq iştirakçılarının izdihamı; 2) nümayiş, mərasim; cenaze alayı – matəm mərasimi; 3) alay ALAY II – zarafat, istehza ALAYCI – istehza edən, rişxənd edən, masqaraçı ALBAY – polkovnik ALÇAKGÖNÜLLÜ – təvazökar, sadə adam, iddiasız ALÇI – gips ALÇILAMAK – gips qoymaq ALDATI – hiylə, saxta ALDIRMAMAK(-gı) – əhəmiyyət verməmək, fərqinə varmamaq, qulaq ardına vurmaq, fikir verməmək; aldırma! – fikir vermə, özünü üzmə! ALDIRMAZ – laqeyd, etinasız ALDIRMAZLIK(-ğı) – laqeydlik, etinasızlıq ALENİ – açıq, aşkar; aleni mahkeme – açıq məhkəmə ALFABE – əlifba ALFABESİZ – savadsız ALIKO(Y)MAK – 1) saxlamaq; yemeğe alıkoymak – nahara saxlamaq; 2) tutub saxlamaq, qoymamaq, mane olmaq; işinden alıkoymak – işindən ayırmaq ALINGAN, ALINGAÇ – küsəyən ALIŞIK – adət etmiş ALIŞTIRMA – məşq, təlim ALIŞTIRMAK – öyrətmək, alışdırmaq ALLAHAISMARLADIK – xudafiz ALLAK BULLAK: kafam allak bullak oldu – başım hərlənir ALTYAPI – bazis AMAÇ(-cı) – 1) məqsəd, niyyət, məram; benil amaçlar – qərəzli məqsədlər; bu amaçla – bu niyyətlə; 2) hədəf, nişan; askerı amaç – hərbi obyekt AMATÖR – həvəskar; amatör ressam – həvəskar rəssam; amatör fotoğraf – həvəskar fotoqraf AMBALAJ – qab, tara AMBALAJ YAPMAK – qablaşdırmaq AMBERBALIĞI(-nı) – kaşalot AMBULANS – 1) poliklinika, ambulatoriya; 2) təcili yarım maşını AMCA – əmi; amca kızı – əmi qızı; amca oğlu – əmi oğlu AMELE – fəhlə AMELİ – təcrübi; ameli usul – təcrübi üsul AMPUL(-lü) – 1) elektrik lampası; 2) ampula ANAHTAR – açar; şifre anahtarı – şifrəli açar; ingiliz anahtarı – qayka açarı; anahtarını bulmak – çarə qılmaq ANARŞİ – anarxiya ANASON – cirə ANAYASA – konstitusiya, əsas qanun; anayasa türesi – konstitusiya hüquqları; Birleşmiş Milletler Anayasası – Birləşmiş Millətlər təşkilatının əsas qanunu ANDAÇ(-cı) – yadigar, xatirə ANGARYA – məcburi iş ANI – xatirə; anılar – memuar

٣

ANIT(-tı) – abidə, monument ANITSAL – monumental, möhtəşəm, əzəmətli ANLAM – məna ANLAMDAŞ – sinonim, eyni mənalı ANLAMSIZ – mənasız ANSIZIN – gözlənilmədən, birdən-birə, qəflətən ANTLAŞMA – müqavilə, saziş, pakt, konvensiya; barış antlaşması – sülh müqaviləsi ANTRENMAN – məşq, təlim; antrenman uçağı – təlim təyyarəsi ANTRENÖR – məşqçi, təlimçi; baş antrenör – baş məşqçi APARTMAN – ev APTAL(-lı) – abdal, səfeh, axmaq APTES – dəstəmaz; aptes almak – dəstəmaz almaq ARABULUCU(-ğu) – vasitəçi, münsif; arabuluculuk – vasitəçilik, münsiflik ARAÇ(-cı) – vasitə, alət ARALIK(-ğı) – dekabr ARAMAK – axtarmaq ARAPSAÇI – qıvrım saçlar ARAPSAÇINA dönmek – dolaşmaq, dolaşıb qalmaq (işlər və s.) ARAŞİT(-ti) – araxis, yer fındığı ARAŞTIRMA – tədqiqat; bilimsel araştırma enstitüsü – elmi tədqiqat institutu ARIZA – xarab yer, nöqsan, nasazlıq, zədə, qəza; arıza lanıp durmak – dayanmaq, işləməmək; arızaya uğramak – qəzaya uğramaq ARKADAŞ – yoldaş, dost ARMA – gerb; devlet arması – dövlət gerbi ARNAVUT(-du) – alban; arnavut dili – alban dili ARSA – tikinti üçün ayrılmış torpaq sahəsi ART(-dı) – 1) kürək; 2) arxa, arxa tərəf, arxa hissə; aralık kapı – arxa qapı; biribiri artından – bir-birinin ardınca ARTI – üstəgəl; iki artı üç – iki üstəgəl üç ARTIKYIL – uzun il (365 gün) ARTIRMA – 1) çoxaltma, artırma; 2) auksion, müzaidə, hərrac; artırma ile satmak – auksiondan satmaq; açık artırma – açıq satış ARZ ETMEK – 1) bildirmək, ərz etmək, nəzərinə çatdırmaq; 2) doğurmaq, yaratmaq; tehlike arz etmek – təhlükə yaratmaq ASALAK(-gı) – 1) parazit; asalak bilimi – parazitologiya; 2) tüfeyli, müftəxor ASALET(-ti) – alicənablıq ASANSÖR – lift ASGARI – 1) minimum, ən kiçik; asgarı ücret – minimum əmək haqqı; 2) minimum ASILSIZ – əsassız, əsaslanmamış ASİ – qiyamçı, üsyançı ASİT(-di) – turşu ASSUBAY – unter zabit ASTEĞMEN – kiçik leytenant ASTRAGAN – qaragül dərisi; astragan kalpağı – qaragül papaq ASTROPİKAL – subtropik; astropikal iklim – subtropik iqlim AŞAMA – dövr, mərhələ AŞÇI – aşpaz AŞI – 1) peyvənd, aşı; 2) aşı, aşı masası, vaksin AŞIRI – 1) hədsiz, çox, olduqca çox; aşırı yoksulluk – hədsiz yoxsulluq; 2) ifrat, qatı; aşırı sağcı – ifrat sağçı; 3) aşırı, sonra; gün aşırı – gün aşırı; bizden bir ev aşırı oturuyor – bizdən bir ev sonra yaşayır AŞIRMA – plagiat, ədəbi oğurluq

٤

AŞIRMACI – plagiator, ədəbi oğru AŞIRMAK – oğurlamaq, çırpışdırmaq AŞIRTI – israf ATAMAK – vəzifəyə təyin etmək ATEŞÇİ – ocaqçı, ocaq qalayan; ateşçi yeri – ocaqxana ATKI – 1) arxac; 2) örpək, şal, şərf, kaşne; 3) balaca qayış, toqqacıq ATLIKARINCA – karusel ATMACA – qırğı AVANTAJ – xeyir, mənfəət, səmərə, fayda, qazan; maddi ve manevi avantajlar – maddi və mənəvi xeyir AVİZE – çilçıraq, lüstr AVLI, AVLU – həyət AVUKAT(-tı) – vəkil AYAKLANMA – qiyam üsyan AYAKLANMAK – üsyan etmək, qiyam etmək AYAR – 1) vaxt; 2) əyar 3) yoxlayın düzəltmə, nizama salma, tənzim etmə AYARLAMAK – 1) tənzimləmək; 2) standartlaşdırmaq, kalibrləmək AYÇA – aypara, hilal AYÇİÇEĞİ(-ni) – günəbaxan AYGIT(-tı) – aparat; telefon aygıtı – telefon aparatı; sindirim aygıtı – həzm orqanı; solunum aygıtı – tənəffüs orqanı AYIKLAMAK – bir-bir seçmək, bir-bir seçib ayırmaq, çeşidləmək AYIRICILIK(-ğı) – separatizm AYIRIM – ayrı-seçkilik AYIRTMAN – ekspert, yaxşı bilən, mütəxəssis AYIRTMANLIK(-ğı) – ekspertiza AYKIRI – zidd AYLAK(-ğı) – tənbəl, avara AYRAÇ(-cı) – mötərizə AYRICALIK(-ğı) – müstəsna hüquq, imtiyaz AYRIM – fərq AYRINTI – təfsilat, təfərrüat AZAMI – 1) ən böyük, ən hündür, ən yüksək; 2) maksimum AZARLAMAK – danlamaq, məzəmmət etmək AZGELİŞMİŞ – zəif inkişaf etmiş AZIK(-ğı) – ərzaq ehtiyatı, azuqə AZIMSAMAK – az hesab etmək, kafi hesab etməmək AZMAYİŞ – təcrübə sınaq

B

BABA – ata BACAK(-ğı) – ayaq BADANA – əhəng BAĞDAŞMAK – razılığa gəlmək, uyğun gəlmək; bu teklif tüzük ile bağdaşmiyor – bu təklif nizamnaməyə uyğun gəlmir BAĞIL – nisbi; bağılık – nisbilik BAĞIMLI – asılı, tabe BAĞIMLILIK(-ğı) – asılılıq, tabeçilik BAĞIMSIZ – müstəqil, sərbəst, azad BAĞIMSIZLIK(-ğı) – müstəqillik, sərbəstlik, istiqlaliyyət; bağımsızlıkına kavuşmak – müstəqilliyə nail olmaq; ekonomik bağımsızlık – iqtisadi müstəqillik

٥

BAĞIŞ – ianə; bağış toplama – ianə toplama BAĞIŞIK – azad edilmiş (vergidən və s.) BAĞIŞIKLAMA – immunizasiya BAĞIŞIKLIK(-ğı) – immunitet BAHARAT(-tı) – ədviyyat BAHÇIVAN, BAHÇESİ – bağban BAHİS – 1) danışıq, söhbət; 2) mövzu, tema; 3) mərc, bəhs BAKAN – nazir; bakanlar kurulu – Nazirlər Soveti; devlet bakanı – dövlət naziri; baş bakan – baş nazir; diş işleri bakanı – xarici işlər naziri BAKANLIK(-gı) – nazirlik; adalet bakanlığı – ədliyyə nazirliyi; milli savunma bakanlığı – milli müdafiə nazirliyi; ulaştırma bakanlığı – nəqliyyat və rabitə nazirliyi BAKIR – mis BAKLA – paxla BALTALAMA – təxribat, sabotaj BAMTELİne basmak – yaralı yerinə toxunmaq BAND – lent (maqnitofon üçün) BANDO – orkestr (nəfəsli) BANMAK – batırmaq, salmaq BANYO – 1) vanna; 2) vanna otağı; banyo almak – vanna qəbul etmək BARAJ – 1) sədd; 2) su hövzəsi BARDAK(-gı) – stəkan BARINAK(-ğı) – sığınacaq, sığınaq BARINMAK – 1) daldalanmaq, sığınacaq tapmaq; 2) yola getmək, dil tapmaq BARIŞ – sülh BASAMAK(-gı) – pillə BASIM – çap, çap etmə BASIMEVİ(-ni) – mətbəə BASIN – mətbuat, dövri mətbuat BASINÇ(-cı) – təzyiq BASİRET(-ti) – bəsirət, fərasət, ağıl BASKI – 1) təzyiq, sıxıntı; 2) ekonomik baskı – iqtisadi təzyiq; 2) tiraj; 3) nəşr, çap, cap etmə BASMAKALIP – şablon, standart, basmaqəlib, çeynənmiş; basmakalıp sözler – şablon ifadələr BASTON – əl ağacı, əsa BAŞARI – uğur, müvəffəqiyyət BAŞARILI – uğurlu, müvəffəqiyyətli; başarılılı bir deneme – uğurlu təcrübə BAŞBAKAN – baş nazir BAŞDELEGE – daimi nümayəndə (BMT-də) BAŞKAN – sədr, rəhbər, prezident; başkanlık – sədrlik, rəyasət heyəti BAŞKENT(-ti) – paytaxt BAŞKOMUTAN – baş komandan BAŞVURU – müraciət BATI – qərb; batı memleketleri – Qərb ölkələri BATTANİYE – ədyal (yun) BAVUL(-lu) – çamadan BAYAĞI – 1) sadə, adi, hər günkü; bayağı gün – adi gün; 2) vulqar, bayağı BAYAN – xanım BAYINDIR – abad BAYLAÇ(-cı) – gömrük rüsumu BEBE, BEBEK(-ği) – 1) südəmər, körpə; 2) kukla BEDAVA – pulsuz, havayı BEDDUA – lənət BEDEL – dəyər, qiymət; malın bedeli – malın qiyməti

٦

BEKAR – subay BEKÇİ – gözətçi, keşikçi, qarovulçu BEKLEME – gözləmə; bekleme odası – gözləmə zalı BEKLEMEK – 1) gözləmək; biraz bekle işin sonu iyi olacak – bir az gözlə işin axırı yaxşı olacaq; 2) qorumaq, keşiyini çəkmək BEKTAŞİÜZÜMÜ(-nü) – qarağat BELGE – sənəd; belge filmi – sənədli film BELİRLEMEK – təyin etmək, müəyyən etmək BELİRLİ – müəyyən, aşkar, bəlli; belirli belirsiz – güclə seçilən, nəzərə çarpmayan BELİRMEK – 1) görünmək, görsənmək; 2) müəyyən olmaq, aydın olmaq BELİRSİZ – qeyri-müəyyən, naməlum BELİRTİ – əlamət, nişanə, təzahür BELİRTMEK – bildirmək, müəyyən etmək BELİT(-ti) – aksioma BELKEMİĞİ(-ni) – 1) onurğa sütunu, onurğa; 2) əsas, dayaq BELLEK(-ği) – yaddaş, hafizə BEN I – mən BEN II – xal BEN III – tələ yemi BENCİL – xudbin, eqoist BENCİLİK(-ği) – xudbinlik, eqoistlik BERE – beret BERELEMEK – 1) zədələmək, əzmək 2) cırmaqlamaq, sıyırmaq BERRAK – şəffaf, təmiz BERZAH – boyun, bərzək BESBELLİ – 1) tam bəlli, tamamilə aydın; 2) aydındır, bəllidir, məlumdur; besbelli artık gelmiyecek – təmamilə aydındır ki, o daha gəlməyəcək BESİN – qida, ərzaq BESTE – musiqi BETİM – təsvir BETONARME – dəmir-beton BEYEFENDİ – cənab, ağa (xitab) BEYGİR – at, axta at BEZ – vəzi; kalkan bezi – qalxanvari vəzi BEZELYE – noxud, göy noxud BIKMAK – təngə gəlmək, bezikmək, usanmaq; biktim! – cana gəldim! BİBLO – bəzək-düzək BİÇERDÖĞER – kombayn BİLAKİS – əksinə, tərsinə BİLANÇO – balans; bilanço yapmak – balans tutmaq BİLDİRİ – məlumat, xəbər, bəyanat, kommunike, birgə rəsmi məlumat, məruzə; bildiri özetleri – məruzənin tezisləri BİLDİRİK(-ği) – bəyanat, deklarasiya, elan; insan hakları bildiriği – insan hüquqları haqqında deklarasiya BİLEMEK – itiləmək BİLEŞİK – mürəkkəb, qarışıq BİLGE – müdrik BİLGELİK(-ği) – müdriklik BİLGİ – bilik, məlumat; bilgiler elde etmek – məlumat əldə etmək BİLGİLİ – bilikli, məlumatlı, təhsilli BİLGİN – alim, mütəxəssis; tiyatro bilgini – teatrşünas BİLGİSİZ – savadsız, cahil

٧

BİLİM – elm BİLİMSEL – elmi BİLİNÇ(-ci) – şüur, düşüncə, ağıl, dərrakə BİLİNÇLİ – şüurlu, düşüncəli, ağıllı, dərrakəli; bilinçli şekilde – bilə-bilə BİLİRKİŞİ – ekspert, ixtisasçı, mütəxəssis BİLİRKİŞİLİK(-ği) – ekspertiza BİLİT(-ti) – afişa, reklam, elan BİNBAŞI(-yı ) – mayor; deniz binbaşısı – 3-cü dərəcəli kapitan BİNİCİ – atlı, atsürən BİNİCİLİK – at çapmaq, minicilik BİRA – pivə BİREY – fərd, şəxs, nəfər BİRİKMEK – toplanmaq, yığılmaq; borç birikti – borc yığıldı BİRİKTİRMEK – yığmaq, toplamaq; para biriktirmek – pul yığmaq BİRKAÇ(-cı) – bir neçə, bir qədər, qismən; birkaç kelime ile – bir neçə sözlə BİRTAKIM – bir qədər, bir az, bir sıra, bir qrup, bəzi BİSİKLET(-ti) – velosiped BİSKÜVİ, BİSKÜVİT(-ti) – biskvit, peçenye BİTEK – münbit BİTEVİ(ye) – aramsız, ara vermədən, durmadan BİTEY – flora BİTPAZARI(-nı) – şeytanbazar, alver meydanı, köhnə şey satılan meydan BİZZAT – özü, şəxsən, şəxsən özü BODRUM – zirzəmi BODUR – alçaqboy BONBON – konfet BONCUK(-ğu) – muncuq BONO – bon, qəbz, talon, adi veksel BONSERVİS – zəmanət, rəy BORAZAN – 1) şeypur, truba ;2) şeypurçu, trubaçı BORDRO – 1) bordero, cədvəl; maaş bordrosu – maaş cədvəli; 2) reyestr, siyahı; senelik bordro – illik hesabat BORNOZ, BORNUZ – hamam xalatı BORSA – birja; iş borsası – əmək birjası BOT(-tu) – kater, qayıq; hücum botu – hücum kateri BOYLAM – uzunluq BOYUNBAĞI(-nı) – qalstuk BOYUT(-tu) – ölçü BOZDURMAK – 1) pozdurmaq, dağıtdırmaq; 2) pulu xırdalamaq BOZGUN – məğlubiyyət, darmadağın edilmə, darmadağın etmə BOZKIR – 1) çöl, düz; 2) açıq boz (at haqda); bozkır antilopu – sayqak BOZMAK – 1) pozmaq, riayət etməmək; elhapı bozmak – oyunun qaydasını pozmaq, sükutu pozmaq; 2) xırdalamaq (pulu) BOZUK(-ğu) – 1) xarab, nasaz, yarasız, pis; 2) xırda (pul) BÖBREK(-ği) – böyrək BÖĞÜRTLEN – böyürtkən BÖLGE – 1) rayon, zona, bölgə 2) nahiyə; bel bölgesi – bel nahiyəsi BÖN – axmaq, ağılsız, sarsaq BÖREK(-ği) – piroq, pirojok BRANŞ – sahə, bölmə; spor branşları – idman növləri BRONŞ – bronx (tibb) BUÇUK(-ğu) – yarım; dört buçuk – dörd yarım; saat iki buçuk – saat üçün yarısı

٨

BUDALA – axmaq, səfeh, gic; budala yerine koymak – axmaq yerinə qoymaq BUDUNBİLİM – etnologiya BUFA – ilanbalıq BUJİ – şam BUKLE – zülf, tel BULAŞIK(-ğı) – 1) yolxucu; bulaşık hastalik –yolxucu xəstəlik; 2) çirkli, bulaşıq; bulaşık makinesi – qabyuyan maşın BULGU – kəşf, ixtira BULMACA – krossvord, bilməcə BULUNMAK – 1) tapılmaq; 2) olmaq, yerləşmək; siz akşamları nerede bulunursunuz? Siz axşamlar harada olunursunuz? BULUNTU – tapıntı BULUŞ – kəşf, ixtira BULUŞMA – görüş BULUŞMAK – görüşmək BUNALIM – böhran; riyasada bunalım baş gösterdi – bazarda böhran başladı; para bunalımı – valyuta böhranı BUNALMAK – təngnəfəs olmaq, tövşümək BURS – təqaüd BUZDOLABI(-nı) – soyuducu BÜNYE – 1) struktura, quruluş; sosyal bünye – ictimai-sosial quruluş; 2) qamət BÜYÜ – cadu, sehr, tilsim, əfsun; büyücü – cadugər, sehrkar BÜYÜLEMEK – ovsunlamaq, sehrləmək, məftun etmək BÜYÜLEYİCİ – məftunedici, ovsunlayıcı BÜYÜTEÇ(-ci) – böyüdücü

C

CADDE – prospekt CAM – şüşə CAMBAZ – akrobat, canbaz, kəndirbaz CAMEKAN – vitrin; dükkan camekanı – mağaza vitrini CAMİ(-ii, -si) – məscid, cümə məscidi CAMLI – şüşəli;camlı dolap – servant; camlı kapı – şüşəli qapı CANKURTARAN ARABASI – təcili yarım maşını CAYMAK – boyun qaçırmaq, imtina etmək; sözündən caydı – sözündən imtina etdi CEKET(-ti) – jaket, pencək, gödəkcə CELPNAME – çağırış vərəqəsi CELSE – iclas; açık celse – açıq iclas CENGEL – cəngəllik CERAHAT(-tı) – yara, irin CETVEL – 1) xətkeş; 2) cədvəl CEVHER – 1) mədən; bakır cevheri – mis mədəni; 2) cavahirat, daş-qaş CEZVE – qəhvədan CIMBIZ – maqqaş, pinset CIVIK(-ğı) – sulu, sıyıq; cıvık kar – sulu qar CİLA – lak; tırnak cilası – dırnaq lakı CİLDİYECİ – dermatoloq CİMRİ – xəsis; cimrilik – xəsislik CİRİT(-di) – mızraq, cıda

٩

CİVAR – ətraf, şəhər kənarı, civar CİVCİV – ətcəbala, quş balası CİVCİVLİ – səsli-küylü, hay küylü COP(-pu) – dəyənək, kötək CUDA – dzyudo (idman növü) CUMARTESİ(-yi) – şənbə CUMHURBAŞKANI(-nı) – prezident; cumhurbaşkanı yardımcısı – vitse prezident; CUMHURİYET(-ti) – respublika CURNAL – çuğul, danos CÜCE – cırtdan, liliput (çox kiçik adam); cüce çam – cırtdan şam CÜPPE – mantiya (hakimin və s. üst geyimi) CÜRÜM(-rmü) – cinayət; cürüm delili – maddi sübut; cürüm işlemek – cinayət törətmək CÜZDAN – 1) pulqabı, portmanet; 2) qovluq, papka; 3) vəsiqə, şəhadətnamə, kitabça; askerlik cüzdanı – hərbi vəsiqə; hesap cüzdanı – əmanət kitabçası

Ç

ÇABA – səy, cəhd; çaba harcamak – cəhd göstərmək ÇABALAMAK – cəhd etmək, çalşmaq, səy etmək; nafile çabalama! – boş yerə səy etmə! ÇABUK – tez, yeyin, cəld, iti, çevik ÇAĞANOZ – krab ÇAĞDAŞ – müasir ÇAĞIRMAK – 1) çağırmaq, dəvət etmək; düğüne çağırmak – toya çağırmaq; hastaya doktor çağırmak – xəstəyə həkim çağırmaq; 2) oxumaq; türkü çağırmak – mahnı oxumaq ÇAĞLAR, ÇAĞLAYAN – şəlalə ÇAĞRI – 1) dəvət; çağrılı – dəvət olunmuş; 2) çağırış, müraciət; çağrıda bulunmak – müraciət etmək ÇAĞRILIK(-ğı) – dəvətnamə ÇAKAR – balıq toru ÇAKI – cib bıçağı, qatlama bıçaq ÇAKIL – çınqıl, xırda çay daşı ÇAKIM, ÇAKIN – ildırım ÇAKMAK – 1) çaxmaq, vurmaq; 2) anlamaq, başa düşmək, sezmək, duymaq; işi çakmak – işi anlamaq; 3) sırımaq, ötürmək; kalp parayı çakmak – saxta pul sırımaq ÇALAR – zəngli; çalar saat – zəngli saat ÇALCENE – boşboğaz, çərənçi ÇALDIRMAK: saatını caldırdı – saatını oğurlatdı ÇALI – kol, kolluq ÇALIKUŞU – torağay ÇALIM: çalım satmak – özünü çəkmək, lovğalanmaq ÇALIMLAMAK – fənd işlətmək ÇALIŞMA EMNİYETİ – əmək təhlükəsizliyi texnikası ÇALIŞMA RANDIMANI – əmək məhsuldarlığı ÇALIŞMA SÜRESİ – əmək stajı ÇAM – şam ağacı ÇAMUR – 1) çirkab; çamura basmak – çirkaba düşmək; 2) palçıq; çamur banyosu – palçıq vannası ÇAMURLU – çirkli, kirli, çamurlu, palçıqlı; yollar cok çamurlu – yollar çox çirklidir ÇAMURLUK – krılo (avto) ÇAN – zəng ÇANÇİÇEĞİ(-ni) – zəngçiçəyi

١٠

ÇAP(-pı) – 1) diametr; 2) kalibr; 3) ölçü, miqyas; dünya çapında – dünya miqyasında ÇAPA – 1) toxa, kərki, çapacaq, qiyməkeş; 2) lövbər ÇAPKIN – 1) qadın düşkünü, arvadbaz; 2) dəcəl, nadinc, şuluq ÇAPUL – çapovul, talan, qarət; çapulcu – talançı, çapavolçu ÇARPI: üç çarpı iki – üç vurulsun iki ÇARPIK – əyri; çarpık bacaklı – əyri ayaqlı ÇARPMAK – 1) toqquşmaq, çarpmaq, çırpmaq, vurmaq, çalmaq; kapıyı çarpmak – qapını çırpmaq; kanat çarpmak – qanad çalmaq; onu guneş çarptı – onu gün vurdu; 2) oğurlamaq, çırpışdırmaq; 3) vurmaq (riyazi anlamda) ÇARŞAF – mələfə ÇARŞI – bazar, ticarət cərgələri, pasaj ÇATAL – 1) çəngəl; 2) haça, ikili ÇATALLANMAK – ikiləşmək, haçalanmaq; orada yol çatallanıyor – yol orada haçalanır ÇATI – dam, dam örtüyü, taxtapuş; çatı altı – çardaq ÇATIŞMA – 1) toqquşma; 2) ziddiyyət, ixtilaf, münaqişə; devletler arasında çatışmalar – dövlətlər arasında ziddiyyət ÇATIŞMAK – 1) toqquşmaq; 2) zidd olmaq, əksinə getmək ÇATMAK – 1) üstünə düşmək, ilişmək, hirsini tökmək; 2) kök atmaq, sırımaq ÇAVUŞ – serjant ÇAVUŞKUŞU(-nu) – şanapipik, çovuşquşu ÇAYLAK(-ğı) – çalağan ÇEKECEK(-ği) – çəkəcək, dabançəkən, dabangeyindirən ÇEKİCİ – cəlbedici, aldadıcı ÇEKİDÜZEN – qayda, səliqə, sahman; işlere çekidüzen vermek – işləri qaydaya salmaq ÇEKİLİR – dözülə bilən, yol verilə bilən; çekilir gibi değil – bu dözülməzdir ÇEKİLİŞ – tiraj, oyun ÇEKİLME – 1) istefa; 2) geri çekilme – çəkilmə, geri çəkilmə ÇEKİLMEZ – dözülməz ÇEKİM – 1) cazibə; 2) kino çəkiliş ÇEKİMSER – bitərəf qalan ÇEKİNGEN – 1) utanaq, çəkingən; 2) sirr verməyən, qapalı, ehtiyatlı ÇEKMECE – 1) siyirtmə, siyirmə; 2) buxta ÇELENÇ(-ci) – keçici kubok ÇELİK(-ği) – polad; çelik kesilmek – polad kimi bərkimək ÇELİŞKİ – ziddiyyət, təzad ÇELME – badalaq; çelme atmak – badalaq vurmaq ÇENĞEL – 1) qarmaqcıq, qarmaq; kapı çenğeli – qapı cəftəsi; 2) paraqraf işarəsi (§) ÇEŞNİ – dad; çeşnisine bakmak – dadına baxmaq ÇETE – 1) partizan dəstəsi, silahlı dəstə, çətə; 2) quldur dəstəsi, banda ÇETECİ – partizan, qiyamçı, çətəçi ÇETREFİL – dolaşıq, qarışıq, çətin ÇEVİRİ – tərcümə; çevirici – tərcüməçi ÇEVİRİM – çəkiliş; çevirim takımı – çəkiliş qrupu ÇEVİRME – şişdə qızartma; 2) tərcümə; türkçeden çevirme bir eser – türk dilindən tərcümə olunmuş əsər ÇEYREK(-ği) – çərək, dörddə bir ÇIĞ – çığ, uçqun; taş çığı – daş uçqunu ÇIĞABALIĞI – çokə (balıq) ÇIĞLIK(-gı) – çığırtı, qışqırıq, fəryad ÇIKAGELMEK – görünmək, zahir olmaq, çıxmaq, peyda olmaq ÇIKAR – maraq, mənafe; devlet çıkarları – dövlət mənafeləri ÇIKMAZ – 1) dalan; 2) çıxılmaz vəziyyət

١١

ÇILDIRMAK – ağlını itirmək, dəli olmaq ÇIRAK(ğı) – kargər, usta şagirdi; marangoz çırakı – xarrat şagirdi ÇITA – ensiz taxta, tamasa, planka ÇİFT(-ti) – qoşa, cüt; çift kürek çekme – qoşa avar çəkmə; çift adet – cüt ədəd ÇİFTÇİ – əkinçi, cütcü ÇİFTLİK(-ği) – əkin yeri, mülk ÇİKLET(-ti) – saqqız ÇİKOLATA – şokolad ÇİL – qarabağır ÇİLE I – qəm, əzab; çile çekmek – qəm çəkmək ÇİLE II – kələf, yumaq ÇİLEK(ği) – çiyələk ÇİNGENE – qaraçı ÇİT(-ti) – çəpər, hasar ÇİTKUŞU – gicitkən kəpənəyi ÇİVİ – mismar ÇİVİLEMEK – 1) mismarlamaq; 2) sancmaq, batırmaq, soxmaq (silahı) ÇİY – şey, şəbnəm, jalə ÇİZME – çəkmə; çizme kalıbı – çəkmə qəlibi ÇOCUK(-ğu) – uşaq, bala, övlad; çocuka ad koymak – körpəyə ad qoymaq; üç çocuku var – onun üç uşağı var ÇOĞULCULUK – plüralizm ÇOLUK(-ğu): çoluk çocuk – ailə, arvad-uşaq, oğul-uşaq; çoluk çocuk sahibi – ailə sahibi ÇÖZME – 1) həll; meseleyi konuşmalar yoluyle çözme – məsələnin danışıqlar yolu ilə həlli; 2) evdə toxunan kətan ÇÖZMEK – açmaq, çözmək; atları arabadan çözmek – atları arabadan açmaq; 2) aydınlaşdırmaq; 3) həll etmək ÇÖZÜMLEME – təhlil ÇUHA – mahud ÇUHAÇİÇEĞİ(-ni) – primula

D

DADI – dayə DAĞ BOĞAZI – dərə DAĞCI – alpinist DAĞILIM – paylanma, bölüşdürmə; milli gelir dağılımı – milli gəlirin bölünməsi DAHİLİYECİ – daxili xəstəliklər üzrə mütəxəssis, terapevt DAHILİYE KOĞUŞU – daxili xəstəliklər şöbəsi DAKTİLO – 1) makinaçı; 2) maşında yazma; 3) yazı makinası DAL – 1) budaq, şax; 2) sahə, bölmə; sanayi dalı – sənaye sahəsi DALYA – georgin DALKAVUK(-ğu) – yaltaq AMAT(-dı) – kürəkən DAMITIK: damıtık su – distillə olunmuş su DAMLALIK(-ğı) – pipet, damcıtökən DAMPERLİ: damperli kamyon – yükünü özüboşaldan maşın DANİŞMAK – məsləhət almaq, məsləhətləşmək, müzakirə etmək, müşavirə etmək DANİŞMAN – məsləhətçi, müşavir; cumhurbaşkanının ulusal güvenlik danişmanı – prezidentin milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri

١٢

DANIŞTAY – dövlət şurası DANTEL, DANTELA – krujeva, şəbəkə, tor DARBE – 1) zərbə (müxtəlif mənalarda); 2) çevriliş DARGIN – incimiş, küsmüş; kendisine dargınım – incimişəm DAVACI – iddiaçı, tələbkar, şikayətçi DAVALI – 1) məhkəmədə olan iş, iddialı; 2) işi məhkəmədə olan; cavabdeh DAVUL – təbil, böyük baraban DAYANIŞIK – həmrəy, həmfikir DAYANIŞMA – yekdillik, həmrəylik DAZLAK – daz, dazbaş DEBRAYAJ – qoşqu (avtomobil) DEFANS – müdafiə; defans hattı – müdafiə xətti DEFİLE – modaların nümayişi DEFOL – rədd ol!, çəkil get!, çıx get! DEĞİNMEK – toxunmaq, dəymək DEKOVİL – dar raylı dəmiryolu, dar dəmiryolu DELEGE – nümayəndə DEMEÇ(-ci) – məlumat, bəyanat, müsahibə; demeçte bulunmak – bəyanat vermək DEMET(-ti) – dəstə, buket, dərz, naçka; ot demeti – ot dərzi; çiçek demeti – gül dəstəsi; bir demet onluk – bir parça onluq DEMİN – bu dəqiqə, bu dəm, indicə DEMİRBAŞ – dövlət əmlakı, inventar fond, inventar; dairenin demirbaşı – idarənin inventarı DEMODE – dəbdən düşmüş, moddan düşmüş DENEME – sınaq, yoxlama; deneme pilotu – sınaqçı-təyyarəçi DENETİM, DENETLEME – nəzarət etmək DENETLEMEK – nəzarət etmək DENEY – tərübə; deneysel – təcrübi DENGE – tarazlıq, müvazinət; dengesini kaybetmek – müvazinətini itirmək DENİZANASI(-nı) – meduza DENİZBİLİM – okeanoqrafiya DEPAR – start DEPAR YAPMAK – yarışa başlamaq DEPARTMAN – idarə, müəssisə DEPO – anbar, çən; silah deposu – silah anbarı; benzin deposu – benzin çəni DEPREM – zəlzələ, yeraltı təkan; deprem bilimi – seysmologiya DEREOTU(-nu) – şüyüd (tərəvəz) DERGİ – jurnal, məcmuə DERLEMEK – yığmaq, toplamaq DERLİ TOPLU – səliqəli; derli toplu oda – səliqəli otaq DERPİŞ(-ı): derpiş etmek – nəzərdə tutmaq, nəzərə almaq DERSHANE – sinif otağı, auditoriya DESEN – naxış, ornament (parçada) DESTEKLEMEK – arxa olmaq, dayaq durmaq DESTROYER – esmines (eskadra mina gəmisi) DEVELOPE: develope etmek – aydınlaşdırmaq (foto) DEVİNİM – hərəkət; devinmek – hərəkət etmək DEVRİK – çevrilmiş, döndərilmiş DEVRİMCİ – 1) inqilabçı; 2) inqilabi DEVRİYE – patrul DEVŞİRMEK – 1) yığmaq, toplamaq (meyvə və s.); 2) qatlamaq (xalça və s.) DEYİM – ifadə; başka bir deyimle – başqa sözlə DEYİRGİ – 1) biçin, yığım; 2) biçin mövsümü, yığım mövsümü

١٣

DİŞ – 1) zahiri, xarici görünüşü; 2) xarici; diş pazar – xarici bazar; diş siyaset – xarici siyasət DİKEY – şaquli DİLBİLGİSİ – qrammatika DİLBİLİMCİ – dilçi, dilşünas DİLEKÇE – ərizə DİNÇ – sağlam, möhkəm, gümrah, canıbərk, qıvraq DİNDİRMEK – dayandırmaq, saxlamaq, kəsmək, sakitləşdirmək (hirsi, ağrını və s.) ; ilaç diş ağrısını dindirdi – dərman diş ağrısını kəsdi DİNGİL – ox DİNLENME – istirahət DİPNOT(-tu) – haşiyə, səhifənin aşağısında, xətt altında yazılan mətn, qeyd, izahat DİRENİŞ – tərslik etmək, inadkarlıq etmək, qarşı durmaq, müqavimət göstərmək DİNMEK – dayanmaq, dinmək, sakitləşmək, kəsilmək; yağmur dindi – yağış kəsildi; ağrı diniyor – ağrı sakitləşir DİREKSİYON – sükan; direksiyon başında – sükan arxasında DİREY – heyvanlar aləmi, fauna DİYANET(-ti) – dindarlıq, möminlik; diyanet sahibi bir adamdır – mömin bir adamdır DİZİ: dizi film – çoxseriyalı film DİZGE – sistem; güneş dizgesi – günəş sistemi DİZGİN – cilov, yedək DİZİCİ – yığıcı DOĞA – təbiət; doğa bilimleri – təbiət elmləri DOĞAÇ(-cı) – improvizasiya, ekspromt, hazırlıqsız, bədahətən; – doğaçtan şiir söylemek – bədahətən şer söyləmək DOĞAL – təbii; doğal ayıklanma – təbii seçmə; doğal gaz – təbii qaz DOĞAN – şahin DOĞAY – fauna DÖGAÜSTÜ – fövqəltəbii, qeyri təbii, xariqüladə DOĞRAMACI – dülgər DOĞU – şərq, şərqi; orta doğu – orta şərq; doğu anadolu – şərqi anadolu DOKU – toxuma (biologiya) DOKUMA – 1) parça, qumaş; 2) toxuma, toxunma; dokuma sanayii – toxuculuq sənayesi DOKUMACI – toxucu DOKUBİLİM(-i) – histologiya DOKUNAKLI – 1) təsirli, həyəcanlandırıcı; dokunaklı sesle – təsirli səslə; 2) güclü, tünd, çox təsirli; dokunaklı rüzgar – güclü külək; dokunaklı şarap – tünd şərab DOKUNUM – lamisə, toxunma hissi DOLANDIRICI – fırıldaqçı DOLAY – ətraf, ətraf yerlər; Ankara dolaylarında – Ankara ətrafında DOLAYI – buna görə, bu səbəbdən, bununla əlaqədar DOLGU – plomb DOLMAKALEM – avtoqələm DOLMUŞ – marşrut, taksi DOMATES – tomat, pomidor DONANMAK – bəzənmək, bəzədilmək; gelin pek güzel donanmış – gəlin çox gözəl bəzənmişdir DONATIM – təchizat, ləvazimat, avadanlıq; teknik donatım – texniki avadanlıq DONATMAK – 1) bəzəmək; 2) təchiz etmək; hazırlamaq DONUK – tutqun, donuq; donukbir işıltı – tutqun işıq DORUK(-ğu) – zirvə DOSA – pilləkən, nərdivan, trap DÖKME DEMİR – çuqun DÖMİFİNAL – yarımfinal

١٤

DÖMİŞEK – kəmşirin (şərab) DÖNEM – dövr, müddət, mərhələ; hazırlık dönemi – hazırlıq dövrü DÖNEMEÇ(-ci) – döngə DÖRTGEN – dördbucaqlı DÖVİZ – 1) valyuta; serbest döviz – sərbəst valyuta; döviz rayici – valyuta kursu; 2) deviza, veksel; 3) şüar, çağırış DURAÇ(-cı) – turac DURAK(-ğı) – dayanacaq; son durak – son dayanacaq DURAKLAMA – aravermə, ayaq saxlama; 2) durğunluq; duraklama devri – durğunluq dövrü; 3) sakitlik, atışmanın dayanması; cephede duraklama – cəbhədə sakitlikdir DURUM – vəziyyət, şərait, hal; buhranlı durum – böhran vəziyyəti; coğrafi durum – coğrafi şərait; hava durumu – hava şəraiti DURUŞMA – işə baxma, məhkəmə, məhkəmə təhqiqatı DUYARKAT – emulsiya DÜĞÜN – toy, toy-düyün DÜMEN – sükan DÜRÜŞT(-tü) – sərt, qaba, kobud; dürüşt söz – kobud söz; dürüşt muamele – qaba rəftar DÜŞ – 1) yuxu, röya, yuxu görmə; düş yormak – yuxu yozmaq; 2) xəyal, təsəvvür DÜŞEY – şaquli; düşey izdüşüm – şaquli kəsik DÜŞÜK(-ğü) – 1) kiçik, aşağı (qiymət, temperatur və s.); düşük faiz – kiçik faiz; düşük fiyat – aşağı qiymət; 2) devrilmiş; 3) düşkün DÜŞÜNÜR – mütəfəkkir DÜZEN –1) qayda, qanun, nizam, intizam; 2) rejim, quruluş; sosyal düzen – ictimai quruluş; 3) akkord DÜZEY – səviyyə (müxtəlif mənalarda) DÜZME – saxta, qəlp DÜZYAZI – nəsr

E

ECZACI – aptekçi, əczaçı ECZANE – aptek, əczaxana EDİNMEK – əldə etmək, sahib olmaq; dost edinmek – dost qazanmaq; meslek edinmek – sənət sahibi olmaq EFENDİ – 1) ağa, sahib; 2) alicənab, namuslu; efendiden bir adam – alicənab adam; 3) cənab (xitab) EFKAR – fikir, rəy EGEMEN – 1) suveren; 2) hökmran, hegemon EGEMENLİK(-ği) – 1) suverenlik, müstəqillik; milli egemenliği savunmak – milli suverenliyi qorumaq; 2) hökmranlıq, hegemonluq, ağalıq; egemenliği altına almak – öz hökmranlığı altına almaq EĞE – qabırğa (anatomiya) EĞİLİM – 1) eniş, maillik; 2) təmayül, meyl EĞİTİM – tərbiyə, təlim, təhsil; eğitim gormek – təhsil almaq; eğitim sistemi – təhsil sistemi; milli eğitim bakanlığı – milli təhsil nazirliyi EĞİTMEK – tərbiyə etmək, təhsil vermək EĞRETİ – 1) düzəltmə, süni qoyma; eğreti diş – qoyma diş; 2) saxta, qəlp, süni (daş-qaş haqda); eğreti taş – süni daş; 3) müvəqqəti; eğreti körpü – müvəqqəti körpü EHLİYET(-ti) – 1) bacarıq, səriştə; 2) səlahiyyət; şoför ehliyeti – sürücülük hüququ EK(EKİ) – əlavə, üstəlik; eki sıgorta – əlavə sığorta; ekili – əlavə edilmiş, artırılmış

١٥

EKİM – oktyabr EKİP(-bi, -pi) – 1) komanda, briqada; imdat ekipi – xilas etmə briqadası; 2) truppa; 3) dəstə EKLEM – oynaq, bənd, buğum EKMEK(-ği) – çörək EKMEK FIRINI – çörəkxana EKSELANS – zati ailələri (xitab) EKSEN – ox (müxtəlif mənalarda) EKSİ – minus, mənfi; eksi işareti – çıxma; beş eksi üç – beş çıx üç EKŞİ – 1) turş; ekşi elma – turş alma; 2) qaşqabaqlı, narazı; ekşi suratlı – narazı sifətlə EKŞİMEK – 1) turşumaq, qıcqırmaq; hamur ekşidi – xəmir qıcqırdı; 2) qaşqabaqlı olmaq, narazı olmaq ELBİSE – libas, geyim, paltar; bayram elbisesi – bayram libası; iş elbisesi – iş paltarı ELÇİLİK(-ği) – səfirlik ELDİVEN – əlcək; yün eldiven – yun əlcək ELEBAŞI(-nı, -yı) – başçı, dəstəbaşı; çetenin elebaşısı – quldur dəstəsinin başçısı ELEĞİMSAĞMA – göy qurşağı ELEMAN – 1) element, ünsür (müxtəlif mənalarda); 2) kadr, personal; eleman yetiştirmek – kadr yetişdirmək ELEME – seçmə; eleme komisyon – seçki komissiyası ELEŞTİRİ – 1) resenziya; 2) tənqid ELEŞTİRME – tənqid ELEŞTİRMECİ – tənqidçi ELYAF – lif; suni elyaf – süni lif EMARE – 1) nişanə, əlamət; 2) sübut, dəlil; emare ispatı – maddi sübut EMEKLİ – təqaüdçü, istefaya çıxmış; emekliye çıkmak – təqaüdə çıxmaq, istefaya çıxmaq; emekli aylığı – pensiya EMEL – arzu, dilək, məqsəd; emeline ermek – məqsədə çatmaq EMİN – 1) etibarlı; emin kaynaklardan alınan haberler – etibarlı mənbələrdən alınan xəbərlər; 2) arxayın, əmin; ben arkadaşımdan eminim – mən dostumdan arxayınam EMNİYET – 1) təhlükəsizlik; devlet emniyet organları – dövlət təhlükəsizlik orqanları; 2) inam, etibar; emniyet vermek – inandırmaq, arxayın salmaq EMPOZE: empoze etmek – zorla boynuna qoymaq EMPRİME – naxışlı ipək parça ENAYİ – axmaq, gic ENDİŞE – narahatlıq, həyəcan, əndişə; endişe duymak – həyəcan keçirmək ENFİYE – burunotu ENGİN BİLGİ – erudisiya, hərtərəfli bilik ENİŞTE – yeznə ENJEKTÖR – şpris (tibb) ENKAZ – söküntü, uçuqlar, sınıqlar ENLEM – en dairəsi; kuzey enlemi – şimal en dairəsi ENTERESAN – maraqlı, maraq doğuran EPE – qılınc EPEY, EPEYCE – olduqca, həddən ziyadə, həddən çox; epey bir adam – vacib adam ER – 1) kişi; 2) sıravi əsgər EREK(-ği) – məqsəd ERDEM – ləyaqət, məziyyət ERGEÇ – gec-tez, əvvəl-axır, haçansa ERGİN – 1) yaşa dolmuş, buluğa çatmış; aklı ergin – kamil insan; 2) yetişmiş, dəymiş; ergin yemiş – yetişmiş meyvələr ERİŞİLMEZ – əlçatmaz, ünyetməz ERİŞMEK – 1) nail olmaq, müvəffəq olmaq; yüksek bir mevkiye erişmek – yüksək mənsəbə nail

١٦

olmaq; 2) yetişmək (meyvə və s.); yemişler çabuk erişti – meyvələr tez yetişdi; 3) çatmaq, yetişmək; bahar erişti – bahar gəldi ERİYİK(-ği) – məhlul ERMEK – 1) çatmaq, yetişmək, müvəffəq olmaq, nail olmaq, əldə etmək; muradına ermek – muradına çatmaq; 2) yetişmək, dəymək; ekinler ermeden bicilmez – taxıl yetişməsə biçilməz ESEN – sağlam; esen kalın – sağlıqla qalın ESENLİK(-ği) – sağlamlıq, səhhət ESINLENMEK, ESINMEK – ruhlanmaq, ilhamlanmaq ESNEK(-ği) – elastik, əyilgən; esnek cisimler – elastik cisimlər ESPRİ – hazır cavab, ağıllı söz, sərrast cavab, incə zarafat EŞ – 1) tay, oxşar; eşiyok – tayı olmayan; 2) həyat yoldaşı EŞARP(-bı) – şərf EŞDEĞER – ekvivalent, bərabər; eşdeğer ağırlık – eyni çəki EŞİT – eyni, bərabər; eşit haklı – bərabər hüquqlu EŞİTLİK(-ği) – eynilik, bərabərlik EŞİTSİZ – qeyri-bərabər EŞİTSİZLİK(-ği) – bərabərsizlik EŞKIYA – quldur, soyğunçu EŞLİK(-ğı) – 1) oxşarlıq, bənzərlik, eynilik; 2) müşayiət; gitara eşliğinde – gitaranın müşayiəti ilə EŞSİZ – 1) tayı olmayan, çüt olmayan, tək, tənha; 2) misilsiz, tayı bərabəri olmayan, qeyri-adi; eşsiz bir başarı – qeyri-adi müvəffəqiyyət ETEK, ETEKLİK(-ği) – fəallıq, aktivlik ETKİ – təsir; etki derecesi – təsir dərəcəsi; etki yapmak – təsir etmək ETKİLİ – təsirli, effektli ETKİN – aktiv, fəal ETKİNLİK(-ği) – fəaliyyət EVET – bəli EVETLEMEK – təsdiq etmək, dəm tutmaq EVRE – mərhələ, faza EVREN – kainat, kosmos aləmi EVRENSEL – 1) dünyəvi, beynəlxalq, beynəlmiləl; evrensel savaş – dünya müharibəsi; 2) ümumi, universal; 3) sonsuz, hədsiz, ölçüsüz; evrensel mutluluk – sonsuz xoşbəxtlik EVRİM – təkamül EYER – yəhər EYLEM – hərəkət, fəaliyyət, iş, əməliyyat EYLÜL – sentyabr EZELİ – əbədi, həmişəlik EZGİ I – 1) melodiya, hava; 2) üsul, qayda, tərz EZGİ II – zülm, təzyiq, əsarət; sömürge ezgisi – müstəmləkə əsarəti EZME – paştet, püre

F

FALSO – 1) səhv; 2) yanlış FANİLA – 1) flanel (yun); 2) fufayka, alt köynək; yün fanila – yun fufayka FARE – siçan, siçovul; fare zeheri – siçan zəhəri FASLI – mərakeşli FASULYE – lobya; kuru fasulye – quru lobya FATURA – faktura, haqq-hesab; fatura bedeli – faktura dəyəri FAUL(-lü) – kobud oyun, qaydanın pozulması; faul yapmak – oyunun qaydasını pozmaq; faul atışı

١٧

– cərimə zərbəsi FAVORİ – 1) bakenbard; 2) favorit FAZLA – 1) həddən çox, artıqlaması ilə; fazla konuşuyor – o çox danışır; 2) artıq; burada fazladır – o burada artıqdır FECİ(-ii, -si) – faciəli, fəlakətli, müsibətli, dəhşətli; feci akibet – faciəli aqibət FELÇ(-ci) – iflic; ekonomik felç – iqtisadi iflic FENALAŞMAK – pisləşmək, xarabalaşmaq, fənalaşmaq, ağırlaşmaq FENALIK(-ğı) – pislik, fənalıq FENNİ – 1) elmi; 2) texniki FERAGAT(-ti) – imtina etmə; haklarından feragat etmek – hüquqlarından imtina etmək FERAH – geniş; ferah oda – geniş otaq FERİBOT(-tu) – sal, bərə; tren feribotu – dəmiryol bərəsi FERMUAR – zəncirbənd FESHETMEK – 1) ləğv etmək, pozmaq (müqaviləni və s.); 2) buraxmaq (parlamenti), fəaliyyətini dayandırmaq (cəmiyyətin və s.) FESİH(-shi) – 1) ləğv, ləğv etmə, pozma, pozulma; nikah fesihi – nigahın pozulması; 2) buraxılma, bağlanma; parlamentonun fesihi – parlamentin buraxılması FIÇI – boçka, çəllək FIKRA – 1) felyeton, lətifə; 2) paraqraf, parça (mətndən), bənd, maddə (qanun) FIRIN – 1) peç, soba; elektrik fırını – elektrik peçi; atom fırını – atom (nüvə) reaktoru; 2) çörəkxana FIRINCI – çörəkbişirən, şatır, çörəkçi FIRLATMAK – 1) atmaq, tullamaq, tolazlamaq; bir kenara fırlatmak – kənara tullamaq; 2) buraxmaq; 1) bir roket fırlatmak – raket buraxmaq FISILDAMAK – pıçıldamaq, pıçıltı ilə danışmaq; kulağına fısıldamak – qulağına pıçıldamaq FISILAŞMAK – pıçıldaşmaq FISILTI – pıçıltı; fısıltıyle – pıçıltı ilə FISKIYE – fəvvarə FİDE – şitil; fidelik – şitillik FİİL – 1) hərəkət, iş, əməl; 2) fel FİİLEN – həqiqətən, əslində, faktiki FİKSTÜR – təqvim (oyunların təqvimi) FİLE – 1) saç üçün tor; 2) tor zənbil; 3) tor (futbol qapısının) FİLİKA – avarlı, qayıq FİLO – donanma, flot, eskadra, flotiliya, eskadrilya; ticaret filosu – ticarət donanması FİRAR – fərarilik, dezertirlik FİRAVUNFARESİ(-ni) – manqusta FİRKATEYN – freqat (keşikçi hərbi gəmi) FİRKETE – sancaq (saç üçün) FİSKE – 1) çırtma, şıqqıltı; fiske ile – şıqqıltı ilə; 2) çimdik; bir fiske tuz – bir çimdik duz FİŞ – 1) payacıq; 2) yarlık, nişan; 3) jeton, talon; 4) kontakt, ştepsel; dişi fiş – rozetka, ştepsel yuvası; erkek fiş – ştepsel çəngəli FİYAT(-tı) – qiymət, dəyər, məzənnə; fiyat biçmek – qiymət qoymaq FİYAT LİSTESİ – preyskurant FLÖRE – rapira (məşq qılıncı) FLÜT(-tü) – fleyta; flüt çalmak – fleyta çalmaq FOK(-ku) – suiti FON – 1) fon; 2) fond; para fonu – pul fondu FONT(-tu) – çuqun FOR – hücumçu; forlar – hücumçular FORMALİTE: gümrük formaliteleri – gömrük müamilələri FORVET(-ti) – 1) hücum; forvet hattı – hücum xətti; 2) hücumçu FREN – əyləc, tormoz

١٨

FRENGİ – sifilis FRENKÜZÜMÜ(-nü) – qırmızı qarağat; siyah frenküzümü – qara qarağat FRENLEMEK – tormozlamaq, əyləmək, ləngitmək; işi frenlemek – işi ləngitmək FRİGORİFİK(-ği): frigorifik gemi – refrijerator FRİJİDER – soyuducu qurğu, refrijerator FRİKİK(-ki) – sərbəst (zərbə) FUAR – yarmarka; İzmir fuar – İzmir yarmarkası FÜME – hisə verilmiş, hisdə qurudulmuş, füme balık – hisə verilmiş balıq FÜZE – raket, reaktiv mərmi

G

GAGA – dimdik; gagasına yem vermek – dimdiyindən yem vermək GAİLE – qayğı, əziyyət, çətinlik; ev gailesi – ev qayğıları GALAKSİ – qalaktika GALİBA – ehtimal ki, güman ki, yəqin ki; galiba yağmur yağacak – yəqin ki yağış yağacaq GAR – vağzal GARDENPARTİ – qəbul (bağda, təmiz havada) GAYBUBET(-ti) – iştirak etmək GAYET(-ti) – çox, olduqca çox; gayet elverişli şartlar – olduqca əlverişli şərtlər GAYRET(-ti) – cəhd, səy; gayreti batıla – mənasız cəhdlər GAYRİREŞİT(-di) – həddi buluğa çatmamış GAYRİSAFI – 1) ümumi; gayrisafı gelir – ümumi gəlir; 2) brutto (malın tara ilə birlikdə çəkisi) GAYRİSIHHİ – səhiyyə tələblərinə uyğun olmayan, natəmiz, çirkli GAZOZ – qazlı su (butulkalarda) GAZYAĞI(-nı) – neft, ağ neft; gazyağı ocağı – pilətə, maşınka GEBE – hamilə GECELİK(-ği) – gecə köynəyi GEÇİCİ – 1) müvəqqəti; geçici hükümet – müvəqqəti hökumət; 2) yoluxucu, keçici GEÇİM – 1) yaşayış üçün vəsait, güzəran, dolanışıq; 2) həyat, varlıq GEÇİT PARMAKLIĞI – şlaqbaum GELENEK(-ği) – ənənə; geleneke göre – ənənəyə görə GELENEKSEL – ənənəvi; geleneksel düzen – ənənəvi qayda GELİNCİK(-ği) – 1) lalə; 2) gəlincik GELİŞME – artım, inkişaf; gelişme seviyesi – inkişaf səviyyəsi GELİŞMİŞ – inkişaf etmiş GELİŞTİRMEK – inkişaf etdirmək, mükəmməlləşdirmək, təkmilləşdirmək; etraflıca geliştirmek – hərtərəfli inkişaf etdirmək GENEL – 1) ümumi; genel eğitim – ümumi təhsil; 2) əsas, baş; genel kurmay – baş qərargah GENELLİKLE – ümumiyyətlə GENSORU – sorğu (parlamentdə) GERDANLIK(-ğı) – boyunbağı, həmail GEREÇ(-ci) – 1) material; ateşe dayanıklı gereç – odadavamlı material; yapı gereçleri – inşaat materialları; 2) ləvazimat, vəsait; okul gereçleri – məktəb ləvazimatı GEREKÇE – əsas, dəlil, sübut GEREKMEK – lazım olmaq, gərək olmaq GEREKSİNMEK – ehtiyac duymaq GERİCİ – irticaçı, mürtəce GERİCİLİK(-ği) – irtica, mürtəcelik GERİLLA – partizan hərəkatı, partizan müharibəsi

١٩

GERİLLACI – partizan GERİNMEK – gərnəşmək GEVEZE – çərənçi, boşboğaz, naqqal, gəvəzə GEVŞEK(-ği) – 1) zəif, boş, lax; gevşek dügüm – zəif bənd; 2) iradəsiz, mütərəddid, zəif; gevşek adam – iradəsiz adam; 3) üzgün, süst, halsız GEVŞEME – zəifləmə, boşalma; distiplinin gevşemesi – intizamın zəiflədilməsi GEYİK(-ği) – maral, xallı maral GEZEGEN – planet GEZEGENLERARASI – planetlərarası GİBİ – kimi; aslan gibi – aslan kimi GİDER – xərc, məxaric, məsrəf; bütçenin gider kısmı – büdcənin məxarici GİDERMEK – 1) aradan qaldırmaq, yox etmək, kənar etmək; 2) təmizləmək GİŞE – siyirtmə pəncərə, kassa GİYSİ – libas, paltar GÖÇEBE – köçəri GÖÇMEN – köçkün, qaçqın, mühacir, emiqrant; göçmen kuşlar – köçəri quşlar GÖGÜS(-ğsü) – 1) döş, döş qəfəsi, sinə; 2) üst deka (musiqi) GÖKBİLİMİ(-ni) – astronomiya GÖMLEK(-ği) – 1) köynək; iç gömlek – alt köynəyi; 2) örtük, üzlük GÖRENEK(-ği) – adət, vərdiş; görenekle – vərdişlə GÖREV – 1) vəzifə, xidməti borc, iş; 2) rol, funksiya; ne ile görevlidir – onun rolu nədir? GÖEVDEN ALMAK – vəzifədən çıxartmaq, işdən qovmaq GÖREVLİ OLMAK – vəzifə sahibi olmaq GÖRGÜ – təcrübə, həyat təcrübəsi, səriştə GÖRGÜLÜ – təcrübəli, səriştəli GÖRGÜSÜZ – təcrübəsiz, səriştəsiz GÖSTERGE – əqrəb, göstərici GÖSTERİ – 1) baxış, nümayiş; 2) proyeksiya (ekrana şəkillər salma) GÖSTERİMCI – kinomexanik GÖZDE – istəkli, əziz, sevimli; gözde plaklar – sevimli vallar; mevsimin gözde rengi – mövsümün dəbdə olan rəngi GÖZETLEMEK – izləmək, güdmək GÖZLEM – müşahidə; bilimsel gözlemler – elmi müşahidələr; yabancı gözlemler – xarici müşahidələr GÖZLEMCİ – müşahidəçi GÖZLEMEVİ(-ni) – rəsədxana GÖZÜKMEK – görsənmək, görünmək GÖZÜPEK – cəsur, qorxmaz GREKOROMEN – klassik güləş GREV – tətil; greve girmek – tətilə başlamaq GREVCİ – tətilçi, tətil edən GRİ – boz; koyu gri – tünd boz GUGUK(-ğu) – ququ quşu GÜCENDİRMEK – incitmək, xətrə dəymək, küsdürmək, acıqlandırmaq, hirsləndirmək, əsəbiləşdirmək GÜCENMEK – incimək, küsmək, acıqlanmaq, hirslənmək GÜÇ(-cü) – çətin, ağır; güç bir duruma düşmek – çətin vəziyyətə düşmək GÜÇLEŞMEK – çətinləşmək, mürəkkəbləşmək, ağırlaşmaq, dolaşığa düşmək GÜÇLÜK(-ğü) – çətinlik, əzab, əziyyət; güçlük cekmek – çətinlik çəkmək; binbir güçlükle – min bir əziyyətlə GÜDERİ – zamşa, sığın dərisi, maral dərisi; güderi eldiven – zamşa əlcək GÜDÜMLÜ – idarə oluna bilən, istiqamətlənə bilən; güdümlü ekonomi – planlı iqtisadiyyat;

٢٠

güdümlü füze – idarə olunan raket GÜL – qızılgül GÜNCEL – aktual GÜNDEM – gündəlik; gündeme almak – gündəliyə daxil etmək GÜREŞ – güləş; güreş meydanı – güləş meydanı GÜTMEK – 1) sürmək, sürüb aparmaq, otarmaq; bu çoban hayvanları iyi guduyor – bu çoban heyvanları yaxşı otarır; 2) güdmək; başka bir gaye gütmek – başqa məqsəd güdmək GÜVEN – 1) etimad; güvene layık olmak – etimada layiq olmaq; 2) əmin, arxayın; güvenle bakmak – arxayınlıqla baxmaq GÜVENCE – zəmanət GÜVENİLİR – etibarlı, mötəbər; bir güvenilir müttefik – etibarlı müttəfiq GÜVENLİK(-ği) – 1) təhlükəsizlik; güvenlik garantisi – təhlükəsizlik zəmanəti GÜVENSİZ – mütərəddid, etibarsız, qətiyyətsiz, inamsız GÜVENSİZLİK(-ği) – inamsızlıq, etimadsızlıq; güvensizlik oyu – etimadsızlıq rəyi GÜVERTE – göyərtə GÜVEY, GÜVEYİ – 1) adaxlı, nişanlı; 2) kürəkən GÜZ – payı; güz guneşi – payız günəşi GÜZERGAH – yol, trassa GÜZLÜK – payızlıq; güzlük ekim – payız əkini GÜZÜN – payızda

H

HABBE: habbe yi kubbe yapmak – milçəkdən fil düzəltmək HABİS: habis tümör – bədxassəli şiş HAD – kəskin, çətin; had apandisti – kəskin apendisit HAF – yarımmüdafiəçi HAFİF – 1) yüngül; hafif bir bavul – yüngül çamadan; hafif bir baş ağrısı – yüngül baş ağrısı; 2) yüngülxasiyyət, ciddi olmayan, dəmdəməki HAFİF HARAKET – düşünülməmiş hərəkət HAFİF SİKLET – yüngül çəki HAFTAYM – taym (idman) HAİZ – malik olan, sahib olan; böyle büyük bir kudreti haizdir – belə böyük bir qüdrət sahibidir HAKETMEK – layiq olmaq, qazanmaq; cezayi haketti – o cəzaya layiqdir HAKEM – arbitr, münsif HALA – bibi HALAT – kanat, buraz, tros HALEN I – hal hazırda, indi, bu an, hələ ki HALEN II: halen ve kalen – sözdə və əməldə HALKOYU(-nu) – referendum, ictimai rəy HAMMADDE – xammal HAMUR – 1) xəmir; 2) kütlə (taxta, kağız və s.) HANEDAN – sülalə HANTAL – 1) biçimsiz, kobud, yöndəmsiz; 2) ağır, ləng HARCAMA – xərc, çıxar, məxaric, məsarif HARCIALEM – 1) ucuz, əlverişli; 2) adi, bayağı, çeynənmiş, şablon HAREKAT(-tı) – əməliyyat (hərbi) HARİCİYECİ – xarici işlər nazirliyinin əməkdaşı HARP(-pı), HARPA – arfa HASAR – zərər, ziyan, itki; hasara uğramak – ziyana düşmək

٢١

HASAT(-dı) – biçin, yığım HASIM(-smı) – rəqib, düşmən HAŞLAMA – sudabişmiş, qaynadılmış, pörtülmüş, buğda bişirilmiş HAŞLAMAK – qaynatmaq, pörtmək; yumurta haşlamak – yumurta qaynatmaq HAVADİS – yenilik, təzə xəbərlər, sensasiya; havadis konusu – sensasiya mövzusu HAVALANMAK – 1) havasını dəyişmək; 2) uçmaq, havaya qalxmaq; 3) yellənmək, dalğalanmaq HAVALE – 1) tapşırma, həvalə etmə; 2) göndərmə, yollama (pul); posta havalesi – poçtla göndərmə HAVAN – 1) həvəngdəstə; 2) minomyot HAVLU – dəsmal, məhrəba, xovlu HAVRA – sinaqoq (yəhudi məbədi) HAVUÇ(-cu) – kök (botanika) HAVYAR – kürü, ikra; siyah havyar – qara kürü HAYAL KIRIKLIĞI – ümidi kəsilmə, ümidi boşa çıxma, xəyalı puç olma HAYDUT(-du) – quldur, soyğunçu; deniz haydutu – dəniz qulduru, pirat HAYDUTLUK(-ğu) – quldurluq, soyğunçuluq HAZIRLOP(-pu) – 1) qaynadılmış yumurta; 2) yüngülcə, asanca, zəhmətsiz, əziyyətsiz HAZİRAN – iyun HELA – tualet, ayaqyolu HELEZON – 1) spiral; 2) ilbiz, balıqqulağı, mərcan qulu; 3) qulaq seyvanı HELİKOPTER – vertolyot HEP – 1) hamı, bütün, hər şey; hepiniz – siz hamınız; hepsini biliyor o – hər şeyi bilir; 2) həmişə; sen hep geç kalırsın! – sən həmişə gecikirsən HEZİMET – məğlubiyyət HIRÇIN – 1) tez özündən çıxan, tündməcaz, tündxasiyyət, əsəbi, davakar, cəncəl; 2) coşan (dəniz) HIRS – 1) tamahkarlıq, acgözlük, hərislik; fazla kar hırsı – varlanmaq hərisliyi; 2) hirs, acıq HIRSIZ – oğru HISIM(-smı) – qohum, qohum-əqrəba HISIMLIK(-ğı) – qohumluq; hısımlık bağı – qohumluq əlaqəsi HIZ – sürət; gelişme hızı – inkişaf sürəti; fırtına hızını aldı – fırtına yavaşıdı; 2) güc; hız vermek – gücləndirmək HIZGÖSTERGESİ – spidometr HIZLANMAK – sürət götürmək, sürətlənmək, sürət artırmaq; rüzgar hızlanmaklandı – külək gücləndi HIZLI – 1) sürətli, cəld; 2) güclü, möhkəm, bərk; hızlı konuşmak – bərkdən danışmaq HİPERMETROP(-pu) – uzaqgörən HISSE SENEDİ – aksiya; hısse senedi sermayesi – aksiyaya qoyulmuş kapital HİSSEDAR – payçı, ortaq, şərik, kompanyon, auksioner, səhmdar HİSSEDARAN MECLİSİ – səhmdarlar məclisi, auksionerlər məclisi HİZA – səviyyə; hizaya getirmek – tarazlaşdırmaq HİZMET(-ti) – xidmət, qulluq; yurda hizmet – vətənə xidmət HİZMETÇİ – xidmətçi, xadimə HOCA – 1) müəllim, mürəbbi, tərbiyəçi; 2) xoca HOKKA: mürekkep hokkası – mürəkkəb qabı; şeker hokkası – qənd qabı HORAPLÖR – səsucaldan, reproduktor HOSTES – stüardessa, bort baxıcısı HOŞNUT – razı, məmnun, xeşnud HOŞNUTLULUK(-ğu) – razılıq, məmnunluq, xoşnudluq HOŞNUTSUZLUK(-ğu) – narazılıq; hoşnutsuzluk yaratmak – narazılıq yaratmaq HUBABAT(-tı) – dənli bitkilər, taxıl bitkiləri HUMMA – qızdırma, titrəmə-qızdırma HUNHARCA – vəhşicəsinə, vəhşiliklə

٢٢

HUSUS – iş, məsələ, hadisə, vəziyyət; bu hususta ne düşünüyorsunuz? – siz bu məsələ barədə nə düşünürsünüz? HUY – xasiyyət, xarakter HUZUR – 1) sakitlik, rahatlıq; 2) iştirak; huzur unuzda – sizin iştirakınızla HUZURSUZLUK(-ğu) – narahatlıq, həyəcan HÜMAYUN – sultan; sarayı hümayun – sultan sarayı HÜR(-rrü) – azad, müstəqil HÜSNÜKABUL(-lü) – mehriban qəbul, səmimi görüş HÜRRİYET(-ti) – azadlıq; gerçek hürriyet – əsl azadlıq; basın hürriyeti – mətbuat azadlığı HÜVİYET(-ti) – 1) şəxsiyyət; 2) şəxsi vərəqə, pasport

I

IHLAMUR – çökə, çökə ağacı ILICA – mineral bulaq IRMAK(-ğı) – çay IRZ – namus; ırına geçmek – namusuna toxunmaq ISIRIK(-ği) – dişlək yeri ISIRGAN – 1) gicitkən; 2) dişləyən, qapağan heyvan ISIRMAK – dişləmək ISKARTA – brak edilmiş ISKAT(-tı) – devirmə, yıxma, ləğv etmə, məhrum etmə ISKONTO – 1) güzəşt; 2) diskont (veksellərin uçotu) ISLIK(-ğı) – fit ISMARLAMA – 1) sifariş, tapşırıq; 2) sifarişli, buyurtma; ısmarlama ayakkabı – ayaqqabı sifarişi ISMARLAMAK – 1) sifariş etmək; akşam yemeği ısmarlamak istiyorum – şam yeməyi sifariş etmək istəyirəm; 2) tapşırmaq, həvalə etmək, ismarlamaq ISSIZ – kimsə yaşamayan, məskun olmayan, adamsız, ölgün ISTAKOZ – omar (zoologiya) ISTOK(-ku) – 1) ehtiyat mal; 2) qalıb xarab olmuş, brak eilmiş IŞILDAK(-ğı) – projektor IŞIN – şüa; ışın hastalığı – şüa xəstəliyi IŞINIM – şüalanma, radiasiya IZGARA – 1) raşper; 2) raşperdə qızardılmış (ət, balıq)

İ

İADE – qaytarma; iade etmek – qaytarmaq İBRAZ – təqdim etmə, göstərmə İBRE – əqrəb (cihazlarda, saatda və s.) İCAP(-bı) – lüzum, hacət, zərurət, tələbat İÇGÜDÜ – 1) instinkt; 2) intuisiya, duyğu, duyma qabiliyyəti İÇERLEMEK – hirslənmək, acıqlanmaq (büruzə vermədən) İÇİŞLERİ(-ni) – daxili işlər; içişlerine karışma – daxili işlərinə qarışma İÇLİ – 1) həssas, ürəyi yuxa; 2) qüssəli, kədərli, qəmgin İÇTEN – səmimi, ürəkdən, qəlbdən İÇTENLİK(-ği) – səmimiyyət, istiqanlılıq, mehribanlıq İÇYÜZ – mahiyyət, məğz; meselenin içyüzünü meydana çıkarmak – məsələnin mahiyyətini açmaq

٢٣

İDARELİ – qənaətcil, ehtiyatlı, sərhesab İFRİT: ifrit kesilmek – azğınlaşmaq, özündən çıxmaq İGFAL: igfal etmek – aldatmaq, yoldan çıxartmaq, tovlamaq İHANET(-ti) – xəyanət İHBAR – 1) xəbərdarlıq, bildiriş, avizo; 2) xəbər İHBARNAME – 1) bildiriş vərəqəsi, avizo, çağırış vərəqəsi; 2) raport, yazılı məlumat İHLAL(-li) – pozma, pozulma; ihlal etmek – qanunu pozmaq İHMAL – ehtiyatsızlıq, diqqətsizlik, səhlənkarlıq, başı soyuqluq İHTAR – xəbərdarlıq, xatırlatma İHTİMAM – qayğı; ihtimamla bakmak – qayğı ilə əhatə etmək İHTİMAMKAR – qayğıkeş, diqqətli İHTİVA: ihtiva etmek – əhatə etmək, bürümək İHYA: ihya etmek – canlandırmaq, diriltmək İKAMET: ikamet etmek – yaşamaq İKAZ – xəbərdarlıq; ikaz işareti – xəbərdarlıq siqnalı İKMAL(-li) – 1) tamamlama, başa çatdırma; 2) təchiz etmə, təmin etmə İKNA(-ai) – inam, əminlik, arxayınlıq; ikna etmek – əmin etmək İKRAM – 1) qonaqlıq; 2) güzəşt İKRAMİYE – 1) pul mükafatı; 2) uduş; ikramiyeli istikraz – uduşlu istiqraz İL – il (Türkiyə inzibati ərazi vahidi); vilayət İLAÇ(-cı) – 1) dava, dərman, çarə, əlac; 2) kimyəvi preparat, insektisid İLAÇLAMAK – kimyəvi emal etmək, dezinfeksiya etmək, dərmanlamaq, mumiyalamaq İLÇE – ilçə (Türkiyədə inzibati ərazi vahidi); qəza İLERİCİ – mütərəqqi, qabaqcıl, tərəqqipərvər İLGİ – 1) əlaqə, münasibət; bununla hiç ilgisi yok – bununla heç bir əlaqəsi yoxdur; 2) maraq, hər şeyi bilmək həvəsi İLGİLENDİRMEK – 1) aid olmaq, dəxli olmaq; 2) maraq oyatmaq, həvəs oyatmaq İLGİLENMEK – maraqlanmaq İLGİLİ – 1) bağlı, aid olan, əlaqədar; 2) marağı olan, maraqlanan İLGİNÇ – maraqlı; ilginç bir kitap – maraqlı kitab İLHAK(-kı) – 1) birləşdirmə; 2) ilhaq, qəsb etmə, zəbt etmə İLİKLEMEK – düymələmək İLİŞKİ – münasibət, əlaqə; uluslararası ilişkiler – beynəlxalq əlaqələr İLKE – əsas, prinsip; temel ilkeler – əsas müddəalar İLKÖNCE – ən əvvəl, öncə İLTİCA – sığınacaq İMA – işarə, eyham; ince ima – incə eyham; üstü kapalı ima – üstü örtülü işarə; ima etmek – eyham vurmaq, işarə etmək İMALAT(-tı) – 1) istehsal; imalat fiyatı – maya dəyəri; 2) məmulat İMAR – abadlıq, abadanlıq İMDAT FRENİ – 1) ehtiyac, əyləc; 2) həyəcan siqnalı İMHA – məhv etmə İMRENDİRMEK – qibtə oyatmaq İMRENMEK – qibtə etmək İN – yuva; ayı ini – ayı yuvası İNANCA – zəmanət İNANÇ(-cı) – inam, etibar İNCELEMEK – öyrənmək, tədqiq etmək, araşdırmaq İNÇ – düym İNDİFA(-aı) – püskürmə (vulkan) İNDİRİM – ucuzlaşdırma, güzəşt; indirim tarife – güzəştli tarif İNFİLAK(-kı) – partlayış

٢٤

İNİŞ TAKIMI – şassi İNME – 1) enmə, azalma; 2) iflic, apopleksiya; kendisine inme indi – onu iflic vurdu; işi indi – işi azaldı İNSANÜSTÜ – fövqəlbəşəri, insan qüvvəsi xaricində olan İNTİKAL(-li) – keçid; intikal devresi – keçid mərhələsi İPTAL(-li) – ləğv, ləğv etmə İRİYARI – iri, yekə, böyük ölçülü İRKİLMEK – diksinmək, qorxmaq, səksənmək İRTİBAT(-tı) – əlaqə, ünsiyyət rabitə; irtibatla irtibata geçmek – əlaqə yaratmaq İSABET(-ti) –1) hədəfə dəymə, nişanı vurma; 2) dəqiq, düzgün (söz, hərəkət); sözündə isabet var – siz düz deyirsiniz İSABETLİ – dəqiq, düzgün, uğurlu, münasib; isabetli karar – düzgün qərar İSFENDAN – ağcaqayın İSKAMBİL – oyun kartı, qumar kağızı İSKARPİN – tufli; ökçeli iskarpinler – dabanlı tufli; rugan iskarpin – laklı tufli İSKELE – 1) körpü (gəmilərin yan alması üçün); 2) trap, pilləkən, nərdivan İSKEMLE – kətil, taburet, stul İSKONTO – 1) güzəşt; iskonto yapmak – güzəşt etmək; 2) diskont; ikinci iskonto – yenidən uçota almaq İSTAVRİT(-di, -ti) – stavrida İSTEKA – kiy, bilyard ağacı İSTEP(-pı) – çöl, düz, bozqır İSTİKRAR – möhkəm, davamlı İSTİKRARSIZ – mütərəddid, qərarsız, dayanıqsız İSTİNDAM – məşğulluq İSTİRİDYE – istridyə; inci istiridye – mirvari molyusku İSTİŞARE – müşavirə İSTİVA HATTI – ekvator xətti İŞBİRLİĞİ(-ni) – əməkdaşlıq; iktisadi işbirliği – iqtisadi əməkdaşlıq İŞKEMBE – içalat, bağırsaq İŞLEK – izdihamlı, gur; işlek cadde – izdihamlı prospekt İŞLEM – əməliyyat, proses; banka işlemleri – bank əməliyyatları İŞTE – bax gör, budur; işte bu kadar – bax elə bu qədər İTFAİYE – yanğınsöndürən dəstə İTFAİYECİ – yanğınsöndürən İTİBARİ – şərti, nominal; itibari kiymet – nominal dəyər İTİDAL(-li) – 1) sakitlik; 2) mötədillik, təmkin, toxtaqlıq İTİMATNAME – vəkalətnamə, zəmanət məktubu, etimadnamə İTMEK – itələmək; arabayı arkadan itmek – maşını arxadan itələmək İYİ – 1) yaxşı, əla; 2) sağlam, gümrah İYİLEŞMEK – 1) yaxşılaşmaq; 2) sağalmaq; hasta biraz iyileşti – xəstə bir az yaxşılaşdı İYİLİK(-ği) – 1) rifah, yaxşı vəziyyət, yaxşı xüsusiyyət; 2) yaxşılıq, xeyirxahlıq İYİMSER – nikbin, optimist İYİMSERLİK(-ği) – nikbinlik, optimizm İZCİ – ləpirçi, iztanıyan, kəşfiyyatçı İZLENİM – təəssürat İZLENİMCİLİK(-ği) – impressionizm İZMARİT(-ti, -di) – papiros qırıntısı, papiros kötüyü

J

٢٥

JAMBON – bud, qaxac edilmiş bud, vetçina JARTİYER – sarıma JET(-ti): jet uçağı – reaktiv təyyarə JİLET(-ti) – zərərsiz ülgüc, xətərsiz ülgüc

K

KABA – kobud, qaba KABLO – kabel KAÇ(-ğı) – neçə, nə qədər; kaça – neçəyə; saat kaçata – saat neçədə; kaç kişi – neçə nəfər; ona kaç defa söyledim – ona neçə dəfə dedim KAÇAMAK(-ğı) – bəhanə KAÇAMAKLI – 1) qeyri-müəyyən, ikimənalı, qeyri-səmimi; 2) gizli, gizlicə; bir kaçamaklı işi yapmak – işi gizlicə görmək KAÇAR – neçə-neçə, nə qədər; – kaçar ruble aldılar? – hərəsi nə qədər aldı? KAÇIK(-ğı) – anormal, ağıldan kəm KAÇINCI – neçənci, hansı; kaçıncı katta – neçənci mərtəbədə KAÇINILMAZ – labüd, qaçılmaz KAÇINMAK – qaçınmaq, yayınmaq, çəkinmək KADİFE – məxmər KADRAN – 1) siferblat, şkala (ölçü cihazlarında); 2) telefon diski KADRO – kadr, şəxsi heyət, ştat KAFA – 1) baş, kəllə; 2) ağıl, dərrakə KAFALI – ağıllı, dərrakəli KAFATASI(-nı) – kəllə, kəllə sümüyü KAFİLE – 1) qrun, dəstə (turistlərin, ziyarətçilərin və s.); 2) partiya; kitapların ilk kafilesi – kitabların ilk partiyası KAĞIT(-dı) – 1) kağız; kağıt para – kağız pul; 2) oyun kartı, qumar kağızı KAHROLMAK – qəhr olmaq, devrilmək KAHVALTI(-yı) – səhər yeməyi KAİDE – 1) qayda; ahlak kaideleri – əxlaq qaydaları; 2) özül, əsas, pyedestal KAKINÇ(-cı) – məzəmmət KAKMA – zərb olunmuş, naxışla işlənmiş, oyulmuş, həkk edilmiş; kakma gümüş tepsi – naxışla işlənmiş gümüş podnos KALABALIK(-ğı) – 1) izdiham, güruh; 2) qələbəlik, tünlük, basabas KALÇA – omba, bud KALDIRIM – 1) döşəmə, döşənmiş yol; 2) səki KALECİ – qapıçı (idman) KALFA – usta köməkçisi, şagird KALIT(-tı) – irs KALITÇI – vərəsə, varis KALITIM – 1) varislik; 2) irsiyyət KALITSAL – irs KALİFYE – ixtisaslaşdırılmış, ixtisaslı, təcrübəli KALİTE – keyfiyyət, növ KALİTESİZ – keyfiyyətsiz KALKINDIRMAK – inkişaf etdirmək, qaldırmaq KALKINMA – qalxma, yüksəlmə, inkişaf KALKINMAK – qalxmaq, yüksəlmək, inkişaf etmək KALORİFER – mərkəzi isitmə sistemi

٢٦

KAMARA – 1) kayut; 2) palata (parlamentdə); Lordlar kamarası – Lordlar palatası KAMAROT(-tu) – 1) stüard; 2) nömrəyə xidmət edən işçi (mehmanxanada) KAMBİYO – mübadilə, dəyişmə (valyuta); kambiyo muameleleri – valyuta əməliyyatları KAMBUR – donqar, qozbel KAMERİYE – köşk, çardaq KAMP – düşərgə (müxtəlif mənalarda); askeri kamp – hərbi düşərgə; turizm kampı – turist düşərgəsi, çən KAMPANA – zəng KAMU – 1) bütün, tamam, hamı; 2) cəmiyyət; dünya kamuoyu – dünya ictimai rəyi KAMUOYU(-nu) – ictimai rəy KAMYON – yük maşını KAMYONET(-ti) – pikap, kiçik yük maşını KANAPE – divan, kanape, taxt KANCA – qarmaq, çəngəl KANDAŞ – qanbir, atabir ana ayrı (övlad) KANDIRMAK – 1) tovlamaq, aldatmaq, şirnikdirmək; 2) inandırmaq, qane etmək, yola gətirmək KANGAL – kələf, yumaq KANI – fikir, əqidə; kanımca – mənim fikrimcə; buna kanıyım – mən buna əminəm KANIKSAMAK – 1) vərdiş etmək, alışmaq; 2) təngə gətirmək, usandırmaq, çiyrəndirmək; ete kanıksamak – ətdən çiyrənmək KANIT(-tı) – dəlil, sübut, arqument KANMAK – inanmaq KANSER – xərçəng (tibb) KANTAR: kantara çekmek – götür qoy etmək, ölçüb-biçmək KANTİN – bufet, yeməkxana (zavodda və s.) KAPAMA – buğda bişirilmiş ət KAPAN – tələ; kapana düşmek – tələyə düşmək KAPARO – beh; kaparo vermek – beh vermək KAPASİTE – tutum, güc, qabiliyyət; imalat kapasitesi – istehsal gücü KAPATMAK – 1) örtmək, bağlamaq 2) bağlamaq (hesabı) KAPLAMA – üz, örtük KAPLAMAK – 1) örtmək, bürümək; 2) üzləmək, üz çəkmək; 3) dövrəyə almaq, mühasirəyə almaq KAPLAN – pələng KAPLICA – örtülü qaynar mədən bulağı, kurort KAPLUMBAĞA – tısbağa KAPSAMAK – əhatə etmək, bürümək; plan bütün endüstri branslarını kapısyor – plan sənayenin bütün sahələrini əhatə edir KAPURTA – kapot (avtomobildə) KAPUSKA – pörtülmüş kələmlə ətdən hazırlanmış yemək KAPUT(-tu) – şinel KAR – gəlir, qazanc, mənfəət, xeyir, fayda; kar gətirmek – gəlir gətirmək; kar hırsı – varlanmaq hərisliyi KARA – quru, torpaq; kara kuvvetleri – quru qoşunları; karaya ayak basmak – sahilə (quruya) çıxmaq KARABET(-ti) – qohumluq; karabet derecesi – qohumluq dərəcəsi KARABUĞDAY – qarabaşaq KARAKOL – 1) polis məntəqəsi; 2) gözətçi, patrul KARAYOLU(-nu) – şose yolu, şose KARBON KAĞIDI – kopirka (surət çıxaran kağız) KARDELEN – xəccəgülü, novruzgülü, qargülü KARE – kvadrat KARELİ – damalı, dama-dama

٢٧

KARI – 1) arvad, həyat yoldaşı; 2) qadın KARINCA – qarışqa KARİDES – krevet KARMA – 1) qarışıq (komissiya və s.); 2) yığma; karma futbol takımı – yığma futbol komandası KARMAŞIK – çətin, mürəkkəb; karmaşık bir sorun – çətin məsələ KARNABAHAR, KARNABIT(-ti) – gül kələm KARNE – 1) gündəlik (məktəbli); 2) kitabça (talonların və s.); ekmek karnesi – çörək kartoçkası KAROSERİ(i) – kuzov (avtomobil və s.) KART(tı) – köhnə, çox yetişmiş, qart; (tərəvəz və s.) KARYOLA – çarpayı KAS – əzələ, müskul; kas ağrısı – əzələ ağrısı KASIM – noyabr KASKET(-ti) – kepka, furajka KASTETMEK – 1) nəzərdə tutmaq, fikrində olmaq, düşünmək; 2) qəsd etmək KAŞKOL – kaşne, şərf KAT(-tı) – 1) mərtəbə; alt kat – aşağı mərtəbə; 2) qat; 3) dəst; 4) dəfə KATEDRAL(-li) – kafedral kilsə, yepiskop kilsəsi KATLİAM – soyqırımı KAVAK(-ği) – qovaq ağacı KAVANOZ – banka (şüşə) KAVGA – mübahisə, dava-dalaş KAVRAM – anlayış, təsəvvür KAYAK(-ğı) – xizək; kayak sporu – xizək yarışı KAYAKÇI – xizəkçi, xizək sürən KAYBETMEK – 1) itirmək (müxtəlif mənalarda); gözden kaybetmek – gözdən itirmək; 2) uduzmaq KAYINVALİDE – qaynana KAYINTAVUĞU – tetra quşu KAYIN – fıstıq KAYIP(-ybı) – 1) itki; acı bir kayıp – ağır itki; can kayıpı – insan tələfatı; 2) itmiş, itkin düşmüş KAYIRMAK – himayə etmək, havadarlıq etmək KAYIT(-ydı) – 1) qeyd, yazı; 2) şərt KAYMAK – 1) sürüşmək; ayağım kaydı – ayağım sürüşdü; 2) sürünmək; 3) meyl etmək, keçmək; düşmanların tarafına kaymak – düşmənlərin tərəfinə keçmək KAZICI – həkkak, oyucu, oymaçı KAZIK(-gı) – paya KEÇİYEMİŞİ – qaragilə mərcanı KEDİ – pişik KEL – keçəl, daz KELEBEK(-ği) – 1) kəpənək; 2) batterfley (üzmə növü) KELEPÇE – əl qandalı KEMİK(-ği) – sümük; kemike işlemek – sümüyünədək işləmək KENDİ – özü; kendim – özüm; kendi kitabı – onun öz kitabı KENDİLİĞİNDEN – öz-özünə, özbaşına, öz arzusuyla; kendiliğinden anlaşılır – öz-özünə aydındır KENETLENME – birləşmə (kosmik gəmilərin) KEPÇE – 1) parç, tayqulp, çömçə; 2) əl toru (uçan cücüləri və balıq tutmaq üçün) KEPTAL(-li) – kintal, sentner KERESTE – 1) taxta-şalban; 2) pinəçi ləvazimatı; 3) heyvərə, öküz, qanmaz, yonulmamış (söyüş) KEREVİDES, KEREVİT – xərçəng KERMEN – qala KESAFET(-ti) – sıxlıq; nüfus kesafeti – əhalinin sıxlığı KESİF – qatı; kesif sis – qatı duman KESİM – rayon, zona, qurşaq

٢٨

KESİN – 1) qəti, kəskin; kesin tedbirler – qatı tədbirlər; 2) dəqiq, müəyyən; kesin bilgiler – dəqiq məlumatlar KESİNLİK(-ği) – 1) qətiyyətlilik; 2) dəqiqlik, müəyyənlik KESTANE – şabalıd; kestane saç – şabalıdı saç KEZ – dəfə; bir kez daha sor – bir də soruş KEZA, KEZALIK – həm, həmçinin, həm də KİÇ(-çi) – gəminin dal tərəfi KİL – tük, yun; ölmesine kil kalıyordu – onun həyatı tükdən asılı idi KILAVUZ – 1) bələdçi, gid; 2) losman; 3) turistlər üçün soraq kitabçası KILIÇBALIĞI(-nı) – qılınc balığı KILIF – çexol KILIK(-ğı) – 1) xarici görünüş, görkəm; 2) libas, geyim; kılıkını değiştirmek – libasını dəyişdirmək KIR I – çal, boz KIR II – çöl, düz KIR BEKÇİSİ – tarla gözətçisi KIR ÇİCEĞİ – tarla çiçəyi KIR LOKANTASI – şəhərkənarı restoran KIR NÜFUSU – kənd əhli KİRGİNLİK(-ğı) – inciklik, küsü, dilxorluq KIRITMAK – əzilib-büzülmək, qır vermək, naz etmək KIRLANGİÇ(-ci) – qaranquş KIRMALI – büzməli, qırçınlı; kırmalı etek – büzməli ətək KIRTASİYE – yazı ləvazimatı, dəftərxana ləvazimatı KISIK – xırıltılı, batıq KISITLAMAK – məhdudlaşdırmaq KIŞKIRTI – təhrikçilik, qızışdırıcılıq KIŞLA – kazarma; kışlaya yerleştirmek – kazarmalara yerləşdirmək KIVAM – konsistensiya, qatılıq KIVANÇ(-cı) – iftixar, fəxr KIVANMAK – fəxr etmək KIVIRMA – qıvrımsaç, buruqsaç KIVRANMAK – 1) qovrulmaq, qıvrılmaq, qıc olmaq; 2) əzab çəkmək, əziyyət çəkmək KIYAS – müqayisə, tutuşdurmaq; kıyasla – nisbətən KIYASİYA – amansızcasına, rəhmsizcəsinə, insafsızcasına KIYASLAMAK(ile) – tutuşdurmaq, müqayisə etmək KIYI – sahil KIZAMIK(-ğı) – qızılca (tibbi) KIZAMIÇIK – məxmərək (tibbi) KIZGIN – 1) hirsli, qeyzli, acıqlı; 2) qızmış, bərk qızdırılmış; kızgın yağ – ərinmiş yağ KIZGINLIK – acıq, hirs, qəzəb KIZILAY: kızılay kurumu – Qırmızı Aypara Cəmiyyəti KIZILCIK(-ğı) – zoğal KIZKARDEŞ – bacı KIZMAK – 1) qızmaq, közərmək; 2) qəzəblənmək, hirslənmək, acıqlanmaq KİBİR(-bri) – qürur, təşəxxüs, təkəbbür, kibr KİBİRSİZ – təvazökar, sadə KİLO VERMEK – arıqlamaq KİMLİK(-ği) – şəxsiyyət; kimlik belgesi – şəxsi vəsiqə KİRAZ – gilas KİRLOZ – pinti, natəmiz KİŞİ – adam, nəfər, şəxs; üç kişi icin – üç nəfər üçün KİŞİLİK(-gı) – nəfərlik; iki kişilik kamara – iki nəfərlik kayuta

٢٩

KLİMA CİHAZI – kondisioner KOCA I – ər, həyat yoldaşı KOCA II – 1) nəhəng, böyük, iri; koca memleket – böyük ölkə; 2) qoca KOCASIZ – ərsiz qadın, ərə getməmiş KOF – boş; kof ceviz – içi boş qoz; kof kafalı – başıboş KOFLUK – boşluq KOĞUŞ – palata (xəstəxana); kamera (həbsxana) KOKARCA – skuns (zoologiya) KOKLAMA(A) – iybilmə; koklama siniri – iybilmə siniri KOKMUŞ – iyimiş (ət, balıq və s.) KOKU – 1) iy, qoxu; 2) ətir KOKULU – ətirli, rayihəli KOLA – 1) kraxmal, nişasta;) çiriş, yapışqan KOLALAMAK – nişastalamaq, kraxmallamaq KOLALI – nişastalı, nişastalanmış, kraxmallanmış; kolalı yaka – kraxmallı yaxa KOLAY – asan, yüngül; kolay bir iş – asan iş KOLAYLIK(-ğı) – asanlıq; kolaylıkla – asanlıqla KOLİ – bağlama (poçt), banderol; değerli koli – qiymətli bağlama KOLLAMAK – 1) gözləmək; fırsat kollamak – fürsət gözləmək; 2) qayğısına qalmaq, qeydinə qalmaq KOLONYA – odekolon KOLORDU(-nu) – korpus (hərbi) KOLTUK(-ğu) – 1) qoltuq, qoltuqaltı çuxur; 2) kreslo, qoltuqlu kürsü KOMODİN – tumba, dolabça KOMPARTIMAN – kupe; radyo kompartımanı – radio-rubka KOMPLO – suiq-qəsd; bir komplo kurmak – sui-qəsd təşkil etmək KOMPLOCU – sui-qəsdçi KOMPOSTO – 1) kompot; 2) kompost (üzvi gübrə) KOMPRİME – həb KOMUT(-tu) – komanda, əmr KOMUTAN – komandir KONAK(-ğı) – 1) imarət, ev; 2) qonaq evi; konaklamak – gecələmək; 3) ordugah KONFEKSİYON – don, tikili paltar KONFOR – komfort, rahatlıq KONFORLU – komfortlu, rahat; konforlu bir hayat sürmek – firavan həyat sürmək KONKURHİPİK(-ği) – cıdır yarışı KONSEY – şura; Dünya Barış Konseyi – Dünya Sülh Şurası KONTRPLAK(-kı) – faner KONU – mövzu, süjet; bir tablonun konusu – rəsmin mövzusu KONUK(-ğu) – qonaq KONUŞMA – 1) danışıq, söhbət; konuşma dili – danışıq dili; 2) məruzə KONUŞMACI – natiq, çıxış edən, mühazirəçi KONUŞMAK – 1) danışmaq, söhbət etmək; 2) müzakirə etmək KONUT(-tu) – məskən, mənzil, ev KOPÇA – qarmaqcıq; dişi kopça – ilgək; erkek kopça – qarmaqcıq KORDELE – lent (ipək) KORDİPLOMATİK(-ği) – diplomatik korpus KORDON – 1) qaytan, bağ, şnur; 2) saat zənciri; 3) haşiyə, köbə; 4) kordon, mühasirəyə alma KORKULUK(-ğu) – 1) hasar, məhəccər, sürahi; 2) müqəvva, qorxuluq; bostan korkuluku – bostan müqəvvası KORNER – korner, küncdən zərbə KORO – xor

٣٠

KORO ŞEFİ – xormeyster KORSAN – pirat, dəniz qulduru KOŞMAK – 1) yüyürmək, qaçmaq; 2) qoşmaq; atları arabaya koşmak – atları arabaya qoşmaq KOŞU – qaçma üzrə yarış, qaçış; koşu yolu – qaçış yolu; at koşusu – cıdır KOŞUL – şərt; ekonomik koşullar – iqtisadi şərtlər KOŞUT – paralel KOTA – norma, hədd, hissə, faiz, ölçü KOVA – vedrə; bir kova su – bir vedrə su KOVALAMA – təqib, izləmə KOVALAMAK – təqib etmək, izləmək KOVAN – 1) arı pətəyi; 2) giliz KOVUK(-ğu) – oyuq, koğuş KOY – buxta, kiçik körfəz KOYU – 1) qatı; koyu bal – qatı bal; 2) tünd; koyu yeşil – tünd yaşıl; koyu çay – tünd çay; 3) əsil, həqiqi, qatı; koyu devrimci – əsil inqilabçı KOYULMAK – başlamaq, girişmək; işe koyulmak – işə başlamaq KOZALAK(-ğı) – qoza; çam kozalakı – şam qozası KÖLELEŞTİRMEK – kölələşdirmək, qul etmək, əsarət, əsarət altına almaq KÖRELMEK – 1) sönmək; 2) qurumaq (bulaq); 3) həyat qabiliyyətini itirmək KÖRLEŞMEK – kütləşmək, korşalmaq; bıçak körleşti – bıçaq kütləşdi KÖSELE – gön, dəri; kösele çanta – dəri çanta KÖSTEK(-ği) – 1) buxov, cidar; köstek olmak – buxov olmaq; 2) zəncir; saat köstepi – saat zənciri KÖŞE – künc, tin; köşe başında – küçənin tinində KÖŞK(-kü) – villa, yay sarayı KÖTÜ – axmaq, pis; kötü niyet – pis niyyət; kötü kadın – yüngül əxlaqlı qadın KÖTÜLEŞMEK – pisləşmək, ağırlaşmaq, xarablaşmaq; hasta kötüleşmiş – xəstənin vəziyyəti ağırlaşmışdır KÖTÜLÜK(-ğü) – pislik KÖTÜMSER – bədbin, pessimist KÖTÜMSERLİK(-ği) – bədbinlik, pessimizm KÖY – kənd; köy okulu – kənd məktəbi KÖYDEŞ – həmkəndli KÖYLÜ – kəndli KRAMP(-pı) – qıc, cəng KRAVAT(-tı) – qalstuk KREDİ – 1) kredit; 2) nüfuz, avtoritet KREŞ – körpələr evi, yasli KRİZ – böhran, krizis KRUVAZER – ikibortlu (pencək və s.) KRUVAZÖR – kreyser KULAÇ(-cı) – sajın KULLANILMIŞ – nimdaş, geyilmiş, işlənmiş, köhnə; kullanılmış elbise – nişdaş geyim KULLANIŞLI – rahat, münasib, əlverişli; kullanışlı bir ev – rahat ev KULLANIŞSIZ – narahat, əlverişsiz, münasib olmayan KULLANMAK – 1) istifadə etmək, işlətmək; güç kullanmak – güc işlətmək; 2) idarə etmək (maşını); arabanı kullanmak kullanırmısın? – maşını sürərsənmi? KULUKÇKA – qırt toyuq, kült toyuq KULÜBE – daxma, koma, dəyə, budka; bahçıvan kulübesi – bağbanın daxması; bekçi kulübesi – gözətçi butkası KULVAR – cığır (stadionda, hovuzda) KUMAŞ – parça, qumaş, arşınmalı KUNDAKÇI – təhrikçi, qızışdırıcı

٣١

KUNDURA – ayaqqabı, başmaq KUPA – kubok (idman) KUR I – məzənnə; borsa kuru – birja məzənnəsi KUR II – eşqbazlıq, mazaqlaşma KURA – püşk; kura çekmek – püşk çəkmək KURAL(lı) – qayda-qanun, nizam, norma KURAM – nəzəriyyə; bilimsel kuramlar – elmi nəzəriyyələr KURAMSAL – nəzəri KURDELA – lent; kurdela kesmek – lenti kəsmək (təntənəli açılış zamanı) KURİYE – diplomatik kuryer KURMAY – ştab, qərargah; harp kurmayı – sahə qərargahı KURNAZ – hiyləgər KURNAZLIK(-ğı) – hiyləgərlik KURON – 1) koronka; 2) krona (pul vahidi) KURŞUN – 1) qurğuşun; kurşun eritme ocağı – qurğuşun əritmə peçi; 2) güllə KURŞUNKALEM – karandaş KURŞUNLAMAK – plomblamaq, gülləyə basmaq, atəşə tutmaq KURTARICI – xilasedici, xilaskar KURTMASALI(-nı): kurtmasalı okumak – uydurmaq, nağıl söyləmək KURUL – 1) şura, sovet; bakanlar kurulu – nazirlər soveti; 2) komissiya; seçim kurulu – seçki komissiyası KURUM – liqa, təşkilat, cəmiyyət; hayır kurumu – xeyriyyə cəmiyyəti; öğretim kurumu – tədris müəssisəsi KUŞAK(-ğı) – 1) qurşaq (müxtəlif mənalarda); 2) nəsil; genç kuşak – gənc nəsil KUŞKİRAZI(-nı) – meşə gilası KUŞKU – həyəcan, təlaş, təşviş, qorxu; kuşkuyla – narahatlıqla; kuşkuya düşmek – qorxuya düşmək KUTLAMAK – 1) təbrik etmək; bayramınızı kutlarım – bayramınızı təbrik edirəm; 2) bayram etmək, qeyd etmək KUTLU – xoşbəxt, sevincli, şən; kutlu gün – xoşbəxt gün KUTSAL – müqəddəs KUTUR(-tru) – diametr KUVAFÜR – darama, daranma, saç darama forması KUYRUKLU PİYANO – royal KUYTU – xəlvət, gizli, tənha KUYUMCU – zərgər KUZGUNKILICI – qarğasoğanı KÜFÜR(-frü) – söyüş KÜLAH – 1) papaq; 2) torba KÜLFETLİ – çətin, ağır KÜLOT(-tu) – 1) qalife, brici; 2) triko (qadın üçün) KÜLTÜRFİZİK(-ği) – bədən tərbiyəsi KÜMES – toyuq hini, quş damı, quşxana KÜPE – sırğa KÜR – müalicə; kür şehri – kurort şəhəri KÜRDAN – diş qurdalayan KÜREKÇİ – avarçı KÜSTAH – kobud, qaba, ədəbsiz KÜSTAHÇA – ədəbsizcəsinə, kobudcasına, qaba tərzdə KÜSUR – 1) artıq, əlavə; buna yüz küsur lira harcadım – buna yüz lirədən artıq xərclədim; 2) pay, hissə; by paranın küsurundan vaz geçtim – pulların mənə düşən payından imtina etdim

٣٢

L

LACİVERT – tünd göy, lacivərd LAF – 1) söz, söhbət, danışıq; 2) laf, boş danışıq, boşboğazlıq, cəfəngiyat LAHANA – bostan kələmi LAHİT(-hti) – sərdabə, məqbərə LAHZA, LAHZE – an, ləhzə LAİK – dünyəviləşdirilmiş, dünyəvi LAPA – 1) sıyıq; 2) təpitmə, məlhəm LASTİK(-ği) – 1) rezin, kauçuk; 2) lastik, rezin pozan; 3) şin LAUBALİ – ədəbsiz, nəzakətsiz, hörmət gözləməyən, təklifsiz LAVABO – əl-üz yuyan LENF(A) – limfa LEVREK(-ği) – xanı balığı LEYLAK(-ğı) – yasəmən LİKEN – 1) dəmrov; 2) şibyə LİNYİT(-ti) – liqnit (boz daş kömür) LİSAN – dil; lisan bilen – xarici dilləri bilən LİSANS – 1) ali təhsil haqqında diplom; 2) lisenziya; ihracat lisansı – ixracat lisenziyası LİSE – lisey, orta ixtisas məktəbi LİSTE – siyahı, cədvəl; fiyat listesi – preyskurant; yemek listesi – menyu LOBUT(-tu) – gürz (idman) LODOS – cənub küləyi LOKANTA – restoran, yeməkxana LOMBOZ – illüminator LOP: lop yumurta – qaynanmamış yumurta LOTA – nalim LUTR – 1) susamuru; 2) susamuru xəzi; 3) susamuru dərisindən hazırlanmış

M

MABET(-di) – məbəd, ibadətxana, səcdəgah MACERA – 1) macəra; 2) avantüra, fırıldaq; maceracı – fırıldaqçı MACUN – 1) pasta; diş macunu – diş pastası; 2) zamazka, sürtgü; kayak macunu – xizək sürtgüsü MADALYA – medal MADEN – 1) metal; maden alaşımı – metal ərintisi; maden kap – metal qab; 2) filiz, mineral, külçə MAHCUP(-bu) – utancaq, abırlı, həyalı; mahcup etmek – utandırmaq MAHFİL – 1) iclas yeri, klub; 2) cəmiyyət, dairə; hükümet mahfilleri – rəsmi dairələr MAHREK(-ki) – orbit (astronomiya) MAHSUS – 1) xas, məxsus; 2) xüsusi olaraq, məxsusən; 3) qəsdən, bilə-bilə, bilərəkdən MAKARNA – makaron MAKAS – 1) qayçı; bahçıvan makası – bağ qayçısı; 2) kəlbətin, qısqac, maşa MAKASTAR – biçici MAKBUZ – 1) alınmış, götürülmüş, qəbul edilmiş; yüz lira makbuzum olmuştur – mən yüz lirə aldım; 2) qəbz MAKTU – müəyyən, qəti, son; maktu fiyat – son qiymət MAKUL – 1) aydın, başa düşülən, ağıla batan, məntiqə uyğun; 2) fərasətli, bacarıqlı, işgüzar MALUL(-lü) – əlil, şikəst MALZEME – material, ləvazimat; fotoğraf malzemesi – fotoləvazimat; inşaat malzemesi – inşaat materialı

٣٣

MAMUL(-lü) – məmulat, mal, məhsul MAMUR – abad MANAV – meyvə-tərəvəz satan, göyərti satan, səbzəvatçı; manav dükkanı – meyvə-tərəvəz dükanı MANDA I – kəl MANDA II – mandat MANŞET(-di) böyük sərlövhə, başlıq MANŞON – mufta (qadınlar üçün) MANTAR – 1) göbələk; 2) probka, mantar; mantar agacı – mantar ağacı MARANGOZ – xarrat MARATON – marafon qaçışı MARİFET(-ti) – ustalıq, çeviklik, bacarıq, məharət MARŞANDİZ – yük qatarı MARTI – qağayı MARUL – kahı MASAL – nağıl, əfsanə MAŞRAPA – krujka, parç, tayqulp MATİNE – səhər tamaşası, səhər seansı MAVUNA – barja MAYDANOZ – cəfəri (botanika) MAYIN – mina (hərbi) MAYIS – may MAYO – 1) çimərlik kostyumu, ülgücü tumanı; 2) triko, mayka MAZERET(-ti) – üzr, üzrlü səbəb; mazeret beyan etmek – üzr ismətəm; sağlık mazereti – xəstəlik haqqında arayış, bülleten MAZHAR: mazhar olmak – nail olmaq MAZİ – keçmiş, ötmüş; mazide – keçmişdə MAZUR – 1) bağışlanılmış, günahından keçilmiş; 2) üzrlü, məzur, bağışlana bilən; mazur görmek – üzrlü hesab etmək MEBUS – deputat, vəkil MELEZ I – 1) metis, mələz, mulat; 2) hibrid MELEZ II – şam ağacı MEMURİYET(-ti) – xidməti tapşırıq, ezamiyyət MENDİL – cib dəsmalı MENEKŞE – 1) bənövşə; 2) bənövşəyi MENSUP: basın mensupları – mətbuat nümayəndələri MERCEK(-ği) – linza (fizika) MERAK ETMEK – 1) maraqlanmaq; 2) narahat olmaq, həyəcan keçirmək MERCİ(-ii) – instansiya, pillə, mərhələ MERHABA – salam, salaməleyküm, xoş gördük MERSİNBALIĞI(-nı) – nərə, nərə balığı MESAİ – zəhmət, əmək, iş; mesai birliği – əməkdaşlıq; mesai arkadaşı – iş yoldaşı MESAJ(-ji) – müraciətnamə, məktub; tebrik mesajı – təbrik məktubu MESLEK(-ki) – sənət, peşə; meslek hastalıkları – peşə xəstəlikləri MEŞALE – məşəl, işıq, nur; hayat meşalesi – həyat məşəli MEŞE – 1) palıd ağacı; meşe ormanı – palıd meşəsi; 2) palıddan hazırlanmış MEŞRU – haqlı, düz, qanuni; meşru haklar – qanuni hüquqlar METABOLİZMA – maddələr mübadiləsi MEVDUAT(-tı) – kapital qoyuluşu, əmanət, təminat pulları, depozit; mevduat sahibi – əmanət sahibi MEVKİ(-ii) – 1) dərəcə, sinif; birinci mevki kamara – birinci dərəcəli kayut; 2) mövqe, yer MEVKUF – həbs olunmuş, tutulmuş MEVZİ(-ii) – döyüş meydanı

٣٤

MEZE – çərəz, məzə MIKNATIS – 1) maqnit; 2) maqneto MINTAKA – 1) rayon, zona; 2) zona, qurşaq MISIR – qarğıdalı MİĞFER – dəbilqə, şlem, taskulah, dəmir papaq MİLİS – 1) yığma qoşun; 2) milis MİNDER – 1) idman döşəyi; 2) nimdar, döşəkçə MİNİBÜS – mikroavtobus MİNİK – kiçicik, bambalaca MİNK – su samuru MİSAFİR – qonaq, müsafir; misafir salonu – qonaq otağı MİSAFİRPERVER – qonaqpərvər, qonaqsevər MİSAK(-kı) – xartiya, pakt MİTOLOJİ – mifologiya MİYOP – yaxından görən, uzağı görməyən MİZAH – yumor, məzhəkə MİZAHÇI – yumorist, məzhəkəçi MOBİLYA – mebel; mobilya fabrikası – mebel fabriki MOLA – tənəffüs, fasilə, dinclik, əyl