Nidrf;csrf;a& vIyf&rI - progressivevoicemyanmar.org · ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါသည္။ အဆိုပါဆႏၵျပပြဲမ်ားႏွင့္

ျပညသလထ လလားခကက သသငၿပi

jynfolvlxk vdkvm;csufudk odoifhNyDvGwfvyfpGm pDwef;vSnfhvnfcGifhESifh jrefrmEdkifiH

vli,frsm;\ Nidrf;csrf;a&; vIyf&Sm;rI

a&SUajy;toHtzGJU Zlvdkif 2018

ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔သည အရပဘက လထအသငးအ၀ငးအား အေျချပကာ လထပးေပါငးပါ၀ငမႈႏင အခြင အေရးက အေျခခေသာ မ၀ါဒဆငရာသေတသနႏင စညး႐းလႈ႔ေဆာေရးအဖြ႔တစခ ျဖစပါသည။ ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔မ ေအာကေျခလထတ႔၏ အသမားအား ျမႇငတငေပးကာ လ႔အခြငအေရးအေျခခသည မ၀ါဒမား ေပၚထြနးလာေရးအတြက စညး႐းလႈ႔ေဆာျခငးျဖင ရပရြာလထအသငးအ၀ငးႏင ႏငငအဆငႏင ႏငငတကာ မ၀ါဒေရးဆြခမတသမားအၾကား ေပါငးကးသဖြယ ေဆာငရြကပါသည။

မမတ႔ ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔ လပေဆာငခကႏင ကယပငလကၡဏာတ႔၏ ေကာေထာကေနာကခမာ လ႔အခြင အေရး အေျခခစခနစႏႈနးမားႏငအည လကနာေဆာငရြကျခငး ျဖစပါသည။ မမတ႔သည အလးစျခငၿပး ခြထတမရႏင သည အကြငးမျဖစေသာ လ႔အခြငအေရး သေဘာသဘာ၀အား စြကငကာ မညသကမ လမး၊ အသားအေရာင၊ တငးရငးသား၊ လမးစ၊ လင သ႔မဟတ ကား/မေရးရာ၊ လငစတခယမႈ၊ အသကအရြယ၊ မသနစြမးမႈ၊ လမႈေရး အဆငအတနး၊ ကးကြယသညဘာသာႏင ႏငငေရး သ႔မဟတ အျခားေသာ ယၾကညမႈမားအေပၚ အေျခခသည မညသညခြျခား ဆကဆျခငးမးမ မလပေဆာငပါ။

ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔၏ သေတသနလပငနးက ‘မညသမ ထခကနစနာျခငး မရေစေရး‘ မအား လကကငျပကာ ကင၀တသကၡာႏငအည ေဆာငရြကပါသည။ ဤသေတသနအေပၚအေျခခ၍ မညသည ႏငငေရးပါတ၊ ႏငငေရးႏင ဘာသာေရးအေဆာကအအမားဘကမ ဘကလကမႈမရဘ လြတလပအမအခကငးၿပး မကအေျခခေသာ သေတသန ျပမႈႏင ခြျခမးစတျဖာသးသပမႈမားက ေဖာထတပါသည။

ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔အေနျဖင ဤသေတသနစာတမးအတြက ပးေပါငးပါဝင၊ ကည၊ လမးၫႊနေပးခေသာ လ႔အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကသမား၊ တကကြလႈပရားသမား၊ ေရ႕ေနမား၊ ႏငငေရးေလလာသးသပသမားႏင အျခားပဂၢလမားအားလးက ၎တ႔၏ အခနႏင အားစကထတမႈမားအတြကေသာလညးေကာငး၊ မၾကမးျပစေနေသာ ကာလအတြငး ေ၀ဖနသးသပ အၾကျပမႈမား ေပးအပျခငး အတြကေသာလညးေကာငး ေကးဇးတငရေၾကာငး မတတမးတငအပပါသည။ ထ႔အျပင ဤစာတမး ျဖစေျမာကေရးအတြက ရကေရာစြာ ပပးကညေပးေသာအလရင ျဖစသည Civil Rights Defenders ကလညး အလားတ ေကးဇးတငရပါေၾကာငး ေဖာျပလပါသည။

ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔ (Progressive Voice) အေၾကာငး

ျပညသလထလလားခကက သသငၿပ - လြတလပစြာစတနးလညလညခြငႏင ျမနမာႏငင လငယမား၏ ၿငမးခမးေရး လႈပရားမႈ

ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔မ ေရးသားထတေဝသည။၂၀၁၈ ခႏစ ဇလငလ

Progressive Voicewww.progressivevoicemyanmar.org

[email protected]

ဓာတပ - Kachin Youth Movement

ေကးဇးတငလႊာ

jynfolvlxk vdkvm;csufudk odoifhNyDvGwfvyfpGm pDwef;vSnfhvnfcGifhESifh jrefrmEdkifiH

vli,frsm;\ Nidrf;csrf;a&; vIyf&Sm;rI

a&SUajy;toHtzGJU

Zlvdkif 2018

ဓာတပမပငမား

အေရ႕အဖးပါဓာတပမားမာ -၁။ “ၿငမးခမးပါေစကခငေျမ၊ ၿငမးခမးပါေစျမနမာျပည” စာသားပါရသည တရပအကၤက

ဝတဆငထားေသာ လငယေခါငးေဆာငတစဥးအား ေတြ႔ရစဥ၊ © Kachin Youth Movement၂။ “စစပြရပ” စာသားပါရသည တရပအကၤက ဆႏၵျပပြ မတငမ ၀တဆငထားေသာ လငယ

ေခါငးေဆာငတစဥးအား ေတြ႔ရစဥ၊ ၂၀၁၈ခႏစေမလ၁၂ရကေန႔၊ © Victoria Milko၃။ တာေမြဆႏၵျပပြက ရပတန႔လကသညအခနတြင ရတပဖြ႔၀ငမားမ ၿဖခြရန အသင အေနအထားျဖင

ေရ႕တးလာေနပအား ေတြ႔ရစဥ၊ ၂၀၁၈ခႏစ ေမလ ၁၂ ရကေန႔၊ © Victoria Milko

မာတကာ

အႏစခပ ၁

ဥးတညခကမား၊ နယပယအတငးအတာႏင နညးနာေဗဒ ၃

ေနာကခအေျခအေန။ ။ယငန႔ တ႔ဆငးေနသည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥႏင

ပတဆ႔ခေနရေသာ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသ (IDP) မား ၅

ၿငမးခမးစြာစေဝးျခငးႏငပတသကသည ဥပေဒႏင လပထးလပနညးဆငရာ ကန႔သတခကမား ၉

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈအေျခအေန ၁၀

ျမစႀကးနား ၁၅

အသေပးအေၾကာငးၾကားျခငး ၁၅

ပပးစစဥျခငးႏင အကာအကြယေပးျခငး ၁ရ

ဘကလကျခငးႏင တေျပးညမျဖစေသာ အေရးယလကနာေစျခငး ၁၉

ရနကန ၂၁

အသေပးအေၾကာငးၾကားျခငး ၂၁

ပပးစစဥျခငးႏင အကာအကြယေပးျခငး ၂၃

အမးသားေရးအစြနးေရာက တနျပနဆႏၵျပသမား ၂၃

ဘကလကျခငးႏင တေျပးညမျဖစေသာ အေရးယလကနာေစျခငး ၂၆

စစဥစညး႐းသအမးသမးမားႏင ဆႏၵျပသမား ၂၉

ပဂၢလေရးဆငရာ ထပါးေႏာငယကမႈ ၃၀

လမႈဘ၀အခနးက႑အား ျခယလယျခငး ၃၁

နဂး ၃၅

အၾကျပတကတြနးခကမား ၃၇

1

အႏစခပ

လြတလပစြာ စေဝးျခငးသည ဒမကေရစစနစ၏ မရမျဖစ အစတအပငးတစရပျဖစၿပး ျပညသလထမားမ ၎တ႔ကယတင လြတလပစြာဖြငဟ ေျပာဆႏငရနႏင လ႔အခြငအေရးမားက စေပါငးကာကြယႏငရနအတြက လညးေကာငး၊ အေရးႀကးေသာ အေၾကာငးအရာကစၥရပမားက အမားျပညသအား အသျမႇငတငေပးႏငရန၊ အစးရမားမ အေရးတယ လကနာေဆာငရြကမႈ ျပလာေစေရး ဖအားေပးရနအတြကလညးေကာငး ခြငျပထားျခငး ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငအေနျဖင ဒမကေရစႏင လ႔အခြငအေရးအေၾကာငးကစၥမားက ဖြငဟေျပာဆၾကေသာ ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပမႈမား အပါအဝင ရညလားသည ၿငမးခမးစြာစေဝးျခငး သမငးရသကသ႔1 ထသ႔ေသာ ၿငမးခမးစြာ စေဝးမႈမားက အစးရႏင စစတပမ တစကမတမတ ၿဖခြေသာ ၾကာျမငသည သမငးလညး ရၿပး ဆယစႏစေပါငးမားစြာ စစအာဏာရငအပစးမႈက လငယမားဥးေဆာငကာ ဆန႔ကငခသည ႏငငအႏ႔ျဖစပြားခေသာ ၁၉၈၈ ဒမကေရစေရး ဆႏၵျပပြမားက ၿဖခြခမႈက အေကာၾကားဆးအျဖစ ပါဝငပါသည။ မားမၾကာမက ကခငျပညနယရ ျပညတြငးေနရပ စြန႔ခြာေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသ (IDP) မား၏ လသားခငးစာနာမႈဆငရာ အကအညမား အေရးေပၚလအပေနမႈႏင ဆကလကျဖစပြားေနေသာ ျပညတြငးစစအေပၚ တ႔ျပနသည ၿငမးခမးေသာဆႏၵျပပြမားက လငယမားက ျမစႀကးနားႏင ရနကနၿမ႕မားတြင ျပလပခၾကပါသည။ အဆပါဆႏၵျပပြမားႏင ထဆႏၵျပပြမားအေပၚ တရားဝငတ႔ျပနမႈမားက ရတပဖြ႔ႏင စစတပအပါအဝင ျမနမာအစးရ၏ စတဓါတခယမႈသည ၿငမးခမးစြာ စေဝးမႈမားက ကန႔သတမည၊ ထနးခပမညဆသညအဆငမ ေျပာငးလမႈ မရေသးေၾကာငးက ေဖာျပေနပါသည။ ထအစား ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပမႈတြင ပါဝငခေသာ ၎တ႔၏ အခနးက႑ေၾကာင တကကြလႈပရားသလငယ အနညးဆး ၄၇ ဥးသည ရႏင ေဒသခ အာဏာပငမားက တရားလကလြတ ထနးခပမႈမား လပေဆာငႏငရန ခြငျပထားေသာ ေဝဝါးၿပး ဖႏပသည ဥပေဒ ပဒမမား ပါရေနဆျဖစသည ၿငမးခမးစြာ စေဝးျခငးႏင ၿငမးခမးစြာ စတနးလညလညျခငးဆငရာဥပေဒ (ၿငမးစစဥပေဒ) အရ တရားစြဆခခရပါသည။2

ဤသေတသနစာတမးတြင လတတေလာျဖစပြားခသည ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမႈမားအေၾကာငးႏင ၎ ဆႏၵျပပြမားအေပၚ အာဏာပငမား၏ တ႔ျပနပဟ၍ ႐ႈေထာင ၂ ခ ပါဝငမည ျဖစပါသည။ ပထမအေနျဖင ၿငမးခမးစြာ စေဝးမႈမားက ဖႏပတားဆးၿပး စစဥစညး႐းသမားက ရာဇဝတမႈဥပေဒမားျဖင တရားစြဆကာ ဘကလကေသာ အဓမၼနညးလမးျဖင တရားဥပေဒအား လကနာေစျခငးက ခြငျပထားသည ၿငမးစစဥပေဒ၏ ခ႕ယြငးခကမားက ဆနးစစသးသပမည ျဖစသည။ ထခ႕ယြငးခကမားအား အဓကအပငး ၃ ပငးအေနျဖင ေတြ႔ျမငရမည ျဖစသည။ ပထမဥးဆး အခကအေနျဖင စေဝးရနအတြက တရားဝငခြငျပခကလသညဟေသာ ျပ႒ာနးခကအစား ႀကတငအသေပး အေၾကာငးၾကားရနသာလသည ဟေသာ ၂၀၁၆ ခႏစ ၿငမးစစဥပေဒျပငဆငခကသည

1 ဤစာတမးတြင ”စေဝးျခငး” ဟေသာအသးအႏႈနးအား ၿငမးခမးစြာစေဝးရန လြတလပေသာအခြငအေရးရမႈျဖင ကာကြယေပးထားေသာ လထစေဝးမႈ ပစမးစက ရညညြနးျခငးျဖစၿပး ”ဆႏၵျပမႈ” ဆသညမာ အစးရ သ႔မဟတ စစတပ၏ လပေဆာငမႈမား သ႔မဟတ မဝါဒမားအေပၚ သေဘာမတညမႈက ထတေဖာျပသျခငး၊ မတညသည လပေဆာငမႈ သ႔မဟတ မဝါဒမားက ေတာငးဆမႈမား တစပါတညး သ႔မဟတ သးျခားအျဖစ ပါဝငသမားက စေဝးမႈတစခေအာကတြင ျပလပျခငးက ဆလသည။

2 Athan, “Update List (June 4, 2018), https://www.facebook.com/athan.foe.myanmar/posts/258711224687950.

ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔2

အေပါငးလကၡဏာ ေဆာငသေယာင ရေသာလညး ႀကတငအသေပးရာတြင မညသညသတငးအခကအလကမား ထညသြငးတငျပရမညဆသည လအပခကသည တငးကပလြနးလသညအျပင ၄၈ နာရ ႀကတငအသေပး အေၾကာငးၾကားရန လအပခကသညလညး ၿငမးခမးစြာ စေဝးမႈမား ေကာကကာငငကာ မျဖစပြားေစရန ကန႔သတထားသကသ႔ ျဖစေနပါသည။ ထ႔အျပင ယငးကသ႔စေဝးမႈမားသည ေဒသႏရအေျခအေနႏင အကးဝင သကဆငမႈ ရ မရအား ေဒသႏရအာဏာပငမားမ ဆးျဖတႏငခြင ရသညဟေသာ ဥပေဒျပ႒ာနးခကတစခက ေဒသႏရ အာဏာပငမားအား ၿငမးခမးစြာစေဝးရန အေၾကာငးၾကားမႈမားက ခြငျပခကေပးရန ထေရာကစြာ ျငငးဆနႏငသည၊ ကန႔သတတားျမစခကမား ထပမထညသြငးႏငေစသည ေနာကထပ မလြယေပါက လမးေၾကာငးတစခက ဖြငထားေပးသကသ႔ ျဖစေနပါသည။ ၿငမးစစဥပေဒႏင ၎ဥပေဒအား အေရးယ လကနာေစျခငး၏ ဒတယျပနာမာ အာဏာပငတစရပအေနျဖင ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈမားအား တကကြစြာ ပပးစစဥ ေပးျခငးႏင ကာကြယေပးရမညအစား အနးကပ ေစာငၾကညၿပး တငးတငးကပကပ ကငတြယထနးခပရမညဟ ဆကလကယဆေနၿပး ထသ႔ထနးခပေသာ နညးနာမားက လြတလပစြာစေဝးခြင နယပယအတငးအတာက သသာထငရားစြာ ကန႔သတေနၿပး ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈမားတြင ပါဝငသမားကပါ တနျပနဆႏၵျပသမား၏ အၾကမးဖက တ႔ျပနခရျခငးမား စသညတနျပနလကစားေခမႈမားဒဏက ခရႏငေသာအႏရာယ ျဖစေစပါသည။ ေနာကဆးအခက အေနျဖင ဤဥပေဒႏင ဤဥပေဒအား အေရးယလကနာေစျခငး လကၡဏာသြငျပငက ရတပဖြ႔၀ငမားႏင ေဒသႏရ အာဏာပငမားအား စစဥတငျပထားေသာ စေဝးမႈ၏အေၾကာငးအရာေပၚ မတည၍ လြတလပစြာစေဝးခြငက ပတပငကန႔သတႏငရန၊ လပဂၢလမားက ဖမးဆးမႈမား လပေဆာငရာတြငလညး တရားလကလြတ လပဟနျဖင ပစမတထားေဆာငရြကႏငရန ခြငျပထားသကသ႔ ျဖစေနပါသည။

ဤစာတမးတြင သးသပထားေသာ ဒတယအေၾကာငးအရာမာ လ႔အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကသ အမးသမးမားႏင တကကြလႈပရားသမား အေပၚ ထပဆငခြျခားဆကဆမႈမားႏင ထပါးေနာငယကမႈမားပင ျဖစပါသည။ ျမစႀကးနားႏင ရနကန၌ လကတေလာျဖစပြားခေသာ ဆႏၵျပမႈမားတြင အမးသမး အမားအျပား ပါ၀ငခပါသည။ ထလငယအမးသမးမား အေနျဖင ခြျခားဆကဆမႈႏင ထပါးေႏာငယကမႈမားက ၎တ႔၏ လႈပရားေဆာငရြကမႈ လမးေၾကာငးတစေလာက အဆငတငးတြင ၾကေတြ႔ခရကာ ၿငမးခမးစြာစေ၀းမႈ အတြက လအပေသာ ႀကတငအသေပး အေၾကာငးၾကားမႈ ျပလပခနႏင အဖမးခရၿပး တရားစြဆခရခနမားတြင ရတပဖြ႔၀ငမားမ လညးေကာငး၊ အမးသားေရး အစြနးေရာကသမားမားမ ကယထလကေရာကအရ ေသာလညးေကာငး၊ ဆရယမဒယာမားမ တစဆငေသာလညးေကာငး၊ အရပဘကလထ အသငးအ၀ငး အတြငးရ ၎တ႔၏ လပေဖာကငဖကမားမ ေသာလညးေကာငး ၾကေတြ႔ ခစားၾကရပါသည။ အမးသမးမားက ေခါငးေဆာငမားအျဖစ ေလးေလးနကနက အသအမတျပမႈ မရရသာမက ဆႏၵျပမႈက ရပတန႔႐ပသမးရန ဖအားေပးၿခမးေျခာကျခငး၊ အမးသမးျဖစေနျခငးကသာ ရညညႊနးသည ပဂၢလေရး ထပါးေနာငယကျခငးမားက လပဂၢလအားျဖင တက႐က ေသာလညးေကာငး၊ ဆရယမဒယာေပၚတြငေသာလညးေကာငး ျပလပခၾကပါသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ ထအမးသမးမား အေနျဖင လတတေလာႏစမားတြင လသအမားဆး ဆႏၵျပမႈမားထမ တစခအျဖစ ၾကၾကခရပတည စညး႐းခၾကပါသည။

3

ဥးတညခကမား၊ နယပယအတငးအတာႏင နညးနာေဗဒ

ဤသေတသနစာတမး၏ ဥးတညခကမာ ၂၀၁၈ ခႏစ ဧၿပလႏင ေမလတြင ျမစႀကးနားႏင ရနကနၿမ႕မား၌ ျဖစပြားခေသာ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြ ၂ ခအား ဥပမာယ၍ ျမနမာႏငငရ လြတလပစြာစေဝးခြငအေပၚ ကန႔သတမႈမားက ပေဖာတငျပရနျဖစၿပး ဆႏၵျပပြအတြက စစဥစညး႐းသ အမးသမးမား ၾကေတြ႔ရသည ၿခမးေျခာကမႈႏင ထပါး ေႏာငယကခရမႈမားအေပၚ အထး အေလးေပးေဖာျပထားပါသည။

အခနကာလႏင ရညလားမႈအေပၚမတညကာ ဤစာတမးအေနျဖင ပတဆ႔ခေနရေသာ IDP မားအား ကယဆယေရးႏင လသာခငးစာနာမႈဆငရာအကအညမား ပပးေပးေရးတြင အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမား အထးသျဖင လငယမားပါဝငေဆာငရြကမႈက ခြငျပရန ေတာငးဆေသာ ၂၀၁၈ ခႏစ ဧၿပလ ၃၀ ရကေန႔မ ေမလ ၇ ရကေန႔အထ ျမစႀကးနားၿမ႕တြင ျပလပခေသာ ဆႏၵျပပြမားႏင ၂၀၁၈ ခႏစ ေမလ ၁၂ ရကေန႔တြင ရနကနၿမ႕၌ ျပလပခေသာ စစပြဆန႔ကငေရးဆႏၵျပပြမားကသာ အဓကေဇာငးေပးထားပါသည။ ထ႔အတြက ဤစာတမးတြင ေဆြးေႏြးတငျပထားေသာ တရားစြဆမႈမားအတငး အလားတတရားစြခရသမား ပါ၀ငခသည ပခးႏင မႏေလးၿမ႕မားမ ဆႏၵျပပြမားကမ ထညသြငးေဖာျပထားျခငး မရပါ။

ဤသေတသနအတြက ၂၀၁၈ ခႏစ ေမလႏင ဇြနလတြင ရနကနႏင ျမစႀကးနားၿမ႕မား၌ တစစတတစပငး ပစခထားသည ေမးခြနးမားျဖင အမးသား ၁၀ ဥး၊ အမးသမး ၈ ဥး စစေပါငး ၁၈ ဥးအား ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ ၁၆ ချဖင ျပလပခပါသည။ ထသမားမာ ဆႏၵျပပြအတြက စစဥစညး႐းမႈမား လပေဆာငခေသာ သ႔မဟတ စစဥစညး႐းခသည အျပင ဆႏၵျပပြတြင ကယတငပါဝငခသ ၁၅ ဥး ပါ၀ငၿပး ထသအမားစမာ ဆႏၵျပသညအတြက ရာဇဝတေၾကာငးအရ တရားစြခေနရသမားလညး ျဖစသည။ ထ႔အျပင ေမးျမနးခသမားထတြင ေရ႕ေန ၂ ဥး ႏင ႏငငေရးသးသပသ ၁ ဥးတ႔လညး ပါဝငပါသည။ ဤစာတမးအတြက ရနကနႏင ျမစႀကးနားၿမ႕မား၌ သေတသနျပရာတြင ဆႏၵျပပြက ဥးေဆာငေသာ အမးသမးေခါငးေဆာငအမားစႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးႏငခေသာလညး ဆႏၵျပပြတြင ပါ၀ငခေသာ အမးသမးအခ႕မာ ခရးလြနေနသျဖင ေတြ႔ဆေမးျမနးရန အဆငမေျပခပါ။ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈေခါငးစဥမားတြင ဆႏၵျပပြ၌ တစဥးခငး၏ အခနးက႑ႏင ပါဝငရသညေစေဆာခက၊ ရတပဖြ႔၀ငမား သ႔မဟတ တနျပနဆႏၵျပသမားႏင အျပနအလန ထေတြ႔မႈ ျဖစရပမား၊ လတတေလာ တရားရငဆငရသညျဖစစဥတြင ၎တ႔၏ အေတြ႔အၾက၊ ျမနမာႏငငရ လြတလပစြာ စေဝးခြငႏင ၎အား မညသ႔မညပ ေကာငးမြနတးတကေအာင ေဆာငရြကႏငမည နညးလမးအေပၚ ၎တ႔၏ ဆနးစစသးသပခက စသညတ႔အပါအ၀င ဆႏၵျပပြအတြက စညး႐းလႈ႔ေဆာျခငး၊ ပါ၀ငေဆာငရြကျခငးတ႔ႏင ပတသကသည ၎တ႔၏ အေတြ႔အၾကမား အစရသညတ႔ ထညသြငးထားပါသည။

5

ေနာကခအေျခအေန။ ။ ယငန႔ တ႔ဆငးေနသည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥႏင ပတဆ႔ခေနရေသာ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသ (IDP) မား

”အလပရေဆြးေႏြးပြေတြ၊ ညလာခေတြ၊ စကားဝငးေတြ၊ သတငးစာရငးလငးပြေတြ အစရသျဖင အမားႀကးလပခၾကတယ။ အဒါေတြေၾကာင ဘာေျပာငးလခလ၊ ဘာမ မေျပာငးလဘး။ အဒါေၾကာင ဒဆႏၵျပပြက လပၾကရတာပါ။” - ရနကနမ ဆႏၵျပသတစဥး

တငးရငးသားလထမားအေပၚ ျမနမာစစတပမ ကးလြနသည ရကစကၾကမးၾကတမႈမား၊ တးတကမႈ ကငးမေန သည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥႏင ပဋပကၡအရနအဟနၾကးထြားလာေနမႈမားေၾကာင ၿပးခသညႏစအတြငး၌ တငးရငးသား လထမားႏင အခ႕ေသာအခြငအေရးအေျချပ အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားမ တကကြလႈပရားသမားၾကား မေကမနပေဒါသမား ႀကးထြားလာခပါသည။ ျမနမာစစတပႏင ကခငလြတေျမာကေရးတပမေတာ (KIA) အၾကား ပဋပကၡမား တစေကာျပန ျပနလညျဖစပြားခသည ၂၀၁၁ ခႏစမစတငကာ တကပြမားလညး ပမျပငးထနလာေနပါသည။ ျမနမာစစတပအေနျဖင အရပသားေဒသမားသ႔ ပစမတထားကာ တကေလယာဥမားႏင တကခကေရး ရဟတယာဥမား က အသးျပတကခကခၿပး KIA ထနးခပေဒသတြငးရ IDP မားထ လသားခငးစာနာမႈဆငရာအကအညမား မေရာကရေစရန အစဥတစက ပတပငတားဆးေနၿပး ဥပေဒမသတျဖတျခငးမား၊ လကလြတစပယပစခတျခငးမား၊ ညႇဥးပနးႏပစကျခငးမား၊ မဒမးကငျခငးႏင အျခားလငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမား အစရသညခးေဖာကမႈမား ကလညး ပမနလလ ကးလြနေနပါသည။3 အလားတတကပြမားႏင ခးေဖာကမႈမားသညလညး ရမးျပည ေျမာကပငးတြင ဆကလကျဖစပြားေနသျဖင ရမးႏင တအာငး တငးရငးသားမားအပါအ၀င ေထာငခေသာ တငးရငးသားလထမား ထြကေျပးတမးေရာင ေနရပါသည။ ကရငျပညနယတြငလညး ကရငအမးသားအစညးအ႐း (KNU) ၏ လကနကကငတပဖြ႔ျဖစေသာ ကရငအမးသားလြတေျမာကေရးတပမေတာ (KNLA) ထနးခပနယေျမတြင ျမနမာစစတပမ လမးတးခ႕ျခငးႏင တပမားထပမေနရာခထားျခငးတ႔ေၾကာင တကပြမားျဖစပြားကာ ကရငအရပသားမား ေထာငခ၍ တမးေရာငရမႈ ျဖစေစခပါသည။4 KNU သည တစႏငငလးဆငရာပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) အား လကမတေရးထးထားေသာ အဖြ႔မားထတြင အငအားအႀကးဆးႏင ၾသဇာအရဆး အဖြ႔လညး ျဖစပါသည။ KNLA ေဒသတြင ျမနမာစစတပအေနျဖင နယေျမကးေကာျခငး၊ လမးေဖာကလပျခငးႏင တပအငအားတးခ႕ျခငးတ႔သည NCA သတမတခကမားက ေျပာငေျပာငတငးတငး ခးေဖာကျခငးျဖစၿပး NCA ၏ အသး၀ငမႈအေပၚ အခ႕သမားအတြက ေမးခြနးထတစရာျဖစလာခပါသည။

ကခင၊ ရမးေျမာကပငး ႏင ကရငျပညနယမားမ ပဋပကၡမားကၾကညပါက ျမနမာစစတပသည ၿငမးခမးေရးက ေစစပညႇႏႈငးအေျဖရာရမညအစား အငအားအသးျပ၍ တငးရငးသားနယေျမမားက သမးပကရန ႀကးစားေနသည အေနအထားျဖစေနသညက ေတြ႔ရပါသည။ ဤသ႔ေသာအေျခအေနတြင အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ (NLD)

3 Lawi Weng, “Ongoing offensives in Tanai leave IDPs trapped between warring sides,” The Irrawaddy, (18 April, 2018) https://www.irrawaddy.com/news/burma/ongoing-offensives-tanai-leave-idps-trapped-warring-sides.html

4 Karen Peace Support Network, “The Nightmare Returns” (26 April 2018), https://karenwomen.files.word-press.com/2018/04/kpsn-media-release-the-nightmare-returns.pdf


ဥးေဆာငေသာအစးရ၏ ႏငငေရးအရ ေတြ႔ဆအေျဖရာေရးလပငနးစဥျဖစေသာ ၂၁ ရာစပငလညလာခ ေနာကတစႀကမ ကငးပရနမာလညး တစႏစနးပါးၾကာၿပျဖစေသာျငား ယခစာတမးက ေရးသားေနသညအခနထ ကငးပႏငျခငး မရေသးပါ။ ပဋပကၡႏင ခးေဖာကမႈမား တးပြားလာသညအျပင ပငလညလာခ ေနာကတစႀကမကငးပရန အဓက အတားအဆးတစခမာ ေသာခကကေသာ အေၾကာငးအရာမားျဖစသည ဖကဒရယမဝါဒႏင လျခေရးက႑ ျပျပင ေျပာငးလမႈအေပၚ ညႇႏႈငးအေပးအယလပရန စစတပမ ျငငးဆနေနျခငးေၾကာင ျဖစသည။ ရခငျပညနယရ ႐ဟငဂာ အကပအတညးအေပၚ တစကမၻာလးမ အဓကအာရထားေနခနတြင ျမနမာျပည၏ အျခားေသာတငးရငးသားေဒသမားမ IDP မားအတြက၊ အထးသျဖင ႏငငတကာျမငကြငးမ တစစတရာ ဖးကြယထားျခငးခေနရေသာ ကခငျပညနယရ IDP မား၏ လသားခငးစာနာမႈဆငရာ အေျခအေနတစရပ အေရးတႀကး ျဖစေပၚေနျခငးက ျမနမာ အရပဘကလထ အဖြ႔အစညးမားၾကား သရနားလညလာၾကပါသည။ KIA ထနးခပေဒသရ IDP စခနးမားသ႔ ေပးပ႔ေသာ လသားခငး စာနာမႈဆငရာအကအညမားက ျမနမာစစတပမ တားဆးပတပငလကရသညအျပင ပမျပငးထနလာေသာ ပဋပကၡမား ေၾကာင ထြကေျပးလာသညအရပသားအေရအတြက မားျပားလာလငကစား အစးရထနးခပနယေျမအတြငးရ IDP စခနးမားက လကခဖြငလစကညေပးေနေသာ ခရစယာနဘရားေကာငးမားႏင အျခားသမားအား စခနးမား ပတသမးရန ကပါ ဖအားေပးေနလကရပါသည။5 ၂၀၁၈ ခႏစ ေဖေဖာဝါရႏင မတလမားတြင တမးေရာငထြကေျပးလာေသာ အရပသားမားသည ၿမ႕ႀကးမားတြင ခလႈရန ၎တ႔အသးျပသညလမးေၾကာငးက ျမနမာစစတပမ ပတဆ႔ထား ေသာေၾကာင ေတာအပမားထတြင ပတမေနေၾကာငး ကခငျပညနယတြင လႈပရားလပေဆာငေနေသာ ေဒသခ လသားခငးစာနာမႈဆငရာအဖြ႔အစညးမားက စတငသတငးေပး ပ႔ခပါသည။ တမးေရာငထြကေျပးလာေသာ အရပသား မားမ ျမနမာစစတပ၏ တပဖြ႔မားသည ၎တ႔၏ ေကးရြာမားက သမးပကကာ လ႔အခြငေရးခးေဖာကမႈမားျဖစသည ညႇဥးပနးႏပစကျခငး၊ ဥပေဒမသတျဖတျခငးႏင လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမား ကးလြနသညအျပင ၎တ႔အား လသားတတငးမား၊ ေပၚတာမားအျဖစပါ အသးျပခသညဟ အစရငခခၾကပါသည။ ပတဆ႔ခေနရေသာ IDP မားက ကယထတရန လသားခငးစာနာမႈဆငရာအဖြ႔အစညးမားႏင ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားမ အစးရႏင စစတပက ညႇႏႈငးေသာလညး အေျဖမထြကခပါ။ တႏငးႏင ဖားကန႔ၿမ႕နယမားရ ေကးရြာမားမ IDP ေထာငေပါငးမားစြာ ဧၿပလတြင ထပမပတမသျဖင ပတမေနေသာ IDP အေရအတြက မားစြာပတးလာေသာအခါ သမား႐းက တကတြနးနႈးေဆာမႈႏင ေစစပညႇႏႈငးမႈနညးနာမား မေအာငျမငေတာသညေနာကပငး ပတဆ႔ခ IDP မားအတြက အေရးေပၚလသားခငး စာနာမႈဆငရာအကအည လအပမႈအေပၚ အာရစကေစေရး ေတာငးဆရန လထဆႏၵျပပြမားက စစဥခၾကပါသည။

ကခငျပညနယ၏ ၿမ႕ေတာျဖစေသာ ျမစႀကးနားၿမ႕တြင အစျပခသည လငယမားဥးေဆာငေသာ ဆႏၵျပမႈမား သည ရနကန၊ ပခးႏင မႏေလးၿမ႕မားအပါအဝင ျမနမာႏငငတစဝမးတြင ေသြးစညးညညြတမႈက ျပသေသာ လႈပရားမႈ မားအား ျဖစေပၚေစခပါသည။ ထဆႏၵျပမႈမားသည ၂၀၁၅ ခႏစ ေကာငးသားမား ဆႏၵျပမႈေနာကပငး ၿငမးခမးစြာ စေဝးမႈအေပၚ ရတပဖြ႔၀ငမား၏ အျပငးထနဆးၿဖခြမႈႏင ရငဆငခရၿပး6 ထၿဖခြမႈသည NLD ဥးေဆာငေသာ အစးရလကေအာကတြင လြတလပစြာစေဝးခြငအတြက နယေျမကဥးက႕လာမႈ၏ အျမငသာဆးေသာ အေျခအေနတစရပ ျဖစလာပါသည။ ထၿဖခြမႈ၏ သကေရာကမႈဒဏ အခရဆးသမားမာ ဆႏၵျပပြက ဥးေဆာငေသာ လငယအမးသမးမားျဖစၿပး ဥပေဒေၾကာငးအရ တရားစြဆျခငးခရသညအျပင ရႏင အမးသားေရးအစြနးေရာက သမားမား၏ လငကြျပားမႈအေပၚအေျခခသည ထပါးေႏာငယကမႈမားက ဆရယမဒယာမားတြင ရငဆငၾကရပါသည။ ဤစာတမးေရးသားေနခနတြင အနညးဆး ၄၇ ဥးသည ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမႈမားတြင ၎တ႔၏ ပါဝငမႈအတြက

5 Libby Hogan, “’Slow Genocide’: Myanmar’s invisible war on the Kachin Christian minority,” The Guardian (14 May, 2018) https://www.theguardian.com/world/2018/may/14/slow-genocide-myanmars-invisible-war-on-the-kachin-christian-minority

6 ျမနမာအေရးပးေပါငးေဆာငရြကသမားအဖြ႔ (Burma Partnership), “လကရေနာကဆးအေျခအေန - အမးသားပညာေရးဥပေဒ - ေကာငးသားဆႏၵျပမႈမား (16 March 2015), http://www.burmapartnership.org/up-dates-national-education-law-student-protest/.

ျပညသလထ လလားခကက သသငၿပ7

ရာဇဝတေၾကာငးအရပဒမမားျဖင တရားစြဆျခငး ခေနၾကရပါသည။7 ထသမားထမ ၄ ဥးမာ ျမစႀကးနားၿမ႕ ဆႏၵျပမႈမားတြင ပါဝငခသညအတြကလညးေကာငး၊ ၁၇ ဥးမာ ၂၀၁၈ ခႏစ ေမလ ၁၂ ရကေန႔တြင ရနကနၿမ႕၌ ျဖစပြားခေသာ ဆႏၵျပပြႏင ဆကစပ၍လညးေကာငး တရားစြဆျခငးမား ရငဆငခၾကရသည။ တစခနတညးမာပင ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားက ကယထလကေရာက တကခကမႈမားျပလပခသ အမားအျပားပါဝငသည အမးသားေရး အစြနးေရာက တနျပန ဆႏၵျပသမားသည8 လပဂၢလအေပၚ တက႐ကေသာလညးေကာငး၊ ဆရယမဒယာမားတြင ေသာလညးေကာငး၊ တကကြ လႈပရားသလငယမားက ၿခမးေျခာကျခငးႏင ထပါးေႏာငယကျခငးမား ဆကလက ျပလပေနဆျဖစသည။

7 Athan, “Update List (June 4, 2018), https://www.facebook.com/athan.foe.myanmar/posts/258711224687950.

8 တနျပနဆႏၵျပပြမားက အမး၊ ဘာသာ၊ သာသနာေစာငေရာကေရးအသငး (မဘသ ဟ အတေကာကသၾကသည) ကသ႔ေသာ အစြနးေရာက ဗဒၶဘာသာဝင အမးသားေရးအဖြ႔အစညးမား၏ အဖြ႔ဝငမားႏင ေထာကခသမားမ စစတပက ေထာကခေသာအားျဖင စညး႐းေဖာေဆာငၾကျခငး ျဖစသည။

9

ၿငမးခမးစြာစေဝးျခငးႏငပတသကသည ဥပေဒႏင လပထးလပနညးဆငရာ ကန႔သတခကမား

”ကန႔ကြကဆႏၵျပပြေတြ ဒါမမဟတ ဆႏၵေဖာထတပြေတြ လပတ အရပသားေတြက အစးရက ေကးဇးတငဖ႔ေကာငးတယ။ ဘာလ႔လဆေတာ ဒါက ျမနမာျပညမာ ဒမကေရစကငသးေနမႈက ေဖာျပေနလ႔ေလ။” - ျမစႀကးနားဆႏၵျပပြ စစဥစညး႐းသတစဥး

လြတလပစြာစေဝးခြငသည ၎အခြငအေရး၏ ကယပငအကးအတြက သကသကသာမကဘ အျခားေသာ အေျခခလ႔အခြငအေရးမားက ကာကြယေပးရာတြငလညး ပပးေပးႏငေသာေၾကာင အေရးႀကးလပါသည။ ၿငမးခမးစြာ စေဝးမႈသည ႏငငေရးအရ ပါဝငေဆာငရြကျခငးအတြက မရမျဖစေသာပစတစရပျဖစၿပး အထးသျဖင ၎တ႔၏ အခြငအေရးက လေလာကစြာ ကာကြယေပးျခငးမခရသည အမးသမးမား၊ တငးရငးသား သ႔မဟတ ဘာသာေရး လနညးစမားအတြက အထးအေရးႀကးေသာ အသးျပစရာ နညးလမးတစရပျဖစသည။

”စေဝးၿပး အတတကြပးေပါငးေဆာငရြကႏငစြမးသည ဒမကေရစ၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏင ပဂၢလကဆငရာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမား၊ အၾကဥာဏမား ထတေဖာျပသႏငရနအတြက ထစပပါဝငမႈရေသာ ႏငငသားဘဝက ေျမေတာငေျမႇာကေပးႏငရန အဓကကလေပသည။ စေဝးမႈမားသည ဒမကေရစစနစ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက အေပါငးလကၡဏာ ေဆာငေသာ ပပးမႈမားျဖစေစႏငၿပး ေရြးေကာကပြမားႏငအတ လထ၏ ပါဝငမႈတြငလညး အေျခခကေသာ အခနးက႑မ ရေနကာ၊ အစးရက တာဝနခမႈရေစ၍ ျပညသမား၏ လအငဆႏၵကလညး ဒမကေရစနညးက ျဖစစဥမား၏ အစတအပငး တစရပအျဖစ ထတေဖာျပသေစသည။”9

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးသေဘာတစာခပမားတြငသာမက အျပစအနာအဆာမားႏင ျပညႏက ေနေသာ စစတပေရးဆြသည ၂၀၀၈ ခႏစ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႔စညးပအအေျခခဥပေဒတြငပင ၿငမးခမးစြာစေဝးခြငက အတညျပထားပါသည။10 ၿငမးခမးစြာစေဝးခြငသည ႏငငတကာ ႏငငသားႏင ႏငငေရး အခြငအေရးဆငရာ သေဘာတစာခပ (ICCPR)11 တြင အကာအကြယေပးထားေသာ အေျခခအခြငအေရးမားထမ တစရပျဖစၿပး ”ဒမကရကတစ အသငးအဝငးတစခတြင ႏငငေတာလျခေရး သ႔မဟတ ျပညသလထ၏လျခေရး၊ တညၿငမေအးခမးေရး၊ ျပညသလထ၏ ကနးမာေရးႏင အကငသလမားကာကြယေရး သ႔မဟတ အျခားသမား၏

9 Human Rights Council, “Joint report of the Special Rapporteur on the rights to freedom of peaceful assem-bly and of association and the Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions on the proper management of assemblies,” UN Doc. No. A/HRC/31/66 (4 February, 2016).

10 2008 Constitution. Available at http://www.burmalibrary.org/docs5/Myanmar_Constitution-2008-en.pdf11 ယခစာတမးေရးေနခနတြင ျမနမာႏငငအေနျဖင ICCPR ကလကမတေရးထးထားျခငးမရေသးပါ။


အခြငအေရးႏင လြတလပမႈတ႔က ကာကြယေရးအတြက ဥပေဒႏငအည ျပ႒ာနးထားသည ကစၥမားမလြ၍ ဤအခြငအေရး [ၿငမးခမးစြာစေဝးခြင] အေပၚ မညသညကန႔သတမႈ မးမ မလပရ” ဟ ေဖာျပထားပါသည။12

ၿငမးခမးစြာစေဝးစဥအတြငး ရမား၏အခနးက႑ႏငပတသက၍ ႏငငတကာ၏ စႏႈနးမားတြင ဥပမာအားျဖင ယာဥေၾကာမားက ရငးလငးလမးလႊေပးျခငး၊ အျခားလအပေသာစစဥမႈမား ျပလပေပးျခငးမးကသ႔ ဆႏၵျပသမားက ပပးေပးရနႏင ကာကြယေပးရနအတြကသာျဖစၿပး စေဝးမႈက ကန႔သတမႈ သ႔မဟတ ထနးခပမႈ မျပရန ရငးရငး လငးလငး ေဖာျပထားပါသည။13 အဆးသတတြင ၿငမးခမးစြာစေဝးခြငႏင အသငးပငးဖြ႔စညးခြငဆငရာ ကလသမဂၢ အထးကယစားလယက ”ႏငငေတာအေနျဖင ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈမားက တကတကကြကြ ကာကြယေပးရန တာဝန ရသည။ ထတာဝနရမႈမားထတြင စေဝးမႈမားက ပကျပားေစရန သ႔မဟတ လစခြရန ရညရြယေသာ ေသြးထးလႈ႔ေဆာသ မားႏင တနျပနဆႏၵျပသမားအပါအဝင တသးပဂၢလမား သ႔မဟတ တသးပဂၢလမားပါဝငေသာအပစမားရနမ ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပမႈတြငပါဝငသမားအား ကာကြယေပးရနပါဝငသည။” ဟေသာ အေလးထားေျပာဆမႈအပါအဝင အေကာငးဆးျဖစမည ကငသးမႈမားႏင အၾကျပခကမားက ေဖာျပခပါသည။14

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈအေျခအေန

၂၀၁၆ ခႏစတြင NLD ဥးေဆာငေသာအစးရမ အတညျပခေသာ ၿငမးစစဥပေဒျပငဆငခကတြင အေပါငး လကၡဏာေဆာငေသာ ေျပာငးလခကမား ပါဝငခေသာလညး စေဝးမႈမားက ပပးစစဥေပးရမည ဆသညထက ထနးခပရမညဟေသာ အယအဆမာ ဥပေဒထတြင ကနရေနပါေသးသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ ၿငမးစစဥပေဒ ျပငဆငခက အေနျဖင ကန႔ကြကဆႏၵျပရနအတြကလညးေကာငး၊ အျခားေသာ ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈမားအတြကလညးေကာငး ခြငျပခကရယစရာမလေတာဘ ႀကတငအသေပးအေၾကာငးၾကားရနသာ လအပေတာသည။ ႏငငတကာစခနစႏႈနး မားတြင ႀကတငအသေပးျခငးသည အာဏာပငမားအေနျဖင စေဝးမႈက ပပးစစဥေပးရန၊ ဥပမာ ယာဥေၾကာရငးလငး ေပးရနႏင အျခားလအပေသာျပငဆငမႈမားအတြကသာ သတငးအခကအလက လအပျခငးျဖစသညဟ ရငးရငး လငးလငးရၿပး ျမနမာႏငင၏ ၿငမးစစတြငမ ေကြးေၾကာသမားႏင ဆငးဘတမားတြငပါဝငမည အသးအႏႈနးစာသားမား အပါအဝင အခကအလကမားစြာ တငျပရနလအပသျဖင ႀကတငအသေပးရန လအပခကမားသည ပပးစစဥေပးရန အတြက လအပေသာသတငးအခကအလကမားထက မားစြာေကာလြနေနပါသည။ ထလအပခကေအာကတြင ေကာကကာငငကာ အလအေလာကျဖစပြားေသာ စေဝးမႈမားမာ ဥပေဒမ စေဝးမႈအမးအစား စာရငးဝငသြားပါသည။15 ထဥပေဒအရပင အေသးငယဆးစေဝးမႈမားအတြကပါ ႀကတငအသေပးမႈလအပၿပး ႏငငတကာစႏႈနးမားကမ ထအေသးစားစေဝးမႈမားသည အာဏာပငမားအတြက ႀကတငျပငဆငမႈမား လပေဆာငစရာမလေသာေၾကာင ႏငငေတာအေနျဖင ခြငျပေပးရန အားေပးတကတြနးထားပါသည။ အျခားျပ႒ာနးခကမားအရ ရတပဖြ႔အား ရငးရငး လငးလငးေဖာျပထားျခငး မရသည ၿခမးေျခာကမႈမားအား တ႔ျပနကငတြယရန အေၾကာငးျပခကျဖင အငအားသးျခငး အပါအဝင စေဝးဆႏၵျပမႈမားက ၿဖခြရန အာဏာေပးအပထားပါသည။ အမးသားလႊတေတာမ အတညျပထားၿပး ဤစာတမးေရးသားေနခန ျပညသ႔လႊတေတာမ မခြဆးျဖတမႈအား ေစာငစားေနသည ၂၀၁၈ ခႏစတြင အဆျပထားေသာ

12 International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR), Art.21 (16 December, 1966) http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CCPR.aspx

13 Special Rapporteur on the Rights to Freedom of Peaceful Assembly and of Association, “Report of the Spe-cial Rapporteur on the rights to freedom of peaceful assembly and of association,” Human Rights Council UN Doc. No. A/HRC/20/27 para. 28 (21 May, 2012).

14 Special Rapporteur on the Rights to Freedom of Peaceful Assembly and of Association, “Report of the Spe-cial Rapporteur on the rights to freedom of peaceful assembly and of association,” Human Rights Council UN Doc. No. A/HRC/20/27 para. 33 (21 May, 2012).

15 For more on the shortcomings of the PAPPL, see Free Expression Myanmar, “Peaceful Assembly and Peace-ful Procession Law” (20 October, 2017), http://freeexpressionmyanmar.org/peaceful-assembly-and-peace-ful-procession-law/.


ျပငဆငခကမားသည အတညျဖစပါက ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈမားက စစဥစညး႐းသမားအတြက ပမကန႔သတေသာ လအပခကမားက ျပ႒ာနးလာမညျဖစၿပး ဤသ႔စေဝးမႈမားအား ရပေငြေထာကပသမားႏင ပတသကေသာ အခက အလကမားကပါ တငသြငးခငးလာပါလမမည။16 ထသ႔ေသာ ျပငဆငခကမားအား အဆျပလာျခငးက အရပဘကလထ အသငးအဝငးမ ၂၀၁၈ ခႏစအေစာပငးတြင ျဖစပြားခေသာ လထဆႏၵျပမႈမားအပါအဝင ဆန႔ကငကန႔ကြကမႈမား လပေဆာငခၾကပါသည။ ခြငျပခကေတာငးချခငးမ ႀကတငအသေပးမႈအဆငသ႔ ေျပာငးလလာျခငးမလြ၍ ထသ႔ေသာ လအပခကမားအားလးသည ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈမားက ပပးစစဥေပးျခငးထက တငးကပစြာထနးခပမည အစအစဥ တစရပက ဖနတးေနပါသည။

ေကြးေၾကာသမားတြင ပါဝငေသာအေၾကာငးအရာမားက ႀကတငေပးအပရန လအပမႈသည စေဝးမႈ၏ အေၾကာငးအရာအေပၚအေျခခ၍ ဘကလကေသာ ဥပေဒလကနာေစမႈမားအေပၚ စးရမမႈမား ျဖစေပၚလာေစပါသည။ ယခစာတမးတြင ေဖာျပထားေသာဆႏၵျပမႈ ၂ ခကလညး ဤသ႔ျဖစေနေၾကာငး ေဖာျပေနပါသည။ ႏငငတကာ စခနစညႊနးမားက ခြငျပခကလအပျခငးထက ႀကတငအသေပးျခငးမက တြနးအားေပးေနေသာလညး ”မညသည အသေပးမႈလပထးလပနညးကမ ခြငျပအာဏာေပးျခငးအတြက လကေတြ႔ေတာငးဆမႈ ထးစတစရပ ျဖစမသြားရန သ႔မဟတ အေၾကာငးအရာအေပၚမတညေသာ လပထးလပနညးအေျခခတစရပ ျဖစမသြားေစရန ေဆာငရြကသင သည။”17 ဥပေဒပဒမ ၂၀ အရ ႀကတငအတညျပခကရမထားေသာ ေကြးေၾကာသက ဆႏၵျပသတစဥးဥးမ အသးျပ ခပါက ထစေဝးမႈမားသည ရာဇဝတမႈေျမာကသည။ ထ႔အျပင ခြငျပခကေတာငးရန တက႐ကလအပခကက ဖယရား လကေသာလညး NLD ဥးေဆာငေသာ အစးရအေနျဖင ရညရြယခကရသညျဖစေစ မရသညျဖစေစ ရမားႏင ေဒသႏရ အာဏာပငမားအတြက ခြငျပခကေတာငးခရနလအပသည သ႔မဟတ စေဝးမႈမားက တားျမစႏငသညဟ လသလ အသးျပႏငေသာ “မလြယေပါက” တစခ ျပငဆငေသာဥပေဒတြင ခနရစခပါသည။ ဥပေဒပဒမ ၁၀ တြင စေဝးမႈအတြငး လကနာရမည စညးကမးမားပါဝငၿပး အဆးပငးတြင ”ၿငမးခမးစြာစေဝးျခငးႏင ၿငမးခမးစြာစတနးလညလညျခငး ျပသမားသည - … (ဋ) ဤဥပေဒပါစညးကမးခကမားႏင တာဝနရပဂၢလ သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးမားက ေဒသဆငရာ လအပခကအရ ႀကတငသတမတထားေသာ စညးကမးခကမားႏင စပလဥးသည ညႇႏႈငးသေဘာတညခကမားက ေဖာကဖကျခငးမျပရ။” ဟ အလးစခပကငထားသည ပဒမခြတစခလညး ပါဝငပါသည။ ဥပေဒပဒမ ၂၀ တြင ဥပေဒပဒမ ၈ မ ၁၀ အထ မညသညအပငးက ခးေဖာကသမဆ ေထာငဒဏ ၁ လ သ႔မဟတ ဒဏေငြ ၁ ေသာငးကပျဖစေစ သ႔မဟတ ျပစဒဏႏစရပစလးျဖစေစ ခမတခရမညဟ ဆထားပါသည။ ရတပဖြ႔ဝငမားအေနျဖင စမထားေသာ စေဝးမႈ အစအစဥ အေသးစတအတြက၊ ဥပမာအားျဖင စေဝးရန စစဥထားေသာေနရာႏင ေန႔ရကတ႔တြင အျခားစေဝးမႈတစခႏင တကဆငေနေသာ အေျခအေနရပါက စေဝးရနစညး႐းသမားႏင ညႇႏႈငးအေျဖရာရန လအပႏငေသာလညး စေ၀းရန စညး႐းသမားအတြကမ ထသ႔ေသာညႇႏႈငးမႈမး လပေဆာငရနမာ လအပခကတစရပ မျဖစသငပါ။ ေဒသႏရအာဏာပငမားအေနျဖငလညး ၿငမးစစဥပေဒႏင ၀ေရာဓျဖစမည စညးမဥးစညးကမးမား ထတျပနႏငသည အခြငအာဏာ မရသငပါ။

ေနာကပငးတြင ဆကလကေဆြးေႏြးမညအတငး ရႏင ေဒသႏရအာဏာပငမားအေနျဖင ဥပေဒပဒမ ၁၀ (ဋ) က ရမားအပါအဝင ေဒသႏရအာဏာပငတ႔သည သကဆငရာၿမ႕နယတြင စေဝးမႈမားအားလးက လသလ စညးကမး သတမတျပ႒ာနးႏငသည သ႔မဟတ စေဝးမႈႏငပတသကေသာ အေသးစတမားက စေဝးရန စစဥသမားႏင ညႇႏႈငးကာ သေဘာတညခကရယႏငသည၊ ေဒသႏရအာဏာပငမားအေနျဖင သေဘာတညခကက ဆငးငထားသညျဖစေစ အတညမျပသညျဖစေစ စေဝးမႈတြင ပါဝငသမားအားလးက ဤဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားအား ခးေဖာကမႈျဖင တရားစြဆ

16 ၿငမးခမးစြာစေဝးျခငးႏင ၿငမးခမးစြာစတနးလညလညျခငးဆငရာ ဥပေဒျပငဆငခက တငသြငးလႊာ (၂၀၁၈) (မၾကမး) http://freeexpressionmyanmar.org/wp-content/uploads/2018/02/Peaceful-Assembly-and-Peaceful-Procession-Law-draft-amendment-2018-EN.pdf.

17 Human Rights Council, “Joint report of the Special Rapporteur on the rights to freedom of peaceful assem-bly and of association and the Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions on the proper management of assemblies,” UN Doc. No. A/HRC/31/66 para. 21 (4 February 2016).


ႏငသညဟ သကေရာကေသာ အဓပၸာယဖြငဆမႈ ျပၾကသည။ ဤအခကသည အေထြေထြအပခပေရးဥးစး႒ာန (ေထြအပ)ႏင ရတပဖြ႕အပါအဝင ေဒသႏရအပခပေရးတာဝနအမားစက ရယထားသည စစတပလကေအာကခ ျပညထေရးဝနႀကး႒ာနအား ထနးခပခြငေပးအပထားရေသာေၾကာင စးရမပပနစရာျဖစလာသည။ စစတပမ ခန႔အပထားေသာ ရနကနတငးေဒသႀကး နယစပေဒသႏင လျခေရးဆငရာဝနႀကးက ၂၀၁၇ ခႏစ ႏဝငဘာလတြင ယာဥေၾကာပတဆ႔မညက စးရမျခငးႏင အစးရတာဝနရသမားႏင ဂဏသေရရ ႏငငျခားဧညသညမား လျခေရးအားအေၾကာငးျပကာ ရနကနရ ႀကတငသတမတေပးထားေသာၿမ႕နယ ၁ ၿမ႕နယမလြ၍ အျခားၿမ႕နယ ၁၁ ၿမ႕နယတြင စေဝးခြငမားက လးဝပတပငေၾကာငး ထျပ႒ာနးခကက အသးျပသညဟ ယဆရေသာအမန႔က ထတျပနခသည။18 ထျပ႒ာနးခကျဖငပင ၂၀၁၈ ခႏစ ေမလ ၁၂ ရကေန႔တြင ဆႏၵျပခေသာ လငယ ၁၇ ဥးက ခးေဖာကမႈျဖငစြပစြကာ တရားစြဆခသညက ထငရားစြာေတြ႔ရသည။19 ထ႔အျပင ၿမ႕နယေထြအပအာဏာပငမား မလညး ၎တ႔၏ ၿမ႕နယမားအတြငး စေဝးမႈမားက ပတပငရန သးျခားညႊနၾကားခကမား ထတျပနခသည။ စေဝးမႈက သမးကးကာ လးဝပတပငျခငးသည ၿငမးစစဥပေဒက ထငရားစြာ ခးေဖာကျခငးျဖစသည။ ယာဥေၾကာပတဆ႔မႈႏင အျခားေသးေသးမႊားမႊား လထအေႏာငအယကျဖစမႈမားအား အေၾကာငးျပကာ ၿမ႕နယ ၁၁ ၿမ႕နယတြင ၿငမးခမးစြာ စေဝးမႈမားအားလးက ပတပငျခငးသည တရားနညးလမးကေသာအေၾကာငးျပခက မဟတပါ။ ၿငမးခမးစြာစေဝးခြငႏင အသငးပငးဖြ႔စညးခြငဆငရာ ကလသမဂၢအထးကယစားလယမ ေအာကပါအတငး ထတေဖာေျပာဆပါသည -

”စေဝးျခငးဆတာက ေရာငးဝယေဖာကကားေနတာ ဒါမမဟတ ေမာေတာယာဥေတြ၊ လမးေလာကခရးသြား ေနတ လေတြရ႕ လႈပရားမႈေတြလဘ အမားျပညသပငေနရာက အလားတတရားဝင သးစြေနတာ ျဖစတယ။ ယာဥေၾကာအတားအဆးျဖစတာ၊ ေရာငးဝယေဖာကကားတာေတြက စတအေႏာငအယကျဖစေစ ရတငမကဘ အႏရာယျဖစေစတအထပါတ စေဝးမႈေတြက ျပညသလထရ႕ သာမနဘဝက တစစတရာအတငးအတာအထ ထခကေစတယဆရငေတာင ဒအခြငအေရးက အႏစသာရကငးမေနတကစၥ မဟတဘးဆရင သညးညညးခ ႏငရမယ။”20

ဥပေဒအရ ကန႔သတထားမႈမားအျပင လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြင အစရသညကသ႔ေသာ အေျခခ အခြငအေရးမားႏငပတသကသည ႏငငေရးနယပယကလညး NLD ဥးေဆာငေသာအစးရလကထကတြင တစစတရာ ပမကဥးေျမာငးလာခပါသည။ အစးရ၊ အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားႏင ျပညသလထထမ ေတာေတာမားမားက လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြငတြင ပါဝငသညအေၾကာငးအရာအေပၚ အေျခခသည နားလညသေဘာေပါကမႈသာ ရၾကသည။ အျခားနညးျဖငဆရလင ထတေဖာေျပာဆသညအေၾကာငးအရာအား ၎တ႔သေဘာတမသာ လြတလပစြာ ထတေဖာေျပာဆခြငက ေထာကခၾကသညဟ၍ ျဖစသည။ တကကြလႈပရားသတစဥး၏ အဆအရ ”လေတာေတာ

18 Due to its timing just before Pope Francis visited Yangon, and after a large interfaith rally led by the NLD, this ban is suspected by many in civil society to be intended to suppress interfaith assemblies and assem-blies by religious minorities.

19 ၿငမးစစဥပေဒ ပဒမ ၂၀ အရ တရားစြဆခထားရသမားက ၂၀၁၈ ခႏစ ဇြနလလယအထ ၎တ႔ရငဆငေနရသည စြခကမားႏင ပတသက၍ အေသးစတအခကအလကမားက အေၾကာငးၾကားျခငး မရေသးပါ။ သ႔ေသာလညး ဤသေတသနတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးထားသမားအားလးနးပါးက ၎တ႔သည ၂၀၁၇ ခႏစ ႏဝငဘာလ ပတပငထားမႈအပါအဝင ေဒသႏရအပခပေရးအမန႔မားက ခးေဖာကေသာေၾကာင ဆႏၵျပပြမားက ခြငမျပျခငးျဖစကာ ၎တ႔အား တရားစြဆထားျခငးျဖစေၾကာငး ရမားထမ သရရသညဟ ေျပာၾကသည။

20 Human Rights Council, “Joint report of the Special Rapporteur on the rights to freedom of peaceful assem-bly and of association and the Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions on the proper management of assemblies,” UN Doc. No. A/HRC/31/66 (4 February 2016).


မားမားက လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြငအေၾကာငးက ေျပာၾကတယ။ ဒါေပမယ သတ႔ သေဘာမတတ စကားလး ဒါမမဟတ အေၾကာငးအရာတစခခန႔ ပတသကလာၿပဆရင သတ႔က မေထာကခေတာဘး။”21 ဤသညမာ အစးရ၏မဝါဒ သ႔မဟတ လပေဆာငမႈမားအား ဆန႔ကငေသာ သ႔မဟတ အစးရႏင ျမနမာစစတပအၾကား တငးမားမႈကျဖစေစေသာ ေဖာထတသည စေဝးမႈမားအတြက ေထာကခမႈက ဥးတညလာေစခသည။

အထကတြင ရငးျပခေသာ ဥပေဒက လသလ အသးျပမႈမားႏင ကန႔သတမႈမားသည ၂၀၁၈ ခႏစ ဧၿပလ ၃၀ ရကေန႔မ ေမလ ၇ ရကေန႔အထ ျမစႀကးနားတြင ျဖစပြားခေသာ ဆႏၵျပမႈႏင ၂၀၁၈ ခႏစ ေမလ ၁၂ ရကေန႔ ရနကန၌ ျဖစပြားခေသာ ဆႏၵျပမႈ အေျခအေန ၂ ရပအား မတကြျပားစြာ သကေရာကခပါသည။ ျမစႀကးနားျဖစစဥႏင ႏႈငးယဥလင ရနကနတြင ဆႏၵျပမႈေၾကာင ၿငမးစစဥပေဒႏင တရားစြဆခရသဥးေရ ပမမားျပားၿပး ရတပဖြ႔၀ငမားမလညး ပမဖႏပကာ ျပငးထနစြာကငတြယခပါသည။ ျမစႀကးနားမ ဆႏၵျပသမားသည သပတစခနးက ရကအတနၾကာ ထနးထားႏငခၿပး စစဒဏသင တႏငးၿမ႕နယ ေအာငေလာဒႏင လငေနာငခး (ျမနမာလ မန၀င ဟသၾကေသာ) ေကးရြာမားမ ပတမေနေသာ IDP မားအား ကယဆယေရးအတြက သေဘာတညခကရရရန အစးရႏင ေစစပညႇႏႈငးခပါသည။ မညသ႔ပငဆေစ စစတပ၏ခးေဖာကမႈမားအေၾကာငး ဆႏၵျပပြမားႏင သတငးစာရငးလငးပြအတြငး ဆႏၵျပသမားမ စြပစြထတျပနေျပာဆ မႈေၾကာင ရာဇသတႀကးပဒမ ၅၀၀ အရ ရာဇဝတမႈေၾကာငးဆငရာ အသေရဖကမႈျဖင ဒဗလမးႀကး မးမငးဥးမ စစဥစညး႐းသ ၃ ဥးက တရားစြဆထားပါသည။ ထသ႔ ရာဇ၀တေၾကာငးအရ တရားစြဆမႈမားသည ၿငမးစစဥပေဒႏင စာလင ပမျပငးထနေသာ ျပစဒဏမားက ခမတႏငပါသည။ ထသ႔ မတညေသာ တ႔ျပနမႈမား၏ ေနာကခအေၾကာငးရငး က ခန႔မနးရနမာ ဤစာတမးဥးတညေသာ နယပယအတငးအတာထက ေကာလြနသြားေသာလညး ၿမ႕ ၂ ၿမ႕တြင ဤဥပေဒတစရပတညးက မတညစြာအသးခသြားျခငးသည ၿငမးစစဥပေဒ၏ ေဝဝါးမႈေၾကာငျဖစေသာ သကေရာကမႈႏင ျမနမာႏငငတြင တရားဥပေဒစးမးမႈ မရသညက ေဖာျပေနျခငးသာျဖစသည။

21 ရနကနတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၈ ခႏစ ဇြနလ

15

ျမစႀကးနား

ျမစႀကးနားမ ဆႏၵျပပြမားသည လငယထက အဓကအငအားစအျဖစပါဝငၿပး ကခငအရပဘကလထ အဖြ႔အစညးမား၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈျဖင စစဥစညး႐းကာ ၂၀၁၈ ခႏစ ဧၿပလ ၃၀ ရကေန႔တြင စတနးလညလည ျခငးျဖင စတငခပါသည။ ထဆႏၵျပပြသည အထကတြငရငးျပသကသ႔ ေထာငခပတမေနေသာ IDP မား၏ အေျခအေနအတြက အေရးေပၚတ႔ျပနေရးဗဟာ၏ အစတအပငးတစရပလညး ျဖစပါသည။ ၂၀၁၈ ခႏစ ဧၿပလ ၃၀ ရကေန႔အထ အသးျပခေသာ စညး႐းလႈ႔ေဆာျခငးႏင ေစစပညႇႏႈငးျခငး နညးနာမားအေနျဖင IDP အနညးငယကသာ ကယတငႏငခၿပး စးရမမႈႏင အမကေဒါသထြကမႈမား အထးသျဖင ယခငကတညးက ႏငငေရးတကကြေသာ လငယေခါငးေဆာငမားသာမက ယခင မတကကြခေသာလငယမားပါ ပါဝငသည ကခငလငယထအတြငး ၾကးထြား လာခပါသည။ ဧၿပလ ၃၀ ရကေန႔က လအငအား ၅၀၀၀ အထပါဝငခေသာ ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပမႈေနာကတြငလညး အစးရထမ မညသညတကသည လပေဆာငမႈကမ မေတြ႔ရသညအခါ လငယတစစမ ထငသပတ ဆကလက ဆငႏႊရန ဆးျဖတခၾကသည။ ၎တ႔မ အကဥးခပေတာငးဆခက ၃ ခက ဆးျဖတေရြးခယခသည။ ၁) ပတဆ႔ခေနရေသာ IDP မားက လႊတေပးရန၊ ၂) IDP အားလးအတြက လသားခငးစာနာမႈဆငရာအကအညမား ေပးခြငျပရနႏင ၃) ပတဆ႔ခေနရေသာ IDP မားအား ကယဆယေရးႏင ကခငျပညနယအႏ႔ရ အျခား IDP မားအတြက လသားခငး စာနာမႈဆငရာအကအညမား ေပးေဝျဖန႔ျဖးေရး အစအစဥမားတြင ကခငလငယမားႏင အရပဘကလထအဖြ႔အစညး မားအား ထညသြငးရနတ႔ျဖစသည။ ထေတာငးဆခကမားသည ရရႏငဖြယရၿပး ႏငငေရးမပါသျဖင ေအာငျမငရန အခြငအလမးမားၿပး ၿဖခြမညအႏရာယလညး ေလာပါးႏငသညဟ ထလငယမားမယဆကာ တတကက ေရြးခယလကျခငးျဖစသည။

အသေပးအေၾကာငးၾကားျခငး

အထကတြငေဖာျပသကသ႔ ၿငမးစစဥပေဒအရ စေဝးမႈက စစဥစညး႐းသမားသည ခြငျပမန႔ ေတာငးခရန မလအပပါ။ ထအစား ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈျပလပမည ၄၈ နာရမတငမတြင စေဝးမႈျပလပမည ေန႔ရက၊ အခန၊ ေနရာ၊ ေကြးေၾကာသမား၊ စေ၀းရန စစဥစညး႐းသမား၊ လဥးေရအေရအတြကႏင အျခားအခကအလက အေသးစတက အသေပးအေၾကာငးၾကားရနသာ လအပပါသည။ ဤစာတမးအတြက လငယဆႏၵျပပြတြင ပါဝငခသမားက ေမးျမနးခရာ၌ အားလးက အေလးထားေျပာခသညမာ ၎တ႔အေနျဖင ဤဥပေဒက လကနာရန အတတႏငဆး ႀကးစားခၾကၿပး ၎တ႔အထမ အခ႕မာ ယခငက ဆႏၵျပပြမားက ေအာငျမငစြာစညး႐းလပေဆာငခဖးသည၊ အသေပးအေၾကာငးၾကားျခငး ကစၥက လကပါေဆာငရြကခဖးသည သမားပါဝငျခငးေၾကာင ဤတစႀကမတြငလညး အဆငေျပေခာေမြ႔လမမညဟ ယၾကညခၾကပါသည။

၂၀၁၈ ခႏစ ဧၿပလ ၃၀ ရကေန႔ ျမစႀကးနားဆႏၵျပပြႏင ေနာကဆကတြထငသပတ၏ ေခါငးေဆာငမားအေနျဖင ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈတစခက ေဆာငရြကလသည ၎တ႔၏ရညရြယခကက ရမားထသ႔ အသေပးရန အႀကမေပါငးမားစြာ ႀကးစားခေၾကာငး ရငးျပပါသည။22 ဧၿပလ ၂၆ ရကေန႔တြင ပထမဆးအႀကမ အသေပးအေၾကာငးၾကားခေသာလညး ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြ စတငျပလပသည အခနအထ တ႔ျပနမႈ တစစတရာမရရခဘ ဆႏၵျပေနသညအခနမသာ ရမားက

22 ျမစႀကးနားတြင ဆႏၵျပေခါငးေဆာငမားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ၊၂၀၁၈ ခႏစ


ခြငျပခကမေပးႏငေၾကာငး စေ၀းရန စစဥစညး႐းသတစဥးက ေျပာခပါသည။ ရမား၏ ျငငးဆနမႈရေနေသာလညး ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပမႈမားက ဆကလကလပေဆာငခပါသည။ ဧၿပလ ၃၀ ရကေန႔ ညေနပငးတြင လငယအငအား ၁၀၀ ခန႔က ဆေတာငးမႈျပလပေသာပစျဖင ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြက ဆကလကျပလပရန ဆးျဖတခၿပး ကခငျပညနယအစးရ႐း ေရ႕တြင ဆေတာငးျခငးလႈပရားမႈတစခ ညလးေပါကလပေဆာငမညဆသညအေၾကာငး ၿမ႕နယရမးထသ႔23 အသေပး အေၾကာငးၾကားစာ တစေစာငေပးပ႔ခပါသည။ ထအေၾကာငးၾကားစာက ျငငးပယေသာအခါ ေကာငးတစေကာငး အနားတြင ေနရာေျပာငးလျပလပမညျဖစေၾကာငး အဆျပခၾကပါသည။ ၿမ႕နယရမးမ ယာဥေၾကာပတဆ႔မႈျဖစႏင ေသာေၾကာင ညလးေပါကဆႏၵျပပြက ၎အေနျဖင ခြငမျပႏငေၾကာငးႏင အမးသမးမား ညလးေပါက ဆႏၵျပပြတြင ပါဝငေနျခငးကလညး လျခေရးအႏရာယရႏငေၾကာငး အေၾကာငးျပနခပါသည။

ဆႏၵျပမညေနရာကစၥႏငပတသက၍ ရမားႏင သေဘာတညမႈတစရပ ရရရန ႀကမဖနမားစြာ ႀကးစား ခၿပးေနာက လငယမားက ကခငလမးမားအတြက ဘာသာေရးႏင ယဥေကးမႈအရ အလြနအေရးပါေသာ မေနာကြငးသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးေပးခၿပး ၎ေနရာတြင ဆႏၵျပစခနးတစခက ျပလပခပါသည။ ဆႏၵျပေခါငးေဆာင တစဥးက ေျပာျပသညမာ မေနာကြငးသည ကခငလမးမားအားလးႏင သကဆငသည ေနရာတစခအျဖစ ႐ႈျမငၿပး ဆေတာငးပြႏင ႏငငေရး မဟတေသာ စေ၀းမႈျပလပရနအတြက ၎တ႔အေနျဖင ခြငျပခက ေတာငးခရန မလအပဟ စေ၀းရန စညး႐းသမားက ထငျမငသညဟဆသည။24 မညသ႔ပငျဖစေစ ထေနရာသည ၎တ႔၏ မလ ပထမေရြးခယေသာေနရာ မဟတခသလ လထအာရစကမႈရရနအတြကလညး ျမငသာေသာေနရာ မဟတသညအျပင ဗဟအခကအခာကမႈလညး နညးပါး ပါသည။

ေနာကတစေန႔မနက ၄ နာရခန႔တြင အခ႕ေသာဆႏၵျပသမားက ကခငျပညနယအစးရ႐းေရ႕တြင ဆႏၵျပ စခနးတစခ ဖြငလကပါသည။ နာရအနညးငယၾကာေသာအခါ ရမားေရာကရလာၿပး ထစခနးက ဖယရားေပးရန ရမားမ ႀကးပမးခေသာလညး လငယမားက ျငငးဆနခၾကၿပး ပတဆ႔ခ IDP မားက တကေသာအစအစဥမားျဖင ကယဆယႏင ေရးညႇႏႈငးရန ကခငျပညနယဝနႀကးခပႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးႏငသညအထ ထေနရာ၌ပင ဆကလကလပေဆာငရန ရမားက ေနာကဆးတြင ခြငျပခပါသည။25 ဆႏၵျပေခါငးေဆာငမားႏင အရပဘကလထအသငးအ၀ငးမားမ ကခင ျပညနယအစးရ၊ ၿပးေနာက လမႈ၀နထမး၊ ကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရး ျပညေထာငစ၀နႀကး ေဒါကတာ၀ငးျမတေအးႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးေနသည ကာလမားအတြငး ဆႏၵျပသမားမ ဖအားဆကေပးႏငရနအတြက မေနာကြငးတြင ဆကလကဆႏၵျပေနခၾကပါသည။ ေအာငေလာဒႏင လငေနာငခးတြင ပတမေနေသာ IDP မားက ကယထတႏငၿပးသညေနာကတြင ဆႏၵျပသမားမ လစခြခၿပး အျခားေကးရြာမားတြင ပတမေနေသာ IDP မားကလညး ကယထတႏငရန အျခားနညးလမးမားျဖင ႀကးစားမညဟ သေဘာတခၾကပါသည။

ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြမား ၿပးဆးသြားသညေနာက လငယေခါငးေဆာင ၂ ဥးျဖစေသာ လြမးေဇာငးႏင ဆြတဆငးထြယတ႔အား အာဏာပငမားက အသေပးအေၾကာငးၾကားရန ပကကြကမႈျဖင အေရးယႏငေသာ

23 ၿမ႕နယရမး24 ျမစႀကးနားတြင ဆႏၵျပေခါငးေဆာငမားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၈ ခႏစ 25 လငယကယစားလယမားႏင အျခား ကခငအရပဘကလထအဖြ႔အစညးေခါငးေဆာငမား ေမလ ၃ ရကေန႔တြင

ကခငျပညနယ ဝနႀကးခပႏင ေတြ႔ဆခသည။ နာရေပါငးမားစြာ ညႇႏႈငးမႈမားႏငေစာငဆငးမႈမားအၿပး ကခငဝနႀကးခပက ေဝဝါးေသာ၊ ကတကဝတ မျပေသာ သေဘာထားတစရပက အဆျပခသျဖင ကခငလငယေခါငးေဆာငမားက ပယခခသည။ တျဖညးျဖညးႏင အစးရအဖြ႕တဖြ႕က ဥးေဆာငၿပး ေနာကေန႔မနကတြင လငေနာငခးသ႔ သြားေရာကၾကညရႈေပးရန သေဘာတလာခသည။ သေဘာတညထားေသာအခနတြင လငယႏင အရပဘကလထအဖြ႕အစညးကယစားလယမား ေရာကရသြားေသာလညး (ျပညနယဝနႀကးခပ မပါဝငေသာ) အစးရအဖြ႔မ ထြကခြာသြားခၿပ ျဖစေၾကာငးေတြ႔ရခရသည။ လငေနာငခးေကးရြာသ႔ ၎တ႔ဖာသာ သြားေရာကရန ႀကးစားခရာ နာရအနညးငယအၾကာတြင သြားခြငရေသာလညး မညသတစဥးတစေယာကကမ ေခၚေဆာငလာျခငး မျပရဟ စစတပမ တားျမစျခငးခခရသည။ ကယစားလယအဖြ႔အေနျဖင IDP မားက ကယဆယႏငျခငးမရဘ သြားေရာကလညပတ ရသာျဖစေနျခငးသည IDP မား စတဓါတေရးရာ ကဆငးေစႏငေသာေၾကာင မသြားေရာကရန ဆးျဖတခၾကသည။ လငယမားႏင ေထာကခသမားသည ဆႏၵျပစခနးတြင ဆကလကေနထငခၾကၿပး ေနာကကြယတြင အျပငးအထန ေစစပညႇႏႈငးကာ ျပညေထာငစဝနႀကး ေဒါကတာဝငးျမတေအး ေရာကရလာၿပးေနာကတြင ေအာငေလာဒႏင လငေနာငခးေကးရြာရ ကနရေနေသာ IDP မားက ကယထတႏငခၿပးေနာက ဆႏၵျပစခနးက ဖကသမးခပါသည။


ျပစဒဏမားက ေဖာျပထားသည ၿငမးစစဥပေဒ ပဒမ ၁၉ ျဖင ရမားက တရားစြဆခပါသည။ ထစြခကမားအေပၚ ပထမ အႀကမၾကားနာမႈမာပင ၎တ႔အေနျဖင အျပစရသညဟ တရားသႀကးကဆးျဖတၿပး ဒဏေငြ ၃၀၀၀၀ ကပဆ ေပးေဆာငရန ျပစဒဏခမတခပါသည။

”တရား႐းမာ ကေနာတ႔ ဝနခတာက ကေနာတ႔ ဥပေဒအတငး လကနာခငတယ၊ လကနာဖ႔လညး ႀကးစားခတယ၊ ဒါေပမယ ကေနာတ႔ အသေပးအေၾကာငးၾကားတာက ရညရြယခကရရ ျငငးပယခခရတာ ျဖစတယ။ ကေနာတ႔က ပတမေနတ IDP ေတြက ကညေပးဖ႔ ေတာငးဆတာပါလ႔ တရားသႀကးက ရငးျပပါတယ။ အဒါက ကေနာတ႔ ဥပေဒေဘာငအတြငးက လပခငခတယ ဒါေပမယ ကေနာတ႔ ျငငးပယျခငး ခခရတယ။ ကေနာတ႔မာ အျပစမရဘး။” - ျမစႀကးနားဆႏၵျပပြ စစဥစညး႐းသတစဥး

ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြ မတငမႏင ဆႏၵျပပြအတြငး ရမား၏ လပေဆာငခကမားႏင ထစြဆခကမားသည ၿငမးစစဥပေဒျပ႒ာနးခကမားႏငေသာလညးေကာငး၊ လြတလပစြာစေဝးခြငႏင ပတသက၍ ေသာလညးေကာငး ေရ႕ေနာကမညျဖစေနေၾကာငး ေပၚလြငေနပါသည။ ၿမ႕နယရမးအေနျဖင ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပမႈမားအတြက ႏစဥးႏစဘက အဆငေျပႏငမည ေနရာႏငအခနက ညႇႏႈငးရနပင ႀကးစားခေသာလညး သေဘာတညခကတစရပ မရရေတာေသာအခါ ၿမ႕နယရမးႏငတကြ ရတပဖြ႔ဝငမားအေနျဖင ေတာငးခရနပင မလအပေသာ ခြငျပမန႔က ျငငးပယသညနညးလမး ျပနလညအသးျပသြားပါသည။

ပပးစစဥျခငးႏင အကာအကြယေပးျခငး

ႏငငေတာအေနျဖင ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈမားက တကကြစြာ ပပးစစဥေပးရန တာဝနရပါသည။ ၿငမးခမးစြာ စေဝးမႈမားအေပၚ ရတပဖြ႔ဝငမား၏ေဆာကရြကမႈႏင ဥပေဒအရကန႔သတရျခငး၏ ရညရြယခကသည လြတလပစြာ စေဝးခြငက ပပးစစဥေပးရနႏင ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားက ကာကြယေပးရနသာ ျဖစသငသည။

”ကေနာသထားတာက ကေနာတ႔က သတ႔ကအေၾကာငးၾကားရင သတ႔က ကေနာတ႔လျခေရးအတြက ကာကြယေပးရမယ။ ယာဥေၾကာပတဆ႔မႈရေနရင ကေနာတ႔အတြက ရငးေပးရမယ။ အဒါေတြပ သတ႔က လပေပးသငတာ။ အဒါေတြက ခးေဖာကေတာမသာ ကေနာတ႔က အေရးယရမာ။ အခေတာ တလြေျပာငးျပနျဖစေနတယ။ ကေနာနားမလညေတာဘး။” - ျမစႀကးနားမ စေ၀းရနစစဥစညး႐းသတစဥး

ျမစႀကးနားတြင ရမား၏ေဆာငရြကမႈသည ဆႏၵျပသမားအား ပပးစစဥေပးရန သ႔မဟတ ကာကြယေပးရန ရညရြယျခငးထက ၎တ႔အား ထနးခပရနႏင ဆႏၵျပမႈ၏ အတငးအတာပမာဏႏင သကေရာကမႈက ေလာခရန အတြကသာ ပမရညရြယထားပရသည။ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပရာတြင ပါဝငသမားႏင စစဥစညး႐းသမားက ေျပာသညမာ ရာေပါငးမားစြာေသာ ရတပဖြ႔ဝငမားက ၎တ႔၏ ဆႏၵျပစခနးက စဥဆကမျပတဝငးထားျခငး၊ သတငးတပဖြ႔ (SB) မဟ သသယရေလာကသမားမ ေစာငၾကညအကခတေနျခငးႏင စေဝးရနစညး႐းသမားက ရမားက မၾကာခဏဖနးေခၚ၍ သတငးအခကအလကမား ေတာငးသညအျပင လခငးေတြ႔ဆရန ေတာငးဆျခငးမား ျပလပၾကပါသည။ အထးသျဖင စစဥစညး႐းသအမးသမးမားက ရအရာရမားက ေန႔တငး ႀကမဖနမားစြာဖနးေခၚၿပး သတငးအခကအလက ေတာငးျခငးႏင လခငးေတြ႔ဆရန ေတာငးဆျခငးမား ျပလပပါသည။ ဆႏၵျပသလငယမားက ၎တ႔ဖာသာ


လျခေရးအဖြ႔ ဖြ႔ထားၿပး ဆႏၵျပစခနးက စစတပလလားေသာ ေသြးထးလသမားမ ေႏာငယကရန ႀကမဖနမားစြာ ႀကးစားမႈမားက ႀကတငၾကားျဖတသရခရသညအခနတြင ရမားက ထအေျခအေနမားက ၾကည႐သာၾကညေနၿပး ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပသမားက ကာကြယေပးရန မညသညလပေဆာငမႈကမ မလပခပါ။ ျခၾကညလင ရမား၏ လပေဆာငမႈႏင ဆႏၵျပစခနးတြင ေရာကရေနမႈသည ပပးစစဥေပးရန၊ ကာကြယေပးရနဆသညထက ထနးခပရန အတြကသာ ျဖစသညဟေသာ ထငျမငခကက ျဖစေပၚေစပါသည။

မညသ႔ပငဆေစ ၿမ႕နယရမး၏ ေစစပညႇႏႈငးရန ႀကးပမးမႈမား၊ ဆႏၵျပစခနးက ခြငျပမႈႏင ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပပြအေပၚ အၾကမးဖကႏမနငးျခငး မလပချခငးအတြက ေကးဇးတငေၾကာငး စစဥစညး႐းသ ေတာေတာမားမားမ ေဖာျပခၾကပါသည။ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြက စစဥစညး႐းသမားႏင ဆႏၵျပပြတြငပါဝငသမား၏ ေျပာဆခကမားအရ ၿမ႕နယရမးႏင အျခားရအရာရမားအေနျဖင ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမႈမားက ထနးခပ၊ ေလာခရန စစတပမ ဖအားေပးမႈမားက ခရသလ မၿဖခြရနအတြက လထဘကမ ဖအားမားလညး ရရခသညဟ ဆသည။ ရမားအေနျဖင ဖအားမားက တတႏငသမ ၾကၾကခကာ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားက အၾကမးဖကၿဖခြမႈမား လပေဆာငျခငး မျပခဟ ခစားရေၾကာငး ေတြ႔ဆေမးျမနးခသမားစြာက ေျဖၾကားခသည။ အဆးသတတြငမ ၿမ႕နယအဆငရအရာရမားအေနျဖင အထကမ ရအရာရမားႏင စစတပထမ ေပးအပလာေသာ ညႊနၾကားခကမားက ဆကလကမျငငးဆနႏငေတာေၾကာငး ေတြ႔ဆေမးျမနးသမားက ထပမေထာကျပခၾကသည။26

26 ျမနမာႏငငတြင ရတပဖြ႔သည ျပညထေရးဝနႀကး႒ာန၏ လကေအာကချဖစသည။ စစတပမေရးဆြသည အျပစအနာဆာမားႏင ျပညႏကေနေသာ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒေအာကတြင စစတပသည ျပညထေရးအျပင ကာကြယေရးႏင နယစပေရးရာဝနႀကး ႒ာနမားကပါ ခပကငထားသည။

ျမစႀကးနားၿမ႕ၿငမခမးစြာဆႏၵျပပြတြငၿမ႕နယရမးမဆႏၵျပပြစစဥစညးရးသမားႏငစကားေျပာေနစဥ၊ ၂၀၁၈ခႏစေမလ၁ရကေန႔ (ဓာတပ - Kachin Youth Movement)


ဘကလကျခငးႏင တေျပးညမျဖစေသာ အေရးယလကနာေစျခငး

အတတကာလဆႏၵျပမႈထကစာလင ယခဆႏၵျပမႈတြင ၎တ႔၏ေတာငးဆခကမားအေပၚ မတည၍ မတကြျပားစြာ ဆကဆခခရေၾကာငး ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ စေဝးရန စစဥစညး႐းသမားက ယၾကညၾကသည။ ပဋပကၡေဒသအတြငးရ ျပညသလထအား ကယတငရနကစၥကပင အျငငးပြားဖြယရာအျဖစ ျမငေနျခငးက စတပက မသညအျပင ၎တ႔၏ ေတာငးဆခကမားသည ႏငငေရးပဆနပါက ၿဖခြမႈမာ ပမဆးရြားႏငသညဟ ထငျမငေၾကာငး ပါဝငသ အမားအျပားက ထတေဖာေျပာၾကသည။

”ငါတ႔က ႏငငေရးလပေနတာမဟတဘး။ ပတမေနတ IDP ေတြအတြက လသားခငးစာနာတ ရညရြယခကန႔ လႊတေပးဖ႔ အစးရက ေတာငးဆ႐ပ။ တျခားႏငငေရး ရညရြယခကလညး ဘာမမပါဘး။ ဖမးဖ႔ေတာ မစဥးစားန႔။” - ျမစႀကးနားဆႏၵျပပြ စစဥစညး႐းသတစဥး

၎တ႔၏ ေတာငးဆမႈမားက လသားခငးစာနာမႈအေပၚတြငသာ အေျခခ၍ ႏငငေရး မဆနေအာင တငျပႏငရန ႀကးပမးခေသာျငားလညး ပတဆ႔ခေနရေသာ IDP မား၏ အေျခအေနက အာရစကလာေအာင ေတာငးဆမႈမားႏင ၎ IDP မားအား ကယဆယရန အစးရမ အားထတမႈ မရျခငးသည စစတပ၏ ရကစက ၾကမးၾကတမႈႏင ႏငငသားမား၏ အသကက ကယတငရနအတြကပင အစးရတြင စြမးေဆာငေပးႏငစြမး မရေၾကာငး မးေမာငးထးျပသလ ျဖစသြားျခငးက ဆႏၵျပသမားမ အသအမတျပၾကပါသည။ ထအခကကသာလင ဤၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပမႈသည ၎တ႔ေဆာငရြကခေသာ အျခားဆႏၵျပပြမားႏင မတဘ ပမထနးခပခခရကာ ရမားမ ခြငျပမန႔ ျငငးဆနျခငးႏင ေနာကဆးတြင စညး႐းသမားအား တရားစြဆျခငးမားအတြက အေၾကာငးရငးျဖစသညဟ ၎တ႔ ခစားရေၾကာငး ေဖာျပၾကပါသည။

”ဆႏၵျပမႈတစခက စစဥစညး႐းရင အစးရက ဆန႔ကငတကစၥက တစခမဟတ တစခ အျမလလပါတယ။ ေတာငးဆတယဆတာကလညး အစးရက လပေပးရမယကစၥက မလပခလ႔ ေတာငးဆရတာ။ တစခခ လြမားသြားရင တစခချဖစသြားမာက သတ႔က စးရမေနၾကတယ၊ တကယလ႔ ေတာငးဆခကေတြက အစးရလပမေပးႏငတဟာမး ျဖစေနရင ပဆးတယ။” - ျမစႀကးနားမ ေရ႕ေနတစဥး

ၿငမးစစဥပေဒႏင ပတသကေသာ တရားစြဆမႈမားအျပင အရပသားမားအေပၚ စစတပ၏ ခးေဖာကမႈမားအား ထတေဖာေျပာဆမႈမားေၾကာင ဆႏၵျပေခါငးေဆာငမားျဖစေသာ လြမးေဇာငး၊ နနပႏင ေဇာဂတတ႔ ၃ ဥးအား ဒဗလမးၾကး မးမငးဥးမ ရာဇသတႀကးပဒမ ၅၀၀ ျဖင တရားစြဆခပါသည။ ထတရားစြဆမႈမားသည ေထာငဒဏ ၂ ႏစ အထ ပမျပငးထနသညျပစဒဏ ခမတႏငေသာ အေျခအေနရေနပါသည။

တရားစြဆမႈမား အထးသျဖင ထတကကြလႈပရားသ ၃ ဥးအေပၚ ယခကသ႔ အသေရဖကမႈနင စစတပအရာရ တစဥးမ တရားစြဆမႈမားသည ထဆႏၵျပမႈမားက စစတပ၏ ရကစကၾကမးၾကတမႈမားက အာရစးစကလာေစျခငးျဖင စစတပ၏ပရပအား အျမငဆးေစချခငးေၾကာင ဆႏၵျပမႈကၿဖခြရန ၎၏ဖအားေပးမႈက ရမားမ ဆန႔ကငေတာငခ ခၿပးသညတငေအာင စစတပမ ထလႈပရားမႈအေပၚ အျပစေပးၿခမးေျခာကသည နညးလမးတစခအျဖစ ေဆာငရြက ချခငးႏင ဆကစပေနသညဟ ထငျမငေၾကာငး ယခစာတမးအတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးခသအမားစမ အဆးသတတြင ေျပာဆခပါသည။

21

ရနကန

ရနကနရ တကကြလႈပရားသလငယမားႏင အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားသည စစပြဆန႔ကငေရး ဆႏၵျပပြမားႏင လႈပရားမႈမားက ႏစေပါငးအေတာၾကာ ႀကၾကားႀကၾကား ျပလပခၾကပါသည။ ၂၀၁၈ ခႏစ ေမလ ၁၂ ရကေန႔ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြက စစဥစညး႐းသအမားအျပားအေနျဖင ထလႈပရားမႈျဖစရန ျမစႀကးနား၌ ျဖစပြားခေသာ ကခငအရပဘကလထအဖြ႔အစညးမား၏ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြမားက လႈ႔ေဆာခသညဟ ရငးျပခသလ ၎တ႔မ ယခငက ျပလပခေသာ စစဆန႔ကငေရးလႈပရားမႈမား၏ အဆကဟလညး ရႈျမငၾကပါသည။ စကတညးကပင ၎တ႔၏ လျခေရးအတြက စးရမပပနစရာမားရေနေသာလညး ကခငလငယမားက ေထာကခၿပး ေသြးစညးညညြတမႈ ျပသရန အတြက ၎တ႔တြင တာဝနရသညဟ ရနကနရ တကကြလႈပရားသလငယမားက ခယၾကပါသည။ ပတဆ႔ခေနရေသာ IDP မား၏ အေျခအေနနင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ ေႏာငေႏးမႈႏငမေအာငျမငမႈမား ျမငမားလာျခငးက ျမငသာမႈနညးေသာ အျခားနညးနာမားက အသးျပျခငးထက လသထငရားဆႏၵျပမႈ ျပလပရန အလငအျမန လအပလာမႈက တြနးအား ေပးေနခပါသည။ ဆႏၵျပပြေတာငးဆခကမားမာ ၁) စစပြအျမနဆးရပတန႔ရန၊ ၂) ပဋပကၡေျဖရငးေရးအတြက ေဆြးေႏြး ညႇႏႈငးျခငးျဖငအေျဖရာရန၊ ၃) စစဒဏခရသအားလးအတြက လသားခငးစာနာသည အကအညမားခြငျပရန၊ ႏင ၄) ပဋပကၡဒဏသင ျပညသလထအားလးက အကာအကြယေပးရနတ႔ျဖစပါသည။27 ရတပဖြ႔၏ၿဖခြမႈက ခခရ ေသာလညး စစဥစညး႐းသအမားစက ဆႏၵျပပြႏင ၎တ႔အေပၚ တရားစြဆမႈမားအား သတငးမဒယာမ ကယကယ ျပန႔ျပန႔ ေဖာျပခသျဖင ဆကလကျဖစပြားေနေသာ ျပညတြငးစစအေျခအေနႏင လသားခငးစာနာမႈဆငရာအေျခအေန တ႔အား ျပညသလထသရလာခသညအတြက ဆႏၵျပပြေအာငျမငသညဟ ယဆေၾကာငး ေဖာျပၾကပါသည။

အသေပးအေၾကာငးၾကားျခငး

ကနဥးအစအစဥအရ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမႈက ခတကပြပစျဖင တာေမြကနးေကာတတားမစတငကာ ရနကနၿမ႕လယရ ဆးေလဘရားအထ လမးေလာကခတကရန ရညရြယထားခပါသည။ သ႔ျဖစ၍ ဥးေဆာင စစဥစညး႐းသ အမးသမး ၃ ဥးျဖစသည သဥၨာရႊနးလရည၊ အအမးႏင ရားယမတ႔မ စတနးလညလညမႈ ျပလပရာတြင ျဖတသနးသြားမညၿမ႕နယမားရ ၿမ႕နယရစခနး ၅ ခသ႔ အသေပးအေၾကာငးၾကားစာမားက ေမလ ၁၀ ရကေန႔တြင ေပးပ ႔ခပါသည။ ပထမဥးဆးရစခနးျဖစသည တာေမြၿမ႕နယရစခနးတြင ရအရာရမား က ”ဒါျဖစလ႔မရဘး၊ ဒါလပလ႔မရဘး”28 ဟ ဆကာ ခကခငးျငငးပယရန ႀကးစားခပါသည။ စစဥစညး႐းသမားကလညး ဥပေဒအရ ၎တ႔၏ခြငျပခက ရယရနမလဟ တ႔ျပနကာ ထရအရာရမားအား ၎တ႔၏အထကအရာရမားထသ႔သာ တငျပေပးရန ေတာငးဆခၾကပါသည။ ထ႔ေနာက ခတကရာတြင ျဖတသနးသြားမည ၿမ႕နယမားအလက ရစခနးတငးတြင အသေပးအေၾကာငးၾကားစာမားက ဆကလက ေပးပ ႔ ခေသာလညး မညသညတ႔ျပနမႈမ မရရခပါ။

ထည ၁၁ နာရခန႔တြင ဥးေဆာငစညး႐းသတစဥး၏ ႐းခနးသ႔ ရကားတစစးစာအျပည ရအရာရမားသည

27 Public Peace Movement Statement. See https://www.facebook.com/photo.php?fbid=2065603886800522&set=a.528850097142583.138893.100000527934440&type=3&theater

28 ရနကနတြငဆႏၵျပပြဥးေဆာငသႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၈ ခႏစ


ရပကြကအပခပေရးမးႏငအတ29 ေရာကရလာခၿပး အဖြ႔အစညး၏ အဖြ႔ဝငစာရငးႏင ဆႏၵျပပြအား စစဥစညး႐းရန အတြက အာဏာပငမားက အသေပးအေၾကာငးၾကား ထားျခငးရမရ ေမးျမနးခပါသည။ ေနာကေန႔မနကတြင စစဥ စညး႐းသ ၃ ဥး၏ ေနအမမားတြင ျငငးပယစာမားက ေပးပ႔ရန ရတပဖြ႔ဝငမား ေရာကရလာသျဖင လမးေပၚတြင စတဝငတစား ေစာငၾကညေနသမားျဖင ျပညႏကေနခပါသည။ ထစာက ေပးပ႔ရနအတြက ရအငအားအလးအရငးျဖင ေရာကရလာမႈအေပၚ စစဥစညး႐းသမားမ တနလႈပကာ ၿခမးေျခာကျခငးခရသညဟ ခစားရပါသည။ ထအျဖစအပက ေၾကာင စစဥစညး႐းသႏစဥး၏ အမပငရငမားမ ၎တ႔က တကခနးမ ေျပာငးေရႊ႕ေပးရန အသေပးအေၾကာငးၾကား လာပါသည။

စစဥစညး႐းသမားမ ျငငးပယစာက လကမခဘ ပယခခၿပး အမနတကယအားျဖင ဥပေဒအရ ခြငျပခကပင မလအပေၾကာငး ရငးျပကာ စစဥထားသညအတငး ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမႈက ဆကလကလပေဆာငမည ျဖစေၾကာငး စာျဖငေရးသား အေၾကာငးျပနခပါသည။ ေနာကတစေန႔ စစဥထားသညၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမည ေနရာသ႔ ေရာကရေသာ အခါ ၎တ႔စစညးမညဆရပတြင ရနလေနေသာ တနျပနဆႏၵျပသအပစႀကးအျပင [ပပးစစဥျခငးႏင အကာအကြယ ေပးျခငး အခနးတြင ဆကၾကညပါ။] ရာခေသာရမားက ဝငးထားသညအေနအထားတြင ရေနၿပး ၎တ႔စစဥထားသည စတနးလညလညရနကလညး ခြငမျပေတာပါ။ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားႏင စစဥစညးရးသမားက ၎တ႔စစဥထားသည အတငး ခတကရနကစၥအား မညသညအတြကေၾကာင ပတပငရသနညးဆသညက ေမးျမနးရငး ဥပေဒခြငျပခကက ရငးျပရန ႀကးစားခေသာလညး ရမားက ”[ငါတ႔] ခြငမျပဘး” ဟသညစကားကသာ ထပတလလေျပာၿပး ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပမႈက ႐ပသမးရနသာ အမန႔ေပးပါသည။

ဤသ႔ခြငျပခကေပးရန အႀကမႀကမျငငးဆနမႈ၊ စစဥထားေသာ စတနးလညလညရနက ပတပငမႈႏင ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားအား လစခြရန ဖအားေပးမႈတ႔သည ၿငမးစစဥပေဒ ပဒမ ၈ ႏင ဆန႔ကငေနပါသည။ ရမားက ဆႏၵျပသမားအေပၚ ဥပေဒပဒမ ၁၉ အစား ဥပေဒပဒမ ၂၀ ျဖင တရားစြဆျခငးကလညး ၎တ႔အေနျဖင ခြငျပရန ျငငးပယ၍ မရေၾကာငးသရေနသညက ေဖာျပလကရေနပါသည။ ထအစား ဥပေဒပဒမ ၁၀ (ဋ) တြင ဖနတးထားေသာ မလြယေပါကက အသးခၿပး ကယျပန႔လြနးလေသာ ေဒသႏရအမန႔ႏင ညႊနၾကားခကမားအရ ခြငျပခကေပးရန ျငငးဆနချခငးျဖစသည။ ရနကနတငးေဒသႀကး နယစပေရးရာႏငလျခေရးဝနႀကးမ ယာဥေၾကာပတဆ႔မႈအပါအဝင ျပညသလထက အေႏာငအယက ျဖစေစသညဟေသာ အေၾကာငးျပခကမားျဖင ဆႏၵျပမႈမားအားလးက ရနကနရ ၿမ႕နယ ၁၁ ၿမ႕နယတြင ပတပငကာ ဆႏၵျပမႈမားက သတမတထားေသာေနရာ တစေနရာတြငသာ လပရနဆသည ညႊနၾကားခက တစရပက ၂၀၁၇ ခႏစ ႏဝငဘာလတြင ထတျပနခပါသည။30 ျပညထေရးဝနႀကး႒ာန လကေအာကတြင စစတပမ ခန႔အပထားေသာ ၿမ႕နယအပခပေရးမးမားထမ ၿမ႕နယအတြငး စေဝးမႈမားက ပတပငေၾကာငး အေၾကာငးၾကားစာမား ရရခသညဟ အခ႕ေသာ စစဥစည႐းသမားက ေဖာျပၾကပါသည။

အထကတြငရငးျပထားသကသ႔ ယာဥေၾကာပတဆ႔မႈမား သ႔မဟတ ျပညသလထ စတအေႏာငအယက ျဖစရမႈမား အေျခခသကသကေပၚတြင ၿငမးခမးစြာစေဝးခြငအား ကန႔သတျခငး အထးသျဖင စေဝးမႈတစခခငး၏

29 ရပကြကအပခပေရးမးသည ေဒသႏရအပခပေရးအတြက ဒမကေရစနညးက ေရြးေကာကတငေျမႇာကခရေသာ ရာထးဆေသာျငားလညး ခ႕ယြငးခကမားႏငျပညႏကေနေသာ လပထးလပနညးမားႏငအတ ၎သည အေထြေထြအပခပေရးဥးစး႒ာနက တာဝနယ တာဝနခရသည။ အေထြေထြအပခပေရးဥးစး႒ာနသည စစတပမ ထနးခပထားသည ျပညထေရးဝနၾကး႒ာန၏ အစတအပငးတစရပျဖစသည။ ရပကြကအပခပေရး မးမားအေၾကာငး ပမသရလလင ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔ (PV) ႏင ဒမကေရစဖြ႔ၿဖး တးတကေရးလႈပရားေဆာငရြကမႈေကာမတ (ACDD) တ႔မ ေရးသားထတေ၀ထားေသာ “အေျခခလတနးစား၏ဒမကေရစ - ရပကြက သ႔မဟတ ေကးရြာအပစ အပခပေရးဥပေဒအား သးသပျခငး” စာတမးတက သြားေရာကၾကညရႈႏငပါသည။ “အေျခခလတနးစား၏ ဒမကေရစ - ရပကြက သ႔မဟတ ေကးရြာအပစ အပခပေရးဥပေဒအား သးသပျခငး” (2018), https://progressivevoicemyanmar.org/wp-content/up-loads/2018/05/20180410_ACDD_Grassroots_Democracy_-_Print-ready.pdf.

30 Human Rights Watch, “Burma: Withdraw Protest Ban in Yangon” (15 November 2017), https://www.hrw.org/news/2017/11/15/burma-withdraw-protest-ban-yangon.


သးျခားအေျခအေနမားတြင အကးမဝငေသာ သမးကးပတပငျခငးက ႏငငတကာစႏႈနးမားက ခြငျပမထားပါ။31 ၿငမးစစ ဥပေဒတြငလညး ထသ႔ကယျပန႔စြာ သမးကးကန႔သတျခငး မးက ခြငျပထားျခငးမရပါ။32

ပပးစစဥျခငးႏင အကာအကြယေပးျခငး

စစဥစညး႐းသမားမ ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈတစရပအတြက ၎တ႔၏အစအစဥက ေဒသဆငရာအာဏာပငမား ထသ႔ အေၾကာငးၾကားသညႏင ရမား၏ ေစစပညႇႏႈငးမႈမားႏင ေဆာငရြကမႈမားသည စေဝးမႈက ပပးစစဥေပးျခငး၊ စေဝးမႈတြငပါဝငသမားက အကာအကြယေပးျခငးႏင ”အၾကမးဖကမႈသည ဆးရြားကယျပန႔ၿပး ခႏၶာကယလျခေရး သ႔မဟတ ပငဆငမႈဥစၥာပစၥညးအား အေသအခာ အႏရာယသကေရာကႏငမည အေျခအေနျဖစလာလင၊ ဥပေဒ အေကာငအထညေဖာေရး တာဝနရသမားအေနျဖင စေဝးမႈက ပပးစစဥေပးျခငးႏင ပါဝငသမားက ထခကျခငးမ ကာကြယေပးရနအတြက ကးေၾကာငးခငလမႈရသည နညးလမးမားက အသးျပေဆာငရြကရမည အေနအထား ျဖစလာလင” စေဝးမႈက လစခြႏငရန အစရသည ရညရြယခကမားအတြကသာ ျဖစရမည။33 မညသ႔ပငျဖစေစ ရမား၏ တညရေနမႈသည ဆႏၵျပသမားက ေႏာငယကရနႏင စေဝးမႈျပလပျခငးက တားဆးရနအတြကသာ ဥးတညေနေၾကာငး စကတညးကပင ထငရားေနပါသည။ ရမားအေနျဖင အၾကမးဖကေနေသာ တနျပနဆႏၵျပသမား အႏရာယမ ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပသမားအား အကာအကြယေပးရန အနညးငယမသာ လပေဆာငေပးခၿပး အမနဆရလင ေနာကပငးတြင ေဆြးေႏြးမည ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမႈတြင မပါဝငဘ ျပငပတြငရေနေသာ တကကြလႈပရားသတစဥးအား အတငးအကပ ေခၚေဆာငလာကာ ဖမးဆးခငးသည အေျခအေနကသ႔ အလြနစးရမစရာ ျဖစရပတစခ အပါအဝင တနျပနဆႏၵျပသ မား၏ ေတာငးဆမႈမားကသာ အဓကထားတ႔ျပနေနရပ ရပါသည။

ဆႏၵျပေသာေနရာတြင ဆႏၵျပသမားႏင မဒယာမားက ေရအေျမာကဟယဆေသာ ေရထးပကတပ ထရပကားႀကးမား၊ အဓက႐ဏးႏမႏငးေရး လကနကကရယာအျပညအစ တပဆငထားေသာ ရာခသည ရမားႏင ျပညႏကေနသျဖင ထေနရာတြင ရတပဖြ႔တညရေနမႈမာ ျမငကြငးက လႊမးမးကာ ၿခမးေျခာကေနသေယာင ရပါသည။ ခန႔မနးေျခအားျဖင ၁၀၀ ခန႔သာရမညျဖစေသာ ဆႏၵျပသအေရအတြကႏငစာလင ရအငအားမာ ပမမားျပားေနၿပး ဆရပေနရာတစဝကႏင တာေမြႏငဗဟနးၿမ႕နယၾကား အဓကလမးဆရ Ocean ကနတကေရ႕မ ယာဥေၾကာမား ကလညး ပတဆ႔ထားပါသည။ ဆႏၵျပသမားက ထေနရာတြင စေဝးခြငျပၿပး စစဥထားသညအတငး လမးတစေလာက ခတကေစကာ အမားျပညသအတြက စတအေႏာငအယကနညးေအာင လပေဆာငေပးရမညအစား ၎တ႔မ အငအားႏင ဝငးထားျခငးေၾကာင ဆႏၵျပသမားအေနျဖင ထငသပတျပလပေသာနညးက ေရြးခယခရၿပး ထေနရာ ကဥးေလးထတြငပင ရေနခရသညမာ စစဥသညအတငး လညလညခတကရန မျဖစႏငေတာေသာေၾကာင လစခြရန ရမားႏင သေဘာတညမႈ ယခရသညအခနအထ ျဖစပါသည။

အမးသားေရးအစြနးေရာက တနျပနဆႏၵျပသမား

စစဆန႔ကငေရးဆႏၵျပပြ နးကပလာေသာရကမားတြင စစဥစညး႐းသမားႏင ေလလာေစာငၾကညသမားသည အမးသားေရးအစြနးေရာက ဗဒၶဘာသာအဖြ႔အစညး (မဘသ ဟ အတေကာကလသမားေသာ) အမး၊ ဘာသာ၊ သာသနာ ေစာငေရာကေရးအသငး34 ၏ အဖြ႔ဝငမားႏင ေထာကခသမား ကသ႔ အမးသားေရး အစြနးေရာကမားက

31 Human Rights Council, “Joint report of the Special Rapporteur on the rights to freedom of peaceful assem-bly and of association and the Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions on the proper management of assemblies,” UN Doc. No. A/HRC/31/66, Art. 30 (4 February 2016).

32 See also Toe Wai Aung, “Civil Groups Question Assembly Ban,” Myanmar Times (10 November 2017), https://www.mmtimes.com/news/civil-groups-question-assembly-ban.html.

33 Id. at para. 61.34 ႏငငေတာ သဃာ မဟာနာယက ေကာငစက လမးႏင ဘာသာေရး ကာကြယေစာငေရာကေရးအတြက အမး၊ ဘာသာ၊

သာသနာေစာငေရာကေရးအသငး (မဘသ) ဟေသာ အမညက ဆကလက မသးစြရနညႊနၾကားခေသာလညး ထအပစႏင အျခားအဆကအႏြယ သ႔မဟတ ဆကခသအသငးမားသည ဤနာမညအား တြငကယစြာ သးစြလကရေနေသးသည။ See Matthew J. Walton, “Misunderstanding Myanmar’s Ma Ba Tha,” Asia Times (9 June 2018), http://www.atimes.com/article/misun-derstanding-myanmars-ma-ba-tha/.


စစတပက ေထာကခေသာ တနျပနဆႏၵျပပြတစခက ထေန႔ ထေနရာ ထအခနမာပငလပရန စစဥေနေၾကာငး ဆရယမဒယာမတစဆင သရလာခပါသည။ ထ႔အျပင အမးသားေရးအစြနးေရာကမားက စစဥစညး႐းသမားက ဆရယမဒယာေပၚတြင အၾကမးဖကၿခမးေျခာကမႈမားျပကာ အစးရအား ထခတကမႈက တားဆးရန ေတာငးဆၿပး ထသ႔ မလပေဆာငပါက ၎တ႔ကယတင ”တားဆး” မည ျဖစေၾကာငး ေျပာဆခပါသည။

ခတကၾကမညေန႔တြင စစဆန႔ကငေရးကန႔ကြကဆႏၵျပပြအား စစဥစညး႐းသမားသည ဆရပ ေနရာသ႔ နာရမားစြာ ႀကတငေရာကရေသာအခါ ရမားအျပင တနျပနဆႏၵျပသမားပါ ေရာကရေနၿပး ဟဟဒဒ လမးသလားေနသလ စစဥစညး႐းသမားေရာကလာျခငးက ဓါတပ၊ ဗဒယမား ႐ကေနသညက သတထားမၾကသည။ ဆႏၵျပမႈစသညႏင တနျပနဆႏၵျပသမားစြာ ထပေရာကလာၿပး စစဆန႔ကငေရးဆႏၵျပသမားႏင ထပတက ရငဆငမႈမား ျပလပျခငး၊ ဆႏၵျပသမားအား ၿခမးေျခာက၍ ရမားအား ဆႏၵျပသမားက ဖမးဆးရန သ႔မဟတ ႐ကႏကရန ေျပာဆျခငး အစရသညတ႔လပေဆာငကာ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမႈက ပကျပားေစရန ေႏာငယကၾကပါသည။ ထတနျပနဆႏၵျပသမားက စစတပကေထာကခေသာ ေကြးေၾကာသမားေအာဟစၾကၿပး ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားအား ေသာငးကနးသ ေထာကခသမားဟ စြပစြၾကပါသည။ ၎တ႔သည ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပသညေနရာအတြငးသ႔ပါ ဝငလာခၿပး စစဆန႔ကငေရး ဆႏၵျပသမားႏင ေရာေႏာလကကာ ရမားမ ၿဖခြမႈျပလပေစရန ရညရြယခကျဖင ထပတကရငဆငမႈမား ဖနးတး ၾကပါသည။ အေစာပငးတြင ရမားအေနျဖင ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားက ကာကြယေပးကာ တနျပနဆႏၵျပသမားႏင သးျခားခြထားရမည ၎တ႔၏တာဝနမားက ေဆာငရြကျခငးမရဘ စစဆန႔ကငေရး ဆႏၵျပသမားက တနျပန ဆႏၵျပသမားက ၎တ႔၏ အ၀နးအ၀ငးအတြငးမ ဖယရားကာ မမဖာသာ ႀကးစားကာကြယေနရသညက အသာတၾကည လကပကၾကည႐ႈေနၾကသည။ ေနာကပငးမသာ ဆႏၵျပသအပစ ႏစစအၾကား စတနး၍ အစႏစစ ခြျခားလကၿပး စစဆန႔ကငေရးဆႏၵျပသမားအား ဝငးရပတဆ႔ကာ လစခြရန ညႊနၾကားေသာလညး ရမားေနာကတြင စေ၀းကာ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပေနေသာ စစဆန႔ကငေရးဆႏၵျပသမားက ဆကလကၿခမးေျခာကေနသည တနျပနဆႏၵျပသမားကမ လစခြရန ေျပာဆလပေဆာငချခငး အလဥးမရပါ။ ထသ႔ လႏစစအား အခကအတန႔ ခြျခားထားရမျဖင ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပေနေသာ စစဆန႔ကငေရးဆႏၵျပသမားက ကာကြယေပးရန မညသ႔မ လေလာကျခငး မရပါ။

” သတ႔ [တနျပနဆႏၵျပသေတြ] က ရေတြက [ရမား စတနးရပေနေသာလငး] ေနာကကေနၿပး ေအာၾကတယ။ မဒယာေတြကလညး သတငး မယႏငေအာင ေမာငးထတၾကတယ။ သတ႔က ရေတြက အမန႔ေပးေနၾကတယ။ အဒါက ရေတြန႔ ပးေပါငး ညႇႏႈငးေဆာငရြကတ ပစထက ပဆးတယ။” - ရနကနမ ဆႏၵျပသတစဥး

စစဆန႔ကငေရးဆႏၵျပသမားမ လစခြရန သေဘာတၾကသညႏင တစၿပငနက အမးသမး ေခါငးေဆာင ၃ ဥး အနကမ တစဥးက အသခ႕စကက အသးျပ၍ ဆႏၵျပပြကအဆးသတၿပး လစခြကာ အမျပနၾကမညျဖစေၾကာငး ေၾကညာခပါသည။ စစဆန႔ကငေရးဆႏၵျပသမားက ထငသပတလပေနရာမ လစခြကာ ရမားစတနးရပေနေသာ လငးမ ျဖတ၍ ျပနၾကမညအခနတြင ရမားက ဆႏၵျပသအခ႕က စတင႐ကႏကဖမးဆးပါသည။ အမးသားေရးအစြနးေရာက မားကလညး ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားက ႐ကႏကျခငး၊ ဖမးဆးျခငးမားကပါ ျပလပလာပါသည။ ဆႏၵၵျပသမားက ႐ကႏက၊ ဖမးဆးေနေသာ တနျပနဆႏၵျပသမားက ရမားအေနျဖင မညသညတားဆးမႈမးမ မလပေဆာငသညအျပင ျဖစရပတစခတြင တနျပနဆႏၵျပသမား၏ ညႊနၾကားမႈအေပၚ အေျခခ၍ ဆႏၵျပသတစဥးကပင ဖမးဆးခေသးသည။ [ဘကလကျခငးႏင တေျပးညမျဖစေသာ အေရးယလကနာေစျခငး ေခါငးစဥေအာကတြင ၾကညပါ။]

ဆႏၵျပသမားအတြငး အၾကမးဖကတကခကမႈမား သ႔မဟတ တနျပနဆႏၵျပသမား၏ တကခကမႈျဖစရန အလားအလာမားက ဆရယမဒယာမားတြင လသရငၾကားျဖန႔ျဖးထားေသာ ၿခမးေျခာကမႈမားတြင ထငရားစြာ ေတြ႔ရရပါသည။ ဤအေျခအေနကၾကညပါက ရမားအေနျဖင ထကသ႔ေသာအၾကမးဖကမႈမားက ကာကြယရန


ၾကားေနပစအေနျဖင ဆႏၵျပမႈမားက စမခန႔ခြရနႏင ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားအားလးက အကာအကြယေပးရန တာဝနရပါသည။ လြတလပစြာ စေဝးခြငအတြက အေကာငးဆးကငသးမႈ နမနာမားက ေဖာျပသညမာ ”စေဝးမႈတစခ၏ သတငးစကားအေၾကာငးအရာမားအေပၚ သေဘာမတေၾကာငး သတငးစကားေဖာျပလပါက တနျပနဆႏၵထတေဖာျခငး မား လပေဆာငခြငရသည။ သ႔ေသာလညး တစဖကစေဝးမႈတြင ပါဝငသမား၏ လြတလပစြာ စေဝးခြငအား ပတပငတားျမစပငခြင မရပါ။ ဤအျမငအရ ဥပေဒက အေရးယလကနာေစရန ေဆာငရြကရေသာ အာဏာပငမားမ ထျဖစရပမားက အကာအကြယေပးရနႏင ပပးစစဥေပးရန မညသ႔လပေဆာငမညဟေသာ အခနး က႑သည အလြန အေရးပါ ပါသည။”35

ရမားအေနျဖင လျခေရးက ပပးစစဥေပးရန တကတကကြကြျပငဆငေဆာငရြကရမညအစား အမးသားေရး အစြနးေရာကသမားမားက ျပလပလာေသာ ၿခမးေျခာကမႈမားက ေလာခရန မညသညေဆာငရြကမႈကမ မလပခဘ စစဆန႔ကငေရးဆႏၵျပမႈက လစခြရနသာ ပမအာရ စကခပါသည။ စစဆန႔ကငေရးဆႏၵျပသမားႏင တနျပနဆႏၵျပသ အမးသားေရးအစြနးေရာကသမားမားအၾကား ထပတကရငဆငမႈမား ျဖစမညက စးရမစတေၾကာင စစဆန႔ကငေရး ဆႏၵျပပြမား ပတပငလကရနကပင ရနကနတငးဝနႀကးခပမ ရမားအား ညႊနၾကားခသညဟေသာ ေကာလဟာလမား ရေၾကာငး အခ႕ေသာေတြ႔ဆေမးျမနးခရသမားမ ေျပာၾကပါသည။ ထေကာလဟာလမား မနေစကာမ တနျပန ဆႏၵျပသမား၏ ၿခမးေျခာကမႈမားေၾကာင ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမႈတစရပက မပတပငသငဘ တနျပနဆႏၵျပသမား၏ ပစမတျဖစေသာ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားက ကာကြယေပးကာ ကယထလကေရာကအၾကမးဖကရန လႈ႔ေဆာျခငး အပါအဝင ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားအေပၚတြင ရာဇဝတမႈမားကးလြနခေသာ တနျပနဆႏၵျပသမားအား ဖမးဆးျခငး၊ လအပပါက ၎တ႔၏လျခေရးအတြက စစဥမႈမားျပႏငရန ဆႏၵျပပြစစဥစညး႐းသမားႏင ေစစပညႇႏႈငးျခငးတ႔ ပါဝင ေသာ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားအတြက ကာကြယမႈမား ျပလပရမညျဖစသည။

35 Special Rapporteur on the Rights to Freedom of Peaceful Assembly and of Association, “Report of the Spe-cial Rapporteur on the rights to freedom of peaceful assembly and of association,” Human Rights Council UN Doc. No. A/HRC/20/27, para. 30 (21 May 2012). UN Doc. No. A/HRC/20/27, para. 30 (21 May 2012).

ရနကနၿမ႕စစပြဆန႔ကငေရးၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသတစဥးအားတနျပနဆႏၵျပသမားႏငရမားမဖမးဆးေနစဥ၊ ၂၀၁၈ခႏစေမလ၁၂ရကေန႔(ဓာတပ - Victoria Milko)


ဘကလကျခငးႏင တေျပးညမျဖစေသာ အေရးယလကနာေစျခငး

ရနကန၌ ေမလ ၁၂ ရကေန႔တြင ျဖစပြားခေသာ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြႏငပတသက၍ အာဏာပငမားအေနျဖင ဥပေဒက အဓပၸါယဖြငဆျခငးႏင အေရးယလကနာေစျခငးတြင ဘကလကၿပး တေျပးညမျဖစမႈ ႏစခ ရခပါသည။ ပထမတစခမာ အသေပးအေၾကာငးၾကားမႈ ျပလပခနတြင ဆႏၵျပပြတြင အသးျပမည ေကြးေၾကာသမားႏင ေတာငးဆမႈ မားတြင ပါဝငေသာအေၾကာငးအရာမားအေပၚ အေျခခကာ ၿပးခသညဆႏၵျပပြမားႏင မတညေသာ ကငတြယမႈမားက ရတပဖြ႔၀ငမားအေနျဖင လပေဆာငခပါသည။ ၿငမးစစဥပေဒ ျပငဆငခကမားအေပၚ ဆန႔ကငကန႔ကြကမႈ၊ စစတပအား ေထာကခေၾကာငးျပသမႈ အစရသညတ႔အပါအဝင ရနကနတြငျဖစခေသာ အျခားၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပမႈမားက ၾကန႔ၾကာမႈမရဘ ခြငျပခခနတြင ဤစစဆန႔ကငေရး ဆႏၵျပပြကမ ရအငအားအလးအရငး အသးျပ၍ ပတပငခပါသည။ ဒတယအခကအေနျဖင ဆႏၵျပပြျပလပေသာေန႔တြငႏင ေနာကပငးတရားစြဆျခငးမားတြင ရမားမ ဆႏၵျပပြက စစဥစညး႐းသမား သ႔မဟတ ဆႏၵျပပြတြင ဥပေဒခးေဖာကသမားအား ဖမးဆး တရားစြဆျခငးမးမဟတဘ ဆႏၵျပပြေခါငးေဆာင ဟတသညျဖစေစ၊ မဟတသညျဖစေစ သ႔မဟတ ဥပေဒတစခခက ခးေဖာကသည ျဖစေစ၊ မခးေဖာကသညျဖစေစ ဟတတငးမနရာ ပြငလငးစြာေ၀ဖနေထာကျပ ေျပာဆေလရေသာ တကကြလႈပရားသလငယ အမားစကသာ ဖမးဆးတရားစြဆျခငး ျဖစသည။ ရမား၏ လပေဆာငမႈသည စစဆန႔ကငေရးလႈပရားမႈ ႀကးထြား လာမညက တားဆးရနႏင ကယျပန႔ေသာ လ႔အခြငအေရးလႈပရားမႈမား လပေဆာငသျဖင ၎တ႔ ”မလလားေသာ” တကကြလႈပရားသမားႏင လ႔အခြငအေရးကာကြယ ေစာငေရာကသမားက ျပစဒဏေပးရန ႀကးစားခကတစရပ ျဖစသညဟ ေတြ႔ဆေမးျမနးခသ အားလးမ အဓပၸါယဖြငၾကပါသည။

အသေပးအေၾကာငးၾကားခကမား တငသြငးခနတြငေသာလညးေကာငး၊ အဖမးခရၿပး ေမးခြနးမား အေမးခရ ခနတြငေသာလညးေကာငး ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမႈ လပရျခငး၏ အရငးခအေၾကာငးမားအေပၚ ရမားက ေမးခြနးမားစြာ ထတခၾကေၾကာငး ဖမးဆးခရသည စစဥစညး႐းသမားႏင ပါဝငသမားက ဆပါသည။ ဆႏၵျပသမား၏ စစရပစရန ေတာငးဆမႈအေပၚ ရမားအေနျဖင ေယဘယအားျဖင ပမအေႏာငအယကျဖစဟနေပၚၿပး တငးရငးသား လကနကကငေတာလနေရးအငအားစမားကသာ ဆန႔ကငဆႏၵျပသငေၾကာငး ရမားက ၎တ႔အား ေျပာပါသည။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမားက အေႏာငအယကျဖစေစႏငေသာေၾကာင ၎တ႔အေနျဖင ဆႏၵ မျပသငေၾကာငးကပါ အခ႕ေသာရမားက ထငျမငခက ေပးၾကပါေသးသည။

”မငးတ႔ေကြးေၾကာသထမာ ဘာျဖစလ႔ ႏစဘကစလးက စစရပခငးဖ႔ မေျပာရတာလ၊ ဘာလ႔ ႏစဘကစလးက မေျပာရတာလလ႔ ရအရာရက ကေနာက ေမးတယ။ ကေနာတ႔က ကခငလြတေျမာကေရးအဖြ႔ [KIO] ဘကက မကႏာလကၿပး တပမေတာက ပရပကေအာင လပေနတယလ႔ သတ႔ကထငေနတာ” - ရနကနမ ဆႏၵျပသတစဥး

ဆႏၵျပမႈကတားဆးရနႏင ဆႏၵျပသမားက တရားစြဆရာတြင ရတပဖြ႔ဝငမားအေနျဖင သးေနခေသာ အေၾကာငးျပခကမာ အေပၚယတြင ၾကားေနသညဟ ထငရႏငပါသည။ ၿမ႕နယ ၁၁ ၿမ႕နယတြင ဆႏၵျပပြမားက ပတပငထားသျဖင ဆႏၵျပမႈမားႏငသကဆငသည ေဒသႏရအမန႔မားက ဆႏၵျပသမားအေနျဖင ခးေဖာကရာ ေရာကသညအတြက ဆႏၵျပပြမားက ခြငျပ၍မရဟ ရမားကဆသည။ ရမားအေနျဖင ဥပေဒပဒမမားက တတကက ရညညႊနးျခငးမရေသာလညး စေဝးမႈစစဥစညး႐းသမားအေနျဖင အထကတြငရငးျပခသညအတငး ေဒသႏရ အာဏာပငမားက ထတျပနထားေသာစညးမဥးမား၊ ၎တ႔ႏင ညႇႏႈငးထားေသာ သေဘာတညခကမားက လကနာရန လအပသညဟ ျပ႒ာနးထားသည ပဒမ ၁၀ (ဋ) က အသးခသညဟ ယဆႏငပါသည။ ၾကားေနမႈရေၾကာငး သသာေပၚလြငေစရန ဤသ႔ ႀကးစားေဖာျပေနေသာျငားလညး ထၿမ႕နယမားရ ရတပဖြ႔ဝငမားသည စစတပက ေထာကခေသာ၊ စစတပႏငသကဆငျခငးမရသည အစးရမဝါဒတစရပရပက ဆန႔ကငေသာ စေဝးမႈမားပါဝငသည


အျခားဆႏၵျပမႈမားက မၾကာေသးခငကပင ခြငျပခပါေသးသည။ ဤစစဆန႔ကငေရး ကန႔ကြကဆႏၵျပမႈက ပစမတ ထားရျခငးသည ၎၏သတငးစကားတြင စစတပ၏ ပရပကစၥပါဝငေနေသာေၾကာငျဖစၿပး ဥပေဒကလကနာမႈ မရျခငးေၾကာင မဟတေၾကာငး ရမား၏ ဥပေဒလကနာေဆာငရြကေစပ ကြျပားျခားနားျခငးႏင ၎တ႔၏ ထငျမင ခကမားမတစဆင သရႏငပါသည။

”တကယလ႔ ၁၁ ၿမ႕နယမာ ကန႔ကြကဆႏၵျပပြေတြ၊ ဆႏၵထတေဖာပြေတြ ပတထားတယဆရင မဘသေတြက လပတဆႏၵျပပြေတြန႔ ေဒၚညညသငးဥးေဆာငတ လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြင ဆႏၵျပပြေတြကေတာေရာ ဘယလလပမလ…။ ဥပေဒက လတစဥးတစေယာက ဒါမမဟတ အဖြ႔အစညးတစခခရ႕ အကးအျမတအတြက အသးမခသငဘး။ လတငးက ကယအကးအျမတအတြကပ ၾကညၾကရင ဘယလလပ ၿငမးခမးေရး ရေတာမာလ။” - ရနကနမ ဆႏၵျပသတစဥး

ဥပေဒက အေရးယလကနာေစရန လပေဆာငရာတြင တေျပးည မျဖစသည ဒတယပစတစခက ဖမးဆး တရားစြဆခရသမား၏ အေျခအေနကၾကညပါက သသာထငရားပါသည။ ပထမအေနျဖင ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြ တစေလာကလးတြင ရတပဖြ႔ဝငမား၊ အပခပေရးမးမားႏင ရညလားၾကာျမငစြာ စကားေျပာဆခရသျဖင ရမားႏင သထားၿပးသားျဖစသည ဥးေဆာငစစဥသမားမာ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြအတြငး ဖမးဆးမခခရပါ။ ဖမးဆးမႈ တစခခငးအတြက မညသကဖမးမညဟ ရမားမ မညသ႔ေရြးခယသညမာ မရငးလငးေသာျငားလညး အထကတြင ေဖာျပခေသာျဖစရပမားတြင တနျပနဆႏၵျပသမားက မညသကဖမးဆးရမညဟ အခကျပမႈမားရခသည။ အျခား ျဖစရပမားတြင ခြျခားဆကဆမႈပေပာကေရး သ႔မဟတ အမနးစကားဆန႔ကငေရး လပေဆာငမႈမားေၾကာင ရမားက သရေနၿပးသမားမာ ပမပစမတအထားခခရၿပး ၿငမးခမးစြာကန႔ကြကဆႏၵျပမႈမားက ဥးေဆာငမႈက႑တြင ပါဝငေသာလညး လသနညးေသာသမားမာ အဖမးမခခရပါ။ ေနာကပငးတြင တရားစြဆျခငးခရသမား စာရငးအား ရမားက ထတျပနေသာအခါ ဆႏၵျပပြတြငပါဝငသည ဟတတငးမနရာ ပြငလငးစြာေ၀ဖနေထာကျပေျပာဆေလရသ တကကြလႈပရားသ လငယအမားစပါဝငေနၿပး အခ႕မာ စစဥစညး႐းမႈတြင ဥးေဆာငသညအခနးက႑တြင ပါဝငၾကသမား မဟတေၾကာငး တကကြလႈပရားသမားက သတျပမခၾကသည။ ကန႔ကြကဆႏၵျပခနတြင အဖမးခခရသ တစဥးသည ေနာကပငးတြင ျပနလႊတေပးျခငးခရၿပး ၎တြင အရပဘကလထအဖြ႔အစညးဆငရာ သ႔မဟတ တကကြလႈပရားမႈဆငရာ ေနာကခသမငးေၾကာငးမရမႈက ေတြ႔ရရသျဖင တရားစြဆမႈပင မခခရပါ။ အခ႕ေသာ ဥပေဒခးေဖာကမႈ အေျခအေနမားက မတ႔ျပနရန သ႔မဟတ ဆႏၵျပပြစစဥစညး႐းမႈမားသကသက အတြက တာဝနရေသာ သမားက ပစမတမထားဘ လငယမားအေနျဖင တကကြလႈပရားမႈမားတြင မပါဝငေစရန၊ ေစာငၾကည သညစာရငးတြငရေနေသာ တကကြလႈပရားသမားက ပစမတထားရန ရညရြယခကအား ထသ႔ ေရ႕ေနာက မညမႈမားတြင ျမငေတြ႔ရေၾကာငး ေတြ႔ဆေမးျမနးခသအားလးမ ခစားခၾကရသည။

” [ေမလ ၁၂ ရကေန႔မာ အဖမးခရတ ၉ ေယာကက] မတညတအဖြ႔အစညးေတြက လာၾကတာ၊ တခ႕က ေသြးစညးညညြတမႈက ျပရသကသကပ၊ တခ႕ကဆ သပသတာေတာငမဟတဘး။ ဒါေပမယ ေတာေတာမားမားက အေတြ႔အၾကရတ တကကြလႈပရားသေတြျဖစတယ။ သတ႔ထက တခ႕က လထၿငမးခမးေရးလႈပရားမႈထကလေတြ၊ ဒါေပမယ တစေယာကက ဘယအရပဘက အဖြ႔အစညးန႔မ မပတသကဘ ေရာကလာတာ။


အဒေတာ ကနတလေတြ ၂၄ နာရ ၾကာေအာင အဖမးခရတအခနမာ သ႔ကေတာ အဒေန႔ ညေနမာပ လႊတေပးလကတယ။” - ရနကနဆႏၵျပပြ စစဥစညးရးသတစဥး

အထကတြင ရငးျပခေသာျဖစရပတြင တနျပနဆႏၵျပသမားက အဓမၼဆန႔ကငေရးေကာမတက ဖြ႔စညးကာ မဘသ ဥးေဆာငသမားက တရားစြဆမႈမား ျပလပထားသည ကျမတေကာက ေရြးခယချခငး ျဖစပါသည။ မကျမင သကေသအမားအျပား၏ ထြကဆခကအရ ၎သည ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသညေနရာမ ထြကခြာ၍ လမးက ျဖတကးေနစဥ တနျပနဆႏၵျပသမား ေရာကရလာကာ အတငးအကပ ဖမးဆးခသည။ ထ႔ေနာက ၎တ႔က လမးက ျဖတေကာ၍ ကျမတေကာအား ရမားထ ဆြေခၚသြားၿပး ရကားထ ထညသြငးသညအထ ရမားက ဝငးထားခၾကၿပး ကျမတေကာ ရကားထေရာကမ ဖမးဆးချခငးျဖစပါသည။ မဘသအား ဆန႔ကငသညလပရပမားေၾကာင ကျမတေကာ ပစမတအထား ခရသညဟ ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ စစဥစညး႐းသမားႏင ဆႏၵျပသမားအားလးက ယၾကညၾကပါသည။ အခ႕ေသာသမားမာလညး တနျပနဆႏၵျပသမားမ တစဥးခငး ပစမတထားခရသမားျဖစၿပး ဆႏၵျပပြ စစဥစညး႐းမႈတြင အမနတကယပါဝငချခငး မရေသာလညး ထသမားမာ စစဥစညး႐းသမားျဖစေၾကာငး တနျပနဆႏၵျပသမားက ရမားအား အေၾကာငးၾကား ဖမးဆးခငးခၾကသည။

29

စစဥစညး႐းသအမးသမးမားႏင ဆႏၵျပသမား

ျမစႀကးနားႏင ရနကန ႏစၿမ႕စလးတြင လငယအမးသမးမားသည ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြ စစဥစညး႐းရာႏင အေကာငအထညေဖာရာတြင အေရးပါေသာက႑မ ပါ၀ငခၾကသည။ ျမစႀကးနားတြင ထငရားေသာေခါငးေဆာင ႏစဥးအနက တစဥးမာ လငယအမးသမးျဖစၿပး အရေခါငးေဆာင ႏစဥးေရြးခယထားသညအနက တစဥးမာလညး လငယအမးသမးပင ျဖစပါသည။ ရနကနၿမ႕တြင ဥးေဆာငစစဥစညး႐းသ ၃ ဥးမာ လငယအမးသမးမား ျဖစသည။ ႏစၿမ႕စလး၏ လႈပရားမႈမားတြင အမးသမးအမားအျပားမာ စစဥျခငးႏင ဥးေဆာငျခငးတ႔တြင တကကြစြာ ပါ၀ငခၾကသည။ အာဏာပငမားနင အမးသားေရးအစြနးေရာကမားက လကယတငေသာလညးေကာငး၊ ဆရယမဒယာ မားမလညးေကာငး ပဂၢလေရး ေစာကားမႈမားအပါအ၀င လငကြျပားမႈအေပၚအေျခခသည ထပဆငစနေခၚမႈမား ၾကေတြ႔ရေသာလညး ယငးအမးသမးမားသည ေခါငးေဆာငမႈက႑က ရယခၾကသည။ သ႔ရာတြင အမးသမး ေခါငးေဆာငမားသည ၎တ႔၏ရညမနးခကမား ရရႏငရန ရမားအေနျဖင မဒယာေရ႕ေမာကတြင လကနကမ အမးသမးမားက အၾကမးဖကရန ပမတြန႔ဆတလမမညဟေသာ ယဆခကအရ ၎တ႔၏ ေယာကားေလး လပေဖာကငဖကမားႏင ရမားအၾကား အတားအဆးတစခအျဖစ ၀ငေရာကရပတညျခငးျဖင လျခေရးေပးျခငးမး အပါအ၀င ၎တ႔၏အခနးက႑ႏင လ႔အဖြ႔စညးက ၎တ႔အေပၚထားရေသာ ေမာလငခကမားကလညး အသးျပ ခၾကသည။ ၎တ႔၏ ကယပငအကးစးပြားအတြက လမႈေရးေမာလငခကမားက အသးျပရန ႀကးပမးအားထတမႈ မားသည အစဥအျမ ေအာငျမငမႈမရဘ၊ လငကြျပားမႈအေျခခအေပၚ လမႈေရးေမာလငခကမားသည ဤအမးသမး ေခါငးေဆာငမားႏင ၎တ႔၏ ဥးေဆာငရန ႀကးပမးခကမားက အႏတလကၡဏာေဆာငေသာ သကေရာကမႈမားက ရငဆငေနရဆျဖစသည။

ျမနမာႏငငမ လကမတေရးထးထားေသာ အမးသမးမားအေပၚ နညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈမားအားလး ပေပာကေရး သေဘာတစာခပ (CEDAW) အပါအ၀င ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးသေဘာတစာခပမားတြင ခြျခား ဆကဆခရျခငးမ ကာကြယေပးမႈရရရန အမးသမးမား၏အခြငအေရးႏင လမႈႏငႏငငေရးဘ၀မားတြင ပါ၀ငခြငအား အမးသမမား တနးတညမခစားႏငေစရန ျပ႒ာနးထားပါသည။36 ကလသမဂၢ လျခေရးေကာငစ ဆးျဖတခက (UN-SCR) အမတ ၁၃၂၅ ကသ႔ေသာ ႏငငတကာသေဘာတညခကမား ရေသာလညး ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင အမးသမးမား၏ပါ၀ငခြင မၾကာခဏပင ျငငးပယခရသညအခါ ၿငမးခမးစြာစေ၀းျခငးအား ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကသည ပစတစခအျဖစ အသးျပၾကသည။ လြတလြတလပလပ ၿငမးခမးစြာစေ၀းခြငဆငရာ ၎တ႔၏အခြငအေရးအား ညမစြာကငသးခြငရေစရန အမးသမးမား၏အခြငအေရးမား ကာကြယျခငးသည ႏငငေရးတြင အမးသမးမား၏တနးတပါ၀ငခြငက အာမခႏငမည အေရးႀကးေသာနညးလမး ျဖစသည။

သ႔ရာတြင ၿငမးခမးစြာစေ၀းျခငးမတစဆင လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈစခနစညႊနးမားက စနေခၚရသညအခါ အမးသမး လ႔အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကသမားသည ၿခမးေျခာကမႈႏင ဓေလထးတမးမား၏

36 အမးသမးမားအေပၚ နညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈမားအားလး ပေပာကေရး သဘာတစာခပ၊ ပဒမ ၇(ဂ)၊ (18 December 1979), http://www.ohchr.org/Documents/ProfessionalInterest/cedaw.pdf.


ေဘးအႏရာယက ပမၾကေတြ႔ၾကရသည။37 ၿငမးခမးစြာစေ၀းမႈက ဥးေဆာငရာတြင မၾကာခဏပင လကေတြ႔ ၾကရသညအခကမာ လ႔အဖြ႔အစညးတြင အမးသမးမားက မသားစႏင အမမႈကစၥ အလပမားကသာ စးစက လပကငေစၿပး ႏငငေရးတြင မပါ၀ငရန ေမာလငထားၾကသည အမးသမး၏ အခနးက႑ဆငရာ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈစခနစညြနးမားက စနေခၚရျခငးပင ျဖစသညအတြက လပဂၢလတစဥးခငး သ႔မဟတ ဆရယမဒယာမ အမးသမးေခါငးေဆာငမားႏင ၿငမးခမးစြာစေ၀းမႈတြင ပါ၀ငသမားအေပၚ ၿခမးေျခာကမႈမားက ရပတန႔ေစရန အစးရက အထးအေရးယေဆာငရြကမႈမား လပေဆာငေပးရန လအပပါသည။38 အမးသမးမားသည တငးရငးသား သ႔မဟတ ဘာသာေရးလနညးစ၀ငမား ျဖစေနသညအခါ သ႔မဟတ အထး ေဘးအႏရာယမားသည ပဋပကၡေဒသမားတြင ၎တ႔ အလပလပေနရသညအခါ ၿငမးခမးစြာစေ၀းခြငက ကငသးမႈေၾကာငတကခကမႈမား ခရႏငသညအေျခအေနကလညး ပမျမငတကလာသည။39 ၿငမးခမးစြာစေ၀းခြငအား ပပးရနႏင အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈမားက ဖယရားရန အျပသေဘာေဆာငသည သငေလာေသာ အေရးယေဆာငရြကမႈမားလပေဆာငရန ျမနမာအစးရတြင တာ၀နရသည။ ယငးတာ၀နသည ရမားက အမးသမးမားက သတေပးျခငးႏင ၿငမးခမးစြာစေ၀းမႈမားက ပပးကည ေပးသည အေျခအေနတြင အမးသမးမားက တနးတဆကဆေရး အာမခရနသာမက ျမနမာအစးရအေနျဖင ၿငမးခမးစြာစေ၀းမႈမားတြင ပါ၀ငသမားက ကာကြယ ေပးရန ကား-မ တနးတေရးအျမငျဖင ခဥးကပရန လအပသည။ ယငးခဥးကပမႈသည ၿငမးခမးစြာစေ၀းေသာ အမးသမးစစဥစညးရးသမားက အမးသားေရးအစြနးေရာကမားက ေႏာငယကေစာကားမႈ၏ အဓကအစတအပငးျဖစသည ဆရယမဒယာေပၚတြင ၿခမးေျခာကမႈမားႏင ေစာကားမႈမား ရနမ အကာအကြယေပးျခငးလညး ပါ၀ငရမည။

ပဂၢလေရးဆငရာ ထပါးေႏာငယကမႈ

ျမစႀကးနားႏင ရနကနၿမ႕မားတြင ၿငမးခမးစြာစေ၀းမႈ စစဥစညး႐းသအမးသမးမားႏင တကကြလႈပရား ပးေပါငးပါ၀ငသ အမးသမးမားသည လကယတငမျဖစေစ၊ အြနလငးမျဖစေစ အာဏာပငမားႏင အမးသားေရး အစြနးေရာကမား၏ ပဂၢလေရးေႏာငယကေစာကားမႈမားက ၎တ႔၏ လပေဖာကငဖက အမးသားမားထက ပ၍ ရငဆငၾကရသည။ ရမားက ၎တ႔ မသားစမားအေၾကာငးႏင ၎တ႔၏ တကကြလႈပရားမႈမားအေပၚ မဘမားက မညသ႔ျမငသညတ႔အပါအ၀င ပဂၢလေရးဆငရာေမးခြနးမား ေမးျမနးခၿပး ႏငငေရးကစၥရပမားတြငပါ၀ငမႈက ေလာငေျပာငခသညဟ အမးသမးမားက ေျပာၾကသည။ ထသ႔ ေႏာငယကေစာကားရာတြင ဘာသာ၊ လမး၊ အမေထာငေရးအေျခအေန၊ အစညးအေ၀းမားႏင အျခားေသာကစၥရပမားအတြက ႏငငတကာ ခရးသြားမတတမးမား အပါအ၀င ထအမးသမးမား မညသမည၀ါ ျဖစသညဆသညက ေဖာျပေနသည ပဂၢလေရးအခကအလကမားအား အသးျပေဖာျပခသည။ ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ အမးသားမားထမ ၿငမးခမးစြာစေ၀းျခငးေၾကာင ဆရယမဒယာေပၚတြင ေစာကား ေႏာငယကခရသမာ ႏစဥးသာရၿပး ၎တ႔ႏစဥးမာလညး လ႔အခြငအေရး လပငနးမားေၾကာင အမးသားေရး အစြနးေရာကမားက မလကတညးက ပစမတထား တကခကခရသမား ျဖစသည။

“အဒတနးက သတ႔က အေမ၊ အေဖ၊ လပစာန႔ ေမာငႏမေတြ၊ [ကးကြယတ] ဘာသာ အစရတ ... ကမရ႕ကယေရး အခကအလကေတြ ေမးတယ။ ကးကြယတဘာသာက ေမးေတာ… ဒါက ပဂၢလေရး ေမးခြနးျဖစလ႔ မေျဖႏငဘးလ႔ ျပနေျပာလကတယ။ ရယစရာေကာငးတာက အမေထာငရလား အပလား ဆတာကပါ

37 Human Rights Council, “Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights defenders,” UN Doc. No. A/HRC/31/55 (1 Feb. 2016), https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G16/015/56/PDF/G1601556.pdf?OpenElement.

38 Id. 39 Id.


ေမးတယ။ ဒါကလညး ပဂၢလေရးေမးခြနးျဖစလ႔ ကမ ေျဖစရာမလဘးလ႔ ေျပာလကတယ။ သတ႔က ခငဗား ေျဖရမယလ႔ ေျပာတယ။ ဒါေပမယ ဘယဥပေဒ ဘယပဒမအရ ပဂၢလေရးေမးခြနးေတြက ေျဖရမာလလ႔ ျပနေမးလကတယ။ အဒါေၾကာင ေတာေတာေလးေတာ စကားမားခရတယ။” - ရနကနဆႏၵျပပြ စစဥစညး႐းသတစဥး

အမးသမး တကကြလႈပရားသမားအေပၚ ပဂၢလေရးတကခကမႈမားက ဆရယမဒယာတြင အထး ျပငးထနသည။ ဤစာတမးအတြက ေမးျမနးခေသာအမးသမးအားလးသည ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမႈတြင ပါ၀ငခသည အတြက ေဖစဘြတ (facebook) ေပၚတြင ျပငးထနေသာတကခကမႈမားက ရငဆငၾကရသည။ ဆႏၵျပမႈမားအတြငး လအမားအျပားက ေဖစဘြတတြင LIVE လႊငခၾကၿပး ယငးလႊငခကမားေအာကတြင ဆႏၵျပပြတြင ပါ၀ငေသာ အမးသမးမားအား ရညညႊနးသည လငပငးဆငရာေစာကားမႈမားႏင ၿခမးေျခာကမႈအမားအျပား ေရးသား မတခကေပးခခရသည။ ဤစာတမးအတြက ေမးျမနးခေသာအမးသမးအမားစ၏ ေဖစဘြတအေကာငမားက အမးသားေရးအစြနးေရာကမားက ေမႊေႏာကခၿပး ၎တ႔ႏင အမးသားမား အထးသျဖင အသားမသ ႏငငျခားသားမား သ႔မဟတ (အမးသားေရးအစြနးေရာကမားက သတမတသည) အႏၵယတကဖြား သ႔မဟတ မစလငအမးသားမားႏင တြ႐ကထားေသာ ဓါတပေဟာငးမားက ရာေဖြၿပး ထအမးသမးမားမာ မစလငအမးသားမားႏင ခနးေတြ႔ေနၾကေၾကာငး ႏင တငးတစပါး အကးစးပြားမားအတြက ထနးခပခေနရေၾကာငး ေဖစဘြတတြင တငခသညဟ ၎အမးသမးမားက ေျပာၾကသည။ ဆႏၵျပပြတြငပါ၀ငခသည မစလငလငယအမးသမးတစဥး၏ မတပတငအပါအ၀င ယခငႏစမား ကတညးက ေဖစဘြတေပၚတြငတငထားေသာ အမးသမး၏ ဓါတပမားႏငယဥတြ၍ ေဖစဘြတသးစြသ အမးသားေရး အစြနးေရာကမားက ျပနတငခသည။ ထအမးသမးမာ ဆႏၵျပမညေန႔တြင ေဖစဘြတအေကာငက ပတချခငး ျဖစရာ ထသတ႔သည ဓါတပမားက ယခငကပင ရယသမးဆညးထားချခငး ျဖစႏငသညဟ ယဆပါသည။40 အဘယေၾကာငဆေသာ ယငးမတပတငဓာတပက မညသညအခါကမ ေဖစဘြတေပၚတငချခငး မရသျဖင ယငးသ႔ သမ၏ မတပတငဓါတပက ေဖစဘြတေပၚတငထားသညက ေတြ႔ရေသာအခါ သမ၏မတပတငအား ၎တ႔ မညသ႔ရရခသညက မသရသျဖင လြနစြာစတပစရာ ျဖစရပါသည။ ေနာကတစဥးမာ လြနခေသာ ၅ ႏစက လထ အခမးအနားတစခတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးတစခမ ေခါငးေဆာငတစဥးႏင ၎တြ႐ကထားေသာဓါတပက တငၿပး ထလကနကကင အဖြ႔အစညး၀င ျဖစသညဟ စြပစြခခရသည။

ယငးေႏာငယကေစာကားမႈမားႏင ပတသက၍ အခ႕က ေဖစဘြတက တငၾကားခသည။ အခ႕ေသာ ေဖစဘြတတငထားခကမားက ဖယရားေပးေအာင အမးသမးတစဥးက လပေဆာငႏငခေသာလညး ယငးပမားမာ ေထာငႏငခေသာ ေဖစဘြတအသးျပသ အျခားသမားထ ပ႕ႏ႔ခၿပးျဖစသည။ အျခားတစဥးကလညး ေဖစဘြတသ႔ တငၾကားရန ႀကးပမးခေသာလညး မညသညအမးအစားတြင တငၾကားရမညက မေသခာသညအျပင ေဖစဘြတ အေနျဖင တစစတရာ အေရးယေဆာငရြကမည မေဆာငရြကမညက မေသခာသျဖင အေကာငတစခက မမနကနေသာ အခကအလကျဖင သမ၏ဓါတပမားက အႀကမႀကမ အသးျပေနေၾကာငးသာ တငၾကားခသည။

လမႈဘ၀အခနးက႑အားျခယလယျခငး

ၿမ႕ႏစၿမ႕စလးမ ေခါငးေဆာငမားက ၎တ႔ဆကဆရေသာ အာဏာပငမားသာမက အရပဘက အသငးအ၀ငးရ အျခားသမားႏင ျပညသလထမားကလညး ယငးသ႔ေသာ ေလးနကသည ဆႏၵျပပြတစခလးကျဖစေစ၊

40 ေဖစဘြတသးစြသ တစဥးတစေယာကသည ၎၏ ေဖစဘြတအေကာငက deactivate လပလကေသာအခါ မတေဆြမား သ႔မဟတ အပစမား၏ timeline မားတြင တငပ႔ထားခကအခ႕က ျမငႏငဆျဖစေသာလညး ၎အေကာငႏင ခတဆကမႈမား မရေတာေသာေၾကာင ဓါတပမား၊ တငပ႔ခက မားအပါအ၀င ၎၏ ပဂၢလေရး အခကအလကမားမာ ခကခငးပင ၀ငေရာကႏငျခငးႏင ေဖစဘြတေပၚတြင ေတြ႔ျမငႏငျခငး မရေတာေပ။ “Facebook Help Center, “How Do I Deactivate My Account?”, https://www.facebook.com/help/214376678584711 (accessed 20 June 2018).


အစတအပငးတစခကျဖစေစ လငယအမးသမးမားက ဥးေဆာငခသညအေပၚ အအားသငၾကေၾကာငး မတခက ေပးသည။ ရနကနမ စစဥစညး႐းသတစဥး၏ အဆအရ အေစာပငးတြင ၎တ႔အတြက ၿခမးေျခာကမႈျဖစလာမည မဟတဟ ရမားက ယဆခၾကသညအတြက အေလးအနကမထားခေသာေၾကာင ယငးဆႏၵျပပြ စစဥလပေဆာငရာတြင ေခာေခာေမြ႔ေမြ႔ ျဖစခသည။ သ႔ေသာ ထစေ၀းမႈ အလြနႀကးမားေၾကာငး သတထားမသညအခနမသာ ရမားမ အျမငေျပာငးသြားခသည။

“ရစခနးသြားတနးက ကမတ႔ ၃ ေယာကက ေတြ႔တအခါ အားလးက မနးကေလးေတြခညးပ၊ အရငက တကကြလႈပရားသေတြန႔ မတဘးျဖစေနတယ။ ဒါေၾကာင သတ႔က ေကာငးေကာငးမြနမြနပ ႀကဆတယ... ဒါေပမယ ကမတ႔ကေတာ မေလးစားဘး။ ကမတ႔က မနးကေလးေတြျဖစေတာ သတ႔က ကေလးေတြလ သေဘာထားၿပး စၾက ေနာကၾကတယ။ ေလးေလးနကနကမရဘးလ႔ ခစားရတယ။ အမးသမးေတြ ျဖစေနေတာ သတ႔က ဆးဆးရြားရြား မဆကဆေပမယ ကမတ႔ကလညး အေလာက အေလးအနကမထားဘး။ ေနာကပငးမ သတ႔က ဒၿငမးခမးေရး လမးေလာကခတကပြဟာ ကမတ႔ ၃ ေယာကတညး မဟတဘ ေတာေတာႀကးတယဆတာ သလ႔လားေတာ မသဘး ေတာေတာေလး အေလးအနကထားလာတယ။” - ရနကနဆႏၵျပပြ စစဥစညး႐းသတစဥး

လငယအမးသားမားသည ရမားႏင ထပတကျဖစႏငသည အလားအလာ ပမားသညဟေသာ အယ အဆအျပင ရမားက အမးသမးမားအေပၚ အမးသားမားကသ႔ ဆးဆးရြားရြား ဆကဆမညမဟတ သ႔မဟတ အမးသမးမားက ႐ကႏကလမမည မဟတဟေသာယဆခကျဖင ျမစႀကးနားတြငလညး ဆႏၵျပသမားႏင ရမား အၾကား ထပတကျဖစမႈမား မျဖစေစရန သတျဖင လပေဆာငခၾကပါသည။ ဆႏၵျပသမားမ ၎တ႔ မညသ႔စစဥ လပေဆာငခပက အခ႕ေသာ ေတြ႔ဆေမးျမနးခသမားထက ယခလ ေျပာျပခသည -

“ကေနာတ႔ ကယကယကထနးခပဖ႔ အစကတညးကျပငထားတယ အၾကမးဖကတနညးန႔ တ႔ျပနမာ မဟတဘး။ ေအးေအးေဆးေဆးန႔ ၿငမးၿငမးခမးခမးျဖစဖ႔ တတႏငသေလာက ႀကးစားခတယ။ ကေနာတ႔က မနးကေလးေတြက ေရ႕ကထားၿပး တနးစတယ။ စစတပ ဒါမမဟတ ရန႔ ထပတကမေတြ႔ဖ႔အတြက မနးကေလးေတြက အေရ႕က ရဖ႔လတယ။ ေယာကားခငးဆ ျပနာျဖစမယ။” - ျမစႀကးနားမ ဆႏၵျပသ အမးသားတစဥး

“ေယာကားေတြခညး ဥးေဆာငမယဆရင သတ႔ ႐ကရ၊ ႏကရ ဒါမမဟတ အၾကမးဖကလကရပ ဆေတာ ၿဖခြရ လြယတယ။ ဒါေပမယ မနးကေလးေတြကကေတာ သတ႔ အလလပလ႔မရဘး၊ ႏငငတကာမာ ေတာေတာ ႐ပဆးသြားမယ။ ရေတြက အဒါက ေတာေတာေလး သတထားတယ။ ဒါေၾကာင သတ႔အတြက အမးသမးေတြက ကငတြယဖ႔ ပခကတယ။” – ျမစႀကးနားဆႏၵျပပြ စစဥစညး႐းသတစဥး


အမးသမးမားသည အမးသားမားထက ေဘးအႏရာယမားက မတညသညပစျဖင ၾကေတြ႔ႏငၿပး ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမႈမားတြင အမးသမးမားက ေရ႕တနး၌ေနရာယျခငးမာ တစခါတစရတြင ရႏင တနျပနဆႏၵျပသမား၏ ၿခမးေျခာကမႈမားႏင ႏႈတအားျဖင ေစာကားမႈမားက ပမခရႏငသည။ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပမႈမားတြင ေရ႕တနး၌ရေသာ အမးသမးမားသည ဖမးဆးခရမႈႏင လငပငးဆငရာ သ႔မဟတ လငကြျပားမႈအေပၚအေျခခသည အၾကမးဖကမႈမား ၾကေတြ႔ႏငသညအလားအလာ ပမားေစၿပး ရမားက ၎တ႔က ကယထလကေရာက အၾကမးဖကမႈမား မျပလပပါဟေသာ အာမခခကလညး မရေပ။ အမးသမးမားသည ထပတကရငဆငရမႈ ၾကေတြ႔ရန နညးပါးသညဟ ယဆရေသာလညး ရမားသည အမးသားမားထက အမးသမးေခါငးေဆာငမားႏင ရညရြယခကရရ ဆကသြယလျခငးမာ ၎တ႔အေနျဖင ကငတြယရ ပမလြယကႏငသည သ႔မဟတ ၿခမးေျခာကမႈမားသည အမးသမးမားအေပၚ သကေရာကမႈ ပရမညဟ ထငျမငေသာေၾကာငလညး ျဖစႏငသည။ အမးသားဆႏၵျပသမားမ လပေဖာကငဖကအမးသမးမားအား ကာကြယေစာငေရာကေပးျခငးေၾကာင အမးသမးမားက ၿခမးေျခာကပါက အမးသားမားမ ဆႏၵျပမႈက ရပလကႏငေျခရသျဖင ရမားက ၎အခကက အခြငေကာငးယပရသညဟလညး ယဆရသည။

ျမစႀကးနားၿမ႕ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြတြငေရ႕တနး၌တနးစေနရာယထားေသာအမးသမးမားအားေတြ႔ရစဥ၊ ၂၀၁၈ခႏစေမလ၃ရကေန႔ (ဓာတပ - Kachin Youth Movement)

35

နဂး

အထကတြင ေဖာျပထားေသာ ျဖစရပမားသည ျမနမာႏငင၏ လြတလပစြာစေ၀းခြင အေျခအေနမားအေပၚ စးရမမႈမားကျပသေနၿပး ၂၀၁၆ ခႏစတြင ျပနလညျဖညစြကျပငဆငခသညတင ၿငမးခမးစြာစေ၀းခြငႏင ၿငမးခမးစြာ စတနးလညလညခြငဆငရာဥပေဒမာ အားနညးခကမားစြာ ရေနေသးေၾကာငး ေဖာျပေနပါသည။ လြတလပစြာ စေ၀းခြငအေပၚ အစးရ၏လြမားေသာခဥးကပမႈမာ စေ၀းမႈမားက ထနးခပရနႏင စေ၀းမႈမား၏ ႏငငေရးအျမငႏင အေၾကာငးအရာအရ ခြျခားဆကဆမႈက အေျခခပါသည။ ယငးခဥးကပမႈသည ဒမကေရစ စခနစညႊနးမားက ဆန႔ကငေနသည။ သ႔ရာတြင ယငးဆႏၵျပပြမားသည လကေတြ႔ေအာကေျခတြင အမးသားေရးအစြနးေရာကမား၏ ရမားအေပၚ ျမငသာစြာ ၾသဇာသကေရာကမႈရပႏင လ႔အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကသမားအေပၚ ၎တ႔၏ ၿခမးေျခာကေနမႈမားက အစးရမ ကာကြယေပးႏငစြမးမရျခငးတ႔အပါအ၀င လထအသငးအ၀ငးအတြငး အမးသားေရး အစြနးေရာကမား၏ အႏရာယရေသာ ၾသဇာသကေရာကမႈႏင အားေပးအားေျမာကျပထားေသာ အခနးက႑မားက ေဖာျပေနပါသည။ အထးသျဖင အမးသမးမားမ ေစာကားမႈႏင ၿခမးေျခာကမႈမားကငးမစြာ ႏငငေရးႏင လထအသငးအ၀ငးရ လမႈဘ၀မားတြင တနးတပါ၀ငႏငေရးက အစးရမ အာမခေပးရန ပကကြကေနသည။41

“ဒအေတြ႔အၾကၿပးေတာ ကမ ပအားတကလာတယ။ ပလပခငစတ ျဖစလာတယ။ ... ဒကၡေရာကေနတ ျပညသေတြ ပမားလာလ႔ သတ႔အတြက ကမ ရပတညေပးခငတယ။ ကမ မေၾကာကဘး၊ သတရလာၿပ။” – ဆႏၵျပပြစစဥစညး႐းသ အမးသမးတစဥး

ဤစာတမးတြင ေဆြးေႏြးတငျပထားသည စနေခၚမႈမား ရေနေသာလညး ျမနမာႏငငတစ၀မးရ လငယမားမ ပတဆ႔ခေနရေသာ IDP မား၏ အေရးေပၚလအပခကမားက ျဖညဆညးေပးႏငရနႏင စစ၏ ကယျပန႔ေသာ ဆးကးမားႏင အစးရႏင စစတပအၾကားရ အာဏာမညမမႈမားက အာရစကလာေစရန ႀကးစားအားထတမႈမားသည အားတကဖြယရာျဖစသညအျပင ႏငငအတြငး ဒမကေရစႏငလ႔အခြငအေရး အျမစတြယေစရန ပမ ခြနအား ျဖစေစပါသည။ ယငးႀကးပမးအားထတမႈမားက အသအမတျပ ပပးဂဏျပရပါမည။ ယငးဆႏၵျပပြမားသည စနစကစြာ စစဥလပေဆာငထားၿပး ျမနမာႏငင၏ လကရ ရႈပေထြးေနေသာအေျခအေနမားအျပင ဖႏပေသာဥပေဒမား၏ သေဘာသဘာ၀ကပါ ေဖာျပခသည။ ဤသေတသနအတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ စစဥစညး႐းသႏင ပးေပါငးပါ၀ငသ ၁၅ ဥးစလးသည ဥပေဒအရ တရားစြဆမႈမားက ရငဆငခရေသာလညး ဆႏၵျပပြအတြငး ၎တ႔၏ အခနးက႑မားေၾကာင ပမအားရလာၿပး စတဓါတတကကြလာၾကသညဟ ခစားရေၾကာငး ေျပာၾကသည။ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ၏ မေအာငျမငမႈႏင အေျခခလြတလပခြငမား ေနာကျပနဆတေနသည

41 အခ႕ေသာ ေတြ႔ဆးေမးျမနးခသမားက ၿငမးစစတြင ပါရသည ကန႔သတမႈအခ႕သည အမးသားေရးအစြနးေရာကသမားမား၏ စေ၀းျခငးက ကာကြယတားဆးရနအတြကဟ ထငရေသာလညး အစးရအေနျဖင ၿငမးခမးစြာစေ၀းမႈအားလးက တားဆးပတပငမည အစား အမးသားေရး အစြနးေရာကသမားမား၏ အေတြးအေခၚက ထပတကရငဆငေရးမာ ပမ အေရးႀကးသညဟ ေထာကျပသည။ အမးသားေရး အစြနးေရာကသမား မားက ျဖန႔ျဖးေသာ အမနးစကားမားအပါအ၀င အႏရာယရေသာ ေျပာၾကားခကမားက တကဖကရာတြင အေျခခလြတလပခြငမားအေပၚ အလြနကယျပန႔ေသာ ကန႔သတမႈမားက အသးျပျခငးသည တရားနညးလမး မကေသာ သ႔မဟတ အၾကမးဖကရန လႈ႔ေဆာမႈမားက တကခကရာတြင ထေရာကေသာ နညးလမးမဟတေပ။


စတပကဖြယေကာငးေသာ အေနအထားတြင ယငးတကကြလႈပရားသလငယမားႏင လ႔အခြငအေရး ကာကြယ ေစာငေရာကသမား၌ ေမာလငခကက ေတြ႔ျမငႏငပါသည။ ျမနမာအစးရအေနျဖင စစမနေသာဒမကေရစႏင ၿငမးခမးေရးက ေဖာေဆာငလပါက ျပညသလထ၏အခြငအေရး၊ အထးသျဖင ဒမကေရစႏင လ႔အခြငအေရးအတြက ႀကးပမးလပေဆာငေနေသာ ဤဂဏယဖြယ တကကြလႈပရားသလငယမား၏ အခြငအေရးမားက ကာကြယေပးရနႏင ျမႇငတငေပးရန မျဖစမေန ပမလပေဆာငရမည ျဖစသည။

37

အၾကျပတကတြနးခကမား

ျမနမာအစးရသ႔

�� လငယမား ေတာငးဆေနသည ပဋပကၡအဆးသတေရး၊ IDP မားအတြက လျခေသာလမးေၾကာငး ေဖာေဆာငေပးေရး၊ IDP အားလး လသားခငးစာနာမႈဆငရာအကအည ရရႏငေရး ေတာငးဆခကမားအား ေထာကခေဆာငရြကေပးရနႏင IDP မားအား ကာကြယေပးေရးႏင လသားခငးစာနာမႈဆငရာအကအည ေပးပ႔ေရးတ႔တြင IDP အေရးလပေဆာငေနေသာ ေဒသခ လသားခငးစာနာမႈဆငရာ၊ ဘာသာေရးဆငရာႏင လ႔အခြငအေရးအေျခခေသာ အရပဘကအဖြ႔အစညးမားအားလညး ထညသြငးရန၊ �� ၿငမးခမးစြာစေဝးျခငးႏင စတနးလညလညျခငးဆငရာဥပေဒက ေအာကပါအတငး ျပငဆငရန -�� ေကာကကာငငကာျဖစေသာ စေ၀းမႈမားႏင ေဒသႏရအာဏာပငမား အေနျဖင ႀကတငျပငဆငစရာ

မလအပေသာ စေဝးမႈမားအတြက ႀကတငအသေပးအေၾကာငးၾကားမႈ လအပခကက ပယဖကရန၊ �� ႀကတငျပငဆငထားေသာ ေကြးေၾကာသမားႏင အေၾကာငးအရာပါဝငမႈ အေျခခအေပၚတြင ဆကစပ

အသးျပႏငေသာ မညသညအရာမဆ အသေပးအေၾကာငးၾကားရန လအပခကက ပယဖကေပးရန၊ �� ေဒသႏရစညးမဥးစညးကမးမားႏင ပဒမ ၁၀ (ဋ) တြငပါဝငေသာ သေဘာတညခကမားက လကနာရန

ဟေသာ ေဝဝါးသည လအပခကမားက ဖယရားရန၊ �� ၿငမးခမးစြာစေ၀းမႈႏင စတနးလညလညမႈမားက ထနးခပမညအစား ပပးစစဥေပးရန၊�� တနျပနဆႏၵျပသမားႏင ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈက ေႏာငယကခငသမားရနမ ကာကြယေပးႏငရန အတြက

ရအရာရမားအား အျပသေဘာေဆာငေသာ တာဝနက ဖနတးေပးရန၊ �� ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈအတြငး အၾကမးဖကမႈက လႈ႔ေဆာျခငးအပါအဝင အၾကမးဖကမႈ သ႔မဟတ

အျခားရာဇဝတမႈမား ကးလြနသ တသးပဂၢလမားအား ရာဇဝတမႈျဖင အေရးယသငၿပး အသေပး အေၾကာငးၾကားခကမ အနညးငယလြေခာျခငးကသ႔ အေသးအဖြခးေဖာကမႈမားက ရာဇ၀တမႈျဖင ျပစဒဏေပးျခငးအား ဖယရားရန၊ ႏင

�� ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပေသာ အမးသမးမား အထးတလညရငဆငေနရသည ၿခမးေျခာကမႈမားရနမ ကာကြယႏငရန လငကြျပားမႈအေပၚ ခစားနားလညသည ခဥးကပမႈတစရပအား ထညသြငးေပးရန၊

�� ျမစႀကးနား၊ ရနကနႏင အျခားေဒသမားရ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားအေပၚ ၿငမးစစဥပေဒႏင ရာဇသတႀကးဥပေဒ ပဒမ ၅၀၀ အရ တရားစြဆထားမႈမားအပါအဝင တရားစြဆမႈမားအားလးက ႐ပသမးေပးရန၊�� ရနကနတြင ၿမ႕နယ ၁၁ ၿမ႕နယ၌ ၿငမးခမးစြာစေဝးမႈအားလးအား ပတပငထားျခငးက ျပနလည႐ပသမးရန၊ �� လႀကကမမားေသာ ထငျမငခကမား ေဖာထတခြငက ေလးစားအသအမတျပျခငး အပါအဝင လြတလပစြာ စေဝးခြငႏင ထတေဖာခြငအေပၚ နားလညမႈအား တကကြစြာျမႇင႔တငေပးရန၊�� ဆရယမဒယာမားမတစဆင နႈတအားျဖင တကခကမႈမား၊ ၿခမးေျခာကမႈမားအပါအဝင ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပသမားအေပၚ ကယထလကေရာက သ႔မဟတ နႈတအားျဖင ရနရာတကခကသမားအားလးက စစမးစစေဆး တရားစြဆရန၊


�� ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားအား ဖမးဆးခရာတြင ရမားအေနျဖင တနျပနဆႏၵျပသမားႏင မညသည အတငး အတာအထ ဆကစပ သ႔မဟတ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ျပလပချခငး ရ မရ စစမးစစေဆးရနႏင တနျပနဆႏၵျပသမား အမန႔ေပးသညအတငး လကနာေဆာငရြကမႈျပခသည ရအရာရမားအား ထနးသမးၾကပမတ အေရးယရန၊ ႏင�� ဆရယမဒယာမားတြင အၾကမးဖကၿခမးေျခာကမႈမားႏင အမနးစကားမား ျဖန႔ျဖးေနမႈက ႏငငတကာ စညးမဥးစညးကမးမားႏငကကညစြာ ဘကလကမႈမရဘ ၾကားေနသည နညးလမးမားႏငအည အေရးယေရး ေဆာငရြကရန။

ျမနမာစစတပသ႔

�� တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား၊ အရပသားႏင အရပသားေဒသမားအား ပစမတ ထားေသာ ထးစစမားက ရပတန႔ရနႏင စစမနေသာ ဖကဒရယ ဒမကေရစစနစ ထေထာငရနအတြက ၿငမးခမးေရးျဖစစဥႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမားတြင တငးရငးသားလမးမားႏင ထေတြ႔ပါ၀င ေဆာငရြကရန၊ �� တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမားမ ထနးခပထားေသာနယေျမမားအပါအဝင ပဋပကၡဒဏသင နယေျမအားလးသ႔ လသားခငးစာနာမႈဆငရာ အကအညမားအား ခြငျပရန၊ �� ပဋပကၡဒဏသငနယေျမမားမ လျခစတခရေသာ နယေျမမားသ႔ တမးေရာငေနရေသာ IDP မားက ပတဆ႔ တားျမစျခငးမ ရပတန႔ရန၊ �� တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား ထနးခပထားေသာ နယေျမမားအတြငးသ႔ သြားေရာကရျခငးအပါအ၀င ေဒသခလသားခငးစာနာမႈဆငရာ၊ ဘာသာေရးဆငရာႏင လ႔အခြငအေရး အေျခခေသာ အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားမ IDP မားအတြက လသားခငးစာနာမႈဆငရာ အကအည ေပးပ႔ျခငးမားအား ခြငျပရန၊�� IDP မား၏ စးရမစရာအေျခအေနႏငပတသက၍ ေ၀ဖနေထာကျပေျပာဆေသာ အရပဘကလထအဖြ႔အစညး ၀ငမားအား အသေရပကေစရန စြဆထားခကမားက ႐ပသမးေပးရန၊ ႏင �� ရပရြာလထေခါငးေဆာငမား၊ ဘာသာေရးႏင အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားအား ၎တ႔ ေထာကပ ကညေနေသာ IDP စခနးမား ပတသမးေစရန ဖအားေပးျခငးက ရပတန႔ရန။

ႏငငတကာအသငးအ၀ငးသ႔

�� အမနးစကားျဖန႔ျဖးျခငးအား ဆန႔ကငတကပြဝငေနေသာ၊ လြတလပစြာစေဝးခြငႏင ထတေဖာေျပာဆခြငက ျမႇငတငကာကြယေပးေနေသာ လ႔အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကသမား၊ တကကြလႈပရားသမားႏင အခြင အေရးအေျခခေသာ အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားအား ကညပပးေပးရန၊�� ၿငမးခမးစြာစေဝးျခငးႏင စတနးလညလညျခငးဆငရာဥပေဒအား ႏငငတကာစခနးစညႊနးမားႏငအည ျပျပင ေျပာငးလႏငေရးအတြက ျမနမာအစးရအား အားေပးတကတြနးရန၊�� ျမနမာအစးရႏင စစတပမ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသမားအေပၚ တရားစြဆမႈမားအား ႐ပသမးေပးေရးအတြက ေတာငးဆသြားရန၊ ႏင �� လငယမားေတာငးဆေနသည ပဋပကၡအဆးသတေရး၊ IDP မားက လျခေသာလမးေၾကာငး ေဖာေဆာငေပးရန၊ IDP အားလး လသားခငးစာနာမႈဆငရာအကအညရရႏငေရး ေတာငးဆခကမားအား ေထာကခ ေဆာငရြကေပးရနႏင IDP မားအား ကာကြယေပးေရးႏင လသားခငးစာနာမႈဆငရာ အကအညေပးပ႔ေရးတ႔တြင IDP မားအေရး လပေဆာငေနေသာ ေဒသခလသားခငးစာနာမႈဆငရာ၊ ဘာသာေရးဆငရာႏင လ႔အခြငအေရး အေျခခေသာ အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားအား ထညသြငးရနအတြက ျမနမာအစးရက တကတြနး ေတာငးဆရန။

ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔[email protected]

www.progressivevoicemyanmar.org

ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔သည အရပဘက လထအသငးအ၀ငးအား အေျချပကာ လထ ပးေပါငးပါ၀ငမႈႏင အခြငအေရးက အေျခခေသာ မ၀ါဒဆငရာ သေတသနႏင စညး႐း လႈ႔ေဆာေရးအဖြ႔တစခ ျဖစပါသည။ ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔မ ေအာကေျခလထတ႔၏ အသမားအား ျမႇငတငေပးကာ လ႔အခြငအေရးအေျခခသည မ၀ါဒမား ေပၚထြနး လာေရးအတြက စညး႐းလႈ႔ေဆာျခငးျဖင ရပရြာလထအသငးအ၀ငးႏင ႏငငအဆငႏင ႏငငတကာ မ၀ါဒေရးဆြခမတသမားအၾကား ေပါငးကးသဖြယ ေဆာငရြကပါသည။

ဓာတပ - Victoria Milko