Nie Tracic Nadziei p Jaroszynski

8/14/2019 Nie Tracic Nadziei p Jaroszynski

1/116


2/116


3/116


4/116

Piotr Jaroszyski

Nie traci

nadziei!

Fundacja Nasza Przyszo"Szczecinek 2002


5/116

Copyright by Fundacja Nasza Przyszo" 2002

Redakcja i opracowanie:Fundacja Nasza Przyszo"

Druk: Drukarnia ABEDIK SA, Pozna

ISBN: 83-88531-22-0

Fundacja Nasza Przyszo"ul. w. Jzefa 23/3587-100 Toru

Oddzia w Szczecinkuul. Klasztorna 1678-400 Szczecinek

te. 0-prefiks-94 37 425 14, 0-94 37 311 60faksO-prefiks-94 37 311 61e-mail: [email protected] www.fnp.pl
mailto:[email protected]://www.fnp.pl/http://www.fnp.pl/mailto:[email protected]


6/116


7/116

Sowo od Autora

Zebrane w kolejnym tomiku felietony, cho dotycz wieluspraW i problemw, nosz wsplny tytu Nie traci nadziei! Nanaszych oczach wiat ulega przeobraeniom, o ktrych jeszczeniedawno nawet nie odwaylibymy si pomyle. Dzi staj sicodziennoci. Kto by pomyla, e w naszej Ojczynie szydzi bd publicznie z najwikszych witoci naszej wiary, e bdnaigrywa si z osb odpowiedzialnych za Koci i religi? Kto by przypuszcza, e z takim trudem odzyskiwana niepodlego,sta si ma pojciem wyrzuconym do lamusa romantycznej przeszoci, a wadza straci powag i chroni bdzie tylko wasne interesy? Kto by przewidywa, e wiadomo narodowa bdzietak systematycznie i konsekwentnie rozbrajana w skali masowej przez media i system edukacji? To wszystko dzieje si dzi, a my,nalec do polskiego narodu, czujemy si bezsilni, a nawet zaczynamy traci nadziej. Jak nadziei nie utraci? Jak odzyskasi i wpyw? Bez pogbionej refleksji i mocniejszego zakorzenienia w tym, co stanowi prawdziw warto dla czowieka, wikszo naszych dziaa skazana jest na niepowodzenie. Toczy si

bowiem autentyczna wojna o ksztat i tosamo naszej cywilizacji, rzucono wyzwanie nie tylko prawom czowieka, ale wrczBogu samemu! Aby nie ama praw, legalizuje si po prostu przemoc, aby uzyska zgod, manipuluje si wiadomoci, aby niszczy dobro, odwouje si do tolerancji. Tym przewrotnym metodom nie ma koca. Trzeba je rozumie i zna, aby nie ulec. Ale

w jeszcze wikszym stopniu trzeba wiedzie, kim si jest i do jakiego dobra naley w yciu dy, mimo trudnoci, mimo nawet beznadziei. Wtedy odzyskamy nadziej, ktra pozwoli nami nastpnym pokoleniom przetrwa zachowujc nasze prawdziwedziedzictwo.

Lublin, 2.10.2002

4


8/116

NIE TRACI NADZIEI !

Nadzieja posiada rne oblicza. Czasem jest to zwyka naiwno, oderwana od rzeczywistoci, bardzo emocjonalna, zwy

czajnie zwana matk gupich". Im wicej w nas takiej nadziei,tym wiksze przychodzi rozczarowanie. Konsekwencj rozczarowania moe by rozpacz, a nastpnie zniechcenie. Na przeciwlegym kracu ley nadzieja, ktra, obok mioci i wiary, jest

jedn z cnt teologicznych. Ta nadzieja dotyczy Boga, ku ktremu zmierza nasze ycie, ale z ktrym zjednoczenie moe miemiejsce dopiero po naszej mierci. Nadzieja teologiczna jest ask,ktra umacnia nas, broni przed lkiem wobec jakichkolwiek za

groe na Ziemi. Nie chodzi o nadziej ycia bez koca na Ziemi, ale o to, co w religii nazywa si yciem wiecznym - takiegoycia dotyczy nadzieja teologiczna. Ale jest jeszcze trzeci rodzajnadziei, ktra obejmuje nasze ziemskie sprawy, osobiste i spoeczne, o ktrej czsto zapominamy, a ktra rni si i od nadzieimatki gupich" i od nadziei religijnej. Jak pierwszy rodzaj nadziei naley w ogle odrzuci, bo jest bardzo szkodliwy, tak nadzieja w sensie teologicznym nie powinna zastpowa nadziei

bardziej doranej dotyczcej wanie spraw, ktre rozgrywaj sina Ziemi i na ktre moemy mie wpyw. O jak nadziej wicchodzi?

w. Tomasz z Akwinu charakteryzujc przedmiot nadzieizwraca uwag, e musi on spenia warunki: jest to dobro, trudne, przysze, moliwe(Suma teologiczna, I-II , XL, lc). Nadziejadotyczy dobra, natomiast strach - dotyczy za. Nadzieja ma nawzgldzie dobro przysze, ktrego jeszcze nie ma, bo tego, ktre

ju mamy, dotyczy rado. Ale owo dobro przysze jest trudne doosignicia, jeli ma by przedmiotem nadziei. Dobro zbyt atwetraktujemy tak, jak ju bymy je mieli - zwizane jest wic bardziej z radoci ni nadziej. Wreszcie, mimo e dobro przysze

jest trudne, to jednak moliwe jest do osignicia, gdyby byoniemoliwe, ogarn musiaaby nas rozpacz.

5


9/116

Zastanawiajc si nad przyszoci naszej Ojczyzny i naszego Narodu, musimy sobie odpowiedzie na pytanie: Czy moemy mie jeszcze jak nadziej? Przepikne, rozlege i yzneziemie Polski, prawie 40-milionowe jej spoeczestwo - to codobrego. Suwerenno pastwa i tosamo narodu s jednak zagroone ze wzgldu na ekspansj polityczno-ekonomiczn obcych ideologii i interesw. Znajdujemy si wic w trudnej sytuacji. Przyszo nasza jest niepewna, zaczynamy wtpi, czy cokolwiek da si uratowa. Czy mona mie nadziej? Jak?

Niewtpliwie, nadzieja dotyczca przyszoci Polski niemoe by budowana na yciu jednego czowieka czy na jednychwyborach. Dobro Polski jest bowiem zbyt due. Jeeli kto myli, e przez fakt zostania posem czy senatorem uratuje w tejkadencji Polsk, to za bardzo nie wie, co myli. Rwnie prawicowy zarzd miasta nie uratuje Polski. Problem jest gbszy. Przeciwnik opanowujc nasz kraj planuje i dziaa na wielk skal, my bronimy si tracc z oczu cao i przyszo. Cao - to nie jest jedna osoba, przyszo to nie jutro.

Przeciwnik dziaa w ten sposb, e podkopuje w nas nadziej w sensie psychologicznym, obiektywnym. Jeeli bowiem popatrzymy na elementy nadziei, wymienione przez w. Tomaszaz Akwinu, to widzimy, e Polska i Polacy ukazywani s dziw wikszoci mediw i sfer politycznych w jak najgorszym wietle (zacianek, ten kraj, ciemnogrd, antysemici, faszyci etc).Faktyczne dobro ukazy wane jest wic jako zo. Przyszoci Polski ma by koniec Polski, czyli utrata niepodlegoci i tosamoci(Europa Europejczykw). Przeciwnicy pokazuj ostentacyjnie, jak atwo wszystko ju wpado w ich rce i e niemoliwe jest przywrcenie cigoci cywilizacyjnej Polski opartej na poszanowaniu tradycji i wiary. Obiektywne powody nadziei ukazywane sw takim wietle, ebymy popadli w rozpacz, zobojtnieli i przestali si broni. A wwczas...

No wanie, co bdzie wwczas? Przeciwnik zna prawdziwcen naszej ziemi, naszych dbr kultury, naszego narodu. Bdzienimi rozporzdza, ale tylko dla swoich interesw. Nard zosta-

6


10/116

nie potraktowany wycznie jako zasoby ludzkie, dobra kulturyzostan wyprzedane i wywiezione, ziemi kto' ogrodzi i ustawinapisy w jzykach obcych. Aby do tego doszo, trzeba ludzi pozbawi nadziei, by stracili poczucie wasnej wartoci i wasnejsiy, by popadli w rozpacz i zobojtnieli.

Pamitajmy, nadzieja jest bardziej zwizana z mstwem niz podaniem. Naley w zwizku z tym mocniej nastawi si natrudnoci, ni na rado posiadania. Przedmiotem nadziei jestdobro trudne - bonum arduum. Dobro, jakim jest nasza Ojczyzna, jest trudnym dobrem. Kto szuka atwych przyjemnoci i szybkiego spenienia marze, trafi na niewaciw drog. Kto si pod

da i zwtpi, niech uwaa, bo Ojczyzna stoi na stray naszej godnoci, a mamy wicej do stracenia, ni nam si wydaje. Potrzebanam wic rozumu i mstwa, w tym dzi wyraa si ma nasz patriotyzm, peen dojrzaej i koniecznej nadziei.

Nowy rok - nowe nadzieje?

Gdy mylimy o roku, ktry nas czeka, mamy wiele obaw.Zbyt wiele osb dotknitych jest bezrobociem, inni pracujc niewiele zarabiaj, jeszcze inni wykonuj prac poniej swoich moliwoci. Coraz wicej rodzin ma trudnoci w zapanowaniu naddomowym budetem. Patrzymy w przyszo z niepokojem. Pytamy: Jak odnale sens i nadziej?

Przyszoci Polski jest mode pokolenie. Brzmi to moe banalnie, ale jednak nie zawsze pamitamy o upywajcym czasie, skupiajc uwag tylko na sobie. A czas pynie w sposb nieubagany. Nadziej dla narodu jest jego trwanie, to za dokonujesi nie przez jedno, ale poprzez cig pokole. A kade nowe pokolenie wnosi nowe ycie, a z nim now nadziej.

Wiek czowieka nie posiada cisych ram fizycznych. Sludzie, ktrzy majc lat 60, 70 lub 80 zachowuj przedziwn energi, otwarto i chci; s tacy, ktrzy w wieku lat 30 sprawiajwraenie starych. Wiele zaley od kondycji fizycznej, jeszcze

7


11/116

wicej od kondycji duchowej. Gdy mylimy wic o nadziei, jakmamy wiza z modym pokoleniem, to chodzi tu nie tylko0 fizyczny wiek, ale rwnie o kondycj duchow. Na t ostatniskada si dobre wychowanie, dobre wyksztacenie i yciowe ideay. Jeeli chcemy, aby mode pokolenie byo pokoleniem nadziei,to musimy dobrze je wychowa i wyksztaci, ukazujc taki celycia, ktry wyrasta ponad trudnoci i ktry do koca ma sens.yjc, musimy patrze za siebie, nie dlatego, e tam jest przeszo, ale wanie dlatego, e tam jest przyszo, za nami bowiem krocz kolejne pokolenia. Nie moemy ich traci z oczu.

Nadziej stracimy wwczas, gdy zgubimy mode pokolenie.A o to dzi wyjtkowo atwo.

Nie wystarczy cieszy si, e dziecko jest do nas wizualnie podobne, nie wystarczy, aby dziecko fizycznie doroso. Wychowanie czowieka polega na tym, e zaszczepiamy w nim pewneidee, ktre maj by drogowskazem na cae ycie. Jest to proces1 rozciga si latami. Chodzi o to, aby pod naszymi skrzydami, pod jednym dachem, nie wyrs obcy czowiek, obcy w swojejwraliwoci, w swoich pogldach i obyczajach, obcy w swojejwierze. W naszej polskiej tradycji zwracano na to szczeglnuwag. Rodzice pamitali, e ich dziecko musi wyrosn na porzdnego czowieka.

Oto fragment listu, ktry ocala: Konrad nam wyrasta licznie. Serce ma zote, a z sumieniem i umysem atwo bdzie, gdymu takie pole przygotujesz. Czsto bywa ze mn w kocielei prawie zawsze jamun rozdaje. Gdy mu si sprzykrzy siedziecicho, powiada: Mamo mia! pozwl wyj przed koci; pogadam sobie z ubogimi, bo ich bardzo kocham." I daleje rozprawy

o Babuni rodzonej, o Tatuniu, a czasem o koniach, o niedwiedziach etc. ...Niejednego biedaka prawdziwie rozmieszy i ucieszy."1 Tak pisaa w lipcu 1861 r. Ewa Korzeniowska do maApolla o maym Konradzie, ktry mia wwczas 4 latka. Dzieckoma zote serce, ale sumienie i umys trzeba wychowa. Apollo

Conrad wrd swoich, opr. Z. Najder, Warszawa 1996, s. 71.

8


12/116

Korzeniowski po powrocie z syberyjskiego zesania, gdy ju zosta tylko sam, przejawia nieustann trosk o wychowanie syna.Ta mys'l, mimo osobistej i narodowej tragedii, dodaje mu chcido ycia. ... Szczerze, gboko nie jestem przekonany, abym jumg zda si na cokolwiek i komukolwiek. Jedyna wymwka towychowanie Konradka."2 Sam bez mego wdania si pisuje,i dobrze - a ju co kocha, to kocha tych, ktrych mu jako godnych wska."3

Ojciec uczy syna pisa i kocha. Bo umiejtnos' pisania,to nie jest rzecz drobna, za pisaniem idzie umiejtno prowadzenia myli, czowiek robi si coraz inteligentniejszy. Wiedzie, kogokocha, a na kogo uwaa - to rwnie wielka rzecz, dziki temuczowiek coraz lepiej potrafi dy do tego, co szlachetne, a unika tego, co pode. To trzeba sobie przyswaja od najmodszychlat pod czuym, ale i roztropnym okiem rodzicw.

Jak wic moemy nie mie nadziei dzis', jeli id za naminowe pokolenia. Co powiedzielibymy rodzicom Jzefa Conrada, ktrzy urodzili si w niewoli i umarli dla Polski, i wychowalisyna, e zajania wielkim talentem pisarskim, ale i wielk szlachetnoci. Musimy by skromniejsi, by baczniej przyjrze siskali odpowiedzialnoci za modych Polakw. Nie wszystko namsi naley i nie wszystko mona urzeczywistni w jednym pokoleniu. Nadziej niesie ze sob nowe pokolenie, ktrego nie moemy pozostawi i ktrego nie moemy zarazi nasz frustracj czyzniechceniem.

Musimy je chroni przed medialn inwazj nieszcz caego wiata. Komasacja nieszcz niszczy w modym czowieku

naturalny optymizm i ch do ycia, a wic to, co jest witalnspryn jego rozwoju. Nadmiar kontaktu ze zem stpia wraliwo i sumienie. A gdy serce przestaje by zote, jak wychowasumienie, jak ksztaci umys? Trzeba starannie oczyci polewychowania czowieka, aby rs prosto, umia dy do celu i nie

2 ibid., s. 154.3 ibid., s. 160.

9


13/116

zraa si trudnociami. Wtedy jest nadziej dla rodzicw i dlanarodu, i to w kadych warunkach.

Rozpocz si wic nowy rok. Bdzie to z pewnoci trudny rok, ale nie wolno si podda pesymizmowi. Jest wiele dobrado uratowania i do zrobienia, w nas samych i w naszym kraju.

Szybkie fakty

Serwisy informacyjne w radio i telewizji pene s tzw. szybkich faktw. Z prdkoci kuli karabinowej spiker wystrzeliwujeserie wyrazw, ktre zapieraj dech nie tylko suchacza, ale rw

nie samego spikera. Szybko, szybciej, najszybciej - koniec wiadomoci - reklama i najnowszy przebj czarnoskrej piewaczkizza Oceanu; potem za wystpi biaoskry Olek z Grochowa. Za15 minut kolejny serwis, a po serwisie komentarz redakcyjny.

Dlaczego serwisy informacyjne czytane s tak szybko?Powodem nie moe by brak czasu antenowego, poniewa grostego czasu wypenia muzyczny omot. Rwnie powodem niemoe by brak czasu dziennikarza, bo przecie siedzi w studioi z nudw czyta pras albo gaworzy ze wsppracownikami. Jeeli wiadomoci czytane s szybko, to musi by jaka specjalna przyczyna. Ale jaka?

Mam przed sob ciekaw publikacjModzie a destrukcyjne kulty. Materiay pomocnicze dla nauczycieli i konspekty lekcji, wydan przez Stowarzyszenie Ruchu Obrony Rodzinyi Jednostki". Publikacja ta dotyczy dziaalnoci rozmaitych sekt.Okazuje si, e werbowanie nowych czonkw nie jest jednorazowym, prostym aktem, ale jest to szczegowo zaplanowany proces, w ktrym wykorzystuje si zarwno wiedz tajemn jak i najnowsze osignicia naukowe. Werbowanie skada si z trzechetapw: pierwszy to - dezintegracja osobowoci", drugi - ksztatowanie nowej tosamoci", trzeci - utrwalanie nowej tosamoci".4 Sekta chce zawaszczy nie tylko ciao, ale i dusz. Ciaozabra atwo, ale jak zawaszczy dusz? W bogatym repertuarze

w


14/116

rodkw prania mzgu pojawia si intrygujcy element. Stosujesi go podczas hipnozy. Czytamy: Podczas jednej ze szczeglnie efektywnych technik hipnotycznych u wprowadzanej w trans

osoby celowo wywouje si dezorientacj. Nadmiar bodcw, podobnie jak ich brak, take sprzyja zakceniu rwnowagi psychicznej i czyni nowicjusza bardziej podatnym na sugestie. Informacje o okrelonym adunku emocjonalnym mog by przekazywane adeptowi w takim tempie, e nie bdzie zdolny ich sobie przyswoi" (podkr. PJ.) A zatem rozmraaniu wiadomoci" suy hipnoza, w jej trakcie ofiara bombardowana jest nadmiareminformacji, napczniaych od emocji, i niezwykle szybko przeka

zywanych, tak szybko, e ...tracimy orientacj. Czytamy dalej:W rezultacie (adept) poczuje si przytoczony. Umys zobojtnieje wobec potoku zalewajcych go treci i zaprzestanie ich oceniania. Nowicjusz moe przypuszcza, e jest to jego spontaniczna reakcja, podczas gdy naprawd wszystko zostao zaplanowane przez liderw."5 Szybko - dezorientacja - zobojtnienie - zaamanie.

Kiedy przyjrzymy si bliej wielu serwisom informacyj

nym, to trudno nie dostrzec, i stosuj metody podobne do tych, przy pomocy ktrych sekta amie psychik nowo pozyskanegoadepta. Samo sowo medium" - nomen omen - ma konotacjokultystyczn. Media, w rnym stopniu, wprowadzaj odbiorcw w stan hipnozy, a wic stan odrealnienia, stan utraty kontaktu z rzeczywistoci (gr. HYPNOS - sen). Najbardziej hipnotyzujce jest kino, gdy w czeluciach ciemnoci wyania si nowywiat, prawdziwszy" od wiata realnego. Hipnotyzerem jest te

lewizor, zwaszcza jeli w pokoju powyczamy wszystkie wiata. Rwnie radio moe dziaa hipnotyzujco za pomoc odpowiednio modulowanego gosu. Zadaniem hipnozy jest oderwanienaszych zmysw od wiata realnego, aby rozum bazowa wycznie na danych medialnych.

' A. Lobaczewska, H. Romaczyk, J. Zawal, Modzie a destrukcyjne kulty,Lublin 1999, s. 23-30.

5 ibid., s. 26-27.

11


15/116

Wiadomo jednak, e czowiek ma oczy i uszy, za pomocktrych kontaktuje si z rzeczywistoci, ma rodzin, w ramachktrej przekazywane jest w mniejszym lub wikszym stopniu dziedzictwo ojczystej kultury, zwyczajw, wiary. To wszystko ksztatuje psychik. Sekta, aby pozyska ofiar dla siebie, musi t psychik rozbi, musi zniszczy obecny w czowieku pewien wiat. Niszczenie dokonuje si za pomoc rozdraniania emocji, sutemu ze informacje albo informacje, ktre uderzaj w nasze naj bardziej oczywiste i fundamentalne przekonania. Wystarczy pokaza z bliska ofiar wybuchu miny, okaleczone dziecko, kwilce zwierz, lub" pederastw, niemdr wypowied przedstawiciela prawicy, aby wzburzy emocje do tego stopnia, e odbiorcamediw zaczyna wychodzi z siebie. Ale to nie wszystko, te fakty" musz by przekazane szybko, tak szybko, aby nie mona byo ich uporzdkowa, przemyle i zrozumie. Fakty muszgoni fakty, jeden za drugim. Gdy telewidz w pewnym momencie zaamie rce i powie: wiat zwariowa!", to znaczy, e pierwszy cel programu zosta osignity - psychika odbiorcy mediwsi rozsypaa.

Tymczasem, to nie wiat zwariowa, to odbiorca mediw jest u progu zwariowania. I o to chodzi. Bo ci, ktrzy dobrze liczswoje monstrualne dochody i liczb miejsc w nowym parlamencie i w rnego rodzaju spkach czy radach nadzorczych, oni niezwariowali, oni zachowuj zimn krew. Potrzebuj jej dla osignicia swych celw, aby spoeczestwo stracio kontakt z rzeczywistoci i poczucie swej wasnej, polskiej tosamoci. Media, ktrych wikszo pozostaje w ich rkach, s gwnym narzdziem wykorzystujcym sekciarskie techniki rozbijania wia

domoci.Dlatego bdmy ostroni, narzumy sobie medialn diet,nie poykajmy apczywie wszystkiego, co pynie z mediw, bonie damy rady strawi, a nagromadzone gazy nas rozsadz. Korzystajmy z mediw selektywnie i wycznie z tych, ktre s wiarygodne.

12


16/116

Jeszcze szybsze fakty

Wielu spikerw radiowych i telewizyjnych czyta bardzo

szybko. Sprawia to wraenie dobrego opanowania jzyka, zwaszcza jeli wikszo z nas ma powane problemy z pynnym mwieniem. Tymczasem spiker pruje jak rakieta, by na koniec, powiadomociach z zakresu polityki, ekonomii i turystyki, tryumfalnie ogosi prognoz pogody. Nazachodziewiatryna-poudniu-socetemperaturaod 15stopninawschodziedo25nap-nocyJutro-

pogodabezwikszychzmian." Udao si, bez bdu. A jednak z bdami! W tekcie tak przeczytanym byy wycznie bdy.

Na czym te bdy polegaj? W normalnych warunkach jzyk suy wymianie myli, mwimy po to, aby kto zrozumia, toco mamy mu do przekazania. Mwimy przy pomocy sw. Kadesowo ma jakie znaczenie, np. sowo pies" znaczy czworonoga,ktry od czasu do czasu szczeka, sowo niedwied" oznaczaczworonoga nie tylko kudatego, ale i bardzo silnego. Jednak znaczenie sw przez nas wypowiadanych ksztatuje si ostateczniedopiero w jakim kontekcie. Jeeli powiem do kogo: Nie uda

waj niedwiedzia!", to chodzi mi ju nie o zwierz, ale o czowieka, ktry chce uchodzi za bardzo silnego. Musimy zna kontekst, aby wiedzie, w jakim sensie jakie sowo zostao uyte.Kontekst nie tworzy znaczenia sowa, ale wywouje jedno ze znacze, bo sowa w naszym jzyku maj zazwyczaj wiele znacze,czasem od siebie odlegych. Gdy powiem: Przynie mi zamek! -to kady si zorientuje, e nie chodzi o warown twierdz na szczycie wzgrza, ale o mae urzdzenie, w ktre zaopatrzone s kade

drzwi. Wikszo sw, ktrymi posugujemy si w codziennejmowie, ma swj kontekst, ktry atwo rozpoznajemy, dziki czemu rozpoznajemy, o czym kto mwi. Taki kontekst nosi mianofrazy. S dwa podstawowe bdy, jakie towarzyszy mog ywejmowie: pierwszy, to mwienie oddzielonymi od siebie sowami,drugi - mwienie bez przerwy, czyli czenie kontekstw-fraz tak,

jakby to bya jedna fraza, jeden kontekst. W obu przypadkachsuchacz nie rozumie, odnosi natomiast odmienne wraenia.

13


17/116

Technika manipulacji w mediach bazujc na dowiadczeniach werbowania do sekty wykorzystuje oba te bdy. Rozmraanie wiadomoci polega na zarzuceniu ofiary szybkimi sowami, ktre nie sposb jest ogarn i zrozumie. Spiker-rozmraaczmwi tak szybko, e czy ze sob rne frazy dotyczce rnychspraw, nastpuje cakowite zagmatwanie znacze. Suchaczowiwszystko miesza si w gowie. W tym momencie, bez patrzeniaw tekst, nikt nie przypomni podanej przeze mnie prognozy pogody, pomieszaj si kierunki wiata, temperatura i wiatry. A cmwi o sprawach bardziej skomplikowanych, jak sytuacja ekonomiczna czy polityczna? Tego nikt ju nie zrozumie, cznie zespikerem, ktry tylko uycza swojego gosu. Mwienie szybkie

jest z punktu widzenia zarwno jzyka polskiego jak i funkcjimowy ludzkiej jej wynaturzeniem, jej zwyrodnieniem, taka mowanie suy waciwemu celowi, jakim jest przekazanie myli w sposb zrozumiay. Pynno zlewajcych si fraz utrudnia rozumienie, a tym samym uatwia przemycanie treci, ktrych warto- a zwaszcza prawdziwo i suszno - jest wtpliwa.

Po rozmroeniu a nastpnie zamroeniu psychiki ofiaryzapanej przez sekt, nastpuje proces utrwalania nowej tosa

moci.6

W mediach, ktre id ladami sekt, etap ten opiera si nakolejnym bdzie jzykowym, sprytnie wykorzystywanym dla budowania autorytetu guru-lidera. Spiker mwi bardzo szybko,zlewajc ze sob rnorodne frazy, guru, ktrym jest przedstawiciel lewicy, zaczyna mwi wyrazami. Sprawia to wraenie jakiej niezwykej dostojnoci i powagi. Jutro - w poudnie - nazachodzie - po pnocy - temperatura - i soce - wiatry - od

pnocy - w poudnie". Te dostojnie wypowiedziane wyrazy po

czone razem s kompletnym bekotem. Powielane t metodteksty polityczno-ekonomiczne na konferencjach przy akompaniamencie kamer i mikrofonw utrwalaj wrd suchaczy i telewidzw stanowicych przyszy elektorat przekonanie o wielkoci liderw, a rwnoczenie zgod na now tosamo lewicy,

6 ibid., s. 28n.

14


18/116

ktra odcia si od bdw przeszoci. Suchacze i telewidzowie uczestniczcy w tego typu sesjach pozwalaj na zamroeniew nich nowej tosamoci, nowego czowieka, nieludzkiego czo

wieka przyszoci. Codzienna dawka rozmraania i zamraaniawiadomoci za porednictwem wielu mediw musi w kocu zaszkodzi, w pewnym momencie wielu z nas przestanie przypomina samych siebie, zapragnie za, zgodzi si na zo i przejdziedo zego czynu.

Poykamy serwisy informacyjne jednym tchem. Jeeli jednak nie potrafimy zrozumie, o co w nich chodzi, jeeli nie powtrzymy tego, comy usyszeli w sposb zrozumiay dla innych,

to mona podejrzewa, e przynta, jak jest zaspakajanie naszejciekawoci, zawiera haczyk, przy pomocy ktrego okaleczona bymoe nasza psychika.

Chromy nasz pikn, polsk mow, majca swoj frazi melodi, a ktrych wielu medialnych barbarzycw nie zna. Suchajmy tylko takich mediw, gdzie sowa nasze mog wybrzmie,gdzie czowiek rozumie, co do niego kto mwi.

Fakt przyszy... dokonany?

Przeszoci nie da si ju zmieni, teraniejszo waniesi dokonuje, ale przyszo jest niepewna. Rnie moe si zdarzy, wydarzenia mog przybra niespodziewany obrt, zaley tood nieobliczalnych okolicznoci, od kaprysw ludzkiej woli, od

przyczyn, ktrych teraz nie widzimy. A jednak jest rzecz zastanawiajc, e we wspczesnej socjotechnice jedna z najwaniejszych metod przekonywania opinii publicznej, a wrd niej potencjalnych klientw i elektoratu, polega na tym, aby zaprojektowan przyszo ukazywa jako pewn i nieuniknion, jako pewniejsz nawet od przeszoci i bardziej stabiln od teraniejszoci. Jednym sowem: fakty przysze s ju dokonane. Zakup tegowanie towaru, wybr tej wanie partii, zgoda na Uni Euro pejsk - to ju tylko zwyka formalno.

15


19/116

Na czym opiera si ta metoda faktw przyszych dokonanych"? Przecitny (masowy) klient lub wyborca tak naprawd nawikszos'ci spraw si nie zna. Nie zna si ani na elektronice, anina modzie, ani na polityce. W wikszoci spraw musi jednak za

j stanowisko, musi co kupi i musi kogo wybra. Droga dowyrobienia sobie wasnego zdania jest zbyt duga i zbyt mudna.Do wasnej niewiedzy wstyd si przyzna. Co robi? Rozwizanie podsuwaj media, a zwaszcza telewizja. Oto wybitni specjalici polecaj t wanie past do zbw, znane gwiazdy jedtak mark samochodu, sawni politycy jeszcze nie s u wadzy,ale ju przemawiaj wadczym tonem. Jak tu si przeciwstawi,

jak mie wasne zdanie, jeli si go nie ma? Psychologia przy

szych faktw dokonanych gadko wypenia t luk. Nowoczesny sprzedawca nie proponuje kupna, sprzedawca odnosi si do klienta tak, jakby ju kupi, pozostaje tylko kwestia domwienia: pacimy gotwk czy czekiem? Polityk nie pytawyborcy, na kogo zagosuje, polityk traktuje wyborc jak kogo,kto ju zagosowa, pozostaje tylko kwestia wsplnego udziauw korzyciach. Dziennikarz nie zastanawia si nad tym, czy Polacy chc odda wasne pastwo pod komisaryczny zarzd biuro

kracji brukselskiej, dziennikarz jest pewien, e chc, jedyny pro blem to ten, czy Polska nie odniesie z tego tytuu zbyt wielu korzyci. Z perspektywy dzisiejszej propagandy wida, e na pewno wygra SLD i e Polska znajdzie si w Unii Europejskiej. Przeciwko moe by tylko mniejszo, ktra usytuowana jest pozanawiasem ycia politycznego i ktrej nie mona dopuszcza dogosu.

Osoby biorce udzia w tej wielkiej machinie propagandowej nie mog objawi nawet cienia wtpliwoci. Lekkie chobyzawahanie byoby powodem niepokoju masowego odbiorcy, ktry nastpnie zaczby si zastanawia, zadawa pytania, szukainnych moliwoci. Natomiast stuprocentowa pewno siebiedziennikarzy i politykw udziela si masom na szerok skal.Tak musi by, tak bdzie najlepiej, nie moe by inaczej. Masowy, pozbawiony samodzielnoci mylenia wyborca czuje si bezpiecz-

16


20/116

nie. Nie zost-nie zepchnity na margines ycia, bdzie ze wszystkimi, bdzie tam, gdzie jest lepiej. A ponadto nie musi nikomu przyznawa si do swojej niewiedzy, co byoby zbyt upokarzaj

ce. Bez osobistego pytania masowy odbiorca otrzymuje odpowiedzi. Telewizja wytwarza atmosfer intymnego spotkania tetea tete", stad ma si wraenie, e odpowiedzi s bardzo osobiste, przeznaczone tylko dla mnie. Masowy odbiorca przyjmuje je doserca, bo unikn upokorzenia, a ju wszystko wie i jest to jegoosobista wiedza. Zasianie wtpliwoci byoby zbyt przykre, poniewa bez wiedzy i odpowiednich narzdzi czowiek masowyod razu staje nad przepaci: z tyu mga, z przodu czelu. A tu

miy redaktor, wszechwiedzcy polityk, bardzo delikatnie i z caym przekonaniem pokazuj drogi wyjcia, dziki czemu robi si jasno, a pod nogami wida twardy grunt. Mona miao wkraczaw przyszo.

Psychologia przyszych faktw dokonanych skierowana jestdo masowego odbiorcy, ktry chce mie nadziej, a nie chce sizastanawia. Odpowiednie ukierunkowanie nadziei wyzwala potn si, ktra przytacza sw masowoci i anonimowoci.

W masie atwo jest si ukry - schowa, by nie bra za nic odpowiedzialnoci. Ale masa musi mie cakowit pewno. Jest jak statek, ktry przez nerwowe ruchy sterem, traci kompletnie orientacj. Natomiast sodka pewno tego, co bdzie, wyzwala sil,ktra miady wszystkich przeciwnikw, zwaszcza tych, ktrzydziaaj w pojedynk, ktrzy siej wtpliwo. Z czowiekiemmasowym nie ma dyskusji, czowiek masowy odzyska poczuciewasnej wartoci dziki temu, e bez wysiku ma swoje" zdanie.

Usysza je osobicie" z telewizji, w zaciszu wasnego mieszkania.

Sia psychologicznej skutecznoci propagandy faktw przyszych dokonanych" bazuje na zmonopolizowaniu masowychmediw. Dlatego tak wan rzecz jest, aby odzyskiwa wpywna media, aby sia wtpliwoci, aby zmusza do odrobiny mylenia. Masowego odbiorcy nie przekonamy i szkoda czasu na przekonywanie. Trzeba natomiast zasiewa wtpliwoci - wwczas

17


21/116

istotnie osabnie sia mas, wwczas z masy odrodz si normalni,mylcy ludzie, z ktrymi bdzie mona dyskutowa, a po dyskusji - wybiera. Fakty dokonane maj miejsce tylko w przeszoci, przyszo - jak na to wskazuje sama nazwa - dopiero sidokona. Warto pamita nie tylko o logice zda, ale i o logiceczasu: przyszo nie jest ani teraniejszoci, ani przeszoci.O tej przyszoci musimy decydowa, przyszo dopiero si dokona.

Papie i Norwid

W zamieci spraw maych, lecz rozdmuchanych, wrdhaaliwych ludzi, o ktrych pami rycho zaginie, maj miejscewydarzenia, ktre przykuwaj uwag swoj stateczn wielkoci.Takim wydarzeniem jest niewtpliwie przemwienie Ojca witego wygoszone w Rzymie w Instytucie Polskim. Jan Pawe II po raz kolejny (poprzednio choby w samym tytulePrzekroczy prg nadziei) wraca do Norwida. Tym razem jednak cae wyst pienie powicone jest ostatniemu z naszych XIX-wiecznych

wieszczw.Uderzajcy jest sam wymiar spotkania. Kto yje myl, dlatego sowo, zwaszcza sowo zapisane posiada przecudown mocukrywania skarbw duchowych, a wic takich, ktre s strawdla najwyszej, ale i najdelikatniejszej strony naszego czowieczestwa. Otwieramy dzieo, zaczynamy czyta i nastpuje olnienie. I nie ma znaczenia, czy sowa te zostay zapisane wczoraj, przed rokiem, czy przed wiekami. Olnienie jest wiecznie wie

e. Wiecznie moda jest blisko ducha. Ona sprawia, e czowiek, ktry yje wewntrzn uczciwoci, nie bdzie nigdy samotny, cho na zewntrz wyglda na samotnika. Lk przed samotnoci jest przepotny i trzeba nie lada mstwa, aby nie podda si presji czasw, otoczenia, mody.

Norwid z latami zapada si w zapomnienie. Nie jest tymsamym mie co do powiedzenia i wiedzie, e to ma gboki

18


22/116

sens. Zazwyczaj czowiek szuka potwierdzenia na zewntrz, ws'rd publicznoci czy uznanych autorytetw. Ale moe si zdarzy, erodowisko jest obce albo wrcz jaowe. I co wtedy? Jak utrzyma niewzruszenie obrany kierunek? A jednak Norwid do kocatrzyma ster swojego ideowego przesania, trzyma tak mocno, echo ziemski wymiar jego ycia rozbi si o zbiorow mogi, tak i nawet szcztkw nie mona odnale, to przecie duchemwznis si ponad doczesno i to tak wysoko, e dzi do myli

jego oficjalnie nawizuje gowa Kocioa. Nie tylko nawizuje,ale oddaje hod uznajc w Nim jednego z najwikszych poetwi mylicieli chrzecijaskiej Europy. Uderzajce jest to spotkaniesamotnika z osob chyba najbardziej znan w wiecie - CyprianaKamila Norwida z Janem Pawem II.

Uderzajce jest rwnie, e Norwid by pisarzem, ktrytrafia ze swoim przesaniem do wraliwego czytelnika w rnych okresach ycia i w rnych warunkach kulturowych czy

politycznych. Papie przyznaje, jak wiele nadziei wlewa w Niego Norwid zarwno w czasach niemieckiej okupacji jak i komunistycznego totalitaryzmu. A i chyba dzisiaj posta ta musi

by wyjtkowo bliska, w innej porze lat i w innym ju wieku, niemwic o piastowanej funkcji.Aby odnale blask kultury polskiej i wielko postaci,

musimy jake czsto wraca do przeszoci. Rzecz charakterystyczna, ci ludzie zanurzeni w nasz kultur i w nasze dzieje,gono mwili o nadziei i o przyszoci. Ten powrt w przeszonie jest ucieczk od teraniejszoci, nie jest lkiem przed przyszoci, jest szukaniem mocniejszego oparcia, aby nie podda

si przeciwnociom, aby dostrzec si po stronie ideaw.Jake gorzkie, ale i oczyszczajce s sowa skierowane podadresem Polakw. Nie dlatego, by czerpa przyjemno z krytykilub w celu pomniejszenia narodu, ale wanie jako upomnieniei przypomnienie tej miary wielkoci, ktrej nie moemy straciz oczu, aby czowieczestwo w nas nie skarlao. I te sowa o Ojczynie, gdzie najmilej jest umrze.

Dzi coraz mniej jest tekstw, do ktrych czowiek wraca,

19


23/116

nosi je w sobie, a one dojrzewaj. Ojciec wity ukaza Norwidadotykajc dramatu naszego narodu, ktry zaczyna kompletnie sigubi. Ze skarbca naszej kultury przywoywane s wic postaciena miar nie tylko Polski, ale wiata. Aby one nas otrzewiy,zmusiy do mylenia, do zastanowienia si nad tym, kim jestemy jako Polacy i jako ludzie. Polak nie moe by pozbawionynajgbszego wymiaru czowieczestwa, jego narodowo niemoe by budowana z tektury. Polak musi umie tworzy nard pojty jako spoeczno.

W jednym z listw Norwid pisa: Oto jest s p o e c zn o p o l s k a ! - spoeczno narodu, ktry nie zaprzeczam,i o tyle j a k o p a t r i o t y z m wielki jest, o ile j a k o

s p o e c z n o j e s t a d e n . Wszystko, co patriotyzmui historycznego dotyczy uczucia, tak wielkie i wielmone jestw narodzie tym, i zaiste, e kapelusz zdejmam przed uliczni-kiem warszawskim - ale - ale wszystko to, czego nie od patriotyzmu, czego nie od n a r o d o w e g o, ale czego od s p o e c zn e g o uczucia wymaga si, to jest tak pocztkujce, maei prawie nikczemne, e strach wspomina o tym! ...Polska jesto s t a t n i e na g l o b i e s p o e c z e s t w o , a p i e r w

s z y na p l a n e c i e n a r d." (List do Michalinyz Dziekoskich Zaleskiej, 14.11.1862)Mino prawie 150 lat a diagnoza ta: pikny nard - adne

spoeczestwo, a bije po oczach swoj trafnoci. Nie moemyruszy z miejsca.

Ojciec wity na zakoczenie swego wystpienia apelowa, aby w jego prace wchodzili Polacy". Jest to zachta nietylko do obcowania z dzieami Norwida, ale rwnie do nadawa

nia oryginalnego, ludzkiego pitna wszystkiemu, co si robi.Rodzi si pytanie i nadzieja, moe w ten sposb ruszymy

wreszcie z martwego punktu historii?

20


24/116

22 lipca..

Cho 22 lipca kojarzy nam si cigle z tzw. s'wictem ludowym, to jednak jest jeszcze inny 22 lipca, o ktrym warto pamita. Ot, 22 lipca 1942 r. dr Hans Franek, hitlerowski satrapa,stojcy na czele Generalnej Guberni, mial interesujcy odczyt nasynnym Uniwersytecie w Heidelbergu. Tytu brzmi po dzi dzie

bardzo nowoczenie: Idea sprawiedliwoci a Nowy Porzdek Europejski." 7 Odczyt ten by kolejnym z serii powiconej budowaniu jednoci Europy. Dr Franek by z wyksztacenia prawni

kiem, nic wic dziwnego, e problemy prawa, sprawiedliwocii porzdku leay mu gboko na sercu, natomiast przynalenodo zwyciskiego wwczas ukadu dodawaa odpowiedniego rozmachu dalekosinym wizjom.

Porzdek suponuje odpowiedni podzia rl. Kontynenteuropejski mia by w zwizku z tym podzielony na kilka obszarw. Na terenach Europy wschodniej naleao utworzy wielkiobz pracy niewolniczej. A poniewa do pracy niewolniczej po

trzeba niewolnikw, to na tych terenach naleao zostawi ludzi pracowitych, ale bez szerszych horyzontw, a pozby si elementw niepodanych, czyli polskiej inteligencji, ktr naleaowywie, a w wikszoci wymordowa. Zyski z pracy niewolniczej miay zasila zjednoczon Europ, tak jak i zoa naturalne,stanowice bogactwo terenw pastwa niewolniczego. Caomiaa by ujta w ramy prawne (pastwo prawa). Franek wprostoznajmia, e ludmi nie mona rzdzi przy pomocy siy, Rze

sza Niemiecka bez prawa jest nie do pomylenia. Po eksterminacji polskiej inteligencji nastpi obnienie poziomu ksztacenia,ktry nie zapewni zachowania cigoci kultury polskiej. Franek kierowa si przesaniem sformuowanym przez Hitlera: wszyscyzdolni do przywdztwa w Polsce, maj by zlikwidowani. W tensposb, dziki wytpieniu polskiej inteligencji, mona bdzie

7 E. Carlton, Faces of Despotism, 1995, s. 229-240.

21


25/116

udowodni tez, e Sowianie mog by tylko niewolnikami, skorozostawi si tylko niewolnikw.

Oczywicie, Hans Franek mwi o zjednoczonej Europie,ktr kierowaliby Niemcy, o Europie, ktra byaby EuropI I I Rzeszy.

Okrutne czasy hitleryzmu i nazizmu miny. Ale nie miny plany budowania jednoci europejskiej. Obok wielu szumnychi wielkich hase s te realia, o ktrych rzadko si mwi. Realia tedotycz miejsca Polakw w jednoczcej si Europie. S to tematy delikatne, wstydliwe, a nawet upokarzajce. Mao kto o nichmwi. A przecie...

Przebywajc w miastach Europy zachodniej, zwaszcza poza sezonem i nie jako turyci, spotka moemy tysice, dziesitki, a nawet setki tysicy naszych rodakw. Szukaj pracy, jakiejkolwiek pracy. S to czsto ludzie ze rednim wyksztaceniem, a nawet po wyszych studiach, ludzie modzi, nasza przyszo. Niektrzy z nich wysiaduj godzinami na skwerach i placach, dwik ojczystego jzyka przykuwa ucho, by nagle podwpywem usyszanych przeklestw go odepchn. Inni znajduj prac: sprztaj mieszkania, biura, restauracje, buduj lub rozbie

raj domy, opiekuj si dziemi, chorymi, starszymi... Jest to czsto praca na czarno, bez opieki socjalnej, wielokrotnie niej patna od pracy legalnej. Ale jest praca. W Polsce jest jej mniej,a nawet gdy jest, to si nie opaca, na Zachodzie mona zarobiwicej. Lekarka szybko przeliczy, e zarobi wicej jako pielgniarka niewykwalifikowana, pracujc na czarno. Szybko przeliczy wykwalifikowany nauczyciel, e na budowie zarobi wicej.A c mwi o robotnikach i rolnikach? W inny sposb, innymi

metodami realizuje si ten sam, koszmarny scenariusz, o ktrymmwi Franek. Miejsce Sowian w zjednoczonej Europie jest juzarezerwowane, bd wykonywa najnisze prace i najsabiej patne. Bd chcieli takiej pracy, bo w ich ojczynie pracy w oglenie bdzie, albo bdzie jeszcze niej patna. Zamiast eksterminacji inteligencji pojawi si drena mzgw: najzdolniejsi w naj bardziej poszukiwanych zawodach, zamiast budowa pomylno

22


26/116

swoich rodakw we wasnej Ojczynie, sprzedadz swoje talentyi swoj wiedz obcym, inni zmieni zawd, czyli spoecznie sizdegraduj nie wykorzystujc w peni swoich moliwoci. Inteligencja polska, jake osabiona przez komunizm, nie bdzie moga si odrodzi. Przeraajce s to plany, a przecie one ju wcielane s w ycie. Europejczycy!

W 1869 roku Norwid w licie do Joanny Kuczyskiej wy buchn: Pani mi pisze genetyczny frazes o Scytach i Azjatach.Jestem przeciwny systematom spczesnym, ktre gosz:Euro

p aux Europeens! [Europa dla Europejczykw!]. Wedug mnie, prosz Pani, nigdy nie byo Europejczykw, my wszyscy bowiem przybylimy tu z Azji, z tej krainy, ktrej zalkowy obraz spoczywa teraz w naszym umyle niby marzenie o Raju. Ja pochodz od Jafetowego wnuka, co przykowany by na szczycie Ka-zbeku w Kaukazie - od dziada mego Prometheusa. Ja JEDEN przecz temu systemowi krwi i ras. Ja jeden - ale c robi! Tomoje mniemanie takie. Moim zdaniem, Europa n i e j e s tras , a leprincipiuml [zasad!] - bo gdyby bya ras, byabyAzj!!!"

Europa jest zasad, to znaczy opiera si na swoistej tosamoci cywilizacyjnej, a nie rasowej. Dopiero poprzez cywilizacj pojawia si narodowo, uksztatowana pod postaci jednejz kultur. Rasowo jest lepym zaukiem. Dlaczego wic w jednoczcej si Europie Sowianie traktowani s z lekcewaeniem?Dlaczego wyzyskuje si ich ojczyzny? Dlaczego dyskryminuje

poprzez prac?Dotychczasowa konstrukcja jednoci europejskiej opiera

si nie na sprawiedliwoci, ale na grze interesw, prowadzonychza fasad szczytnych hase i faszywych obietnic. Europa bez zasad nie jest Europ, jest tylko subazjatyckim kontynentem.

23


27/116

Chciwa zazdro

Jest rzecz zrozumia, e niedostatek, choroba czy brak powodzenia s przyczynami, dla ktrych ludzie czuj si nieszcz

liwi. Trudno si cieszy, gdy na wiele rzeczy nas nie sta, gdydoskwiera bl, gdy nic nam si nie udaje. Wprawdzie niektrzyfilozofowie, zwaszcza stoicy, uwaali, e czowiek w kadychwarunkach moe wyrobi sobie taki stan ducha, e nic go nieruszy" (apatheia), niemniej jednak w normalnych warunkach nieszczcie czowieka przygniata, a wrcz ogusza. Ale obok normalnie uznanych powodw nieszczcia, jest jeden, na ktry wartozwrci uwag, a ktry w sposb niezwykle zmylny dodaje nam

nieszcz. Tym powodem jest ZAZDRO.O ile zwyke nieszczcie wynika z braku czego, co chce

my mie - czy to z natury, czy dlatego, e nam si naley (z natury chcemy y, chcemy by zdrowi, chcemy mie dzieci, mamy prawo do wasnego domu) - to nieszczcie z powodu zazdrociobejmuje nasze odnoszenie si do innych ludzi. Zazdrosny to ten,kto czego pragnie przede wszystkim dlatego, e inni to maj.Chciabym mie najnowszy model Mercedesa, jacht penomorski, samolot odrzutowy, cztery wille z basenami, dziesi apartamentw i miliard dolarw na koncie. Dlaczego? Bo ssiad mataki samochd, bo ssiadka ma taki jacht, bo w telewizji pokazaliycie wyszych sfer", w ktrych a kipi od zota. Jeeli innimaj, to ja te chc! A to jest wanie zazdro. Ona tym rni siod zwykych pragnie, e ja chc cudzym chceniem, e chc, boinny chce, chc mie, bo inny ju ma. W ten sposb ustawiam siw faszywej relacji do wiata i do innych ludzi, zatracajc wasnyrozum i wasn wol. Zazdro staje si przejawem gupoty.

Dobry jest wietny samochd, dobry jest statek i luksusowe domy rozrzucone w najatrakcyjniejszych miejscach wiata.Problem polega jednak na tym, czyja rzeczywicie chc je mie?Czy one s dobre dla mnie? Czy posiadanie ich ma sens? Posia-danie bardzo drogiego samochodu czy si z szeregiem dodatko-

24


28/116

wych kosztw (gara, ubezpieczenie, zabezpieczenie etc), ktremog przekroczy nawet sum przecitnych caorocznych zarobkw. Jeeli mao zarabiam, to jak sobie wyobraam utrzymanietakiego samochodu, ktry w kadej chwili pas' moe upem zodziei? Kto powie: gdybym mia taki samochd, to bym go sprzeda". Z tego jednak wynika, e wcale nie chce samochodu, alechce pienidzy. Zazdro prowadzi wwczas do chciwoci.

Porwnujc to, co mam, z tym, co inni maj, mog dojdo przekonania, e to co posiadam, jest niewiele warte. Przestajceni siebie, lekcewa swoj rodzin, dom. W efekcie przestajdba o swoje rodowisko, ktre wwczas autentycznie zaczyna plenie. Z zazdroci rodzi si maoduszno.

A wreszcie zazdroszczc zaczynam pragn rzeczy, ktrenie tylko s mi niepotrzebne, s nie na moj miar, ale le pozamoj natur i s wrcz poza moim zasigiem. W ten wanie sposb wrbel zazdroci rybie ogona, a baletnica barytonowi mskiego gosu. Zazdro zamienia si w zawi.

Chciwo, maoduszno, zawi - to tylko niektre z przywar i wad majcych swoje rdo w zazdroci. Przydaj one czo

wiekowi nieszcz w wikszym stopniu ni prawdziwe i wasnenieszczcia. S form samoudrczania, a gdy cudze sukcesy sdla nas nieosigalne, to jakby w zemcie zaczynamy podkopywa szczcie innych. Czowiek zazdrosny szkodzi nie tylko so bie, ale rwnie otoczeniu. Idc za faszyw (bo nie wasn) wizjszczcia, stara si niszczy szczcie innych. Trudno wwczasmwi o yczliwoci, przyjani i narodowym solidaryzmie.Wszystko przearte jest zazdroci, ktra ustawia jednych prze

ciwko drugim, gorzej ni nienawi.Jan Dugosz pisa przed picioma wiekami, e jestemynarodem wyjtkowo zazdrosnym. Uwag t naley odbiera nie

jako pogardliw krytyk, ale jako yczliw uwag. Mamy takie predyspozycje. Dugosz zastanawia si,czy to moekwestia k l i -matu.

Zdajc sobie spraw, jak niszczca jest zazdro, warto popatrze na siebie, czy czasem nie jestemy zazdroni? Czy nie

25


29/116

dymy do rzeczy dla nas bezsensownych? Czy nie chcemy cudzym chceniem? Czy nie ciesz nas nieszczcia innych? Towszystko jest zazdro, ktra lubi si przepoczwarza w mnstwo innych wad, zatruwajcych nasze ycie. Cierpimy z urojenia, a nieszczcie urojone staje si silniejsze od nieszczcia realnego. Ale nieszczcie urojone jest cakowicie zbdne!

Czowiek musi wiedzie, czego naprawd chce ze wzgldu na sensowno swoich pragnie. Musi wiedzie na co go sta,do czego dy nie warto, a o czym w ogle nie myle, aby siniepotrzebnie nie rozdrania. Zmierzajc ku odpowiednim dlanas celom, mimo wpisanego w ycie tragizmu, budujemy wasneszczcie. Wwczas te umiemy si cieszy ze szczcia innych,od ktrych bez wtpienia przyjdzie nieoczekiwana pomoc, gdysami znajdziemy si w trudnej sytuacji. Jak yczliwo otwieradrog przyjani, tak zazdro - zawici. Jedno tworzy, drugie -niszczy. Uwaajmy wic na zazdro, sobie za okazujmy jak najwicej yczliwoci. Tym bardziej, e czasy s trudne.

Zazdro samochwalcza

Sprawcami zazdroci s nie tylko ludzie zazdroni. Przecie bogatym satysfakcj sprawia zazdro, z jak inni patrz naich bogactwo. Mona odnie wraenie, e niektrzy ludzie za biegaj o wiele rzeczy nie dlatego, e naprawd im si co podo ba, e jest im potrzebne, ale przede wszystkim po to, aby inni imtego zazdrocili. Wystawiaj na pokaz to, co maj i patrz z jakimgodem inni koo tego przechodz. Najwiksz rado z posiadania daje zazdro otoczenia. Dopiero wtedy jestem w peni szczliwy, e co mam, gdy widz innych penych zazdroci. Tak wiczazdro zazdronika nie wynika tylko z braku czego, co chcia

by mie, ale z rozdranienia, jakiemu jest poddawany. To rozdranienie przekracza miar autentycznych potrzeb, i std wanie bra si moe zbdne poczucie nieszczcia. W ten sposb

26


30/116

i biedni, i bogaci zaraeni s zazdros'ci, ktra w dalszej perspektywie zatruwa ycie wszystkim.

Powstaje wobec tego pytanie o kultur posiadania. Po kulturze osobistej kultura posiadania jest chyba jedn z najwyszychumiejtnoci, wiadczcych o prawdziwej kulturze, jak kto re prezentuje. Nie wystarczy mie. Wane jest, jak drog co zdo bywamy. Chocia podziwia mog pikny dom na skarpie z widokiem na morze, to nie bd zazdroci tego domu zodziejowi.Im wicej zodziej ma, tym bardziej kuje w oczy jego nieprawo. Nie zazdroszcz mu domu, nawet jeli do koca ycia niktnie wytoczy mu procesu za zodziejstwo. le jest mie to, co zostao zdobyte na drodze niemoralnej. Takiego posiadania nie naley zazdroci, raczej naley je potpi.

S rzeczy, ktre mam, bo zapracowaem na nie w sposbuczciwy, zaradnoci i prac. Powstaje tu tysice pyta, z ktrychwybierzmy kilka. Dom jest symbolem ycia rodzinnego. Po to przecie budujemy dom, aby w nim zamieszka, a normalnymrodowiskiem ycia czowieka jest rodzina. Mona zbudowa dom,

pikny dom, rozlegy, z tarasami i ogrodem, ale bdzie to pusty

dom, w ktrym nie ma rodziny. Czas powicony na prac i nazdobywanie funduszy by tak absorbujcy, e w midzyczasierodzina si rozsypaa, czonkowie rodziny utracili duchowy kontakt, stali si sobie obcy. Dom sta si zaprzeczeniem swojegocelu, zamiast zjednoczy - rozbi rodzin. Takiego domu nie maco zazdroci.

Przed domem stoi kilka samochodw, wewntrz kadyz czonkw rodziny oglda swj telewizor i sucha swoich pyt,

maj te Internet, a take telefony komrkowe. Nie spoywajwsplnie posikw, z rzadka si do siebie odzywaj, na wakacjewyjedaj oddzielnie. Wprawdzie s czonkami rodziny, ale niemaj rodziny. Im wicej przedmiotw, tym wiksza pustka. Czywarto im zazdroci? Nie warto.

Przed bardzo drogim pianinem elektrycznym (keyboardem)siedzi dziecko, ktre po uruchomieniu muzycznego podkaduw dowolnym rytmie i imitacji dowolnego instrumentu, wystuku-

27


31/116

je jednym palcem prost melodyjk. Po kilkunastu minutach, znudzone odchodzi, aby wyywa si na grach komputerowych. Czywarto zazdroci takiego dziecistwa? Raczej nie.

Kultura posiadania, to umiejtno odrniania tego, co jestrodkiem, a co celem. Jeeli dom jest dla rodziny, to musi j scala, a nie atomizowa. W rodzinie najwaniejszy jest rozwj oso bowy czowieka, niezalenie od tego, czy ma on 2 latka czy lat70. Midzy czonkami rodziny musi zawizywa si kontakt duchowy, gdzie mio wyraa si poprzez szacunek i przyja. Ktowystawia na pokaz przedmioty, aby inni zazdrocili, ten chce prawdopodobnie pokry pustk i samotno, ktrych nie ma co zazdroci, raczej naley si wystrzega. Kulturow warto nadaje

przedmiotom czowiek poprzez swj stosunek do nich. Wiedz"0 tym kwiaty, ktre nie pod kad rk rosn, i ktrych nie zmusisi do ronicia. Kwiat plastykowy to symbol kupionego wiata -

bez wartoci, a wrcz kamstwa.Kultura posiadania musi mie cel duchowy. Wwczas lu

dzie, ktrzy s bogaci", mog prawidowo wzrasta. Natomiast prbujc drani innych swoim bogactwem, sami popadajw zazdro, ciesz si tym, co maj, jak zazdronicy, a nie dlatego, e co naprawd warte jest posiadania czy dlatego, e chcco mie. Pojawia si perwersyjna zazdro wobec samego siebie1 swojej wasnoci.

Z uwagi na postpujce ubstwo ludzie zapominaj, ewiele rzeczy mona osign bez bogactwa, e nawet bogactwo -z uwagi na nadmiar - moe by przeszkod we waciwym roz

poznaniu celu i tego, co naprawd warto mie. Zamiast bardzodrogiego keyboardu, na ktrym nie sposb uzyska waciw tech

nik grania, mona w pierwszych latach nauki zadowoli si uywanym pianinem, wielokrotnie taszym. Zamiast drogiego hotelu na Majorce, mona spdzi wakacje z przyjacimi lub z rodzin na polskiej wiosce. Zamiast sztucznie pdzonych, drogichwinogron, mona nazrywa jagd, urawin, borwek, spacerujc

po miych, lenych polanach. Rozkoysane pragnienia podsyconezazdroci sprawiaj, e tracimy wiele z tego, co ley w zasigu

28


32/116

naszej rki. Bogaci natomiast czsto staj si zakadnikami swoich spenionych, cho nieprzemylanych marze. Chc, aby imzazdroci. Nie ma czego. Zazdro jest zym doradc. Wszystkiego mie nie mona. Co dobre dla kogo, nie musi by dobredla mnie, co dobre teraz, moe by ze pniej. Cenic prawdziwe sukcesy innych, warto zachowa skromno swoich pragnie,aby cieszy si dobrem, ktre jest nasze.

Wrd fiordw i wysp

Zastanawiam si czasem nad czarem wdkowania. Bo prze

cie to nie chodzi tylko o ryby, mona je kupi w sklepie, wiksze ni si zazwyczaj apie. To nie chodzi o spacer nad wod czy przejadk po jeziorze. Nie chodzi te o ilo poowu. W siecirybakw wpadaj tony. A jednak wdkowanie ma swoj tajemnic, ktra przyciga i pochania.

W zachodniej czci Norwegii znajduje si mnstwo kamiennych wysp i wysepek. Latem krluj na nich mewy i wrzosy. Takich wrzosw nie ma na ldzie, ani w Norwegii, ani w Pol

sce. Wrzosy te zakoczone s duymi, fioletowymi kwiatami, tonie s drobne kwiatuszki, lecz raczej kicie kwiatw. Przecudow-nie wygldaj w blasku soca, ale i nie mniej piknie, gdy sipideszcz. Woda jest krystaliczna. Potnych rozmiarw meduzy,na ktrych widok cierpnie skra, monotonnie wachluj przezroczystymi skrzydami. Ryb nie wida, co najwyej jaka drobnica.

Wypywamy w fiord. Robi si coraz gbiej, 30 m, 40 m,50 m. Wdzisko jest sztywne, koowrotek o staej szpuli (tzw.

multiplikator), mocna linka, ciki bysk na kocu i ewentualniekilka pomaraczowych haczykw umieszczonych w metrowejodlegoci powyej bysku. Pada haso: apiemy! Z koowrotkaszybko wysnuwa si linka, by dopiero po minucie, albo i pniejopa na dno. Teraz wida, e lekki bysk opadaby zbyt wolno,a rzuca na gbinie spinningiem nie ma sensu. Bysk trzeba szybkospuci w d.

29


33/116

Gbia morska ma w sobie tajemnic niewiadomej, przyczepi si mog bardzo rne ryby, ktrych sam widok budzi zdumienie, a c mwi o ich rozmiarach. Co wemie? apiemy

podrywajc bysk do gry, by swobodnie mg opada. W gr,i w d. Nagle szarpnicie. Ryba uderzya, gdy bysk opada. Jestsilna. 50 metrw poniej odzi, w gbi, gdzie zapewne panujcakowite ciemnos'ci, poakomia si na kawaek metalu. A terazwalczy. Mocny koowrotek, linka, wdzisko nie daj jej zbyt wieluszans. Walczy, ale musi pyn do gry. Wreszcie, po kilku minutach, jest. Dorsz. Jedna trzecia, to eb, potna paszcza i okrge

jak spodki oczy. Precyzyjne trafienie hakiem i ryba jest na pokadzie. Ju nie ucieknie. Jeszcze przed chwil bya tam, w czeluciach morskich, czekajc na ofiar. Traf chcia, e zamigota jej bysk, a waciwie kawa metalu, pokna i jaka sia pocigna j do gry. Za nastpnym wyrzutem wzia z dna inna ryba, poduna, srebrzysta, o rwnie duych oczach, to ryba-kurczak;a potem bya ryba niebieska, jakby kto obla j farb i poplami,i jeszcze jaka brzowa, podobna do okonia. A wreszcie braniaustay. Podcignlimy wdki wyej, na p wody, i wtedy ruszyy makrele, czepiay si po kilka naraz. O ile pozostae ryby walczna wprost, prbujc odpi si z haczyka, to makrele zataczajkoa, drgajcymi ogonami. Wyglda to jak taniec albo wycig,tymczasem makrela musi by nieustannie w ruchu, nie moe sizatrzyma, bo zginie, dlatego nawet na haczyku zatacza tanecznekoa. Trafilimy na awic, bd bray bez przerwy. Dlatego koczymy pow. Mamy do. Kuter zaterkota, wracamy do domu,a waciwie do maej chaty na wyspie, gdzie poza ptactwemi owadami nikogo nie ma, nawet zajczka.

Patrz na zowione ryby, jest w nich co dzikiego, wygldaj inaczej ni ryby sodkowodne. Tam w dole toczy si walka.To nie akwarium, to nie jezioro. Nie ma sielankowego nastroju.Jedno poera drugie, a wszystko przykrywa ciemno. To tylkona filmach wida liczny, kolorowy wiat na dnie oceanu. Tu panuje ciemno, chwila nieuwagi kosztuje ycie, po tym, co padnie ofiar, znika wszelki lad. Zycie prze bezwzgldnie naprzd.

30


34/116

Godne mewy ju si nad nami krc, niektre krzycz jak dzieci, inne jak cigany zwierz. Wiedz, e i dla nich bdzie wyerka, gdy odfiletowane resztki wpadn do wody. Kuter zblia

si do brzegu, przezroczysta woda ukazuje barwne dno, wida biae i rowe meduzy, liczne rozgwiazdy i cae mnstwo yjtek uwijajcych si wrd falujcych rolin. Wysiadamy.

Wieczorem soce chowa si za wysepki, ciemniej wrzosy, po rybach nie zosta nawet lad i mewy gdzie odleciay, nastaje cisza. Jechaem kilka dni, pynem przez morze i fiordy,aby teraz patrze w gasncy dzie na jednej z kamiennych wysp.Gasn powoli wraenia, wyobrania si uspokaja. Tam pod wod,

w ciemnej czeluci, walka z pewnoci trwa nadal. Tu jest spokojnie. Jak dziwnie brzmi polski pacierz. I rozmowy, ktre niczym refleksy soca, przywouj w pamici wydarzenia dnia, byrwnie powoli usta. Dzie w Norwegii ganie dugo, pora udasi na spoczynek. Jutro znw wypyniemy na wody, ktre obdarz nas now tajemnic. Cho ryby wcale nie musz bra.

Koniec politykwGdy jedni z penym zaaferowaniem przygotowuj si do

wyborw liczc na miejsca w Sejmie lub Senacie, inni nieubaganie schodz ju ze sceny politycznej. Miny kolejne 4 lata. Wielu liczy na ponown kadencj, ale to tylko mrzonki. Wikszoz nich nigdy ju nie zasidzie w Parlamencie, a przeszo wkrtce wyglda bdzie jak nierealny sen, od ktrego dugo jeszczenie bdzie mona si uwolni.

Haas przedwyborczy jest ju w toku. Nowe nadzieje, nowemarzenia. Na widownie lec wielkie hasa, nie atwo odrni,komu naprawd chodzi o Polsk, a kto chce uratowa tylko szaf" (ratujcie szaf, krzycza zodziej zamknity w szafie, gdywybuch poar"). Gdy wic z arem w oczach wielu liczy na przysze kariery, przychodzi natrtna myl, a jaki bdzie ich koniec?Czy taki sam, jak wielu dzisiejszych bohaterw"?

31


35/116

Opowiada} mi jeden z posw rzecz niezwyk, zdarzaosi bowiem, e w cigu 1 dnia byo ponad 200 gosowa! Trudnosobie wyobrazi, aby normalny czowiek mg w sposb przemylany i odpowiedzialny wyraa swoje stanowisko w tylu sprawach, z ktrych kada zazwyczaj naley do innej sfery: kopalnie,transport, administracja, szpitale, szkoy... A czas nie czeka, trze ba podnosi rk i naciska guzik 200, 250 razy w cigu dnia.

Sale sejmu i senatu nie maj okien, s wizualnie odcite odwiata zewntrznego. Brakuje wieego powietrza, pracuje tylkoklimatyzacja. Wytwarza si jaki przedziwny mikroklimat, jakarzeczywisto sama w sobie, psychoza zgromadzonych politykw i ich reakcji: znudzenia, grymasu, miechu, pogardy, wciekoci, sprytu i gry. I te niekoczce si mowy, jedni sepleni,inni stkaj, jeszcze inni dukaj, mamrocz, ale s i tacy, ktrzy pieszcz uszy gadkoci wypowiadanych sw. Sycha pomruk niezadowolenia, a potem nagy, rubaszny wybuch miechu. Pora

przewietrzy si w kuluarach. Kamery s tak ustawione, aby wida byo przede wszystkim czaszk posa, jeeli wic czyta, a nie przemawia, to sprawia wraenie uczniaka, ktry nie do koca rozumie, co mwi, e czyta cudzy tekst, bo na wasny go nie sta.Gdy minie pierwsze wraenie, warto wzi do rki surowy stenogram sejmowych dyskusji. Dopiero wwczas wida, do jakichkrtactw intelektualnych uciekaj si ich autorzy, jak bekotliwes czsto wypowiedzi. Ale c, przemawiaj w imieniu Rzeczpospolitej.

Warto zaobserwowa jak zmienia si dana osoba po wyborze. Przedtem by to kolega lub koleanka: rozmowni, otwarci,spontaniczni. I nagle wybr! Nastpuje zdecydowane usztywnie

nie, ktremu towarzyszy przekonanie o swej niezwykej wartoci, a pniej to ju amok: cay wiat ley u stp, a ja czekam nahody. Niestety, wysokie stanowisko samoczynnie nie dodaje rozumu (wrcz przeciwnie), a co wicej poszerza zakres odpowiedzialnoci o sprawy, na ktrych si nie znamy. Stanowisko, i tozwaszcza posa lub senatora, gdzie o nominacji nie decyduj zawodowe kompetencje, lecz wybr" uwikany w gry partyjne,

32


36/116

rodzaj ordynacji, kampani medialn, a rwnie przypadek - to powd do jak najwikszej pokory spowodowanej lkiem przed prawdziw odpowiedzialnoci za dobro lub zlo w wymiarze spoecznym, czyli takim, ktry dotyka milionw ludzi.

Miejsce w parlamencie, to finansowa gratka. Wiele mwisi o ratowaniu Ojczyzny, ale nie jest to praca spoeczna. Jest tozawd i to dobrze patny, nie liczc rnego rodzaju ulg. Kogo,kto zarabia kilkaset zotych miesicznie, albo nawet mieci siw redniej krajowej, dochody parlamentarzysty mog autentycznie przyprawi o zawrt gowy. Wchodzc do parlamentu peniideaw ludzie mikn pod wpywem finansowych faktw. Mona odnie wraenie, e system finansowania parlamentarzystw(nie tylko w Polsce), ma jednak charakter swoistej, pastwowejapwki. Trudno rzuci na szal ideay, by wrci do szarej rzeczywistoci, gdzie trudno o prac, a zreszt komu potrzebny jest byy pose? Sytuacja wydaje si by patowa. Biedak bdc posem nie bdzie przecie pracowa za darmo.

Wrd wielu parlamentarnych dyletantw s te i zawodowcy. Wiedz, co robi, dla kogo, za ile. Wiedz, jak liczy gosy, planuj dalekosinie. S groni. Dysponuj szeregiem kontaktw i powiza. Maj przeoenia na banki, na media, na ukady midzynarodowe. Dysponuj fachowym zapleczem. Nie chodzi im o to, aby na chwil wyrwa si z biedy, aby na co sizaapa. Chc by u wadzy do koca. Haasuj po to, by odwrci uwag od spraw autentycznie wanych. Tumom rzucaj na poarcie amatorw szybkiego sukcesu. Rozpoznaj byskawicznie saboci przeciwnika. Jeden chce by gwiazd - pokaza goczsto w telewizji, a potem skompromitowa; drugi chce luksusw - da mu kilkanacie rad nadzorczych, jakie intratne stanowiska i kontakty, a potem wplta w jak afer; trzeci ma rnesabostki - dla niego oferta specjalna. Koczca si kadencja parlamentu ujawnia te wszystkie mechanizmy jak na doni.

Przed nami wybory. S rne hasa i obietnice. Gosujcsprbujmy wzi pod uwag, jaki bdzie koniec tych, na ktiych postawimy. A wybracom losu wypada yczy duo chodnegorozumu.

33


37/116

Polityka: nie tylko gra

Jzyk polityki w okresie przedwyborczym zdominowany jest przezwyraenia, ktre zamazujistotny sens samej polityki.

Najczciej bowiem jest to argon, w ktrym polityka ukazywana jest jako bardzo widowiskowa gra. Syszymy wic takie sformuowania jak: walka o mandaty", zwycistwo w sondaach",liderzy ugrupowa", druyna", sukces", poraka", klska".Wyraenia te dolewaj oliwy do ognia, czyli podkrcaj zainteresowanie spoeczne i to w skali masowej. Wszyscy s ciekawi:Kto wygra? Kto poniesie porak? Ja jestem z tymi, a ty za kim?Moe moim si uda, twoi nie maj szans. W pewnym momencie

moe si nam wydawa, e to nie wybory, ale zawody o Puchar Prezesa transmitowane przez radio i telewizj. Zgromadzeni widzowie i radiosuchacze ledz z zapartym tchem zmagania zawodnikw. Niektrzy obstawiaj zakady, inni chc si zrelaksowa przeywajc dreszczyk emocji, inni si kc, inni machnlirk. Ju wkrtce wszystko si rozstrzygnie.

Tymczasem polityka niezupenie jest gr i widowiskiem.Gdy koczy si olimpiada, kocz si telewizyjne transmisje,a zwycizcy zabieraj medale i udaj si do domw. Jeszcze moetylko uroczyste przywitanie przez rozradowanych kibicw, kilkawywiadw dla prasy i oczekiwanie na nastpne zawody. W polityce natomiast wybory nie kocz, ale rozpoczynaj prawdziwezawody, tyle e ju bez udziau i bez wpywu widowni. Samawidownia do wyborw bya elektoratem, po wyborach finansuje

politykw poprzez odpowiednio ustawiony system podatkowy,a nawet sta si moe ofiar prowadzonej przez nich dziaalnoci.

Jako wyborcy nie jestemy tylko widzami, bo skutki wynikw wyborczych maj istotny i cigy wpyw przez kolejne latana nas samych.

Wybierajc, a wic podejmujc decyzj na kogo oddamgos, musz wzi pod uwag wpyw wynikw nie tylko na mojewasne ycie, ale rwnie na ycie spoeczne. Mimo e mam tyl-

34


38/116


39/116

najbardziej zrozumiae. Ale przecie kto pjdzie do wyborwi kto wygra wadze, a ja - nie idc do wyborw - pozbawiam siwpywu na ostateczny wynik.

W wyborach prezydenckich wygrywa tylko jeden, wyniki pozostaych kandydatw s tylko honorowe. W przypadku wy borw parlamentarnych wyniki mog mie rne oblicza z uwagina podzia mandatw. Jeeli nie mona dziaa ofensywnie z uwagina szczupo albo rozbicie si, to trzeba dziaa defensywnie, tak eby pewne ugrupowanie nie zdobyo absolutnej wikszoci, abynawet stosunkowo nieliczne mandaty mogy skutecznie blokowa ze inicjatywy. Jest pewna arytmetyka dziaa parlamentu,ktr trzeba rozumie. Jeeli prowadzona jest prolewicowa pro paganda sukcesu, to wanie po to, aby lewica zdobya absolutnwikszo. Temu trzeba si przeciwstawi. Gdy nie pjdziemydo wyborw, damy lewicy nie tylko zwycistwo, ale t tak gronabsolutn wikszo. Idc do wyborw mamy szans na zamanie takiej wikszoci. W tych wyborach ma to podstawowe znaczenie, poniewa prawicowy elektorat, nie majc rozeznaniaw rnych subtelnociach, ju jest zdezorientowany wielociugrupowa, przynajmniej w nazwie, nielewicowych. Dobrze jestwygra, ale gdy wygra nie mona, trzeba jak najmniej przegrai patrze dalekosinie. Wybory to wicej ni gra, a wszyscy, czychcemy czy nie, ponosi bdziemy ich skutki.

Nowy Jork

Odwiedzajc Nowy York miaem nie raz okazj wjecha

wind na sam dach World Trade Centr. Roztacza si stamtdniesamowity widok: od pnocy na oblanych wod wyspach rslas drapaczy chmur, od poudnia centralne miejsce zajmowaaStatua Wolnoci, ktra dawnymi laty witaa nadpywajcych emigrantw, a dalej majaczy na horyzoncie Ocean. Wida te byoliczne mosty, z ktrych dwa nosz imi wsplnych bohaterwPolski i Stanw Zjednoczonych: Puaski Bridge i Kociuszko

36


40/116

Bridge. O ile obraz Chicago z najwyszego wieowca wiata jestdo monotonny: z jednej strony jezioro, z pozostaych stron cignce si kilometrami parterowe domki, a poza tym taras wido

kowy jest cay oszklony - to na WTC taras by odkryty, monawic byo podziwia zmieniajc si panoram wielkiego miastaodczuwajc powiew do silnego wiatru.

Rozgldajc si wok czowiek zadawa sobie najpierwdziecinne pytanie, po co to wszystko takie due? Jaka energialudzka musiaa by wyzwolona, eby na tak niewielkim skrawku, w tak trudnych warunkach, zbudowa tak potne miasto.Przygldajc si bliej toczcemu si codziennie yciu spostrze

emy, e Ameryka jest krajem ludzi, ktrzy pracuj. Chodzi tu przede wszystkim o rytm pracy i czas, jaki praca zajmuje. Ot praca wypenia nieomal cay czas, jakim czowiek dysponuje.Wedle naszych europejskich kategorii jest to za duo, ale Amerykanie lubi pracowa. My przyzwyczajeni jestemy do czasuwolnego, ktry traktujemy niejako odpoczynek po pracy, ale jakoaktywizujce nas zajcie na rwni z prac. Ten wolny czas powicamy rodzinie, zainteresowaniom (wdkarstwo, turystyka) czy

lekturze. Amerykanw w caoci pochania praca, std czas wolny jest przede wszystkim odpoczynkiem. Czowiek, ktry nie ma pracy, znajduje si w spoecznej prni. Musi pracowa, aby siz nim liczono i aby on sam mia poczucie wasnej wartoci. Skd

bierze si taki kult pracy? Odpowied jest zoona. Najpierw wartowskaza na genez religijn. W Ameryce bardziej wpywowy odkatolicyzmu by protestantyzm, w ramach ktrego praca bya traktowana nie tylko jako konieczno, ale staa si wrcz przewod

nim motywem ludzkiego ycia. Ponadto Ameryka jest krajem,do ktrego biali ludzie przybywali dobrowolnie, std z wikszymzapaem pokonywali trudnoci i z wikszym powiceniem oddawali si pracy. Kto nie chce by w jakim kraju, a musi pracowa, jego praca bdzie prac niewolnicz, wykonywan niechtnie i bez godnych podziwu rezultatw. Praca przynosia konkretne efekty, bya nim moc zarobionych pienidzy, nie groszy, aledolarw, za ktre mona byo utrzyma rodzin i krok po kroku

37


41/116

si bogaci. W protestantyzmie bogactwo miao pozytywny wymiar religijny, std midzy ludmi wytwarzaa si nie zazdro,ale rywalizacja. Zazdro sprawia, e ten co nie ma, chce odebratemu, co ma, rywalizacja natomiast polega na tym, e ten co niema, chciaby mie wicej ni ten, co ju ma. Drog do sukcesuwyznacza nie grabie, ale praca. Atmosfera w pracy, w ktrej

jeden drugiemu nie zazdroci, to rzecz godna podziwu. W takichwarunkach ludzie chtnie, cho ciko pracuj, dorabiaj si swojejmaterialnej niezalenoci, za zbiorowy wysiek przynosi wymierne efekty, ktre wida na zewntrz...

Wiatr wia coraz silniej. Powracao pytanie: dlaczego towszystko takie due? Gdy rosa cena gruntw, zdecydowanie bardziej opacao si pi w gr, a wreszcie rozwj technologiisprawi, e domy osigny dziesitki piter, by przekroczy magiczn liczb stu. Inaczej w Belgii czy Holandii, gdzie spotykamy bardzo wskie kamieniczki, poniewa tu z kolei podatek pacono za szeroko domu wzgldem ulicy. Stare kamienice s wicwskie, ale za to bardzo dugie, wpijaj si gboko w podwrzelub ogrd. Stara Europa jest zadomowiona, proporcje s na miarczowieka, w zasigu jego rk, ng i wzroku. Ludzie, nalecy doniej duchem, nie przepracowuj si, uwaajc, e poza prac wany

jest czas wolny, w ktrym te trzeba mie siy. Kontemplowanieobrazw, pjcie na koncert, lektura, pisarstwo, to s zajcia, ktrym czowiek zmczony nie podoa, zabraknie mu tak niezbdnego zapau, nie mwic ju o towarzyszcej przyjemnoci. W Europie jednak coraz mniej jest Starej Europy... Europa si amery-kanizuje, miasta porastaj drapaczami chmur, a ludzie coraz mniejmaj dla siebie czasu.

Z daleka wida dzielnic Greenpoint. Tam mieszka bardzowielu Polakw, mczyni pracuj najczciej na budowach, ko biety opiekuj si dziemi, ludmi starszymi i chorymi, sprztaj.W niedziel tumnie id do kocioa w. Stanisawa. Bdc w rodku mamy wraenie,jak bymybyli w Polsce, te same twarze, tasama atmosfera, te same sowa, a trudno uwierzy, e to NowyYork, e to wymarzona Ameryka. Jak wielu bliskich im zazdro-

38


42/116

ci, e udao si dosta wiz, wyjecha za Ocean i pracowa.Z perspektywy polskiej nie wida ciemniejszych stron pobytu, doktrych naley cika praca, rozka z bliskimi, tsknota za kra

jem. O tym si raczej nie mwi, aby nie pobrudzi mitu, nie wy pali marze.

Z Greenpointu byo dobrze wida dolny Manhattan. Ale jeszcze dugo kade spojrzenie bdzie kuo w serce.

Logomachia

Istotnym elementem walki politycznej jest walka na sowa(gr. logos - sowo, machia - walka). Wykorzystuje si w niej nietylko suszne zarzuty i waciwe okrelenia, ale rwnie argumenty pozorne i sowa z podmienionymi znaczeniami. Te ostatnie, wskutek medialnego powielania i nagas'niania, staj si potnym ciosem w wiadomo i podwiadomo milionowychrzesz, ktre czsto nie ze zej woli ulegaj jednak presji wyrafinowanej propagandy. Warto by wyksztaconym choby po to,eby nie da sobie wmwi nieprawdy i manipulacji, do ktrychrozpoznania potrzebna jest wiedza.

Szczeglnym przedmiotem atakw s rodowiska zwizane z tradycj polsk, na ktr skada si mio ojczyzny i wierno religii. Wrd najczciej powtarzajcych si epitetwa wrcz kalumnii, czyli okrele majcych na celu popsucie komudobrej opinii, s nastpujce: Polacy to nacjonalici, fundamentalici, szowinici, ksenofobi, antysemici. Wiele lewicowych i l i - bertyskich mediw a dygocze na sam myl o Polsce, w ktrejobowizywayby sprawdzone zasady moralne, ludzie odnosilibysi do siebie z szacunkiem, a wadza byaby uczciwa. Ktokolwiek prbuje przywraca prawdziwy sens polskiego ethosu, natychmiast spotyka si z przedziwn wrogoci, wyraan przy

pomocy sw. I niestety, cho jest to trudne do uwierzenia, wielunaszych rodakw ulega wpywowi antypolskiej propagandy. Dlaczego? Powd jest prostszy ni to mogoby si wydawa. Owe

39


43/116


44/116

z Darwinem, ani nie szukaj w Pimie witym porad, jak naleysiada przy stole. Pragn natomiast, aby instytucjonalnie nie atakowano Kocioa Katolickiego, a ycie publiczne byo podporzdkowane zasadom moralnym.

Sowo szowinizm" pochodzi z francuskiego(chauvinisme,imi wasne Chauvin) i ma podobne znaczenie jak stare greckiesowo ksenofobia". Ksenos to obcy, &fobos to strach, a wicszowinizm i ksenofobia to strach przed obcymi. Polacy s z natury otwarci i gocinni, w dziejach grzeszyli raczej niezwyk otwartoci, wskutek czego Rzeczpospolita bya pastwem i domemdla bardzo wielu narodw i wyzna. Strach przed obcymi zajrza

w oczy Polakom, gdy pastwo ich zostao rozebrane wanie przezobcych, ktrzy pozbawiali naszych praojcw ziemi, wasnoci,zdrowia i ycia. Dowiadczenia rozbiorw, okupacji sowieckieji niemieckiej pokazay, e obcy moe by wrogiem, a nie gociem, i dlatego trzeba by ostronym. Nie chodzi o to, eby ywinienawi do obcych, bo s obcymi, lecz chodzi o zabezpieczenie praw wasnego narodu, ktremu obcy mog zagraa. W tym sensie za mao jest w nas tej ostronoci, jestemy cigle zbyt naiwni

i zbyt ufni. Obcy, ktrzy spokojnie robi na nas interesy, w dalszym cigu nam imponuj, jakby to byy jakie mityczne postaciez legend zachodu, a czsto s to zwykli, pozbawieni zasad moralnych geszefciarze.

Poprawnym sowem, ktre oddaje waciwie pojt miodo ojczyzny - zachowujc prawa innych narodw do miowaniaich ojczyzn - przez co wyraa si rwnie nasz do nich szacunek,

jest sowo patriotyzm". Patriotyzm jest cnot, jego brak jest wad

i grzechem. Nikt nie moe nam odebra prawa do miowania naszej ojczyzny i narodu, ktry od wiekw, z t ojczyzn jest zwizany. Trzeba tylko rozumie sowa i mie dusz otwart na pikno.

41


45/116

Rzdy technokratw

Albert Speer to jeden z gwnych twrcw potgi III Rzeszy. Najpierw by nadwornym architektem, ktry w lot chwyta

rozmach pomysw fuhrera, przygotowujc zarwno inscenizacj do wielkich widowisk politycznych, jaki przebudowujc Berlinna now stolic wiata; pniej by ministrem wojny. W Norym berdze zosta skazany na 12 lat wizienia.

Speer jest przykadem czowieka o niezwykej inteligencji.Okrelano go mianem geniusza organizacji. Ale te na jego przykadzie widzimy do jakiego stopnia moe nastpi przepa midzy zdolnociami i pojtnoci, a poczuciem moralnej odpowie

dzialnoci. Trudno si dziwi niewyksztaconym masom, podatnym na manipulacj i propagand, e zostaj zauroczone jakideologi i caym systemem czynienia za. Dlaczego jednak ludzie inteligentni, nawet bardzo inteligentni, nie ogarniaj sw inteligencj moralnoci, przestaj rozumie, co jest realnym dobrem,a co zem? Dlaczego i oni ulegaj, mimo inteligencji, swoistemuotpieniu umysowemu? Takie pytania rodz si dzi, gdy syszymy wok, e pastwo ma by pastwem prawa, a rzdy maj

by rzdami ludzi skutecznych. Czy chodzi o jakiekolwiek prawo i jakkolwiek skuteczno? Czy prawo ze jest rzeczywicie prawem? Czy skuteczno w czynieniu za jest skutecznoci?A moe ze prawo jest gwatem, a skuteczne czynienie za jest po prostu niszczeniem. Pewne rzeczy naley nazywa po imieniu.

W trakcie procesu w Norymberdze Speer, jako przedstawiciel przegranego imperium, mia wicej czasu na przemylenia.I wwczas doszed do bardzo trafnego spostrzeenia, ktre po

dzi dzie nie stracio na swojej aktualnoci. Zwraca uwag narnic midzy dawnymi despotyzmami a wspczesnym totalitaryzmem. We Wspomnieniach pisze: Ale w tej fatalnej epoceoprcz ludzkiej nikczemnoci po raz pierwszy w historii pojawisi rwnie czynnik, ktry ten despotyzm odrnia od wszelkichdotychczasowych wzorcw i ktry w przyszoci bdzie jeszcze

42


46/116

nabiera znaczenia. Jako najwaniejszy przedstawiciel technokracji- mwi o sobie - ktra was'nie bezmylnie i bez adnych hamulcw, wszystkie swoje rodki zaangaowaa przeciwko ludzkoci,staraem si nie tylko przyzna, lecz take zrozumie to, co sistao. W swoim ostatnim sowie powiedziaem: Dyktatura Hitlera bya pierwsz dyktatur pastwa przemysowego w dobiewspczesnej techniki..."8

Wspczesna technika jest najgroniejszym narzdziem niew rce szalecw, ale technokratw. Szaleniec bowiem dziaamoe odruchowo, pod wpywem emocji, na krtk met, natomiast technokrata jest czowiekiem inteligentnym, ktry dziaa

na szerok skal i dugofalowo. Problem polega na tym, e moctechniki posiada jak magiczn si stpiania wraliwoci moralnej. Technokraci, a wic ludzie, dla ktrych technika jest gwnym narzdziem dziaania, zaczynaj ubstwia samo narzdziedo tego stopnia, e ich sumienie robi si zupenie lepe. Trzebawwczas wielu nieszcz, aby przynajmniej niektrzy z technokratw mogli przejrze na oczy i odzyska choby na chwil wasne sumienie. Ale kto naprawi zo?

Warto przypomnie klasyczny ju tekst Arystotelesa,w ktrym czytamy: Jak bowiem czowiek doskonale rozwinity jest najprzedniejszym ze stworze, tak jest i najgorszym ze wszystkich, jeli wyamie si z prawa i sprawiedliwoci." Prawo, o ktrym tu mowa, jest przede wszystkim prawem zakorzenionymw prawie boskim i w prawie naturalnym, ktre stanowi podstawsprawiedliwoci i zdrowego sumienia. Najgorsza jest bowiemnieprawo uzbrojona, czowiek za rodzi si wyposaony w bro,

jak s jego zdolnoci umysowe i moralne, ktre jak adne innemog by niewaciwie naduyte. Dlatego czowiek bez poczuciamoralnego jest najniegodziwszym i najdzikszym stworzeniem..."(Polityka, I, 12) O wielkoci czowieka nie stanowi wic tylkozdolnoci intelektualne, przeciwnie zdolnoci te mog sta sirdem zdziczenia czowieka, i stanie si gorszy od zwierzcia.

* A. Speer, Wspomnienia, Warszawa 1973, s. 723.

43


47/116


48/116


49/116

ich urzeczywistniania lub wrcz dziaanie przeciwko nim. Wwczas w nastpnych wyborach ju nie pomoe katolicyzm"...wypisany na afiszach.

Kryzys zachodniej chadecji, czyli chrzecijaskiej demokracji, jest znakiem, e z rnych powodw, trudno jest by politykiem, ktry w swoich dziaaniach publicznych potrafi czyskuteczno z moralnoci i wiar. Ten kryzys w duym stopniudotyczy rwnie Polski. Wida to goym okiem: w katolickimkraju wadz przejli socjalici, ktrych ideologia jest programowo anty religijna. Tak dzieje si w wielu krajach europejskich,tyle e tam spoeczestwa zostay ju w znacznej czci zsekula-ryzowane. Jak by politykiem katolickim w dzisiejszych czasach?

Niewtpliwie, najpierw trzeba sobie uwiadomi proporcje, a wic to KIM si jest oraz CO i KOGO chce si reprezentowa. Jeeli chce si reprezentowa nard i chrzecijastwo w dziaalnoci politycznej, to na pewno jako pojedynczy czowiek jestsi maym i sabym. Polityk katolicki potrzebuje pokory i to wewntrznej, a nie ostentacyjnie ukazywanej na zewntrz. Po drugie, siy zorganizowanego w skali midzynarodowej za pod postaci cywilizacji mierci, s przeogromne. Dlatego polityk katolicki nie powinien udawa odwanego, e wszystkiemu da rad,raczej zaleca si wicej skromnoci. Po trzecie, zo skupione wokideologii socjalistycznych, liberalnych i libertyskich jest inteligentne, dysponuje rozlegym zapleczem intelektualnym, dlatego polityk katolicki powinien zobaczy wasn niewiedz, wyszukiwa ludzi mdrych i nie popada w populizm, udzc ludzi swojwszechwiedz. Po czwarte, polityk katolicki musi wyczuwa stan,w jakim znajduje si nard, aby jego dziaanie nie wisiao w prni,i aby narodu nie traktowa jako adoratorw swej popularnoci.Po pite, zdajc si na opiek bosk, polityk katolicki nie powinien zachowywa si tak, jak gdyby ju zna wyroki boe, i wiedzia, kiedy nastpi cuda. Polityk katolicki ma pokada ufnow Bogu, ale jego zadaniem jest nade wszystko zapobiegliwai roztropna praca dla dobra wsplnego. Z religii nie mona robimagii, zwaszcza w polityce.

46


50/116

Cho polityka jest trudnym i gorzkim chlebem dla katolikw, to wyobramy sobie do czego prowadzi moe polityka pozbawiona zasad moralnych, taka, gdzie nie tylko mona legalizowa zo, ale rwnie gdzie wszyscy si na to zgadzaj, a przynajmniej nikt nie protestuje. Dopiero wwczas czowiek zaczynaodczuwa w caej grozie, co to znaczy znale si w polityczneji cywilizacyjnej klatce. Dlatego politycy identyfikujcy si z dziedzictwem chrzecijaskim musz mie wiadomo, e cho snajczciej w mniejszoci, to jednak ich obecno i postawa maniezwykle doniose znaczenie dla czsto zagubionej wikszoci.Takiej postawy i takiej roli nie wolno im za adn cen zmarnotrawi. Tej roli musz sprosta. Katolicyzm zobowizuje, zwaszcza politykw.

Nowobogaccy dawniej i dzi

Po zmianie ustroju z socjalistycznego na kapitalistyczny pojawia si w Polsce warstwa ludzi bardzo bogatych. Dochodzi

li do majtku w rny sposb, jedni mieli duo szczcia, inni byli pracowici i pomysowi, ale wikszo wykorzystaa swojekoneksje partyjne z uwagi na osobist lub rodzinn przynaleno do tzw. nomenklatury. Dla wielu, zwaszcza modych, bogactwo byo nowym dowiadczeniem. W czasach komunizmu bylioczywicie ludzie bogaci, ale musieli si z tym ukrywa, np.z zewntrz dom by odrapany i obity, a w rodku a kipia odzoce, marmurw i krysztaw. Dzi nowobogaccy przesiedli si

z syrenek czy fiacikw do wspaniaych limuzyn, mieszkaj w strzeonych osiedlach, gdzie wille nie tylko wewntrz, ale i na zewntrz wiadcz o zamonoci ich wacicieli. Co posiadaj,mona zobaczy, cho te nie wszystko. Jacy oni waciwie s?Kim si stali przez te kilka lat, gdy dawniej biedni lub redniozamoni, dzi s milionerami?

Signijmy do pewnego tekstu, w ktrym znajdziemy wieletrafnych spostrzee: Charakter uksztatowany pod wpywem

47


51/116

bogactwa atwo rzuca si w oczy. Ludzie bogaci s bowiem zuchwali i wynioli, niejako odmienieni pod wpywem posiadanego bogactwa. Zachowuj si, jakby posiadali wszelkie istniejcedobra." A wic czowiek bogaty moe mie tak wysokie o sobiemniemanie, i gotw jest uwaa, e ma nie tylko jakie dobramaterialne, ale wszelkie dobra. Bo nawet jeli czego jeszcze niema, to jest przekonany, e za pienidze moe to sobie kupi. Bogactwo wzbudza poczucie wszechmocy." Czytamy dalej, e ludzie bogaci s chepliwi i prostaccy". Co to znaczy? S chepliwi, czyli lubi si chwali tym, co maj, tak aby inni im zazdrocili. S prostaccy, bo myl, e inni maj takie potrzeby jak oni,a wic e wszyscy ludzie pragn tylko bogactwa, tak jakby nawiecie nie byo rzeczy bardziej wartociowych. Dowiadujemysi rwnie, e ludzie bogaci czuj si powoani do rzdzenia",

poniewa wydaje si im, e skoro wiedz, jak zdoby majtek, totym samym wiedz jak rzdzi. Za zuchwaoci idzie wadczo.S butni, co przejawia si w zym traktowaniu innych, zwaszcza biednych. Nie stroni rwnie od zmysowych rozkoszy, chtnie prowadz niemoralny tryb ycia.

Tak scharakteryzowani zostali ludzie bogaci, za nowobo-gactwo jest prostactwem bogactwa", a wic nowobogaccy rni si od ludzi bogatych swoistym prymitywizmem. Dlatego autor cytowanego tekstu nie waha si stwierdzi, e szczcie bogaczy

jest bezmylne. Ten autor to Arystoteles, y w IV w. przed Chr.{Retoryka, II, 16)

Kiedy dzi przygldamy si ludziom bogatym, to widzimy, e niewiele si zmienio. Ze cechy tylko czekaj, aby przy-klei si do czowieka, ktremu bogactwo przysania oczy, zatyka uszy i otpia dusz. A przecie nie wszystko mona kupi za pienidze. Mona kupi za apwk dyplom ukoczenia studiw,mona kupi prac magistersk, mona kupi specjalist, ale wasnej wiedzy si nie kupi. Wiedz zdobywa si latami i w pokorze.Mona kupi setki pracownikw, mona ich codziennie wymienia, jednych zwalnia, innych przyjmowa, mona mie mnstwo znajomoci i kontaktw, ale przyjani si nie kupi, prawdzi-

48


52/116

wej mioci te si nie kupi. Bogacz, cho otoczony mnstwemludzi, w gbi duszy jest sam. Mona umieci nazw swojej firmy na tomiku wierszy, na fortepianie, na kociele, ale wewntrznego pikna i witoci si nie kupi, za adne skarby.

W szczeglnie trudnej sytuacji s modzi nowobogaccy.Brak yciowego dowiadczenia, wczesny sukces, wraenie, ewiat leg wanie u ich stp i czeka na rozkazy - to wszystkosprawia, e atwo zatraci proporcje ycia, ktre z latami nieubaganie przypomina, e wszystko mija, a przedmioty s puste i nudne, jeli czowiek nie nada im znaczenia, co jest ju wynikiemkultury a nie konta w banku.

Ludzie majtni musz w pierwszym rzdzie zatroszczysi o kultur posiadania. Skada si na ni zarwno kultura wewntrzna: czyli jaki stosunek powinienem mie do tego, co posiadam, oraz kultura zewntrzna: czy to, co posiadam, jest w do

brym gucie; a wreszcie czy dostrzegam innych, ktrzy rwniemaj prawo do szczcia. Natok spraw przyziemnych zwizanych z prowadzeniem interesw wyjaawia wraliwo i otpiaumys. Trzeba w sposb szczeglny ratowa swoj kultur du

chow, aby cho dostrzega j u innych.Ludzie majtni s potrzebni. Dziki posiadanym rodkomuczyni mog wiele dobrego, pod warunkiem jednak, e nie poddadz si chorobom nowobogackich, e nie pozwol, aby ich charakter by butny, chepliwy i prostacki, e ich udziaem nie staniesi szczcie bezmylne, bo to jest chyba najwiksza kara. Niecierpienie, ale bezmylno jest kar najwysz. Cierpienie bowiem ma wymiar ludzki i czowieka moe uszlachetni, bezmyl

no natomiast jest nieludzka, gdy czowiek tym rni si odcaego wiata przyrody, e pulsuje w nim myl. Nie mona zacen bogactwa zrezygnowa z myli, podda si bezmylnemuszczciu, by przypomina rolin.

Granic bogactwa wyznacza przyja i mio. Raz sprzedane lub zdradzone ju nie wrc. Trudno sta si bogatym, ale

jeszcze trudniej by bogatym po ludzku.

49


53/116

Ameryka dzi

Podrowanie samolotem nie naley dzi do przyjemnoci. Na wielu lotniskach wiata obowizuj zaostrzone przepisy

bezpieczestwa. Ju w Warszawie wida uzbrojonych onierzy,ktrzy badawczym okiem patrz na pasaerw. Trudno oprzesi reminiscencjom z okresu stanu wojennego. A przecie Polskanie ma nic wsplnego z obecn wojn.

W samolocie leccym za Ocean prawie poowa miejsc jest pusta. Wiele osb zrezygnowao z lotu w ostatniej chwili. Nie masi co dziwi, obraz poncych wieowcw, w ktre uderzyy samoloty pasaerskie, dugo jeszcze pozostanie w pamici. Nieje

den z pasaerw myli. A jeli nas porw, a jeli nas zestrzel?Jake kruche jest ycie, na ile niebezpieczestw naraone. ebytylko udao si dolecie na miejsce. Ale przecie, czy czowiek

jest zagroony tylko w powietrzu? Ludzie gin na wodzie i naziemi, tysice, setki tysicy, codziennie. Ba si trzeba zawsze,tylko e ostatecznie, wszystko i tak jest w rkach Pana Boga.

Ameryka roztoczya wok siebie aureol kraju szczliwoci. Naczelne hasa, jakie jej przywiecay to: wolno i wa

sno. Kto przyjeda do Ameryki, ten od razu odczuwa wswoisty luz, t moliwo rnorodnego bycia sob: indywidualn, narodow czy religijn. Na ulicach spotka mona ludzio rozmaitych ksztatach czaszki i rnorodnych kolorach skry: biaych, czarnych, tych, mulatw i metysw. Rne wyznaniamaj swoje witynie, a zwizki narodowe swoje kluby. Stacjeradiowe wypenia gwar wielu jzykw. Kady Amerykanin wie,e co nie jego, tego nie wolno rusza.

W Chicago odprawa paszportowo-celna pasaerw polskiego samolotu posza gadko, w sali bagaowej nie wida stosowania szczeglnych rodkw ostronoci. Wic moe nic si nie stao? Chyba jednak co si stao, bo twarze ludzi s powane i na pite. Zazwyczaj lotnisko ttni wybuchami uczu osb, ktre siegnaj i witaj, teraz jest jaka przedziwna powaga. Wic jed-

50


54/116

nak co si stao. Ale na zewntrz ycie toczy si normalnymtorem, rozwietlone miasta, niezliczone kolumny samochodw,mnstwo ludzi. Ameryka wyglda jak dawniej.

A jednak nie. Co si stao. Odprawa samolotu na Florydodbywa si na 3 godziny przed odlotem. W newralgicznych punktach lotniska stoj amerykascy onierze w polowych mundurach z karabinami na ramionach. Pasaerowie przechodz przezkilka kontroli. Gdy trzeba, podnosz rce, aby uatwi prac oso bie posugujcej si detektorem do wykrywania metalu. Prawiekady baga musi by otwarty i poddany szczegowym ogldzinom. Wszystko to sprawia przygnbiajce wraenie. Czu napi

cie. Gdy w samolocie otworzyy si z oskotem ekrany telewizyjne, pasaerowie a podskoczyli w siedzeniach. Strach ma wielkieoczy.

Boca Raton, to jedno z wielu nabrzenych miejscowocina Florydzie. Pooone tu nad Oceanem imponuje iloci hoteli,rezydencji i pensjonatw. Dzi jest znane na caym wiecie. Tam bowiem do jednego z dziennikarzy wysano pierwszy list zawierajcy trujcego wglika. Pachnca ziele palm i szum oceanu

wyguszaj strach. Sezon wprawdzie zaczyna si dopiero w grudniu, ale plae s zbyt puste, temperatura wody wynosi przecie prawie 30C i zachca do odpoczynku. Na kongres naukowy,w ktrym braem udzia, nie przybya prawie poowa uczestnikw. Ci, ktrzy przybyli, niezbyt chtnie rozmawiaj o tym, cosi wydarzyo i co w dalszym cigu si dzieje. Mona odniewraenie, e wszyscy w rwnej mierze zdam jestemy na mediai bardzo trudno jest wyrobi sobie wasne zdanie.

Powrt przez Nowy York, to zderzenie wspomnie z rzeczywistoci. Nie ma ju dwu potnych wie World Trade Center. Teren dolnego Manhatanu, zwany ground zero", gdzie staywieowce, jest ogrodzony. Z dala wida unoszcy si cigle dym,ktry gryzie w oczy. Jest wielce prawdopodobne, e ten dym,niczym z podpalonego torfu, unosi si bdzie jeszcze przez dugi czas, bo przecie rwnie w gb szo wiele piter, do ktrychnieatwo bdzie si dosta. Tam byy biura wypenione sprztami

51


55/116

ze sztucznego tworzywa, wic cigle si arz. Pojawia si corazwicej turystw, policjanci i wojsko zagradzaj drog.W uliczkach prowadzcych do World Trade Center wida okoliczne domy, zniszczone przez wstrzsy i ogie. Gdy nagle zawia wiatr, z dachw, gzymsw i parapetw zerway si tumanykurzu. Co kuje w twarz, jakie byszczce drobiny. Ludzie zasaniaj usta chusteczkami chowajc si do pobliskich sklepwi restauracji. Mimo oficjalnych zaprzecze, s podejrzenia, e to

jest jednak azbest, e w czasie budowy 12. pitra uywano azbestu. Potwierdzaj to Polacy, ktrych czsto wykorzystuje si doniebezpiecznych prac, dawniej przy budowie, dzi przy odgruzowywaniu. Trzeba ucieka, przebywanie w okolicach ground zero"moe by niebezpieczne.

W wiecie toczy si jaka gra. Nie ma prostej odpowiedzi,kto za kim stoi, kto kogo do czego uywa, kto straszy, a kto ma by zastraszony. Nie wiadomo, czy Ameryka rzeczywicie jest jedynym supermocarstwem i kieruje wiatem, czy te Amerykkto pogrywa dla wasnych celw, wykorzystujc jej si, alei naiwno. Strach i naiwno, to poywka dla wszechpotnychmediw, one nie nale do adnego rzdu, potrafi natomiast terroryzowa cae spoeczestwa.

W samolocie powrotnym jest komplet, kto moe, wraca dokraju. Mio brzmi polska mowa, jeszcze milej myl o domu ojczystym, cho w pamici pozostanie cudowna polska gocinnonaszych emigrantw.

W Polsce ju jesie, w nocy s przymrozki, rankiem natrawach ley szron. Niedugo bdzie zima.

Autorytety i manipulacja

Nie ma czowieka, ktry znaby si na wszystkim. Tylkodzieci w przedszkolu myl, e pani wychowawczyni wszystkowie. Pniej jednak, z biegiem czasu, czowiek zdobywajc wiedz, poznaje wprawdzie coraz wicej, ale czciej zaczyna zda-

52


56/116

wa sobie spraw ze swojej niewiedzy. Trzeba duo wiedzie,eby rozumie, ile si nie wie. Taka wiadomo wiadczy o pewnej rwnowadze umysowej i kulturze osobistej.

Cho na wszystkim si nie znamy, to jednak ciekawonasza kae nam si dowiadywa o rne rzeczy. I wwczas potrzebujemy nie tylko dowodu, ale nade wszystko potwierdzeniaze strony specjalisty w jakiej dziedzinie, czyli autorytetu. Niemamy czasu, ani moliwoci, aby sprawdza wszystkie informacje, jakie nas interesuj. Dlatego opieramy si na autorytecie. Profesor, minister, biskup, genera, reyser - to s przykady spoecznych autorytetw.

Poza zwyk ciekawoci s rwnie momenty podejmowania publicznie doniosych decyzji. Tak decyzj moe by cho by gosowanie w wyborach prezydenckich czy do parlamentu lubodpowied na pytanie w jakim referendum. Wwczas wiele osbszuka wskazwek u autorytetw, ktre z uwagi na swj prestispoeczny zwane s rwnie autorytetami moralnymi. Gdy gosujcy szukaj autorytetw, aby si poradzi, to z kolei kandydaci szukaj autorytetw, aby si nimi podeprze, wzmocni swoj

kandydatur. Powstaj liczne komitety wspierajce kandydata,w skad ktrych wchodz rne autorytety, np. muzyk, geograf,aktor i piosenkarka. Osoby te pojawi si mog w telewizyjnychklipach wyborczych, owiadczajc sympatycznym gosem, e jestem ZA lub jestem PRZECIW. Dla gosujcych wypowied takama swj ciar gatunkowy - uznany w jakim krgu autorytetwpywa rzeczywicie na preferencje wyborcze szeregu osb.

Pojawiaj si jednak powane problemy. Specjalista tak

naprawd jest autorytetem tylko w swojej specjalnoci. Istniejewic niebezpieczestwo naduycia swojej pozycji w odniesieniudo spraw, w ktrych kto nie jest autorytetem, bo nie jest specjalist. Wpra

Documents

Nie Tracic Nadziei p Jaroszynski