Nieuwsbrief - SIWE - 16_2004_4_6.… · universiteit Gent(Licentiaatsdiploma 1975). Hij werkte als wetenschappelijk medewerker in diverse musea zoals het Museum voor Industriële

Redactieadres: SIWE v.z.w. • Stapelhuisstraat 15 • 3000 Leuven • Tel. & fax: 016-58 43 42

E-mail: [email protected] • Website: www.siwe.be • Verschijnt tweemaandelijks

Verantwoordelijke uitgever: André Montald • Mercatorpad 14/301 • 3000 Leuven

Nieuwsbriefvan het Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed v.z.w.Nummers 15-16 - april-juni 2004

Afgiftekantoor: 3360 BIERBEEK • Erkenningsnummer: P209286 • PB-nummer: BC 1608

SIWE heeft een nieuwe voorzitter en wordt van Stichting een Steunpunt ................................ 2

Erfgoedkalender op onze webstek .............................................................................................................. 3

De nieuwe vereniging zonder winstgevend doel (vzw)-wet (I) ........................................................ 4

Technologische werkelijkheden: culturen, contexten, geschiedenissen, sociale constructies, visies, ... ........................................................................................................................ 16

SIWE-activiteiten 2004: Noteer alvast in uw agenda .......................................................................... 18

Oproepen: Erfgoed Vlaanderen – beschermd tramrijtuig – technische scholen – Buurtspoorwegmuseum (Schepdaal) – MIAT-vrijwilligers (Gent) – SIWE-Meldpunt bedreigd industrieel erfgoed (Leuven - web) ........................................................ 19

Erfgoednieuwtjes en besprekingen van onze uitstappen .................................................................. 23

Onder de leeslamp (boekbesprekingen) .................................................................................................... 30

Inhoud

Beste leden, mogen wij u vriendelijk verzoeken uw lidgeld te hernieuwen indien u op deze SIWE Nieuwsbrief een rode stip vindt.

Want zonder uw steun wordt de werking wel heel moeilijk. Alvast bedankt. Gebruik ook het correcte rekeningnummer om te storten: 001-3088106-90.

IBAN BE34 0013 0881 0690 • BIC GEBABEBB

ISSN 1379-0420

2 SIWE-Nieuwsbrief • nrs 15-16 • april-juni 2004

SIWE heeft een nieuwe voorzitter enwordt van Stichting een Steunpunt

Op de laatste Algemene Vergadering vanSIWE vzw werd beslist dat in het kader

van de vernieuwde vzw-wetgeving (zie eldersin deze nieuwsbrief) ‘Stichting’ in onze naamgewijzigd wordt in ‘Steunpunt’; hierdoor kun-nen wij het bekende label SIWE behouden.Tijdens deze algemene vergadering werden denieuwe leden van de Raad van Bestuur geko-zen die op hun beurt de verschillende functiesonder zich hebben verdeeld. De stichtendevoorzitter, André Cresens, gaf de fakkel door.We zetten het voor u op een rijtje: PatrickViaene (voorzitter), Mia Van Oekelen (secre-taris), André Montald (penningmeester), AlexBaerts, Karel Haustraete, Kristien Stals en LucWante (bestuurders).

Namens het SIWE Trefpunt willen wij een bij-zonder woord van dank richten aan de heerCresens voor zijn jarenlange inzet en onderwiens leiding SIWE geworden is tot wat hetvandaag betekent.

Hierna volgt een korte levensloop als kennis-making met de nieuwe voorzitter:Patrick Viaene werd geboren te Oudenaardeop 14 maart 1953. Hij studeerde Kunst-geschiedenis en Oudheidkunde aan de Rijks-universiteit Gent (Licentiaatsdiploma 1975).Hij werkte als wetenschappelijk medewerkerin diverse musea zoals het Museum voorIndustriële Archeologie en Textiel (MIAT) inGent (1984-1991) en in La Fonderie, hetMuseum voor Sociale en Industriële Geschie-denis van het Brusselse Gewest (1991-1994).

Hij realiseerde in beide instellingen en opandere plaatsen (zoals het WestfalischesIndustriemuseum, Textielmuseum Bocholt)publicaties en tentoonstellingen. Hij startte inde twee eerstgenoemde instellingen een nieu-we educatieve werking op, gericht op de ont-dekking en waardering van het industrieel enwetenschappelijk erfgoed. In 1986 publiceer-de de Stad Gent zijn tweedelig naslagwerkIndustriële Archeologie in België, waarvan in1990 een tweede bijgewerkte druk gepubli-ceerd werd door de Stichting voor Mens enKultuur.Sinds 1994 is Patrick Viaene vooral werkzaamals docent kunsten cultuurgeschiedenis aande Hogeschool Gent (Departement Archi-tectuur, Audiovisuele en Beeldende Kunsten),het Centrum voor VolwassenenonderwijsGent (Afdeling Stedenbouw en RuimtelijkePlanning) en het C.V.O.-Antwerpen-Deurne(Afdeling Momumenten- en Landschapszorg).Patrick Viaene is sinds 1990 werkend lid en lidvan de Raad van Beheer van TICCIH-Belgium(de Belgische afdeling van The InternationalCommittee for the Conservation of theIndustrial Heritage). Hij is lid van ICOM en deVlaamse Museumvereniging, sinds 1999tevens beheerder van VCM (Vlaamse Contact-commissie Monumentenzorg / Forum voorErfgoedverenigingen). Hij is stichtend lid enwas sinds 2001 ondervoorzitter van de SIWEvzw (Stichting Industrieel en Wetenschappe-lijk Erfgoed), die als (door het Ministerie vande Vlaamse Gemeenschap erkende) koepel-

SIWE-Nieuwsbrief • nrs 15-16 • april-juni 2004 3

vereniging en steunpunt in Vlaanderen dewerking van een honderdvijftigtal vereni-gingen en leden, actief in deze domeinen,valoriseert en begeleidt. Sinds 1994 is hijactief als medewerker van Brukselbinnenste-buiten vzw. Patrick Viaene is sinds 1984 re-dacteur van talrijke bijdragen in het TIC (Tijd-schrift voor Industriële Cultuur), waarin sinds1991 jaarlijks zijn Bibliografie IndustriëleArcheologie en Industrieel Erfgoed in Belgiëgepubliceerd wordt. In 1999-2000 realiseerdePatrick Viaene in opdracht van de Stad Ant-werpen (Dienst Publiekswerking Musea) eenVerslag over de Verzameling Industrieel Erf-goed van de Stad Antwerpen. Bedoeling wasom in het kader van het toekomstige Museumaan de Stroom (MAS) en de voorziene fusie engedeeltelijke afstoting van de collecties eenappreciatie te geven over industriële verzame-lingen en hun bewaringstoestand. Over dezeopdracht, afgewerkt in juni 2000, verscheenonder meer zijn bijdrage, getiteld Haven-

gebonden industrieel erfgoed. De depotver-zamelingen industrieel erfgoed van de stadAntwerpen in de tentoonstellingscatalogusStroomversnelling. De Antwerpse Haven tus-sen 1880 en nu gepubliceerd door de StadAntwerpen in 2002.Patrick Viaene beschouwt zichzelf niet als eenkunsthistoricus in de traditionele betekenismaar als een bruggenbouwer tussen boeienderaakvlakken van (ogenschijnlijk) sterk be-grensde disciplines, als “kruisbestuiver” vanenerzijds de cultuur- en kunstgeschiedenis(zijn basisopleiding) en anderzijds zijn nieuwgegroeide interesse voor de industriële ensociale geschiedenis, de industriële archeolo-gie en de industriecultuur, de geschiedenisvan de stedenbouw en ruimtelijke planning,de architectuur en de industriële vormgevingen (niet in het minst) de monumenten- enlandschapszorg.

(cc en dvp)

Erfgoedkalender 2004

De erfgoedkalender die op regelmatige tijdstippen aangevuld wordt kan u terugvinden op onzewebsite onder ‘Erfgoednieuws’. Check dus http://www.siwe.be


Eind 2003 werden te Gent en te Leuven ondergrote belangstelling door Heemkunde Vlaan-deren vzw twee studiedagen over de nieuwevzw-wetgeving georganiseerd. In opvolgingvan deze infosessies beloofde HeemkundeVlaanderen vzw om ten behoeve van hun lokalekringen en provinciale koepels de belangrijkstebepalingen en wijzigingen binnen de vernieuw-de vzw-wetgeving kort te verduidelijken.

Wij publiceren dit eerste deel van de tekst vanhun voorzitter naast een model van statutenconform aan de nieuwe wetgeving. Uiteraardzijn binnen deze statuten diverse variantenmogelijk, afhankelijk van elke individuele si-tuatie. De bedoeling is enkel een leidraad tebieden en te helpen bij hetzij een statuten-wijziging van een reeds bestaande vzw, hetzijbij de oprichting van een nieuwe vzw. Meerdetails en meer gespecialiseerde informatiekan op eenvoudige aanvraag via het SIWETrefpunt worden bekomen. Een telefoontje, e-mail of briefje hiertoe volstaat.

1. Wetgeving en uitvoeringsbesluiten

De wetten van 2 mei 2002 en 16 januari 2003hebben de wet van 27 juni 1921, met betrek-king tot de vzw’s, gewijzigd.

1.1. Uitvoeringsbesluit met betrekking tot(m.b.t.) termijnen voor inwerkingtreding

Op 2 april 2003 werd het uitvoeringsbesluitgoedgekeurd tot vaststelling van de termijnenvoor inwerkingtreding van de bepalingen vande nieuwe vzw-wet.

1.1.1. InwerkingtredingAlle artikelen van de nieuwe vzw-wet tredenin werking op 1 juli 2003, behalve:– artikel (art.) 17, 37 en 53 betreffende de

boekhouding van vzw’s, stichtingen eninternationale vzw’s. Zij treden in werkingin het boekjaar dat op 1 januari 2004 of nadeze datum aanvangt;

– art. 10, 2e lid betreffende het inzagerechtvan het ledenregister, de beslissingen van dealgemene vergadering en de raad vanbestuur en alle boekhoudkundige stukken,wat in werking treedt vanaf 1 januari 2005.

1.1.2. AanpassingstermijnenDe vzw’s die vóór 1 januari 2004 rechtsper-soonlijkheid hebben verworven, beschikkenvanaf 1 januari 2004 over een termijn van éénjaar om de verplichtingen die voortvloeien uitde nieuwe vzw-wet na te leven.

Concreet betekent dit dat alle vzw’s, zo-wel wat betreft het administratief dossierals wat betreft de boekhoudkundige ver-plichtingen, zich zullen moeten schikkennaar de nieuwe vzw-wet tegen 31 de-cember 2004. Enkel wat betreft art. 10,2e lid (inzagerecht) is er een uitersteregularisatiedatum voorzien op 31 de-cember 2005.

1.2. Uitvoeringsbesluit m.b.t. neerleggingvan administratief dossier

Het Koninklijk Besluit (KB) van 26 juni 2003

De nieuwe vzw-wet (I)


geeft richtlijnen tot het neerleggen van eenadministratief dossier (waarin de statutenvan de vzw, de jaarrekeningen, de bestuur-ders- en ledenlijst) op de griffie van de recht-bank van koophandel en de wijze van publi-catie in de bijlagen tot het Belgisch Staats-blad.Alle bekendmakingen zullen voortaan moetengebeuren via de rechtbank van koophandel.Ook de akten die moeten gepubliceerd wor-den in de bijlagen tot het Belgisch Staatsbladmoeten ingediend worden bij de griffie van derechtbank van koophandel. Dit moet gebeurenop geijkte formulieren.Vzw’s moeten ook, via de rechtbank van koop-handel, een ondernemingsnummer aanvragen,dat geldt als inschrijving bij de kruispuntbankvoor ondernemingen.Nieuw op te richten vzw’s moeten deze richt-lijnen reeds volgen vanaf 1 juli 2003.Bestaande vzw’s hebben een regularisatieter-mijn tot 31 december 2004 (bij neerleggingvan eventuele wijzigingen, volgen ze echterwel best meteen de nieuwe procedure).

1.3. Uitvoeringsbesluit m.b.t. boekhoud-kundige verplichtingen kleine vzw’s

In het Belgisch Staatsblad van 11 juli 2003werd het KB van 26 juni 2003 betreffende devereenvoudigde boekhouding van vzw’s gepu-bliceerd, overeenkomstig de wet van 2 mei2002. Dit KB regelt de boekhouding die moetgevoerd worden door kleine vzw’s. Kleinevzw’s voldoen NIET aan twee van de volgendedrie voorwaarden:– een equivalent van 5 voltijdse werknemers

ingeschreven in het personeelsregister (KBnr. 5 van 23 oktober 1978);

– in totaal 250.000 euro aan andere dan uit-zonderlijke ontvangsten (exclusief BTW);

– een balanstotaal van 1.000.000 euro.(vzw’s die wel aan twee van de drie voor-waarden voldoen, moeten een dubbele boek-houding voeren).De enkelvoudige boekhouding die opgelegdwordt is een kasboekhouding die enkel demutaties bevat in cash geld of op de rekenin-gen-courant. Deze boekhouding moet ge-voerd worden ten laatste vanaf 1 januari 2005(voor vzw’s die vóór 1 januari 2004 rechtsper-soonlijkheid verworven hebben).

2. Belangrijkste wetwijzigingen

2.1. Oprichtingsakte en statuten

– De vereniging zonder winstgevend doel ofkortweg vzw is die welke niet nijverheids-of handelszaken drijft en welke niet trachteen stoffelijk voordeel aan haar leden teverschaffen.

– Bij de oprichting moeten de leden nauw-keurig bepalen welke bedrijvigheid zij totdoel stellen: de statuten van de vzw vermel-den zeker “de precieze omschrijving van hetdoel of van de doeleinden waarvoor zij isopgericht”.

– Voortaan moet niet alleen de zetel van devereniging worden vermeld in de statuten,maar ook het gerechtelijk arrondissementwaaronder de vereniging ressorteert. Hier-door wordt ook duidelijk welke rechtbankvan koophandel territoriaal bevoegd is.

– Van de oprichters moeten volgende gege-vens worden vermeld in de oprichtingsakte(in minimaal twee origineel door alle op-richters te ondertekenen exemplaren opge-


maakt en bewaard op de zetel van de ver-eniging):a) natuurlijke personen: naam, voornamen,

woonplaats (d.i. volledig adres), geboor-tedatum en geboorteplaats.

b) rechtspersonen: naam, zetel, rechtsvorm.(Het is aangewezen onmiddellijk het rijks-registernummer te noteren van de oprich-ters. Dit moet immers worden opgegeveningeval van benoeming tot bestuurder).

– In de regel wordt een vzw opgericht vooronbepaalde duur. Alleen indien de vereni-ging voor een bepaalde duur wordt opge-richt, moet dit worden vermeld in de statu-ten.

– De vzw kent thans drie bestuursorganen,waarvan slechts één verplicht is. Elke vzwheeft een “raad van bestuur” (dit is de nieu-we terminologie voor de vroegere raad vanbeheer): de wijze van benoeming, ambts-beëindiging en afzetting van de bestuur-ders, de omvang van hun bevoegdheden ende wijze waarop zij die uitoefenen (alleen,gezamenlijk of als college) en de duur vanhun mandaat moeten in elke geval vermeldworden in de statuten. De wet voorziet ech-ter nog twee andere organen, een orgaanvan vertegenwoordiging en een orgaan vandagelijks bestuur. Indien de vereniging vandeze mogelijkheid wil gebruik maken, moetdit uitdrukkelijk worden vermeld in de sta-tuten. (In de hiernavolgende modelstatutenwordt enkel gewerkt met een raad vanbestuur, optredend als college.)

– De vereniging kan naast de “werkelijkeleden”, dit zijn de leden die samen de vere-niging vormen en dus stemrecht uitoefenenop de algemene vergadering, ook andere

personen (“derden”) bij haar werkingbetrekken. De statuten moeten dan evenwelbepalen of en onder welke voorwaarden eenderde als “toegetreden lid” kan wordenbeschouwd en welke rechten en plichtendeze toegetreden leden dan hebben.

– De vereniging bestaat als rechtspersoonvanaf de dag volgend op de neerlegging vande statuten en de benoemingsakten op degriffie van de rechtbank van koophandel.

2.2. Algemene vergadering

– De algemene vergadering moet minimumuit drie leden bestaan.

– De aan de algemene vergadering toegewe-zen bevoegdheden worden uitgebreid metde benoeming en afzetting van de even-tuele commissarissen. De algemene verga-dering zal tevens uitdrukkelijk kwijting ver-lenen aan bestuurders en commissarissen.

– Om ontijdige vergaderingen te vermijden,moet de oproeping voortaan ten minsteacht dagen vóór de algemene vergaderingworden verstuurd. Een aangetekend schrij-ven is niet verplicht.

– Voor de wijziging van de statuten is eentwee derde aanwezigheid en een twee derdemeerderheid (van de aanwezige of ver-tegenwoordigde leden) vereist. Wordt hetaanwezigheidsquorum niet gehaald, danwordt een tweede vergadering gehoudenwaarop wordt beslist volgens de bepaaldemeerderheden, ongeacht het bereikte aan-wezigheidsquorum. Als enige voorwaardegeldt dat de tweede vergadering nietbinnen de vijftien dagen volgend op de eer-ste vergadering mag worden gehouden. Indit geval is bekrachtiging van de statuten-


wijziging door de rechtbank dus niet meervereist.

– Voor een wijziging van het doel van de ver-eniging wordt de eenparige goedkeuringvan de (minstens voor twee derden) aanwe-zige of vertegenwoordigde leden versoepeldtot een vier vijfde meerderheid.

2.3. Raad van bestuur

– De vereniging moet minstens drie bestuur-ders benoemen, tenzij de vzw slechts driepersonen als lid zou hebben. In dit gevalworden slechts twee bestuurders vereist.Om de interne controle te bevorderen,bepaalt de nieuwe wet evenwel dat hetaantal bestuurders steeds kleiner moet zijndan het aantal leden van de vereniging.

– Alle bevoegdheden die de wet of de statu-ten niet uitdrukkelijk aan de algemene ver-gadering verleent, worden uitgeoefenddoor de raad van bestuur.

– Indien de statuten dit bepalen, kan hetdagelijks bestuur van de vereniging wordenovergedragen aan één of meer personen, aldan niet bestuurder of lid van de vereni-ging, die ofwel alleen, ofwel gezamenlijk ofals college kunnen optreden. Deze beslissingis tegenwerpbaar aan derden mits neerleg-ging in het dossier van de vereniging enbekendmaking in de bijlagen tot het Bel-gisch Staatsblad.

– Indien de statuten dit bepalen, kan de alge-mene vertegenwoordigingsmacht wordenopgedragen aan één of meer personen, aldan niet bestuurder of lid van de vereni-ging, die ofwel alleen, ofwel gezamenlijk ofals college kunnen optreden. In tegenstel-ling tot een lasthebber (die een volmacht

moet voorleggen), zal het orgaan van ver-tegenwoordiging zijn vertegenwoordigings-bevoegdheid kunnen legitimeren louter opbasis van zijn (regelmatig bekend gemaakt)benoemingsbesluit.

2.4. Inzagerecht

– De leden van de vereniging hebben hetrecht om volgende documenten te raadple-gen:– het ledenregister;– de notulen en besluiten van de algemene

vergadering;– de notulen en besluiten van de raad van

bestuur en van de gemandateerde;– alle boekhoudkundige stukken.Dit recht moet echter op een redelijke wijzeworden uitgeoefend en misbruik van deverkregen informatie kan worden gesanc-tioneerd. Mits toestemming van de raad vanbestuur kan een kopie van de documentenworden bekomen.De “toegetreden leden” kunnen dit inzage-recht slechts uitoefenen indien dit rechthen wordt toegekend in de statuten. Ookderden hebben een beperkt inzagerecht.Immers iedereen kan kennis nemen van hetverenigingsdossier dat gehouden wordt opde griffie van de rechtbank van koophandel.Een afschrift van deze stukken kan tegenbetaling worden aangevraagd op de griffie.

– Op de zetel van de vereniging moet eenledenregister worden gehouden. Dit registerbevat de ledenlijst met vermelding vannaam, voornaam en woonplaats (lees: vol-ledig adres). Ook alle beslissingen inzaketoetreding, uittreding of uitsluiting van deleden worden hierin vermeld. De raad van


bestuur moet daartoe het nodige doen,binnen de acht dagen nadat het betrokkenlid van de beslissing in kennis werd gesteld.

– De statuten moeten vermelden op welkewijze de beslissingen van de algemene ver-gadering worden meegedeeld aan de leden.De notulen en de beslissingen worden bijge-houden op de zetel.

2.5. Rechtbank van koophandel

– Bij de oprichting worden de vzw’s inge-schreven in het rechtspersonenregister vande Kruispuntbank van Ondernemingen. Ditgebeurt automatisch via de griffie van derechtbank van koophandel naar aanleidingvan de neerlegging van de oprichtingsakte.Onmiddellijk wordt aan de vereniging eenondernemingsnummer toegekend, dat bijalle latere contacten met de griffie moetworden vermeld in het aanvraagformulier.Ook reeds bestaande vzw’s hebben eenondernemingsnummer. Dit stemt overeenmet ofwel het BTW-nummer, ofwel hetrechtspersoonnummer, met het cijfer 0ervoor.

– Op de griffie van de rechtbank van koop-handel wordt een dossier van de verenigingbijgehouden. In dit dossier worden volgen-de stukken neergelegd:– de statuten van de vereniging;– de akten betreffende de benoeming of de

ambtsbeëindiging van de bestuurders,van de personen aan wie het dagelijksbestuur is opgedragen, van de personengemachtigd om de vereniging te ver-tegenwoordigen en van de commissaris-sen;

– een kopie van het ledenregister;

– de beslissingen betreffende de nietigheidof de ontbinding van de vereniging,

– de vereffening ervan en de benoemingvan de vereffenaars;

– de jaarrekening van de vereniging;– de wijzigingen in deze akten, stukken en

beslissingen;– de gecoördineerde tekst van de statuten

na elke wijziging ervan.

2.6. Belgisch Staatsblad

– Alle akten, stukken en beslissingen die moe-ten worden bekendgemaakt in het staats-blad, worden neergelegd op de griffie – hetzij in persoon, hetzij schriftelijk – doormiddel van een wettelijk formulier. Erbestaan twee aanvraagformulieren (I: aan-vraag tot inschrijving en/of bekendmakingin de bijlagen bij het Belgisch Staatsblad; II:aanvraag tot wijziging van de inschrijving),die kunnen worden gedownloaded via hetinternet: http://just.fgov.be/index_nl.htm(rechtspersonen; formulieren).Deze formulieren mogen niet met de handworden ingevuld. De griffie zal de formulie-ren en de bijgevoegde stukken slechts inontvangst nemen na de betaling van dekosten van bekendmaking. De kostprijsbedraagt € 128,26 bij de oprichting en€ 96,80 bij latere wijziging en is met eenbankcheque te vereffenen.

– Moeten worden bekend gemaakt in de bij-lagen bij het Belgisch Staatsblad:– de (oorspronkelijke) statuten van de vzw

en hun wijzigingen;– de benoeming en de ambtsbeëindiging

van bestuurders, personen belast met hetdagelijks bestuur, personen die gemach-


tigd zijn de vereniging te vertegenwoor-digen en de commissarissen;

– de ontbinding en de vereffening van devereniging;

– de benoeming en de ambtsbeëindigingvan de vereffenaars.

In een volgende aflevering zal de auteur hethebben over de fiscale en boekhoudkundigeverplichtingen voor de vzw’s ingevolge denieuwe vzw-wet.

Fons DierickxVoorzitter Heemkunde Vlaanderen

(kleine wijzigingen aangebracht door dvp)

Literatuur:

Dirk A.J. Coeckelbergh. Praktijkboek vzw’s.Handleiding voor VZW’s, met inbegrip vanteksten en bespreking van de nieuwe wetge-ving en uitvoeringsbesluiten. Het referentie-werk over de nieuwe VZW-wet. Antwerpen :Standaard uitgeverij, 2003, 981p.Frank Duquet. De nieuwe wet op de vzw’s.Gent, 2003.Nieuwe wetgeving vzw’s. In : Driemaandelijkstijdschrift van Heemkunde Limburg vzw, jrg.2003, nr. 3 (september 2003), p. 18.

Hieronder volgt een model van statuten con-form aan de nieuwe wetgeving.

1. Inleiding bij oprichting nieuwe vzw:

OPRICHTINGSAKTEvzw (...naam...)

vzw (...naam...)(...adres...)

STATUTENTussen de hierna opgesomde natuurlijke personen:– (minimum drie en voor elke aparte natuurlijke persoon opsommen voluit: naam, voornamen,

volledig adres, geboortedatum, geboorteplaats)– .......– .......

is overeengekomen wat volgt, onder elkaar met en voor allen die hier aanwezig en/of ver-tegenwoordigd waren en voor allen die later nog werkelijk lid worden, een vereniging zonderwinstoogmerk (afgekort vzw) op te richten, overeenkomstig de wet van 27 juni 1921, onder devolgende voorwaarden en specifieke condities, gematerialiseerd in deze statuten:

2. Inleiding bij statutenwijziging van een reeds bestaande vzw:

(Voor een wijziging van de statuten van een reeds bestaande vzw kan men als inleiding opde vernieuwde statuten volgende formule inlassen)


vzw (.....naam.....)(.....adres.....)(.....identificatienummer.....)

NIEUWE STATUTEN

Uittreksel uit het verslag van de algemene vergadering van ....... (datum invullen)

De statuten van de vzw worden gewijzigd door de volledige vervanging van de teksten, zoalsgepubliceerd in de bijlagen tot het Belgisch Staatsblad van ........ (datum publicatie van oudestatuten invullen) onder het nummer ...... (identificatienummer invullen), door de volgendenieuwe statuten:

3. De statuten zelf (toepasselijk voor beide gevallen):

TITEL I: NAAM – ZETEL – DOEL – DUUR

Art. 1. De vereniging zonder winstoogmerk draagt als naam ......... (naam invullen).

Art. 2. De vzw heeft als maatschappelijke zetel het volgende adres ....... (volledig adres invullen),gelegen in het gerechtelijk arrondissement ......... (plaats invullen waaronder de vzw res-sorteert).

Art. 3. De vzw heeft als doel .......... (geef hier een precieze omschrijving van het doel waarvoorde vzw is opgericht).Mogelijke doelstellingen zijn:– het ijveren voor een bredere kennis van en belangstelling voor het industrieel, weten-

schappelijk, technisch, technologisch of ingenieurserfgoed (ev. werkgebied invullen);– het bevorderen van de studie industriële archeologie op het regionale vlak, ...;– het aanleggen van een documentatie over deze domeinen wat betreft de eigen regio;– aandacht hebben en opkomen voor het behoud en de bescherming van het industri-

eel landschappelijk erfgoed in het werkgebied;– het organiseren van voordrachten, lezingen, tentoonstellingen en allerhande initiatie-

ven over feiten, gebeurtenissen, figuren, ... in verband met het werkgebied wat betreftdeze themata;

– het publiceren van de resultaten van opzoekingen, onderzoeken en navorsingen overhet werkgebied in periodieke en/of gelegenheidsuitgaven;

– het verzamelen en/of verwerven door schenking, aankoop of anderszins van docu-menten, voorwerpen, publicaties, ... over deze domeinen, in de ruimste zin van hetwoord;


– het veilig stellen van onze stoffelijke cultuur / erfgoed dat betrekking heeft op ...;– samenwerken met andere verenigingen met een gelijkaardig doel, voor activiteiten

buiten het werkgebied;– ......(andere)..........................................

Art. 4. De vzw wordt opgericht voor onbepaalde duur. (indien de duur wordt beperkt, uitdruk-kelijk de beperking aanduiden.)

Art. 5. De vzw mag alle rechtshandelingen stellen die nodig of nuttig zijn voor het verwezen-lijken van het maatschappelijk doel van de vzw en dit onbeperkt en zonder tijds- of fre-quentielimiet. Zij mag tevens hiertoe alle roerende of onroerende goederen verwerven,behouden, van de hand doen, in welke vorm dan ook (eigendom, naakte eigendom,vruchtgebruik, erfpacht, bruikleen, bezit, ...). De vzw kan tevens economische activitei-ten uitoefenen voor zover deze bijkomstig blijven en de opbrengst van deze activiteitenintegraal naar de realisatie van het statutaire doel gaat.

TITEL II: LEDEN

Art. 6. De vereniging telt twee soorten leden: werkende leden en toegetreden leden. (of: de ver-eniging telt enkel werkende leden als leden.)

Art. 7. Voor de werkende leden geldt het volgende:– het aantal werkende leden is onbeperkt, maar moet ten minste ......... bedragen.

(gewenste aantal invullen, mag niet minder dan drie zijn.)– (verplicht zo er een lidgeld verschuldigd is of moet kunnen zijn in de toekomst) het

verschuldigde lidgeld bedraagt maximaal ......... € (gewenste bedrag invullen) of: er isgeen lidgeld verschuldigd door de leden.

Art. 8. (Enkel als er ook toegetreden leden zijn als categorie). Voor de toegetreden leden geldthet volgende:– hun rechten en plichten worden bepaald door het huishoudelijk reglement, dat onder

de bevoegdheid valt van de raad van bestuur.– het bevoegde orgaan kan verschillende categorieën van toegetreden leden voorzien,

met verschillende rechten en lidgelden.– zij kunnen nooit deelnemen aan de algemene vergadering en hebben nooit stemrecht.

Art. 9. De algemene vergadering beslist over de aanneming van nieuwe leden. De leden onder-schrijven bij hun toetreding de statuten en het huishoudelijk reglement en zij verbindener zich toe geen daden te stellen die strijdig zijn met het maatschappelijk doel van devereniging of de vereniging op enigerlei wijze schade toe te brengen.


Art. 10. Uittredende en uitgesloten leden hebben geen deel in het vermogen van de vereniging;zij kunnen geen enkel recht laten gelden op de goederen van de vereniging.

TITEL III: ALGEMENE VERGADERING

Art. 11. De algemene vergadering bestaat uit alle werkende leden. Een werkend lid mag zich bijvolmacht door een ander werkend lid laten vertegenwoordigen. Een volmachtdragerkan slechts één werkend lid vertegenwoordigen. Ieder werkend lid beschikt over éénstem.

Art. 12. Enkel de algemene vergadering is bevoegd voor:– de wijziging van de statuten;– de benoeming en afzetting van de bestuurders;– (niet nodig te vermelden tenzij commissarissen ter controle van de boekhouding

nodig zijn ingevolge de vermelding in de statuten of voor de gevallen voorzien in dewetgeving, bijvoorbeeld bij zeer grote vzw’s) de benoeming en afzetting van decommissarissen en het bepalen van hun bezoldiging in geval een bezoldiging wordttoegekend;

– de kwijting aan de bestuurders (indien nodig) en de commissarissen;– de goedkeuring van de begroting en de jaarrekeningen;– de ontbinding van de vereniging;– de uitsluiting van een werkend lid;– de omzetting van de vereniging in een vennootschap met een sociaal oogmerk;

Art. 13. De bijeenroeping van de algemene vergadering wordt geregeld als volgt:– de oproeping gebeurt schriftelijk, minstens vijftien dagen vóór de vergadering plaats-

heeft, onder handtekening van de voorzitter van de raad van bestuur of van tweebestuurders of van minstens één vijfde van de leden;

– de oproeping vermeldt alle agendapunten, dag, uur en plaats van de vergadering;– de agenda wordt bepaald door de raad van bestuur. Eén vijfde van de leden heeft

echter het recht om vóór de vergadering punten op de agenda te brengen;– de oproeping bevat alle bijlagen zodat het voor de werkelijke leden duidelijk is waar

het over gaat en zodat de vergadering kan voorbereid worden.

Art. 14. De algemene vergadering wordt voorgezeten door de voorzitter van de raad vanbestuur of, bij diens afwezigheid, door de oudste (in leeftijd) der aanwezige leden. Devoorzitter stelt een secretaris aan. De algemene vergadering beslist, behoudens anders-luidende bepaling in de wet of de statuten, bij gewone meerderheid van de aanwezigestemmen, hoe groot het aantal aanwezigen ook zij. (Mogelijk is ook te voorzien in eenaanwezigheid van ten minste de helft van de werkende leden.)


Art. 15. Van elke vergadering wordt een verslag opgemaakt, dat op de eerstvolgende algemenevergadering ter goedkeuring wordt voorgelegd. Het wordt ondertekend door de voor-zitter en de secretaris en bij gewone brief toegezonden aan de werkende leden.Afschriften daarvan worden geldig “voor eensluidend” ondertekend door de voorzitterof door twee bestuurders en worden van ambtswege toegezonden aan de leden; der-den die van een belang, door de wet erkend, doen blijken, kunnen op verzoek een uit-treksel ontvangen.

Art. 16. De algemene vergadering komt samen op een dag bepaald door de raad van bestuurbinnen de eerste vier maanden volgend op het einde van het boekjaar.

TITEL IV: RAAD VAN BESTUUR – ORGAAN VAN DAGELIJKS BESTUUR EN VERTEGENWOORDIGING

Art. 17. De vereniging wordt bestuurd door een raad van bestuur samengesteld uit ten minste.... (minimumaantal, normaal drie, invullen – twee, indien de vereniging slechts driewerkelijke leden telt) ...... bestuurders, die de algemene vergadering onder haar ledenbenoemt.De bestuurders oefenen hun mandaat kosteloos uit.

Art. 18. De bestuurders worden door de algemene vergadering benoemd voor onbepaalde duur,(of) voor een hernieuwbare termijn van ... (gewenste periode invullen) (of) voor eenperiode van zes jaar, waarbij om de drie jaar de helft van de raad van bestuur wordtvervangen, naar discretionaire keuze van de algemene vergadering.Indien om een of andere reden de vervanging of de herbenoeming van de bestuurdersniet tijdig kan geschieden, blijven de uittredende bestuurders bij het verstrijken van hunmandaat in functie tot in hun vervanging is voorzien. Wanneer door overlijden, vrijwil-lig ontslag of afzetting het mandaat van een bestuurder voortijdig een einde neemt,dan oefent de bestuurder die in diens plaats aangesteld wordt deze functie verder uittot het einde van het oorspronkelijk mandaat.

Art. 19. Indien, om welke reden ook, het aantal bestuurders tot minder dan .... (hier het inart. 17 genoemde minimumaantal invullen) is gedaald, zijn de overige bestuurdersgemachtigd en verplicht onverwijld een algemene vergadering bijeen te roepen om tevoorzien in de aanstelling van nieuwe bestuurders. Zolang zij dit hebben nagelaten,oefenen zij zelf de volledige bevoegdheden van de raad van bestuur uit en zijn hiervoorpersoonlijk aansprakelijk.

Art. 20. De bestuurders kiezen onder elkaar een voorzitter, een of meer ondervoorzitter(s), eenpenningmeester en een secretaris. De raad van bestuur kan onder zijn verantwoorde-lijkheid bevoegdheden overdragen aan één of meer bestuurders wat het dagelijksbestuur betreft.


Art. 21. De raad van bestuur vertegenwoordigt en verbindt geldig de vereniging in alle gerech-telijke en buitengerechtelijke handelingen, met inbegrip van de daden van beheer enbeschikking, zonder dat daartoe een bijzondere machtiging van de algemene vergade-ring is vereist. Hij mag aldus rechtshandelingen stellen, dienstig of noodzakelijk voorhet verwezenlijken van het doel van de vereniging voorzover zij door de wet of de sta-tuten niet aan de algemene vergadering worden voorbehouden.

Art. 22. Om de vereniging geldig tegenover derden te vertegenwoordigen en te verbinden isnodig en volstaat de gezamenlijke handtekening van twee bestuurders, behoudenswanneer de raad van bestuur uitdrukkelijk een bestuurder heeft afgevaardigd of gevol-machtigden met een bijzondere opdracht heeft belast.

Art. 23. De raad van bestuur vergadert op uitnodiging van de voorzitter of van twee bestuur-ders. Een bestuurder kan zich door een andere bestuurder laten vertegenwoordigen;een bestuurder kan slechts over één volmacht beschikken. De raad van bestuur verga-dert slechts geldig als ten minste de helft van de bestuurders aanwezig of vertegen-woordigd is. De beslissingen worden genomen bij eenvoudige meerderheid van stem-men. De vergadering wordt voorgezeten door de voorzitter of, bij diens afwezigheid,door de oudste (in leeftijd) der aanwezige bestuurders.

Art. 24. Van elke vergadering van de raad van bestuur wordt een verslag opgemaakt dat op deeerstvolgende vergadering ter goedkeuring wordt voorgelegd. Het wordt ondertekenddoor de voorzitter en de secretaris. Afschriften ervan worden geldig “voor eensluidend”ondertekend door de voorzitter of door twee bestuurders.

TITEL V – REKENINGEN EN BEGROTING

Art. 25. Het boekjaar loopt van 1 januari tot 31 december, behalve voor het eerste boekjaar datloopt van de oprichtingsdatum tot 31 december van het jaar volgend op het oprich-tingsjaar.

Art. 26. Elk jaar moet de raad van bestuur aan de algemene vergadering rekenschap geven overzijn beleid tijdens het afgelopen boekjaar. De raad van bestuur stelt de rekening op vanhet afgelopen boekjaar en maakt de begroting op voor het komende boekjaar. Beideworden ter goedkeuring aan de algemene vergadering voorgelegd, die kwijting verleentaan de bestuurders.

Art. 27. Het batig saldo vergroot het vermogen van de vereniging en kan onder geen beding bijwijze van dividend of anderszins aan de leden worden uitgekeerd.

Art. 28. De rekening en de begroting worden ten minste acht dagen vóór de jaarvergadering terkennis gebracht van de leden, die alsdan inzage krijgen, doch alleen ter plaatse op dezetel der vereniging, van alle bescheiden waarop de rekening en de begroting steunen.


TITEL VI – ONTBINDING EN VEREFFENING

Art. 29. In geval van ontbinding wordt het netto overblijvend maatschappelijk actief, na veref-fening van de schulden en aanzuivering der lasten, overgedragen aan een verenigingmet doelstelling gelijkaardig aan deze vzw.

TITEL VII – ALGEMENE BEPALINGEN

Art. 30. Voor alles wat niet in deze statuten is geregeld, is de wetgeving op de verenigingenzonder winstoogmerk van toepassing en kan verwezen worden naar het huishoudelijkreglement.

1. Slotformule bij statutenwijziging reeds bestaande vzw:

Voor eensluidend verklaard uittreksel:

Naam en handtekening voorzitter of twee bestuurdersdatum

2. Nog bij te voegen in geval van oprichting nieuwe vzw:

TITEL VIII – BENOEMING EERSTE BESTUURDERS

Art. 31. Worden benoemd als eerste bestuurders door de algemene vergadering:– ............ (vermeld telkens naam, voornamen, geboortedatum, geboorteplaats)– ............– ............

Deze akte is opgemaakt te ...... (plaats) op ...... (datum). In twee originele exemplaren.

(Plaats van de handtekeningen van de oprichters gevolgd door naam en voornaam van deondertekenaars)


Wanneer de laatste uithoek van de aardetechnisch veroverd en economisch geëxploi-teerd zal worden, wanneer elk arbitrairgebeuren op elk willekeurig moment willekeu-rig snel toegankelijk zal zijn (...) dan, ja dannog steeds zal de vraag als een spook bovendat alles hangen in al dit spookachtige:waarvoor? om wat? – waartoe? – en dan wat?

Martin Heidegger. Einführung in die Metaphysik.

Indien men geconfronteerdwordt met nieuwe technischeontwikkelingen zal men vrijsnel de vraag stellen naar detoekomstige gevolgen ervanen de toepassingen. Is er eenoctrooiaanvrage te plaatsen?Is er een markt voor eenmogelijk product of kan ereen vraag naar bepaalde toe-passingen / producten gecre-ëerd worden bij de consu-ment(en)? Eén van de anderemogelijke – al dan niet aan-vullende – pistes is bijvoor-beeld technology assessmentof technologisch aspecten-onderzoek naast risk assess-ment. Dat technologie nietneutraal bekeken wordt en dekijk hierop vaak cultureelbepaald wordt, blijkt bijvoor-

beeld uit een schema dat we hierbij afdrukkenen dat aantoont hoeveel technologie in eenbepaalde cultuur (land in het geval van ditschema) gezien wordt als hulp en daarnaastals gevaar.

Maar er is natuurlijk meer dan dat... “veeleerzou de aandacht gericht moeten worden ophet ontstaan en de vorming van nieuwe tech-nieken. Vooral de culturele oriëntaties, zoalsde gebruikswensen van individuen en de col-

Technologische werkelijkheden:culturen, contexten, geschiedenissen,sociale constructies, visies, ...

0

10%

10%

20%

20%

30%

30%

40%

40%

50%

50%

60%

60%

Percent “Help”

Percent “Harm”

usa

united kingdom

australia

spainitalyfrance irelandswedenwest-germany

denmark

japanbelgium

netherlands

canada

Vergelijkende data met betrekking tot publieke perceptie van wetenschap en technologie uit L. Soete.

Technology assessment : an economic perspective.(1)


lectieve beelden in de samenleving. (...) Kerenwe de blikrichting om, dan zien we namelijkdat culturele waarden en praktijken zich nietalleen aan nieuwe technieken moeten aan-passen, maar dat zij nieuwe technieken in deontwikkeling en in het gebruik ook mede vormen richting geven.” Deze kijk(2) kan volgensWerner Rammert enkel benaderd wordendoor minstens volgende drie vragen te beant-woorden:– Welke rol spelen collectieve culturele beel-

den bij de wording en vorming van tech-niek?

– Hoe sturen collectieve voorstellingen enculturele modellen de technische ontwikke-ling?

– Welke betekenis hebben culturele praktijkenvan de gebruiker voor het doorzetten enwelslagen van een technische innovatie?

Hierdoor kunnen we begrip opbrengen voorwetenschap en technologie die minder beke-ken worden als “the public shared discourseof the professional elites that appears to runsociety, economy, polity, and culture” wantstellen Cravens en Marcus(3) “Is zulke kennis

een deel van de ruimere cultuur, of niet?” Dusgaan zij hierdoor minder het model der so-ciale geschiedenis bewandelen, en meer datvan de culturele constructies die op hun beurtmentale constructies zijn: “the knowledgethat they use and create marks them off asdistinctive practitioners and professionalsand that makes their history remarkable andworthy of historical investigation.” Eengeschiedenis als die van Charles H. Towneszoals hij ze neerschreef in How the laser hap-pened. Adventures of a scientist(4)?Dat het plaatsen ruimtegebondene (metinbegrip van de geografische dimensie) vanhet kenniswerk en de kenniswerker de weten-schap/technologie mee bepaald wordt duide-lijk aangetoond in Putting science in its place(...) van David N. Livingstone zowel watbetreft de generatie als de consumptie ervan.(5)

Blijkbaar zijn er nog genoeg pistes die kunnendoor de huidige en toekomstige onderzoekerbewandeld worden om door te dringen tot detechnologische werkelijkheid en haar geschie-denis, waarheden, ...

(1) L. Soete. Technology assessment: an economic perspective. Paper prepared for the US/Dutch seminar(October 1989). The Hague : Ministry of education, science and science policy, 1990, p. (1).

(2) Werner Rammert. De culturele kant van de technische ontwikkeling. Een ander perspectief op het ontstaanvan techniek. In : Jan Berting, Leo d’Anjou en Bram Steijn (red.). De tirannie van het beeld. Collectieve voor-stellingen en handelen. Amsterdam: Boom, 1997, pp. 172-188 en voor de citaten specifiek p. 172 en p. 173.

(3) Hamilton Cravens and Alan I. Marcus. Introduction. Technical knowledge in American culture: an analysis.In: Hamilton Cravens, Alan I. Marcus and David M. Katzman (eds.). Technical knowledge in American cultu-re. Science, technology, and medicine since the early 1800s. (History of American science and technologyseries). Tuscaloosa, Alabama, USA and London : University of Alabama Press, 1996, pp. 1-2.

(4) Charles H. Townes. How the laser happened. Adventures of a scientist. New York, NY, USA (et al.) : OxfordUniversity Press, 2002, 200p.

(5) David N. Livingstone. Putting science in its place. Geographies of scientific knowledge. (Science.culture).Chicago and London: University of Chicago Press, 2003, xiii+234p.


12juni 2004: SIWE doet Leuven nogeens aan voor een tentoonstelling

rond ‘De eeuw van Cauderlier’ waaraanSIWE vzw meewerkte.• Programma:

10:00: Afspraak in Tweebronnen waar evenuitleg gegeven wordt over de werking vanhet Centrum voor Agrarische Geschiedenis(CAG) in Café Vandervelde in Tweebronnen(Diestsestraat 49 – 3000 Leuven)10:30: Lezing door Tobias Leenaert, voorzit-ter van Ethisch Vegetarisch Alternatief enhoofdredacteur EVA in Tweebronnen –Auditorium – tweede verdiepingNa de lezing een gegidst bezoek – met extrabegeleiding door Karel Haustraete – aan detentoonstelling De eeuw van Cauderlier inhet gebouw Tweebronnen.De eeuw van Cauderlier 1830-1930, eendoorlooptentoonstelling, is te bezoeken ingalerij “Tweebronnen” in Leuven van 17 april2004 tot 13 juni 2004.Cauderlier in hoogsteigen persoon leidt debezoeker doorheen de tentoonstelling. Hijstelt zich voor, vertelt over zijn leven en zijnloopbaan. Hij geeft tegelijkertijd een beeldvan alles wat rondom hem gebeurt: eencuisinière, een Leuvense stoof, de treinendie vis vervoeren, ...We komen te weten dat hij veel omzwervin-gen heeft gemaakt in Frankrijk (vandaar zijngrote culinaire bagage?). Hij trouwt metJoanna Hoste, wiens familie later zijn boe-ken zal uitgeven, en krijgt 5 kinderen.

• Wegbeschrijving: Tweebronnen, Diestse-straat 49, 3000 Leuven (Er is ook eeningang langs de Rijschoolstraat)Met de wagen: U kan de wagen best parke-ren en daarna te voet gaan. Bijvoorbeeld inParking Ladeuze, Monseigneur Ladeuze-plein, 3000 Leuven. Van het Ladeuzepleinmoet u de Bondgenotenlaan oversteken enzo komt u in de Diestsestraat terecht.Met de trein: U verlaat het station langs devoorkant. Voor u bevindt zich een oorlogs-monument met daarachter de Bondgeno-tenlaan. De parallelle straat rechts is deDiestsestraat. Tweebronnen bevindt zich inhet wandelstraatgedeelte in het centrum.

15augustus 2004: Officiële opening vande tentoonstelling ‘De mysterieuze

molens aan de Demer – ‘s Hertogenmolensof de Grote Molens’ – in de AmerstraatAarschot.Op 12 augustus 2004 plannen wij een ver-nissage voor de prominenten van de StadAarschot, de pers en uiteraard de leden vanSIWE vzw. Meer hierover in een volgendenieuwsbrief. (cc)

29augustus 2004: Cultuurmarkt – Antwerpen

Wij brengen u in een volgende nieuwsbriefmeer info over onze aanwezigheid op de Cul-tuurmarkt. U noteert deze datum best nu al in

SIWE-activiteiten 2004Noteer alvast in uw agenda


uw agenda. Binnenkort vindt u meer infohierover op onze webstek naast deze van VCV(http://www.vcv.be) en http://www.cultuur-markt.be.

Indien u wil deelnemen aan een van deze acti-viteiten gelieve dan het SIWE Trefpunt te ver-wittigen (016 584342 – [email protected]).

Erfgoed Vlaanderen zoekt technische scholen

in Vlaanderen om een beschermd tramrijtuig van het BuurtspoorwegmuseumSchepdaal te adopteren!

Erfgoed Vlaanderen wil technische scholen inVlaanderen via een educatief project de kansbieden om in klasverband een beschermdtramrijtuig op te knappen. Hierdoor willen zijjongeren uit de beroepssector aanzetten eenpraktijkgericht en leerrijk project uit te voe-ren, waarop ze terecht fier kunnen zijn.Op de verbindingsweg tussen Brussel enNinove (Ninoofsesteenweg), op ongeveer elfkilometer van Brussel, bevindt zich de Buurt-spoorwegsite van Schepdaal (deelgemeentevan Dilbeek). Deze tramstelplaats van de voor-malige Nationale Maatschappij voor deBuurtspoorwegen (NMVB) werd gebouwd in1887 en situeert zich halfweg op de oude,inmiddels verdwenen, tramlijn Brussel-Ninove.De site omvat een reeks vrij unieke industriëlegebouwen opgesteld rond een binnenkoer enhuisvest een van de belangrijkste verzamelin-

gen van historisch rollend trammaterieel inVlaanderen.

Beschermde monumenten

De gebouwen op de site en de trams zijn be-schermd als monument. Een aantal trams opde site zijn eigendom van particulieren, maarhet overgrote deel van de collectie en de infra-structuur is eigendom van de opvolger van deNMVB, de Vlaamse Vervoersmaatschappij – DeLijn. In 1995 nam Erfgoed Vlaanderen (Stich-ting Vlaams Erfgoed vzw) het beheer van deBuurtspoorwegsite en de trams van De Lijnover. De huidige materiële toestand van de be-schermde rijtuigen op de site is vrij divers. Perrijtuig werd een fiche opgesteld van de nood-zakelijke onderhouds- of restauratiewerken.Voor sommige volstaat een eenvoudige op-knapbeurt zoals schilderwerken, andere vergeneen meer doorgedreven restauratieaanpak(van carrosserie/koetswerk tot afwerking). Opbasis van de toerstand en de historischewaarde van elk rijtuig wordt dan, afhankelijkvan de voorhanden zijnde budgetten, eenplanning opgesteld voor de restauratie.

Oproepen


Adoptie

De werken gebeuren via verschillende ka-nalen. Een van de initiatieven van ErfgoedVlaanderen is het opstarten van een maat-schappelijk belangrijk educatief project, waar-bij technische scholen een tramrijtuig kunnen‘adopteren’ om het in klasverband te restau-reren. Op deze wijze worden jongeren uit deberoepssector gemotiveerd en gestimuleerdom aan hun ‘eigen’ project te werken. Hetgeeft hun een grote voldoening iets te reali-seren waarop ze fier kunnen zijn. Daarnaastprobeert Erfgoed Vlaanderen met het projectook een aantal oude manuele metaal- enhoutwerken aan jongeren aan te leren of doorte geven. De restauratie van een historisch rij-tuig vergt immers een degelijke kennis vanzowel oude als nieuwe restauratietechnieken.Waar haalbaar worden nieuwe hedendaagsematerialen geïntegreeerd in de oude con-structie van het rijtuig.

Koninklijk Technisch Atheneum (KTA) van Koekelare

Het Koninklijk Technisch Atheneum (KTA) vanKoekelare is een school die in dit verband nietaan haar proefstuk toe is. In het verleden heeftdeze school met de richtingen metaal, elektri-citeit en hout al een oude Russische tram op-geknapt. In samenwerking met De Lijn, de af-deling Monumenten en Landschappen van deVlaamse Gemeenschap en de vzw Buurtspoor-wegmuseum heeft Erfgoed Vlaanderen hen hetbeschermde twee-assige motorrijtuig 9727laten ‘adopteren’. Deze tram uit 1929 verkeertin een vrij bedenkelijke staat, maar de techni-sche begeleiders en de leerlingen van de school

zien dit project als een nieuwe uitdaging. Opdit ogenblik wordt een planning opgesteld omhet binnen een drietal jaar op de site in Schep-daal terug als pendeltram in te zetten.Voor Erfgoed Vlaanderen is dit een eerstebelangrijk en concreet opleidingsproject. Zijhopen dat nog andere scholen geïnteresseerdzullen zijn om een rijtuig te ‘adopteren’ en hetbinnen een redelijke termijn op te knappen.

Informatie:Voor bijkomende informatie of om zich kandi-daat te stellen voor het project kan u contactopnemen met de heer Christophe Soulliaert,technisch coördinator bij Erfgoed Vlaanderen– Erfgoedhuis Den Wolsack – Oude Beurs 27 –2000 Antwerpen – telefoon 03 2122970 (al-gemeen) of 03 2122978 (persoonlijk) en tele-fax 03 2122975 – e-mail [email protected] (alge-meen) of christophe. [email protected] (per-soonlijk)

(Deze oproep verscheen reeds eerder: Buurt-spoorwegmuseum Schepdaal. Adopteer eenseen beschermd tramrijtuig! In : Erfwoord,nr. 33 (februari-maart-april 2004), pp. 6-7.Met dank aan F.A. Cresens voor het doorgevenvan deze oproep!)

MIAT-vrijwilligers

In het MIAT speelt het vrijwilligerswerk eengrote rol. Indien u interesse heeft om mee tehelpen bij de restauratie of het bedienen vandrukmachines kunt u contact opnemen metGuido Deseyn (09 2690286). Om textiel-machines te herstellen of in werking te bren-gen bent u welkom bij Isabelle De Baets


(09 2694219). Een ander belangrijk aspectbinnen de museumwerking is het registrerenen inventariseren van binnengekomen objec-ten. Als u hierbij graag een handje toesteekt,kunt u contact opnemen met Sabine DeGroote (09 2694212). Als geen ander museumis het MIAT geïnteresseerd in het verhaal datu te vertellen heeft over uw verleden, uwberoep, de oorlog. De werkgroep rond monde-linge geschiedenis wordt begeleid door KoenVenken (09 2694213). En bent u geïnteres-seerd om mee te helpen bij het onderhouden de inventarisatie van allerlei filmmateriaal,dan kan u Maria De Waele contacteren (09 2694218).

Informatie:MIAT – Museum voor Industriële Archeologieen Textiel – Minnemeers 9 – 9000 Gent – tele-foon 09 2694200 – telefax 09 2330739 – e-mail [email protected] http://www.miat.gent.be

SIWE-Meldpunt bedreigdindustrieel erfgoed op

http://www.siwe.be/meldpunt.htm

Maakt u zich zorgen over een bedreigd deelvan het industrieel erfgoed, aarzel dan niethet formulier op de volgende bladzijde in te

vullen. Wij zijn voor de bescherming van onsindustrieel erfgoed op dergelijke meldingenaangewezen!Wij verzoeken u de volgende korte vragenlijstin te vullen. Velden met een * bevatten infor-matie die voor een efficiënte behandelingnoodzakelijk is. U kunt de gegevens aan en-kele organisaties aanbieden, zodat u meldingoptimaal effect heeft. En u kan een briefschrijven in de stijl van “Amnesty Internatio-nal” naar:• hun eigenaar• de Vlaamse minister die bevoegd is voor het

behoud van monumenten:Minister Paul Van Grembergen, Vlaams Mi-nister van Binnenlandse Aangelegenheden,Cultuur, Jeugd en AmbtenarenzakenMartelaarsplein 7 – 1000 Brussele-mail: [email protected]

• het gemeentebestuur van de gemeentewaar de site gevestigd is

• U kunt ook helpen aandringen via monu-mentenzorgorganisaties waar u lid van benten deze informatie helpen verspreiden inbinnen- en buitenlandse tijdschriften.

Met uw hulp kunnen we (hopelijk) het tijkeren!

(cc & dv)


AANMELDINGSFORMULIERVelden met een (*) bevatten informatie die voor efficiënte behandeling noodzakelijk is.

Doorzenden naar [email protected].

Uw gegevens

Naam (*) .............................................................................................................................................

Straat en nr. .............................................................................................................................................

Postcode en plaats .............................................................................................................................................

E-mail (*) .............................................................................................................................................

Telefoonnummer .............................................................................................................................................

Gegevens bedreigd erfgoed

In provincie .............................................................................................................................................

Straat en nr. (*) .............................................................................................................................................

Postcode en plaats (*) .............................................................................................................................................

Eigenaar .............................................................................................................................................

Soort monument .............................................................................................................................................

Status .............................................................................................................................................

Beschrijving object (*) .............................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

Gevraagde actie van het meldpunt ...................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

Verwante organisaties informeren .....................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................


Passementeriebedrijf te Aalst herbestemd

als kunstencentrum

Op 21 december 2002 kwamen het dynamischAalsterse kunstencentrum en de kunstgalerij,gespecialiseerd in het promoten van heden-daagse kunst “NETWERK vzw” officieel in hetbezit van de voormalige passementerie (of“bandweverij”) Van Den Brulle, grenzend aande Josse Ringoirkaai, de Houtkaai en de KorteMoutstraat. Het industriële pand werd oor-spronkelijk opgetrokken voor de brouwerij DeBlieck. Later werd er pruimtabak verwerktvoor de mijnwerkers en in het begin van dejaren 1970 kocht de familie Van Den Brullehet bedrijfsgebouw, dat werd ingericht voorde ambachtelijke productie van passementen.Dit zijn luxueuze textiele versieringen die aangordijnen, meubilair en koetsen werden be-vestigd. Door de hoogwaardigheid en diver-siteit van haar producten verwierf de passe-menterie snel wereldfaam. Het bedrijf VanDen Brulle kreeg onder meer opdrachten voorhet Britse koningshuis en in het kader vanrestauraties van schouwburgen. Na 1990 slonkde vraag naar passementen echter zo sterk datin 1994 de weefgetouwen werden verkocht.Netwerk was toen nog gevestigd in de Ridder-straat en keek uit naar een ruimere locatievoor haar podium- en tentoonstellingsacti-viteiten. De passementeriefabriek werd doorde cultuurminnende familie Van Den Brulleaan gunstige financiële voorwaarden (13 mil-joen oude Belgische franken) aan Netwerk

aangeboden, die aan de Aalsterse architectEugene Liebaut vroeg om een plan te ontwer-pen voor de een ingrijpende verbouwing totcentrum voor podium- en plastische kunsten.Het prijskaartje bleek onhaalbaar hoog. In2001 werden echter “Netwerk Galerij” en“Centrum Netwerk” door de Vlaamse Ge-meenschap erkend en gesubsidieerd alsBeeldend Kunstcentrum en Kunstencentrum.Eind 2002 werd door Netwerk besloten tot dedefinitieve aankoop van de oude fabriek. E.Liebaut herwerkte de verbouwingsplannen infunctie van de uitvoering van de eerste fasedie eind 2003 afgewerkt werd. Een afvaardi-ging van SIWE vzw bracht een informeelbezoek aan het Kunstcentrum en was bijzon-der onder de indruk, zowel van de lopendetentoonstellingen als van het innoverendkarakter van deze herbestemming. Wij kunnenonze lezers een bezoek aan deze jonge enenergieke “cultuurfabriek” enkel maar tenzeerste aanbevelen. Over de geslaagde her-bestemming van dit merkwaardig stuk in-dustrieel patrimonium te Aalst, verneemt umeer in volgend(e) aflevering(en). Meer infor-matie ook in het tijdschrift Proscenium (jaar-gang 7, december 2003 – januari 2004 – fe-bruari 2004), dat voor het opstellen van ditnieuwsbericht gebruikt werd als bron.

Praktisch:Netwerk-Galerij is vrij toegankelijk vanwoensdag tot zaterdag, telkens van 14 tot18 uur. Adres: Houtkaai (zonder nummer),9300 Aalst. Telefoon: 053 709772.

Erfgoednieuwtjes en besprekingen van onze uitstappen


E-mail: [email protected] en url: http://www.netwerkgalerij.be

Patrick Viaene

Verslag SIWE studie-uitstap naar Gent

op zondag 21 maart 2004(partim: namiddagprogramma)

Tijdens de namiddag volgde een uitgebreidbezoek aan het Museum Dr. Guislain. Ditmuseum is ondergebracht in een vleugel vande Psychiatrische instelling Dr. Guislain en isgelegen in de zogenaamde “negentiende-eeuwse gordel”, op 2 kilometer ten noordenvan het Gentse stadscentrum.Jozef Guislain (1797-1860) kan beschouwdworden als de eerste Gentse zenuwarts meteen Europees, vernieuwend profiel. Hij geloof-de rotsvast in de mogelijkheid tot effectievegenezing van psychiatrische patiënten. Na tal-loze baanbrekende publicaties kon hij hetGentse stadsbestuur overhalen tot het bou-wen van een geheel nieuwe instelling voormannelijke geesteszieken. Het hospitaal werdontworpen door Guislain zelf en tot bouw-plannen uitgewerkt door Adolphe Pauli. Deoprichting van deze “modelkliniek” geschied-de vanaf 1851. In 1857 werden 274 geestes-zieken vanuit het Gentse Alexianenkloosterovergebracht naar de nieuwe gebouwen.Naarmate de gebouwen (vleugel na vleugel)werden afgewerkt steeg de hospitaalbevol-king tot 500, daarna tot 700 en meer (exclu-sief de talrijke verplegers)!De zorgen werden verstrekt door de Congre-gatie der Broeders van Liefde, in 1807 opge-

richt door de befaamde kanunnik P.J. Triest.Bijzonder was de kinderafdeling voor debehandeling van jonge mentaal gehandicap-ten.Uniek voor de kliniek was de ligging ver bui-ten het stadscentrum, de uitbating van uitge-strekte terreinen voor land- en tuinbouw,waarbij de patiënten actief werden betrokken,vanuit Guislains idee “genezing door arbeiden bezigheid”.

In 1928 verwoestte een brand een deel van degebouwen en daarna volgde de gedeeltelijkewederopbouw en bouw van de nieuwe cen-trale kapel, een betonnen watertoren en decreatie van een kleine universitaire afdelingvoor samenwerking, het embryo van de in1975 ontstane Afdeling Psychiatrie van hetGentse Universitair Ziekenhuis.Vanaf 1970 volgde de uitbouw van een vol-waardig Vormingscentrum door broeder RenéStockman, de grondlegger (begin jaren 1980)van het huidige Museum Dr. Guislain, sinds-dien geleid door een dynamisch team vanwetenschappers en andere medewerkers.Opmerkelijk in het ziekenhuis Dr. Guislain isde symmetrische opbouw van geschakeldevleugels (nog geen vrijstaande paviljoenen),het concept waarbij de zieken naar graad vandementie en ziektebeeld ondergebracht wer-den in de respectievelijke vleugels (de “onge-neeslijken” achterin het complex), de honder-den gietijzeren ramen in neostijlen maar doel-treffend voor de veiligheid en anticiperend opmogelijke vluchtpogingen. De stijl van de ge-bouwen is de “Rundbogenstil”, een variantevan de neoromaanse en neorenaissance-stijl,die Pauli ook toepaste in het befaamde Gentseouderlingentehuis Lousbergs.


Architect Pauli was een tijdlang directeur vande Gentse Koninklijke Academie voor SchoneKunsten, Gents stadsarchitect en genoot alsingenieur-architect vooral bekendheid alsprofessor aan de universiteit van Gent, waar-voor hij het zeer indrukwekkende Gebouw derWetenschappen (tussen Jozef Plateaustraaten Rozier) ontwierp.

De kern van het (door de Vlaamse Gemeen-schap erkende) Museum Dr. Guislain bestaatuit een uitgebreide permanente opstellingover de ontwikkeling van de psychiatrie inVlaanderen, België en Europa van de Middel-eeuwen tot heden. De aandacht van de bezoe-kers wordt getrokken door talloze medischeinstrumenten, die naarmate de eeuwen vor-deren de allure krijgen van soms indrukwek-kende machines en die vandaag deel uitmakenvan ons wetenschappelijk en industrieel erf-goed. Deze unieke “werktuigen”, instrumen-ten, maar uiteraard ook de geneesmiddelen enpsychofarmaca, enz. weerspiegelen de boeien-de ontwikkeling van de therapieën doorheende tijd. Uniek is echter dat in het Museum Dr.Guislain de medische behandelingswijzengekaderd worden in een breed maatschappe-lijk en cultuurhistorisch verhaal. Aangrijpendis het bijwonen van een documentaire filmwaarin de kunst van de vroege Europeseavant-garde en de uitingen van geestesziekenvergeleken worden, beiden door de Nazi’safgedaan als “ontaarde kunst”. Even uniek isde grote aandacht voor de presentatie vanoriginele kunstwerken en creatieve uitingenvan de psychiatrische patiënten zelf (metonder meer de permanente wisselopstellingvan kunstwerken uit de ‘Verzameling Stads-hof’ uit Zwolle, Nederland).

Naast dit alles is in dit buitengewoon en(hoeft dit te verwonderen?) zeer druk bezoch-te museum veel ruimte voor boeiende eigenen in bruikleen genomen tijdelijke tentoon-stellingen. SIWE bezocht de tentoonstellingenMenselijk, al te menselijk. Fotografie en psy-chiatrie 1870-1940 en Geheim schrift. DePrinzhorncollectie. De eerstgenoemde expo (-sitie) brengt een ongeëvenaard en aangrij-pend beeld van foto’s van psychiatrische pa-tiënten uit diverse instellingen van Europeselanden. De foto’s dienden als onderzoeks-materiaal in het kader van de genezing vande zieken. (Deze tentoonstelling liep tot eindemei 2004). Kers op de taart is de voortreffelijkgepresenteerde selectie uit de Prinzhorn-collectie (Heidelberg, Duitsland). Hans Prinz-horn was in de jaren twintig van de voorbijeeeuw een Europees pionier op het vlak van depsychiatrie. Hij raakte reeds circa 1910 onderde indruk van de kwaliteit van het beeldendwerk van zijn psychiatrische patiënten en ver-zamelde op twintig jaar tijd vele duizendenvan hun tekeningen en schilderijen, waarvanhij de typische “geheime schrifturen” bestu-deerde. Ondanks de inbeslagname door deNationaal-Socialisten in de jaren 1930 werdeen groot deel van de collectie tot op hedenbewaard. Ze werd voor het publiek ontslotenin een uniek museum te Heidelberg, waaruitvoor het eerst (tot einde maart 2004) eenselectie getoond werd in Vlaanderen. (In 1995was er reeds een tentoonstelling rond dezecollectie in Charleroi.) Het Museum Dr. Guis-lain biedt hiervoor het uitgelezen kader.

Zoals bijna alle bezoekers aan het museumen de tentoonstellingen, waren ook de deel-nemers aan deze SIWE-studieuitstap zeer


onder de indruk en werd er druk nagepraat inde museum-cafetaria. Eens te meer blijkt hoewetenschappen, industrie, kunst en genees-kunde boeiende (en al te onbekende) raak-vlakken vertonen. De SIWE-uitstap zoals dezeop 21 maart 2004 zal dus zeker navolging krij-gen in de toekomst.

Patrick Viaene

Le Bois du Cazier – Marcinelle

De uitgeverij Les éditions Labor heeft te Brus-sel volgend boek uitgegeven naar het grootpubliek dat de geschiedenis en actualiteit vande Charbonnage du Cazier te Marcinelle(Charleroi) beschrijft. Deze charbonnage iseen belangrijke site binnen het Waalsindustrieel patrimonium en deed zijn poor-ten/deuren open naar het groot publiek alsMusée de l’Industrie op 12 maart 2002.J.-L. Delaet, directeur van het Bois du Cazier,A. Forti, wetenschappelijk raadgever (conseil-ler scientifique) verbonden aan het Bois duCazier en de journalist F. Groff zijn goedge-plaatst om de industriële geschiedenis te evo-ceren van de regio van Charleroi, gekenmerktdoor steenkoolmijnen, de ijzerbewerkings-industrie, metaalfabricaten, glasnijverheid,scheikunde en elektrische constructies.

Het hoofdstuk L’exploitation du charbon,métronome de l’industrie lourde van AlainForti beschrijft de geschiedenis van de steen-koolmijnexploratie in het land van Charleroidie opklimt tot het midden der twaalfde eeuwen die zijn toppunt kent vanaf het einde vande achttiende eeuw, geïntensifieerd door de

komst van de naamloze vennootschappenna de Belgische onafhankelijkheid (1830).Ondanks het opstaan van de Bataille du char-bon (kolenoorlog) in de jaren 1950 en de ster-ke herneming van de productie na de de crisisdie ontstaan was door de Tweede Wereld-oorlog komt de lange agonie of doodstrijd vande l’industrie reine rond 1960. Vierentwintigjaren later sluit de laatste steenkolenmijn haarpoorten.

Francis Groff, schrijver van enkele hoofdstuk-ken in dit werk, beschrijft op magistrale/mees-terlijke wijze de werking van de mijn door-heen de verscheidene periodes van zijn ge-schiedenis. Dezelfde auteur evoceert de mijn-ramp of catastrofe van 8 augustus 1956 diehet Bois du Cazier op trieste wijze bekendmaakte. Het vreselijke ongeval veroorzaaktede dood van 136 Italianen, 95 Belgen, 8 Polen,6 Grieken, 5 Duitsers, 5 Fransen, 3 Hongaren,1 Engelsman, 1 Rus, 1 Oekraïner en 1 Neder-lander.Het merkwaardig herdenkingsmonument –memoriaal – dat recent op de plaats werdgeïnstalleerd op het mijnterrein voor werkboven de grond (carreau des mines) zelf iskostbaar en reeds één van de meest bezochteindustriële sites van België.Het laatste deel van deze studie die geredi-geerd werd door J.-L. Delaet toont de strijdvoor het bewaren van de mijn na zijn sluiting,de verplaatsing en recente ontwikkeling vanhet Musée de l’Industrie, destijds geïnstalleerdin een niet gebruikte vleugel van de onder-neming Cockerill-Sambre.De vele illustraties, zowel de oude onuitgege-ven foto’s als de recente kiekjes die de restau-ratie der site en het museumparcours en zijn


collecties tonen, verhogen de kwaliteit en deleesbaarheid van het werk.

Jean-Louis Delaet, Alain Forti et Francis Groff.Le bois du Cazier – Marcinelle. Bruxelles : Edi-tions Labor / Dexia, 2003. ISBN : 2-8040-1811-3.

Patrick Viaene

Kennismaking met het Institut du Patrimoine Wallon – IPW

Het Institut du Patrimoine Wallon (IPW) kanbeschouwd worden als de Waalse zuster-vereniging van Erfgoed Vlaanderen, vroegerStichting Vlaams Erfgoed (SVE) genaamd.SIWE-bestuurder Patrick Viaene had onlangsnog een interessant gesprek met IPW-direc-teur Freddy Joris.

Het IPW, opgericht in 1999 en geplaatst onderde rechtstreekse voogdij van het WaalseMinistère du Patrimoine, valoriseert een aan-tal bijzondere (problematische) beschermdemonumenten, adviseert eigenaars van be-schermd maar verwaarloosd (en bouwfysischbedreigd) erfgoed en organiseert stages entalrijke educatieve programma’s en activitei-ten om de kennis in verband met de restau-ratie van monumenten en de oude erfgoed-beroepen te bevorderen en levendig te hou-den. Deze laatste activiteiten worden georga-niseerd in de voorbeeldig gerestaureerdeabdijgebouwen Paix-Dieu te Amay in de pro-vincie Luik.Onder de gebouwen die gerestaureerd werdenof waarover heden een procedure loopt waar-bij de IPW raadgevend optreedt zijn er tal van

merkwaardige industriële gebouwen: demaalderij Moulins de Beez (Namur) werd her-bestemd tot archiefcentrum van het WaalseGewest, de gietijzeren muziekkiosk ofHarmonie in het stadspark te Verviers, debrouwerij Rivière te Ath en de indrukwekken-de maar sinds vele jaren leegstaande kolen-wasserij te Binche, die ingericht wordt alsbedrijvencentrum.

Adres: Rue du Lombard 79, 5000 Namur –telefoon: 081 654154 – telefax: 081 654144 –e-mail: [email protected]

Patrick Viaene

De elfde VCM-ontmoetingsdag –Militair erfgoed op zaterdag

13 maart 2004 in de KoninklijkeMilitaire school te Brussel. Een beknopt verslag.

De raakvlakken en verbanden tussen enerzijdshet militair erfgoed en anderzijds het weten-schappelijk en industrieel erfgoed zijn evidenten erg talrijk. De deelname van een SIWE-delegatie aan een studiedag over het militairerfgoed, met nog als meerwaarde het uniekehistorische kader van de Koninklijke MilitaireSchool (KMS) te Brussel, is dus meer dan legio.Als toenmalig SIWE-ondervoorzitter, tevensbestuurslid van de VCM (en nota bene eenkwarteeuw gelegen zelf dienstplichtig met het“Statuut van Gewetensbezwaarde”!) breng iku een bondig verslag van deze uitzonderlijkestudiedag.

Professor Luc De Vos van de Koninklijke Mili-taire School, al jaren een bekend TV-gezicht,


beet de spits af met een degelijke definiëringvan het militair erfgoed. Het omvat veel meerdan men wel eens aanneemt: niet alleenwapens en uniformen maar ook de slagvelden,de militaire architectuur (van kazernes enconcentratiekampen tot militaire verster-kingswerken), de militaire archieven, enz. Dieobjecten en documenten hebben een crucialerol gespeeld op belangrijke ogenblikken in degeschiedenis. Ze verdienen respect, bescher-ming en ontsluiting. Voorbeelden van herbe-stemde militaire gebouwen in Vlaanderen zijnonder meer de Dossainkazerne te Mechelen(woonfunctie), het Arsenaal te Brussel (handelen KMO’s) en het Brusselse Klein Kasteeltje(opvang van politieke vluchtelingen). Dat ditniet overal lukt bewijzen de verloederde staatvan de (deels gesloopte) Prins Albertkazerneen de Daillykazerne te Brussel.

Professor Etienne Rooms (van de KMS) dieptehet verhaal van de vorige spreker uit in zijnschitterend referaat Het slagveld in het land-schap: context, behoud en beheer, dat hij meteen grote gedrevenheid en een perfecte ken-nis van de vaderlandse en Europese geschie-denis naar voren bracht. Rooms stelde in decontext van zijn referaat een persoonlijk stap-penplan voor:

1: eerst dient meer interesse gewekt te wor-den voor het militaire verleden. Daarbijtellen minder feiten en data dan het waar-om van de militaire interventies en het erf-goed dat ze genereerden!

2: inventariseren: wat is al gebeurd op vlakvan behoud en beheer, wat niet?

3: opstellen prioriteitenplan “met intelligentverlicht despotisme”!

4: uitvoeren van restauratie, herbestemming,toeristische infrastructuur, publicatie vangidsen en audiovisuele hulpmiddelen!

Een vrij jonge wetenschap is de maritiemearcheologie. De studie van scheepswrakkenvoor de Vlaamse kust vormt een bijzonderevorm van de veldslagarcheologie. Archeoloog-historicus Tomas Termote sprak erover tijdenseen referaat – Maritieme archeologie:scheepswrakken: een bijzondere vorm vanslagveldarcheologie – waaruit de complexiteiten vooral de moeilijke omstandigheden waar-in de maritieme archeologen (steeds achter-nagezeten door tijdsdruk, gezien het drukkescheepsverkeer op de Noordzee) opereren.Marc Dewilde van het I.A.P. (Instituut voorArcheologisch Patrimonium) rondde het voor-middagprogramma af met een boeiend refe-raat over de recente resultaten van de slag-veldarcheologie in Vlaanderen.Na de lunch werden de deelnemers aan destudiedag uitvoerig en met veel deskundig-heid rondgeleid door een deel van de oude ennieuwe gebouwen van de Koninklijke MilitaireSchool. Het gebouwencomplex werd tijdensde laatste decennia grondig gerenoveerd vol-gens het Masterplan van Asar & Teams. Decapaciteit aan beschikbare ruimte werd doorhet bouwen van een waar ondergronds laby-rint aan ruimten, gebruikt voor de meest uit-eenlopende doeleinden (sportzalen, zwembad,leslokalen, parkeerplaatsen, restaurants, infir-merie, enz.) fors uitgebreid. De deelnemerswaren sterk onder de indruk! In de nieuwegebouwen zijn er momenteel 512 logies-units(studio’s). De oude (binnenin vernieuwde)gebouwen zijn voorzien van leslokalen vooreen duizendtal studenten. Enkel het interieur


van de voorgebouwen (Renaissancelaan) moe-ten nog “een beurt” krijgen.Na de bezoeken werden vier praktijkvoorbeel-den van onderzoek inzake de studie en devalorisatie van het militair erfgoed gepresen-teerd door Jean-Michel Sterkendries (Hetslagveld van Waterloo), Raymond Van Meir-venne (De Duitse bunkerlinie uit de EersteWereldoorlog van Steendorp tot Vrasene),Franky Bostyn (Slagveldarcheologie, eencase-studie: de “Beecham Dug-out” te Ieper)en tenslotte door Medisch Kolonel RenéVanTiggelen (Röntgen op oorlogspad of radio-logy on the battlefield).

Frank Becuwe (van het Kabinet van MinisterVan Grembergen) sprak een slotwoord uit,waarin de inspanningen van de verdere be-leidsintenties van de Cultuurminister werdenverwoord.De volgende dag werden door VCM georgani-seerde uitstappen op verschillende plaatsen inVlaanderen gedaan, die de deelnemers aan destudiedag (plus nog een groot aantal bij-komende belangstellenden) met het militairerfgoed “op het terrein” lieten kennis maken.Het aantal deelnemers en de kwaliteit van debezoeken losten de hoge verwachtingen in.

Patrick Viaene

U komt toch ook naar de ’s Hertogenmolens in Aarschot op 12 augustus 2004

Logo van ‘s Hertogenmolens 2004 in opdracht van SIWE vzw aangemaakt (© Dirk Panier – Crayon Visual Communication Gent 2003)


Mannen en fabrieksgebouwen...

“Mémoires de Grèce. (...) Xanthi: bij het weg-rijden altijd even omkijken; een erotisch ge-voel, morgen zie ik je weer. Een mooie fabriek.Kunnen vrouwen dat begrijpen? (...)”Uit : Hellema. Slotnotering uit Barnet. Aan-tekeningen 1986-1995. Amsterdam : Em.Querido’s uitgeverij, 1996, p. 57.

SIWE documentatiecentrum

SIWE kreeg van Dexia enkele werken aange-boden voor haar Documentatiecentrum. Wijdanken Dexia zeer hartelijk voor hun gift:Robert Halleux, Camélia Opsomer en Jan Van-dersmissen (wet. leiding); François Narmon(woord vooraf); Yvan Ylieff (woord vooraf); Ro-bert Halleux (ten geleide); Jan Vandersmissenen Robert Halleux (vert.). Geschiedenis van dewetenschappen in België van de Oudheid tot1815. Brussel : Gemeentekrediet – Groep Dexia,1998, 463p. – ISBN 90-5066-183-1Robert Halleux, Jan Vandersmissen, AndréeDespy-Meyer en Geert Vanpaemel (wet. lei-ding) ; Luc Onclin (woord vooraf) ; Yvan Ylieff(woord vooraf) ; Robert Halleux (ten geleide) ;Jan Vandersmissen en Robert Halleux (vert.).Geschiedenis van de wetenschappen in België1815-2000. Deel 1. Brussel : Dexia bank ;Tournai : La Renaissance du Livre, 2001, 344p.– ISBN 90-5066-193-9 of 2-8046-0576-0

Robert Halleux, Jan Vandersmissen, AndréeDespy-Meyer en Geert Vanpaemel (wet. lei-ding) ; Jan Vandersmissen en Robert Halleux(vert.). Geschiedenis van de wetenschappen inBelgië 1815-2000. Deel 2. Brussel : Dexiabank ; Tournai : La Renaissance du Livre, 2001,312p. – ISBN 90-5066-193-9 of 2-8046-0576-0 (dvp)

Van een militair hospitaal enarsenaal te Antwerpen

Een bewonersinitiatief, de Werkgroep MilitairHospitaal/Arsenaal, werkt reeds enige jarenrond het erfgoed – het Militair Hospitaal Ant-werpen – en de invulling ervan in de toe-komst. Zij en OdU (Collectief voor duurzameruimtelijke ontwikkeling) schreven en brach-ten een bundeling uit van de artikels over degeschiedenis, het heden en de toekomst vandeze site binnen een duurzame en ecologischeontwikkeling van het Militair Hospitaal. Defoto’s en 3D-beelden maken een visualiseringvan het project beter mogelijk.

MHA – Het Militair Hospitaal Antwerpen. Vanziekenhuis tot woonhuis. Antwerpen : Werk-groep Militair Hospitaal/Arsenaal – MHA+,(2003), 69p.

Meer info:Werkgroep MHA+ – Haringrodestraat 82 –2018 Antwerpen – telefoon 03 2398757 – e-mail [email protected]

Onder de leeslamp


Meer info kan men lezen: url http://www.mha.be/Kristof Boving. Actie – reactie. Het militairhospitaal – arsenaal te Antwerpen. In : VCMcontact, jrg. 11, nr. 39 (januari-februari-maart2004), pp. 31-32.MHA+ – de heer Kristof Boving, coördinator –Haringrodestraat 82 – 2018 Antwerpen – tele-foon 03 2398757 – gsm 0498 482635 – e-mail [email protected] (dvp)

Integratie watermolens en waterbeleid in Vlaanderen –

in casu de ‘s Hertogenmolens in Aarschot

Molenecho’s signaleert ons de publicatie vanhun studie “Integratie watermolens en water-beleid in Vlaanderen”, als thema- en beleids-visienummer van Molenecho’s, Vlaams tijd-schrift voor molenstudie, jrg. 32, nr. 1 (2004),pp. 1-68.In dit nummer komt ondermeer een inventa-ris in voor van alle watermolens op onze prio-ritaire waterlopen, waarbij ze beschouwdworden als “vismigratieknelpunten”. Molen-echo’s betreurt hierbij dat in het Decreet Inte-graal (?) Waterbeleid (18 juli 2003) geen aan-dacht wordt geschonken aan het watergebon-den erfgoed, zoals watermolens, maar ooksluisjes, sluiswachtershuisjes enz.In twee case studies wordt bijzondere aan-dacht gegeven aan de projecten van de ‘s Her-togenmolens van Aarschot en de Molen vanSchoonhoven, eveneens te Aarschot. Wat be-treft de ‘s Hertogenmolens wordt ondermeereen overzicht gegeven van alle parlementairedocumenten van het Vlaams Parlement waar-

in deze molens aan bod komen. Het oudstestuk dateert al van 1977 (een parlementairevraag van Willy Kuipers – VU) en stamt noguit de tijd van de Nederlandse Cultuur-commissie, als prille voorloper van ons VlaamsParlement.Deze studie is te bekomen via een abonnementop Molenecho’s door 22 euro over te makenop het rekeningnummer 442-7609911-97 vanMolenzorg vzw, Oeselgemstraat 76, 9870Zulte, met vermelding “abonnement 2004”.

Meer info: Lieven Denewet – eindredacteurMolenecho’s – Bruggestraat 74 – 8830 Hoog-lede – e-mail [email protected] url http://www.molenechos.org

Belgisch molenbestand

Op http://www.molenechos.org vindt u hetBelgisch molenbestand, een databank van1150 webpagina’s. (ld – dvp)

Rationalisme en Darwin

Charles Darwins evolutietheorie dwingt ons teerkennen dat we bestaan zonder zin of reden,dat we zijn voortgebracht door een proces datgeen goedheid kent. Dit boosaardig processchept bij middel van pijn en dood en hetzorgt ervoor dat een diep egoïsme de kernvormt van al wat leeft. Het heelal heeft onsvoortgebracht, maar het is onverschillig voorons lot. Het heeft ons niet gewenst en hetbemint ons niet. Van God is al helemaal geensprake! Dat is de diepe boodschap van


Darwins theorie. De wetten van de biologiemaken echte goedheid onmogelijk. Ze zorgenervoor dat bedrog, wederzijdse uitbuiting enwreedheid onontkoombare componenten vanalle menselijke betrekkingen zijn. Het verdrietover het boosaardige en vooral zinloze procesvan evolutie is het verdriet van Darwin en allewaarheidzoekers zullen het vroeg of laat moe-ten delen. In dit boek beschrijft psycholoogJan De Laender aan de hand van de biografievan Charles Darwin (1809-1882) de invloedvan de evolutietheorie op de mensweten-schappen. Hij benadrukt dat achter het ratio-nalisme, dat eigen is aan het evolutionairedenken en dat ons kan bevrijden van hetwaandenken van iemand als Freud of Lacan,niet alleen pijn, maar ook veel troost zit ver-scholen. De toekomst van de mensweten-schappen, zoals de psychologie, zit niet in deerfenis van het ongebreidelde waandenkenvan de twintigste eeuw, maar in het rationa-lisme van Darwin en zijn medestanders.

Jan De Laender. Het verdriet van Darwin. Overde pijn en de troost van het rationalisme.Leuven : ACCO, 2004, 378p.ISBN 90-334-5541-2 (info Acco)

Een leeuw bij Delhaize: 1867-...

In dit goed geïllustreerde werk krijgt men degeschiedenis van het bedrijf en zijn (ruimere)historische context: de Gebroeders Delhaize &Cie of Delhaize frères & Cie over Au bon mar-ché of In den goeden koop (van 1875 toege-voegd aan het logo), De Leeuw of Le Lion enDelhaize group (2000). Men merkt het belang

van de spoorwegen en de (vracht)wagens, deeigen productie die bepaalde producten goed-koper maakt, de reclame en klantenbinding,de aanwezigheid in de VSA (Delhaize Brothers& Cie) in 1904 en later bijvoorbeeld Food Lion,koloniale producten, de opkomst van desupermarkten (op zijn Amerikaans) eind jaren1950, 1962: de BVBA wordt NV, diversificatie:Di, DIAL, Fresh Market, de overvallen van de‘Bende van Nijvel’, de buitenlandse expansieof internationalisering, ...

Emmanuel Collet, Pierre Dumont, JacquesWitmeur, Hans Michiels en Guy Elewaut ;Emmanuel (red.) ; Mark Eyskens (voorw.) ;Mendez en Dynamics Translations (vert.) ;Sofie Cammerman en David Verhoeyen (Se-cretariaat van Delhaize Groep). Delhaize “DeLeeuw”. Kruideniers sinds 1867. Tielt : Lan-noo ; Brussel : Delhaize Groep, 2003, iii+218p.– ISBN 90-209-5200-5(Originele versie : Delhaize “Le Lion”, Epiciersdepuis 1867 werd uitgegeven door EditionsRacine en de Delhaize Groep in 2003)

(dvp)

De ravages veroorzaakt door de auto

in onze moderne maatschappij

Ontwortelde landschappen, niet in te ademenatmosfeer, het hectische op onze wegen: wehebben en zullen het allemaaal te dankenhebben aan de auto. (Denk maar in eigen landaan het gebouw op de Leuvense Vismarkt datdestijds voor enkele parkeerplaatsen sneuvel-de.) De auteur schreef in 1967 een geschiede-nis, morfologie en sociologie van de auto die


nog steeds de vragen stelt die brandend actu-eel zijn en dit niet enkel voor filosoof of eco-loog maar tevens voor hen die vanuit degeschiedenis naar (visies op) technologie wil-len kijken. Want is het niet jammer dat de uit-vinding van het vliegtuig voorafging aan deparachute...

Bernard Charbonneau. L’Hommauto. (Média-tions). Paris : Denoël, 2003 (org. 1967), 141p.– ISBN 2-207-25549-2 (dvp)

Cauderlier... een voorgangervan ‘Ons kookboek’

van de Boerinnenbond

In de jaren 1970 ‘herontdekt’ de uit Gent af-komstige uitbater van de Antwerpse zaak deGouden Ecu, Bert De Bruyne, enkele originelepublicaties van een zekere Philippe EduardCauderlier, oud-tafelhouder te Gent. In 1994geeft hij zelf een facsimile uit van hetbekendste werk: Het spaarzame keukenboek.Cauderlier zag het levenslicht op 17 april 1812in Antwerpen. Dertig jaar later vestigde hijzich als taartenbakker in Gent nabij het Bel-fort en opende hij er een eigen zaak Au pâteroulant. In de jaren 1840 zou hij zich nogbestempelen als tracteerder, charcutier, kok,tafelhouder of spijsleveraer en ondernemervan gastmalen en wildgebraed verkoper. Hijbood tevens zijn diensten als kok aan; hijzorgde als traiteur en levensmiddelenverkoperdat de toenemende vraag van de Gentse bur-gerij naar een meer verfijnde keuken beant-woord werd. Wanneer hij in 1858 ging rente-nieren startte hij een tweede carrière, name-lijk die van culinair auteur. In 1861 verscheen

zijn eerste werk L’Economie culinaire boorde-vol verfijnde burgerkeuken bij Ad. Hoste teGent. Na zijn dood in 1887 bleef er nog vraagnaar zijn publicaties die minstens aanhieldtot en met de jaren 1920. Pas dan zullen dewerken van Gaston Clément, Paul Bouillard,Ons kookboek van de Boerinnenbond, IrmaSnoeck-Van Haute en de vrouwen Droeshouten Van Dale op de voorgrond komen. De voor-studie van de ASG – Academie voor Streek-gebonden Gastronomie rond de figuur vanCauderlier werd verwerkt in dit CAG cahier,een zapkookboek, dat verscheen als hommagemet o.a. gelden van het Vlaams Centrum voorAgro- en Visserijmarketing (VLAM). Enkelevoorbeelden: het vervoer van zeevis vanuit devismijn in Oostende naar Brussel via Bruggeen Gent; de boerentrammen die groenten,fruit en kippen naar de stedelijke marktenbrengen met de boerinnen mee; de industria-lisering van de voeding: voeding in blik (1810– Marie Thumas, Le Semeur, Le Soleil, LaCorbeille (waarvan de helft erwten)), de blik-opener (1860), margarine (1880), de Leuvensestoof en de cuisinière, ... Hoe zat het ook weermet de frieten en biefstuk, was dit een vondstvan hem? En de dubbele bak van de frieten...heeft hij die uitgevonden? Lees dit boekjemaar vergeet niet dat dit zapkookboek slechtseen aanzet is binnen een ruimer historischkader van toekomstige publicaties rondCauderlier.

Eddie Niesten, Jan Raymaekers, Yves Segers enBert Woestenborghs. België kookt! De eeuwvan Cauderlier 1830-1930. (CAG cahier ( ; 5)).Leuven : CAG – Centrum voor agrarischegeschiedenis (Geschiedenis van landbouw envoeding), 2004, 160p. (dvp)


Bedrijven en hun geschiedenis,archieven in België

Dit themanummer van het BTNG-RBHC bun-delt een aantal bijdragen over Belgischebedrijfsgescheidenis en bedrijfsarchieven engeeft een staalkaart van wat bedrijfsgeschie-denis kan inhouden en betekenen, met welkeproblemen men geconfronteerd wordt enwelke constructieve oplossingen aangereiktkunnen worden. Aanleiding tot dit nummerwas de studiedag Bedrijfsgeschiedenis enbedrijfsarchieven (waarop ook SIWE vzw aan-wezig was) en die plaatsgreep te Leuven op8 november 2002 in het kader van het FWO(Fonds Wetenschappelijk Onderzoek) MaxWildiers-project Industrialisatie en economi-sche groei in Vlaams-Brabant (1800-heden).Prospectie, ontsluiting en valorisering vanbedrijfsarchieven, een samenwerking tussende Werkgroep Economische Geschiedenis vanhet Centrum voor Economische Studiën enhet Algemeen Rijksarchief (van België).Komen aan bod: heuristiek en methode(bedrijfsarchivalische ontsluiting en interna-tionale (economische) theorieën als onder-bouw, de bronnen buiten het bedrijfsarchiefdie kunnen helpen bij een ondernemings-geschiedenis, het belang van Belgische enNederlandse firma’s in de buitenlandse in-vesteringen in Spanje, de mogelijkheden vande sekwesterarchieven na de Eerste Wereld-oorlog, het competiviteitsanalysemodel vanMichael Porter toegepast op de OrfèvrerieWiskemann, de coöperatieve zuivelnijverheidin de Brusselse periferie als voorbeeld vanindustrialisering op het platteland tijdens hetinterbellum, en de New Economic Geographyals verklaringskader voor de transformatie van

de kanaalzone ten noorden van Brussel toteen industriegebied in het interbellum en deworks council-typologie van Rogers en Strechin Fordistisch compromis toegepast op de Bel-gisch socio-politieke agenda van het onder-nemingssyndicalisme (1937-1959) en deacquisitieprojecten met betrekking tot be-drijfsarchieven in de provincies Antwerpen enVlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstede-lijk Gewest als aanloop tot de opbouw van eenwetenschappelijk acquisitiemodel voor be-drijfsarchieven in Vlaanderen in navolging vanhet Nederlandse acht-stappenmodel.

Wim Lefebvre, Erik Buyst, Sofie De Caigny enChantal Vancoppenolle (ed.) Bedrijfsgeschie-denis en bedrijfsarchieven in België, 19de-20ste eeuw. In : Belgisch tijdschrift voornieuwste geschiedenis = Revue belge d’histoi-re contemporaine, jrg. 33, nrs. 3-4 (2003),pp. 319-675. – ISSN 0035-0869 (dvp)

Wetenschap op zijn plaats zetten

Wetenschap draagt de sporen van zijn pro-ductieplaats stelt David Livingstone, die pro-fessor geografie en intellectuele geschiedenisis aan de Queen’s University te Belfast. In dezestudie krijgen we historische voorbeelden uiteen overzicht van plaatsen waar wetenschap-pelijke kennis gegenereerd (laboratoria,musea, botanische tuinen, ..., koffiehuizen,kathedralen, scheepsdekken, asielen en hetmenselijk lichaam) en geconsumeerd werd enwordt. Bij elke casus toont hij aan hoe hetonderzoek dat daar uitgevoerd werd, gecondi-tioneerd was door de plaats van het onder-


zoek. Hij beschrijft tevens hoe op een regio-nale schaal provinciale culturen het weten-schappelijk trachten hebben geschapen enhoe op hun beurt wetenschappelijke prak-tijken instrument(eel) waren in het vormenvan locale identiteiten. Wetenschappelijke be-tekenis is vaak afhankelijk van het onthaalvan wetenschappelijke theorieën in verschil-lende realiteiten. En toch is ‘wetenschap’ vrijmobiel geworden... ondanks het feit dat plaatser toe doet, ook voor wetenschap.

David N. Livingstone. Putting science in itsplace. Geographies of scientific knowledge.(Science.culture). Chicago and London :University of Chicago Press, 2003, xiii+234p. –ISBN 0-226-487232-9 (dvp)

Wiskunde... goochelen met getallen?

Bij de gelijknamige tentoonstelling Goochelenmet getallen die nog tot 26 september 2004loopt in het Museum Boerhaave te Leidenverscheen een nuttige catalogus in de reeksMededelingen van het museum die in het kort

de ontwikkelingen in de Westerse wiskunde endan vooral de reken- en meetkunde behan-delt.

G.A.C. Veeneman. Goochelen met getallen.Een geschiedenis. (Mededeling ; 304). Leiden :Museum Boerhaave, 2004, p. 48p.

SIWE heeft een nieuwe reeks...SIWE Cahier

Ter gelegenheid van de Erfgoeddag 2004 –18 april 2004 – met als thema ‘’t Zit in defamilie’ gaf het Steunpunt Industrieel enWetenschappelijk Erfgoed haar eerste SIWECahier uit. Dit cahier is opgebouwd uit vierbrochures. In de brochures wordt aandachtbesteed aan de bouwers (families) van in-dustrieel erfgoed (Aelterman), erfelijkheid/genetica en de term ‘familie’ in de biologie(plantkunde), een industriële (Remy) en eenwetenschappelijk familie (Curie), ...

Wenst u een exemplaar te bestellen à 6 euro(exclusief port). Stuur ons een e-mail:[email protected]. (cc & dvp)

HOE LID WORDEN VAN SIWE? Door uw bijdrage te storten op rekening 001-3088106-90 van SIWE v.z.w. •

Stapelhuisstraat 15 • 3000 Leuven • IBAN BE34 0013 0881 0690 • BIC GEBABEBBJaarlijkse bijdrage: sympathiserend lid: € 12,50 • steunend lid: vanaf € 25,00.

Ieder lid ontvangt zowel het SIWE-Magazine als de SIWE-Nieuwsbrief.

De werking van het SIWE-trefpunt wordt mogelijk gemaakt door de financiële steun van:

Leuven.Eeuwenoud,springlevend.

SIWE vzw is aangesloten bij:

Afzender: SIWE v.z.w.

Stapelhuisstraat 15

3000 Leuven

België - Belgique

P.B. - P.P.BC 1608

Afgiftekantoor: 3360 BIERBEEK

Erkenningsnummer: P209286

Documents

Nieuwsbrief - SIWE - 16_2004_4_6.… · universiteit Gent(Licentiaatsdiploma 1975). Hij werkte als wetenschappelijk medewerker in diverse musea zoals het Museum voor Industriële