PROJECT OPENLUCHTMUSEUM ARNHEM (NOMA)

In 2012 wordt verder gewerkt aan het bouwhistorisch onderzoek van de

collectie van het Openluchtmuseum in Arnhem. Dit gebeurt in het kader

van een groot project van het NOMA, waarin het herstel van een flink

aantal objecten wordt opgepakt, die vanaf de opening van het museum

in 1918 zijn overgeplaatst naar het museumterrein en nu toe zijn aan

groot onderhoud of restauratie. Het bouwhistorisch onderzoek wordt

ingezet om tot een optimaal herstelplan te komen.

Dit jaar wordt onderzoek gedaan naar de boerderij uit Krawinkel, stoom-

zuivelfabriek Freia, de Hindelooper kamer, de grutterij, de Delftse mo-

len, de bierbrouwerij uit Ulvenhout en de kerk uit ‘s Heerenbroek.

Ook de witte boerderij met koetshuis staat op het programma, een en-

semble dat al voor de stichting van het Openluchtmuseum op het land-

goed Waterberg aanwezig was.

HEIKESE KERK TILBURG

In december 2011 verscheen het boek

‘Bewijs van ontwaakten kunstzin’. De

Heikese kerk in Tilburg: geschiedenis,

gebouw en inventaris. Met co-auteur

Gerard Steijns – oud gemeentearchiva-

ris van Tilburg – beschrijft Joost van

Hest de historie, het gebouw en de

inventaris van deze kerk. Alhoewel het

huidige gebouw uit 1827-1829 dateert,

gaat de parochiegeschiedenis terug tot

de middeleeuwen. Als een zogeheten

waterstaatskerk maar vooral ook door

de rijke inventaris weerspiegelt het

gebouw de historische ontwikkelingen,

die nauw zijn gekoppeld aan de historie

van Tilburg. Vooral de betekenis van

deze stad als een plaats van textielfa-

brikanten en arbeiders komt erin terug.

Aan de hand van dit boek wordt een

beeld gegeven van zo’n 800 jaar ge-

schiedenis van ’t Heike.

RECENTE PUBLICATIES MEDEWERKERS MAB

PUBLICATIES EN VARIA

NIEUWSBRIEF

NUMMER 17 VOORJAAR 2012

NEDERLANDSE ERFGOEDFAIR 2012

Op 16 juni vindt in de prachtige ambiance van

Paleis Het Loo in Apeldoorn de eerste Nederlandse

Erfgoedfair “Wonen in Historie” plaats. Deze the-

mafair staat geheel in het teken van het wonen in

een historisch pand en is een initiatief van het

magazine Herenhuis in nauwe samenwerking met

de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Natio-

naal Restauratiefonds. Het Monumenten Advies

Bureau is met een eigen stand vertegenwoordigd.

SPONSORING

Het MAB is sponsor van het vervoer voor het Blin-

deninstituut Sensis Grave, Schaakvereniging Het

Kasteel in Wijchen, Gay Swim Spetters in Nijme-

gen, het Historisch Genootschap Lochem-Laren-

Barchem en diverse projecten Kind en Ziekenhuis.

ROZENKRANSRAMEN

“Xavier Smits en de Rozenkransramen

van de firma Nicolas in de Heikese Kerk

in Tilburg. Kerkramen als uiting van

devotie en sociale positie in het eerste

kwart van de twintigste eeuw” is de titel

van een artikel van Joost van Hest,

gepubliceerd in het Noordbrabants His-

torisch Jaarboek 28 (2011), 102-149.

Van Hest beschrijft de totstandkoming

van de veertien Rozenkransramen uit

1903-1923, waarbij een opvallende rol

is gespeeld door priester en kunsthisto-

ricus Xavier Smits (1876-1937). Het

ontwerp van op zijn minst de helft van

de ramen onderwierp hij aan zijn kri-

tisch oog. Pas daarna werden de ramen

gemaakt. Verder wordt uitgebreid aan-

dacht besteed aan de betekenis van de

schenkers, merendeels Tilburgse fabri-

kanten en kooplieden. Het artikel geeft

een beeld van de manier waarop de

ramen als een middel werden gezien om

de sociale positie van de schenker te

representeren. In dit opzicht weerspie-

gelen de glazen de status van de welge-

stelde burgerij, met frappante overeen-

komsten ten opzichte van de door vors-

ten, adel en geestelijkheid gestichte

ramen in voorgaande eeuwen.

Van linksboven met de klok mee: Frank

Haans, CeesJan Frank, Connie van den

Broek, Veronie Delmee, Leonie Valckx,

Joost van Hest, Gerrit Korenberg en Mi-

randa Lemmens

BEZOEK OOK ONZE WEBSITE

www.monumentenadviesbureau.nl

Bij architectuurhistorisch onderzoek voor de in september 2012 te

verschijnen Monumentengids van de gemeente Lochem is een bij-

zondere ontdekking gedaan. Drie altijd aan H.P. Berlage toegeschre-

ven villa’s in Lochem blijken niet van zijn hand te zijn.

In 1885 werden aan de kort tevoren aangelegde Nieuweweg in Lochem drie

opvallende villa’s opgeleverd. Het ontwerp ervan is altijd toegeschreven aan

de bekende architect Hendrik Petrus Berlage. De vrijwel identieke villa’s,

waarvan de middelste zich oorspronkelijk onderscheidde door een torentje,

zijn als chalets opgezet en hadden driezijdig omlopende veranda’s. De op-

drachtgever, tevens één van de “projectontwikkelaars” van de villabuurt

langs de Nieuweweg, was Willem Octavius Kerkhoven van de firma Kerkho-

ven & Co, bankiers en commissionairs in effecten in Amsterdam. Hoewel

Berlage, een neef van Kerkhovens vrouw, in 1889 en 1906 belangrijke op-

drachten verwierf voor de nieuwbouw en verbouwing van het effectenkan-

toor van de firma in Amsterdam, ging de opdracht voor de Lochemse villa’s

naar een andere neef van Kerkhoven, Jacob Frederik Klinkhamer. De jonge

architect, een tijdgenoot én door de ingewikkelde familierelaties ook een

nauwe verwant van Berlage, publiceerde zijn ontwerp in het Vademecum der

Bouwvakken van 1887. In 1903 ontwierp hij voor de familie van Kerkhoven

in Bandung de imposante plantagevilla Malabar. Meer lezen? Het onderzoek

is gepubliceerd in Land van Lochem. Tijdschrift van het Historisch Genoot-

schap Lochem Laren Barchem, nummer 1, 2012. Binnenkort te downloaden

op de website van het Monumenten Advies Bureau.

NIEUWSBRIEF

NUMMER 17 VOORJAAR 2012

COLOFON

Deze nieuwsbrief is een uitgave van

het Monumenten Advies Bureau en

verschijnt tweemaal per jaar. De

nieuwsbrief wordt gratis verspreid

onder onze relaties.

MONUMENTEN ADVIES BUREAU

Het M.A.B. is actief sinds 1990 als

facilitair bureau voor overheden,

particulieren en bedrijven op het

gebied van bouw– en architectuur-

geschiedenis, historische steden-

bouw en cultuurlandschap.

Wij verzorgen architectuur– en

kunsthistorisch onderzoek, gebieds-

analyses, bouwhistorisch onderzoek,

restauratie-, onderhouds– en techni-

sche advisering en publicaties.

Het bureau bestaat uit een team van

goed op elkaar ingespeelde en en-

thousiaste restauratiebouwkundigen,

bouw– en architectuurhistorici.

MEDEWERKERS

Drs. C.J.B.P. Frank

Drs. F.A.C. Haans

Mw. Drs. C.H.J.M. van den Broek

Drs. J.H.J. van Hest

Ing. G. Korenberg

Mw. Drs. M.E.D. Lemmens

Mw. Drs. L.F.M. Valckx

Mw. V. Delmee BSC

ADRESGEGEVENS

Bredestraat 1

6542 SN NIJMEGEN

tel: 024-3786742

fax: 024-3792477

info@monumentenadviesbureau.nl

www.monumentenadviesbureau.nl

BERLAGE EXIT NIEUW LICHT OP HISTORISCHE

VILLA-ARCHITECTUUR

Pagina 2

ARCHITECTUUR– EN BOUWHISTORIE

voudiger regelgeving en het

bevorderen van herbestem-

ming. De informatie dient

tevens als input voor nieuwe

bestemmingsplannen.

Het MAB onderzoekt de mo-

dule gebouwde omgeving

voor de waardenkaart; RAAP

Archeologisch Adviesbureau

neemt de aardkundige en

historisch-geografische aspec-

ten voor zijn rekening. Speci-

ale aandacht is er voor de

oude dorpskernen van Jutp-

haas en Vreeswijk, de restan-

ten van het buitengebied en

de moderne stedenbouw van

Nieuwegein na 1970.

NIEUWEGEIN

In de gemeente Nieuwegein

wordt gewerkt aan een cul-

tuurhistorische waarden– en

beleidsadvieskaart. Met het

project wordt invulling gege-

ven aan de ambities van de

gemeente op het gebied van

cultuurhistorie. Cultuurhisto-

rie is één van de vier ontwike-

kelthema’s voor de toekomst

van Nieuwegein, zoals gefor-

muleerd in de Structuurvisie

“Nieuwegein verbindt -

structuurvisie 2030”. Met de

opdracht wordt ook invulling

gegeven aan een beleidslijn

op Rijksniveau, namelijk de

Modernisering Monumenten-

zorg (MoMo), waarin wordt

gestreefd naar het meewegen

van cultuurhistorische belan-

gen in de ruimtelijke orde-

ning, een krachtiger en een-

NIEUWSBRIEF

NUMMER 17 VOORAAR 2012

GEBIEDSANALYSES IN ZWOLLE

Voor de gemeente Zwolle is inmiddels een groot aantal ge-

biedsanalyses samengesteld, die als input dienen voor de nieu-

we bestemmingsplannen, die voor diverse gebieden in voorbe-

reiding zijn. Ook worden de analyses voor andere ruimtelijke

ontwikkelingen gebruikt.

De analyses bestaan uit een schets van de ontstaans-, ontwik-

kelings– en functionele geschiedenis van de gebieden en een

overzicht van de belangrijkste fasen in de stedenbouwkundige

ontwikkeling. Verder wordt een cultuurhistorische bebouwings-

karakteristiek gegeven en bevatten de rapporten het resultaat

van een uitvoerige objectinventarisatie, die een beeld geeft

van de in de gebieden aanwezige cultuurhistorisch waardevolle

bebouwing: rijks– en gemeentelijke monumenten en andere

karakteristieke en beeldbepalende objecten, complexen en

ensembles. De cultuurhistorische informatie wordt ook in waar-

denkaarten inzichtelijk gemaakt.

Inmiddels zijn analyses afgerond voor onder meer de plange-

bieden Diezerpoort, Frankhuis, Assendorp / Pierik, Ceintuur-

baan, Spoorzone, Voorst en Spoolde Zuid.

Vergelijkbare analyses worden ook uitgevoerd voor de ge-

meenten Haarlem en Apeldoorn.

NAOORLOGS ERFGOED IN NUNSPEET

In de gemeente Nunspeet is gestart met de inventarisatie en

beschrijving van een groot aantal gebouwen en complexen uit

de periode 1940-1965. Dit “naoorlogs erfgoed” betreft een

selectie uit een eerdere quickscan (uitgevoerd door het Gelders

Genootschap) en wordt nu nader onderzocht, beschreven en

gewaardeerd in de vorm van redengevende beschrijvingen.

Het is mogelijk dat op grond van de resultaten van dit onder-

zoek besloten wordt om, volgende de Erfgoedverordening van

Nunspeet, deze objecten als gemeentelijk monument aan te

wijzen. In het project zijn veel agrarische objecten opgeno-

men, maar ook scholen, woonhuizen en bedrijfsgebouwen.

Samen vormen ze een goed beeld van de naoorlogse bouwkun-

dige ontwikkelingen in de gemeente.

Promotiemateriaal MAB, grafisch ontwerp en fotografie Winterworks Nijmegen

NIEUWSBRIEF

BOUWHISTORISCH ONDERZOEK KLOOSTER ZUTPHEN

In Zutphen worden plannen ontwikkeld voor de herontwikkeling van het complex van het

Broederenklooster. Dit bestaat uit de middeleeuwse kloosterkerk, de haaks hierop staan-

de voormalige dormitoriumvleugel, de aan de Rozengracht gelegen refter en het naoor-

logse archiefgebouw met poort naar de kloostertuin aan de Rosmolensteeg. Het complex

heeft een langdurige en complexe bouw– en gebruiksgeschiedenis, die terugreikt tot de

tweede helft van de 13de eeuw. Rondom het complex bevinden zich zowel boven- als on-

dergrondse sporen die herinneren aan de vroegere context van het klooster.

Ten behoeve van de herontwikkeling van het Stedelijk Museum Zutphen en de openbare

bibliotheek (die in het complex gevestigd zijn), met inbegrip van het museum Henriette

Polak op één locatie, wordt onderzocht op welke wijze deze en enkele andere functies in

een nieuw te ontwikkelen complex onderdak kunnen vinden. Daarbij is een uitbreiding in

de vorm van nieuwbouw niet uitgesloten. Het project heeft als werknaam

“Broederenklooster”.

De planvorming wordt gevoed door de bouwhistorische verkenning die onlangs door het

MAB is uitgevoerd als eerste stap in een gefaseerd bouwhistorisch onderzoek. Met het oog

op het ontwikkelen van drie ontwerpstudies en, in een later stadium, het uitwerken van de

voorkeursstudie tot een uitgewerkt bouwplan, dient inzicht te worden verkregen in de

bouwhistorische ontwikkeling van het complex, inzicht in de waarden op het gebied van

monumentaliteit en bouwhistorie, en kennis over de stedenbouwkundige ontwikkeling en

de daaruit voortvloeiende kernwaarden van het complex en de directe omgeving.

NIEUWE ADVERTENTIE

Op de Restauratiebeurs 2011 in ’s-

Hertogenbosch presenteerde het Monu-

menten Advies Bureau de nieuwe huis-

stijl in een volledig vernieuwde stand.

Geleidelijk aan wordt de nieuwe presen-

tatievormgeving ook in andere produc-

ten doorgevoerd, zoals het promotie-

materiaal (flyers) en advertenties in

tijdschriften.

Het ontwerp is van Winterworks Grap-

hic Design / Artlab. Winterworks is een

multidisciplinair ontwerpbureau dat is

opgericht in 1997. Winterworks is ge-

vestigd in Nijmegen en Lent en wordt

geleid door Inge Winter.

De onderstaande afbeelding toont de

nieuwe advertentie voor tijdschriften en

andere publicaties.

Hinthamerstraat Den Bosch

Voor een monumentaal huis aan de

Hinthamerstraat in Den Bosch wordt

een bouwkundig en bouwtechnisch

haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd,

dat, met verschillende modellen sug-

gesties geeft voor herbestemming en

herstel. Hierbij worden de onderhouds-

toestand en de constructies van het

pand geïnspecteerd om tot kengetallen

te komen voor herstel en welke functies

in constructief opzicht passen. De ad-

viezen worden uitgewerkt in een

schetsplan met kostenramingen en

investeringen. Tevens worden adviezen

gegeven over financiële regelingen en

fiscaliteit.

Pagina 3

BOUWHISTORIE / RESTAURATIE ADVIES / NIEUWS

DOETINCHEM, NIJMEGEN

Sinds begin 2011 is CeesJan Frank lid

van de Commissie Cultuurhistorie in de

gemeente Doetinchem. Tijdens de

vergaderingen adviseert hij over zaken

die te maken hebben met historische

stedenbouw, architectuur– en bouwhis-

torie en de esthetiek van bebouwing.

Ook in de gemeente Ede is CeesJan

inmiddels als commissielid Architec-

tuurhistorie werkzaam in de Commissie

Ruimtelijke Kwaliteit. Miranda Lem-

mens ondersteunt tijdelijk de Commis-

sie Beeldkwaliteit in de gemeente Nij-

megen en Frank Haans heeft zitting in

de commissie Ruimtelijke Kwaliteits-

zorg in de gemeente Grave.