381
1 NILAI THUPUI www.mizoramsynod.org

Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 1/380

1NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Page 2: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 2/380

NILAI THUPUI2

www.mizoramsynod.org

MIZORAM PRESBYTERIAN KOHHRAN

2011

NILAI LEH BEIHRUAL

THUPUI

‘HUN HNUHNÛNG THU’

BuatsaihtuRev. Dr. H. Vânlalauva

SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD

Page 3: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 3/380

3NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

 Published byThe Synod Literature & Publication Board 

 Aizâwl - 796001 Mizoram

Chhut khatna - 2010Copies - 45,000©Synod Literature & Publication Board 

Typeset bySynod Literature & Publication Board & Printed at Synod Press Aizâwl - 796001 Mizoram

Page 4: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 4/380

NILAI THUPUI4

www.mizoramsynod.org

A CHHÛNGA THU AWMTE

1. Chhuahtu Board Thuchâng ............................................ viii

2. Ziaktu Thuhma .................................................................... x

3. Synod Ni Pawimawh (Calendar) .................................. xii

4. Kum 2011 Kohhran Ni bîkte leh thupuite

1) Kum Thar Ni 2011 xiv

2) Zorama Chanchin |ha Thlen Ni xv

3) Harhna Thlen Ni xvi4) T<mkau Ni (Palm Sunday) xvii

5) Maundy Thursday xix

6) Good Friday xix

7) Easter Sunday xxii

8) Pentikos Pathianni xxiv

9) Rualbanlote Ni xxv10) Health Sunday & Hospital Sunday xxv

11) Ramthar Ni xxxv

12) Kristian Chh<ngkaw Ni xxxv

13) NEICC |awng\ai Rual Ni xxxvi

14) Khawv>l Sunday School Ni xxxvii

15) Bible Sunday xxxviii

16) Krismas Programme xxxix

17) Kum Hlui thlah z^n xliii

18) Kum Thar Ni - 2011 xliii

Page 5: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 5/380

5NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

1. Chhuahtu Board Thuchâng ............................................ viii

2. Ziaktu Thuhma .................................................................... x

3. Synod Ni Pawimawh (Calendar) .................................. xii

4. Kum 2011 Kohhran Ni bîkte leh thupuite

1) Kum Thar Ni 2011 xiv

2) Zorama Chanchin |ha Thlen Ni xv

3) Harhna Thlen Ni xvi

4) T<mkau Ni (Palm Sunday) xvii

5) Maundy Thursday xix

6) Good Friday xix

7) Easter Sunday xxii

8) Pentikos Pathianni xxiv

9) Rualbanlote Ni xxv

10) Health Sunday & Hospital Sunday xxv11) Ramthar Ni xxxv

12) Kristian Chh<ngkaw Ni xxxv

13) NEICC |awng\ai Rual Ni xxxvi

14) Khawv>l Sunday School Ni xxxvii

15) Bible Sunday xxxviii

16) Krismas Programme xxxix17) Kum Hlui thlah z^n xliii

18) Kum Thar Ni - 2011 xliii

Page 6: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 6/380

NILAI THUPUI6

www.mizoramsynod.org

5. 2011 Nilai Thupuite

January 5 Hun hnuhn<ng awmzia 1

January 12 Thuthlung Hluiin hun hnuhn<ngthu a zirtîr d^n 5

January 19 Thuthlung Hluiin ‘Lalpa Ni’a sawi dân 9

January 26 Hun hnuhn<ng thu –  Zâwlnei Amosa sawi dân 13

February 2 Hun hnuhn<ng thu –  Zâwlnei Isaia sawi dân 16

February 9 Hun hnuhn<ng thu –  Zâwlnei Jeremia sawi dân 19

February 16 Hun hnuhn<ng thu – Zâwlnei Ezekiela sawi dân 23

February 23 Hun hnuhn<ng thu – Zâwlnei Daniela sawi dân 26

March 2 Hun hnuhn<ng thu –  Zâwlnei Joela leh Malakia te sawi dân 32

March 9 Hun hnuhn<ng thu –  Zâwlnei Zakaria leh Hagaia te sawi dân 35

March 16 Messia beiseina 39

March 23 Thuthlung Hlui hrilhlâwknathlen tawh dân 43

March 30 Hun hnuhn<ng thu – ThuthlungHlui leh Thuthlung Thar inkâraan sawi dân 48

April 6 Thuthlung Thar leh Hun hnuhn<ng thu 53

Page 7: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 7/380

7NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

April 13 Hun hnuhn<ng thu – Chanchin |ha bu hmasa pathumte sawi dân 58

April 20 Hun hnuhn<ng thu – Johana sawi dân 63April 27 Hun hnuhn<ng thu – Paula sawi dân 68

May 4 Hun hnuhn<ng thu – Hebrai lehHuapzo lehkhathawnte sawi dân 74

May 11 Hun hnuhn<ng thu –  Thupuan buin a sawi dân 79

May 18 Thuthlung Tharin ‘Lalpa Nî’ leh‘Ni hnuhn<ng’ thu a sawi dân 84

May 25 Thihna 86

June 1 Mitthite awm dân 93

June 8 Hremhmun 97

June 15 Vânram 102

June 22 Lal Isua thawhlehna 107June 29 Thawhlehna hmahruai 111

July 6 Ringtute thawhlehna 114

July 13 Ringlote thawhlehna 119

July 20 Lal Isua lo kal lehna 123

July 27 Lal Isua lo kal lehna atâna inbuatsaihna 127

August 3 Hun hnuhn<ng chhinchhiahnaLal Isua sawi dân 131

August 10 Sakawlh leh a chhinchhiahna 136

August 17 Mi thianghlim lâwr 140

August 24 Ni hnuhn<nga rorêlna 145

Page 8: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 8/380

NILAI THUPUI8

www.mizoramsynod.org

6. Beihrual thupuite

September 1 Ramthar rawngbâwlna chanchin tlângpui 153

September 2 Isua hi missionary ropui a ni 157September 3 Isuan Chanchin |ha hril tûrin min tîr 161

September 4 Chawhnu - Isua thupêk zawm a \ûl 164 Zan - Chanchin |ha hi kawlringawt tûr kan ni lo 164

September 5 Chanchin |ha hrilna hmun 165

September 6 Chanchin |ha Mizoten kan chhawrzia 168

September 7 Chanchin |ha hriltu inbuatsaihna 172

September 8 Awm hmuna Chanchin |ha hril 176

September 9 Kal chhuaka Chanchin |ha hril 179

September 10 India ram Presbyterian KohhranThurin \obul 182

September 11 Chawhnu - Bible leh Thurin 187

 Zan - Thurin pawimawhnate 189September 12 Bible – Rinna leh thiltih tehna

dik lo thei lo 191

September 13 Pathian pakhat chauh biak tûr 195

September 14 Pathian pakhata minung pathum 198

September 15 Mihring, Pathian anpuia siam 202

September 16 Mihring suala tlûk thu 207September 17 Isua Krista leh a hnathawh 212

September 18 Chawhnu - Ringtute tih tûr I-na 216 Zan - Ringtute tih t<r II-na 218

September 19 Thlarau Thianghlim leh a hnathawh 220

September 20 Krista din chhuah Sakramen-te 225

September 21 Kristian Chhûngkua 230

Page 9: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 9/380

9NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

September 22 Chhûngkaw Maichâm 234

September 23 Naupang ngaih pawimawh 238

September 24 Nupui pasal zawn dân 242

September 25 Chawhnu - Chh<ngkua hiPathian din a ni 247

 Zan - Chh<ngkuaa Pathian rawngb^wl 248

September 26 Inneih sâwngbâwl dân 249

September 27 Nupa \an rual a pawimawh 253

September 28 Sum dah \hat (investment) 257September 29 Buhfai\hâm rawngbâwlna 262

September 30 Beihrual khaikh^wmna leh kh^rna 266

7. 2011 Nilai thupuite

October 5 Ringtute chanvo 267

October 12 Ringlote chan t<r 271

October 19 Kum s^ng ror>l 276

October 26 Krista dod^ltu 282

 November 2 Har-Magedon indona 286

 November 9 Hun hnuhn<ng thu leh Israel 290

 November 16 Inring renga awm 295

  November 23 Lal Isua lo kal lehna thurin pawimawhzia 301

 November 30 V^nram nun d^n t<r 306

December 7 Hun hnuhn<ng thua zirtîrna him tawk lote 312

December 14 Hun hnuhn<ng leh t<nlai thil awmzia 317

December 21 Hun hnuhn<ng leh Mizote 322

December 28 Ennawnna 327

8. Lehkhabu r^wnte 328

Page 10: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 10/380

NILAI THUPUI10

www.mizoramsynod.org

CHHUAHTU BOARD THUCHANG

 Nikumah khân Nilai thupui-ah ‘Bible leh a hrilhfiah d^n’tih kan zir a. Kuminah hian ‘Hun hnuhn<ng thu,’ Rev. Dr. H.V^nlalauva ziak kan zir d^wn a ni.

He lehkhabu ziaktu Rev. Dr. H. V^nlalauva hi Pathianthu, ‘Theology’ a kawt^wp thlenga zir zo a ni a. AizawlTheological College-ah Principal hna hun rei tak a thawk a,Synod Moderator-ah te \angin kum 2009 kh^n Pension-in a

chhuak ta a. Chumi hnuah pawh Serampore College (Univer-sity)-ah t<n thlengin zirtîr hna a la thawk ta zêl a ni. Hezirlaibu a ziak pawh hi a rintlâk hlê t<ra ngaih a ni.

Kan thupui, ‘Hun hnuhn<ng thu’ hian Bible pum pui minfan chhuahpui hial d^wn a. Hun hnuhn<ng thu hi thupui sawi lehngaihven hlawh ang reng tak a ni a; ringtu nun sawh nghettu leh beiseina nung n>na hma lam min thlîrtirtu thu \angkai tak a nih

rualin, hriat fuh loh av^nga mi tam tak rinna lungph<m sawinghîngtu leh harsatna ruama hnûk lûttu a ni bawk. Hun hnuhn<ngathil lo thleng t<r Bible-in a sawi b^k hi hriat kan chak \hîn a,chu chuan kan rilru a tihbuai ch^ng pawh a awm fo \hîn. Bible-in a sawi, min hrilh hriat a tum chinah hian lungawi tum ila, kantisual lo ber ang.

Kumin Nilai z^n thupuiah hian kan Kohhran Thurinah

 pawh kan neih loh, h>ng - Daniela Hapta, sakawlh leh achhinchhiahna, mi thianghlim l^wr tih te kan zir tel d^wn a.Hetianga kan zir av^ng hian kan Kohhranin thurinah kan pawmtel ta e tihna a ni chuang lo. Amaherawhchu, h>ng thute hi thu p>nhleh deuh ni mah se, mi \henkhat chuan thupui hla puiahan nei a, mi eng emaw z^t phei chuan Kohhran duh khawplovin, Kohhran chhuahsan n^n an hman phah nghe nghe a ni.

Chuv^ngin hetiang zirtîrna chungch^ngah hian mikhual lova,

Page 11: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 11/380

11NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

harsatna t^wkte kan \anpui theih n^na zir kan ni tih inhria ilaa \ha ang.

Kumin kan Beihrual thupuiah kan Kohhran thurin s^wmzir a ni d^wn a. Kohhranhote Pathian kan rinna leh hriatnakawnga min sawh nghettu leh \anpuitu a nih ngei ka beisei.Amaherawhchu, heta kan hriat t<r chu Inrinni z^n, Pathiannichh<n leh z^nah te pawh thupui sawi zauna n>n siam ngh^lvek a ni a, thupui sawi t<r t^n remch^nga hman mai theiha ni.

He lehkhabu hi hun hnuhn<ng chungch^nga harsatna neitet^n \anpuitu \ha tak, Kohhran hote t^n pawh zirlaibu \angkaitak leh hruaina êng min petu lehkhabu hlu tak a nih ngei ka beisei. He lehkhabu hi Kohhranho nun ch^wmna \ha tak a nihtheih n^n Lalpan mals^wm rawh se.

(REV. THANGZAUVA)Editor 

Synod Literature & Publication Board

Page 12: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 12/380

NILAI THUPUI12

www.mizoramsynod.org

ZIAKTU THUHMA

Kum 2011-a Nilai Thupui atân Hun Hnuhn<ng Thu thlana ni a. Beihrual Thupui atân Ramthar Hapta leh KristianChhûngkaw Hapta chhûnga zir tûr bâkah kan Kohhran (PCI)Thurin sâwm thlan a ni bawk a. Hêng thupui pawimawh tak mai Nilai zân leh Beihrual chhûnga zir tûr ziak tûra ruat ka nihi lâwmawm ka ti hle a ni.

Kan thupuite hi Kohhran nâwlpui zir ho at^na buatsaihchu thil awlai lo tak mai a ni a. Hun hnuhn<ng thu phei hi chuPathian thu thiamte inhnialna, ngaih dân inkâwlkalh tak taktelo chhuahna a ni a. Mizo Kristiante zîngah pawh ngaih dân ainrual tlân lohna lai a ni âwm e. Hêngte avâng hian kum 2011-a Nilai Zân Thupui kan zir ho tûr buatsaih hi insit a na duh hle.Kan Kohhran dinna leh Bible zirtîrna dik nia ngaih erawhtundin hrâm hrâm tum a ni tih Kohhranhoten kan hriat \hainka ring. Duhthusâm a tling pha hauh lo vang. Kohhranhotethlarau nun châwmna atân Pathianin mal a sâwm erawh ka beisei.

He lehkhabu buatsaihnaah hian Aizâwl Theological Col-lege-a kum sawmhnih dâwn lai ka lo thawhpui Revd.Chuau\huaman taima takin min enpui (edit) a, a chungah ka

lâwm hle a ni. ATC-a ka thawhpui \hinte, Pi H. Lalpianthangite, Upa Lalnuntluanga Colney, Pu H. Rokima leh Ramhlun North Kohhran Upa, Upa V.L. Zahawma ten lehkhabu lehmamawh \ûl dangte min ngaihtuahsak avângin an chungah kalâwm hle bawk a. Ka thawhna Serampore College PrincipalRev. Dr. Lalchungnungan lehkhabu ziakna hmun leh hun \hatak min ngaihtuahsakin, min \anpui nasa hle bawk a, an chungahka lâwm hle a ni. Lehkhabu hman tam ber hi Aizâwl Theo-

Page 13: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 13/380

13NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

logical College leh Serampore College Library-a mite a nihlawm a. Hêng College pahniha Library staff-te chungah pawh

lâwmthu ka sawi bawk e.He lehkhabu chhiartu leh hmangtu zawng zawngten

Pathian thutak hriat fiah nân leh thlarau nunah sâwt phah nânhmang ngei se tih hi Pathian hnêna ka \awng\aina a ni e.

Dated, Serampore H. VânlalauvaAugust 7, 2010 Serampore College

Page 14: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 14/380

NILAI THUPUI14

www.mizoramsynod.org

2011 SYNOD CALENDAR

(*Synod Office chawlhni)

J A N U A R Y 1* Inrinni Kumthar Ni2–4* Pathianni–Thawhlehni Kumthar chawlh

5 Nilaini Synod Office Hawn Ni

11* Thawhlehni Chanchin |ha Thlen Ni

21–23 Zirt^wpni–Pathianni Bial K|P Inkh^wmpui

26* Nilaini Republic Day

F E B R U A R Y 11–13 Zirt^wpni–Pathianni Bi al Hmeichhe Inkh^wmpui

15 Thawhlehni Mission Board Committee

17 Ningani Synod Finance Committee

20* Pathianni State Day22 Thawhlehni K|P Day

22–24 Thawhlehni–Ningani Synod Executive Committee

M A R C H 4–6 Zirt^wpni–Pathianni Kohhran H meichhe

Inkh^wmpui Lian

12–13 Inrinni–Pathianni Central K|P Rorel Inkh^wm

A P R I L 4* Thawh\anni Harhna Thlen Ni

15–17 Zirt^wpni–Pathianni Bial Inkh^wmpui

17 Pathianni T<mkau Ni

22* Zirt^wpni Good Friday

24* Pathianni Easter Sunday

25* Thawh\anni Easter Monday

MA Y 3 Thawhlehni Mission Board Committee

4 Nilaini PRESCOM Board Committee

10 Thawhlehni Social Front Committee

11 Nilaini Synod Pastoral Committee

12–15 Ningani–Pathianni NEICC Annual Meeting18–19 Nilaini-Ningani Synod Finance Committee

27 Zirt^wpni SLWF Annual Meeting

J U N E 7–9 Thawhlehni–Ningani Synod Executive Committ ee

12 Pathianni Pentikos Ni

13* Thawh\anni Whit Monday

15* Nilaini YMA Day

19 Pathianni Rualbanlote Ni

30* Ningani Remna Ni

Page 15: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 15/380

15NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

JULY 3 Pathianni Health Sunday & Hospital Sunday

A U G U S T 15* Thawh\anni Independence Day

31* Nilaini Ramthar Ni

S E P T E M B E R BE IH R U A L TH LA

1 Ningani Synod Finance Committee

25 Pathianni Kristian Chh<ngkaw Ni

O C T O B E R 2* Pathianni Gandhi-a piancham

6–9 Ningani–Pathianni Presbytery Inkh^wmpui

16 Pathianni NEICC |awng\ai rual

17 Thawh\anni PPF Board Committee

18 Thawhlehni PRESCOM Board Committee19 Nilaini Sunday School Committee

20–21 Ningani–Zirtawpni Mission Board Committee

24 Thawh\anni Theological Education Board

25 Thawhlehni Hospital Board Committee

26 Nilaini Synod Pastoral Committee

27 Ningani Education Board Committee

28 Zirt^wpni SL&PB Committee

N O V E M B E R 1 Thawhlehni Social Front Committee

2 Nilaini Synod Music Committee

6 Pathianni Khawvel Sunday School Ni

8–10 Thawhlehni–Ningani Synod Executive Committ ee

15–17 Thawhlehni–Ningani Synod Finance Commi ttee

26 Inrinni Kohhran Hmeichhe Ni

30 Nilaini Synod Executive Committee

D E C E M B E R 1 Ningani Synod Executive Committee

(Budget Session)

2 Zirt^wpni Synod Pastoral Committtee(P/P Interview)

4 Pathianni Bible Sunday

5 Thawh\anni Synod Pastoral Committee

6 Thawhlehni Synod Nomination Committee

6–11 Thawhlehni–Pathianni Synod Inkh^wmpui

18 Pathianni MSSU Pathian Thu Exam Ni

21–30* Nilaini – Zirt^wpni Krismas chawlh

25* Pathianni Krismas Ni

31* Inrinni Kumt^wp Ni

Page 16: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 16/380

NILAI THUPUI16

www.mizoramsynod.org

KOHHRAN HUN BÎK LEH NI PAWIMAWHPROGRAMME

 January 1 : Inrinni 

KUM THAR NI

Chawhma Inkhâwm

Thupui : Zawh ngai loh kawng zawh tûr kan neiChhiar tûr : Jos. 3:4

Thupui \hen

1. Kum thar kan hmuh ngai loh kan thleng2. Bul \an \hat a pawimawh3. Fîmkhur takin nun hman a \ûl

4. Zawi têa kal dêm dêm a \ûl

 Zân Inkhâwm

Thupui : Tûn hi hun lâwmawm a niChhiar tûr : Thuh. 3:2-4; II Kor. 6:1-2

Thupui \hen

1. Hun a inang vek lo2. Hun thar hi hun lâwmawm a ni3. Hun thar hi sâwtpui nân hman a \ûl4. Tûn hi hun lâwmawm a ni

Page 17: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 17/380

17NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

 January 11 : Thawhlehni 

CHANCHIN |HA THLEN NI

Khasi rama Welsh Missionary, Rev. William Williams-a’n kum 1891 March leh April thla chhûng khân Mizoramrawn tlawhin, ni 30 lai châmin Aizâwl leh a chheh vêlah teChanchin |ha rawn hril mah se, kan Kohhran chuan kum1894 kum tîra Mizorama Chanchin |ha rawn hril tûra lochhuak, Arthington Missionary-te pahnih, Pu Buanga lehSâpupate Aizâwla an lo thlen ni January 11 hi Chanchin |hathlen ni atân a pawm a. Chanchin |ha Jubili lawmna lehCentenary lawmna pawh January ni 11 hian neih a ni tawhnghe nghe a. Kumin hi kum 117-na lai a lo ni ta a. GospelCentenary kan lawm a\anga chhûtin a kum 17-na a lo tlinghman leh tawh bawk a. He ni lâwmawm tak hi tuipui râl ramhla taka Kohhran leh Mission pâwlte kal tlanga Chanchin |ha

kan dawn avânga lâwmthu sawina hun atân hman a \ha ang.Programme hi inkhâwm \um hnih atân siam a ni a. Inkhâwm\um khat bâk hmang thei lo chuan Tualchhûng Kohhranin \haa tih anga siam rem tûr a ni ang.

Chawhma Inkhâwm

Thupui : Chanchin |ha

Chhiar tûr : Isa. 52:7-10; Rom 10:15Thupui \hen

1. Chanchin |ha hi thil \ha lâwmawm a ni2. Remna Chanchin |ha a ni3. Chhandamna Chanchin |ha a ni4. Kâwlkil thlenga hril darh tûr a ni

Page 18: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 18/380

NILAI THUPUI18

www.mizoramsynod.org

 Zân Inkhâwm

Thupui : Chanchin |ha - Thilsiamte thleng phâk 

Chhiar tûr : Mk. 16:15; Rom 8:18-22Thupui \hen

1. Lei leh vâna thil awm tinrêngte hi Pathian siam a ni2. Mihring sualnain thilsiamte a tikhawlo3. Chanchin |ha hi thilsiamte chhandamna a ni4. Thilsiamte hnêna Chanchin |ha hril tûrin min tîr 

 April 4 : Thawh\anni 

HARHNA THLEN NI

 Kum 1982 Synod Inkhâwmpuiin a rêl tawh angin April 4, 1906 hi Mizorama harhna thlen hmasakna ber nî atân a pawm a. Kum tin April 4-ah hian harhnathlen champha lawmna inkhâwm buatsaih a ni \hîn.Tûn \umah hian inkhâwm \um khat atân programme  siam a ni a. Inkhâwm \um khat aia tam hmang thei  Kohhran tân chuan Tualchhûng Kohhranin \ha a tihanga inkhâwm programme dang chu a ruahman chawptûra dah a ni.

Thupui : Harhna dik  Chhiar tûr : Sam 51:1-19

Thupui \hen

1. Harhna dik chu Pathian khawngaihna hnathawh a ni2. Pathian laka mi sual nih inhriatna min pe3. Sual huatna leh sim duhna tak tak min neihtîr 4. Thinlung thianghlim neih duhna a siam5. Thlarau bo veina min neihtîr 

6. Pathian fak leh chawimawi châkna leh theihna min pe

Page 19: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 19/380

19NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

 April 17 : Pathianni 

TÛMKAU NI

Tûmkau Ni hi kum 1999 Synod Inkhâwmpuiin Kohhranni pawimawha hman tûrin a rêl a. He thurêl bawhzui hianSynod Executive Committee chuan, “Sunday School tibuailovin Inkhâwm Programme pakhat siam tel ni rawh se,” tiin arêl a (SEC 174:22). Chawhnu Inkhâwmah leh Zân Inkhâwmahman tûrin Thupui hi siam a ni.

 Naupang pual Inkhâwm hi hun khat, Chawhnu Inkh^wmhun atân siam a ni a. Tualchhûng Kohhranin \ha a tih angintihdanglam theih a ni ang. Biak Ina puitlingte nên chhûn lehzân lamah inkhâwm ho tûr a nih chuan NPSS Departmenthrang hrangin hla emaw, châng emaw, sawi rualna hun neih nithei se.

Chawhnu Inkhâwm

Thupui : Lalpain a duh a niChhiar tûr : Mk .11:1-11

Thupui \hen

1. Lal Isua chuanna tûr phuar behin a awm2. Phelh tûrin mi a tîr  3. Lalpa thu tu man an hnial thei lo4. Lal Isua chawimawi tûrin sual phuarna phelh a ngai5. Lalpan a duh a ni, kan ti ve ngam dâwn em?

 Zân Inkhâwm

Thupui : En teh, i Lal chu

Chhiar tûr : Joh. 12:12-16

Page 20: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 20/380

NILAI THUPUI20

www.mizoramsynod.org

Thupui \hen

1. Isua lalzia hi en chiang tûrin min ko

2. Ran chaw pêkna thlêngah an zalh3. Sabengtungno chunga chuangin Jerusalem a lût4. Kraws-a khenbehin a thi5. Lei leh vân lalber, chawimawi leh fak tlâk a ni

NAUPANG PUAL

 Zîng ProgrammeZîng kârah tûmkau kengin kawng zawh ni sela. A remchân

dân angin thuchah tawi sawina pawh kawng zawh \antirh leha tâwp khârnaah neih ni thei se.

Chawhnu Inkhâwm

|anna : Mk. 11:9,10

Hla sak : ‘Fak r’u, fak r’u’ NHB No. 6|antu : Mk. 11:1-11Special Item : Group zai emaw, solo emaw, a remchân

anginHla sak : ‘Jerusalem nuten’ NHB No. 46Thusawi tawi : ‘Isua chu lal a ni’ tih thupui hmangin

sawi ni seSolo : A thei apiangHla sak : ‘Lal Immanuela’ NHB No. 131

Page 21: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 21/380

21NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

GOOD FRIDAY LEH EASTER SUNDAYPROGRAMME

 April 21 : Ningani zân

MAUNDY THURSDAY ZÂN

Thupui : Zân lungngaihthlâk Chhiar tûr : Mat. 26:36-39; Lk. 22:44

Thupui \hen1. Lal Isuan kan mihrinna min \âwmpui2. A thlan thisen lian tak angin a fâr 3. Nang leh kei min hmangaih vâng a ni4. A tân kan tuar ve ngam dâwn em?

 April 22 : Zirtâwpni 

GOOD FRIDAY

Chawhma Inkhâwm

Thupui : Kam khat mahin a chh^ng loChhiar tûr : Mk. 15:1-5

Thupui \hen

1. Lal Isuan khawvêl sualna zawng zawng a phur 2. An hêknate kam khat mahin a chhâng lo3. Khawvêl damna tûrin thih thlengin a tuar 4. A hniakhnung kan zui ve dâwn em?

Chawhnu Inkhâwm

Thupui : Mahni intidam thei lo

Chhiar tûr : Mat. 27:39-44

Page 22: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 22/380

NILAI THUPUI22

www.mizoramsynod.org

Thupui \hen

1. Lal Isua, mi dangte tidamtu

2. Amah a intidam ve duh lo3. Thih thlengin a tuar 4. Mite dam nân kan tuar ve dâwn em?

 Zân Inkhâwm

Thupui : Kalvari ennawm chuChhiar tûr : Lk. 23:44-49

Thupui \hen

1. Lal Isuan thih thlengin a tuar 2. Min hmangaih avânga tuar a ni3. Ennawm ber – hmangaihtu tuarna4. A tân eng nge kan tih ve ang?

NAUPANG PUALChawhma Inkhâwm

|anna : Isa. 53:1-3 Hla sak : ‘A mak mang e’ NHB No. 107  |antu : Mat. 27:15-24 Recitation : A thei apiang  

Special Item : A remchâng apiang  Hla sak : ‘A saw râltiang tlangah’  

  NHB No. 103Thuchah tawi: Isua nge BarabbaSpecial Item : A thei apiang  Hla sak : ‘Âw hmangaihna a va mak êm’  

  NHB No. 106 

 Bânna : Lalpa \awng\aina

Page 23: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 23/380

23NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Chawhnu Inkhâwm

|anna : Isa. 53:4-6  

 Hla sak : ‘Isuan min hmangaih ka hria’    NHB No. 52

|antu : Joh. 19:16-24Special Item : A thei apiang  Hla sak : ‘Mi lungngaia chu tu nge’  

  NHB No. 102Solo : A remchâng apiang  

Thuchah tawi: Kan tân Kraws-ah Isua a thi Hla sak : ‘Zaiin ka hril dâwn’  

  NHB No. 155 Bânna : Lalpa \awng\aina

 April 23 : Inrinni 

 Zân Inkhâwm

Thupui : Thawhlehna ropui chu an phûmChhiar tûr : Joh. 19:38-42

Thupui \hen

1. Hmangaihna avângin Nunna siamtu leh petu a thi2. Mihring chhiatna khur thûk ber a luh chhuak 3. Thihna thlân thim a nghâk 4. Thawhlehnain thlân thim a chhun êng thuai dâwn

Page 24: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 24/380

NILAI THUPUI24

www.mizoramsynod.org

 April 24 : Pathianni 

EASTER SUNDAY

Chawhma Inkhâwm

Thupui : A tho leh ta, hetah a awm tawh loChhiar tûr : Mk. 16:1-8

Thupui \hen

1. Thlân a ruak  2. Lal Isuan thihnain thihna a hneh3. Thihna hnehtu Lalpa leh Chhandamtu a ni4. Amah angin kan tho ve ang

Chawhnu Inkhâwm

Thupui : Emmau dai rehChhiar tûr : Lk. 24:13-35

Thupui \hen

1. Tholeh Isuan Emmau dai reh a pan2. Sâwmtute hnar ngai lo Lal Isua chu3. Tholeh Isuan min awmpui

 Zân Inkhâwm

Thupui : Isua thawh angin kan tho ve angChhiar tûr : I Kor. 15:20-28

Thupui \hen

1. Lal Isua, thihna ata kaihthawhin a awm2. Thawhlehna hmahruaitu a ni3. Amah angin ringtute kaihthawhin kan awm dâwn

4. Thlân thim a kiang a, lungngaihna a bo ta.

Page 25: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 25/380

25NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

NAUPANG PUAL

Chawhma Inkhâwm

|anna : Joh. 11:25 Hla sak : ‘Thlânah a lo awm ta’  

  KHB No. 232|antu : Mk. 16:1-8 Recitation : A thei apiang  Special Item : A remchâng apiang  Hla sak : ‘Tunge lo lêng leiah hian’  

  NHB No. 92Thuchah tawi: Thihna hnehin a thoSpecial Item : A thei apiang  Hla sak : ‘Rohlu ka nei’ NHB No. 151 Bânna : Lalpa \awng\aina

Chawhnu Inkhâwm

|anna : I Kor. 15:20-22 Hla sak : ‘Mi thianghlimte u’ NHB No.

68|antu : Lk. 24:13-29Special Item : A thei apiang   Hla sak : ‘Pangpâr mawite chu lo \ovin’  

  NHB No. 19Thuchah tawi : Hmun khawharah tho leh Isua

a inlâr Solo : A remchâng apiang   Hla sak : ‘Emmau kawng dai reh’  

  NHB No. 122 Bânna : Lalpa \awng\aina

Page 26: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 26/380

NILAI THUPUI26

www.mizoramsynod.org

 June 12 : Pathianni 

PENTIKOS NI

Chawhma Inkhâwm

Thupui : An zain hmun khatah an awm khâwmChhiar tûr : Tirh. 2:1-4

Thupui \hen

1. Sualin awm ho thei lovin min tidarh a2. Thlarau Thianghlimin min hruai khâwm

3. Thlarau Thianghlim hruai ringtu a maltlat lo4. Kohhran – Thlarau Thianghlim chênna

Chawhnu Inkhâwm

Thupui : Thlarau Thianghlim - Nunna petuChhiar tûr : Gen. 1:1,2; Joh. 3:5-8

Thupui \hen

1. Thlarau Thianghlim hi Pathian a ni2. Engkim siamtu leh nunna petu a ni3. Thlarau lama nunna thar min petu a ni4. Min tithianghlimtu a ni

 Zân Inkhâwm

Thupui : Thlarau Thianglima khat nun

Chhiar tûr : Tirh. 2:42-47Thupui \hen

1. Kohhran leh a rawngbâwlna an ngaina2. Inkhâwm leh thilserh an ngaisâng3. Pathian an chawimawi4. An inhmangaih, ka ta bîk a ni an ti lo5. Mi an hîpin, mi dangten an bula awm an châk 

6. Thlarau Thianghlimin kan khat ve em le?

Page 27: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 27/380

27NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

 June 19 : Pathianni 

RUALBANLOTE NI

Kum 1996 Synod Inkhâwmpui chuan Rualbanlote Ni hmana rêl a. Synod Executive Committee-in kum tin June Pathiannivawi thumna hi rualbanlote puala hman tûrin a rêl zui ve leha (SEC 157:10). Programme hi inkhâwm \um khat atân siama ni a. Tualchhûng Kohhran remchân dân anga Chawhnuinkhâwmah emaw Zân inkhâwmah emaw hman theih a ni ang.

Thupui : Rualbanlote Lal Isuan a hmangaihChhiar tûr : Mat. 25:34-40

Thupui \hen

1. Rualbanlote Lal Isuan a hmangaih2. He leia Isua aiawhtute an ni3. Anmahni hmangaih tûrin Kohhranhote min duh4. Engtin nge kan chhan dâwn?

 July 3 : Pathianni 

HEALTH SUNDAY LEHHOSPITAL SUNDAY

Tûn hmaa Phâr Pathianni kan hman \hin kha kum 2004Synod thu angin Health Sunday tiin thlâk a ni a; JanuaryPathianni hnuhn<ng berah hman \hin a ni. Kum 2008 Synodchuan Health Sunday leh Hospital Sunday hi Pathianni vawikhatah hman ni se tiin a rêl a. A hun atân pawh July Pathiannihmasa ber hi thlan a ni. Health Sunday thuchah hi Presbyterian

Hospital hotute siam tûra dah a ni.

Page 28: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 28/380

NILAI THUPUI28

www.mizoramsynod.org

Chawhnu Inkhâwm

HEALTH SUNDAY PUAL

Thupui : Hris>l n^n ei leh inChhiar t<r : I Kor. 10:31; Thuh. 3:13

Mizote hian a tl^ngpui thuah, taksa hris>lna at^na ei t<r \ha ngaihtuah thiam kawngah hmas^wnna t<r kan la ngah hle.Taksa t^na hris>l t<r leh chakna pai tam lam aia tui kan tihz^wng chauh ei \hîn kan ni a. Kan hnam kan la naupan deuh

v^ng pawh a ni ang e. Hemi thuah chuan Vaiho hn>n a\anghian zir t<r tam tak kan neiin a lang. Hris>l \ha taka awm kanduh \heuhvin a rinawm a. Mihring kan nih chh<nga kan thilneihah chuan hris>lna hi a hlu berte zînga mi a ni ^wm e. Hla pawhin ‘Dam leh hris>l hi a hlu, l^wm a \<l e,’ a lo ti a.Hris>lna hlutzia hi a hre chiang apiangin an ngai pawimawh a,a tichhe thei lakah pawh an inv>ngin, an fîmkhur hle \hîn a ni.

Kan hris>lna vawng \ha t<r leh v>nghim t<r chuan thil pawimawh tam tak a awm a; ch<ng zînga pawimawh ber tihtheih hial t<r EI leh IN chungch^ng hi kan sawi zui d^wn ani. Kan ei leh in hi hris>l n^n a pawimawh >m >m a. Ei lehin a\ang lo chuan taksa hian hris>lna vawng nungtu t<r chaknaa hmu lo a ni, han ti phawt ila. Kan taksa mamawh t^wk dik tak kan ei leh in luh loh chuan, natna hrik kai miah lo mah ila,kan tla chhe d>r thei a ni. Tin, natna do theihnate a tlahniamthei a, hril>ng lak hlek kai a awl bîk bawk. Eng pawh ni se,kan mamawh z^wng leh mamawh t^wk ei t<rte lo sawi hmasa phawt ila.

1. Chakna thahrui petu (Carbohydrates) : Hei hi Mizo\awnga han dah d^n vak a awm lo va, kan hriat thiam d^n ber t<r chuan, buh leh b^l te, thlai bulb^l nei, zungpuak lam

chi leh thil thlum, khawizu, kurtai, chini te, thlai rah leh a

Page 29: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 29/380

29NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

hnahah te an awm deuh ber a ni. Ei t<ra han siam a hn^ngleh ban thei lamte hi an ni deuh ber ang chu. H>ng hi kan upat

d^n azir te, hna kan thawh hah d^n azir tein kan mamawht^wk a dang thliah a ni. Mi hris>l \ha, thlan tla zawih zawihkhawpa hna hahthl^k thawk te, sports lama inhmang nasatet^n chuan ei tam lutuk a hlauhawm l>m lo. Amaherawhchu, a bîk takin puitling, \han kin tawh, thlan tla khawpa hna thawk ngai lo; entîr n^n d^wr leh office-a nil>nga \hu chi te, mahniinchh<ng khura awmpui (chhiahhlawh) neia, hna hahthl^k chinzawng thawk l>m lova awm theite t^n chuan, thlai rah lehhnah te b^k zawng khi chu a tlem thei anga (puar lutuk lo) eia him ber a ni.

Tin, natna benvawn neite entîr n^n, zunthlum, thisens^ngte; tin, rit lutuk (over-weight) leh thau lutuk (obesity)-te t^nchuan mi thiamte r^wna, mahni mamawh t^wk z^t chauh eit<r a ni. Tin, chawpui bera kan hman, buhah hian he

carbohydrates hi a tam a; buh rau rauvah pawh buh thar leha ban \ha (chhangban te) apiangah a tam a. Chuv^ngin,zunthlum leh thau lutukte t^n chuan ei tl>m emaw, vaiho chawchhum anga a tuihnang thlit fai vek hnu emaw chauh ei t<r ani. T<nlaiin doctor-te leh mi \henkhatin ‘chaw ei tl>m chuant<r a ni lo’ tih an sawi \hîn. Hei pawh hi a dik d^n leh dik loh d^n a awm a. Hmawmsawm thlum lam leh alu leh bulb^lnei chi lamte ei miah lohva lo ei tl>m ve vak chu a \ha lo vang.Amaherawhchu, zîng leh tlai chawah (buh) chaw ei tam thosi, chhun lama thei lam ni lo, chhang leh thingpui thlum lamte puar khawpa ei duh bawk site t^n chuan, chaw tal ei tl>m t<r a ni.

Mi mal mamawh z^t chiah hi a sawi theih loh va, hna kanthawh hah d^n emaw, kea kal nasat emaw a nih chuan midang aiin ins<m a \<l lo thei a. Chuv^ngin, mi mal pawhin ni

Page 30: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 30/380

NILAI THUPUI30

www.mizoramsynod.org

tina kan chakna kan s>n ral d^n azir z>lin kan ei/in z^t t<r chu his^p \hîn t<r a nih chu. T.V-ah ram changk^nga mite

chaw ei lai kan hmuh pawhin chaw (buh) hi a tel ve a nih pawhin, puitling bar khat z^t v>l b^k an ei ngai lo va; thei lehthlai rah leh hnah lam te; tin, bekang leh pa lam a\anga soupan siamte an eiin, an in duh ber z^wk a ni. H>ngahte hianthauna petu lam aiin vitamin leh minerals-te an tam a, taksa ahris>l duh bawk. Tin, carbohydrates awmna chawte hi a t^wk chauhva eite t^n chuan a \ha >m >m a, rîl a ti hris>l a, chawei a tui duh a, >k siamtu pui ber a ni a; ni tina >k theih hihris>l te awm d^n a ni a, a pawimawh >m >m a ni.

2. |han \hattîrtu leh hliam tidam phui hmatu(Protein): Protein hian chakna thahrui a pe ve tho va; mahse,carbohydrates ang chuan vawi khata ei tam chi a nih lohav^ngin chakna a pe tam lo va. Naupang \hang lai leh damlofo te, sawngnawi leh upa (tar) lam te hian an mamawh hle a.

Tin, taksa natna do theihna petu \ha tak a ni bawk. H>ng kanei t<rahte hian an awm \ha a ni.

a) Artui, bawnghnute, sa, sanghaah te a tam a.

 b) Buh leh thlai, bekang, bean leh be lam chi te, chana,dailuah, theirah leh thei pil sak (nuts) kan tih angchi-ah te an awm \ha bawk.

Carbohydrates ang tho kh^n kan kum azirin mamawh t^wk a inz^t lo va. |hang lai leh nu naupai leh hnute pe lai te, tar lamthil ei tam thei lote t^n ei uar deuh a \<l hle. Protein han tih hianchi hrang 20 chuang zet a awm a. An awmna (sources) kansawi chi hrang hrangah te khian a dang ve thliah bawk a ni.Chuv^ngin, hris>l leh \hang \ha t<r chuan, chi hrang hrang eikim \hinte a pawimawh hle ang. Tin, sa lam chi ho hi proteinawmna \ha tak an ni a; amaherawhchu, BP sang leh zunthlum

nei te, lung \ha lo (heart problem) neite t^n chuan fîmkhur a

Page 31: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 31/380

31NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

ngai hle. Tute t^n pawh sa leh thau lam hi chu a tlem thei ang ber ei a him ber. Mi thiamten an chh<t d^n chuan sa r>ng r>ng

hi vawi khatah 100 gms. (artui pum hnih tiat v>l) b^k chu ei loht<r a ni. Chuv^ngin, hna hahthlak thawkte t^n lo chuan proteinawm \hatna ni mah se, ei tl>m a him ber a. Sa ni lo, thlai lamei uar mai t<r a ni.

Mizotena kan chîn \hin, \um khata ei \euh leh a thei fatenni tin maia sa ei kan tum ta te hi, hris>lna at^n a hlauhawm>m av^ngin b^nsan a hun ta hle mai. Tin, thau leh mawm lam

hrim hrim hi hna hahthl^k thawk \hîn l>m lote t^n chuan atl>m thei ang ber ei a \ha a. Thau lutuk tawh hnua ins<m lehte, ch>r leh deuh t<ra \an han l^k \hat leh te hi thil harsa tak a lo nih tawh av^ngin, naupan lai a\anga ins<m (a t^wk chauhvaei) a pawimawh >m >m a ni. Ram changk^ngho harsatna(health problems) an neih ang hi Mizoramah pawh kan neive ta niin a lang a. Chuv^ngin, hris>lna \ha neih kan duhav^ng leh Kristian kan nihna av^ng pawhin ins<m theih kan

zir ve a hun ta hle a ni. Thlai tharl^m leh thei chi hrang hrangtehi ins<m ngai l>m lova duh t^wka ei pawi lote an ni a. H>nglam te hi ei uar deuh deuh ila, kan hris>lnain a lo \hat phahz^wk d^wn a ni.

3. Vitamins & Minerals : Mizote zîngah vitamin hi chusawi fiah teh chiam a ngai l>m lovin a lang a. Minerals erawhchu iron, zinc, copper, sulphur, iodine leh a dang te an ni a.

Vitamin awmnaah chuan an awm ve z>l ti phawt ila. Vitamin& mineral te hian carbohydrates leh protein angin chaknathahrui min pe lo va; amaherawhchu, thisena tel ve reng t<r leh, kan taksa p>ng hrang hrangte \ha taka hna an thawh theihn^n leh natna do theih n^na \angkai tak an ni thung. Taksaina tl^kchham chuan, natna chi hrang hrang leh piansualna thlenganeih theih a ni. Chuv^ngin, an awm tamna h>ngte hi ni tin ei

theih tum hr^m t<r a ni.

Page 32: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 32/380

NILAI THUPUI32

www.mizoramsynod.org

a) Thei lam chi zawng zawngah; mahse, a tharl^m, vuailo a ni t<r a ni.

 b) Thlai tharl̂ m, a rah leh hnah hel ei chi zawng zawng,entîr n^n, parb^wr, broccoli, an\am chi hrang hrang, zîkhl<m,celery, lettuce, pardi, l>ngs>r, pudina, chutiang z>lin. Tin, bul b^wk leh zung puak chi, eg. carrot, an\am bulb^wk, pur<nleh a dangte. Thisen nei \ha t<r leh natna do theihna nei \hat<r chuan hel ei chiho kan sawi tak te hi ei tam hle t<r a ni.Kan kain tui a tih loh z^wng pawh ni se \hatna pai an nih

av^ngin kan ei \hîn t<r a ni. Tin, sathin, sangha, artui leh b^wnghnuteahte an awm \ha hle. Amaherawhchu, sawi tawhang kh^n zunthlum, thisens^ng (B.P. s^ng) leh thau lutuktet^n chuan \um khatah artui tiat vel b^k ei loh t<r a ni.B^wnghnute dak (a kh^r) leh artui chh<ngmu hi thau leh lunglam \ha lote chuan ei loh t<r a ni a. Tin, artui hi ama rihnahmun zaa \hena hmun sawmruk (60%) hi thau (fat) rihna a nih

av^ngin h>ng natna leh harsatna bîk neite chuan ei fo loh t<r a ni a; kan ei duh a nih pawhin a p^wn v^r chauh ei t<r a ni.

 Naupang \hang lai leh upa lam natna nei lote t^n chuanins<m a ngai l>m lo thung. Eng pawh ni se, kan hris>l \hattheih n^n thei lam eng chi pawh chi khat tal ni tin ei \hin t<r a ni. Tin, pum puar nuam lo leh kaw\halo, sant>n te, luak chhuak \hînte t^n h^tkora (tui pawlh loh) leh nimbu (s>r) tui

s^wr in vat \hin t<r a ni bawk. Thei tui r>ng r>ng hi saidawi<m(bottle)-a s^wr sa lei ai chuan a tharl^m, s^wr chawp hi a\ha z^wk daih a ni.

4. In t<r lam chi : Mi thiamte chuan kan taksa zaasawmsarih v>l (70%) hi tui a ni e, an lo ti a. Chuv^ngin, kantaksa hris>l \ha t<r leh taksa bung hrang hrangten \ha takahna an thawh theih n^n tui kan mamawh hle tih a hriat theih

Page 33: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 33/380

33NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

mai ^wm e. Tui thianghlim hi ni khatah puitlingin kan mamawhz^t nia lang chu 2½ litres vel a ni a. Eng pawh ni se, natna

av^ng te, hmun lum leh v^wt azir te, ni sa hnuaia hna thawk \hîn kan nih leh nih loh azirtein a danglam ve ang a. Ni tinakan taksa a\anga tui chhuak ral ang z^t tal hi chu kan in ngeia \<l a ni. Hetiang hi kan taksa a\anga ni tin a inpaih chhuahd^n tl^ngpui chu a ni. Zun a\angin 1½ - 2 litres, >k a\angin200 – 300 mls., vun a\anga thlan leh th^wk chhuah a\angin700 ml. v>l. Tichuan, a vaia belh kh^wm chuan ni tin 3 litresv>l kan paih chhuak (hloh) \hîn a ni. Hetiang z^t hi la l<t t<r chuan, chaw leh chawhmeh a\ang te, thingpui leh thei tui kanin a\angtein 1 litre vel kan in ang a, a b^k zawng 2 litres v>ltal tui thianghlim in belh ziah t<r tihna a nih chu. Tin, damdawiei lai nei rengte t^n phei chuan in tam a \ul lehzual bawk ang.

Mi tam takin tui in hi harsa kan ti thei a; mahse, zîngthawh veleh no hnih khat han in phawt ila, minute eng emawz^t hnuah han in leh \hîn ila. Chutiang chuan hriat loh k^raha in ve \euh theih a. Vawi leh khata in \euh tum mai chu a \<ll>m lo. Hetiang hian taksa hris>l n^n a \<l a ni tih hriain,mahni inthunun tum ila; tui h^l hun kher hi nghah loh hr^m t<r a ni. Tin, z^nah zankhuain tui in l>m lovin kan mu a, zîngahzun te a lo takin a lo fîr z^wk a, kan mut chh<nga thisen kalkual a\angin, taksa bung hrang hrangten tui an lo hîp nasa bawk n>n; zîng k^ra tui in tam hi chu a pawimawh leh zual

a, in tlut tlut ila, zung tlut tlut bawk ila, taksa a hris>l \ha duh bîk hle a ni. Japan-ho phei chuan tuisik hi natna tam tak tihdam n^n leh tihn>p leh nawm n^n an hmang nasa \hîn anti. Ni tina kan hnathawh leh thawhna hmun boruak azirin kansawi tak aia tamte pawh in a \ha hle ang. Tui lawnga in harsatite t^n thingpui sen te, thei tui te in tam t<r a ni. H>ngte hiantaksaa bawlhhlawh an paih chhuak chak a, thisen a lo

thianghlim \hîn a, hris>lna at^n an pawimawh takzet a ni.

Page 34: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 34/380

NILAI THUPUI34

www.mizoramsynod.org

Awle, ei leh in lam hi chu kan sawi zo s>ng d^wn chuanglo va, t<nah chuan natna leh dinhmun bîk at^na ei/in d^n t<r 

lam lo sawi zui thung ila.Thisens^ng (Hypertension), B.P. s^ng kan tih mai hi

kan ramah pawh kan buaipui nasa ta viau mai. Kan fîmkhur hle loh chuan a nei kan tam tial tial d^wn ni pawhin a lang a. Ngun takin mahni B.P. hre t<rin kan check-tîr \hin a \ha hlemai. B.P. s^ng nei r>ng r>ng chuan chi-al hi a tl>m thei ang ber ei t<r a ni. Chawhmeh al p^ngngaia kan ei b^k hi chu liah

 belh loh a him ber ang. Chi hian nasa takin B.P. s^ng a tihzualtheih av^ngin, thei kan ei pawhin a tel lova ei te zir ila. Tin,zun kawng lam at^n a hlauhawm thei bawk a. V<ng \hîn lehthau lam te phei chuan ei loh tawp chu a \ha lo vang a, a tlemthei ang ber ei t<r a ni. Tin, pumpui p^n (l^wng) leh cancer-ahte pawh ei tl>m a him ber a ni.

Chi al ei tam r>ng r>ng chuan lung lam \ha lo (cardio

vascular diseases) an nei duh bawk. Mi thiamten research an beihnaah chuan ram \henkhat, North California, New Guinearam, Solomon Island, North Brazil, Venezuela, North Kenyate khuan chi an ei tl>m hle a; ni khatah 2 gms. (thirfiante chanve)v>l chauh an ei a. B.P. s^ng te, kal n^, lung n^ (heart disease)

te nei an tl>m a. Ei tamna ram Japan leh an ram bung pakhat North Akita province-a mite chuan chi an ei nasat av^ngin

B.P. s^ng av^ngin thluaka thisen z^m chat (stroke) te, kal n^leh cancer av^nga buaina leh thihna pawh an t^wk tam bîk tihan hmu chhuak a ni. Ni tina chi kan mammawh z^t chu 5 gms.(thirfiante khat) v>l a ni. Tin, hemi rual hian B.P. s^ng nei \hîntechuan >k khal lutuk av^nga san vak te a hlauhawmin, inthiar n^n pawh a theih hr^m chuan European type commode (\hutk^nna ang chi)-ah inthiar \hin t<r a ni. Leia \hu chunga san vak chuan thluak leh kala thisen z^m t> reuh t> t>te an puak keh

Page 35: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 35/380

35NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

thei a; daikalna hmuna lo thi ta maite pawh sawi t<r an awmnual tawh a, a hlauhawm hle a ni.

Tin, zunthlum (diabetes) neite chuan kan sawi tawh anginthil thlum, chini, sweets, ice cream, chocolates, kurtai, khawizute hi ei loh t<r a ni a. Leia bulb^l nei alu, p^ngb^l, b^l,k^wlbahra, isk<t bul ang chi te hi ei tl>m t<r chi an ni. Tin,chaw vawi khata tl>m deuh eia ei zin z^wk t<r a ni bawk.Tin, lakhuih thei, balhla, l^mkhuang leh thei vawn ro n^nachini an telhna ang chi r>ng r>ngte pawh ei loh mai a him ber.

Kan ei duh a nih pawhin vawi khatah a tl>m thei ang ber, balhla a nih pawhin ni khatah a bung b^k ei loh t<r a ni. Tin,zu leh alchohol telna chi lam r>ng r>ng hian a tihs^n duh >mav^ngin in miah loh t<r a ni. Tin, artui chh<ngmu leh vawksa, broiler ar thau tak sa te, sa ti sen \ha ang chite ei loh t<r ani a. Sa kan ei ch^k a nih pawhin sa tisa v^r lam chi, sanghate, arsa, a thau tel lote ei a him deuh ang a. Sa thluak leh sa

kawchh<ngte ei loh bawk t<r a ni. Eng pawh ni se, doctor-ten an phal ang b^k ei loh leh ei d^n t<r an ruat ang thlapaei \hin a \ha ber a ni.

T<nah hian zunthlum leh B.P. s^ng kan nei rih lo a nih pawhin, hna thawk hah si lo, ei leh in tui reng mai chite pheichu, kan la \hat lai ngei hian ins<m theih a \<l takzet a, keakal nasat (exercise) a pawimawhin a s^wt takzet a. S^p thufing

chuan, ‘Tihdam aiin inv>n a \ha z^wk’ (Prevention is better than cure) a lo ti a. Chuv^ngin, hris>lna \ha tak kan neih laingei hi, chin t^wk hriata, ins<m hun lai tak a ni tih hriat rengt<r a ni. A bîk takin thau si, tawi si, 5½ Ft. tling lote t^n pheichuan, hris>l hlein lang mah ila, zunthlum leh B.P. s^ng te,lung natna (heart diseases) lam te, kal \ha lote kan hmamaiah a awm reng tih hriat a \<l hle. Chuv^ngin, ins<m theihleh exercise l^k \hat a pawimawh takzet a ni. Mahni rih

Page 36: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 36/380

NILAI THUPUI36

www.mizoramsynod.org

z^wngte hi hriat fo a \ha a; 5 ft. tling lote t^n 50 Kgs. pelhloh te, 5 – 5½ ft. te t^n 60 Kgs. aia rih loh te, 5½ - 6 ft. te

t^n 65 Kgs. pelh loh t<r a ni. Engti z^wng pawhin thau (over weight leh obesity) te hi chu a hlauhawm a ni ber mai. Hetihrual hian hris>l \ha p^ngngai kan nih chuan ei/in \hata, exercisel^k \hat erawh hris>l n^n a \ha hle thung. Chutichuan, a t^wk chauhva ei leh in hi hris>lna at^n a lo pawimawh hle a ni tihleh mi mal tinte hian mahni hris>lna at^n mawh kan phur \heuha ni tih i hre reng ang u.

 Zân Inkhâwm

HOSPITAL SUNDAY PUAL

Tihdam rawngbâwlna hi a tîr a\angin kan Kohhranrawngbâwlna pawimawh tak a ni a. Chuvângin, Hospital

Sunday hi kum tin July thla Pathianni hmasa bera hman t<raSynod-in a r>l angin 1981 a\ang kh^n ram pumah hman a nia (1980 Synod Gen. 2). Kan Kohhran tihdam rawngb^wlnachanchin inhriattîrna hun pawimawh tak a ni. Report chuPresbyterian Hospital hotute hnên a\angin a lo kal ang a.Hospital Sunday inkhâwm thawhlâwm hi Hospital Charity fundatân pêk tûr a ni.

Thupui : Nat tinrênga nâte a tidamChhiar tûr : Mk. 1:29-34

Thupui \hen

1. A tîsa put lai ni-ah khân damloten Isua an pan2. Nat tinrênga n^te a tidam3. Kan natnate pawh a tidam thei4. Damna chang tûrin Isua i pan ang u

Page 37: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 37/380

37NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

 August 31 : Nilaini 

RAMTHAR NI

Kum 1972 Synod Inkhâwmpui chuan August 31 hiRamthar Ni atân hman \hin ni se tiin a rêl a. A hman dân tûr hi Tualchhûng Kohhran remchân dân angin nilêngin emaw,inkhâwm vawi khat emaw neiin hman a ni \hîn a. |um khatinkhâwm atân chauh programme hi siam a ni a. |um khat aiatam inkhâwm buatsaih theite chuan Tualchhûng Kohhranremchân dân anga programme siam belh theih a ni ang.

Thupui : Lal hna i thawk ang uChhiar tûr : Ezek. 3:4-9: Mat. 28:16-20; II Tim. 4:6

Thupui \hen

1. Chanchin |ha hril tûrin Lal Isuan min tîr 2. Lal Isua hi lei leh vâna lalber leh thuneitu a ni

3. A ngaithla duh lo hnênah pawh thu âwih taka hril tûr 4. Lal Isuan min awmpui reng a tiam

 September 25 : Pathianni 

KRISTIAN CHHÛNGKAW NI

Kum 2000 Synod Inkhâwmpui chuan September Pathianni hnuhn<ng ber hi Kristian chhûngkaw nia hman tûrina rêl a. Synod Executive Committee chuan Sunday Schoolinkhâwm tibuai lova hman ni se a ti bawk a (SEC 180:15).Chutiang tûr chuan programme hi chawhnu inkhâwm leh zâninkhâwma hman tûrin buatsaih a ni. Chawhnu inkhâwmahhian chhûngkaw tin inkhâwm tûra beisei an ni a, a theih chen

chenah chhûngkuain \hut ni bawk se.

Page 38: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 38/380

NILAI THUPUI38

www.mizoramsynod.org

Chawhnu Inkhâwm

Thupui : Chhûngkua hi Pathian din a ni

Chhiar tûr : Gen. 1:26 -28; Lk. 2:21-24Thupui \hen

1. Chhûngkua hi Pathian din a ni.2. Lal Isua hi chhûngkuaa piang leh seilian a ni.3. Chhûngkaw hmangin khawvêl chhandam a ni4. Kristian chhûngkaw din hi ringtu nu leh pa mawh

a ni

 Zan Inkhâwm

Thupui : Chhûngkuaa rawngbâwlChhiar tûr : Jos. 24:14-15; Tirh. 10:1-2

Thupui \hen

1. Pathianin a rawngbâwl tûrin chhûngkua a din2. Chhûngkuaa rawngbâwlna - inkhâwm, thilpêk,

\awng\ai leh a dangte3. Chhûngkuaa rawngbâwl tûrin nu leh pa an

 pawimawh4. Engtin nge hma kan lâk ang?

October 16 : Pathianni 

NEICC |AWNG|AI RUAL NI

 NEICC (North East India Christian Council) |awng\airual ni, October Pathianni vawi thumna hi Synod ExecutiveCommittee chuan Nilai leh Beihrual Thupui Buah telh ve ni

tawh rawh se a tih angin 2009 a\ang khân telh \an a ni a

Page 39: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 39/380

39NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

(SEC 214:82). Tûn \umah pawh he ni atân hian programmesiam a ni a. Tualchhûng Kohhranin remchâng a tih anga hman

theih a ni ang. Thuchah leh \awng\ai thupui tûrte chu NEICCOffice lam a\anga dawn tûr a ni ang.

Thupui : Pathian KohhranChhiar tûr : Tirh. 20:18; Sam 87:1,2

Thupui \hen

1. Pathian Kohhran, a thisena lei a ni

2. Kohhran pakhat, huapzo Kohhran a ni3. Khawvêla Pathian kutke, a duhzâwng ti tûra din a ni.4. Kohhran hna pui ber Chanchin |ha hril5. Inpumkhatna leh thawh hona \ha kan mamawh

 November 6 : Pathianni 

KHAWVÊL SUNDAY SCHOOL NI

Khawv>l Sunday School Ni hi Dr. Bailey-a, TabernaclePresbyterian Church, Philadelphia, (USA)-a Kohhran Uparawt chhuah a ni a; kum 1910 a\ang kh^n hemi ni hi hman \ana ni. Mizoram Presbyterian Kohhran chuan kum 1944 a\angkh^n he ni hi a hmang \an a. Hemi kum a\ang hian thawhl^wm

 pawh l^k kh^wm ngh^l niin 1945 a\angin thupui neia hman\an a ni bawk. Kum 1949 a\ang kh^n November Pathiannihmasa berah he ni hi hman a ni ta a; a hma zawng chuanSeptember thlaah hman \hin a ni. Kum 2000 a\ang kh^nPuitling leh Naupang lam zir t<r a hranga buatsaih a lo ni taa. Hemi kum a\ang vek hian an inkh^wm hrang ta a ni.

Khawvêl Sunday School Ni programme hi MSSU lamin

an siam \hîn a. Puitling leh Naupang inkhâwm programme leh

Page 40: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 40/380

NILAI THUPUI40

www.mizoramsynod.org

thupui zir tûr pawh a bîka buatsaih \hin a ni a; chu chu hmantûr a ni e.

 December 4 : Pathianni 

BIBLE SUNDAY

Kum 2011 hi Bible Society t^n kum pawimawh tak a nia. Kumina Bible Sunday kan hman t<r pawh hi Kohhranhoten

urhs<n leh \hahnemngai taka hmang \heuh t<rin kan inng>nhmasa a ni.

Sap\awng Bible chhuak hmasa King James Versionchuan a kum 400-na hm>l a lo hmu ta reng mai a. UnitedBible Societies chuan chumi denchhen chuan kumin hi Bibleletlingtute kum (Year of the Translators) at^n a puang hiala ni.

Bible Society of India pawhin a kum 200-na (Bi-centenary) a hman m>k kh^rna hun pawimawh leh urhs<n tak chu 21st February kh^n a hmang tawh nghe nghe a. Biblelehlin, chhut chhuah leh sem darh hna hi Kohhran kuta awma nih ang tak hian, mi tin kan \angkai theihna lai apianga\angkai taka inhmang leh inphal thar z>l t<rin Pathian hminginkan inng>n a ni.

Kohhran \henkhatin Pathianni zîng leh z^na thupui neih hian duh \hîn a; amaherawhchu, Mizoram Kohhran hrang hrangtehi kan inkh^wm hun a inang vek lo va, chuv^ng chuan thupuihi pakhat chauh siam a ni a. Kohhran Inkh^wm tam leh \hat ber hun at^n hman t<ra beisei a ni e.

Bible Society puala thilp>k l^k kh^wmte chu Branch

Treasurer emaw Tualchh<ng/Local Collector-te hn>nah emaw

Page 41: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 41/380

41NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

theh luh t<r a ni e.

Thupui : “Mittui tla chunga tuhte chuan hlim takin an

^t ang.Chhiar t<r : Sam 126:5, 6

1. Chi nung Pathian Thutak theh darh t<r hianins>nso a ngai : Buh leh thlai chi tuh n^n hunbi aawm ang hian Pathian thu theh darhna hun \ha aawm. Miten an mamawh lai leh an inhawn lai a nihchuan eng anga ins>nso ngai leh hek, ch^n leh tuar 

 pawh \<l se, mittui tla chung pawhin a kawltu chuana theh darh chu a mawhphurhna a ni.

2. Chi nung chuan rah a chhuah \hîn : A hun lehhmun dik taka tuh a nih chuan rah hlu tak a chhuah\hîn. Mamawhtute hn>na Pathian thup>k n^na kanins>nsona hian rah a chhuah \hîn. “A buh phaltekengin hlim takin a lo haw leh ang.”

KRISMAS PROGRAMME

Krismas Programme-ah hian Naupang pual programmesiam a ni a. Hei hi Tualchhûng Kohhranin \ha a tih anga a

kalpui tûr a ni ang.

Page 42: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 42/380

NILAI THUPUI42

www.mizoramsynod.org

 December 24 : Inrinni zân

KRISMAS DÂWN NI

 Zân Inkhâwm

Thupui : Zâwlneite hrilhlâwk MessiaChhiar tûr : Isa. 9:6,7; 53:1-3; Lk. 1:26-33

Thupui \hen

1. Messia – Hriak thiha pian thu an hrilhlâwk 2. Hriak thih - Lal, puithiam, zâwlnei nihna te a kawp3. Messia – Pathian Chaka, Chatuan Pa4. Messia – chhiahhlawh mi dangte tuarsaktu5. Eng anga ropui Messia nge lo piang tûra chu?

 December 25 : Pathianni 

KRISMAS NI

Chawhma Inkhâwm

Thupui : Chanchin \ha lâwmawm êm êmChhiar tûr : Lk. 2:8-14

Thupui \hen

1. Bethlehem hmun tlâwm takah Chhandamtu a piang ta2. Ran chaw pêkna thlêngah lei leh vân lal a mu2. Mi tin tân - chhandamna kawng a hawng3 Lei leh vânah Pathian ropuina leh remna a lo thleng4. Chanchin \ha hi i lâwm ang u.

Page 43: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 43/380

43NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Chawhnu Inkhâwm

Thupui : Bethlehem-ah i kal ang u

Chhiar tûr : Lk. 2:15-20Thupui \hen

1. Mi rethei, berâmputen Messia pian thu an dawng2. Chibai bûk tûrin Bethlehem khaw thlengin an kal3. An berâm kalsanin nausên chibai an bûk ngam4. Pathian chawimawi leh fak chung zêlin an lo kîr leh

5. Berâmpute angin nausên chibai kan bûk ve theiang em?

 Zân Inkhâwm

Thupui : Remthu lêng rawh seChhiar tûr : Isa. 9:7; Lk. 2:14

Thupui \hen

1. Nausên lo piang hi remna lal a ni2. Remna lal ran chaw pêkna thlêngah a mu3. Chungnung bera Pathian ropuina khumtîrtu a ni si4. A lalzia chhuahna hmunah remna a thleng zêl ang5. Engtin nge remna kan thlentîr ve dâwn le.

Page 44: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 44/380

NILAI THUPUI44

www.mizoramsynod.org

NAUPANG PUAL PROGRAMME

Chawhma Inkhâwm|anna : Isa. 9:6,7Hla sak : ‘Ringtu zawng zawngte u’

  NHB No. 75|antu : Lk. 2:8-20Special Item : Inbuatsaih thei apiangHla sak : ‘Khawvêl thim ên tûra chu’

  NHB No. 78(Thawhlâwm khawn leh hlan)Thupui : Berâmputen chibai an bûk  

(Lemchan hmanga entîr theih ni se)Solo : Zai thei apiangHla : ‘A mia’n riang maw, vân mi a lo

  piang’ NHB No. 82

Bânna : Lalpa |awng\aina

Chawhnu Inkhâwm

|anna : Joh. 1:14|anna Hla : ‘Kum sûl liam hnu’ NHB No 84|antu : Mat. 2:1-12Special Item : Inbuatsaih thei apiangte

Hla sak : ‘Khawvêl lâwm nân a lo kal a’  NHB No. 71

Thupui : Mi fingten chibai an bûk  (Lemchana entîr theih ni bawk se)

Solo : Naupang zînga a thei apiangHla sak : “Chanchin lâwmawm”

  NHB No. 80

Bânna : Lalpa \awng\aina

Page 45: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 45/380

45NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

  December 31 : Inrinni Zân

KUM HLUI THLAH ZÂN

Kumhlui thlah zân hian Kohhran report ngaihthlâk a ni\hîn a. Kum kal ta chhûnga Kohhran mi leh sa chatuan ram pan tate sûnna neih a ni bawk \hîn. Programme kimchang chuTualchhûng Kohhranin \ha a tih anga a siam tûr a ni ang.

 January 1 : Pathianni 

KUM THAR NI

Kum thar Programme-ah hian Naupang pual programmesiam a ni a. Kum thar hi Pathianni a nih avângin chawhma lehchawhnu inkhâwm programme siam a ni. Naupang pual programme hi Tualchhûng Kohhranin remchâng leh \ha a tihanga hman tûra siam a ni.

Chawhma Inkhâwm

Thupui : Lalpa zawn chhuah ramChhiar tûr : Deut. 11:10-12

Thupui \hen

1. Kan la dai ngai loh kum thar – tlâng leh ruam

2. Aigupta ram ang ni lo, vân ruahtui dawng ram3. Lalpa zawn chhuah ram - kumtluana a mit fûkna4. Englai pawhin engkimtithei Pathianin min awmpui

dâwn.

Page 46: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 46/380

NILAI THUPUI46

www.mizoramsynod.org

Chawhnu Inkhâwm

Thupui : Pathian lawm tlâk inhlanna

Chhiar tûr : Rom 12:1,2Thupui \hen

1. Pathian khawngaihna avânga nung thei chauh kan ni2. Simna tak tak thinlung pua inhlan thar a \ûl3. Mahni hmasialna leh chapona hlih thlâk a ngai4. Krista rilru – inngaihtlâwmna leh hmangaihna thinlung

 pua danglam a pawimawh

 Zân Inkhâwm

Thupui : Zân hi a ral lek lek tawh aChhiar tûr : Rom 13:11-14

Thupui \hen

1. Tûnlai thil awmzia - khawvêl tâwp a hnai2. Ni tin thla tin kan chatuan hmun kan hnaih zêl3. Thim thiltih - zu ruih, inngaih, insual, eirûk, etc., kalsan4. Lal Isuaa inthuama, a nungchang put leh tihlan a hun5. Chatuan khua lo vâr ta se, kan inpeih ang em?

NAUPANG PUAL

Chawhma Inkhâwm

|anna : Sam 95:1-5Hla sak : ‘Âw Pathian nang Lalber i ni’

  NHB No. 57|antu : Sam 90:1-12Special Item : A thei apiang

Page 47: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 47/380

47NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

|awng\ai : Inhlan tharna \awng\ai hun atân hmanni se

Hla sak : ‘Âw Lalpa lâwmthu kan hrilh che’  NHB No. 64(Thawhlâwm khawn leh hlan)

Thuchah tawi : Kan hunte Pathian kuta awm a ni(Sam 90:1-12)

Solo : A remchâng apiangHla sak : ‘I hun tithianghlim la’ NHB. No. 142Bânna : Lalpa \awng\aina

Chawhnu Inkhâwm

|anna : Sam 100:1,2Hla sak : ‘Isu zaidam leh nunnêm’

  NHB No. 43|antu : Sam 37:5; Thuf. 3:5,6Special No. : A thei apiangHla sak : ‘Khawvêl sum tinrêng’

  NHB No. 143Thuchah tawi : Kum tharah Lalpa belh tlat tûr 

(Sam 37:5; Thuf. 3:5,6)Solo : A remchâng apiangHla sak : ‘Dam lai khawvêlah’ NHB No. 144Bânna : Lalpa \awng\aina

Page 48: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 48/380

NILAI THUPUI48

www.mizoramsynod.org

 January 5

HUN HNUHNÛNG AWMZIAChhiar tûr : Rom 13:11-14; I Joh. 2:18-29;

 Heb. 10:23-25

Hun hnuhn<ng thu hi Bible zirtîrna a ni a, Kohhran din\antirh a\angin thurin laipui pawimawh berte zînga mi a ni.Kohhran thurin puan chhuah chi hrang hrangah a hmâwr 

 bâwkna atân hman \hin a ni. Hun hnuhn<ng thurin hi beiseinathurin tih a ni a. He beiseina thurin hi theologian ropui tak Emil Brunner-a chuan oxygen nên a tehkhin a, “Mihring hioxygen tel lova a nung thei lo ang bawkin, ringtute hi hunhnuhn<ng beiseina thurin tel lo chuan a awm theih loh,” a tia ni ( Eternal Hope, p.1).

Hun hnuhn<ng thu hi Pathian thu zirna lamah ‘eschatology’(es-kha-taw-law-ji) tih a ni a. Grik \awng ‘eschaton’ (es-kha-ton) hun hnuhn<ng tih leh ‘logos’ (thu/zirna) tih a\angachher chhuah a ni. Hun hnuhn<ng thu hi hun hnuhn<ng thurin(Doctrine of the Last Things) tih te, Kristian Beiseina thurin(Doctrine of the Christian Hope) ti tein sawi a ni. Hunhnuhn<ng chungchâng sawina a nih avângin thurin zirna buhrang hrangah a khârna atân hman a ni tlângpui \hîn. Hei hian

hun hnuhn<ng thurin pawimawhzia a lantîr a. Kristian thurinchi hrang hrang \hui khâwmtu leh khaikhâwmtu a nihzia târlannaa ni nghâl bawk.

Hun hnuhn<ng thu hi Thuthlung Hluiah Pathian thutiam beiseina thu anga kalpui a ni deuh ber. Abrahama hnênaPathian thutiam te, Mosia leh Davida hnêna Pathian thutiamtehe leia lo thleng tûra beiseina a ni (Gen. 12:1-3; Exod. 19:1-

Page 49: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 49/380

49NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

6; II Sam. 7:12-16). Messia beiseina te, sal tânna a\angahruai kîr leh beiseina leh Israel hnam tundin leh beiseinate a

huam tel bawk. Thuthlung Thar zirtîrnaah Isua Krista leh ahnathawhte hi hun hnuhn<ng thu, Pathian thutiamte leh Israel-te beiseina lo thlen famkimnaa ngaih a ni a. Chutih rual chuan,Lal Isua Krista lo kal lehna thu te, mitthi thawhlehna leh nihnuhn<nga Pathian rorêlna te hi hun hnuhn<ng thu laipui an nia. Chhandamna a famkima lo thlen hun, Pathian ram lo thlenfamkim hun tûra ngaih a ni. Hêng bâkah hian thihna te, thlarauthih theih lohna te, hremhmun leh vânram te hi hun hnuhn<ngthu pawimawh zualte an ni. Pathian thu zirna huang chhûngahun hnuhn<ng thu zirnaah kum sâng rorêl leh a kaihhnawih thil\henkhatte sawi lan a ni ve \hîn a. Kohhran thurin lehinzirtîrnaah erawh ngaih pawimawh an hlawh pha meuh lo.

Hun hnuhn<ng thu hi mi mal dinhmun leh pâwlho dinhmuna\anga thlîr a ni a. Thuthlung Hluiah chuan Israel hnam pum

 pui huapa thlîr a ni deuh ber a, mi mal dinhmun a\anga thlîrnaa tel tlêm hle. Thuthlung Thar lamah erawh pâwlho, Kohhrandinhmun a\anga thlîrna lian hle mah se, Thuthlung Hluingaihtuah chuan mi mal dinhmun ngaihtuaha hun hnuhn<ngsawina hi a tam hle. Chhandamna chang tûrin mi mal rinnainkawngro a sû a. Mi tin a chhia emaw a \ha emaw kan thiltihang zêla rorêlsak kan nih t<r thu Bible-in min zirtîr a. Hetihrual hian mi mal rinna leh chhandamna hi Kohhran nunhonaleh rawngbâwlna kal tlang a nih thu Bible-in min zirtîr a. LalIsua lo kal leh huna mitthi thawhlehna te leh rorêlnate pawhmi zawng zawng huap a ni a. Vânram leh hremhmun pawh ahuho thil, a huhova chan tûr a ni. Chuvângin, hetianga mi maldinhmun leh pâwlho dinhmun a\anga hun hnuhn<ng thlîrna hiBible zirtîrna leh Kohhran zirtîrna a ni.

Page 50: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 50/380

NILAI THUPUI50

www.mizoramsynod.org

Hun hnuhn<ng thu sawina hi Bible hmun hrang hrangahkan hmu a. Nakina thil lo thleng tûr sawina a nih rualin, tûna

thleng mêk leh chan mêk sawina a ni tel bawk. Lal Isuan, “Tu pawh ka thu hriaa mi tîrtu ring chuan chatuana nunna a neitawh, thiam lohvin a awm lo va, thihna ata a chhuak a, nunnaaha lût ta zâwk a ni…a hun a thleng dâwn ta, tûnah pawh athleng tawh mêk,” tiin a sawi a (Joh. 5:24,25). Chatuan nunnahi tûna chan theih, a famkima chan hun t<r erawh nakin a ni.Hun hnuhn<ng hian tûna thlarau lam malsâwmna kan chanmêk leh nakina a famkima kan chan hun tûr a keng tel ve vea ni. Thuthlung Hluiah phei chuan hun hnuhn<ng hi he leia ataka chan tûr beiseina a ni tlângpui a. Nakin thih hnu piah lam beiseina phei chu sawi tûr a tam lo hle a ni.

Bible-in hun chungchâng a thlîr dân hi hun hnuhn<ng thungaihtuahnaah sawi tel loh theih loh a ni âwm e. Juda-ten hunhi awm \an ni leh tâwp ni neiin an ngai a. Genesis bua thilsiam

chanchin hian chu ngaih dân chu a târlang fiah hle. Hun hiPathian siam leh a kuta awm a nihzia pawh a târlang tel nghâl bawk a. Hei hi hun hnuhn<ng thu innghahna pawimawh tak ani. Grik finna leh sakhaw \henkhat zirtîrnain hun hi a ngairawn inher chhuak leh \hîn, bial (cyclical) anga a ngaia kîr leh\hînin an ngai a. Hmâna kan awm dân ngai ang chiah kharawn inher chhuah leh hun awm tûr tein an ngai a ni. He ngaihdân hi Bible zirtîrna nên a inkalh tlat a ni tih chhinchhiah ila.Hun hi awm \an ni leh tâwp ni neia Pathian siam a ni a. Heleiah mi tinin dam chhûng hun khat chiah kan nei tih hriain,khawvêl tâwpa Lal Isua lo kal leh hunah rorêlna hmaa dingtûrin kan inbuatsaih a ni.

Juda-ten hun hi chi hnih, tûn leh nakin hun tiin an \hen a.Tûn hun hi hun \ha lo, harsatna leh hrehawmna chi hrang hrangina tlâkbuak, hun hrehawm leh hun harsa niin an ngai a. Nakin

Page 51: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 51/380

51NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

hun erawh thung chu hun rangkachak, Pathian malsâwmna leh\hatna nasa taka an chen hun tûrah an ngai thung a. Chutianga

nakin hun, malsâwmna an dawnna ni tûr chu khawvêl hunin arawn her chhuahpui mai tûr ni lovin, Pathian kut chak tak avângchauhva lo thleng tûrin an ngai a ni. He ngaih dân hian hunhnuhn<ng chungchâng zirtîrna a kaihruai thui hle.

Hun hnuhn<ng awmzia kan sawi tâkte khi khawvêl finnaleh thiamna a\anga thlîrna nên a inkalhna lai sawi tûr tam tak a awm. Chutih laiin khawvêl tâwp, hun tâwp lo awm t<r hi

tûnlai science thiamna hian thui tak thlâwp chin a nei. Scientist\henkhatten Pathian thilsiam, ni leh thla leh arsite chen khianawm \an ni leh tâwp ni nei tûra ngaihna nghet tak an nei vea. Râlthuam hlauhawm (nuclear bomb) av^ng leh thilsiamchunga chhiatna lo thlêng mêk (ecological crisis) an thlîr dâna\ang ringawt pawhin hun hnuhn<ng lo thleng tûr hrilhlâwktuanga sawi theih an ni ta hial zâwk a ni.

Kumin kum tluanin hun hnuhn<ng thu kan zir dâwn a.Bible zirtîrnaa innghat, Kristian thurin laipui a ni tih chhinchhiahila. Pathian thu thiam (Reformed theologian) J. Moltmann-a phei chuan Kristian inzirtîrna zawng zawng hi hun hnuhn<nglam hawi, hun hnuhn<ng thua innghat vek niin a ngai a(Theology of Hope, p.16). Kristianna lungphûm, ringtutetichaktu leh tinungtu a ni a. Thuthlung Hluia rinnaa fak hlawhtekha nakin beiseina thurin nghet taka vuantute an ni a. Chutiang

 bawkin, Thuthlung Thara ringtu hmasate leh Mizo Kristianhmasate pawh Lalpa lo kal leh beiseina vawng nung reng\hînte an ni tih hriat a pawimawh ^wm e.

 Sawi ho tûr 

Mizo Kristianten hun hnuhn<ng thu kan \hatpui leh \hatpui

lohna laite sawi ni se.

Page 52: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 52/380

NILAI THUPUI52

www.mizoramsynod.org

 January 12

THUTHLUNG HLUIIN HUN HNUHNÛNGTHU A ZIRTÎR DÂN

Chhiar tûr : Gen. 12:1-3; Exod. 19:1-6; II Sam. 7:12-16 

Thuthlung Hlui-ah hian hun hnuhn<ng thu sawina hi awm vemeuh lovin mi tam takin an ngai \hîn a. A chhan pawh Lal Isua lo

kal lehna thu te, mitthi thawhlehna thu leh ni hnuhn<nga a rorêlnathute hi sawi a nih meuh loh vâng a ni. Thuthlung Hlui zirtute erawhchuan a bu tin deuh thawah hian Pathian thutiam kawng hranghranga sawina an hmu ve thung a. H>ng Pathian thutiamte hi Israelfate beisei innghahna a ni a. Thuthlung Thar lama hun hnuhn<ng thunên pawh inzawmna nghet tak an nei. Thuthlung Thar hi ThuthlungHluia Israel fate beisei Pathian thutiam lo thlen famkimna a ni nghenghe a. Chuvângin, hun hnuhn<ng thu hi Thuthlung Thar ang bawkin,Thuthlung Hlui zirtîrna laipui a ni.

Thuthlung Hluia Israel-te beisei Pathian thutiamte hi thuthlungtih a ni bawk \hîn tih chhinchiah ila. He thutiam/thuthlungte hianAbrahama hnêna Pathian thutiam te, Mosia leh Davida hnênaPathian thutiam te a huam a. Hêng thutiamte hi hun hnuhn<ng thuzirnaah Israel-te beisei innghahna ni deuh bîka sawi a ni \hîn a.Abrahama hnêna Pathian thutiam hi Genesis bung 12:1-3-ah kanhmu a. Genesis bung 13:14-16; 15:5,18; 17:7,8-ah te leh hmundangah te pawh kan hmu bawk. He thutiam hian Abrahamathlahte hnam ropui taka siam an nih tûr thu te, ram pêk an nihtûr thu te, a thlah avânga khawvêl hnam tin la thawven tûr thutea târlang a. Abrahama thlahte ram pêk tûr hi Kanaan ram bâkahAigupta lui (Nile) a\anga Euphrates luipui inkâr ram zawng zawng pawh tela sawi a ni. Hêng thutiamte hi Israel-ten an hnam rochan

tûrah ngaiin, an beisei innghahna a ni.

Page 53: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 53/380

53NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Mosia hnêna thutiam Sinai thuthlung tia sawi ve bawk hiExodus bung 19:1-6-ah kan hmu a. He thutiam hian a târlan

 pawimawh tak chu Israel-te Pathian hnam thlan an nih thu a nia. A thu an âwiha a thuthlung an pawisak phawt chuan ‘ro thlan bîk, puithiam chi, hnam thianghlim’ an ni ang a. Chutianga anawm loh erawh chuan hnam thlan an nihna hi tâwp mai thei niina lang. He thutiam hi Deuteronomy bung 4:20; 7:6; 14:2; 26:18-ah te sawi lan a ni bawk. Davida hnêna Pathian thutiam hi IISamuela bung 7:12-16-ah kan hmu a. He Davida thutiamah hiana lalna ram, a thlahte thlenga tihngheha a awm tûr thu kan hmu.Messia beiseina pawh keng tela ngaih a ni. Bible hmun hranghrangah he thutiam sawi lanna hi kan hmu: Sam 89:34,35; Isaia9:-7; 11;1,2; Jeremia 23:5,6; 30:8,9; 33:14-27; Ezekiela 37:24-35; Daniela 7:12-14; Hosea 3:4,5; Amosa 9:11; Zakaria 14:4,9leh a dangte.

H>ng Pathian thutiam kan târlan tâkte hi Israel-te beiseina tiin

mi thiamten an sawi \hîn a. Pathian thu an âwiha, a duhzâwnga anawm phawt chuan he leilunga an tawn nghâl tûr thilte a ni. Nimahsela,Pathian thu an âwih loh av^ngin Israel-te beiseina hi Thuthlung Hluihunah thlen famkim ahnekin, Israel hnam chu lalram pahnihah \henina awm a. An \henawm hnamte awpbehin an awm deuh reng a,Assuria leh Babulon sawrk^r kuta an tlûkchhiat \um khân, an milian leh mi \ha tam takte sala hruai bovin an awm a. Juda-hoteBabulon sala hruai an nih hnuah phei chuan saltânna laka chhanchhuah beiseina leh an rama hruai kîr leh an beiseinate chu hunhnuhn<ng thu laipui ber a lo ni chho ta a. Messia beiseina pawhan neih len phah a. Sawrk^r chak tak awp behna hnuaia an awmavângin chung lam \anpuina beiseinain an khat a. Pathian thutiaman beiseite chhêm alh tûr leh an dinhmun harsa tak kârainthlamuanna tûrin khuhhawnna thuziak (apocalyptic literature)

te an lo chîn phah a. Sal tân hnu lama Israel-te beiseina kengtu ber 

Page 54: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 54/380

NILAI THUPUI54

www.mizoramsynod.org

 pawh a ni zui ta a ni. Khuhhawnna thuziakte hian Israel hnamvohbîk hnam an nih thu leh nakina hnam dangte chunga lalna chang

 pha khawpa tundin an nih hun tûr a thlîr a. Thuthlung Thar hunah pawh hei hian vawiin thlengin hnuhma a la nei a. Israel-te beiseinahian keng tel bawk mah se, mi thiam \henkhatten Juda-te nghahfâk tiin an sawi a. Hei vâng hian Thuthlung Hluia hun hnuhn<ng thu hiIsrael-te beiseina tih leh Juda-te nghahfâk ti tein an \hen phah bawk \hîn a ni.

Thuthlung Hluia hun hnuhn<ng thute hi Reformed theologian

A. A. Hoekema chuan Genesis bung 3:15 thu tlawh chhanin,Eden huana mihring hmasate tlûk nia chhandamtu pêk tiamthuthlunga in\an chho niin a sawi a (Hoekema pp. 4f). A sawizêlnaah chu thuthlung chu Abrahama hnênah ‘I thlahte avânginkhawvêl hnam tin an la thawveng ang’ (Gen. 12:3; 22:18) tia puan chhuah a ni leh a; Jakoba hnênah chhandamtu pêk tiam chuJuda thlaha mi a nih t<r thu puan chhuah leh a ni a (Gen. 49:10);

Davida hnênah phei chuan ‘I rîla rah’ tiin sawi chian lehzual a ni(II Sam. 7:12-13; cf. Isa. 9:7). Chhandamtu pêk tiam hi lal, puithiam leh zâwlnei a nih kawp tûr thu te (Deut. 18:15; Sam110:4; Zak. 9:9), chhiahlawh, mite tâna tuarsaktu tûr a nih thu te(Isa. 42:1-4; 49:5-7; 53:1ff); Mihring Fapa ti tein sawi a ni bawk a (Dan. 7:13-14). He chhandamtu pêk tiam thu hi Messiah beiseina tia sawi \hin a ni a, Peteran ‘khawngaihna lo thleng tûr’zâwlneiten ngun taka an chhui \hin tiin a sawi nghe nghe a ni (IIPet. 1:10,11).

Hun hnuhn<ng thu hi Thuthlung Hluiah hian Pathian ram lothleng tûr beiseina tiin mi thiam \henkhatten an sawi bawk \hîn a.Chu beiseina chuan Israel-te chanchin (history) pum pui hi a tuamchhuak veka ngaih a ni. Thuthlung Thar beiseina Jeremia 31:31,32hi Thuthlung Hlui thuchah laipui niin an ngai bawk a. Lalpa Ni lothleng tûr beiseina hi zàwlneite thuchah laipui a ni a. Hetih rual hian

Page 55: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 55/380

55NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Israel hnam tundin leh beiseina hian Thuthlung Hlui hi a khuh hnehhlein an ngai a. He beiseina hi Rev. Lalsâwma chuan, “Israel-ten

an vawng nung reng a, an thlah duh hauh lo,” tiin a sawi a; chu chuan hnehna thurûk niin a sawi nghe nghe a ni ( Kristian Thurin

 Zirna, p. 287).

Hun hnuhn<ng thu hi mi mal leh pâwlho huapa ngaihtuah lehsawi a nih laiin, Thuthlung Hluiah hian mi mal aiin pâwlhongaihtuahna a lian bîk hle a. Chutiang bawkin thlarau lam aiintaksa chhandamna lam ngaih pawimawhna a lian z^wk bawk.

Revd. Chuau\huaman a sawi angin sal tân hun hma lam phei khachuan thih hnu piah lam beiseina hi a chau hle a. He leia an damchhûnga malsâwmna an dawn tûr bâk an thlîr pha meuh lo(Calvina Zirtirna leh Mizo Nun, pp.100f). He ngaih dân hitûnlai Bible zir mi (scholar) l^r tak Prof. Donald E. Gowan-a  pawhin Thuthlung Hluiin hun hnuhn<ng thu a zirtîr dânkhaikhâwmna atân a hmang nghe nghe a ni. A sawi zêlnaah hun

hnuhn<ng thu hi engkim Pathian kuta awm a nihzia târlanna niina ngai a. Chuvângin, hun hnuhn<ng thu hi ringtute tân thlamuannathuchah pawimawh tak a ni a. Pathian lam hawi tûr leh a duhzâwngti tûra infuihna \ha berah a ngai bawk a ni ( Eschatology in the

Old Testament , pp. 123ff.).

H>ng kan sawi tâkte a\ang hian Thuthlung Hluiin hunhnuhn<ng thu a sawi dân eng emaw chen chu kan hre thei ang

a. Kristiante thlîrna a\angin kim lo hle mah se, hun hnuhn<ng thuhi Thuthlung Hlui zirtîrna pawimawh tak a ni tih erawh hai ruala ni lo.

  Sawi ho tûr 

Thuthlung Hluiin hun hnuhn<ng thu a zirtîrna hlutna nia kanhriatte sawi ni se; Kristiante thlîrna a\anga a famkim lohna lai nia

kan hriatte sawi tel ni bawk se.

Page 56: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 56/380

NILAI THUPUI56

www.mizoramsynod.org

 January 19

THUTHLUNG HLUIIN LALPA NIA SAWI DÂN

Chhiar tûr : Isa. 35:1-10; Amos. 5:18-20; Zeph. 1:14-16 

Lalpa Ni tih hi Thuthlung Hluia hun hnuhn<ng sawina\awngkam langsâr tak a ni a. Zâwlnei lehkhabuah he nî sawinahi kan hmu tam hle a ni. Hun hnuhn<ng beiseina puan chhuahnaa ni a, kum zabi pariatna zâwlneite hi a hmang \antua ngaihan ni. A hmang hmasa bertu nia lang chu zâwlnei Amosa a ni(Amos. 5:20). Lalpa Ni beiseina lo in\an dân chu hetiangdeuh hi a ni. Davida leh Solomona hnuaiah Israel-te chu lalramropui tak an ni a. Mahse, Solomona thih hnu lawkah lalrama lo in\hen a, hnam chak lo tak, an chheh vêla miten an nawman mâka an tihduhdah leh awp beh dinhmunah an ding ta a.

Davida hnuaia an ropui lai hun kha an ngai a; chutiang hunchu eng tikah emaw Pathianin rawn pe leh tûrah ngaiin chuhun lo thleng tûr chu ‘LALPA Ni’ (Day of YAHWEH) an tita a. Chu beiseina chu hun lo kal zêlah a \hangin hma a s^wnzêl a. Israel-te tân hnam dang chunga lal hrawt theihna hun,an vawk lal lên theihna hun tûra an ngaih a ni.

Hun a lo kal zêl a, Lalpa Ni an beisei dân pawh a \hangdanglam hret hret ve zêl a. Lalpa Ni hi sual hnehna nî, Pathianchhandamna ropui tak lo thlenna hun ni t<ra ngaih a ni a. A tîraan beisei dân pângngai, Pathian Jehovan Israel-te a chawikânhun tûr, malsâwmna a vûr hun tûr nia an ngaih dân kha a kalzêl bawk a. Isaia bung 35 hi Lalpa Ni an beisei dân puanchhuahna \ha tak a ni. Pathian ropuina lanna ni, a mite hlimnaleh lâwmna hun duhawm tak, mi rethei leh chanhai te, pianphungarualbanlote lama hlimna leh lâwmnaa an khah liamna nî t<r a ni

a; thil siamte pawh an zalên hun tûr niin a lang.

Page 57: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 57/380

57NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Zirlai hmasa lama kan sawi lan tawh ang khân Juda-tenhun hi tûn hun leh nakin hun tiin hmun hnihah an \hen phawk 

a. Nakin hun lo thlen dâwnah hian hun hrehawm tak lo awmtûrin an ngai a; chutih lai tak chuan LALPA chu anmahnichhan chhuak tûra lo kalin ‘Lalpa Ni’ chu a rawn thlentîr dâwnah an ngai a ni. Tûn hun hi hun \ha lo khârna a nih rualin,hun thar, nakin hun in\anna anga sawi theih a ni. Lalpa Ni hiJuda-te ngaih dâna hun rangkachak lo awm tûr hai hawngtutûr a ni. Lei thar leh vân thar in\anna tûr ang pawha ngaihtheih a ni bawk. Hetiang taka Israel-ten Lalpa Ni an beisei

dân hi Pu Patea hla hian a tifiah \ha hlein Rev. Lalsâwmachuan a ngai a:

  Ni ropui a lo thleng dâwn ta, Kan nghah Lal Immanuel,Sual leh ramhuai tlâwmna ni chu,Chhandam fate kan zalênna tûr chu.

Kan sawi tâkte kha Israel faten Lalpa Ni an beisei dân

a nih laiin, Israel fate sualna leh khawlohna avângin Lalpa Nihi malsâwmna nî, ni hlimawm leh lâwmawm nih ahnekin, ni\ha lo, Israel-te chunga chhiatna lo thlen hun a nih tûr thuZâwlneite lehkhabuah kan hmu thung a ni. Zâwlnei zînga Lalpa Ni tih \awngkam hmang \antua ngaih Amosa chuan hetianghian a sawi a: “Lalpa Ni duhte u, in chung a pik e! Engati ngeLalpa Ni chu in duh? Êng ni lovin thim a ni zâwk e” tiin(Amos. 5:18). Lalpa Ni an lo beisei \hin dân chu Amosa hian

a letlingin a rawn sawi ta thung a. Malsâwmna leh chhandamnanî ni lovin, chhiatna râpthlâk tak lo thlenna nî, Pathian hremnaavânga Israel hnam rûmna nî a ni zâwk dâwn a ni.

Zâwlnei Isaia pawhin Lalpa Ni, malsâwmna leh lâwmna nîtûr chu sualna leh khawlohna avânga \ahna leh rûmna nî a nih tûr thu hetiang hian a sawi bawk a ni: “Lalpa Ni chu nasa takin,thinrimna leh thinurna nasa tak nên a lo thleng dâwn e. Vân arsite

leh chhohreivûngte chuan an êng an chhuah lo vang a; ni chu a

Page 58: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 58/380

NILAI THUPUI58

www.mizoramsynod.org

chhuah laiin tihthimin a awm ang a, thla pawhin a >ng chu a >ntîr dâwn tawh lo a ni… vân khi ka tikhûr ang a, sipaihote Lalpa

thinrim avângin a thinurna nasa tak nî-ah chuan lei pawh hi aawmnaa hmun sawn dâwrh khawpin tihnghînin a awm ang,” tiin(Isa. 13:9,10 &13). Lalpa Nia chhiatna lo thleng tûr râpthlâkziasawi nân hian vân lam thilte tihkhawloh leh tihchhiata a awm tûr thu hi zâwlneiten an sawi \hîn a ni. Mihring sualnain vân boruak leh thil siam dangte a nghawng pawi dân puan chhuahna a ni thei bawk a. Eng pawh ni se, heta Lalpa Ni lo thlen chhan Isaian asawi hi Israel fate chauh ni lovin, Babulon leh an chheh vêl hnam

dangte khawlohna avângte pawh a ni tel bawk âwm e. Chuchhiatna chuan anmahni pawh a khawih tel vek dâwn a ni.

A chunga zâwlnei Isaia sawi ang deuh bawk khian zâwlneiObadia pawin Lalpa Ni hi hnam dang, Edom rama chêng Esauvathlahte tân chhiatna nî a nih tûr thu a sawi a. Tu mah bâng lovin,an chungah chhiatna leh boralna lo thlenna nî a ni ang a. Chu nîchu Obadia chuan Jakoba thlah, Israel fate vânneihna nî ni tûrina sawi ve thung a ni. Obadia hian a tîra Israel-ten Lalpa Ni an beisei dân ang kha a beisei dân a ni. Eng pawh ni se, Lalpa Nihi sualna tituten Pathian thinurna an tawng buakna nî, Pathianhremna râpthlâk tak lo lanna nî tûr a ni. Chumi huna chhiatnachuan hnam tin a huam vek dâwn a ni.

Zâwlnei Joela pawhin Lalpa nia chhiatna lo thlengin vânlam a khawih dân tûr hetiang hian a sawi a: “Lalpa Ni chu alo thleng mêk a, a hnai tawh si a; thimna leh khaw durna

nî…Vânah leh leiah thilmakte ka hmuhtîr ang a, thisen te, meite, meikhu hû te nên. Ni thimah a chang ang a, thla thisenah achang ang a, Lalpa ni ropui tak leh râpthlâk chu a lo thlenhmain,” tiin (Joel. 2:3,31). Mihring sualna leh khawlohna avângaPathian hremna hlauhawmzia leh râpthlâkzia sawina a ni a.Mihring sualna leh khawlohna avânga thil siamte chhiatna bâwihaan tân thu târlanna \ha tak a ni thei bawk ang. Lalpa Ni hizâwlneite thlîrna a\ang chuan a lungngaihthlâk hle \hîn a ni.

Page 59: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 59/380

59NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Lalpa Ni lo thleng tûr râpthlâkzia hi zâwlnei Zephania’nhetiang hian a sawi bawk a ni: “Lalpa Ni chu râpthlâk tak a

ni; chutah chuan mi chak tak chu a chiau vawng vawng ang.Chumi nî chu thinurna nî a ni a, mangan leh hrehawmna nî,chhiatna leh \iauna nî, thimna leh khawdurna nî, chhûm lehthim chhah mup nî a ni a, kulha hung khawpuite chung lehkhaw kil kulh sângte chungah chuan tawtawrâwt leh râl beihthâwm rîkna nî a ni e,” tiin (Zeph. 1:14-16). Zâwlnei hrilhlâwkna thu hian Lalpa Ni hi indona râpthlâk tak lo thlen huntûr niin a târlang a. Chu indona avânga tuarna nasa tak lo

thlenna ni tûr chu niin a lang.Zâwlneiten Lalpa Ni hi a thim lam hawizâwngin an thlîr 

deuh vek emaw tih a awl hle. A thimzâwnga an sawi lai hiana êng lam hawia sawina hi hmuh hmaih lo ila. Isaia chuanLalpa Ni hi hun thar thlenna nî, indona awm tawh lohna huntûr niin a sawi a (Isa. 2:4), lei thar leh vân thar lo lan hun tûr niin a sawi bawk a ni. Amosa pawhin in lam leh ram lamahhausakna hun tûr niin a sawi bawk (Amos. 9:13-15).

Chutichuan, Lalpa Ni hi sualna leh khawlohna avângaPathian hremna râpthlâk tak mai lo thlenna nî a nih laiin,Pathian \ihtute chungah a \hatzia lanna nî a ni tih ThuthlungHlui hian a târlang tel ve zêl bawk a. Pathian lalzia, engkimchunga rorêltu leh thuneitu a nihzia puan chhuahna pawimawhtak a ni. Lalpa Ni beiseina hi Israel-te thinlungah hian a nghethle tih chhinchhiah ila. Hun thar lo thleng tûr hai hawngtu

 pawimawh tak niin a lang.

 Sawi ho tûr 

Kan ram leh kan hnam dinhmunte enin Lalpa Ni hi eng angnge ni ang a, engti anga a lo thleng ve tûrin nge kan beisei tihsawi ni se.

Page 60: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 60/380

NILAI THUPUI60

www.mizoramsynod.org

 January 26 

HUN HNUHNÛNG THU – ZÂWLNEI AMOSA SAWI DÂN

Chhiar tûr : Amos. 1:3-5; 5:18-27; 9:11-15

 Zâwlnei Amosa hi Isua pian hma kum zabi 8-na zâwlneian tihte zînga mi a ni a. Israel ram hmasâwnna invawrh sân lai

tak, hmâr lamah Jeroboama II-na (786 – 746 B.C.)-in ro arêl lai, chhim lamah lal Uzia (783-742 B.C.)-in ro a rêl laiahmâr lam lalram, Israel rama zâwlnei hnathawk a ni. A thuhrilh lâwkte hi zâwlneite zîngah chuan ziaka dah hmasak ber nia ngaih a ni. Mi thiam chi hrang hrangten Amosa bua thuziaktehi Amosa ziak ngei niin an ring a ni.

Hun hnuhn<ng thu a sawi dânte kan luh chilh hmain,

Amosa chanchin bâkah a hun laia Israel ram leh a chheh vêlramte inlaichîn dân te lo târlang hmasa ila. A lehkhabu ziakakan hmuh angin, Amosa hi Judai ram chhûng thingtlâng khaw pakhat Tekoa khaw chhuak a ni a. Jerusalem chhim chhak lam, Bethlehem khua a\anga mêl nga vêla hlaa awm a ni. Ranvulha ei zawng mi retheia ngaih a ni. Ziaktu \henkhat chuanama ran vulh ni lovin, mi hausa berâm vêngtu niin an ngai nghenghe a. Ran vulh bâkah theipui thing (sycamore figs) a enkawl bawk a ni.

Amosa hian Isua pian hma kum 760 vêl a\angin zâwlnei hnahi thawk \an tawha ngaih a ni a. Hetih lai hi Israel hnam awp bet\hîntu leh an hmêlma lian Suria leh Assuria sawrkâr pahnihtehripui leh \âmin a tihbuai lai a ni a. Chutih avâng chuan Israelramin hun râlmuang an tawng lai hun a ni a. Ram pawhin hma a

sâwnin, a hausak lai tak a ni. Hetia hun râlmuang leh hausakna

Page 61: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 61/380

61NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

an chen lai hian khawtlâng nunhona leh hnam inpumkhatna erawhchu nasa taka tihchhiatin a awm thung a. Mi hausa leh retheite

inkâr a kak zau hle a. Pathian thinurna tawng baw khawpin milian leh mi hausaten mi retheite an rap bet a. Chutiang dinhmunahchuan Amosan huaisen takin hun hnuhn<ng thuchah hi a puangchhuak a ni.

Amosan hun hnuhn<ng thu a sawi hi Israel fate leh anchheh vêl hnamte chunga Pathian rorêlna lo thlen tûr thu a nia. Israel fate chunga Pathian rorêlna lo thleng tûr a hrilh lâwkte

hi hetiang hian hlâwm khâwm theih a ni. Israel fate chukhawvêla Pathian chhûngte awm chhun ni mah se, an sualnaleh khawlohna nasa tak avângin Pathian hremna an tuar ngeidâwn a ni. An sualna leh khawlohna hi an mi lian leh mihausaten mi rethei rap beta an hnehchhiah te, sum leh paia anhlemhlêtna te, mipat hmeichhiatna hman khawloh te, hmunthianghlim tihbawrhbân leh milem biak an chîn te hi a langsâr 

zualte an ni a. An suahsualna langsâr tak mai pakhat dang lehchu rorêltuten dikna an palzût \hîn chu a ni.

Israel fate hi Pathian chhûngte an nih avângin an lakahPathianin a phût sângin a thîkthu pawh a chhe zual a ni. Heivâng hian, “I Pathian tâwk tûrin inpeih rawh,” ti khawpinPathianin Israel fate a vauna puan chhuah a ni a (Amos. 4:12c).Zirlai hmasa lama kan sawi lan tawh ang khân an sualna

avângin Lalpa Ni an nghahhlelh êm êm pawh Pathian hremnarâpthlâk tak an chunga a thlen hun tûr a nih thu Amosan asawi a. “Lalpa Ni chu êng ni lovin, thim a ni zâwk e,” tikhawpin hun hnuhn<nga Israel-te chunga Pathian rorêlna lothlen tûr thu hi puan chhuah a ni (Amos. 5:18).

A chunga kan sawi tâk anga Israel fate chunga Pathianhremna lo thlen tûr thu Amosan a sawi \umin, hnam dangte

 pawh an sualna leh khawlohna avânga Pathian thinurna râpthlâk 

Page 62: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 62/380

NILAI THUPUI62

www.mizoramsynod.org

tak an tawng buak tûr thu sawi lan a ni. Amosa buah hianIsrael hnam awp bettu leh hmusita tihrehawmtuten Pathian

hremna an tuar tûr thu kan hmu a. Chûng hnamte chu: Suria,Philistia, Tura, Edom, Amon leh Arab rama chêng hnamte anni. An lal leh an mi liante tihboralin an awm ang a, \henkhat salahruaiin an awm ang. Mei hmangin hrem an ni bawk ang a, anlal inte phei chu a kâng chhe vek dâwn a ni. Hêng Israel\henawm ramte hrem an nih chhan hi an bawhchhiatna avâng ani a. Chûng an bawhchhiatnate chu Israel hnam an hmuhsit lehtihhrehawm \hin vâng te, milem an biak vâng leh Israel nêna anthuthlung laka an rinawm loh \hin vângte a ni. An sualna leh bawhchhiatnate avângin Pathianin a hrem dâwn a ni. Israel chhehvêl hnamte chunga Pathian hremna lo thleng tûr hi Pathian lalzia,hnam tin chunga rorêltu a nihzia târlanna pawimawh tak a ni.

Israel fate leh an \henawm ramte chunga hun hnuhn<ngaPathian hremna lo thlengah hian Israel fate chuan sual an sima,

Pathian lam an hawi leh phawt chuan tihchhiat veka an awmloh tûr thu Amosa sawi hi a chhinchhiah tlâk hle a. Chutiangasima a lam an hawi leh phawt chuan an sal tânna hmun atahruai kîrin a tungding leh dâwn a ni. ‘Davida bâwkte chim’chu tundin leh a ni dâwn (Amos. 9:11ff). Hei hi ThuthlungHluia chanchin \ha târlanna pawimawh tak pakhat chu a ni a.Thuthlung Hluiin Pathian khawngaihna a târlan dân a ni a.Pathian rorêlna râpthlâk tak kârah he beiseina êng hi hmuhtûr a awm \hîn a. Thuthlung Hluia hun hnuhn<ng thuchahlâwmawm tak a ni.

 Sawi ho tûr 

Amosa hun laia Israel fate dinhmun leh tûnlaia kan dinhmuninanna lai nia kan hriatte sawi ni se. Hun hnuhn<ngin min nang

ve mêkin kan hria emaw, sawi ni bawk se.

Page 63: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 63/380

63NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

February 2

HUN HNUHNÛNG THU – ZÂWLNEI ISAIA SAWI DÂN

Chhiar tûr : Isa. 2:2-5; 9:6,7; 35:1-11

Zâwlnei Isaia bu hi mi thiamten mi pathum kutchhuak niinan sawi \hîn a. Bung 1-39 hi Isaia pakhatna ziak nia ngaiin, bung 40-55 hi Isaia pahnihna ziak nia ngaih a ni a. Bung 56-66 te hi Isaia pathumna ziak nia ngaih a ni. Isaia pakhatna hikum zabi 8-na zâwlneite zînga mi a ni a. A thuziak pawh hetihhun laia ziak hi nia ngaih a ni. Isaia pahnihna hi sal tân hun laiami, a thuziakte pawh sal tân laia ziak nia rin a ni a. Isaia pathumna erawh chu sal tâng chhuah hnu lama mi, a thuziakte pawh sal tâng chhuah hnua Jerusalem-a ziak nia ngaih a ni.Hetiang hi Isaia bu ziaktute dinhmun leh an thuziak hun

chungchânga mi thiamte ngaih dân a nih avângin tûn \uma kanzir tûr pawh hi hlâwm thumah kan \hen dâwn a ni.

Isaia pakhatna hi Amazia fapa a ni a. Fapa pahnih a neihhnua zâwlnei hna thawk tûra koh a ni. Amosa aia hnung hret,B.C. 740 lai vêla zâwlnei hna thawk nia ngaih a ni. A hun laihian Assuria sawrkâr pawh tûn hma zawng aiin Israel hnamleh a \henawm ramte lakah a tawrhhlelhawm zual a. Lal ropuitak tak, Tiglath Pilesar III (B.C. 745 – 727) te, ShalmaneseraV (B.C. 726-722) te, Sargon II (B.C. 721-705) te lehSennakeriba (B.C. 704 – 661) te hi Isaia rawngbâwl hun laihian Assuria ram awptute an ni. Shalmanesera V lal lai hianAssuria sipaiten hmâr lam lal ram rawn tichhiain, salah mi tamtak an hruai bo va. Sennakeriba pawhin Hezekia lal laiin chhimlam lalram tihchhiat vek tumin a lo thawk bawk a. Hetiangaan hmêlma chak takte beihna an tawh lai hian Israel ram

khawtlang nun pawhin chhiat lam a pan \hîn a ni.

Page 64: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 64/380

NILAI THUPUI64

www.mizoramsynod.org

Zâwlnei Isaia pakhatna thuziak (Isa. 1-39) hlâwmah hianhun hnuhn<ng chungchâng sawina chi hrang hrang kan hmu a.

Israel-te chunga Pathian rorêlna a \ha lam leh chhe lama lo thlengtûrte bâkah khawvêl hnam dangte chunga Pathian rorêlna lothlen tûr thu sawina kan hmu bawk a. Chutih kârah chuan hunhnuhn<nga Messia beiseina thu, a lalna ram lo lan tûr thute kanhmu bawk a ni.

Israel-te chunga Pathian hremna lo thlen chhan hi Pathianhawisana milem an biak vâng te, mi rethei an hnehchhiah vâng te,

hlemhlêtna hluar lutuk vângte a ni a. Israel \henawm ramte lehkhawvêl ram dangte chunga Pathian hremna lo thlen chhan nialang erawh chu: Israel-te chunga harsatna thlentu an nih vâng te,an chapo vâng te, Pathian aia ropui zâwk nih an tum vâng te ani. Pathian hremna tuar tûr hnamte chu - Babulon, Assuria, Suria,Philistia, Moab, Edom, Ammon, Tura, Duma leh Arabia te an nia. Babulon, Asssuria, Duma leh Arabia ram te hi Amosa buahsawi lan an ni ve lo va. Assuria leh Babulon te phei chu Israelhnam chunga chhiatna râpthlâk tak thlentute an ni.

Isaia pakhatna hian Israel-te chunga chhiatna thlentuhnamte pawh huam telin Pathian lama an hawi kîra, a mite lani ve tûra sawina kan hmu a (Isa. 2:1f). Hei hi hun hnuhn<ngthu Isaian a sawi zînga chhinchhiah tûr pawimawh tak niin alang. Isaia hian Lalpa Ni hi a thimzâwng aiin a êngzâwngin a

sawi tam a. Israel hnam tân mai ni lovin, khawvêl huapinPathian chhandamna lo lang tûr hi a thlîr a. Messia lo kal tûr  pawh zâwlneite zînga hmu chiang leh hre chiang bera sawi ani a. Davida thlaha mi, khawvêl hnam tin leh thil siam tinrêngtehuapa remna lal a nih tûr thu pawh lo sawi lâwktu a ni.

Isaia pahnihna (Isa. 40-55) hi Isaia pakhatna aiin ngaihdân sakhat \ha zâwk neia ngaih a ni. Sal tân hun laia ziak a nih

avângin hun hnuhn<ng thuchah a sawite hi sal tângte thlamuanna

Page 65: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 65/380

65NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

lam thu a tam hle. Pathian rorêlna lo thleng tûr pawh a \ha lamleh thlamuanawm lam a ni a. Sal tângte chhuahna thu leh Israel

hnam tundin lehna thu a \hahnem a. Messia lo kal tûr pawh midangte tuarsaktu a nih thu leh chu tuarna avânga chhandamnalo lan tûr thu pawh fiah takin kan hmu thei a ni.

Isaia pathumna (Isa. 56-66) hi sal tâng chhuah hnua mi,a thuziakte pawh Jerusalem kulh leh temple an sak \hat lehtawh hnu nia ngaih a ni a. Nimahsela, an beisei anga sal tângchhuakte dinhmun a \hat loh avâng leh Israel fate inkârah ngei

 pawh harsatna chi hrang hrang a tam avângin, Israel-te demnathu leh an chunga Pathian hremna lo thlen tûr thute kan hmutam a. Chutih kârah erawh chuan Pathian, Pa leh Tlantu a nihthu te (Isa. 63:16; 64:18), an tâna Pathian chhandamna lothlen tûr thute leh Jerusalem ropui taka tundin a nih tûr thutekan hmu bawk a. Chu bâkah Isaia pathumna hian Jerusalem-a hnam tin chi tinte hruai khâwm an nih tûr thu leh mi zawng

zawngin Pathian ropuina an la hmuh tûr thu a sawi tel a (Isa.66:1f). Messia beiseina leh a lo lan huna a hnathawh dân tûrtesawi lan a ni bawk. Isaia pathumna hian lei thar leh vân thar lo lan tûr thu a sawi tel bawk a ni.

Zâwlnei Isaia buin hun hnuhn<ng thu a sawite hi Israel fateleh an chheh vêl hnamte chunga Pathian hremna thlen tûr thu anih rualin, an chunga Pathian khawngaihna lo thlen tûr thu târlanna

a ni a. Thuthlung Thar lo lan hun tûr sawina a tam hle bawk a.Chuvângin, Zâwlnei Isaia bu thlîrna a\ang hi chuan hun hnuhn<nghi thim ni lovin, êng ni zâwk mahin a lang.

 Sawi ho tûr 

Hun hnuhn<ng a êngzâwnga thlîr hi Mizo Kristiante hiankan \hat phah zâwkin kan ring em?

Page 66: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 66/380

NILAI THUPUI66

www.mizoramsynod.org

February 9

HUN HNUHNÛNG THU – ZÂWLNEI JEREMIA SAWI DÂN

Chhiar tûr : Jer. 2:11-13; 6:16-23; 23:1-6; 31:31-34

Zâwlnei Amosa leh Isaia-ten hun hnuhn<ng an sawi dânte kan zir tawh a. Tûn \umah hian zâwlnei Jeremian hun

hnuhn<ng thu a sawi dân kan zir ve leh dâwn a ni. Hunhnuhn<ng thu a sawi dânte kan luh chilh hmain Jeremia chanchinleh a hun laia Israel-te dinhmun leh an chheh vêl hnamte n>naan inlaichîn dân te lo thlîr hmasa ila.

Zâwlnei Jeremia hi Ezekiela te nên sal tân hun laia zâwlneian ni a. A rawngbâwl \antirh kum hi sal tân hma B.C. 627/626 vêl nia rin a ni. Puithiam chhûngkuaa mi a ni a, Anathot

khua, Jerusalem hmâr chhak lam hret, mêl sarih vêla hlaachêng a ni. Zâwlnei hna thawk tûra kohna a dawn lai hiantlangvâl a la ni a. Zâwlnei hna a thawh chhûng hi hun harsatlai tak a ni a. Judai ram chu Babulon awpna hnuaiah a awm\an a. Babulon laka Juda hruaitu \henkhatte an hel avângin anmi \ha leh mi lian sâng tam tak \um hnih ngawt Babulon lamahsala hruaiin an awm a. Sala an hruai \um hnihnaah phei chuanBabulon lal, Nebukadnezzara leh a sipaiten Jerusalem khawpuichu temple nên lam an tihchhiatsak nghe nghe a ni. Jeremia hisala an hruai zîngah a tel lo nain, a duh lo chung Aiguptaramah an tlânchhiatpui a, chutah chuan a zu thi ta nghe nghea. Aigupta-a an tlânchhiatpui hma hian sala hruai bângte zîngahhuaisen takin Pathian thuchah a tlângaupui \hîn.

Kan sawi tâk angin Jeremian kum 40 dâwn lai zâwlnei

hna a thawh chhûng hi Israel ram hun thim zual lai a ni a.

Page 67: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 67/380

67NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Zâwlnei hna a thawh tirhin Juda lal \ha tak mai, Josian templea thian fai a. Ram leh hnam nun pawh siam \hat tuma \an a

lâk mêk laiin, Carchemish (kar-khe-mis)-a Aigupta nên anindonaah a thi hlauh mai a. A hnua rorêltuten ram rorêlna ankalpui \hat theih loh avângin Babulon sawrkâr awpna hnuaiahkum B.C. 605 a\angin an tlu lût a. Babulon sawrkâr laka anhel \hin avângin chhiatna nasa zâwk an chungah a thleng a.Pathian vên khawpui Jerusalem leh a chênna temple nên lamtihchhiatin a awm ta mai a. Israel-te tân chhiatna vâwrtâwp,hnam boralnaa ngaih dinhmun an lo tawng ta hial a ni. Saltângte tân leh sala hruai bângte tân beidawnthlâk tak a ni.Chutiang dinhmunah chuan Jeremian hun hnuhn<ng thu hi asawi a ni.

Jeremian hun hnuhn<ng thu a sawi hi Amosa leh Isaia tesawi ang deuh bawk khân, Israel-ten Pathian thu an âwih lohavânga an chunga chhiatna râpthlâk tak lo thlen tûr thu a ni

deuh ber a. Babulon lal chu Pathianin a mite a hremna hmanruaa ni a. |ha taka a awpna hnuaia awma, chhiah pawh an tuk ang apiangte pe tûrin a fuih a. Chutianga awm chu Pathianduhzâwng a nih thu pawh a sawi nghe nghe a, chu chu anzawm loh chuan chhiatna nasa zâwk an chunga a thlen tûr thu pawh a sawi tel bawk \hîn a ni. Pathian duhzâwng a sawitechu Israel-ten an zawm duh loh avângin chhiatna râpthlâk zâwk a thleng ta rêng a ni. Juda-te rilru leh ngaihtuahnaahJerusalem khawpui leh temple tihchhiat hi hnam mualphonanasa tak, Pathian hransanna ang hiala ngaih a ni.

Israel fate chunga chhiatna râpthlâk tak lo thlen chhan hiJeremian hla thu hmangin hetiang hian a sawi a: “Kei nunnatuikhur hi min kalsan a, tuikhuah an ker a, tuikhuah khi, tuitling thei lo tûr chu,” tiin (Jer. 2:13). Israel-ten Aigupta bâwihata chhan chhuaktu Lalpa an theihnghilh a, ram an tibawlhhlawh

Page 68: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 68/380

NILAI THUPUI68

www.mizoramsynod.org

zo va, rorêltute an hel a, Pathian an hawisan a, Baal milem an bia a. Mi retheite hmusitin an rap bet bawk a. Hetianga an

suahsualna avâng hian Pathianin hun hnuhn<ngah Israel-te ahrem a. Jeremia sawi dân phei chuan kum sawmsarih chhûngsal tâng tûr an ni. Israel-te chunga chhiatna lo thleng hi Pathianhremna a nih thu Jeremian a sawi uar hle a ni (Jer. 9:10;10:18; 16:16,17; 21:4ff.

Heti taka Israel fate chunga Pathian rorêlna râpthlâk tak a thlen lai hian, sima a hnên lama hawi kîr tûrin Jeremian

Israel fate a ngên \hîn a. “Hnungtawlh hmang Israel, lo kîr rawh,” tiin a âu \hîn a (Jer. 3:12). Sima Pathian lam an hawi phawt chuan Pathianin an sal tânna hmun ata hruai kîr leh atiam a. Israel hnam sâwmte kum za zet liam tawha Assuriasawrkârin a tihchhiat tawhte pawh sima hawi kîr tûrin a sâwma. Jerusalem khawpuia khawvêl hnam zawng zawngte nênPathianin hruai khâwm a tum thu pawh Jeremian a sawi nghe

nghe a ni. Chutianga a hruai kîr leh hunah chuan rorêlna \hatak hnuaia an awm tûr thu leh Jerusalem khawpui tundin a nihtûr thute a sawi lâwk bawk a ni.

Pathianin Israel fate tundin leh tûr thu a sawinaahThuthlung Thar a siam tûr thu a sawi hi a chhinchhiah tlâk hle.Jeremia sawi dân chuan Thuthlung Thar chu a hlui ang lovin,chhûngril lamah Pathian thupêkte dah a ni ang a, an thinlungah

ziak a ni bawk ang. Chutih hunah chuan mi tinin Pathian anhre \heuh tawh ang a, an sualte pawh ngaihdam a ni tawh ang.Chu bâkah “Davida tân zâr fel tak ka chhuahsak hun tûr chua thleng dâwn tih hi Lalpa thuchhuak a ni,” tih thu a sawi bawk a (Jer. 23:5). He thu hi Messia lo lan tûr thu sawina ani a. Israel faten hrethiam sela, thlamuanawm tak t<r a ni.

Jeremian hun hnuhn<nga hnam dang chunga Pathian

rorêlna lo thleng tûr hi Zâwlnei Amosa leh Isaia te ang bawkin

Page 69: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 69/380

69NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

a hrilh lâwk a. Chûng hnam dangte chu Israel chheh vêlahnam chi hrang hrang awmte bâkah ‘hmâr lam lal zawng zawng

te, a hla leh hnaia mi indawt zêlin, lei chunga awm khawvêllal ram zawng zawngte chu’ ti hial khawpin a sawi a. Aiguptami te, Moab, Ammon, Babulon, Damaska, Elam leh Philistiachunga Pathian rorêlna lo thleng tûr phei chu a sawi uar hlea ni.

Hun hnuhn<nga Pathian rorêlna lo thleng hian huam lohhnam a nei dâwn lo a ni. Hetianga khawvêl hnam zawng

zawng chunga Pathian rorêlna lo thlen tûr thu Jeremian a sawirual hian Pathian chhandamnain a huam tel tûr thu, Jerusalem-a hruai khâwm an nih tûr thu a sawi tel bawk.

 Sawi ho tûr 

Jeremian Thuthlung Thar Pathianin a siam tûr thu a sawinaa,

“An chhûngrilahte ka thutak ka dah ang a, an thinlungah kaziak bawk ang,” a tih awmzia hi eng nge nia kan hriat sawini se.

Page 70: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 70/380

NILAI THUPUI70

www.mizoramsynod.org

February 16 

HUN HNUHNÛNG THU – ZÂWLNEI EZEKIELA SAWI DÂN

Chhiar tûr : Ezek. 7:1-8; 34:11-14; 37:5,6,24-28

Zâwlnei Ezekiela hi zâwlneite zîngah hun hnuhn<ng thusawi hnem ber a ni hial âwm e. A thusawi \henkhatte phei chuhun hnuhn<ng chungchânga Kristiante thurin innghahna atânhman a ni. Jeremia n>n sal tân hun laia zâwlnei hna thawk anni a. Jeremia hi kum thu-ah upa deuh mah se, a rualpui angdeuhva sawi a ni. An boruak tawn te, an veizâwng leh anthuchah kalhmang pawh a inhnaih hle a ni. Pathian thu zirnahuang chhûngah Jeremia nên zâwlnei lian (major prophet) palite zînga chhiar tel an ni a. ‘Zâwlnei lian’ tih hi an lehkhabulen bîk vâng a ni.

Ezekiela hi puithiam chhûngkuaa pianga seilian a ni a.Jerusalem-ah a chêng a. Temple-ah puithiam hna zirin a awm\hîn a. Nupui a nei a, an nupain Babulon-a sal tâng hruaihmasak ber (B.C. 597) zîngah an tel a, an sal tânna hmunaha nupui hian a thihsan a ni. Babulon-a kum nga a tân hnuinz^wlnei hna thawk t<rin Pathian kohna a dawng a. Kum 20chhûng (B.C. 593-573) vêl zâwlnei hna hi sal tângte zîngaha thawk hman a ni.

Zâwlnei hna a thawh hun lai hi Israel hnam tlûkchhiat laitak a ni. Kum 120 zet liam tawhah khân Israel hnam sâwmteawmna hmâr lam lalram chu Assuria kutah a tluchhe tawh a.Chhim lam lalram pawh kum B.C. 605 khân Babulon sawrkâr awpna hnuaiah an kûn \an a. An laka an hel avângin B.C. 597khân an lalpa hovin an mi lian leh mi \ha eng emaw zât salahruai an ni a. Kum B.C. 587 khân ram awptu atâna Babulon

lalin a dah, Gedalia thah avângin Babulon sipaiten Jerusalem

Page 71: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 71/380

71NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

chu temple nên lam tichhiain, Juda mi sâng tam tak salah anhruai leh a. Babulon-a sal tângte hi Persia lal Kura rorêl \antirh

(B.C. 538) lam a\ang khân hruai kîr an ni chauh a ni.Hetianga Israel hnam tlûk chhiat tûr thu hi kum zabi 8-

naa zâwlneiten hun hnuhn<nga thil thleng tûr angin an lo hrilhlâwk \hîn a. Ezekiela hi chutianga hrilh lâwkna a taka a lothlen dânte hmutu a ni. Zâwlnei hmasate ang bawkin Israelfate chunga chhiatna lo thleng hi Pathian thu an pawisak lohavânga hremna niin a ngai. Israel fate bawhchhiatna leh sualnalian tak chu Baal pathian leh an ram \henawmte pathian biak 

an chîn ve vâng niin Ezekielan a sawi a. Hetianga hnam dangte pathian biakna hi Jerusalem temple-ah la lûtin, temple pawhtihbawrhbân a lo ni tawh a. Israel hnam tlûk chhiatna thlentu,Jerusalem leh temple tihchhiata a awmna chhan niin Ezekielana sawi a ni. Kum zabi pariatna hun lai ang bawk khân miretheite hnehchhiah leh rah beh hi sal tân hun laiah pawhIsrael-te sualna langsâr tak a la ni reng bawk a. Milem pathian biak an chîn \hin hi an hnam tlûk chhiatna thlentu a ni bawk.

Ezekiela hun hnuhn<ng thuchah pawimawh tak nia ngaihchu an bawhchhiatna leh khawlohna avângin nasa takin hremnatuar mah se, Pathianin a kalsan dâwn lo tih hi a ni. An sal tânnahmun ata Pathianin a hruai kîr leh dâwn. Chutih hunah chuanJerusalem khawpui leh temple te din thar lehin, hnam ropui takahtundin an ni leh dâwn a ni. An dinhmun chhiat lai ber pawhinIsrael-te chu Pathianin a thlahthlam lo. An zînga Pathian \ih mite,

an hnam sualna leh bawhchhiatna avânga lungngaia hrehawm tuar \hînte chu chhan chhuah an nih tûr thu Ezekielan a puang \hîn a(Ezek. 9:4f). Chûng mite hnênah chuan thinlung thar pêk an nihtûr thu pawh a sawi tel bawk a ni (Ezek. 11:17-19).

Zâwlneiten Israel-te an sal tânna hmun ata Pathianin ahruai kîr tûr thu leh Israel rama ropui taka a tundin leh tûr thuhi Zâwlneite hun hnunghn<ng thuchah langsâr tak a ni a. Ezekiela

hi he thuchah sawi nasa ber leh sawi tam ber a ni âwm e.

Page 72: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 72/380

NILAI THUPUI72

www.mizoramsynod.org

Ezekiela bu tâwp lam bung 13 zet hi Israel-te an hmêlmate lakachhan chhuah an nih tûr thu leh ropui taka tundin an la nih tûr 

thu sawina a ni. Ezekiela bua thuziak \henkhatte hi Daniela buang bawka khuhhawnna thuziak (apocalyptic writings) niin mithiamten an sawi a. Inlârna thu mak tak tak leh tehkhinthu lehentîrnate hmanga ziak a nih avângin a ngial a ngana pawm theihloh thu tam tak a inzep a ni. Hei vâng hian Ezekielan hunhnuhn<ng thu a sawite hi zir chian a pawimawh hle.

A thusawi tlângpui hi hetiang hian hlâwm khâwm theih ani. Pakhatnaah chuan, Pathianin Israel fate chu an sual avângin

na takin hrem \hîn mah se, an sal tânna ram ata a hruai kîr leh dâwn. Pahnihnaah, sal tâng kîr lehten Jerusalem an luahleh ang a, Israel hnam tundin leh a ni ang a (Ezek. 37), anhmêlma, tihchhiat tumtute pawh Pathianin a dosakin, a hnehsak dâwn (Ezek. 38,39). Pathumnaah, Jerusalem temple tundinleh a ni ang a, Pathian biakna pawh \ha taka kalpui leh a niang (Ezek. 40-47). Palinaah, Israel-te tundin an nih hunahDavida anga berâmpu \ha enkawlin an awm tawh ang (Ezek.34, 48). Ezekielan hun hnuhn<ng thu a sawite hi khuhhawnnathuziak a ni tih hriat a pawimawh a. Nakina a taka lo la thlengtûrte awm bawk mah se, thil thleng tawh leh thleng mêk, IsuaKrista leh a hnathawh kal tlanga a taka kan tawn leh chanmêkte an ni tih kan hriat a \ha âwm e. Ezekiela hi ThuthlungHluia mi mal chungchânga hun hnuhn<ng thu sawi hnem berangaih a ni. Bung 35 thu hi Israel-te tundin leh tûr thu sawina

 bâkah thawhlehna thu sawina nia ngaih a ni a. Thinlung thar   pêk thu hi pian thar thu sawinaa ngaih a ni a. Mi malchhandamna hi sual simnaa innghat a nih thu pawh Ezekielahian a sawi tel bawk a ni (Ezek. 18:21-24).

 Sawi ho tûr 

Ezekielan hun hnuhn<ng thu a sawite hi a ngial a ngana pawm ni ta sela, Chanchin |ha nên a inkalhna lai engte nge

ni ang, sawi ni se.

Page 73: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 73/380

73NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

February 23

HUN HNUHNÛNG THU – ZÂWLNEI DANIELA SAWI DÂN

Chhiar tûr : Dan. 4:28-32; 7; 9:24-27; 12:1-4

Zirlai hmasa lama kan sawi lan tawh angin Daniela bu hiThuthlung Hluia hun hnuhn<ng thu sawina bu lâr tak a ni.Mitthi thawhlehna chungchânga Kristiante thurin innghahna pakhat a ni a. Kum sâng rorêl tuipuituten Thupuan bu nêninnghahna bera an neih a ni. Daniela bu pum pui hi khuhhawnna bu, inlârna leh mumang te, tehkhin thu leh entîrna te hmangaPathian thu sawina bu a ni a. Khuhhawnna thuziak (apocalyptic

writing) kalhmang hi thu tluangtlam pângngaia ziak a nih lohavângin a ngial a ngana pawm theih lohte a tam a, zir ngun angai hle a ni. Zirlai thupui dang aiin kan sawi sei deuh pawh

a ngai âwm e.Hun hnuhn<ng thu Danielan a sawite hi kan hriat fiah

theih nân khuhhawnna bu kalhmang tlêm lo târlang hmasa ila.Khuhhawnna thuziak hi sal tân hun lai a\anga lo in\an tawh ani a. A chhuah tam hun lai chu B.C. 200 – A.D. 100 inkâr kha a ni a, sâp\awngin ‘apocalyptic’ (a-po-ka-lip-tic) tih ani a. Grik thumal pahnih apo (hawng) tih leh kalupto (khuh/

chhîn) tih a\anga lâk a ni. Thil inthup laihlanna emaw, puanchhuahna emaw tihna a ni

. Chutiang chu a awmzia a nih laiin, mumang leh inlârnate, tehkhin thu leh thu biru hriat thiam harsa tak takte hmangaziak a ni a. A ziaktu leh a chhiartu tûra an duhte tân lo chuanhriat ve mai hleih theih loh khawpa thu biru, thu khuh a ni.Chutiang thu hriat thiam harsa tak hmang chuan khuhhawnna

Page 74: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 74/380

NILAI THUPUI74

www.mizoramsynod.org

 bute hi nakina thil lo thleng tûr leh hun tâwpa rorêlna lo thlengtûr thute hi ziak a ni.

Khuhhawnna bu ziaktute hi hriat harsa tak an ni, a chhanchu anmahni tak ni lo, mi hriat lâr tak tu emaw hming pua ziak an nih \hin vâng a ni. A tlângpuiin khuhhawnna buah hian tûnhi hun \ha lo a nih laiin, nakin hun erawh thung chu hun \haangaih a ni. Zâwlnei hrilh lâwknate nên pawh inlaichînna a neia. A danglamna langsâr tak erawh chu zâwlneiten a ruh langathil an sawi laiin, khuhhawnna thuziakah chuan thup chin neiin,

thu khuh takin ziak a ni a. Inlârna leh tehkhin thu hmanga sawian uar tlângpui. Hei vâng hian a ngial a ngana khuhhawnnathuziakte hi pawm vek chi a ni lo.

Daniela bu chhûng thute hi hmânlai a\ang tawhin Danielaziak nia pawm a ni a. Mi thiam \henkhat he ngaih dân la pawmtute hi vawiin thlengin sawi tûr an la awm a. Tûnlai mithiam tam berte erawh chuan sal tân hun laia Daniela ziak a

nih an ring lo va. A thuziak kalhmang leh a bu chhûng thutehan zir chianin B.C. 165 vêla Pathian mi tuin emaw Danielahming pua a ziak nia rin a ni. Eng pawh ni se, tun \umah hianDaniela bu chhûng thua hun hnuhn<ng thute hi Daniela sawiangin kan kalpui mai dâwn a ni.

A hmasa berin Daniela bu tilârtu pakhat, mi \henkhatinDaniela hapta an tih mai \hin, hapta sawmsarih chungchâng hi

lo thlîr ila. He thu hi Daniela 9:24-27-ah kan hmu a, harsatnaleh hrehawmna hun lo thleng tûr hrilh lâwkna nia ngaih a ni.Kum sâng rorêl tuipuitute hian Thupuan bua sakawlh lehhrehawmna hun lo thleng tûr sawinate nên hmer kawpin, hunpui\henna leh nakina hrehawmna hun râpthlâk tak lo thleng tûr hrilh lâwkna thu angin an kalpui a. Hei hi Daniela hapta tilârtutak pawh a ni.

Page 75: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 75/380

75NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Chutiang ngaih dân vuantute chuan hapta sawmsarih hihapta khat kum khat zêla chhûtin kum 490 (70x7) tihnaah an

ngai a. Hapta sawmsarih chhûnga hapta 62, hriakthiha tihbohun thleng kha kum 434 (62x7)-a chhût a ni a. Hapta sarihtih te, hapta khat tih te leh hapta chanve tihte pawh kum 49(7x7), kum sarih (7x1), kum thum leh a chanve (7x½) ti teinan chhût ta zêl a ni. Tichuan, hapta 62 leh hapta sarih belhkhâwm hapta 69, kum 474 (69x7) hun chhûng chu Persia lalArtezerzian Nehemia hnêna Jerusalem kulh sak \hat phalna a  pêk kum a\anga Isua Krista Kraws-a khenbeh inkâr hunchhûng sawinaah an bel phawt a. Hapta sawmsarih tlinna tûr hapta khatna chu Thupuan bung 13-in sakawlh lo lan hunahrehawmna hun râpthlâk tak lo thleng tûr hmehbelna atânremchânga hriain, an khêk ta ngar ngar rih a. Chu chuan programme tlazep a hring chhuak a. Thuthlung Thar hun pum pui hi programme tla zepah chuan dah a ngai ta a. Kohhran pawhin zâwlneite hrilh lâwknaa tel lo, programme tla zepa

ngaih a lo hlawh phah ta a ni.

Daniela hapta 70-na hi Daniela hapta buaipuitute ngaih pawimawh lai tak chu a ni a. A chunga kan sawi lan tawh anginThupuan bung 12&13-a sakawlh lo lan huna hrehawmna hunrâpthlâk tak lo thleng tûr nên hmehbel a remchân vâng ni pakhatina lang. Thupuan bung 13:5-ah Juda-te chunga sakawlh huangtauhun chhûng hi thla 42, kum thum leh a chanve ni tûra sawi ani a. Thupuan bung 12:6,14-ah hrehawmna râpthlâk tak lothlen huna fapa hringtu hmeichhia thuhrûk hun chhûng sawi nânDaniela 12:7-a mi la chhuakin hun khat leh hunte leh hun chanvechhûng tihtea sawi a lo awm bawk a. Tichuan, Daniela haptasawmsarihna hi nakin kum sâng rorêl hma chiaha sakawlh lanhuna hrehawmna hun râpthlâk tak mai lo thleng tûr hrilh lâwknaleh chutih hun chhûng chiaha mi thianghlim lâwr (rapture) lo

Page 76: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 76/380

NILAI THUPUI76

www.mizoramsynod.org

awm tûr hrilh lâwknaa ngaih a ni ta a. Hei vâng hian Daniela buin hapta sawmsarih a sawi hian mi \henkhatte beng a verhin,

ngaihven a hlawh phah ta a ni.Daniela bu leh Thupuan bute hi khuhhawnna bu an nih thu

leh khuhhawnna bu kalhmang kan sawi tâkte a\ang hian a chungahapta sawmsarih tih leh hapta sawmsarih hmehbel tum dântekhi a fel tâwk lo tih kan hre thei âwm e. Thuthlung Thar Kohhran programme tla zep ang leka ngaih dân lo awm hian a fel tâwk lohzia a târlang chiang lehzual a ni. Khuhhawnna bute hi

tihduhdahna leh harsatna kâra Pathian mite tihchakna lehthlamuanna atâna ziak a ni a. Hun kal tawha Juda-te lehKohhranhote thlamuanna thuchah anga hrilhfiah a ni tlângpui a.Hrehawmna hun leh, hun harsa tak lo thleng mêk leh lo la awmzêl tûr sawina leh chutih huna kan inthlamuanna tûr pawh a nithei e. Nimahsela, a hun bi reizâwng bituk neia hrilhfiah hi chuPathian thu hrilhfiah dân leh sawi fiah d^n hris>l lo tak a ni.

Daniela bua hun hnuhn<ng thu kan hmuhte hi thupui pathuma hlâwm khâwmin lo thlîr zui nghâl ila. A hmasa berin,Danielan hun hnuhn<ng thu a sawinaah hian a thu laipui chuPathian lalzia leh chungnunzia, engkim chunga rorêltu lehthuneitu a nih thu hi a ni. Pathian hi khawvêl hnam tin leh ramtin chunga thuneitu leh rorêltu a nihzia Bible bu tin hian ansawi lang \heuh mai a. Daniela bu hi a lan chian berna pâwl

a ni âwm e.Daniela leh a \hian pathumte sala an tân hun lai leh a hma

lam deuhvah te khân Assuria sawrkâr te, Aigupta sawrkâr teleh Babulon sawrkâr te hi khawvêla lalna leh thuneihna neitu,thiltithei ber bera ngaihte an ni a. An awpna hnuaiah Israelhnam pawh an kûn châng a awm \hîn a, an hmêlma hlauhawm ber berte leh tichhetute pawh an ni hlawm bawk a ni. Sal tân

Page 77: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 77/380

77NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

hun hnuhn<ng lamah Persia lalram te, Grik lalram te leh Romlalram te a lo ding ve leh a. Chûng sawrkâr ropui leh thiltithei

ai pawha chak zâwk leh thiltithei zâwk chu Pathian a ni tihDaniela bu hian a tifiah hle a ni. Ti\iautu tenawm leh sakawlhte chu eng anga chak leh thiltithei pawh ni se a lalna lehthuneihna hnuaia awm vek a ni tih Daniela bua hun hnuhn<ngthu hian fiah takin min hriattîr a. Nebukadnezzara a vaukhânnathu “Chungnungbera chuan mihringte lalna ram chungah thu anei a, a duhsak apiang hnênah a pe \hîn a ni,” (Dan. 4:25,30)tih thu hian Pathian lalzia leh engkim chunga thuneitu a nihziaa tifiah hle bawk a. Harsatna leh hrehawmna kâra ringtutethlamuanna thuchah lâwmawm tak a ni.

A pahnihna atân, Israel hnam tundin leh tûr thu hi Daniela buah hian thupui langsâr tak a ni bawk. Israel hnam chungachhiatna lo thleng hi zâwlneiten an sualna leh khawlohna avânga nih thu an sawi \hîn a. Daniela buah pawh hian a sawi dân

a ni. Daniela \awng\ainaah pawh, “Aw Lalpa… I thupêk lehrorêlnate laka kal pêngin kan sual ta a, dik lo tak leh suaksualtakin kan ti ta a, kan hel ta… Chuvângin, Lalpan thil \ha lochu a en reng a, kan chungah a rawn thlentîr ta a ni,” tiin asawi a (Dan. 9:4,5,14). Israel fate chu ngaidam tûrin a dîlsak a: “Aw Lalpa ka ngên a che…I thinurna leh i thinrim chu ikhawpui Jerusalem, i tlâng thianghlim a\ang chuan kîr sela,”tiin a dîlsak a ni (Dan. 9:16). Daniela \awng\ai chhânna lothleng hi Daniela hapta tia kan sawi tawh kha a ni a. Haptasawmsarih chhûngin Israel hnam chu tundin a ni dâwn a. Heihian Babulon sal tâng hruai kîr an nih thu leh Jerusalem templeleh kulh siam \hat a nih tûr thu a kâwk thei a. Thuthlung Thar huna Pathian thutiam lo thlen famkimna, Isua Krista leh ataksa Kohhran nun leh rawngbâwlna kâwkzâwnga hrilhfiahtheih a ni bawk.

Page 78: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 78/380

NILAI THUPUI78

www.mizoramsynod.org

Mitthi thawhlehna thu hi Daniela bua thupui pawimawhtak dang leh chu a ni. Amah chiah hi Thuthlung Hluia mitthi

thawhlehna thu chiang faka sawitu awm chhun a ni (Dan.12:2). Thuthlung Hlui hmun dangah mitthi thawhleh tûr thusawina a lang tam lo hle a. Chutiang lam hawi deuh erawh chuSam 17:15; Joba 19:25-27 leh Ezekiela 37 thute hi an ni a.Joba 19:25-27 thu hi mitthi thawhleh thu ai mahin Joban adam leh hun tûr a thlîr lâwkna niin a lang a. Ezekiela bung 37thu pawh hi mitthi tak tak thawhlehna aiin Israel-te tundin annih tûr thu ruh ro n>na tehkhinna a ni. Revd. Chuau\huamachuan Juda-te zîngah thawhlehna thurin hi Babulon sal tân hunlaia lo piang chhuak, Thuthlung Hlui hun hnuhn<ng lama nasataka lo \hang lian niin a sawi a (Mizo Kristiante leh Hun

 Hnuhn<ng Thlîr Dân p. 101). He ngaih dân hi tûn lai mithiam tam berte ngaih dân pawh a ni a. Hei vâng hian Daniela bu ziak hun hi Thuthlung Hlui hun hnuhn<ng lam deuh niarinna pawh a tinghet zual a ni. Daniela buin mitthi thawhlehna

thu a sawi hi a ngial a ngana kan pawm dâwn chuan ringtuchauh ni lovin, ringlote pawh tel ve tûra pawm tûr a ni ang a.A ruala tho vek tûr kan ni bawkin a lang. Mitthi thawhlehnahi rorêlnain a zui nghâl bawk a. Chu rorêlna hnu lamah chuanringtu leh ringlote chatuanin kan in\hen hlen tak tak dâwn bawkin a lang. He ngaih dân hi hun hnuhn<ng chungchângakan Kohhran dinna nên a inrem hle a ni.

 Sawi ho tûr 

Daniela Hapta hi engti anga ngaih tûr nge? Hrilhfiahna thukan târlan tâkte khi eng angin nge kan ngaih? Kohhran thlaraunun châwmna atân engti zâwnga kalpui nge \ha bera kanhriat, sawi ni se.

Page 79: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 79/380

79NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

 March 2

HUN HNUHNÛNG THU – ZÂWLNEIJOELA LEH MALAKIA TE SAWI DÂN

Chhiar tûr : Joel. 2:1-4; 28-32; Mal. 4:1-6 

Thuthlung Hluia zâwlneite hi hun hrang hranga mite an nihlawm a. Zirlai hmasa lama kan târlan tawh angin a \hen kum

zabi pariatnaa mite an nih laiin, a \hente chu sal tân hma deuh lehsal tân laia mite an ni a. Tûn \uma hun hnuhn<ng thu kan zir tûr sawitu zâwlnei pahnihte hi chu Babulon sal tângte chhuah hnu,Persia hun laia zâwlnei hnathawkte an ni. Hun hnuhn<ng thu ansawi d^n pawhin inanna lai a nei a. Chuvângin \um khatah hunhnuhn<ng an sawi dânte hi kan ngaihtuah dâwn a ni.

Zâwlnei Joela hi Pethuela fapa a ni tih Zâwlnei Joela

 buah hian kan hmu a. Joela hming pui hi Bible-ah an \hahnemhle a, sâwm leh pahnih lai an awm a ni. Zâwlnei Joela hiJerusalem khuaa awm nia rin a ni a, chu bâk chu a chanchinsawina a awm lo. A lehkhabu ziak hi sal tân hnu B.C. 400-350 inkâr vêla ziak nia rin a ni. Zâwlnei Malakia hi a chanchinsawi tûr a tam lo hle mai bawk a. Tûnlai mi thiam \henkhatchuan mi mal hming a nih pawh an ring lo hial a; hetih lai hian\henkhat erawh thung chuan Zâwlnei Hagaia leh Zakaria tehun hnu lam deuh, Nehemia leh Ezra te hun hma lam deuh siazâwlnei rawngbâwl hnathawk niin an ngai a, puithiam hnakalhmang pawh hre tâwk tak niin an ngai bawk a ni.

Zâwlnei Joela leh Malakia te pahnihin hun hnuhn<ng thuan sawi uar lai tak chu Lalpa Ni chungchâng hi a ni a. Sal tânhma leh sal tân hun laia zâwlneite ang bawkin Lalpa Ni chu

Israel hnamten Pathian thu an âwih loh leh an pawisak loh

Page 80: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 80/380

NILAI THUPUI80

www.mizoramsynod.org

vânga Pathian chhandamna hun ropui nih ahnekin, Pathian hremnarâpthlâk tak mai lo thlenna nî ni zâwk tûrah an ngai a ni.

Joelan Lalpa Ni chu Israel hnam tân chungpikna nî, anlaka Pathian rorêlna nî a nih tûr thu a sawi a. |âmna râpthlâk tak thlen hun, ramsa pawh ei tûr tlachhama an \iau zawhna ni,meia ram thing leh mau kan ral hun, thimna leh khawdurna nî,hmêlma sipai rualten Israel ram an tihchhiatna hun tûr niin asawi a. Chu bâkah, Lalpa Ni râpthlâk tak mai lo thlen ni chuanvânte nghînga, ni leh thla a thim tûr thu leh arsiten an êng an

thup tûr thu a sawi sawi tel nghe nghe a ni (Joel. 2:1-11).Lalpa Ni lo thleng tûr chu a chunga kan sawi ang taka

a râpthlâk dâwn avângin nu, a pasal sûna a \ap anga saiip puan sina \ap vak tûr te, puithiamte pawh saiip puan sinachiau vak vak tûr te, Zion-a inrâlrinna thu puanga mi zawngzawng khûr tûrin a au va. “In puan ni lovin, in thinlung thlêr ula, Lalpa in Pathian lam chu hawi rawh u,” tiin Israel mipuite

sim tûrin a ngên nghe nghe a ni (Joel. 2:13). Zâwlnei Malakia pawhin zâwlnei Joela ang bawkin Lalpa Ni râpthlâk tûrzia asawi a. Israel faten an sualna leh khawlohna avânga chhiatnarâpthlâk tak an tuar tûr thu a sawi a, buhpâwl anga an kanral vek tûr thu a sawi bawk a ni (Mal. 4:1).

Zâwlnei Joela leh Malakia-ten Lalpa Ni lo thleng tûr râpthlâkzia an sawi rualin, Israel fate chu an inlamlêta, Pathian

lam an hawi leh phawt chuan beiseina lâwmawm takin a hmuahreng thu an sawi uar hle. Zâwlnei Malakia chuan Israel fatezînga Pathian tâna mi rinawm, a hnêna kîr lehte tân chuanfelna nî a chhuah tûr thu a sawi a. Chu ni ropui lo thlen hmaazâwlnei Elija lo lan tûr thu a sawi tel a. “Ngai teh u, katirhkoh ka rawn tîr a, ka hmaah kawng a buatsaih ang,” tiina sawi a ni (Mal. 3:1). Zâwlnei Malakia hian thuthlung thar 

hun lo lan tûr thute pawh a hmu lâwk a. Israel fate zînga mi

Page 81: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 81/380

81NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

fel, Pathian lama hawi kîrte Chanchin |hain a hmuah reng thua sawi uar hle bawk.

Zâwlnei Malakia ang bawkin zâwlnei Joela pawhin Pathian\ih mi, a hnên lama hawi kîrte chu Chanchin |hain a hmuahreng thu kawng hrang hrangin a sawi a. Ram hausaknain a vûr nasat tûr thu leh Lalpan thil ropui tak a tihsak tûr thute a sawi bâkah, mi zawng zawng chunga thlarau leih a nih tûr thu asawi a (Joel. 2:28ff). Lalpa Nia hremna râpthlâk tak lo thlengtûr lakah pawh chhandamnain a nghah reng tûr thu a sawi tel

 bawk a ni.Zâwlnei Joelan Lalpa Ni lo thlen tûr thu a sawi khi

Thuthlung Thar hlimthla, Pentikos nia Thlarau Thianghlim lothlen tûr thu hrilh lâwkna a ni tih Peteran a nemnghet a. Chuchuan Thuthlung Thar hi Thuthlung Hluia Pathian thutiamtethlen famkimna a nihzia pawh a târlang tel nghâl bawk a ni.

Zâwlnei dangte ang bawkin Joela leh Malakia te hian hunhnuhn<nga Pathian rorêlna hian hnam dangte pawh a huam telthu an sawi ve ve a. Israel fate an chheh vêl hnamte awp behna laka chhan chhuah an nih tûr thu a sawi rualin, chûnghnamte chu Israel-te laka an suahsualna vânga hrem an nih tûr thu sawi lan a ni. Hei hian a hma lama kan sawi tawh angin,Pathian lalzia leh chungnunzia a lantîr a. Pathian Jehova hiengkimtithei, engkim chunga thuneitu leh rorêltu a nihzia a

târlang a ni.

 Sawi ho tûr 

Joelan mi zawng zawng chunga thlarau leih a nih tûr thua sawi hian Kohhran hi Lalpa Ni lo lanna a nih theih dân lehIsrael dinhmun leh chanvo luahtu a nih theih dân sawi ni se.

Page 82: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 82/380

NILAI THUPUI82

www.mizoramsynod.org

 March 9

HUN HNUHNÛNG THU – ZÂWLNEIZAKARIA LEH HAGAIA TE SAWI DÂN

Chhiar tûr : Zak. 4:6-9; 6:9-15; 14:1-5;

 Hag. 2:6-9,15-19

Zâwlnei Zakaria leh Hagaia te pahnih hi Babulon sal tâng

chhuah hnua zâwlnei an ni a; Jerusalem temple din thar lehtûra mite thinlung chawk harhtu leh tichaktute an ni. ThuthlungHluiin hun hnuhn<ng chungchâng a sawi dân zirtuten an ni pahnih ngaih dân hi hlâwm khat ang deuhva an kalpui \hinavângin tûn \umah pawh hian kan zir kawp dâwn a ni.

Z^wlnei Zakaria leh Hagaia te pahnih hi Bible-a z^wlneitê (minor prophets) sâwm leh pahnih zînga mi, Zâwlnei

Zakaria bu leh Hagaia bute ziaktua ngaih an ni. Zakaria hi alehkhabu ziakin a târlan angin Barakia fapa, Idova-a tupa ani a. Persia lal Daria lal lai B.C. 520 vêl a\anga zâwlneirawngbâwl hna hi thawk \ana ngaih a ni. A pu Idova hi Nehemia 12:4-a târlan angin sal tâng lo kîr lehte zînga hruaitu, puithiam chi a ni a. Ezra 5:1 & 6:14-a kan hmuh angin mi \hachhûngkua leh rawngbâwltu chhûngkuaa pianga seilian a ni.B.C. 538-a sal tâng kîr leh hmasate zîngah khân a tel ve arinawm.

Hagaia hi a lehkhabuah zâwlnei tih a ni a. Zakaria hunlaia zâwlnei hnathawk ve bawk a ni. B.C. 538-a sal tâng kîr lehte zînga mi a nih rin a ni. A lehkhabu 2:10-14 thu avânghian zirtu \henkhat chuan Zakaria ang bawka puithiamchhûngkuaa piang leh seilian a nih an ring.

Page 83: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 83/380

83NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Zakaria leh Hagaia te hian sal tâng kîr lehte leh Jerusa-lem-a awmte chu \hahnem ngai takin temple din thar leh tûrin

an fuih a. Temple din thar leh hi hun hnuhn<nga Pathianthutiam, sal tân hun laia zâwlneiten an lo sawi lâwk \hin tawhkha a ni a. An thinlung luahtu pawimawh tak pawh a ni rênga. Zerubabela hovin sal tâng kîr lehten B.C. 536 a\ang khânhna pawh an thawk \an a. An chheh vêla mite dodâlna leh anzînga harsatna eng emaw avângtein an chawlhsan lailâwk a.Hetih lai hian zâwlnei Zakaria leh Hagaia te hian Pathian hnêna\anga thu dawngin, \hahnemngai takin temple tundin leh hnachu a tâwp thlenga thawk tûrin mite an fuihin an ngên \hîn a.Zâwlnei Zakaria leh Hagaia te rawngbâwlna azârah templetundin hna hi B.C. 520 khân thar thawh lehin, Ezra hovinB.C. 515-ah khân an hlân thei ta a ni.

Temple tundin leh thu hi Zakaria leh Hagaia te pahnihthuchah laipui a ni a. Temple tundin hna an chawlhsan avângin

Israel faten Pathian malsâwmna dawng thei lova, harsatna chihrang hrangte pawh tawh phah dâwnin an hria a. Temple tellovin an zîngah Pathian awm lo tûra ngaihna pawh an neiin alang. Chuvângin, temple din thar hi an engto ber a ni a, sa zongei tûra mite fuih leh tihchak hi an hna pui ber a ni.

Messia, Krista lo kal tûr thu hi zâwlnei Zakaria leh Hagaiate hun hnuhn<ng thusawi langsâr tak a ni bawk. Hagaia bu hi

 bung hnih chauh a ni nâa, a zâtve deuhthaw hi Messia, Kristalo kal leh tûr thu sawina a ni a. Davida thlaha mi ni tûra sawia ni a. Messia lo lan hunah Israel hnam chauh ni lovin, hnamtin chi tinte chhandamtu a nih tûr thu târlan a ni a, hnam tininan duhzâwng an hmu tawh ang a, inrem tak leh thlamuangtakin an awm ho tawh tûr thu pawh sawi lan a ni.

Zâwlnei Zakarian Messia, Krista lo kal tûr hi a sawi

tam hle. Hagaia sawi ang bawkin Davida thlaha mi ngei a nih

Page 84: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 84/380

NILAI THUPUI84

www.mizoramsynod.org

tûr thu a sawi a. Hnam tin zînga inremna thlentîrtu tûr a nih pawh a sawi a, thuhnuairawlh leh inngaihtlâwmnaa khat a nih

tûr thu pawh a sawi bawk a ni (Zak. 4:6; 9:9). Mi fel lehhnehtu ropui erawh a ni ang a. Zâwlnei Isaia sawi anginMessian mite tâna a tuar tûr thu pawh a sawi tel bawk a(Zak. 12:10; 13:7). Thlarau Thianghlima khat leh hruaia aawm tûr thu pawh a sawi tel bawk. Messia chu Israel-te tânchauh ni lovin, hnam tin chi tin t^n a nih thu a sawi tel bawk a ni (Zak. 12:3).

Zakaria leh Hagaia te hian Lalpa Ni lo thlen tûr thu hi anthuchah pawimawh tak a ni. Hagaia hian Lalpa Ni chu Pathianrorêlna leia hnam tin chunga a lo thlen nî, Pathian thiltihtheihnalan chhuahna hun tûr niin a sawi a. Lei leh vânte tinghîngin,lalramte tichhiain a s^wi danglam ang a, rorêltute chakna lehsipai chakna te pawh tihtlâwm a ni ang. Lei leh vâna thuneitu ber leh lal ber a nihzia lantîrna hun a ni ang a. Chutih hun chu

a mite tân chhandamna lo thlenna nî a ni thung dâwn a ni.Zakaria hian Lalpa Ni lo thlen dân tûr hi a sawi chipchiar 

hle (Zak. 14:1ff). Jerusalem do tûrin hnam zawng zawng anlo thawk ang a, an la ang a, a chhûnga chêngte an nghaisain,a \hen sala hruai an ni ang a, a la awm chhunte pawh lâk boan ni ang. Chumi hnuah Pathian chhandamna ropui leh mak tak a lo thleng ang. Lalpa ngei chu lo chhukin, Olive tlângah

a ke a rawn nghat ang a, Israel fate a chhandam ang.Chhandamna niah hian Jerusalem chawisânin a awm ang a,Pathian chibai bûk tûrin lei chunga a mite zawng zawng an kalkhâwm ang. Jerusalem dotu hnamte chu hripuia tihboralin anawm vek dâwn a ni.

Zakarian Lalpa Ni chungchâng a sawi khi khawvêl tâwphun sawina niin mi \henkhatten an ngai a. Har-Magedon Indona

Page 85: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 85/380

85NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

lo awm tûr sawina te, mi thianghlim lâwr thu leh kum sângrorêl hun lo awm tûr sawina ni tein an sawi bawk \hîn a ni.

Zakaria leh Hagaia te hian Jerusalem temple din thar lehhi an hun hnuhn<ng thuchah laipui ber a ni a. Chu hna thawk tûr chuan sal tâng kîr lehte an fuih a. Temple sak thar lehhnua Israel-te hnêna Pathian chhandamna Lalpa Ni lo lan huntûr hi an engto leh an nghahhlelh tak dang leh chu a ni. Chutihrual chuan Messia, Krista lo lan tûr thu leh a lalna ramthlâkhlelhawmzia chu hun hnuhn<ng thuchah an ngaih

 pawimawh lai hi ni bawkin a lang.

 Sawi ho tûr 

Zâwlnei Zakaria leh Hagaia-ten Lalpa Ni an sawi dân hizâwlnei dangten Lalpa Ni an sawi dân nên a danglamna lai niakan hriatte sawi ni se.

Page 86: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 86/380

NILAI THUPUI86

www.mizoramsynod.org

 March 16 

MESSIA BEISEINAChhiar tûr : Gen. 3:15; Isa. 9:6,7; Jer. 23:5,6; Dan. 7:27 

Zirlai hmasa lamah zâwlneiten Messia an beisei dântekan zir tawh a. Messia beiseina hi Thuthlung Hluia hunhnuhn<ng thu ken pawimawh tak a nih thute pawh kan zir tawh bawk a. Tûn \umah hian Thuthlung Hluia Juda-tenMessia an beisei dânte chipchiar deuhva târlan kan tum dâwna ni.

Messia tih hi Hebrai \awngkam ‘mëshîah’ a\anga lo kala ni a. A awmzia hi ‘hriak thih’ tihna a ni. Grik Bible(Septuagint/ LXX)-ah Kristos tia lehlin a ni a. Chuta \angchuan Mizo Bible-ah ‘Krista’ tia lehlin a lo ni ve leh a. Tichuan,

Messia chu ‘Krista,’ Isua hming pakhat anga hman a lo ni zuita a ni. Thuthlung Thara ‘Lalpa’ tih hi Krista kohna atânahman a ni a; Thuthlung Hluia ‘LALPA’ tih pawh YAHWEH(Jehova) koh nâna hman a ni bawk a. Juda-ten YAHWEHhming hi an zah êm êm a, an lam hreh avânga pumpelh nân Adonai tiin an chhiar hlauh \hîn a, chumi awmzia chu ‘Lalpa’tihna a ni. Adonai chu Grik \awngin Kurios tih a ni a, chu pawh chu ‘Lalpa’ tihna tho a ni.

Messia tih leh Krista tihte ‘hriak thih’ tih leh ‘Lalpa’ titeaa awmzia sawi fiah a nih laiin, Thuthlung Hluia mi pawimawhchi thum - lal, puithiam leh zâwlneite hriak thih an nih \hinavângin Messia, Krista nihna hian a keng tela ngaih a ni a.Bible-in Isua Krista nihna leh a hnathawh a zirtîr dân niinJohn Calvin-a’n a sawi \hîn a ni. Hei vâng hian Protestant-hote Pathian thu hrilhfiahnaah Krista hi lal, puithiam leh zâwlnei

Page 87: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 87/380

87NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

nih kawpa, chhandamna pawh hêng a nihna pathum hmangathawk chhuak angin hrilhfiah \hin a ni. Messia, Isua hi

Chhandamtu tih a ni bawk a. He nihna ropui tak hi Pathiannihna a ni a. Chuvângin, Messia hi Pathian tihna tluka ngaihtheih ni bawkin a lang.

Messia beiseina hi Thuthlung Hluia Pathian thuchahinnghahna pawimawh tak a ni. Pathian inpuanna thute leh heleia Pathian ram lo thlen tûr thu hi Messia beiseina nên \henhran hleih theih loh khawpin a inlaichînin, a inzawm a. Pathian

thil siam chanchin te, mihring siam leh tlûk thu te, chu tlûknaleh sualna laka mihring leh thil siam zawng zawngte chhandamnahi Messia beiseinain a keng a ni. Genesis bung 3:15-ahmeichhe thlahin rûl lû a vuak thitlin tûr thu te, Genesis bung12:3-a Abrahama Pathianin a kohna thua ‘I thlah avânginkhawvêl hnam tin an la thawveng ang’ a tih te, Israel hnam atundin dân leh enkawl dân te hi Messia beiseina nêna inzawm

vek a ni.Messia beiseina thu hi Thuthlung Hluiah hian mi thiam

\henkhatte chuan \um 456 lai awmin an ngai a. Zâwlneitelehkhabuah a tam ber chu târlan a ni a. Hetianga Messia beiseina thu langsâr zual deuhte chu: Genesis 3:15; 9:27; 12:3;22:18; 49:8; Deuteronomy 18:18; II Samuela 7:11-16; 23:15;Sam 2,16,22,40,110; Isaia 2,7,9,11,40,42,49,53; Jeremia

23:5-6; Daniela 7:57; Mika 5:2; Zakaria 12:10-14; Hagaia2:9; Malakia 3:1; 4:5-6 te hi an ni. Messia hi hming hranghrang puttîr a ni a. Chûng zînga a lâr zual deuhte chuAbrahama chi, Davida fapa, Mihring fapa, Ka fapa, Kachhiahhlawh, Ka thlan, Remruattu maka, Pathian chaka, Remnalal, Chatuan pa tihte hi a ni.

Page 88: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 88/380

NILAI THUPUI88

www.mizoramsynod.org

Juda-ten Messia hi lal, Davida thlaha mi, lalram ropuitak rawn din tûrin an beisei a. Juda-te hnam dang awp

 behna laka chhan chhuaktu, an chunga fel tak leh dik takarorêltu ni tûrin an beisei a. Hnam dangte chunga lal leh rorêltuni tûrin an beisei bawk a ni. A rorêlna chu khawvêla remnaleh muanna tak tak thlentu ni tûrin an beisei a. A lalna lehrorêlna hnuaiah Juda-te chuan chanvo \ha bîk chan an beiseia. Khawvêl hnam dangte aia duhsakna pawh dawng bîk tûrah an inruat a ni.

Hetianga Juda-ten Messia an beisei lai hian, khawvêl sualtlan tûr leh Pathian lalna tungding tûra a nunna a pêk tûr thuzâwlnei Isaian a sawi a. Pathian chhiahhlawh, khawvêl sualnaleh khawlohna phurtu, thi khawp hiala kan sualna phurtu tûr a nih thu a lo hrilh lâwk a ni (Isa. 53;1ff). He tlanna thu hiJuda-ten hre thiam lo mah se, Thuthlung Hluia Messia beiseinahian a keng nghet hle a ni.

Juda-ten Messia hi Mosia ai pawha ropui zâwk tûrah anngai a. Vântirhkohte ai pawha chungnung zâwk tûra ngaih ani bawk. Vawiin thlengin he ngaih dân hi Juda mi fîr hotengaih dân leh rin dân a la ni reng. Zâwlneiten hmeichhe pângngaive maiin a la pai tûr thu leh khaw narân ve maia pianga,seilian a nih tûr thu an sawite an hrethiam thei lo va.Thuhnuairawlh leh inngaitlâwm taka Kraws pu chunga khawvêla

Pathian lalna a tundin tûr thute phei chu Israel mi tam takinvawiin thlengin an la hrethiam pha lo hle rih a ni.

Israel miten Messia nihna leh a dinhmun hi vawiin thlenginhrethiam lo mah se, Thuthlung Hluia Messia beiseina hianinngaitlâwm tak leh thuhnuairawlh taka chhiahhlawh hnuaihnungtak dinhmun a\anga chhandamna hna a hlen chhuah tûr thu hia keng a. Chutih rual chuan Rev. Lalfakzualan a sawi angin,

Page 89: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 89/380

89NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Messia chhandamna hnathawh hian dikna leh felnaa rorêltu anihzia a lantîr a, a lalram pawh dikna leh felnaa khat, mi rethei

leh chanhaite pawhin dikna an chan theihna hmun, intaina lehinnghirnghona awm lohna hmun a nihzia a lantîr nghâl bawk ani (Thuthlung Hlui Hrilhfiahna, pp. 304f).

Thuthlung Hlui Messia beiseina hi thlarau lam thil mai nilovin, a taka he khawvêla lo thleng tûr thu sawina a ni a.Thuthlung Thar zirtîrna êngah Lal Isua Krista leh a chhandamnahnathawh hi a taksa Kohhran nun leh rawngbâwlnate nên hian

Messia leh a lalram beiseina lo thlen famkimna a ni tih hai ruala ni âwm lo ve.

 Sawi ho tûr 

Thuthlung Hluia Messia beiseina lo thlen famkimna hi LalIsua leh a hnathawhte bâkah a taksa Kohhran nun leh

rawngbâwlna a nih dânte sawi ni se.

Page 90: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 90/380

NILAI THUPUI90

www.mizoramsynod.org

 March 23

THUTHLUNG HLUI HRILHLÂWKNATHLEN TAWH DÂN

Chhiar tûr : Mat. 1:23; Lk. 4:16-21; Tirh. 2:14-21;

 Heb. 1:1ff 

Hun hnuhn<ng chungchânga zâwlnei hrilh lâwkna thute

zirlai hmasa lamah kan zir tawh a. An sualna leh khawlohnaavânga Pathian hremna Israel faten an tuar tûr thu an hrilhlâwk tam hle a. Pathian hremna râpthlâk tak lo thleng tûr ansawi zîngah sala an tân tûr thu hi a langsâr ber âwm e. SimaPathian lam an hawi kîr leh erawh chuan hruai kîrin an awmleh dâwn tih an hrilh lâwk bawk a. Messia beiseina lehLalpa Ni an beiseina te hi a langsâr hle bawk a. Hêng hrilhlâwknate hi a lo thlen tawh dânte tûn \umah hian kan thlîr ho dâwn a ni.

A hmasa berin, Israel fate sala an tân tûr thu hrilh lâwknahi lo thlîr ila. Sal tân tûr thu hi zâwlneiten hun hnuhn<ngchungchâng an hrilh lâwk zînga a langsâr ber a ni hial âwme. An sualna leh khawlohna avângin Israel faten Pathianhrem an tuar tûr thu an tlângaupui \hîn a. Chûng zîngahchuan an chheh vêl hnam dangten sala an hruai tûr thu hi alangsâr hle. Hmâr lam lalram leh chhim lam lalram te chu anchheh vêla sawrk^r chak takte hmanga tihchhiat an ni ang a,Jerusalem leh temple pawh tihchhiat a la ni ang a, mi ramahsala hruaiin an la awm dâwn tih zâwlneiten an hrilh lâwk \hîn. Hêng hrilh lâwkna thute hi Thuthlung Hluia hun hnuhn<ngthu langsâr tak a ni.

Page 91: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 91/380

91NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Zâwlneite hrilh lâwk ang takin Israel fate chungah Pathianhremna râpthlâk tak a lo thleng ta ngei a. Hmâr lam lalram

chu Assuria sawrkârin B.C. 722/721 khân a tichhia a. Salahmi tam tak hruai bovin an awm a. He lalram hi a ral hlen taa ni. Chhim lam lalram, Juda lalram pawh Babulon sawrkâr awpna hnuaiah B.C. 605 a\ang khân a awm \an a. B.C. 597khân Babulon sawrkâr laka rorêltute an hel avângin an mi lianleh mi \ha tam takte nên Babulon sala hruaiin an awm a. B.C.587/586 khân Governor Gedalia thah avânga Babulon sipairualte Nebukadnezzara hova a siruk laa an lo thawh \um khânJerusalem khawpui chu temple nên lam an rawn tichhia a, misâng tam tak Babulon lamah sala hruaiin an awm leh a ni.

Hetianga Israel-te chunga chhiatna râpthlâk tak lo thleng\hînte khi zâwlneiten hun hnuhn<ng thu an hrilh lâwk \hinzînga mi a ni a. An hrilh lâwk ang ngeiin a lo thleng ta a ni.Pathian hremna Israel fate chunga lo thlengte khi an rorêltute

sualna leh khawlohna mai ni lovin, an hnam pum pui sualna lehkhawlohna avâng a ni tih chhinchhiah ila. Israel hnam inphuar khâwmna hi a nghet hle. Pâwlho tel lovin mi mal a awm theilo va, mi mal sualna leh khawlohna a lâk hran theih loh. Mimal pakhat sualna hnam pum puiin a tuar phah \hîn a, hnam pum pui sualna leh khawlohna pawhin mi mal mal a huap vek  bawk a ni. Chuvângin, Israel fate sualna leh khawlohna hihuho thil a ni a, Pathian hremna pawh an hnam pum puiin antuar \hîn a ni.

Sal tân thu ang bawkin, sal tânna hmun ata hruai kîra anawm leh tûr thu hi hun hnuhn<ng hrilh lâwkna thu pawimawhtak a ni a. Nehemia leh Ezra buin sal tânna hmun ata hruai kîr an nih thu hi fiah takin an târlang a. Ezra bu leh Nehemia buahsal tâng kîr lehte phei chu an hming nên lam târlan a ni a. Nehemia hovin Jerusalem kulh chhe tawh siam \hat a ni a.

Page 92: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 92/380

NILAI THUPUI92

www.mizoramsynod.org

Ezra hovin temple hlanna ropui takin an nei tih kan hre bawk a. Temple an sak \hat leh thute pawh Ezra bua kan hmuh bâk 

Zakaria leh Hagaia hrilh lâwkna thu a\angtein kan hre thei bawk a ni. Chuvângin, hêng thil thlengte hi zâwlneite hrilhlâwkna thlen dikna anga sawi loh theih loh a ni.

Sal tâng kîr lehte khi Babulon-a sal tângte kha an ni a.Babulon-a sal tâng zawng zawngte hruai kîr an ni vek lo tiherawh chhinchhiah ila. Kum sawmsarih a tlin loh pawhin, at^ng rei lo ber pâwl pawh kum sawmli vêl chu tâng hman

tûra ngaih an ni a. Hetih chhûng hian mi eng emaw zât an thihmanin a rinawm. Ezekiela te nupa pawh chûng zîngah chuanan tel âwm e. A la dam \henkhatte leh sal tân laia piang mitam tak sal tânna hmuna khawtâng zui ta \hahnem tak anawm tih Estheri bu a\angin kan hre thei a. Chuvângin, saltâng zawng zawngte kha hruai kîr an ni vek lo. Assuria lehram danga sala hruai tâkte chanchin phei chu hriat zuina a

awm tawh lo. Babulon-a sal tâng mi tam takte erawh hruaikîrin an awm ngei a ni tih Bible-in min hrilh a. An sualtesima Pathian lama hawite hruai kîr an nih tûr thu sawi a nih\hin avângin, sal tâng zawng zawngte an zavaia hruai kîr lehni vek tûra beisei chi a ni lo. Eng pawh ni se, Babulon saltângte kîr leh thu hi zâwlneite hrilh lâwkna thlen diknaa ngaihloh theih loh a ni.

Messia beiseina hi Thuthlung Hluia hrilh lâwkna thu hmasa ber leh pawimawh ber a tih theih hial âwm e. Zâwlneite hrilhlâwkna thu pawimawh leh langsâr tak a ni. Zirlai hmasa lamahte kan târlan tawh angin Messia beiseina hi hmeichhe thlah,rûl lû la vaw thi tling tûra sawi a ni phawt a. Abrahamahnênah ‘I thlah’ tih a ni a, Davida hnênah ‘I chi’ tih a ni leha. Jakoban ‘Juda thlaha mi’ a nih tûr thu a sawi a. Mosian ‘inunau zînga mi,’ Israel mi a nih tûr thu a sawi leh a. Zâwlneiten

Page 93: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 93/380

93NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

chiang lehzualin Bethlehem-a a pian tûr thu te, Pathian fapani mah se chhiahhlawh anga tlâwm tak leh thuhnuairawlh taka

chhandamna hna a thawh tûr thu te an hrilh lâwk bawk a.Zirlai hmasaa sawi lan tawh angin Messia beiseina ThuthlungHluiin a lo hrilh lâwk leh sawi \hin chu Lal Isua Krista leh achhandamna hnathawhah hian a thleng famkim vek a ni.

Lalpa Ni beiseina hi Thuthlung Hlui hrilh lâwkna thulangsâr tak a ni a. Hun hnuhn<ng thu an sawi zînga zâwlneitesawi tam ber leh ngaih pawimawh ber a ni hial âwm e. Lalpa

 Ni hi tûn leh nakin hun in\henna, tûn hun khârtu leh nakin hunhai hawngtua ngaih a ni a. Chhandamna nî, hun hlimawm lehhun ropui tak ni tûrin Israel faten an beisei a. Nimahsela, ansualna leh bawhchhiatna avângin Lalpa Ni chu ni \ha lo, Pathianhremna râpthlâk tak mai an tuarna ni zâwk tûrin zâwlneiten ansawi \hîn a. Chutianga Pathian hremna hun chu lalram tlûk chhiat lai, sal tân hun lai te leh a hnu lamah te pawh an lo

 paltlang tawh \hîn a ni. A \ha lam zâwnga Lalpa Ni an beiseinaerawh sawi tûr a tam lo va. Amaherawhchu, Lal Isua Kristaleh a hnathawhte hi Lalpa Ni lo lanna leh a lo thlen famkimnaa ni tih ringtute chuan kan hre \heuh âwm e. Amah Lal Isuangeiin, “Hun chu a lo thleng ta a, Pathian ram pawh a lo hnaita,” tiin, Lalpa Ni lo thlen thu a lo sawi tawh a (Mk. 1:14).Petera pawhin Pentikos Nia a sermon \umin Lalpa Ni lo thlenthu hi fiah takin min hrilh tawh a ni. Lal Isua lo kal leh hunah phei chuan Lalpa Ni hi a lo thleng famkim tawh dâwn a ni.

Thuthlung Hlui hrilh lâwknate hi Kristiante thlîrna a\angchuan thil thleng tawh anga sawi theih deuh vek a ni a. Messia beiseina leh Lalpa Ni an beiseina bâkah sal tân thu leh saltâng chhuah leh thute hi Thuthlung Tharah hian lo thleng famkimvek tawha ngaih a ni a. Lal Isua Krista leh a chhandamnahnathawh hi a taksa Kohhran nun leh rawngbâwlnate chen

Page 94: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 94/380

NILAI THUPUI94

www.mizoramsynod.org

hian Thuthlung Hluia hrilh lâwkna lo thlen famkimna a ni. Is-rael-te beisei leh nghahfâk thlen dikna a ni bawk tih hria ila.

Tûna lo la thleng famkim lote pawh mitthi thawhlehna lehrorêlna chenin Krista lo kal leh hunah a famkimin a lo thlengdâwn tih kan beisei a ni.

 Sawi ho tûr 

Thuthlung Hlui hrilh lâwkna tûn thlenga la thleng rih lova

kan hriatte sawi ni se. Kristiante thlîrna a\angin chûng hrilhlâwknate chu engtia ngaih tûr nge tih sawi ni bawk se.

Page 95: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 95/380

95NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

 March 30

HUN HNUHNÛNG THU – THUTHLUNGHLUI LEH THUTHLUNG THAR INKÂRA

AN SAWI DÂN

Chhiar tûr : Dan. 12:1,2; Isa. 35:1-10

Tûn \uma kan zir tûr hi Thuthlung Hlui leh ThuthlungThar inkâra hun hnuhn<ng thu an sawi dân tih a ni a.Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar inkâr hi B.C. 200 a\angaA.D. 100 thleng vêl emaw hi huamtîr a ni tlângpui a. Hetihhun chhûnga Bible-a pawm ve tâk loh Apokrifa bute lehlehkhabu dang \henkhattena hun hnuhn<ng thu an sawi dânkan thlîr dâwn a ni.

Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar inkâr hi kum zathumkâr tla emaw chauh a ni nâa, hun hnuhn<ng chungchângahngaih dân leh rin dân thar pian chhuah tam hun lai a ni.Thuthlung Hlui lamah hun hnuhn<ng thu hi mi mal aiin pâwlho,huho thil anga kalpui a ni tlângpui a. He leia lo thleng tûr lehtawn tûr thil anga ngaih a ni tlângpui, thih hnu piah lam thlîrnaa la fiah lo hle. Vânram, hremhmun, chatuan leh thawhlehnathute hian hmun a chang tlêm hle. Thuthlung Hlui leh Thuthlung

Thar inkârah hêng hun hnuhn<ng thute hian ngaihven a hlawhin,zirtîrna leh sawi dân tharte a lo chhuak a. Thuthlung Tharahun hnuhn<ng chungchâng zirtîrna lo buatsaih lâwkna angasawi theih a ni.

Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar inkârah hian Juda-tezîngah sakhaw lam hawi lehkhabu ziak a chhuak thar tam hle.Hêng lehkhabute hi Bible-ah tel lo mah se, thurin inzirtîrna

Page 96: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 96/380

NILAI THUPUI96

www.mizoramsynod.org

atâna \angkai takte pawh a awm. Chûng lehkhabu chi hranghrangten hun hnuhn<ng chungchâng an sawi dânte chu lo thlîr 

zui nghâl ila.A hmasa berin, mihring leh khawvêl chungchâng an sawi

dân lo thlîr ila. Apokrifa bute leh Thuthlung Hlui leh ThuthlungThar inkâra thuziakte hian mihring chênna khawvêl hi vân lehlei hnuai, mitthi khua nêna an inkâra awm niin an ngai a. Leihi mihringte chênna a nih laiin, vân chu Pathian leh vân mitechênna hmuna ngaih a ni a. Lei hnuai, mitthi khua chu mitthite

thlarau chênna hmuna ngaih a ni. Mihring hi taksa leh thlarau,Pathian kutchhuak ve vea ngaih a ni.

Thihna hi taksa leh thlarau in\hennaa ngaih a ni a. Mihringchunga thihna lo thleng chungch^ngah hian Thuthlung Hlui lehThuthlung Thar inkârah ngaih dân chi hnih a awm. Pakhatzâwk chu Grik-ho ngaih dâna innghat a ni a. Chu ngaih dânchuan thlarau chu thi thei lo, awm zêl tûra ngaih a nih laiin,

taksa erawh chu boral hlen tûra ngaih a ni. Ngaih dân pahnihnachu Juda-te ngaih dâna innghat a ni ve thung a. He leia Pathianram lo thlen hunah mitthi thawhlehna awmin, thlarau chauh nilovin, taksa pawh tihnuna awm leh tûra beisei a ni. Apokrifa bute leh thuziak dangte hi khuhhawnna bu rawngkai a tam hlea. Tûn hun hi hun \ha lo, sual thununna hnuaia awm nia ngaiha ni a; nakin hun erawh chu hun \ha, engkim Pathian rorêlna

leh thuneihna hnuaia awm tûra ngaih a ni a. Chu hun beiseinachuan Pathian mite ngaihtuahna a kaihruai hle a ni.

Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar inkâra thuziak dangteleh Apokrifa bute hian Seol chungchâng an sawi hnem hle.Thuthlung Hluia kan hmuh ang bawkin Seol hi thih hnua mitthithlarau awmna hmun, mitthi khua nia sawi a ni a. Lei hnuaiaawm tûra ngaih a ni a; hmun thim, hmun khawhar leh hmun

Page 97: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 97/380

97NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

reh tak mai nia ngaih a ni. Hremhmun ni chiah si lo, hmunhlimawm ni bawk si lo a ni.

Thuthlung Hlui buin a sawi dân nêna a danglamna lian tak chu chawlhlâwkna hmun nia ngaihna lo awm ta hi a ni. Mifelte thlarau chawlhlâwkna, nakin thawhleh huna an lachhuahsan tûr nia sawi a ni. Enoka buah Seol hi hmun thumah\hen a ni a. A hmun khatna chu tui luanna, mi felte chawlhnahmun a ni a. A dang leh chu an dam laia an sual vângahremna la tuar ve lote awmna hmun bîk anga sawi a ni a,

thawhleh hunah sual hremna tuar tûra kaihthawh tûrte an ni.A pathumna chu an dam laia an sual vânga hremna tuar tawhteawmna hmun bîk tûra ngaih a ni a. Hêng mite hi chu mitthithawhleh hunah pawh hmaih hlen tûr, Seol-a chêng hlen tûrangaih an ni.

Mitthi zawng zawngte Seol-a kal vek tûrin an ngai lo.Adama phei chu a thih khân Seol-a kal lovin Paradis-a kal

nghâla sawi a ni a. Paradis chu vân thumna tih a ni. Joba pawh a thih khân vâna hruai chhoh nghâl nia sawi a ni. Chuhmun chu thawhleh hun thlenga an awmna tûra ngaih a ni.Apokrifa buin vân, Adama leh Joba te awmna hi vântirhkohteneng lai pawha an vên reng \hin niin an sawi.

Thawhlehna thu hi Apokrifa bute leh Thuziak dangtethuchah pawimawh tak a ni. Apokrifa bu \henkhatin

thawhlehna hi mi felte leh mi sualte an dam chhûnga Pathianhremna tuar lote chauh thawhlehna tûr nia an sawi laiin, Enoka bu te, Mosia khuhhawnna bute leh Ezra bute erawh chuan mizawng zawng huapa thawhlehna a nih thu an sawi a. Mi zawngzawng Adama thlah ni vekin an ngai a, an zavaiin Seol lehParadis-a awm zawng zawngte chu Adama chenin mitthitethawhlehna niah kaihthawha awm vek tûrin an sawi a ni.

Page 98: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 98/380

NILAI THUPUI98

www.mizoramsynod.org

Apokrifa bu \henkhatin mitthi kaihthawh tâkte chu hekhawvêla an dam laia an taksa put ang pua tho leh tûr an nih

thu an sawi rualin tihdanglama awm zui nghâla, chatuan ropuinaaan inthuam nghâl tûr thu an sawi a. Vântirhkohte aia ropuizâwk leh vân arsi anga êng tûrin an sawi bawk. Baruka buah phei chuan khawvêl hun tâwpah Messia leh mi fel nung damala awmten kum zali rorêlna hun an hman hmasak phawt tûr thute, chumi hnua mi felte chuan thihna tem ve leh a, hun thar loawm huna mi dangte ruala tho ve leh tûr an nih thu sawi a ni.

Israel hnam tundina a awm leh tûr thu leh, ThuthlungHluia zâwlneite hrilhlâwkna a thlen famkim beiseina hiThuthlung Hlui leh Thuthlung Thar inkâra mi rilru khamtu liantak a ni. Enoka bu-ah te, Makabia bu leh Baruka bu-ah te alang tam zual a. Israel fate a hnam puma Pathian lam an hawitûr thu te, hnam dang hnehchhiahtute chunga Pathian hremnarâpthlâk tak lo thlen tûr thute sawi lan a ni a. Jerusalem-a

Davida lalram din a nih tûr thu te pawh sawi lan a ni. Messia beiseina thu nên Israel hnam tundin lehna hi sawi a ni bawk.

Messia beiseina hi taksa lama malsâwmna lam hawiakalpui a ni deuh vek a. A lo lan hun tûr an thlîrnaah pawhleilung hi tûna a hlâwkna lêt sâng sâwma hlâwk tûrin an sawia; grêp kûngpuiah zâr pêng sâng khat awm tûr leh zâr khatringawt pawhin rah bâwr sâng khat chhuah tûrin an sawi a ni

(Baruka 29:5-8). Indona leh inhuatna te pawh bo vek tawhtûra ngaih a ni a. Remna leh muanna tak tak thleng tûrin anngai a. Hnam leh hnam inkârah te, mihring leh mihring inkârahte, mihring leh thilsiam inkârah te leh thilsiam, ramsa leh rannunginkârah te pawh intihnat awm tawh lo tûra ngaih a ni a.Lungngaih leh \ahna a bo tawh ang a, mi nung zawng zawngtePathian \iha an khawsakhona hun tûr niin an thlîr a ni (Baruka73:2-74:4; Solomona Hla 17,18).

Page 99: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 99/380

99NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar inkâra thuziak chi hranghrangte hian Thuthlung Hluia Israel-te hnêna Pathian thutiamte

thleng famkim tûra beiseina an la thlah lo va. Hetih lai hianzâwlneite pawhin an hmuh fiah hleih theih loh thih hnu piahlam ram beiseina a lo êng zual a. Hei hian Thuthlung Tharathawhlehna thurin hi a kaihruai thui hle niin mi thiamte chuanan ngai a ni.

 Sawi ho tûr 

Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar inkâra thuziak hranghrangin thih hnu piah lam an thlîr dânte hi Kristiante thlîr dân nên a inanna lai leh a danglamna lai nia kan hriattesawi ni se.

Page 100: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 100/380

NILAI THUPUI100

www.mizoramsynod.org

  April 6 

THUTHLUNG THAR LEH HUNHNUHNÛNG THU

Chhiar tûr : Mk. 1:14,15; Heb. 1:1-4; I Joh. 2:18

Thuthlung Hlui huna hun hnuhn<ng thu an sawi dân lehthlîr dân chi hrang hrangte zirlai hmasa lamah kan thlîr ho

tawh a. Zânin a\ang hian Thuthlung Tharin hun hnuhn<ng thua sawi dân leh zirtîr dânte kan ngaihtuah \an dâwn a. T<n\umah hian Thuthlung Tharin hun hnuhn<ng thu a thlîr dânleh kalpui dân tlângpui kamkeuna thu ang deuhvin kanngaihtuah dâwn a ni.

Thuthlung Hluia hun hnuhn<ng thu, Pathian thutiam/thuthlung chungchâng zirlai hmasa lama kan sawite kha kan la

hre reng âwm e. Genesis bung 3:15-a Messia beiseina thu te,Abrahama hnêna thutiam/thuthlung te, Mosia leh Davida hnênathutiamte kha - Pathian thutiam, Israel-te beisei innghahna  pawimawh takte an ni. Hêng thutiamte hi zâwlneite hunhnuhn<ng hrilhlâwkna thu laipui a ni a. Hêng Pathian thutiamlo lanna leh lo thlen famkimna hi Lal Isua leh a hnathawhte anih thu Thuthlung Thar bu hrang hrangin min kawhhmuh a ni.

Lalpa Ni lo thlen tûr thu leh Messia lo lan huna Israelhnam tundin leh beiseina te hi Thuthlung Hluia Israel-te beiseinalangsâr tak a ni bawk a, Messia beiseina nên pawh a inzawmthui hle. He Israel-te beiseina lo thlen famkimna pawh hi LalIsua leh a hnathawh bâkah a taksa, Kohhran nun lehrawngbâwlna a nih thu Thuthlung Thar zirtîrna êng a\anginkan hre thei bawk a ni.

Page 101: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 101/380

101NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

A chunga kan sawi tâk ang khian Thuthlung Thar pum pui hi Thuthlung Hluia Pathian thutiam lo lanna leh thlen

famkimna a nih avângin hun hnuhn<ng tia sawi a ni a. Chutiang bawkin, Isua Krista hi Thuthlung Hluia Pathian thutiam lannaleh thlen famkimna a nih avângin a nun leh a hnathawh chanchinhi hun hnuhn<ng thu chu a ni nghâl bawk a ni. Hun hnuhn<ngthu hi Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar inzawm nghehzia lehinpumkhatzia târlanna pawimawh tak a ni. Isua Krista hiPathian thutiam thlen famkimna a nih avângin Bible pum pui\hui khâwmtu a ni a. Hei hi a hriat chian >m avângin JohnCalvin-a chuan Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar bute hi hlutdân leh pawimawh dân inang khat vek an nih thu a zirtîr uar hle a ni.

Thuthlung Hluia Pathian thutiamte tihhlawhtlin hi amahLal Isua ngei pawhin khawvêla a lo kal chhan leh achhandamna hnathawhin a tum a nih thu a sawi a. A

rawngbâwl \an tirha a thusawi hmasak ber pawh, “Hun chua lo thleng ta a, Pathian ram pawh a lo hnai ta; sim ula,Chanchin |ha hi ring rawh u,” tih thu hi a ni (Mk. 1:15). LalIsua thusawi hian amah leh a hnathawhte hi hun hnuhn<ng lolanna leh lo thlen famkimna a ni tih a târlang a. BaptistuJohana zawhna, “Lo kal tûra chu i ni nge, mi dang kan langai ang?” (Mat. 11: 3) tih a chhânna thute pawh hi (Mat.11:4-6) amah leh a hnathawhte hi Pathian thutiam lo thlenfamkimna, hun hnuhn<ng lo thlenna a nih thu a puan chhuahnaa ni tih hai rual a ni lo. Isaia 35-a Lalpa Ni lo thleng tûr hrilhlâwkna thu nên phei chuan a inrem lehzual a ni.

Thuthlung Hluia Pathian thutiam lo lanna leh a famkimnachu Lal Isua leh a hnathawhah lantîr a ni tih Nazareth-a LalIsua inpuanna thu a\angin kan hmu (Lk. 4:16-22). Amah LalIsua ngei pawhin Pathian thu (Isa. 61:1,2) lo thlen famkimna

Page 102: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 102/380

NILAI THUPUI102

www.mizoramsynod.org

a ni tih a nemnghet a, ‘He Pathian Lehkha Thu hi vawiinahhian in hriatah a lo thleng ta’ a ti zui nghâl nghe nghe a ni

(Lk. 4:21).Lal Isua Krista leh a hnathawhte hi Pathian ram leh a

thutiam hun hnuhn<nga lo thleng tûra beiseite lo thlen famkimnaa nih avângin Thuthlung Thar hun hi hun hnuhn<ng tia sawiâwm tak pawh a ni rêng a. Paulan Korinth Kohhranchungchâng a sawi \umin ‘keini hun tâwp lo thlennate hi’ a tia (I Kor. 10:11). Johana pawhin, “Naute u, hun hnuhn<ng

  ber chu a ni ta e,” a ti bawk a (I Joh. 2:18). Hebrailehkhathawn ziaktu pawhin, “Pathian, hmasânga thlahtute lehkawng tinrênga zâwlneitea thu lo sawitu khân, hêng ni tâwpahhian keimahni hnênah a Fapaah chuan thu a sawi ta,” a ti  bawk a ni (Heb. 1:1,2). Hêng thute hian Lal Isua leh ahnathawhte hi a taksa Kohhran nun leh rawngbâwlnate chenhian hun tâwp lo thlenna, hun hnuhn<ng lo thlen famkimna a

ni tih a lantîr bawk a ni.Lal Isua leh a hnathawhte hi mihring khawvêla a taka

Pathian chêtna leh inrawlhna a ni tiin mi thiamten an sawi \hîn.Thuthlung Hluia Pathian chêtna leh inrawlhna aiin a nasa zâwk a. Assuria sawrk^r te, Aigupta sawk^r te leh Babulonsawrk^r te chakna leh thiltihtheihna aia nasa zâwk, sual leh athiltihtheihna zawng zawngte min hnehsaktu a ni. Hei hi hriain

Paula chuan, “Pathian kan lama a \an chuan tuin nge min dothei ang? Ama Fapa ngei pawh zuah lova, kan zaa aia petuchuan thil zawng zawng pawh a thlâwnin min pe tel lo vangem ni? Pathian mi thlante chu tuin nge hêk ang? Thiam chantîrtukha Pathian a ni si a,” a lo tichhuak hial a ni (Rom 8:31-33).

Thuthlung Thara Kohhranhote kha Pathian chhandamnaleh a thiltihtheihna a taka changtu leh hretute an ni. A chunga

Page 103: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 103/380

103NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

kan târlan ang khian ‘Pathian kan lama a \an chuan tuin ngemin do thei ang’ (Rom 8:31) tia sakawlh leh a hote laka zâm

hauh lote an ni. Zâwlnei Joelan Thlarau Thianghlim mi zawngzawng chunga leih tûr a hrihlâwk pawh Pentikos Nia dawngtuleh changtute an ni bawk a. Lal Isua thupêk anga khawvêlzawng zawnga Pathian ram thlentîr tuma \hahnemngai takaChanchin |ha hriltute an ni. Lal Isua Krista chhandamnahnathawh leh a taksa Kohhranhote nun leh rawngbâwlna hianThuthlung Thar hun hi hun hnuhn<ng, Pathian thutiam lo thlenfamkimna hun a ni tih an târlang fiah hle.

Lal Isua Krista leh a hnathawhte hi, Kohhran nun lehrawngbâwlnate chen hian hun hnuhn<ng, Israel-te beiseina lothlen famkimna a nih laiin, Thuthlung Tharin Lal Isua Kristachhandamna hnathawh a famkima a lo thlen hun tûr beiseinamin kawhhmuhin min zirtîr tih chhinchhiah ila. Hei hi Kristiante beiseina (Christian Hope) tia mi thiamten an sawi \hin,

Kohhranhovin hun hnuhn<ng thurin (Doctrine of the Last Things) an tih \hin chu a ni. He Kristiante beiseina thurin hianLal Isua Krista lo kal leh beiseina thu te, mitthi thawhleh beiseina leh ni hnuhn<nga rorelna thu te a keng tel a. Vânramleh hremhmun thu te, Pathian ram a famkima a lo thlen tûr thuleh thilsiam zawng zawng siamthar lehna te pawh a keng tel bawk a ni. Hêng Kristiante beiseina thurin hi a zavaiin IsuaKrista lo kal lehna hian a khaikhâwm vek a. Thuthlung Thar zirna lama mi thiamte chuan hun hnuhn<ng beiseina hi Kristachhandamna hnathawh tihfamkimna niin an sawi a. Rev. Dr.Vânlalnghâka Râlte phei chuan he khawvêl tâwpa Lal Isuaropui taka a lo kal leh hunah Pathian ram, Isua Kristaa bul loin\an tawh chu a famkimin a thleng dâwn, tiin a sawi zui nghenghe a ni ( Lal Isua Lo Kal Lehna, pp. 32f).

Lal Isua Krista lo kal leh tûr thu leh chhandamna a

Page 104: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 104/380

NILAI THUPUI104

www.mizoramsynod.org

famkima a lo thlen tûr thu hi Tirhkohte leh ringtu hmasate rilruleh ngaihtuahna luahtu ber a ni a. Thuthlung Thar Kohhran

tinungtu leh tichaktu a ni bawk a. Hêng hun hnuhn<ng thuThuthlung Tharin a sawite hi chipchiar deuh zâwkin kan la zir zui zêl dâwn a ni.

 Sawi ho tûr 

Lal Isua leh a hnathawhte – hun hnuhn<ng lo thlen famkimna

a nih dân sawi ni se. Isua Krista chhandamna hnathawhte a lokal lehna nêna a inzawm dân sawi ni bawk se.

Page 105: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 105/380

105NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

 April 13

HUN HNUHNÛNG THU – CHANCHIN |HABU HMASA PATHUMTE SAWI DÂN

Chhiar tûr : Mat. 25:31-46; Mk. 13:1-13; Lk. 4:16-21

Chanchin |ha bu hmasa pathum - Matthaia, Marka lehLuka ziakte hi an ziak dân kalhmangte a inan tlân deuh avângin

mi thiamten Synoptic Gospels (Si-nawp-tik-Gospels) tiin ansawi \hîn a. Chanchin |ha Johana ziak nên khaikhinin anthuziak kalhmang leh \awngkamte a danglam deuh avângin asawi hranna atân pawh hman a ni.

Chanchin |ha bu pathum Synoptic Gospels zîngah Markaziak hi a hmasa bera ngaih a ni a. Matthaia leh Luka te pahnihhian an thu lâkna atân an hmang niin mi thiamten an ngai a.

Hei hi Chanchin |ha bu pathumte thuziak leh an ziak dânkalhmang inanna chhan niin an ngai nghe nghe a ni. Luka lehMatthaia hian Chanchin |ha Marka ziak bâkah thu lâknahnâr dang pakhat(Q Source = Quelle) an tih chu an la nei leh bawk a. Hei vâng hian Luka leh Matthaia ziak hi inang a tamzual ta a ni.

Chanchin |ha bu pathumte ziak hun hi Neroa huna

Kristianten tihduhdahna an tuar hnu niin mi thiamten an ngai a.Chanchin |ha Marka ziak hi Jerusalem tihchhiat kum A.D. 70hma deuhva ziak nia ngaiin, Matthaia leh Luka ziak erawh chuJerusalem tihchhiat hnu kum A.D. 70 hnu lama ziak ve ve niangaih a ni. Matthaia ziak hi Luka ziak ai chuan hmasa deuh niangaih a ni. Chanchin |ha bu hmasa pathumte ziak hun inang lohian hun hnuhn<ng an sawi dân hrilhfiahna kawngah kori a tu

thui hle.

Page 106: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 106/380

NILAI THUPUI106

www.mizoramsynod.org

Chanchin |ha bu hmasa pathumte hian Thuthlung Thar hiThuthlung Hluia hun hnuhn<ng, an beisei lo thlen famkimna

niin an sawi vek a ni. Zirlai hmasa lama kan sawi lan tawhangin, Marka bung 1:15-ah Lal Isuan, “Hun chu a lo thlengta a, Pathian ram pawh a lo hnai ta,” a tih thu kan hmu a.Luka bung 4:16-21-ah Nazareth-a a inpuannaah Pathianchhandamna lo thlen famkimna a nih thu a sawi a. Matthaia bung 11:3-6 leh Luka bung 7:18-23-ah Johana mi tirhte a lochhânnaah Israel-te beisei lo thlen famkimna a nih thu a puangchhuak bawk a. Thuthlung Hluia Pathian thutiam leh zâwlneitehrilhlâwk thlentîr hi Lal Isua leh a hnathawh lo lan chhan a nitih Chanchin |ha bu hmasa pathumte hian fiah takin an târlanga ni. Matthaia leh Luka te phei chuan Lal Isua hi Abrahamaleh Davida thlah a nihzia chhuiin an târlang a. Isua pian thu anziaknaah pawh zâwlneite hrilhlâwkna thute la chhuakin, Messia,Davida fapa, Israel-te beisei tifamkimtu a nihzia an sawi tel veve a ni (Mat. 1:20,22,23; Lk. 1:76-79).

Lal Isua Krista, Pathian thutiam lo thlen famkimna a nihthu hi Thuthlung Hluia zâwlneite leh lalte pawhin hmuh leh hriatan châk, an hmuh leh hriat ve phâk tak loh a nih thu Lal Isuana sawi nghe nghe a (Lk. 10:23,24). Thuthlung Hluia Lalpa Nian beisei lo lanna a nih thu sawi lan a ni a. Hun hnuhn<ngaIsrael-te beisei hi a thleng famkim ve rih lo a nih pawhin, engemaw chen Lal Isua khawvêla a lên lai a\anga lo thleng tawhasawi a ni. Hêng bâkah pawh Chanchin |ha bu pathumte hianPathian mite, a mi thlante hi Israel-te chauh an nih bîk tawh lohthu an târlang fiah hle. Lal Isua pian thu Luka bung 2:10-ah pawh Chanchin |ha hi mi tin ta tûr a nih thu puan chhuah a nia. A tihdam rawngbâwlna pawhin mi zawng zawng a huap a.A chhandamna hnathawh pawh mi tin huap a nih thu Chanchin|ha bu pathumten fiah takin an târlang a ni.

Page 107: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 107/380

107NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Isua Krista nun leh rawngbâwlnaa hun hnuhn<ng lo thlenthu hi Pathian ram chungchâng an sawi dân a\ang hian a hriat

theih. Thuthlung Hluia Pathian thutiam lo thleng hi Chanchin|ha bu pathumte hian vânram emaw Pathian ram emaw tiinan sawi \hîn a, Lal Isua \awngkam a ni nghe nghe. Pathianduhzâwng tihna hmun, a lalna leh thuneihna lan chhuahna a ni.Amah Lal Isua ngeiin a zirtîrte beng hriatah “Pathian ram chuin zîngah a awm a ni,” a ti a (Lk. 17:21). Hei hian Isua Kristalo lan rualin, Israel-te beisei Pathian ram chu a lo thleng ngeia ni tih min hriattîr. Damlo a tihdam te, mitthi a kaihthawhteleh ramhuai a hnawh chhuahte khân hun hnuhn<nga Pathianram lo thlen thu a lantîr a ni. Hetih rual hian Pathian ram hinakina Lal Isua lo kal leh huna thleng famkim tak tak chauhtûr a ni tih Chanchin |ha bu pathumte hian min hrilh a. Hunhnuhn<ng hi Isua Krista nun leh a hnathawhah in\anin, hunthar hi lo thleng tawh mah se, sualin a la tihbuai theih hun ala ni a. Tûn hun, hun \ha lo leh hun thar hi a la inbawhthuah

rih a. Chuti chung chuan Pathian ram hi a in\an a. A lo kalleh hunah a famkimna tak tak a lo thleng dâwn tih Lal Isuana sawi \hîn a ni (Mat. 19:27-29).

Lal Isua lo kal lehna thu hi Chanchin |ha bu pathumtehian an sawi \heuh va. Khawvêl tâwpa a lo kal tûr thu leh alo kal lehna chhinchhiahna an sawi dân a inang tlâng hle.Khuhhawnna thuziak dân kalhmang eng emaw chen zuiin, an\awngkam hmante pawh an hmang nghe nghe a. Lal Isuaropuina leh thiltihtheihna nasa tak nêna vân chhûm chunga alo kal tûr thu te, a lo kal hmain indona te, \âm te leh hrehawmnanasa tak lo awm tûr thute sawi a ni a. Krista derte leh ti\iaututenawm lo lan tûr thu sawi lan a ni bawk (Lk. 13:26; 21:10;Mat. 25:30f; Mk. 13:7,14). Lal Isua lo kal leh hun hi ram tinaringtute hruai khâwm hun a nih rualin, ringloten hremna an

Page 108: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 108/380

NILAI THUPUI108

www.mizoramsynod.org

tuar hun, Setana leh sual thiltihtheihna zawng zawng tihchhiathun a nih tûr thu târlan a ni a. Ringlo leh mi sualte chu

hremhmunah paih thlâk an nih tûr thu sawi lan a ni bawk (Mk.13:27; Mat. 25:12, 41; Mk. 13:32). A lo kal lehna hun lehnî erawh Pa chauh lo chuan Fapa pawhin a hriat loh thu leh,inring renga awm a \ûl thu an sawi \heuh hlawm bawk a ni.

Chhandamna hi Chanchin |ha bu pathumten tûna chantûr leh nakina a famkima la chan tûr a nih thu an sawi a.Pathian rama luh anga sawi a ni a (Mat. 21:31; Mk. 12:34).

Chatuan nunna tih \awngkam an hmang lo. Chhandamna hiantaksa leh thlarau chhandamna a huap a, simna a keng tel a,felna a keng tel bawk a. Hêngte hi Pathian khawngaihnahnathawh vek a ni a. Tûna chhandamna chan hi nakina chantûr nên thuhmun a ni a. Tûn hun hian nakin hun a hril thutârlan a ni bawk (Mat. 10:33f; Mk. 8:38; Lk. 12:5f).

Chanchin |ha bu pathumte hian Isua Krista thawhleh thu

an ziak \heuh va. Lal Isuan mitthi a kaihthawh thu an ziak \heuh bawk a. Matthaia phei chuan Lal Isua thawhleh tûka mithianghlim kaihthawh thu a ziak tel nghe nghe a ni (Mat. 27:53).Hetih lai hian Krista lo kal huna mitthi thawhleh tûr thu lehKrista thawhlehna inkûngkaih dân erawh târlan tel a ni lo.Mitthite thlarau dinhmun Chanchin |ha bu hmasa pathumtehian an târlang \heuh va. Mitthi thlarau hian an dam laia an

dinhmun azirin vânram emaw hremhmun emaw an pan nghâltûr thu târlan a ni. Hremhmun leh vânram hi hmun bîk neiasawina lai awm mah se, vânram hi Pathian lalna leh thuneihna,a miten a awmpuina an dawnna hmun a ni. Hremhmun vethung erawh chu Pathian hnuchhawn ram, a khawngaihna lehhmangaihna tem ve phâk lohna hmun a ni a. Vânram hi hlimnaleh lâwmna hmun a nih laiin, hremhmun erawh chu \ah leh ha

Page 109: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 109/380

109NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

\hialna, thimna hmun, mei dîl, natna tuarna hmun, hmun khawhar leh hmun hrehawm bera sawi a ni.

 Sawi ho tûrte

Chanchin |ha bu hmasa pathumten hun hnuhn<ng thu ansawi lan ve loh engte nge nia kan hriat sawi ni se.

Page 110: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 110/380

NILAI THUPUI110

www.mizoramsynod.org

 April 20

HUN HNUHNÛNG THU – JOHANA SAWI DÂN

Chhiar tûr : Joh. 3:18,36; 5:24-29; I Joh. 2:18,28

Chanchin |ha bu hmasa pathumten hun hnuhn<ng thu ansawi dânte kan thlîr hnuah, zàninah hian Johanan hun hnuhn<ng

thu a sawi dân kan zir dâwn a ni. Chanchin |ha bu lina lehJohana lehkhathawn pathumte hi mi pakhat kutchhuak a nihvek loh pawhin, Johana hming pututen emaw an ziak niin alang a. Mi thiamten Chanchin |ha bu lina leh Johanalehkhathawn pakhatna hi chu mi pakhat kutchhuak niin an ringtlângpui a. Johana lehkhathawn pahnihna leh pathumna erawhhi chu mi \henkhat chuan mi dang kutchhuak niin an ngai. Azavai hian a ziaktu hian Grik \awng hmang Kristiante tâna aziak nia ngaih a ni a. Kum zabi khatna tâwp lam leh kum zabi2-na \antirh lai vêla ziak niin mi thiamten an ngai a ni. Eng pawh ni se, tûn \umah hian Chanchin |ha bu lina leh Johanalehkhathawn pathumte hi Johana ziak vek angin kan kalpuidâwn a ni.

Johanan Chanchin |ha bu leh a lehkhathawna athuziakahte hian hun hnuhn<ng sawina a tam hle a. A tlângpuithuin hun hnuhn<ng hi nakin lama lo thleng tûr aiin, tûna thlengmêk anga sawina a tam zâwk a. Hei hi hun hnuhn<ngchungchânga Chanchin |ha bu hmasa pathumte laka adanglamna a ni. Chanchin |ha bu hmasa pathumten Isua Kristaleh a hnathawha Pathian thutiam lo thlen thu leh hun hnuhn<nga in\an tawh thute sawi ve bawk mah se, nakina la thlengfamkim tûr a nih thu sawina a tam a. Johana erawh thung

Page 111: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 111/380

111NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

chuan nakin lama la thleng tûr aiin tûna thleng tawh leh thlengmêk a nih thu a sawi tam hle a ni.

Chanchin |ha bu hmasa pathum ziaktute ang bawkinJohanan Israel-te beisei Messia a nih thute a sawi a (Joh.1:20,25,41; 3:28; 4:25,28; 7:26f; 9:22; 10:24; 11:27). LalIsua lo kal leh tûr thu te (Joh. 14:23; 14:18), nakina mitthithawhlehna leh rorêlna thu te a sawi a (Joh. 5:28,29; 12:48).Lal Isua lo kal leh huna khawvêla thil lo thleng tûr chi hranghrang Chanchin |ha bu hmasa pathumten an sawite a hmaih

ve hlauh thung a ni. Ropui taka vân chhûm chunga a lo kal tûr thu te, Krista lo kal lehna rorêlnain a zui tûr thu leh khawvêltâwpna a thlen zui nghâl tûr thute a sawi lang lo bawk.

Johanan mitthi thawhlehna thu a sawi tam ve thung a.Isua Krista chu nunna leh thawhlehna a nih thu te, tu pawhIsua ring chu thi mah sela, kumkhuaa a nun reng tûr thu sawilan a ni a. Mitthiten Pathian fapa aw an hriat avânga thlân ata

an thawh tûr thu sawi lan a ni bawk a. Mitthi tho leh tûrte hiringtu chauh ni lovin, ringlote pawh an tel ve tûr thu chiangtakin a sawi a ni. Nunna changa ringtute an thawh laiin, ringloteleh thil tisualtute chuan thiam loh an chan tûr thu sawi lan ani bawk a. Thawhlehna Johana ziaka kan hmuh hi nakinathawhlehna mai ni lovin, tûna thlarauva nunna a nih thu târlana ni bawk.

A hma lama kan sawi tawh angin, Chanchin |ha bu linaleh Johana lehkhathawnahte hian hun hnuhn<ng hi ringtu nunathleng tawh leh thleng mêk anga sawi a ni deuh vek tih theiha ni. Chanchin |ha bu hmasa pathumte sawi aia uar zâwk lehchiang zâwkin hun hnuhn<ng lo lan thu leh lo thlen thu hi sawia ni. I Johana 2:18-ah phei chuan, “Naute u, hun hnuhn<ng ber chu a ni ta e. Krista dodâltu a lo kal ang tih in hriat ang

Page 112: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 112/380

NILAI THUPUI112

www.mizoramsynod.org

khân, tûnah pawh Krista dodâltu tam tak an lo chhuak ta.Chuvâng chuan hun hnuhn<ng ber a ni ta tih kan hria e,” tiin

a sawi a. Tûn huna amah nêna kan inlaichîn dân leh kan awmdân hian nakina kan dinhmun leh awm dân tûr a hril nghâl vek a. “Tu pawh Fapa ring chu thiam lohvin a awm lo vang, tu pawh ring lo chu tûn apangin thiam lohvin an awm,” (Joh.3:18) tih leh “Tu pawh ka thu hriaa, mi tîrtu ring chuan chatuananunnna a nei tawh, thiam lohvin a awm lo va, thihna ata achhuak a, nunnaah a lût ta zâwk a ni,” tih thu sawiin, nakinakan dinhmun hi tûna kan dinhmun leh nihna hian a ken thu asawi uar hle a ni.

Chatuan nunna thu hi Johanan hun hnuhn<ng thu a sawina\awngkam langsâr tak a ni. Chanchin |ha bu hmasa pathumtenchatuan nunna an sawi ve chhunah pawh nakina Lal Isua lokal leh huna la chan tûr niin an sawi a. Johana ziakah hi chuanchatuan nun hi Pathian nun, Krista nun, rinnaa ringtuin a chan

nghâl theih, chatuan thlenga a chan chhunzawm tawh tûrasawi a ni (Joh. 4:36; 5:29,39; I Joh. 5:12-15).

Johanan hun hnuhn<ng thua a ngaih pawimawh tak pakhatchu Thlarau Thianghlim lo thlen tûr thu hi a ni. Lal Isuan akalsan huna, Thlamuantu Thlarau Thianghlim Pain a rawn tirhtûr thute sawi lan a ni a. A lo thlen hunah Lal Isua thusawizawng zawngte a hriat chhuahtîr tûr thu te, thutaka a hruai luh

tûr thu te, Lal Isua a chawimawi tûr thute pawh sawi lan a nia. Sual inhriatna petu, mite Lal Isua rinna kawng kawhhmuhtua nih tûr thute sawi lan a ni. Zâwlnei Joelan hun hnuhn<ngami zawng zawng chunga thlarau leih a nih tûr thu a sawi a.Thlarau Thianghlim pâwlna leh a awmpuina chan hi hunhnuhn<ng chhinchhiahna pawimawh tak niin Johana hian angai a ni.

Page 113: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 113/380

113NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Johanan hun hnuhn<ng lo thleng tawh leh thleng mêk niaa sawi laiin, hun hnuhn<ng hi nakin thil, nakina lo awm tûr 

 pawh a huap tel tih a sawi a. Lal Isua lo kal leh tûr thu pheichu a sawi chiang ber hial âwm e. “In thinlung mangang suhse, Pathian in ring e, kei pawh mi ring ve rawh u. Ka pa inahawmna tam tak a awm a, a awm loh chuan ka hrilh tawh tûr che u a ni; in tân hmun siamin ka kal dâwn hi. Tin, in tân hmunka han siam chuan ka lo kîr leh ang a, ka hnênah ka la angche u; ka awmnaah nangni pawh in awm theih nân,” tiin a lokal leh tûr thu a sawi a (Joh. 14:1-3). A lehkhathawnah“Amahah awm reng rawh u; tichuan, amah chu lo inlâr mahsela, a lo kalin a hmaah zak lovin huai takin kan awm theiang,” a ti bawk a ni (I Joh. 2:28).

Johana hi nakin thawhleh huna ringtute awm dân t<r, tholeh taksa awm dân tûr sawi chiang thiam ber a ni âwm e.Thawhleh huna awm dân t<r hi Paula pawhin sawi fiah thiam

harsa a ti hle. Johana pawhin a sawi fiah thiam bîk lo nâa, asawi dân bâka sawi dân dang a vâng hle a ni. “Duh takte u,tûnah hian Pathian fate kan ni a, engtin nge kan la awm dâwntih erawh chu a la lang rih lo ve; amah a lo inlâr chuan amahangin kan awm dâwn tih zawng kan hria,” a ti a (I Joh. 3:2).Hei bâka tholeh taksa awm dân tûr sawi fiahna dang a awmlo va. Pathian thu thiam ber berte pawhin tholeh taksa sawifiah nân Johana \awngkam hi an hman tam ber a ni.

Johanan Lal Isua lo kal hun, hun hnuhn<nga Kristadodâltu lo kal tûr thu a sawi a (I Joh. 2:18-22; 4:3; II Joh.7). Krista dodâltu hi Thupuana sakawlh (Thup. 13) te, PaulanDân Bawhchhepa a tih te (II Thess. 2:3f ) leh zâwlnei der (IIPet. 2:1f; Mk. 13:6) te nên hian thuhmuna ngaih theih an nia. Hmasâng a\angin mi mal tu emaw nên hmehbel tumna aawm tawh \hîn a. Johana sawi a\ang hian Krista dodâltu hi mi

Page 114: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 114/380

NILAI THUPUI114

www.mizoramsynod.org

 pakhata bel hleih theih pawh a ni ^wm lo ve. “Krista dodâltutam tak an lo chhuak ta,” tiin a sawi a (I Joh. 2:18). “Krista

dodâltu chu Pa leh Fapa âwih lotu hi a ni,” a ti bawk a (I Joh.2:22). “Bumtu, Isua Krista chu tîsain a lo kal tih âwih lotute,”tiin sawi an ni bawk (II Joh. 7). Krista dodâltu chu eng angmi pawh ni se, Johana chuan, “Pathian hnên ata in ni a, chûngchu in ngam tawh e; nangmahnia awma chu khawvêla awmaai chuan a ropui zâwk avângin,” a ti a ni (I Joh. 4:4).

Mi thiam \henkhatten Lal Isua lo kal leh huna inbuatsaih

dân tûr Johana hian sawi ve meuh lovin an ngai a. Nimahsela,Johana tluka sawi \ha an awm chuang lo vang. “Amahahawm reng rawh u,” (I Joh. 2:28) tih thu hi a tawi viau nâa,hei tluka inbuatsaih dân \ha a awm thei lo. Amaha awm tihhian Isua Krista nun \âwmpuina te, kawng tinrênga aduhzâwnga nun leh khawsak a huam vek a. |awng\ai te,inkhâwm te, Chanchin |ha hril te, mi dang hmangaih leh \anpui

hi a keng vek a. “Tu pawh ama chunga chumi beiseina chunei apiangin amah a thianghlim angin an intithianghlim \hîn,”tiin a sawi bawk a (I Joh. 3:3). Isua Krista anga nun vawnthianghlim tluka Lal Isua lo kal lehna atâna inbuatsaih dân \hahi a awm chuang lo. Hêng \awngkam hnih leka inbuatsaih dântûr Johanan a sawite hi zâwm thei ila, Lal Isua lo kal lehhunah zak lovin, hlim takin kan hmuak thei dâwn a ni.

 Sawi ho tûr 

Hun hnuhn<ng thu Chanchin |ha bu hmasa pathumte sawidân leh Johana sawi dânte khaikhin ni se.

Page 115: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 115/380

115NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

  April 27 

HUN HNUHNÛNG THU – PAULA SAWI DÂN

Chhiar tûr : I Thess. 4:13-18; I Kor. 15:20-28; Kol. 3:1-4

Tirhkoh Paula hian hun hnuhn<ng thu a sawi tam hle a,chu chu Kristiante beiseina thurin innghahna pawimawh tak a

ni. Thuthlung Thar bu 27-ah hian Tirhkoh Paula lehkhathawnhi 13 lai a awm a. Hêng a lehkhathawnahte hian hun hnuhn<ngthu sawi lohna a nei lo va. Thessalonika khuaa mite hnêna alehkhathawnah phei chuan bung tinah a lo kal lehna thu hi asawi a. Chutiang khawp chuan Paula hian hun hnuhn<ng thuhi a ngai pawimawh a ni. A lehkhathawn 13 zînga Kohhranenkawlna lam lehkhathawn pathum, I & II Timothea leh Titate hi tûnlai mi thiam \henkhat zîngah Paula ziak ni lova ngaiawm mah se tûn \uma kan zirlaiah hian hêng lehkhathawn pathum tel hian Paulan hun hnuhn<ng thu a sawi dânte kanthlîr dâwn a ni.

Thuthlung Thar Kohhran \iak tîr hian hun hnuhn<nga awman ni tih an inhria a. Khawvêl tâwp hun hnai hlein an hria a,Lal Isua lo kal leh thuai beiseinain an rilru a luah khat a.Tihduhdahna leh harsatna an tawhna kâra an inthlamuanna ber pawh a ni. Tirhkoh Paula rilru leh ngaihtuahna phei chuLal Isua lo kal leh beiseina hian a luah khat lehzual niin a lang.Rei rial lova vân a\anga ropui taka a lo kal a beisei a. Alehkhathawn ziak hmasa lamah phei chuan a dam lai ngeiatawh hman a beisei hial nghe nghe a ni.

Paulan Pathian thu a kalpui d^n (theology) pum pui hi

Kristian thurin innghahna pawimawh tak a ni a. Protestant

Page 116: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 116/380

NILAI THUPUI116

www.mizoramsynod.org

Kohhranhote phei chuan Paula lehkhathawnte leh a zirtîrnatehi kan ngaisângin, kan zui thui hle a ni. Hun hnuhn<ng

chungchâng a sawite pawh hi vawiin thlengin kan Kohhranthurin innghahna pawimawh tak a la ni reng. A tawi thei anginlo thlîr zui nghâl ila.

Chanchin |ha bu ziaktute ang bawkin Paulan ThuthlungHluia hun hnuhn<ng an beisei lo thlen famkimna hi ThuthlungThar hi a ni tih a pawm a. Lal Isua Krista leh a hnathawhtehi Israel-te beisei, Pathian thutiam lo thlen famkimnaah a

 pawm a ni (Gal. 3:8,16; Rom 3:21,22; 4:13). Lal Isua hiMessia a ni tih nghet takin a pawm a. Chuvângin, alehkhathawn tinah Isua hming a lamna apiangah Messia anihzia lanna tûrin ‘Krista’ tih hi a hmang hrâm zêl a.Zâwlneiten Messia an hrilhlâwkna thu pawh Lal Isua leh ahnathawhah a bel zêl a ni.

Johana ang bawkin Paula hian tûn hun hi sual thuhnuaia

awm ni mah se, hun hnuhn<ng ‘hun thar’ a nih thu a sawi \hîn.A lehkhathawn tin deuh thawah he ngaih dân hi kan hmu a.Galatia bung 3:13-ah Krista min tuarsak avânga dân ânchhelak ata tlan chhuah kan nih thu a sawi a. Galatia bung 5:1-ah phei chuan, “Bâwih ni lo tûrin Krista chuan min chhuahtîr kha, chutichuan, ding nghet ula, bâwih nghâwngkawlah chuantâng leh tawh suh u,” a ti a. Kolossa bung 1:13-ah thim

thuneihna laka chhandam kan nih thu leh, a Fapa hmangaihtaka rama min kaitîr thu a sawi bawk a. Kolossa bung 3:13f-ah pawh kan bawhchhiatna zawng zawngte ngaihdam a nihthu leh, batna lehkha thai bo a nih thu a sawi bawk a. Chu bâkah, Krista hnêna kaihthawh kan nih tawh thu leh, kannunna pawh Krista hnêna thuhrûka a awm thu a sawi a. Kristalo kal leh huna ama hnêna ropui zînga inlâr tûr kan nih thu asawi bawk a ni.

Page 117: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 117/380

117NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Paula lehkhathawn hian ringtu Kohhranhote hi Pathianrama lût mêk kan nih thu leh Krista roluahpuitu, chatuan nunna

nei, thiam chang tawh kan nih thu hi \awngkam hrang hranghmangin a sawi \hîn a. Rom 8:1,2-ah phei chuan, “Chutichuan,tûnah zawng Krista Isuaa awmte tân chuan thiam loh chantîrnarêng a awm tawh lo. Krista Isuaa Nunna Thlarau dân chuansualna leh thihna dân ata chu mi tichhuak tawh si a,” a ti a.A sawi zêlnaah beiseinaa chhandam kan nih tawh thu a sawia. Ephesi bung 4:22f-ah leh Kolossa bung 3:10f-ah te mihringhlui hlîp thlaa, mihring thar, Pathian anpuia siam dinhmuna kandin mêk thu a sawi a. Ephesi bung 2:6f-ah Krista rualakaihthawh kan nih thu te, rinna avânga khawngaihnaa chhandamkan nih thute a sawi bawk a ni.

Paula hian Krista leh a chhandamna hnathawh avângahun thar, hun hnuhn<nga kan din tawh thu hi a zirtîrna laipuia ni a. Chuvângin, ringtute sawi nân ‘Kristaa awm’ ‘Thlarauva

awm’ tih \awngkamte a hmang \hîn a. II Korinth bung 5:17-ah phei chuan, “Tu pawh Kristaa a awm chuan thilsiam thar a lo ni a, thil hluite chu a ral ta a; ngai teh u, a lo thar ta,”a ti chhuak nghe nghe a ni.

Paulan hun thar, hun hnuhn<nga chhandamna ringtute chantûr leh thlarau lam malsâwmna kan chan tûrte hi tûn khawvêlhun kal mêkah hian a takin kan chang a, a famkimna kan chan

hun tûr erawh chu nakin Lal Isua lo kal leh hunah a ni ang tiha sawi \hîn a ni. A fapa hmangaih taka rama min kaitîr thu asawi laiin (Kol. 1:13), tisa leh thisen hian Pathian ram a luahthei lo vang a ti a (I Kor. 15:50). Mihring thar, Pathian anpuiasiam, Krista nun a taka \âwmpuitu kan nih thu a sawi laiin(Eph. 4:22f; Kol. 3:10f), nakina chatuan nunna chang tûr kannih thu a sawi a (Gal. 6:8). Chhandam tawh kan nih thu asawi laiin (Eph. 2:5ff), kan chhandamna a hnaih thu a sawi

Page 118: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 118/380

NILAI THUPUI118

www.mizoramsynod.org

 bawk a. Paula hian tûn hun leh nakin hun hi hun thar hnuaiahkhung vek chung siin, chhandamna a famkima a lo lan hun tûr 

erawh nakin a ni tih a sawi \hîn a ni. Nakina chhandamna a famkima kan chan hun tûr hi Paulan

Lal Isua lo kal leh hun tûr a ni tih min hrilh a. Isua lo kal lehnahi Sâp\awngin ‘second coming’ tih a ni a. He \awngkam hiThuthlung Tharah hian hman a ni chiah lo nâin, a anpui Paulahman \hin chu Grik tawngkam parousia tih hi a ni (I Kor. 15:2;I Thess. 2:18; 3:13; 5:23; II Thess. 2:1,8,9). Thuthlung Hluia

zâwlneite \awngkam hawhin Paulan ‘Lalpa Ni’ tiin a sawi bawk a (I Thess. 5:2; II Thess. 2:2). Lalpa Isua Krista Ni, LalpaIsua Ni, Krista Ni, Tlanna Ni, Hun tâwp titein a sawi bawk \hîn a ni (I Kor. 5:5; Phil. 1:6,10,16; Eph. 4:30; I Kor. 1:8).Lal Isua lo kal lehna hi Thuthlung Hluia Lalpa Ni an beisei dânnên pawh inlaichînna thui tak a awm rêng a ni. Paula hianThuthlung Hluia Pathian thutiam lo thlen famkimna hi Krista leh

a hnathawhte hi a ni tih a pawm rualin, Krista chhandamnahnathawh a famkima a lo lan chhuahna hun tûr chu Lal Isua lokal lehna a nih tûr thu a sawi \hîn a ni.

Lal Isua lo kal lehna hi Paula hian vawi khat, \um khatchauh tûr niin a sawi. Mitthi thawhlehna leh rorêlna nên \umkhata indawta awm tûrin a ngai (Phil. 2:10f; I Thess. 4:13-17;I Kor. 15:23). Mitthi thawhlehna hi Krista chhandamna hnathawh

tihfamkimna angin a ngai a. Krista chhandamna hi mihring taksaleh thlarau chhandamna a nih avângin taksa thawhlehna hi Paulana ngai pawimawh a. Krista thawhlehna nên pawh inzawm tlatina ngai a. Krista kaihthawha a awm ang bawkin mitthite pawhkaihthawha awm tûrin a ngai nghet hle (I Kor. 15:12ff). ThlarauThianghlim, ringtute min awmpuitu ngei mai hi thlarau lama mintinungtu a nih ang bawkin, kan taksa ngei pawh Lal Isua angina kaitho dâwn tih a sawi bawk a ni (Rom 8:11). Paula chuan

Page 119: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 119/380

119NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

mitthite kaihthawha a awm hma pawhin ringtu thite thlarau hiLalpa hnênah an awm thu a sawi a. “Kal chhuaha Krista hnêna

awm châkna ka nei,” a ti nghe nghe a ni (Phil. 1:23).Lal Isua lo kal leh huna rorêlna lo awm tûr thu Paula sawi

dân hi Chanchin |ha ziaktute sawi dân nên a inzûl hle. Mi tin,ringtu leh ringlote pawh rorêlna hmaah kan ding vek dâwn a,kan thiltih ang zêla rêlsakin kan awm dâwn a ni (II Kor. 5:10;Rom 2:5-16; Gal. 6:5,8). Lal Isua thiam min chantîrtu churorêltu a nih miau dâwn avângin ringtute tân chuan thiam loh

channa a awm tawh lo vang a. Ringlote erawh chu chatuanhremna chang tûrin an chungthu rêlsak an ni ang.

Paulan Rom 11-a Israel-te dinhmun a sawi hi hunhnuhn<ng thua mi thiamte innialna thlentu a ni. “Israel mi zawngzawng chhandamin an awm ang,” (11:26) tih thu hi \an chhaninmi \henkhatin Israel-te hi a hnam puma Isua Krista ringtu nia,tundin leha awm tûrin an ngaih phah a. Paula theology pum

 pui thlîrin he ngaih dân hi pawm a har hle. Chanchin |hainhnam tin chi tin a huap vek avângin Kristaah Juda leh Jentaila awm theih tawh lo va. Israel an ni emaw, ni lo emaw, tu pawh Isua Krista ring apiang chhandamin an awm mai dâwna ni. Paulan Kohhran hi Thuthlung Hluia Israel dinhmun luahtua nih thu a sawi \hîn a (Phil. 3:3; Gal. 3:29; 4:26; Rom 4:11-13). Thuthlung Hluia temple dinhmun luahtu pawh Kohhran a

ni tih min hrilh bawk (I Kor. 3:16,17; II Kor. 6:16ff).Hun hnuhn<ng chungchânga Paula zirtîrna hmaih hauh

loh t<r chu thilsiamte chhandamna thu hi a ni. Kristachhandamna hnathawh hi sualin a tihchhiat leh tihkhawlohtawhte tundin leh siam thar lehna a nih avângin, nakin Isua lokal leh huna chhandamna a famkima a lo lan hunah thilsiamte pawhin chhandamna, siam thar lehna an chang ve dâwn tih

Paulan min hrilh a ni (Rom 8:19ff; Eph. 1:22,23; Kol. 1:19,20).

Page 120: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 120/380

NILAI THUPUI120

www.mizoramsynod.org

Lal Isua lo kal hma hian Dân bawhchhepa lo lan tûr thuPaulan a sawi a. He Dân bawhchhepa hi Johanan Krista dodâltu

a tih nên khân thuhmuna ngaih theih a nih laiin, Paulan rorêltu sualtak, engkim a thuhnuaia dah tum, Setana chakna nêna lo kal tûr niin a sawi (II Thess. 2:3ff). Lal Isua lo kal hunah Dân bawhchhepa hi tihboral a ni ang a, sual thiltihtheihna zawng zawng pawh tihchhiat vek tûr niin a sawi bawk a ni (II Thess. 2:8; IThess. 2:19; 4:15; 5:23). Dân bawhchhepa tihboral tûr thu hianLal Isua lo kal thlengin khawvêl hi sualna nên a inchiahpiah rengdâwn tih min hriattîr a. Khawvêl chanchin (history) pawh hi tûnaa kal dân pângngai ang hian a kal zêl d^wn niin a lang.

Chanchin |ha bua kan hmuh ang bawkin, Paulan LalIsua lo kal hun leh nî hi tu man an hriat loh tûr thu, zânarûkru anga lo thleng tûr a nih thu a sawi a (I Thess. 5:2).Chutih rual chuan Lal Isua Krista lo kal lehna ropui tûrzia asawi uar hle. Mi tin hriat leh hmuh theiha lo kal tûrin a sawi

a, a ropuizia leh thiltihtheihzia lanna hun niin a ngai bawk ani (II Thess. 1:7; I Kor. 1:17; I Pet. 1:7,13).

Paulan Lal Isua lo kal leh hun hi a nghâkhlel hle. Pathianram a famkima a lo thlen hun, khawvêl ram zawng zawngKrista leh a lalna hmun a nih vek hun tûr a ni a. Chhandamnaa famkima lo lan hun, thil engkim Pathian lalna leh thuneihnahnuaia a awm hun tûr a nih avângin ringtute tân nghahhlelh tûr 

a ni rêng a ni.

 Sawi ho tûr 

Paulan hun hnuhn<ng thu a sawi hi Chanchin |ha buhmasa pathumte leh Johana sawi dân nên a danglamna lai niakan hriatte sawi ni se.

Page 121: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 121/380

121NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

 May 4 

HUN HNUHNÛNG THU – HEBRAI LEHHUAPZO LEHKHATHAWNTE SAWI DÂN

Chhiar tûr : Heb. 1:1-4; Jak. 5:7-9; II Pet. 3:8-14;

  Juda 17-23

Hebrai mite hnêna lehkhathawn leh Huapzo lehkhathawnte

hian hun hnuhn<ng thu pawimawh tak takte an sawi a. Hebrailehkhathawn phei chuan, “Pathian, hmasânga thlahtute hnêna bung tam tak leh kawng tinrênga zâwlneitea thu lo sawitukhân hêng ni tâwpah hian keimahni hnênah a Fapaah chuanthu a sawi,” tiin bul a \an a ni (Heb. 1:1). Huapzolehkhathawnte pawhin hun hnuhn<ng thu pawimawh tak taktean sawi a. Thuthlung Thar hun \antirh laia hun hnuhn<ng thukan hriatna hnâr pawimawh tak takte an ni hlawm a ni.

Hebrai lehkhathawn hi kum zabi khatna hun laia JudaKristiante tâna ziak a ni a. A ziaktu hi hriat chian theih a nitawh lo nain, Clement-a te, Apollova te, Barnaba te zînga atu ber emaw hi a ziaktu niin an ring. Origen-a erawh chuan,Hebrai ziaktu chu Pathian chauhvin a hria,” a ti. A ziaknahmun hriat chian a ni lo va. A ziak hun erawh chu A.D. 70-95 inkâr vêl a nih rin a ni. Huapzo lehkhathawn pali, Jakoba,I&II Petera leh Juda lehkhathawnte hi kum zabi khatna tâwplama ziak a nih rin a ni bawk a. Juda lehkhathawn phei chumi thiam \henkhatten kum zabi hnihna \antirh lama ziak a nihan ring a ni. Hêng huapzo lehkhathawn ziaktute hi alehkhathawn hming putute hi an nih loh pawhin, an zirtîrtezînga mi emaw, anmahni ngaisângtute emaw nia rin a ni.

Page 122: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 122/380

Page 123: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 123/380

123NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

khawvêlah hian kan piang nawn dâwn lo va. Tûna kan damchhûng hun khat bâk hi insiam\hatna hun kan nei lo. Kan dam

chhûng hun vawi khat hian kan thih hnua kan awm dân tûr ahril a. Chatuana kan awm dân tûr pawh a hril tlang nghâl vek a ni tih Hebrai ziaktu hian min hriattîr a tum a ni.

Paula ang bawkin Hebrai lehkhathawn ziaktu hian vânrama ngai ve hle a, vânram ngaihtuahna hian a rilru a luah khat vehle niin a lang. Vânram hi Pathian rorêlna, a lalna leh thuneihnahnuaia awm a ni tih a hria a. ‘Pathian nung khua, vân Jerusalem’

tiin a sawi a (Heb. 12:22). He hmun nuam leh ropui tak maihi ringtuten an hrehawmna kârah pawh hre reng tûrin a fuih a.Chu hmun thleng tawh mi thianghlimten eng lai pawha an thlîr \hin thu pawh Kohhranhote fuihna atân a hmang nghe nghe ani (Heb. 11;13-16; 12:1,2).

Lal Isua lo kal leh a \ûl chhan sawiin, a ropuizia lanna tûr a nih thu a sawi a. Beisei anga a lo kal lawk lohna chhan chu

mi tam zâwk vânrama a hruai luh theihna tûr niin a sawi (Heb.2:9,10). Paula ang bawkin ropui taka mi zawng zawng hmuhtheiha a lo kal tûr thu a sawi a. A lo kal hmasak \uma tlâwmtaka a lo kal ang kha ni tawh lovin, ropui takin a lo kal dâwna ni (Heb. 9:25).

Jakoba lehkhathawnah hian Lal Isua lo kal lehna thu hi5:7-9-ah kan hmu a. A sawi tlêm hle nâin Thuthlung Thar 

Kohhranin Lal Isua lo kal leh an nghahhlelhzia kan hre thei a.An beisei anga a lo kal mai loh avângin Kohhranho zîngah beidawngte pawh an awm hmanin a lang. An zîngah inphunnaleh innghirnghona te pawh a chhuah phah a ni âwm e. Chutiangan boruak hre chung chuan Jakoba’n Kohhranhote chudawhthei taka Lal Isua lo kal lehna nghâk fan fan tûrin a fuiha. Lal Isua \awngkam, Matthaia bung 24:33 thu leh Marka

 bung 13:39 thute ngaihtuah chungin kawngkhâr bul maia awm

Page 124: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 124/380

NILAI THUPUI124

www.mizoramsynod.org

anga ngaia Lal Isua lo kal lehna nghâk fan fan tûrin a fuih ani. Hlim tak leh lungrual taka inphun lova nghâk tûrin a fuih

 bawk a. Lal Isua hi a lo kal leh hun chuan rorêl tûra lo kaltûr a nih thu min hriattîr bawk a ni.

Jakoba lehkhathawn hi Palestina ram pâwn lama JudaKristian tamna Kohhran hnêna thawn a ni a. “Jakoba, Pathianleh Lalpa Isua Krista bâwihin, hnam sâwm leh hnam hnihdarhte chu chibai a bûk e,” tia a lehkhathawn bul hi \an a nia. Heta ‘hnam sâwm leh hnam hnih’ tih hi Kohhran sawina

\awngkam, Kohhran hi Israel thar, Thuthlung Hluia Israel-tedinhmun luahtu a nihzia târlanna pawimawh tak a ni.

Petera lehkhathawnah hun hnuhn<ng thu sawina hmun hranghrangah kan hmu a (I Pet. 1:5,7,10,20; 4:5-13; 5:1,4; II Pet.1:11,16,19; 2:4,9; 3:3-10). Petera lehkhathawnte hian hunhnuhn<ng hi Lal Isua lo kal leh hun, mitthi thawhlehna leh rorêlnalo awm hun tûr a nih thu min hrilh a. Chhandamna a famkima

chan hun tûr a nih thu pawh a târlang tel bawk a ni. Peteralehkhathawn ziak hun lai hian ringtute zîngah Lal Isua lo kal lehring lo, sawi hnâwmtu, Gnostic Kristiante an awm a. Hei vânghian Peteran Lal Isua lo kal leh tûr thu \hahnemngai takin asawi a. Hmêl danglamna tlânga a thil hmuh leh hriatte pawh khaa lo kal lehna tem lâwkna angin a sawi nghe nghe a ni.

A lo kal lawk lohna chhan kawng hnih a sawi tel bawk 

a. Pakhatnaah chuan, Pathianin mihringte hun chhût dân angina chhût loh thu a sawi a; “Lalpa ngaih chuan ni khat hi kumsâng khat ang a ni a, kum sâng khat pawh ni khat ang a ni,”tiin (II Pet. 3:8). A chhan dang leh chu mi zawng zawngchhandama awma a duh vâng leh a dawhtheihna avâng a nihthu a sawi bawk a ni (II Pet. 3:9).

Chanchin |ha ziaktute leh Paula ten an sawi ang bawkin

Lal Isua lo kal leh hun tûr hi rûkru anga lo thleng thut thei a nih

Page 125: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 125/380

125NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

thu Petera pawhin a sawi a. Ropui râpthlâk taka a lo kal tûr thua sawi a: “Vânte chu nasa taka riin a boral ang a, thil bulte chu

meia em ralin a awm tawh ang a, lei leh a chhûnga hnathawhawmte hi a kâng ral ang,” tiin (II Pet. 3:10). A lo kal hun tûr hmuah dân tûr kawng hnih a sawi a. Lal Isua lo kal leh beiseinaavânga nun vawng fel tûrin, bawlhhlawh kai lo leh sawisêl bovaawm tûra taihmâk chhuaha lo hmuak tûrin a hrilh a (II Pet. 3:14).Hmuah dan tûr dang a sawi leh chu, “Isua Krista khawngaihnaleh hriatnaah \hang lian rawh u,” tih thu hi a ni (II Pet. 3:18).

Juda lehkhathawnah vântirhkoh tlute hun hnuhn<ngarorêlsak an nih tûr thu kan hmu a. Hêng vântirhkoh tlute hiSetana leh a hote nia ngaih an ni a, “Vântirhkoh, an tirhkohnihna pawm lova, an awmna pângngai kalsan zâwkte chu,” tiasawi a ni. Lal Isua lo kal leh huna rorêlna ni hnuhn<ngah ringlo mi sualte n>n hremna râpthlâk tak an tuar dâwn a ni. Judahian Lal Isua a lo kal lawk loh avângin Kohhran hmusit lehnuihsantute an awm thu a sawi a. Chûng mite leh vântirhkoh

tlute hrem tûrin Lal Isua Krista chu a mi sîng khat nên lo kaltûrin a sawi bawk.

Hebrai leh Huapzo lehkhathawnte hian hun hnuhn<ng lothlen thu leh Lal Isua Krista hi hun hnuhn<ng lo thlen famkimnaa nihzia min hriattîr a. Lal Isua Krista lo kal leh beiseina hianThuthlung Thar Kohhran rilru leh ngaihtuahna a luah khahzia pawh kan hre thei bawk a ni. Lal Isua lo kal lehna dawhthei

taka nghâk tûra fuihna thu kan hmu bawk a. A lo kal lehnaatâna Kohhranhote inbuatsaih dân tûr \ha tak takte minhriattîrin min kawhhmuh hlawm a ni.

  Sawi ho tûr 

Hebrai lehkhathawn leh Huapzo lehkhathawnten Lal Isualo kal lehna atâna inbuatsaih dân tûr an sawite leh an sawi

 bâk inbuatsaih dân tûr \ha nia kan hriatte sawi ni se.

Page 126: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 126/380

NILAI THUPUI126

www.mizoramsynod.org

 May 11

HUN HNUHNÛNG THU – THUPUAN BUIN A SAWI DÂN

Chhiar tûr : Thup. 1:1-3,7; 22:12,13,17,20

Bible bu 66 zîngah zâwlnei Daniela bu leh Thupuan bu himi thiamten khuhhawnna thuziak (apocalyptic writings) tia

an sawi \hin a ni a. Bible bu dangah khuhhawnna thuziak hiawm ve bawk mah se, a bu puma khuhhawnna thuziak kanneihte hi chu hêng lehkhabu pahnihte chauh hi an ni.

Khuhhawnna thuziakte hi hrilhlâwkna thu chi khata ngaihtheih, zâwlneite hrilhlâwkna thu ang deuhva nakina thil lo thlengtûrte sawina a nih avângin ngaihven leh bengkhawn a hlawh a.Harsatna leh hrehawm tuarte thlamuanna tûr leh chhel taka

hrehawmna leh harsatnate tuar khawchhuak thei tûra fuihna thua tel avângin khuhhawnna bute hi ngaih pawimawh hlawh tlâk  pawh a ni rêng a ni. Khuhhawnna bute hi tehkhin thu leh inlârnathu emawte hmanga ziak a nih avâng leh, an \awng hmante pawh\awngkam biru, ngaihsual palh theihte a nih \hin avângin zir nguna ngaiin, a sawitu sawi tum ngaihtuah ngun ngai tak a ni.

Chutianga khuhhawnna thu hmanga ziak a ni chung chuan

Thupuan bu hi Kohhran pate hun lai a\ang tawhinKohhranhoten an ngaihvenin, an ngaihlu hle \hîn a. Hriat sualleh kal sualpui theih a ni chungin, Thuthlung Thar bute an phuah khâwm hun lai pawha Pathian lehkhabua pawm tlâkaKohhran pate leh Kohhran Inkhâwmpui pawhin a ngaih zuitâkte zînga mi a ni.

A ziaktu hi hmasâng a\ang tawhin Isua zirtîr Johana nia

ngaih a ni a. Tûnlai mi thiam \henkhatte erawh chuan a thuziak 

Page 127: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 127/380

127NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

kalhmang leh a Grik \awng hmante hi Chanchin |ha bu linaziaktu \awngkam hman nên a danglam deuh avângin mi dang

kutchhuak a nih an ring. Eng pawh ni se, Thupuan ziaktu hi Isuazirtîr a nih loh pawhin, m^rtar huama Isua hnung zuitu rinawm tak ziak a ni tih a chiang a; chuvângin, a bu hlutna leh pawimawhnahi engti kawng maha d^l thei a ni lo tih hriat a \ha âwm e.

A ziak hun thuah hian mi thiamte ngaih dân a thuhmun lo bawk a. |henkhatin Neroa tihduhdahna hun laia ziak a nih anring a. |henkhatin kum zabi pakhatna tâwp lama ziak a nih

an ring a. Mizo \awnga Thupuan hrilhfiahna bu siamtu Rev.Lalbiaktluanga leh Thuthlung Thar zirna bu siamtu Rev. Dr. R.Chhuanliana leh Rev. L.H. Rawsea te chuan mi thiam tam berte ngaih dân zuiin A.D. 80-96 inkâra ziak a nih an ring.Hetih hun lai hi Rom sawrk^r laka Kristian hmasatentihduhdahna nasa tak mai an tuar hun lai a ni a. A bu chhûngthuziak kalhmang leh a thuchahte nên a chunga mi thiamte khi

chuan inrem hlein an ngai a ni.Kum zabi khatna chanve hma lamah khân Kristianten

tihduhdahna lian tham sawi tûr an tâwk lo va. Zalên takinTirhkohte pawhin Chanchin |ha an hril a. Hmun \henkhatahPaula leh a \hiante khân tihduhdahna leh harsatna tawh chângnei \hîn mah se, sawrk^r lakah a hranpain harsatna an tâwk meuh lo. Nero-a hun lai A.D. 64 vêl a\ang erawh kha chuan

Kristianten Rom sawrk^r lakah tihduhdahna leh harsatna antâwk \an ta a. Domitian-a hun laiin Pathian anga biak tûrathupêk chhuah a nih avângin Kristianten tihduhdahna lehharsatna namên lo an tâwk leh a. A ziaktu ngei pawh hiantihduhdahna leh harsatna nasa tak a tâwk a. Chutiangtihduhdahna leh hrehawmna nasa tak mai hnuaia an kûn laichuan Kohhran leh ringtute thlamuana, tichak tûrin Thupuan bu hi Rom thuneitute leh Kristian ni ve lote hriat thiam mai loh

Page 128: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 128/380

NILAI THUPUI128

www.mizoramsynod.org

tûrzâwngin, khuhhawnna thuziak kalhmang zuia ziak nia ngaiha ni. A hun lai Kristiante tân pawh a hlu hle ni tûr a ni. A hnu

thleng pawhin ngaihhlut a hlawh chho ta zêl a.Thupuan buah hian hun hnuhn<ng thu tam tak ziak a ni a.

Daniela bua thuziakte leh Ezekiela bua khuhhawnna thuziak \henkhatte lâk chhâwn a ni a. Chanchin |ha bu hmasa pathumahleh Paula lehkhathawn \henkhata khuhhawnna thuziak kalhmangzuia Lal Isua lo kal lehna lam hawia thuziakte pawh lâk chhâwna ni hlawm nual bawk a ni. Hei vâng hian Thupuan buah hian

hun hnuhn<ng thu chi hrang hrang sawina hmuh tûr a tam hle.Lal Isua lo kal lehna thu hi Kristian hmasate rilru leh

ngaihtuahna khamtu ber a ni a. Tihduhdahna leh hrehawmnakârah pawh an inthlamuanna ber a nih avângin Thupuan buah pawh sawi hmasak ber leh hnuhn<n ber a ni a, a sawi tam ber pawh a ni âwm e. “Ngai teh u, ani chu chhûmte nênchuan a lo kal leh thuai dâwn e; mit tinrêngin a hmu ang a, a

chhuntute ngei pawh khân; khawvêla hnam zawng zawnginamah an \ah bawk ang. A ni, Amen,” (Thup. 1:7). “Ngai teh,ka lo kal thuai dâwn e; mi tin an thiltih ang zêla pêk tûrin kalâwmman ka hnênah a awm a…Hêng thu hriattîrtu hian, “Ani, ka lo kal thuai dâwn e,” a ti a (Thup. 22:12,20) tiin Thupuan bu ziaktu hian Lal Isua lo kal leh tûr thu a bul \anna lehtâwpna atân a hmang a ni.

Thupuan bu ziaktu hian Lal Isua lo kal leh tûr thu a bul\anna leh tâwpna atâna a hman laiin, a bu chhûng thu tam ber hi Lal Isua lo kal hmaa hrehawmna hun lo thleng tûr sawina ani a. Kohhran pasarih hnêna lehkhathawn hian bung hmasa pathum a awh a. Chumi zawh bung 4-20 inkâr hi hrehawmnahun lo thleng tûr te, Sakawlh lo lan tûr thu te, Har-MagedonIndona lo awm tûr thu te, Krista hova kum sâng rorêl thute

sawina te a ni hlawm a. Hrehawmna hun hi Pathian leh Setana

Page 129: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 129/380

Page 130: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 130/380

NILAI THUPUI130

www.mizoramsynod.org

leh kum sâng rorêl pawh Jerusalem-a a tak taka lo awm tûrinan ngai a ni. Rev. Vânlalnghâka Râlte sawi angin, hetianga

Thupuan bu hrilhfiahna hi sakhaw chungchânga mite sawi \haihhmangte leh chumi lo âwiha sakawlh hlau \hînte pawm dân ani (Thupuan Bu leh Sakawlh, p. 24).

Hmasâng a\angin Kohhran ziding kal zêlten Thupuan bu hitehkhin thu emaw, entîrna thu emaw anga ngaiin hrilhfiahna hian kalpui a. Khuhhawnna thuziak kalhmang zuia ziak a nihavângin a ngial a ngana pawm chiah an ruat lo. A ziak hun laia

Kristiante thlamuanna leh fuihna atâna ziak, a hun lai dinhmunmila hrilhfiah \hin tûra ngaih a ni a. A bu chhûnga inlârna thutehi Rom sawrk^r leh Kohhran inepna thil a pehhêlzâwnga sawinaanga thlîr a ni tlângpui. Chutiang thlîrna leh ngaihtuahna puchung chuan hrilhfiahna hi kalpui a ni a. Tûnlai khawvêl dinhmunkal mêk nên hmehbel remchânna lai awm bawk mah se, hunkal tawh sawina anga hrilhfiah a ni deuh ber. A thuchah erawh

hi chu hun kal tawha mite tân chauh ni lovin, tûn leh nakin hunkal zêl atân pawh pawimawh leh \angkai reng tûra ngaih a ni.

Thupuan bu hrilhfiahna kalpui dân chi hrang hrangte khia mal khaiin \hat tâwk lohna lai sawi tûr a awm vek. An \antlân ngaihna chin a awm. A ziaktu hun lai khawvêl dinhmunleh Kristiante a rûka thlamuanna leh fuihna atâna ziak a ni tiherawh kan hriat reng a pawimawh. Chutih rual chuan hun kal

zêl atâna thuchah nung tak min petu leh nakina Kristiante beiseina lo thleng tûr hrilhlâwkna a ni tih pawh kan hriat renga pawimawh bawk ang.

 Sawi ho tûr 

Thupuan bu hrilhfiah dân dik tâwk lo avânga Kohhraninharsatna kan tawhte sawi ni se, a siam \hat dân tûr \ha nia

kan hriatte pawh sawi ni bawk se.

Page 131: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 131/380

131NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

  May 18

THUTHLUNG THARIN LALPA NI LEH NIHNUHNÛNG THU A SAWI DÂN

Chhiar tûr : I Thess. 5:2; II Thess. 2:2;

  II Pet. 3:10; II Tim. 3:1-9

Thuthlung Hluia Lalpa Ni an ngaih dânte zirlai \antirh

lamah kan zir tawh a. Tûn \umah hian Thuthlung Tharin Lalpa Ni a ngaih dân leh Ni hnuhn<ng thu a sawi dânte kan zir dâwn a ni.

Lalpa Ni tih hi Thuthlung Thar bu hrang hrangah hetianghian sawi lan a ni a. I Thessalonika bung 5:2-ah “Lalpa Nichu zânah rûkru angin a lo thleng dâwn tih nangmahni ngeiinchiang takin in hre si a,” tiin Paulan a sawi a. He thu hi Krista

lo kal leh hun tûr sawina atân hman a ni. II Thessalonika bung2:1,2 -ah Dân Bawhchhepa lo lan tûr thu a sawi \umin mi\henkhatin, “Lalpa Ni a thleng reng tawh,” tia an sawi chusawi lan a ni bawk a. Dân Bawhchhepa lo lan hmain Lalpa Ni a thlen loh tûr thu a sawi zui a. Krista lo kal tûr thu sawinaatân bawk hman a ni a. I Korinth bung 5:5-ah Lal Isua lo kallehna kâwk bawkin Lalpa Ni hi hman a ni bawk.

II Petera bung 3:10-ah “Lalpa Ni chu r<kru angin a lothleng ngei ang, chumi niah chuan vânte chu nasa taka riin a boral ang a, thil bulte chu meia em ralin a awm tawh ang a,lei leh a chhûnga hnathawh awmte hi a kâng ral ang,” tih thukan hmu leh a. He thu hi Lal Isua lo kal lehna thu sawina, alo kal hun tu ma hriat lâwk theih a nih loh tûr thu sawina ani. Lalpa Ni hi Tirhkohte bung 2:20-ah Pentikos nia Petera

sermon-a zâwlnei Joela thusawi a sawi chhâwnnaah kan hmu

Page 132: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 132/380

NILAI THUPUI132

www.mizoramsynod.org

leh a. Joela’n Lalpa Niah mi zawng zawng chunga ThlarauThianghlim leih a nih tûr thu a sawi a. Peteran hun thar, hun

hnuhn<ng lo thlen thu sawina atân a hmang ve leh thung a ni.Lalpa Ni tih hi Paula lehkhathawn \henkhatah Lalpa Isua

nî (II Kor. 1:14) tih te, Lalpa Isua Krista nî (I Kor. 1:8) tihte, Isua Krista nî (Phil. 1;6) tih te, Krista nî (Phil. 1:10l;2:16), chumi nî (II Thess. 1:10; II Tim. 1:18) ti tein sawi a ni bawk a. Hêng \awngkam hrang hrangte hi Lalpa Ni sawina\awngkam vek a ni a. Isua Krista lo kal lehna sawina atân

hman vek a ni. II Petera bung 3:11,12-ah ‘Pathian nî’ tih\awngkam chu Lalpa lo kal lehna sawina atân hman a ni a. Henî vêk hi ‘ni hnuhn<ng’ nên sawi zawm a ni.

Lalpa Ni tih te, Krista nî tih te leh Pathian nî tihte hi LalIsua lo kal lehna sawina atân hman a ni tih chhinchhiah ila.Thuthlung Tharah Paula leh Petera lehkhathawn ziak hun laia\ang tawhin Isua hi Kristianten Pathian tak a ni tih an pawm

a. Thuthlung Hluia Pathian Jehova hming lamna atâna an lohman \hin Lalpa tih pawh Isua hming atân an hmang tawh \hîna ni. Krista tih hi Messia tih nên thuhmun a ni a. Chuvângin,Lalpa Ni tih te, Krista nî tih te, Lalpa Isua nî tih te leh Pathiannî tihte hi Lal Isua lo kal lehna sawina veka ngaih tûr a ni.

Thuthlung Tharah hian Lalpa Ni tih hi Lal Isua thawhlehnanî, Kristianten Pathian biakna nî atâna kan hman sawina atân

hian hman a ni ve bawk a (Tirh. 20:7; I Kor. 16:1). Lal Isuathawhlehna nî hi Pentikos nî, Thlarau Thianghlim lo thlen nî ani bawk a. Genesis bua thil siam chanchin a\anga chhûttu\henkhatten thil siam lo in\anna ni ang tein an lo sawi bawk \hîn a. Hei vâng hian Lal Isua thawhlehni, Pathian biakna hunatâna hman leh Lalpa Ni anga sawi hi a inhmeh hle.

Page 133: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 133/380

133NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Thuthlung Thara ‘Ni hnuhn<ng’ tih \awngkam hi hunhnuhn<ng sawina \awngkam a ni a, Krista lo kal lehna sawina

atân bawk hman a ni. II Timothea bung 3:1-ah Paulan ‘nihnuhn<ng’ \awngkam hi Lal Isua lo kal leh dâwn huna hunkhirh tak lo awm tûr sawina atân a hmang a. Dân Bawhchhepalo lan hun a tih nên thuhmuna sawi theih a ni a. Chanchin |haziaktuten zâwlnei der, Krista der lo lan hun tûr an sawite nên pawh thuhmuna sawi theih ni bawkin a lang.

 Ni hnuhn<ng tih hi Johana lehkhathawna hun hnuhn<ng

tih nên pawh thuhmuna ngaih theih niin a lang a. Krista dodâltulo lan hun hi hun hnuhn<ng chhinchhiahnaah Johana hian angai niin a lang. Krista dodâltu hi mi mal pakhat emaw chauhni lovin, mi tam tak awm theiin a sawi a (I Joh. 2:18b). Aawmzia pawh Isua Krista tîsaa lo chang tih âwih lote chuKrista dodâltute tiin a sawi nghe nghe a ni. Eng pawh ni se,ni hnuhn<ng tih te, hun hnuhn<ng tih te hi Lal Isua lo kal leh

hun sawina atân hman a ni a. Lal Isua hi lo kal leh mai tûraan ngaih avângin an hun lai khawvêl pawh ni hnuhn<ng, hunhnuhn<ng chhûngah an khung tel tih hriat a pawimawh bawk âwm e. Paula leh Tirhkohte rilruah Lal Isua lo kal leh nîthlengin sualna leh a thiltihtheihnate hian khawvêl hi a la chîm buai reng dâwn a. Lal Isua lo kal leh huna Pathian ram afamkima a lo thlen hunah chauh sual leh a theihna zawngzawngte tihchhiat leh tihbo a ni dâwn tih ni hnuhn<ng leh hunhnuhn<nga thil thlengte hian min hriattîr a ni.

A chunga kan sawi tâkte a\ang khian Lalpa Ni leh nihnuhn<ng hi nakin Lal Isua lo kal leh hun, Pathian ram afamkima a lo thlen hun tûr sawina a ni tih chhinchhiah ila.Hêng \awngkamte hi Thuthlung Hluia Lalpa Ni beiseinain akaihruaiin, thui tak inzawmna leh inlaichînna pawh neiin mithiamten an ngai a ni. Lalpa Ni hi Thuthlung Thar hun,

Page 134: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 134/380

NILAI THUPUI134

www.mizoramsynod.org

Kohhranhoten Thlarau Thianghlim awmpuina leh pâwlna kanchan hun sawina a nih rualin, nakin Lal Isua lo kal leh hun

sawina atân hman a ni deuh ber a. Ropui taka a lo kal lehhun, mitthi thawhlehna hun leh ni hnuhn<nga rorêlna hun sawinân hman a ni. Thuthlung Hluia an beisei ang bawkin Lalpa Nihi Pathian mi, ringtuten chhandamna famkim an chan hun a nihlaiin, ringlote tân \ah leh rûmna nî a ni ve thung dâwn a ni.

 Sawi ho tûr 

Thuthlung Hlui leh Thuthlung Tharin Lalpa Ni an sawi dâninanna leh a danglamna laite sawi ni se.

Page 135: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 135/380

Page 136: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 136/380

NILAI THUPUI136

www.mizoramsynod.org

7:59; Jak. 2:26). He \awngkam hi Lal Isuan thihna sawinaatân a hmang nâin, a thawhlehna khân thihna hi hun rei lo tê

atâna taksa leh thlarau in\henna a ni tih min hriattîr a. Kristathawhlehna azâra mitthite thawhlehna beiseina hian thihna himihring nun tâwp hlenna emaw, boralna emaw ni lovin, huneng emawti chhûng atâna in\henna, awm hranna a ni tih minhriattîr a ni.

Pathian thuin mihring hi taksa leh thlarau tiin a sawi a.Thuthlung Tharah hian Grik ngaihtuahna zuiin taksa, rilru leh

thlarau ti tea sawi a ni bawk a. Genesis bua mihring siamthuin a târlan dân chuan mihring hi taksa leh thlarau a ni a.Juda-te ngaihtuahnaah mihring hi taksa chauh emaw, thlarauchauh emaw a ni thei lo va. A pahniha a inpumkhata, a inzawmchauhvin mihring a awm thei a. Chuvângin, Juda-te ngaihtuahnaa\ang chuan mihring hi taksa nei emaw thlarau nei emaw angasawi pawh a dik lo va. Taksa leh thlarau hi mihring nihna

kengtu an ni a. A lo in\hen hian thihna a lo awm ta a ni.Genesis bung 3:19-a bawhchhiatna avânga mihring taksa

leia a kîr leh tûr thu hi thihna, taksa leh thlarau in\henna thua ni. Genesis bung 2:17-a “I ei nî la lain i thi ngei tûr a ni,”tih thua thihna pawh hi ‘in\henna’ kâwka hrilhfiah a ni a.Taksa leh thlarau in\henna bâkah, Pathian leh mihring in\hennaa kâwk thei bawk. Mihring leh thilsiam inlaichînna tihkhawloh

leh tihchhiat chenin a kâwk thei bawk a ni. Mihring tlûknaavânga thihna lo awm hi taksa thihna leh thlarau lam thihnaanga sawi theih a ni a. Thlarau lam thihna hi Pathian leh mihringin\henna, mihringin a nih dân t<r leh a awm dân t<r anga aawm tâk loh avânga Pathian nêna an inmihranna thu sawina ani. Tlûkna avângin Pathian leh mihring chauh ni lovin, mihringleh mihringte inkâra inmihranna leh in\henna te pawh hi thlarauthihnain a nghawngte an ni vek a ni.

Page 137: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 137/380

137NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Thihna awmzia ‘taksa leh thlarau in\henna’ tih thu hian kentel a neih chu thlarau thi thei lova ngaihna hi a ni. Grik finna

\henkhatin thlarau thih theih lohna thu an zirtîr a. Hei hian Juda-te ngaihtuahna pawh eng emaw chen chu a kaihhruai a. KristiantePathian thu kalpui dân pawh a kaihruai thui hlea sawi a ni.Genesis bung 1:26,27-ah mihring Pathian anpuia siam a nih thukan hmu a. Genesis bung 2:7-ah Pathianin mihring taksa athâwk khum hnua mi nung a lo nih tâk thu kan hre bawk a.Hêngte avâng hian mihring thlarau hi thi thei lo tûra ngaihna liantak a awm. Taksa pawh Pathian kutchhuak leh siam a nihavângin boral lo t<ra ngaihtuah theih a ni bawk. Kristianterinna innghahna bulpui chu Krista thawhlehnaah a ni.

Thuhriltu bung 3:11-ah Pathianin mihring rilrua chatuan adah thu kan hmu a. Mitthi thlarau Seol-a chhuk \henkhattennun hlimna an chan thu kan hmu bawk a (Sam 16:10;49:14,15). Mitthi thawhleh beiseinate pawh Thuthlung Hlui bu

\henkhatah a lo lang \an a (Job. 10:23,27; Sam 17:15; 73:24;Isa. 26:19; Dan. 12:2). Thuthlung Tharah phei chuan mitthithawhleh beiseina a lo ding chhuak fel ta a. Thlarau thi theilova ngaihna leh mitthi thawhleh thu hian thihna hi mihringtâwpna leh boralna ni lovin, hun eng emawti chhûng atânain\henna a ni tih a târlang fiah hle a ni.

Eng vângin nge thihna a lo awm? Mihring ngaihtuahna leh

finnate hian mihring hi thi tûr saa piang, kum hlun lo tûrin anngai a. Mihring chauh ni lovin, khawvêla nungcha leh thil siamdangte pawh thi tûr, tâwp hun nei vek tûra ngaih a ni a,chutiangin kan awmna leilung bâkah, ni leh thla leh arsite chenkhian tâwp hun, boral hun nei vek tûra ngaih a ni. Bible-ah pawh mihring hi kumhlun lo tûr, ramsate ang bawka boral maitûr, rei lo tê chauh dam tûra sawina kan hmu tam hle. Sam90:10-ah pawh, “Kan dam chhûng kumte chu kum sawmsarih

Page 138: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 138/380

NILAI THUPUI138

www.mizoramsynod.org

a ni a, chakna avângin kum sawmriat pawh a ni thei e;nimahsela, a reina chu thawhrimna leh lungngaihna mai a ni,”

tih thu kan hmu a. Hebrai bung 9:27-ah pawh, “Mihring tânvawi khat thih ruat a ni,” tih thu kan hmu bawk a. Bible pawhhian mihring hi thi tûr sa rênga piang, a tîr a\ang rênga kumhlunlo tûra siam angin a sawi ta mai emaw tih a awl hle.

Bible pum pui zirtîrna kan en erawh chuan mihring hiPathian anpuia siam kan nih avângin thi tûr rênga siam kan nilo tih kan hre thei a (Gen. 1:26,27). Mihring hmasate tlûkna

avâng chauhva thihna hi mihring chunga lo thleng a ni tih pawhkan hre thei bawk a ni (Rom 5:12ff; I Kor. 15:55). Augustine-a leh John Calvin-a te chuan tlûkna hi awm ta lo sela, Pathiananpuia siam mihringte hian thihna tem lova, chatuan ban tlangthei tûrin an ngai a. Chutih rual chuan tlûkna leh sualna avângchauhva mihring thihna hi lo awm niin an zirtîr a ni. He zirtîrnahi Bible zirtîrna dik tak niin an hria a. Chuvângin, Sam 90:10

leh Hebrai 9:27-te hi chu mihring nihphung rêng sawina ni lovin,tlûk hnua mihring dinhmun sawina niin an hrilhfiah a ni. Tlûknaavâng chauhva thihna lo awm thu hi Paulan a sawi fiah hle a.Vawiin thlengin Kohhran thurin innghahna pawimawh tak a ni.

Thihna hi tlûkna avânga lo awm a nih avângin a râpthlâk hle a. Mihring nun tihrehawmtu ber a ni. Thihna tem hma hauh pawhin thih hlauhna hian mi zawng zawng a fan chhuak vek 

a. Paul Tillich-a (Tilika) phei chuan thih hlauhna hi mihring nunchhûngrila manganna leh buaina reh thei lo awmtîrtu, mihringnun tikhawlotu ber niin a sawi hial a ni. Thihna leh thihhlauhna laka min chhandam thei awm chhun hi Pathian FapaLal Isua Krista chauh a ni tih Bible-in min zirtîr a. PathianFapa meuh pawh ni mah se, thihna leh thih hlauhna laka minchhandam tûrin a thih ve phawt a ngai a. Chu thihna ata chukaihthawhin a awm a. A thihna leh thawhlehna azârah chauh

Page 139: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 139/380

139NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

chhandamna, chatuana nunna kan lo nei thei a ni. Thih hlauhnalakah pawh min chhandam a, ringtute chuan Pu Patea hlain a

sawi angin, ‘Thih luikamah zaiin i hming ka fak ang’  tiinthihna thlazâr hnuaiah pawh Pathian kan fak thei ta a ni.

Isua Krista zârah thihna hi ringtute tân vânram kawnghawnna, chatuan ropuina hmuna luhna kawngkhâr a ni. Paulan“Kei atân zawng nun hi Krista a ni a, thih pawh hlâwkna ani…kal chhuaha Krista hnêna awm châkna ka neih avângin,chu chu a \ha zâwk êm êm si a,” a ti a. Paula testimony

\âwmpui thei hi Mizo Kristiante zîngah sawi tûr an \hahnemtawh hle âwm e. Thihna hi Bible-in min hrilh angin hun engemawti chhûng atâna taksa leh thlarau in\henna a ni a. Chutiangain\henna chu a lo thlen hunah kan thlarau hi thlamuang takintaksa thawhlehna nghâkin Krista hnênah a châwl dâwn a. NakinLal Isua lo kal hunah chhandamna famkim changin kaihthawhinkan awm leh ang a, chutih hunah chuan kan pumin chatuan

ropuinaa lawm luhin kan la awm vek dâwn a ni.Welsh thurin (Welsh Confession)-in thihna awmzia a sawi

hi a hmâwr bâwkna atân hmang ila: “Thihna hi eng emawchhûng atâna taksa leh thlarau in\henna a ni. A bul takahmihring chu thi tûra ruat ni lo mah sela, sual avângin mi tin thitûra ruat an lo ni ta a. ‘Mihring tân vawi khat thih ruat a ni.’Pathian \ih leh \ih lo, mi tin mai hi thi tûra ruat an lo ni ta a.

Amaherawhchu, Pathian \ihtute chu thih hrehawmna ata Kristachuan a chhan chhuak a, an thihna chu hlêpah a chantîr a, misualte tân erawh chuan chânna namên lo leh chatuan thihnakawngkâ a ni thung,” tiin.

 Sawi ho tûr 

Ringtute tân thihna hi malsâwmna a nih theih dân kawnghrang hrangte sawi ni se. Thihna laka kan inthlamuan theih

dân kawngte sawi tel ni bawk se.

Page 140: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 140/380

NILAI THUPUI140

www.mizoramsynod.org

  June 1

MITTHITE AWM DÂNChhiar tûr : Job. 10:20-22; Lk. 16:19-31; 23:43,46;

 Phil. 1:23; I Pet. 3:19

Mi a thih hian a thlarau chu khawiah nge a awm a, engtintak nge a awm tih hi rilrua zawhna awm reng \hîn a ni âwme. Joba rilruah pawh he zawhna hi a nung reng a. Seol a thlîr a, beidawnnain a khat a. ‘Mihring chuan a thlarau a thlah a,khaw nge a awm tâk? tiin a khum laizâwlah mangangin a auchhuak a ni (Job. 14:10).

Kan hmangaihte kan \hen ni leh kan thih hun tûr kanngaihtuah chângin Joba dinhmunah hian din a awl hle \hîn.Mitthite taksa awm dân hi chu eng emaw chen kan hria a.Vaivuta kîr leh rih tûrin thlânah kan phûm a, a \hente chu kanhâl ral pawh a ni thei e. Mitthi thlarau khân a taksa a chhuahsanhnuin khawiah nge a awm tâk? A boral ta nge, a muhîl nge,thlân piah lam chawlhlâwkna hmunah a awm rih nge nia,vânramah emaw, hremhmunah emaw a kal nghâl tih zawhnatehi rilrua zawhna awm theite an ni.

Zirlai hmasa lama sawi lan tawh angin mitthite hi thih hnuhian nunna nei tawh lova, boral nghâl ve mai tûra ngaihna mi\henkhatin an nei a. Chutiang ngaih dân nei chu khawvêl mifing zîngah sawi tûr tam tak an awm. Mihring hi thi tûra siam,a thlarau pawh a thih ruala thi ve nghâl tûrin an ngai a ni. Thihhnua mitthite thlarau awm dân tûr hi Thuthlung Hluiah hian alang chiang lo hle a. Joba rilru leh ngaihtuahna hi Sam ziak \henkhat pawhin an \âwmpui a. Sam 30:9-ah “Thi ila, leilâwtahchhuk ila…vaivutin a fak dâwn che em ni? I thutak hi a hriattîr 

dâwn che em ni?” tih thu kan hmu a. Sam 6:5-ah “Thih hnu

Page 141: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 141/380

141NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

chuan nangmah hriatrengna a awm si lo va; Seol-ah tuin ngelâwmthu hrilh dâwn che?” tih thu kan hmu bawk a. Thuhriltu

 pawhin “Thlân i kalna tûrah chuan…hriatna emaw, finna emawa awm lo,” a ti a (Thuh. 9:10). Zâwlnei Isaia pawhin, “Thlânhian a fak thei si lo che a, thihna hian a chawimawi thei hek lo che,” a ti bawk a (Isa. 38:18). Hêng thute hian ThuthlungHlui huna thlân piah lam thimzia, mitthi thlarau awm dân thuaPathian mite meuh pawh an bangbo theihzia kan hre thei a ni.

Thuthlung Thara Pathian mite pawh hian thih hnu piah lam

kan hriat dân hi a inchen lo hle. Kohhranhote hriat dân lehinzirtîr dân pawh a thuhmun hlei thei lo va. |henkhatin mitthitethlarau hi Lal Isua lo kal leh hma loh chu eng mah hriatna neilova muhîl vang vang tûrin an ngai a. Lal Isuan Jaira fanu akaihthawh \uma muhîla a sawi kha \an chhan \ha tâwkah anngai a (Mat. 9:24). Paulan ‘Kan zain kan muhîl kher lo vang,”(I Kor. 15:51) a tih leh, “Keini Lalpa lo kal thlenga nunga lola awm rengate hian muhîl tawhte chu kan lehkhalh tawp lo

vang,” a tihte pawh \an chhanah an hmang bawk a ni (I Thess.4:15). Lal Isuan mitthi a kaihthawhte lah khân vânram an fanthu sawina eng mah hmuh leh hriat tûr a awm loh avânginmitthite hi Lal Isua lo kal thlenga eng mah hriatna nei lovamuhîla awm rih tûrin an zirtîr a ni. Mi \henkhatin ringlote thlarauhi boral hlen nghâl tûrin an zirtîr bawk a.

A chunga mitthite thlarau awm dân chungchâng zirtîrna

khi Kohhran ziding pângngai hi chuan hnâwlin, mitthite thlarauhi hriatna neia nung zui zêlin an ngai a. Chutianga zirtîrnainnghahna pawimawh tak chu Luka bung 17:19-30 thu hi a ni.He thu hi Lal Isuan mi hausa leh Lazara chanchin a sawinakha a ni. Mitthite thlarau awm dân sawi fiahna atân innghahna ber a ni hial âwm e. Thih hnua mi \ha leh mi sual, mi fel lehmi fel lo, ringtu leh ringlote dinhmun duhawm hleihzia târlanna

fiah tak a ni bawk. He dam chhûnga kan awm dânin thih hnu

Page 142: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 142/380

NILAI THUPUI142

www.mizoramsynod.org

 piah lama kan thlarau dinhmun a hril thuizia tûr a hriat theiha. Ringtu chauh ni lovin, ringlote pawh hriatna neia an awm

zui thu a hriat theih bawk. Mitthite thlarau dinhmun sawina hiLuka bung 23:43; Tirhkohte Thiltih bung 7:59; II Korinth bung 5:8; Philippi bung 1:23; Thupuan bung 6:9; 7:9; 20:4-ahte hian kan hmu bawk. Hêng thute hian ringtute thlarau hi anthih veleh vânramah Lalpa hnênah an awm tih min hriattîr a ni.

Louis Berkhof-a sawi dânin (Systematic Theology, pp.686f) Roman Catholic Kohhran hian hun laihâwl (Middle Age)

vêl a\ang khân mitthite thlarau hi mi thianghlim thlarau tlêm têtih loh chu sual tlen fai tûr an la neih avângin, vânrama kal nghâlmai lovin, chawlh lâwkna hmun (purgatory)-ah tihthianghlimtûra awm rih zet tûrin an ngai a. An sual tlen fai tûr azirinchawlh lâwkna hmuna an awm reizâwng hi a inchen lo.Hremhmun bul hnaiah chawlh lâwkna hmun dang pahnih awminan ngai bawk a. Pakhat zâwk chu Lal Isua thawhleh tûk thlengaThuthlung Hluia mi thianghlimte awmna hmun (Limbus Patrum)

a ni a. He hmun hi Lal Isua thiha mitthi khua a zu tlawh kha niinan sawi a. He chawlh lâwkna hmuna awm zawng zawngte chua zu chhandamin an sawi a ni. Chawlh lâwkna hmun dang lehchu naupang baptisma chang hman lote awmna hmun (Limbus

 Infantum) a ni a. He hmun hi hremhmun meiin a tihhrehawm phâk loh, vânram êngin a thlen phâk chiah bawk si loh hmuna ni. He hmunah hian nausên baptisma la chang lote thlarau chu

kumkhuaa awm tûra ngaih an ni âwm e.A chunga thlarau chawlh lâwkna hmun kan sawi tâkte khi

Reformation hun lai a\ang tawh khân Protestant-hote chuan Biblezirtîrna kalh nia ngaiin, an lo hnâwl fithla tawh a. A chhan sawitûr tam tak a awm. Lal Isua thisen hian kan sual zawng zawnga tlêng fai a, rinna avânga khawngaihnaa chhandamte thlarau hiLalpa hnênah vânrama kal nghâl tûrin Bible-in min zirtîr a. Eng

anga sual pawh ni se, Krista ngaihdamna chang tawhte chu an

Page 143: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 143/380

143NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

thih dârkâr a\angin Krista hnênah an awm tih Bible-in fiah takinmin hrilh a (Lk. 23:42,43; Phil. 1:23). Thih hnu piah lama insiam

\hatna hun dang awm tûra ngaih hi Bible zirtîrna nên a inkalh tlata ni (Heb. 9:27; Gal. 6:7). Chuvângin, he dam chhûnga kan awmdân hian thih hnua kan awm dân tûr hi a hril avângin, thlarauchawlh lâwkna thurin hi pawm chi a ni lo (Lk. 17:19ff).

Presbyterian thurin \obul, Wesminster (Was-min-star)Thurin chuan mitthite thlarau awm d^n hetiang hian a sawi:“Thih hnuin taksa hi vaivutah kîrin a \awih ral a; an thlarau

erawh chu thih theih lohna sinin a petu Pathian hnênah a kîr leh nghâl a. Mi felte thlarau, thianghlimnaa tihfamkima awmtechu vân sâng berah khian lawm luhin an awm a, chutah chuanropuina êngah an taksa tlanna famkim chu nghâkin Pathianhmêl an thlîr a. Mi sualte thlarau erawh chu hremhmunah paihthlâkin an awm a, chutah chuan hrehawm leh thimna tâwpkhâwkah rorêlna ni ropui atâna khêkin an awm. Hêng hmun pahnihte bâk hi chu taksa a\anga \hen hran thlarau chan tûr 

hmun dang Pathian thuin eng mah a sawi lo,” tiin.

Kohhran thurin leh Bible hian ringtute thlarau hi thih velehvânramah an kal nghâl tih min hrilh a. Lal Isua bula mi sual ankhenbeh awmna hmun Paradis kha Isua awmna vânram a ni tihchhinchhiah ila. Lazara awmna Abrahama ângchhûng pawh khaPathian awmna vânram a ni. Paulan kal chhuaha Krista hnêna awma châkna hmun pawh mi sual Krista ngaihdamna changte awmna

hmun vânram bawk a ni a. Chu hmunah chuan kan hmangaih kaltate thlarau kha thlamuang takin an châwl a. Keini pawh eng tikahemaw chuan kan la kal ve dâwn tih kan beisei a ni.

 Sawi ho tûr 

Ringtute thlarau vânrama an kal ngei a nih tih Mizo

Kristiante experience a\anga sawi tûr kan hriatte sawi ni se.

Page 144: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 144/380

NILAI THUPUI144

www.mizoramsynod.org

  June 8

HREMHMUNChhiar tûr : Mat. 13:41,42; 25:30,46;

  Lk. 16:19-24; Thup. 20:14,15

Mizorama lo chhuak kan missionary hmasate khân Pathianthu an hrilnaah hremhmun hlauhawmzia an sawi ngun hle a niâwm e. An thuhril \henkhat Rev. Dr. Lalsâwma lâk khâwmzînga mi hi lo thlîr hmasa ila ( Kristian Thurin Zirna, p. 307):“Vânah khian Pathian a awm. Lei hi a siam…Pathian thu âwihduh lo chu hremhmun meidîlah an paih ang;” “Mihring zawngzawng thlahtu chu Adama leh Evi an ni…Pathian thu an âwihlo va, mi sual an lo ni. An thlahte zawng zawng mi sual vek kan ni a, hremhmunah min paih ang;” “Hremhmuna kan kalloh nân min chhandam tûrin Pathian chuan a fapa mal neih

chhun a rawn tîr a. A hming pawh Jesu (Isua) a ni;” “Tûnahhian Pathian thu chu âwih rawh u. Isua chu a \ha a, in sualtea ngaidam ang…vânah a hruai ang che u;” “Isua a lo kal lehthuai dâwn a. Khawvêl a tâwp ang, Pathian thu âwih lo chuhremhmun meidîlah an kal ang,” tiin.

Zosâpte thuhril khi vawiin thlengin Mizo Kristian tam berteChanchin |ha dawn leh hril dân a la ni tlângpui âwm e.

Kohhran siam\hat hun laia Protestant Kristiante inzirtîr dân ani a. Sâpram harhnain nasa takin a châwi nung \ha lehzual a.Hei vâng hian Zosâpte pawhin an rawn chhawm lût a. Tûnthlengin Mizorama Pathian thu kan sawi leh hril hian hremhmunmeidîl hi a kiansan thei rih lo a ni.

Hremhmun hi Bible \awngkam a ni a. Mizo Bible-ah hianII Petera bung 2:4-ah “Vântirhkohten thil an tihsual lai khân

Page 145: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 145/380

145NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

hremhmunah a paih a,” tiin, hremhmun hi vântirhkoh tlutehremna hmun hming atân hman a ni. Hremhmun awmzia leh a

anpui sawina chi hrang hrang a awm a. Chûng zînga langsâr zualte chu: meidîl (Thup. 20:14,15); rawhtuina mei (Mat.13:42), tân in (I Pet. 3:19), leilâwt (Lk. 8:31), Gehenna mei(Mat. 18:9) te hi an ni. Matthaia bung 25:31-ah ‘pâwn lamthim, \ah leh ha \hialna hmun’ tiin a sawi a. Matthaia bung25:46-ah ‘kumkhaw hremna’ hmun tia sawi a ni leh a. Luka16:19-ah chuan ‘mitthi khua’ tih a ni.

A chunga hremhmun sawina \awngkam hrang hranga\angte khian hremhmun hi Pathian thu âwih lo, mi sualtenPathian hremna an tuarna hmun a ni tih kan hre thei. Pathianhi hmangaihnaa khat, mi sualte chhandam tûra a fapa mal neihchhun min petu ni mah se, dikna leh felnaa khat Pathian a nihavângin a thu âwih lote chu hrem lohvin a chhuah dâwn lo va.Chuvângin, hremhmun hi mi sualte hremna hmun a nih rualin,

Pathian felna leh dikna lan chhuahna hmun a ni.Chanchin |ha hi Pathian hmangaihna a\ang chauhva

chhuak a ni lo va. ‘Felna leh hmangaih inremin khawvêl 

thiam lo hi an fâwp,’ tih hla kan sak ang khân, Pathian felnaleh hmangaihna a\anga chhuak a ni. Pathian dikna leh felnainPathian thu âwih lote hrem a phût a. Amaherawhchu,hmangaihna Pathianin a Fapa Isua Krista kan tâna tuar tûrin

a rawn tîr a. “Ka Pathian, ka Pathian, engah nge min kalsan?”ti khawpa tuarin hremhmun ata min rawn tlan chhuak ta a.Chu hmangaihna leh a felna inkawp chu Chanchin |ha hi a ni.Chuvângin, he Chanchin |ha ngainêpa, hnâwltute chuhremhmunah paih thlâkin an awm ngei dâwn tih Pathian thuinmin hrilh a. Hei ngei hi kan Missionary-te hnên a\anga kandawn Chanchin |ha chu a ni.

Page 146: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 146/380

NILAI THUPUI146

www.mizoramsynod.org

Hremhmun hi Mizo pipute thlarau khawvêlah a anpui avâng hle. Mitthi khua an ngaih dân nên inan deuhna lai a awm

thei ang emaw! Sakhaw dang zirtîrnaah erawh hremhmun hia mikhual lo va. Pathian thu âwih lote hremna hmun niin ansawi ve tho va. Hmun bîk neia awm nia ring leh ring lo anawm. Hmun bîk neia sawite chuan lei hnuai lama awmin ansawi deuh ber. Thlarau sualte awmna hmuna ngaih a ni bawk.Pathian hnuchhawn ram nia ngaih a ni tlângpui a, meidîl angasawi a ni ve a. |henkhat zirtîrnaah ve thung chuan hmun vâwthrehawm tak niin an sawi ve thung a ni.

Hremhmun hi Bible-ah Pathian leh mihring inlaichînna lamkâwka sawina awm bawk mah se, hmun bîk neia sawi a nitlângpui a. Lei hnuai lama awm tûra ngaih a ni a. Ramhuaiawmna hmun, Setana leh a hote zawng zawng paih thlâknahmun tûra sawi a ni. Hremhmun sawina hming hrang hrangina târlan angin, Thuthlung Tharah hremhmun hi mei hmanga

Pathian thu âwih lote hremna hmun, meidîl, mei mit thei lo,rawhtuina mei ti tea sawi a ni.

Juda-ten hremhmun sawi nân ‘Gehenna’ tih an hmang a.Hei hi Hebrai \awng Ge-hinnom (Hinnom ruam tihna) a\anga lokal a ni a, Grik \awngin ‘Gehenna’ an ti mai a ni. Gehenna hi bawlhhlawh paih khâwmna hmun, meiin eng lai pawha a kanreng \hin av^ngin ‘mei mit thei lo’ tia sawi âwm rêng pawh a

ni. Hei vâng hian Gehenna hi Juda-ten hremhmun sawi nân anhmang a. Lal Isua pawhin Juda-te sawi dân \âwmpuiin‘Gehenna’ hi hremhmun sawi nân a hmang \hîn a ni.

Grik-hovin ramhuai chênna hmuna an ngaih hi Tartaras(Tar-ta-ras) an ti a. He \awngkam hi II Petera bung 2:4-ahkan hmu a, Mizo \awngin ‘hremhmun’ tia lehlin a ni. He Grik \awngkam hi mei nên inzawmna a nei lo. Hei hian mei nêna

Page 147: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 147/380

147NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

inzawmna nei lo pawh Pathian thu âwih lote hremna hmun aawm tih a tilang a. Hmun vâwt hrehawm takte ‘hremhmun’ a

ni ang bawk khân, mei nêna inzawmna nei lo hmunte pawhPathian hnuchhawn ram, kalsan ram tawh phawt chu hremhmunanga ngaih theih a ni tih hriat a \ha âwm e.

Hremhmun hi hmun bîk nei a ni emaw, ni lo emaw, aawmzia leh nihna kengtu ber hi a chunga kan sawi lan angkhian Pathian awmpuina dawn phâk lohna, a kalsan lehhnuchhawn ram a nihna lai hi a ni. Thuthlung Thar bu hrang

hrangin hremhmun a sawite pawh hi chutianga Pathian awmlohna leh a kalsan nun leh hmun chu ni deuh berin a lang. Ahmangaihna leh \hatna tem phâk lohna hmun, mahni hmasialnaleh chapona avânga hrehawm tinrêng tuarna ram, taksa lehthlarauva hrehawmna chatuana tuar tûr thu sawina a ni (Mat.8:12; 13:50; Mk. 9:43,48; Lk. 16:23,28; Thup. 14:10).

Hremhmuna kalte awm rei tûr chen hi Bible zirtîrna êng

a\angin chatuan daih tûr niin a lang. Ringtute vânramachatuana an awm ang bawkin, ring lo mi sualte hremhmunaan awm rei tûr chen hi chatuan ni tûra ngaih a ni.Amaherawhchu, Bible-a ‘kumkhua’ tih te, ‘chatuan’ tihte hia hman dân azirin hun eng emawti chhûng sawina a ni theia. Mi \henkhatin Pathian hi hmangaihnaa khat, kan sual tlantûra a Fapa min petu a nih avângin chatuana mi sualte

hremhmuna awmtîr chu a mizia leh a nihna nên inkalhin anhria a. Chu bâkah, suahsual dânte a inchen vek lo va. Setanaleh ramhuaite tuar chen zet mai ama anpuia siam mihringtehan tuartîr chu dikna leh felnaa khat Pathian nihna nên pawhinmil lova ngaih a ni bawk. Chuvângin, hremhmuna mi sualteawm rei tûr chen hi chatuan ni lo deuh tûra ngaihna lian tak a awm (Berkhof, Systematic Theology, p. 736). Biblezirtîrna a\ang erawh chuan he ngaih dân hi pawm theih a ni

Page 148: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 148/380

NILAI THUPUI148

www.mizoramsynod.org

lo. Pathian rorêlna leh a remruat hi tu ma hnial theih a ni lova. Mi sual hremhmuna kalte awm chen tûr hi chatuan a ni

tih hi pawm mai tûr a ni (Mat. 25:46; Mk. 9:43).Hremhmun hi hmun bîk neia awm a ni emaw, ni lo emaw

a awm ngei a ni tih Bible-in min hrilh a. Meia hremna hmuna ni emaw, ni lo emaw, mi sual Pathian thu âwih lote hremnahmun a ni a. Pathian felna leh dikna tihlanna a ni a. Pathianhmangaihna leh \hatna lantîrtu a ni bawk. Hremhmun hlauhnahi mi tam tak Pathian lama min hnûk hnaitu leh min hawi

kîrtîrtu, Krista rinna kawnga min kaihruaitu a ni a. MizoKristiante hi a hre chiangtute kan ni. Chanchin |ha hliahkhawpa hremhmun sawi erawh fîmkhur a \ûl a, chutih rualchuan hremhmun tel lova Chanchin |ha hril hi a khingbai tihhriat a pawimawh. Lal Isua pawhin hremhmun sawi tel lovinChanchin |ha a sawi lo tih chhinchhiah ila. Vânram lehhremhmun hi an pahnih hian Chanchin |ha hian a keng a, hun

hnuhn<ng beiseina tikimtu an ni.

 Sawi ho tûr 

Hremhmun hi tûnlai hunah engti anga sawi fiah nge \ha berakan hriat? Hremhmun sawi tel lo hian Chanchin |ha hril hi a sâwtzâwkin kan hria em?

Page 149: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 149/380

149NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

  June 15

VÂNRAMChhiar tûr : Joh. 14:1-4; Heb. 11:13-16; 12:28;

Thup. 21:1-4; 22:1-5

Mizo Kristiante tluka vânram ngai leh thlahlel hi khawvêlram dangah sawi tûr an tam lo mai thei e! Pathian fakna hlakan sak leh phuahte hi vânram ngaihna lam hla a tam hle a.Khawhar chhûngte hnemna atâna kan sak chu sawi loh, kan\halaite awi tleitu leh an inkhâwmpui tinuam bertu pawh ‘mithianghlimte lênna’ vânram ngaih hla te a ni hlawm a. Kanharhna hlate pawh vânram beiseinain a pawlh hnem hle a.‘Vânram ngaihtuah hian min tilâwm a’  tih hla hi kandinhmun târlanna \ha tak a ni âwm e.

Zirlai hmasa lama kan sawi lan tawh angin Zosâpte hnêna\anga Chanchin |ha kan dawn leh harhna kan chante hianMizo Kristiante thinlungah vânram ngaihna leh hremhmunhlauhna a tuh nghet hle. Kan chak loh phahna laite sawi tûr awm bawk mah se, kan \hatpuina hi sawi tûr a tam zâwk maithei. Mizorama Kristian pun chakna chhan leh vawiin thlengaKohhran nung tak a din theihna chhan pakhat hi kan thinlungavânram ngaihna ril tak mai leh hremhmun hlauhna thûk tak 

inphûm vâng niin a lang.

Vânram hi Bible-ah ‘vân’ sawina leh Pathian ram sawinaatân hman a ni. Chung lam lei tuamtu boruak leh a piah lamanî leh thla leh arsite nên ‘vân’ hian a huam vek a. A piah lamemaw, a chung lam emawa Pathian leh vân mite awmna niangaih, Paulan vân thumna a tih te, Juda-ten vân sâng bera an

Page 150: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 150/380

NILAI THUPUI150

www.mizoramsynod.org

ngaih thleng pawhin vânram hian a huam tel veka ngaih a ni(Gen. 1:14-18; Job. 37:18; Mat. 5:34; 16:2-3; II Kor. 12:3).

Vânram hi hmun bîk sawina, chung lam kâwka hman anih laiin, Pathian ram ang deuh bawkin nihna leh dinhmunsawina atân pawh hman a ni a. Chanchin |ha Matthaia ziakahJuda-ten Pathian hming lam an serh avângin Pathian ram hivânram tia sawi a ni a. Hmun bîk emaw, vân sawina emawaiin, Pathian lalna leh thuneihna kâwka hman a ni a. VânPathian chênna, a lalna leh thuneihna a taka a lanna hmun a

huam tel chungin, he khawvêla Pathian lalna leh thuneihna lothlen thu leh thinlung lama Pathian lalna leh thuneihna kâwkahman a ni a. Pathian awmna te, Pathian awmpui leh kaihruainun sawina te pawh a keng tel a ni.

Lal Isuan mi hausa leh Lazara chanchin a sawi \umin,Lazara thlarau kha Abrahama ang chhûnga awmin sawi a nia. Abrahama ang chhûng tih chu Juda-te Pathian thu hrilhfiahna

 bu, Talmud an tihah chuan vânram sawina \awngkam atânhman a ni. Juda-ten Abrahama hming hi an \awng\aiin an lamziah \hîn a. An thih hnûah pawh vânram kawngkhâra lo hmuak tûr leh a chhûnga hruai lût tûrin an beisei a. Chuvângin,Abrahama ângchhûng tih hi vânram sawina \awngkam pakhatangaih a ni.

Lal Isua \awngkam a\ang vêkin vânram hi Paradis tih a

ni tih kan hre bawk (Lk. 23:42). Paradis hi Eden huan sawinaatân pawh hman a ni a. Persia \awngkam ‘pardes’ (huanmâwi) tih a\anga lâk niin mi thiamte chuan an sawi nghe nghea ni. Hmun nuam sawina atân hman a ni. Hmun hring nuamtak, theirah tui tak tak te leh pangpâr mawi tak takte vulnaram sawina a ni a. Chu hmunah chuan luipui tui fîm tak maileh a kam tuakah ramsate tlatna hlobet hring nuam tak awmna

Page 151: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 151/380

151NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

hmun a ni. Paradis hi Juda-ten mi felte thlarau chênna hmunaan ngaih a ni a. Vân Pathian awmna hmun sawina a ni.

Vânram hi Lal Isuan ‘Ka pa in,’ ‘Ka awmna,’ ‘hmun,’ titein a sawi a (Joh. 14:1-3). Hebrai lehkhathawn ziaktu chuan‘chawlhna hmun’ a ti a (Heb. 4:9), ‘ram \ha lehzual’ (Heb.11:13-16), ‘Pathian nung khua, vân Jerusalem’ (Heb. 12:22),‘ram tihnghîn rual loh’ (Heb. 12:28) ti tein a sawi bawk a.Paulan ‘A Fapa hmangaih taka ram’ a ti a (Kol. 1:13), ‘kutasak loh chatuan in nghet’ (II Kor. 5:1) a ti bawk a ni.

Vânram hi Thupuan bung 21:9-22:7 chhûngah ‘khawthianghlim’ tih te, ‘Jerusalem thar’ ti tein sawi a ni a. A ropuizialeh mawizia sawi nân Thupuan ziak hun laia thil hlu leh mawi ber bera ngaihte hmanga sawi fiah a ni a. Pathian ropuinaakhat, lunghlu man tam anga êng, zân awm tawh lohna, Pathianropuinain a en vêl ram, thil bawlhlawh rêng rêng awm lohnahmun a ni. A kawtlaiah nunna tui a luang a, a kam tuakah

nunna thing hnam tin damna a awm a. A zau z^wng chu - adung, a v^ng leh a s^n z^wng fîng 12000 (fîng12000x12000x12000) a ni (Thup. 21:16). Heta vânram hinakina leia lo la awm tûr, vân a\anga lo chhuak tûr anga sawia ni. Thupuan bu hi khuhhawnna bu a nih avângin vânramchanchin a sawite hi a ngial a ngana pawm a harsa a.Amaherawhchu, vânram nawmzia leh ropui tûrzia te, Pathian

awmna hmun, sualna leh bawlhhlawh awm lohna hmunthianghlim leh ropui tak a nihzia erawh hai rual a ni âwm love.

Kan sawi lan tawh angin, vânram hi hmun bîk nei, chunglama awm tûra ngaihna a lian hle. A hma lama vânram awmziakan sawi tâkte pawh khân chung lam an kâwk deuh vek a.Hei hi Juda-ten vânram an thlîr dân leh ngaihtuah dân a ni a.

Page 152: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 152/380

NILAI THUPUI152

www.mizoramsynod.org

Thuthlung Thar thlîr dân pawh niin a lang. Theologian \henkhatchuan Isaia 14 thu \an chhanin hmâr arsi piah lama awm ni

tein an ngai a ni.Tûnlai finna leh thiamna a\anga ngaihtuah chuan chung

lama vânram awm tûr deuh bîka ngaihtuahna hi sawisêl theihtak a ni. Lei hi a mûm avâng te, ni khata inher chhuak \hînleh kum khat chhûnga ni hêl kual \hîn a nih avâng hian khawvêlhmun hrang hranga miten chung lam kan tih hi a inang lo theihle a. |henkhat tân chung lam kan tih hi hnuai lam te pawh

a lo ni thei a. Chu bâkah Pathian ngaih dân leh Pathian awmnahmun sawi dân te pawh a inthlâk danglam chho mêk a. Hêngteavâng hian vânram hi khitah ni bîk tawh lovin, khûtah, sâwtah,hetah tih rawtna te pawh tûnlai Pathian thu ngaihtuahnakhawvêlah a chak ta hle. He lam hawia ngaihtuahna hman vedeuh pawh a \ha mai thei e.

Vânram hi he khawvêl piah lama Pathian chênna hmun,

nakina keini ringtute pawh kan la kalna tûr hmun nia Pathianthuin a sawi lai hian, Pathian thu a\ang vêkin he khawvêlanung damte pawhin kan chan leh kan tem lâwk theih thil a nitih hi chhinchhiah ila. Paulan “Keini zawng vân khua leh tuikan ni si a, vân a\anga min chhandamtu Lal Isua Krista lo kaltûr chu nghâkhlel takin kan thlîr a ni,” a ti a (Phil. 3:20).Vânram hi Pathian awmna hmun, a lalna leh a thuneihna lan

chhuahna hmun a nih avângin khawvêlah pawh hmuh theiha lolang chhuak tûr a ni. Amaherawhchu, he vânram, Pathianlalna leh awmpuina hi, thih hnu leh nakin khawvêl tâwp hunakan awmna tûr vânram lo tem lâwkna chauh a ni tih kanchhinchhiah a pawimawh âwm e.

Eng pawh ni se, vânram hi khawi hmun pawh ni se,Pathian awmna hmun, a awmpuina a miten an channa hmun a

Page 153: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 153/380

153NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

ni a. Sualna leh thihnain a tihbuai theih tawh loh, lungngaihnaleh rûmna, \ahna leh mittui tlâkna awm tawh lohna hmun a ni.

Rev. Lalsâwma chuan ‘vânram hi dâltu awm lova Pathian kanfak theihna hmun, mi thianghlimte inpâwl khâwmna hmun,Pathian duhzâwng tiha lâwmna hmun a ni a; thlarau taksa puteawmna tûr a ni,’ tiin a sawi fiah a ( Kristian Thurin Zirna, pp. 344f). Vânram sawi fiahna \ha tak a ni âwm e. Vânramakal theihna kawng awm chhun hi Lal Isua Krista chauh a nia (Joh. 14:6). Lal Isua Krista Lalpa leh chhandamtu atâna pawma, ama zâra chatuan nunna nei tawhte chauhvin vânramhi kan kai dâwn a ni.

 Sawi ho tûr 

Tûnlai mite hriat thiam tûrzâwnga vânram awmzia sawi fiahdân \ha nia kan hriatte sawi ni se; vânram nawmzia leh ropuizia pawh engtia sawi nge \ha bera kan hriat sawi ni bawk se.

Page 154: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 154/380

NILAI THUPUI154

www.mizoramsynod.org

  June 22

LAL ISUA THAWHLEHNAChhiar tûr : Hlate 2:11,12; Mk. 16:1-8;

Tirh. 2:22-24; I Kor. 15:3-8,12-19

Lal Isua Krista thawhlehna hi Kristian thurin laipui a nitih kan hre \heuh âwm e. Hei vâng hian hun hnuhn<ng thuzirnaah a bîka han luhchilh pawh thil tih âwm tak a ni. Kumzabi 20-naa German theologian ropui tak pahnih, W.Pannenberg-a leh Jurgen Moltmann-a te chuan Isua thawhlehnahi hun hnuhn<ng thurin innghahna pawimawh ber niin an sawia. Lal Isua thawhlehna tel lo hian hun hnuhn<ng thurin hi awmthei lovin an sawi nghe nghe a ni.

Lal Isua Krista thawhleh thu hi Thuthlung Thar bu tinte

hian eng emawti kawng talin an sawi vek a. Chanchin |ha  bute phei chuan chipchiar takin an sawi a. Kraws-a ankhenbeh hnuah a thi fel tawh ngei a nih tih hriat chian hnuahthuneitute phalna leh remtihnain Arimathai khuaa mi,Sanhedrin zînga mi Josefa hnênah an hlân a. Anin thlân ruak tu ma la zalhna ngai lohvah Nikodema n>n an ph<m a;Mari-te \hianzaho chuan an ph<mna hmun chu an hria a.Lung lian taka chhin phui tlat chungin an hawsan ta niin

Chanchin |ha ziaktuten an sawi a ni.

 Ni thum tûkah thlân ata Lal Isua kaihthawhin a awm. A phûm lai mit ngeia hmutu, Mari leh a \hiante a ruang rimtuihnawih tûra zînga thlâna va kalten Lal Isua thawh leh thu hi anhre hmasa a. An mit ngeiin thlân ruak pawh an hmu a. Peteraleh Johana pawhin thlân ruak hi a chhûnga lûtin an va hmu bawk a ni. Ni sawmli chhûng a zirtîrte hnênah a inlâr zui nghâl

Page 155: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 155/380

155NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

a. Thoma phei chu a kut leh a kêa an khenna ser leh a nâkaan chhunna ser a khawihtîr hial a. An man zâna a phatsan

avângin, Petera pawh “Simon, Johana fapa, hêngte ai hian nanginkei mi hmangaih z^wk em?” tiin zawhna zâwtin a kâwm fâlnghe nghe a. Hetianga taka Lal Isua thawhlehna hi a hriatpuiavângin Pentikos nia mi sâng tam tak pung khâwmte hnênahLal Isua thawhleh thu hi “Pathianin thihna phuarnate chu a phelhsak a, a kaitho ta,” tiin a tlângaupui nghe nghe a ni.

Lal Isua thawhlehna hi chhandamna hnathawh hlen

chhuahna leh tihfamkimna a nih avângin a pawimawh zual a.A zirtîrte leh amah zuitute rinna tinungtu leh tifamkimtu a ni.Moltmann-a’n a sawi angin, Tirhkohten Chanchin |ha an hrilnaapiangah Isua an khenbeha ngei kha Pathianin a kaitho ta tihhi an thuchah laipui a ni (Theology of Hope, p. 166). Rom10:9-a “I kain Isua chu Lalpa a ni tih i \an a, mitthi zîng ataPathianin a kaitho tih i thinlunga i rin chuan chhandamin i awm

ang,” tih thu hi Paula chauh ni lovin, Tirhkohte leh ringtuhmasate Pathian thu hril dân a ni. Kohhran hmasate Pathianthuhril khaikhâwmna hi I Korinth bung 15:3,4 thu hi a ni a:“Khatia, Krista chu Pathian Lehkha thu ang zêla kan sualteavânga a thih a, an phûm a, Pathian Lehkha thu ang zêla nithum nia kaihthawha a awma, Kiphaa hnêna a lo inlâr tekha…” tiin Paulan a sawi a. Chuvângin, Lal Isua thawhlehnahi Chanchin |ha laipui a ni.

Chhandamna thu-ah Lal Isua thawhlehna hi a nun leh athihna nên thil pakhat anga inzawm tlat a ni. Mi thiamten ‘Kristahnathawh’ tia an sawi hian a pian a\anga a thawhleh hnua vânlâwn thlengin an huamtîr a. Paulan ‘Kraws’ a tih \hin pawh hiIsua Krista nun leh a hnathawh pum pui, a thawhlehna chenhian a huam vek a. “Kraws thu chu boral mêkte tân chuan âtnaa ni si a, keini chhandam mêkte tân erawh chuan Pathian

Page 156: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 156/380

NILAI THUPUI156

www.mizoramsynod.org

thiltihtheihna a ni zâwk e,” a tih pawh khân Lal Isua thawhlehnahi a huam tel a ni (I Kor. 1:18). “Chanchin |ha chu ka zahpui

si lo,” (Rom 1:16) a tih pawh khân Isua thawhlehna hi a huamtel a, a laipui a ni nghe nghe a ni.

A tîra kan sawi tawh ang khân Lal Isua thawhlehna lehhun hnuhn<ng thu hi \hen hran theih lohva inlaichîn leh inzawma ni. Vâna a lâwn \uma vântirhkohvin a zirtîrte a thlamuanna thukhân Lal Isua thawhlehna leh hun hnuhn<ng inzawm nghehziaa târlang fiah hle: “Galili rama mite u, engati nge v^n lam ena

in din reng? He Isua in hnên ata vâna hruai chhohva a awm hivâna a chho in hmu ang bawk hian amah ngei hi a lo kal lehang,” tiin (Tirh. 1:11). Lal Isua lo kal lehna thu hi Kristiante beiseina innghahna a ni a. A lo kal leh beiseina hian mitthithawhlehna leh ni hnuhn<nga rorêlnate a keng tel vek a. Hênghun hnuhn<ng thute hi Lal Isua thawhlehna avânga lo awm theichauh an ni. Isua thawhlehna tel lovin, a lo kal lehna a awm theilo va. Mitthite thawhlehna leh rorêlna te pawh Krista thawhlehna

avânga lo awm thei chauh a ni (Phil. 2:9-11).

Lal Isua thawhlehna leh hun hnuhn<ng inzawm nghehzia hiPaulan a sawi fiah thiam hle. Mitthi thawhlehna hi Lal Isuathawhlehna avânga lo awm a nihzia kawng hrang hrangin a sawia. Mitthi thawhlehna a awm loh chuan Krista kha kaihthawhin aawm lo vang (I Kor. 15:13), Krista kaihthawha a awm loh chuana thuhril pawh eng mah a nih loh tûr thu leh an rin pawh eng mah

a nih loh tûr thu a sawi a (I Kor. 15:14), chutiang a nih chuanamah Paula ngei pawh hriatpuitu dawthei a nih tûr thu a sawi hialnghe nghe a ni (I Kor. 15:15). Isua thawhlehna tel lo chuan hunhnuhn<ng thu chauh ni lovin, Kristian thurin pum pui hi awmzenei lovin a ngai bawk a. Amaherawhchu, Isua Krista hi a thawhleh avângin a sawi ang ngeiin chhandamna tifamkim tûrin a lo kalleh dâwn a, mitthi thawhlehna pawh a awm ngei dâwn tih a sawi

zui nghâl a ni (I Kor. 15:20).

Page 157: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 157/380

157NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Lal Isua thawhlehna hian a lo kal tûr thu leh mitthitethawhlehna a awm tûr thu a târlang a ni mai lo, sual leh a

thiltihtheihna zawng zawng hnehtu leh titlâwmtu, Lalpa lehChhandamtu a nihzia mite fiah taka hriattîrin, rinna nung a pea. Sual leh a thiltihtheihna hnehtu Lalpa leh Chhandamtu chu hekhawvela Pathian ram a famkima thlentîr t<r leh chhandamnafamkim thlentîr tûrin a lo kal leh ngei dâwn tih beiseina nung asiamsak bawk a. Chutianga rinna leh beiseina nung neituTirhkohte leh ringtu hmasate chuan engkim chân leh thih pawhhuamin Chanchin |ha an hril a. Hun hnuhn<ng beiseina pawhthlah lovin thih thlengin an vuan nghet tlat hlawm a ni.

Lal Isua thawhlehna hi thihna aia nunna chungnun zâwkziate, sualna aia \hatnain thil a tih theih zâwkzia te, nakin hun loawm zêl tûr hi chhiatna leh boralna aia chhandamna hunlâwmawm, thilsiam zawng zawngte pawh siamtharna hun a nihzâwkzia min kawhhmuhin, beiseina êng min petu a ni a.

Khawvêl buaina leh harsatna kârah, nuclear râlthuamhlauhawmin leilung pum pui rawhtuina meia a chantîr hlauhthâwnawmna kârah pawh beiseina êng min petu awmchhun a ni. Lal Isua thawhlehna hian, “En teh, thlasik a ral a,ruahtui a kangin a kiang ta si; leian pangpârte an lo lang a,sîrva zai vâwr hun a lo thleng a, \huva awrâwl hriat a ni ta,kan ramah hian,” tiin (Hlate 2:11,12) hma lam beiseina êngchuai thei lo min chhit ênsak zêl dâwn a ni.

 Sawi ho tûr 

Lal Isua thawhlehna hian engti ang takin nge Kohhranhotethinlung a luah khaha, hma lam beiseina hi eng ang chenin nge minsiamsak? Chanchin |ha hrilna kawnga \hahnemngaihna min petuniin kan hria em?

Page 158: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 158/380

NILAI THUPUI158

www.mizoramsynod.org

  June 29

THAWHLEHNA HMAHRUAIChhiar tûr : I Kor. 15:20-28; Rom 5:12; Kol. 1:15-20

Zirlai hmasaah Krista thawhlehna avânga mitthi thawhlehnaa awm tûr thute kan sawi tawh a. Tûn \uma kan thupui hianchu lam chu min hawipui dâwn a. Mitthi thawhleh beiseina hiIsua Krista thawhleh avânga lo awm a ni tih thu kan ngaihtuahdâwn a ni.

Thawhlehna hmahruai tih hi mi thiamte chuan thawhlehnatiamkamna emaw, chhinchhiahna emaw tiin an sawi fiah a(The New Bible Interpreter’s Commentary, Vol 10, p.981). Mittthi thawhlehna a awm dâwn tih chhinchhiahnaemaw, tiamkamna emaw angin a hrilhfiah theih bawk âwm e.

Welsh Thurinah “Krista thawhlehna chuan mi thianghlimtethawhlehna awm tûr a tichiang a. An hmahruaitu angin a tholeh a ni,” tia puan chhuah a ni a (Westminster Thurin leh

Welsh Thurin, p. 83). Hei hian thawhlehna hmahruai awmziaa tifiah thei âwm e.

Kan thupui, ‘thawhlehna hmahruaitu’ tih hi Paula\awngkam a ni a. Lal Isua thawhlehna hmahruaitu a nih thu hi

I Korinth bung 15:20ff-ah a sawi a. “Mahni hun \heuh zêlahKrista chu thawhlehna hmahruaitu a ni,” tiin a sawi nghe nghea ni (I Kor. 15:23). Paulan Krista thawhlehna hmahruaitu anih thu a sawi hi William Barclay-a hrilhfiah dân zuiin sawifiah tum ila (The Letters to the Corinthians, pp. 96ff). Kalhlênkût hi Israel fate Aigupta bâwih ata hruai chhuaha an awmhriatrengna kût a nih rualin, an p^wl kût a ni bawk a. Israelramah March/April thla lai vêl hi an buh seng hun lai a ni a.

Page 159: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 159/380

159NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Leviticus bung 23:1-11-a kan hmuh angin buh seng hun laiaan lova buhphal khat chu puithiam hnênah an rawn pe hmasa

 phawt a. Anin buhphal chu Lalpa hmaah a hlân ang a. Chumi\um chuan berâmno a pa hâlral atâna hlan tûr a ni a,chhangphut dip hriaka hmeh leh uain hlan tel tûr a ni bawk.Chutianga buhphal an hlan hma chuan an buhthar chu ei phala ni lo. An hlan hnûah erawh chuan an ei \an thei tawh \hîna ni.

A chunga kan sawi anga buh thar hmasa Pathian hnêna

an hlan hnua an ei thei ta ang deuh hian Krista thawhlehna hiLal Isua ringtute thawhleh tûr thu leh chatuan nun a famkimakan chan tûr thu entîrna a ni. Puithiam hnêna an hlan hmazawng an buh thar an ei thei lo ang bawkin Isua Kritathawhlehna tel lo chuan mitthi thawhlehna hi a awm thei lo va.Chatuan nunna pawh amah azâra chan theih chauh a ni. Chuchatuan nunna a famkima chan theihna kawng chu a thawhlehna

hian min hawnsak bawk a ni.Isua Krista, thawhlehna hmahruaitu a nih thu hi Adama

leh Krista dinhmun inlaichînna thu hmangin Paulan a sawi fiaha (Rom 5:12ff). Mi zawng zawng hi Adama thlahte kan nihavângin Adama sualna chu kan rochungin, a sualnaah kan telvek a. Sual hremna pawh tuar vek tûr kan ni. Chutih laiin,ringtute hi Isua Krista nun \âwmpuitu, a taksa pêngte kan nih

avângin thihna ata kaihthawha a awm ang bawk khân, thihnaata thlarau lama kaihthawhin kan awm a. Nakin a lo kal lehhunah phei chuan kan taksa nên kan puma kaihthawhin kan laawm dâwn bawk a ni. Hei hi Isua Krista ringtute thawhlehnahmahruaitu a nih dân chu a ni bawk.

Lal Isua thawhlehna hmahruaitu a nihna hi hetiang hiansawi fiah theih a ni bawk. Lal Isua Krista thihna ata kaithotu

hi Pathian a ni a, Pa Pathian chauh ni lovin, Thlarau Thianghlim

Page 160: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 160/380

NILAI THUPUI160

www.mizoramsynod.org

 pawh a ni bawk a. Isua Krista a kaihthawh ang bawkin amahringtute pawh Thlarau Thianghlimin min kaitho dâwn tih Paulan

a sawi a (Rom 8:11). Thlarau Thianghlim, Krista hnêna minhruai thlengtu, a duhzâwng min hriattîrtu leh a duhzâwng titûra ni tin min kaihruaitu ngei hian nakin Lal Isua lo kal lehhunah amah ang bawkin min la kaitho ve dâwn a ni.

Lal Isua thawhlehna hmahruaitu a nihna hian thlân atakaihthawha a awm ang bawkin keini amah ringtute pawhThlarau Thianghlimin min kaihthawh hunah, kan pumin, kan

taksa nên min kaitho ve dâwn tih hi chhinchhiah ila. Hei vânghian Apostol-te thurin chuan “Taksa thawhlehna ka ring,” ati a. Heta taksa tih hi a tîra Grik \awng an hman chu ‘tîsa’tih a ni nghe nghe a. Kan taksa hi thlarau ang bawkin Pathiankutchhuak a ni a. Pathian anpuia siam mihring hian thlarau nêna huam tel ve ve a. Mihring suala a tlûk pawh khân a pahnihatihkhawlohvin an awm ve ve a ni.

Chuvângin, Krista chhandamna hnathawh hi sualin atihkhawloh zawng zawngte tundin lehna leh siamthar lehna anih avângin, Lal Isua lo kal leh hunah amah ang bawkin kantaksa ngei pawh kaihthawhin a awm dâwn a ni. Welsh Thurin-ah pawh “Mihring pum pui, taksa leh thlarau chu a tlan a…athawhlehna azârah ringtu zawng zawngte chu a taksa ropuinaanpuiin thiltihtheihna te, ropuina te leh chhiat theih lohna te

neiin kaihthawh an ni ang,” tih a ni bawk a ni.

 Sawi ho tûr 

Isua Krista thawhlehna hmahruaitu a nih thu hi sawi fiah dân\ha zâwk nia kan ngaihte sawi ni se.

Page 161: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 161/380

161NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

  July 6 

RINGTUTE THAWHLEHNAChhiar tûr : Eph. 2:5,6; Kol. 3:1,4; Joh. 5:24-29

Lal Isua thawhlehna thu leh thawhlehna hmahruai a nihthu te kan zir tawh a. Tûn \umah hian ringtute thawhlehna thukan thlir ho ve thung dâwn a ni. Nakin Lal Isua lo kal lehhuna mitthi thawhlehna hi Bible-in mi zawng zawng, ringtu lehringlote thawhlehna a nih thu min hrilh a. He thawhlehna bâkahhian ringtu nun hi thlarau lam thihna laka tihnun leh kaihthawhanga sawi a nih avângin ringtu thawhlehna tia sawi ve fo \hina ni. Chuvângin, tûn \uma ringtute thawhlehna thu kan zir tûr hi kawng hnih, tûna ringtu dinhmun, thlarau lam thihna lakatihnun a nih thu leh, nakin Lal Isua lo kal leh huna taksaa

thawhlehna kâwkin kan ngaihtuah dâwn a ni.Johana leh Paula te pahnih hian tûna ringtu nun hi thlarau

lama thawhlehna angin an sawi ve ve a. Johana bung 5:24-ahhetiang hian ringtu thawhlehna thu kan hmu: “Tu pawh ka thuhriaa, mi tîrtu ring chuan chatuan nunna a nei tawh, thiamlohvin a awm lo va, thihna ata a chhuak a, nunnaah a lût tazâwk a ni,” tiin. Hei hi ringtu thawhlehna, sualna avânga Pathian

nêna in\hen tawh, Krista zâra Pathian nêna inrem leha, aduhzâwng ti tûra nun thar lo in\an thu sawina a ni a. He ringtudinhmun sawi nân hian thiamchang, thlarau lam thihna atachhandam, chatuan nunna nei tawh tiin Johanan a sawi a ni(Joh. 3:16,18; 6:40,47; 8:51;12:44). A lehkhathawnah chatuannun hi Pathian nun, Fapa Isua Kristaa awm, Fapa ringtu lehneitu apiangte chan tûr a nih thu a sawi a (I Joh. 5:11,12),

Page 162: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 162/380

NILAI THUPUI162

www.mizoramsynod.org

thawhlehna nun, thlarau lam thihna hnehtu, Krista nun\âwmpuitu apiangten an neih tûr a ni tih a sawi nghe nghe a

ni. Chutichuan, kawng khata ngaihtuahin, thawhlehna hi LalIsua ringtute nun sawina a ni a, Chanchin |ha ziaktuten Pathianrama luh, vânrama luh tia an sawi nên pawh a awmzia thuhmuna ni.

Johana bung 11:25-ah Lal Isuan ‘thawhlehna leh nunna’a nih thu a sawi a. Chutih rual chuan, “Tu pawh mi ring chuthi mah sela a nung reng ang, nung apiangin mi ring chu eng

tikah mah a thi lo vang,” tiin a sawi chhunzawm a. He thu hianringtute hi Isua Krista, thawhlehna leh nunna neitute an ni tihmin hriattîr a ni. Lal Isuan thawhlehna a nih thu a sawi hithihna hnehtu, thihna chunga thuneitu, sual leh a theihna zawngzawngte pawh hnehtu leh ngamtu a nihzia târlanna a ni. Chatuannun hi Pathian nun sawina a ni a, Krista nun sawina a ni nghâl  bawk a. Chu Pathian nun chu Johanan hmangaihna, kan

mihringpuite hmangaih theihna nun a nih thu a sawi uar hle a(I Joh. 23:16-4:21; Joh. 13:34). He nun hi sualna leh thihnahnehtu, thawhlehna nun, chatuan thlenga kan chhawm tûr nunnaa ni.

Paulan ringtu nun thawhlehna nun a nih thu hi alehkhathawnah kawng hrang hrangin a sawi \hîn. Rom 8:1,2-ah “Chutichuan, tûnah zawng Krista Isuaa awmte tân chuan

thiam loh chantîrna rêng a awm tawh lo. Krista Isuaa NunnaThlarau dân chuan sualna leh thihna dân ata chu mi tichhuak tawh si a,” a ti a. Ephesi bung 2:1ff-ah Lal Isua ringtute kan bawhchhiatna avânga thi kan nih lai pawha Krista ruala tihnun,kaihthawh kan nih thu a sawi a. Kolossa bung 2:13-ah hetiangdeuh bawk hian ringtute hi Krista ruala kaihthawh, tihnun kannih thu a sawi leh a. Kolossa bung 3:1-ah phei chuan,“Chutichuan, Krista hnêna kaihthawhin in awm ve tawh chuan

Page 163: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 163/380

Page 164: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 164/380

NILAI THUPUI164

www.mizoramsynod.org

nunna nên hian an thlarau pawh Krista hnênah a châwl dâwna. Nakin Lal Isua lo kal leh hunah he nunna nên vêk hian

kaihthawhin an awm dâwn a ni.Paulan thihna avânga chatuan nunna kan hloh loh tûrzia

hetiang hian a sawi a: “Krista hmangaihna ata chu tuin nge min\hen thei ang?” tia zâwtin, amah vêkin, “|hen suh e, chûngzawng zawngah chuan min hmangaihtu avâng chuan, ropui takangamtu kan ni. Thihna te, nunna te, vântirhkoh te, lalna te…thilsiam dang rêng rêngte pawhin kan Lalpa Krista Isuaa awm

Pathian hmangaihna ata chu mi \hen thei lo vang tih dik takinka hria a ni,” a ti a ni (Rom 8:35ff). Johana pawhin nakinamitthite thawhleh hunah pawh ringtute chatuan nunna nên anthawhleh tûr thu hetiang hian a sawi bawk a ni: “Hêng hi mak ti suh u, a hun a thleng dâwn ta, chutih hunah chuan thlâna awmzawng zawngin a aw an hria ang a, an chhuak vek ang; thil \hatitute chu nunna changin an tho leh ang a, thil sual titute erawh

chu thiam loh changin an tho leh ang,” tiin (Joh. 5:28,29). Paulaleh Johana te pahnih hian ringtu chatuan nunna nei tawhte thihnaina tibuai tawh loh thu an sawi a. Nakin a lo kal leh hunah pawhchatuan nunna changin, kan taksa nên kaihthawhin kan awmang a. Chutih hunah chuan chatuan nunna pawh a famkimin kanchang tawh dâwn a ni.

Lal Isua lo kal leh huna ringtute thawhlehna hi thlarau

thawhlehna mai ni lovin, taksa thawhlehna a ni tih chhinchhiahila. Paulan kan taksa kaihthawh a nih t<r thu a sawi a. Tholeh taksa awm dân tûr pawh sawi fiah a tum a, vân nun rematihdanglam a nih tûr thu bâk erawh sawi fiah hleih theih a nilo (I Kor. 15:35ff). Johana pawhin sawi fiah a tum a, “Kanropuina tûr eng ang nge a la lang rih lo ve, amah a lo inlâr hunah amah angin kan awm dâwn,” tih bâk chu ani pawhinsawi fiah dân dang a hre bîk lo niin a lang (I Joh. 3:2).

Page 165: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 165/380

165NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Tho leh taksa dinhmun te, thih hnu piah lam thlaraukhawvêl dinhmun hi mihring \awngkam hmanga sawi fiah vek 

theih a ni lo va. Eng pawh ni se, ringtute thlarau lam thawhlehnachang tawhte hi kan zavaiin nakin Lal Isua lo kal hunah taksanên kan puma kaihthawh kan la ni vek dâwn tih chhinchhiahila. Tûna thlarau lam thawhlehna changte hi kan zavaia ropuinaalawm luh kan nih vek theih nân kan beisei thurin hi nghet takakan vawn a pawimawh hle.

 Sawi ho tûr 

Ringtute thlarau lama thawhlehna hi nakina Lal Isua Krista lokal huna thawhlehna nên a inzawmna lai leh a hranna lai nia kanhriatte sawi ni se.

Page 166: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 166/380

Page 167: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 167/380

167NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Johana bung 5:28,29 thu hian ringtu leh ringlote thawhlehnaa ruala a awm tûr thu a sawi chiang hle. He thu hi Lal Isuan

a sawi hmain amah ringtute chu thlarau lam thawhlehna temtawh, thihna ata kaihthawh, thiamchang, chatuana nunna neitawh an nih thu sawi lan hmasak a ni a. Chumi hnuah mizawng zawng thawhlehna lo awm tûr thu hi sawiin, “Chutihhunah chuan thlâna awm zawng zawngin a aw an hria ang a,an chhuak vek ang. Thil \ha titute chu nunna changin an tholeh ang a, thil sual titute chu thiam loh changin an tho leh ang,”tiin a sawi zui nghâl a ni.

Paula hian a lehkhathawn lamah ringtute thawhlehna thuchauh sawi niin mi \henkhatin an ngai a. Ringlote thawhlehnathu hi a sawi lang meuh lova ngaih a ni. Nimahsela, Governor Felix-a hmaa a thiamthu a sawi \umin “Mi fel leh fel lotethawhlehna a awm tih Pathian lamah ka beisei,” tiin Lal Isualo kal leh huna mi zawng zawng thawhlehna a awm tûr fiah

takin a sawi a ni (Tirh. 24:15).Thupuan bung 20:13-15-ah mitthite a lian a têin Pathian

lal\hutphah hmaa an din tûr thu sawina kan hmu bawk a.Hemi \um hian tuifinriat te, thihna leh mitthi khuaten an chhûngamitthi awmte a chhuahtîr thute sawi lan a nih hnuah, mi tin anthiltih ang zêla rorêlsaka an awm tûr thu sawi lan a ni. Chu bâkah, mitthite a lian a têa rorêlna hmaa dingte hi mi zawng

zawng, ringlote nên lam a huap veka ngaih a ni. An zînga Nunna bua hming chuang lote meidîla paih a nih thu a sawihian ringlote an tel tih a tichiang lehzual a. Chutichuan, LalIsua lo kal hunah ringtute chauh ni lovin, ringlote pawhkaihthawhin an awm dâwn a ni.

Bible zirtîrna zuiin Wesminster Thurin chuan thawhlehnahi mi zawng zawng, ringtu leh ringlote thawhlehna a nih thu a

Page 168: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 168/380

NILAI THUPUI168

www.mizoramsynod.org

sawi a. Mitthite chu anmahni taksa ngei, nihphung danglamerawh pua kaihthawh an nih tûr thu a sawi hnuah, “Mi fel lote

taksa chu Krista thiltihtheihnain thiam lo changa kaihthawhinan awm ang a, mi felte taksa erawh chu Krista thlarauvinthiam changa kaihthawhin an awm ang,” tiin a sawi a. WelshThurin pawhin, “Nikin niah chuan mitthi zawng zawng, mi felleh mi fel lote pawh kaihthawh an ni ang a…Krista chuan mifel leh rorêltu thiltithei a nihna angin mi sual zawng zawngtetaksa pawh chatuan zahna, hmuhsitna leh nghaisaknahmachhawn tûrin a kaitho ang,” tiin a sawi bawk a ni.

Kan Kohhran PCI thurin chuan, “Ni hnuhn<ngah chuanmitthite chu kaihthawhin an awm ang a, mi zawng zawng Kristarorêlna \hutphah hmaah an lang ang a, he dam chhûnga anthiltih \hat leh \hat loh ang zêlin rêlsak an ni ang. Ringlote lehmi sualte chuan thiam loh changin an sual hremna an tuar ang,” tiin a sawi a. Ringlote thawhlehna hi kan Kohhran thurinin

a sawi a. Ringtute nên a ruala kaihthawha awm tûr leh rorêlnahmaah pawh ringtute nên ding tûra ngaih a ni.

Bible-in mi zawng zawng hi mihring hmasate tlûkna lehkhawlohna avângin mi sual, thiam loh chang, chatuana boraltûr kan nih tih min hrilh a. Lal Isua Krista ringtute erawh chuthiam chantîra an awm tawh avâng leh chatuan nunna an neihtawh avângin chatuan nunna neia kaihthawhin an awm dawn

a. Ringlote erawh chu ngaihdamna an chan ve loh avangin,thiam loh changa kaihthawhin an awm ang a, Krista rorêlnahmaah pawh thiam loh chang tûr, chatuan hremnaa kal tûrtean ni.

Thih hnua ringlote dinhmun sawina hi Luka bung 16:19ff-a mi hausa leh Lazara te chanchinah kan hmu a. Thih hnuah pawh nâ leh hrehawmte hriat zuina an la nei zui zêl dâwn a.

Page 169: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 169/380

169NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Hremhmunah na tuarin hrehawm takin an awm zui zêl dâwnniin a lang. Thuthlung Thar bu hrang hrangah ringloten thih

hnua chatuan hremna an tuar tûr thu kan hmu a (Mat.25:31,41,46; II Thess. 1:7-10; II Pet. 2:9; Juda 6; Thup.20:11-15). Kan Kohhran thurin \obul, Westminster leh Welshthurin pawhin ringloten chatuana hrehawm an tuar tûr thu hian târlang a ni. Khawvêla an damlai hunah mi sualten an sualman an tuar hman lo a ni thei e. Pathian hi dikna leh felnaakhat a nih avângin a duh loh zâwng titute hian Krista zara angaihdamna an chan si loh chuan engti kawng mahin Pathiandikna leh felnain a phût hremna hi an pumpelh dâwn lo a ni.

 Sawi ho tûr 

Ringtute leh ringlote thawhlehna danglam dân nia kan hriattesawi ni se, Lal Isua lo kal huna ringtute a kaihthawh chhan niakan hriatte sawi ni bawk se.

Page 170: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 170/380

NILAI THUPUI170

www.mizoramsynod.org

  July 20

LAL ISUA LO KAL LEHNAChhiar tûr : Joh. 14:1-4; Tirh. 1:9-11;

  I Thess. 4:13-18; Thup. 22:1,12

Lal Isua lo kal lehna hi Kristian thurin laipui a nih thuleh hun hnuhn<ng thu khaikhâwmna a nih thute zirlai hmasalamah kan sawi lang tawh a. Ringtute tichaktu leh tinungtu  pawimawh tak a ni a. Vawiin thlengin Kohhran thurininnghahna lungphûm pawimawh tak a ni. Lalpa lo kal lehnahi Thuthlung Tharah \awngkam hrang hrang, Lalpa Ni, inpuanchhuahna, hun tâwp, lo kalna (Gk. Parousia) ti tein sawi ani a. Lalpa lo kal lehna tih \awngkam tak hi chu kum zabi pahnihnaa Kohhran pate zînga mi, Justin Martar-a chher chhuah a ni a. A lo kal lehna \awngkam hrang hrangte

khaikhâwm nân hman zui a ni ta a ni.Lal Isua lo kal leh beiseina hi Bible zirtîrna a ni a. Amah

Lal Isua ngeiin a lo kal leh tûr thu hi a tisa put lai nî khân azirtîrte hnênah a sawi \hîn a (Mat. 24:30; 25:19,31; 26:64;Joh. 14:1-3). Vâna a lâwn niah pawh Vântirhkohvin “He Isuain hnên ata vâna hruai chhohva a awm hi, vâna a chho in hmuang bawk hian amah ngei hi a lo kal leh ang,” a ti a (Tirh.

1:11). Tirhkohten Lal Isua lo kal leh tûr thu hi an thuhril lehan lehkhathawnahte an sawi tam hle (Tirh. 3:20,21; Phil. 3:20;I Thess. 4:15,16; II Thess. 1:7,10; Tit. 2:13; Heb. 9:28; etc).Paula phei hi chuan a sawi tam lehzual a. Rev. Dr. VânlalnghâkaRâlte sawi dân phei chuan Thessalonika lehkhathawna bungtin tâwpa thu hlâwm pawimawh chu Lal Isua lo kal lehna thua ni deuh vek a ni ( Lalpa Lo kal Lehna, pp.31f).

Page 171: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 171/380

171NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Kristian thurin laipui a nih ang takin, Lal Isua lo kal lehnahi Kohhranin a ngai pawimawh hle. Apostol-te thurinah ‘Mitthi

leh minung rorêlsak tûra a lo kal leh tûr thu’ puan chhuah a nia. Nicea thurinah pawh hetiang deuh bawk hian puan chhuaha ni leh a. Kan Kohhran thurin \obul, Westminster thurinah“Khawvêl tâwpah mihringte leh vântirkohte rorêlsak tûrin a lokal leh ang,” tia puan chhuah a nih bâkah, “A hun leh ni chutu ma hriat loh tûra thup,” a nih thu sawi lan a ni. Kan KohhranPCI thurin pangana tâwp lamah a thawhlehna thu nênchhunzawmin, “Pathian ding lamah a han chho va, chutah chuana mite tân a dîlsak reng a, chuta \ang chuan mitthite kaitho tûr leh khawvêl rorêl tûrin a lo kal leh ang,” tia puan chhuah a ni.

Lal Isua lo kal lehna hi mitthi thawhlehna leh rorêlnahnuhn<ngte nên indawta lo awm tûra sawi a ni. A lo kalhmain khawvêl hnam zawng zawng hnêna Chanchin |ha hrilkim a nih tûr thu te, Krista dodâltu (Anti-Christ) lo lan tûr thu te leh thil mak leh chhinchhiahna chi hrang hrang- indonate, \âm te, hripui te leh zâwlnei derte an pun tûr thu sawi lana ni hlawm a (Mat. 24:14ff; Mk. 13:24ff; Lk. 21:25ff; IIThess. 2:3f; I Joh. 4:3). Hêngte hi Lal Isua lo kal hun tûr chhinchhiahna anga sawi \hin a ni.

Mi \henkhatin kum sâng rorêl te, mi thianghlim lâwr te,hrehawmna hun leh Har-Magedon indona te nên Lal Isua lokal lehna hi hun indawt chhâwng ang deuhva lo awm tûrin an

zirtîr a. Hêng kan han sawi tâk thil chi hrang hrangte hi a lokal leh hmaa lo awm tûra \henkhatin an sawi laiin, a lo kalhnua lo awm tûrin \henkhatin an sawi ve thung a. Mi thianghlimlâwr thu leh kum sâng rorêl thu nêna thil thleng indawta ngaitute phei chuan Lal Isua lo kal lehna hi \um hnih angin an sawi; leithleng lova vân chhûm thleng chauhva a lo kal \um leh kumsâng rorêl tûra he lei rapa a lo kal \um nên, \um hnih lo kal

tûra ngaih a ni. Hêng thute hi Protestant Kohhran zidinghote

Page 172: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 172/380

NILAI THUPUI172

www.mizoramsynod.org

hi chuan thurin leh zirtîrna laipui atân kan hmang lo tih hriata pawimawh âwm e. Bible leh Kohhran thurin sawi angin, Lal

Isua lo kal lehna hi \um khat tûra inzirtîr a ni a, mitthithawhlehna leh ni hnuhn<ng rorêlna te nên hun khaihlak awmlova lo thleng tûra inzirtîr a ni.

A lo kal leh hun tûr hi amah Lal Isuan Pa chauh lo chuantu man an hriat loh thu a sawi a. Amah pawhin a hriat loh thua sawi lang nghe nghe a ni (Mat. 24:36; Mk. 13:32)). Engtik hunah pawh lo kal thut thei a nih avângin inring reng tûrin min

hrilh a. Mi \henkhatin Lal Isua lo kal hun tûr hi chhût chhuahtheih niin an ngai a. Thlarau hriattîrna a\anga hriaa inchhâlte pawh an lo awm fo tawh \hîn a ni. Vawiin thlengin Lal Isualo kal hun leh ni chhûttute leh hrilhlâwktuten an la hrilhlâwk dik lo va, an chhût dik bawk hek lo va. Pa chauh lo chuanFapa leh Thlarau Thianghlim pawhin an hriat loh tûr, hriat lotum phêt hi Pathian pawisak lohna leh a thu âwih lohna liantak a tling a. Lal Isua a lo kal leh dâwn tih erawh nghet taka

rin tûr a ni a, eng hunah pawh lo kal se, lâwm taka hmuak thei tûra kan inpeih hi a pawimawh ber chu a ni.

Lal Isua lo kal dân tûr Bible-in kawng hrang hranga asawite hi a tâwi thei angin hlâwm khâwm dâwn ila. A hmasa  berin, Lal Isua hi amah ngei a lo kal leh dâwn a ni. Mi\henkhatten Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng kha LalIsua lo kal lehna niin an ngai a. Ringtu mi malin Lal Isua a

rinna avânga a nuna danglamna lo thleng te leh, he khawvêlaPathian ram lo thlengte hi a lo kal lehna angin mi \henkhatinan sawi bawk \hîn. Hêngte hi Lal Isua lo kal lehna nênthuhmuna ngaih tûr a ni lo. Pathian thuin amah Lal Isua ngeimita hmuh theiha a lo kal leh tûr thu min zirtîr tih chhinchhiahtlat tûr a ni (Tirh. 1:11; I Thess. 4:15-17; Heb. 9:28; Thup.1:7). Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng kha a lo kal

lehna ni se, Tirhkohten Lal Isua lo kal leh beiseina an nei tawh

Page 173: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 173/380

Page 174: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 174/380

NILAI THUPUI174

www.mizoramsynod.org

  July 27 

LAL ISUA LO KAL LEHNA ATÂNAINBUATSAIHNA

Chhiar tûr : Mk. 13:32-37; Rom 13:11-14; II Pet. 3:9-18

Lal Isua Krista lo kal lehna atâna inbuatsaih tûra fuihnathu hi Thuthlung Thar bu hrang hrangah kan hmu a. Rei rial

lova lo kal mai tûra an beisei thu leh a lo kal lehna atânainbuatsaih dânte pawh eng emaw chen Bible a\angin kan hrethei a. Kohhran chanchin a\angte pawhin Lal Isua lo kal lehnaatâna inbuatsaihna chi hrang hrangte pawh sawi tûr eng emawzât a awm bawk a. Hêng a\angte hian kan thupui, Lal Isua lokal lehna atâna inbuatsaihna thute kan ngaihtuah dâwn a ni.

Thuthlung Thar bu \henkhata Lal Isua lo kal lehna atâna

inbuatsaih tûra fuihna thute hi lo thlîr hmasa ila. Marka bung13:33-37 thuah a lo kal hun tûr hriat lâwk theih a nih loh thuleh inring renga awm tûra Lal Isuan a zirtîrte a fuihna thu kanhmu a. He thu hi Matthaia bung 24:42-44 leh Luka bung21:36-ah te kan hmu bawk a. Rom bung 13:11-14-ah a lokal hun a hnaih tawh avânga inbuatsaih tûra Paulan fuihna thua sawi te kan hmu ve leh a. Heta Paula fuihna hi thim thiltihte paiha, êng thuama inthuam tûra fuihna thu a ni a. Lal IsuaKristaa inthuam tûra fuihna thu tiin a sawi theih bawk.

Jakoba bung 5:7-9 thuah fuihna thu danglam tak leh tûnlaihuna Kohhranhote kan infuihna atâna \angkai tak tûrte kanhmu leh a. A lo kal mai rih loh avânga beidawng lo tûr lehdawhthei taka nghâk tûra fuihna thu a ni a. Insawichhe tawnlova, lungrual taka rilru hmun khat pua a lo kal lehna nghâk 

tûra fuihna a ni. II Petera bung 3:9-18 thu hlâwmah hian

Page 175: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 175/380

175NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

fuihna thu chi hrang hrang kan hmu leh a. Thianghlim taka, bawlhlawh kai lo leh sawisêl bova awm tûra taihmâk chhuah

tûra fuihna thu kan hmu a. A lo kal lawk lohna chhan, mizawng zawng chhandam a duh vâng a nih thu leh, fel tak lehthianghlim taka nung tûra fuihna thu kan hmu zui nghâl bawk a ni. I Johana bung 2:28-ah Lal Isua lo kal hunah zak lovahlim tak leh lâwm taka kan lo hmuah theihna tûrin amahaawm reng tûra fuihna thu kan hmu bawk a ni.

Hêng fuihna thu chi hrang hrang kan hmuh a\angte hian

Kohhranhoten Lal Isua lo kal lehna atâna inbuatsaihna ankalpui dân hi \awng\ai leh a huhova Pathian biakna neih te,khawvêla Krista nungchang ang tihlan te, sual laka inthiar fihlîm leh thil \ha tih te, khawvêla Pathian ram tizau zêl tûraChanchin |ha hrilte hi a ni. Hêngte hi a mal malin lo thlîr zuinghâl ila.

A hmasa berin, inring renga awm tûr a ni. He fuihna hi

Lal Isua \awngkam chhuak a ni a. Zirtîrte chauh ni lovin mizawng zawngte min fuihna thu a ni (Mk. 13:37). Inring renginawm rawh u tih hian a huam zau hle. A thu ken pawimawhtak pahnih erawh chu ngaihven leh \awng\ai tihte hi a ni a. Ngaihven tih hian a lo kal leh t<r thu rilrua vawn reng a k^wk tel a. An inhmuh nikhuaa Maranatha (Lalpa chu a lo kaldâwn) ti khawpa an rilru leh an nun luah khahtîr kha ‘ngaihven’

tih hian a kawh langsâr tak a ni âwm e. |awng\ai hi ngaihvendân pawimawh tak a ni bawk. |awng\ai hi Pathian lalna lehthuneihna pawmna, khawvêl harsatna leh buaina kârah pawhPathian lalna leh thuneihna hnuaia intuk luhna a ni a. |awng\aihian fianriala Pathian pâwlna bâkah a huhova Pathian biak akeng tel bawk. A lo kal lehna thusawi leh ngaihthlâk te, hlasak ho leh \awng\aihote a huam tel vek a ni.

Page 176: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 176/380

NILAI THUPUI176

www.mizoramsynod.org

Kristaa awm reng hi Lal Isua lo kal lehna atânainbuatsaihna pawimawh tak a ni bawk. “Amahah awm reng

rawh u,” tih hi Johanan Kohhranhote hnêna Lal Isua lo kallehna atân an inbuatsaih dân tûr a sawi a ni a. Isua Kristaaawm tih hi Thlarauva awm tihte nên a awmzia a thuhmun a.Lal Isua Krista duhzâwnga nun leh khawsak te, rinawm takaa hniakhnung zui tihna te a ni a. A nun \^wmpuina a ni nghâl bawk a. Paulan ‘Lal Isua Krista chuan inthuam ula’ a tih nêna thuhmun âwm e. Thim thiltih paiha êng thuama inthuam tihte nên pawh awmze thuhmun nei a ni. Englai pawha Kristanungchang tihlan hi Kristaa awm, Kristaa inthuam dân chu ani a. Peteran ‘khawvêl bawlhhlawh kai lo, sawisêl bova awm’a tih pawh kha a awmze pawimawh tak a ni thei bawk. Kristakhawngaihna leh hriatnaa \han len tihte pawh kha Paulan‘Kristaa awm, Lal Isuaa inthuam’ a tih te nên thuhmun a ni a.Lal Isua lo kal lehna atâna ringtute lo inbuatsaih dân pawimawhtak an ni vek hlawm a ni.

Sual kalsan leh thil \ha tih hi kan inbuatsaih dân tûr dangleh chu a ni. Paulan Thessalonika Kohhranhote hnênah, “Sualtinrêng lakah inthiar fihlîm rawh u,” a ti a (I Thess. 5:22).Heta sual tinrêng a tih hian mahni hmasialna te, chapona te,duhâmna te, hlemhlêtna te leh huatnate a huam a. Hêng sualnatehi chhûngkua leh khawtlâng, ram leh hnam keh chhiatna bula ni a. Kohhrana nun leh rawngbâwlna tichhetu a ni bawk a.Hêng sualna laka inthiar fihlîm hi Lal Isua lo kal lehna hmuahdân tûr pawimawh tak a ni. Hêng bâkah pawh Paulanhmangaihna leh thianghlimna vawng nung tûrin a fuih tel bawk a (I Thess. 3:11-4:12). Hei hi sual kalsan, sual laka inthiar filhlîm tûr a sawi nên a inzawm a ni.

Lal Isua lo kal lehna atâna inbuatsaih dân tûr pawimawhtak dang leh chu ‘Chanchin |ha hril’ hi a ni. Chanchin |ha

Page 177: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 177/380

Page 178: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 178/380

NILAI THUPUI178

www.mizoramsynod.org

  August 3

HUN HNUHNÛNG CHHINCHHIAHNA – LAL ISUA SAWI DÂN

Chhiar tûr : Mat. 24:15-28; Mk. 13:3-13; Lk. 21:29-38

Hun hnuhn<ng chhinchhiahna Lal Isua sawite hi Chanchin

|ha bu hmasa pathumah kan hmu a. Hêng thute hi mi thiamtechuan ‘Olive tlânga Lal Isua thusawi’ tiin an sawi \hîn a.Jerusalem khawpui temple nên lama tihchhiat a nih tûr thu leha lo kal leh tûr thu a sawi a inchawhpawlh a. Chûng thil lothlen hmaa thil lo awm tûrte a fûn tel hlawm bawk a ni.

Lal Isuan Olive tlânga hêng thu a sawi hma lawk hian azirtîrte nên temple an tlawh a. An haw dâwn \êpin a zirtîrte

hn>nah Jerusalem tihchhiata a awm tûr thu leh ‘tihchim lohvalung intiang rêng rêng a awm loh tûr thu’ a sawi hmasa tê têa. Olive tlâng an thlen hnuin a zirtîrten ‘Chûng chu eng tikahnge a lo awm ang, chûng zawng zawng chu a thlen dâwnhunah chhinchhiahna eng nge awm ang?” (Mk. 13:4), “I lokalna leh khawvêl tâwp chhinchhiahna eng nge ni ang?” tiin anzâwt a (Mat. 24:3). Chutianga a zirtîrte zawhna a chhânnaahchuan hun hnuhn<ng chhinchhiahna chi hrang hrangte hi asawi lang ta a ni.

Hun hnuhn<ng chhinchhiahnate kan luhchilh hmainJerusalem leh temple tihchhiat thu hi sawi hmasa lawk ila. LalIsua sawi lâwk angin kum A.D. 70 khân General Titus-hovinRom sipaiten Jerusalem khawpui leh temple hi rei tak an hual beh hnuin an tichhia a. Hemi \um hian Juda historian, Josephus-

Page 179: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 179/380

179NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

a sawi dân chuan mihring nuai 11 lai an thi a, mi sîng kua lehsâng sarih vêl zet salah an hruai a ni âwm e. Rom sipaiten

khawpui an hual chhûnga mipui \âmzia an sawi chu, ran êkteinan inhnawh puar a, nu \henkhat phei chuan an fate sa an eihial a ni âwm e (Barclay, The Gospel of Mark , p. 362).Chutiang khawpa chhiatna râpthlâk tak mai lo thlen tûr thuchu hun hnuhn<ng chhinchhiahna a sawi \um hian Lal Isuan asawi tel a. Chuvângin, Jerusalem khawpui leh temple chhiattûr thu a sawi hi nakin Lal Isua lo kal leh hun tûr chhinchhiahnaa sawi nên thliar hran thiam a pawimawh. Chutih rual chuan,Jerusalem chunga chhiatna lo thleng ang bawk hi hunhnuhn<ngah pawh lo thleng thei a ni tih hriat a \ha ang.

Lal Isuan nakin khawvêl tâwpa a lo kal leh hunahchhinchhiahna chi hrang hrang lo awm tûr hetiangin a sawi a:‘indo thu leh indo thuthang in la hria ang,’ ‘hnam hrang lehram hrang an indo ang a,’ ‘hmun hrang hrangah \âmte a tla

ang a’ ‘lirte a nghîng ang’ tiin (Mk. 13:7,8; Mat. 24:6,7; Lk.21:10,11). Chanchin |ha Luka ziakah chuan “lîr nasa takina nghîng ang a, hrite a lêng bawk ang,” tih a ni (Lk. 21:11).Hêng chhinchhiahna kan sawite hi Lal Isuan ‘nau vei \antirhna’a la ti chauh nghe nghe a ni.

Hun hnuhn<ng chhinchhiahna dang Lal Isuan a sawi lehchu ama hming avânga ringtuten tihduhdahna leh hrehawm an

tuar tûr thu hi a ni: ‘rorêltute an mantîr dâwn che u a’‘inkhâwmna inah an vua ang che u a’ ‘hotute leh lalte hmaahin la ding ang’ tiin (Mat. 24:9; Mk. 13:9; Lk. 21:12). Achunga târlan bâkah pawh thi khawpa tihduhdahna an tuar tûr thu te, nu leh pa leh pianpui unaute huat an hlawh tûr thu lehan kut an tuar tûr thute pawh sawi lan a ni a. Mi zawng zawnghuat an nih tûr thu pawh sawi lan a ni.

Page 180: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 180/380

Page 181: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 181/380

181NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

zâwk e,” tiin. Khawvêl ram zawng zawnga hnam tinte hnênaChanchin |ha hril hmasak thu hi tûnah hian kum zabi khatna

tâwp lam aiin kan hnaih deuh tawh ngei ang a. Chuti chungchuan khawvêl mihring tlûk leh dingâwn ruk zet zînga a zâtve pawh tling lo hi a hminga Kristiana inchhâl kan la ni chauh riha. Lal Isua lo kal lehna hun kan hnaih lehzual theihna tûrin tûnaia Chanchin |ha hril kan uar lehzual a \ûl dâwn a ni.

Sual pun tûr thu leh chumi avânga hmangaihna lo dai tûr thu hi hun hnuhn<ng chhinchhiahna pawimawh tak a ni bawk 

(Mat. 24:12). Lal Isuan sual a tih hi mahni hmasialna te,chapona te, duhâmna te, îtsîkna, huatna, awhna \ha lo te lehvervêkna te hi a ni a. Hêng hi chhûngril lama sualna, pâwnlam lang theia sualna chi hrang hrang kai chhuaktute an ni.Chûng lang theia suahsualnate chu mahni mihringpui hmangaihloh te, tualthah te, insual te, zu in leh zu ruih te, hur leh inngaihchîn te, hlemhlêt leh mi rethei hmuhsit leh rah beh te hi a

langsâr zual deuh an ni âwm e. Paula chuan hêng sualnate hi‘thim thiltih’ tiin a sawi a ni (Rom 13:12f). Tûnlai huna ruihtheihthil tih leh rawlrâla chêt te hi suahsualna lo pun nasatzia târlannaremchâng tak a ni thei ang.

Hun hnuhn<nga thil lo thleng tûr Lal Isuan a sawinaahvân lam thil – ni, thla leh arsite chunga thil danglam tak lothlen tûr thu sawi a ni bawk: “Chûng hrehawmna hnuah chuan

nî tihthimin a awm ang a, vâna thiltihtheihna awmte chu tihnghîna ni ang,” tiin. Zâwlneiten Lalpa ni lo thleng tûr râpthlâkzia ansawina \awngkam nên a inhlat lo hle. Hêng thilte hi mi\henkhatin tlângkâng leh lîrnghîng râpthlâk tak mai, tsunami te pawh awmtîr thei khawp sawina te, tûnlai râlthuam hlauhawm(nuclear bomb) leh thilsiam chunga chhiatna lo thleng(ecological crisis) ten he leilung a tihchhiat tûr sawinaah anngai a. Chutiang hun râpthlâk tak chu hun hnuhn<ng

Page 182: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 182/380

NILAI THUPUI182

www.mizoramsynod.org

chhinchhiahna hian a kawha ngaiin, Lal Isua lo kal lehna hihnai hlein an hria a ni.

Lal Isuan a lo kal lehna hnaih tawhzia ‘theipui kûngahhian tehkhin thu zir rawh u,” a ti a (Mk. 13:28). Jerusalemchhiat tûr thu a sawinaah “Jentail-te ni a kin hma loh zawngJerusalem khua chu Jentail-te rah behin a awm ang,” a ti bawk a. Hêng thu pahnihte hi mi \henkhatin kum A.D. 1948-a tundin an lo ni leh tâk thu sawinaa ngaiin, Israel hnam tundinlehna hi hun hnuhn<ng chhinchhiahnaah an ngaih phah a.

Jerusalem-a Lal Isua hova kum sâng khat rorêlna pawh laawm ngei tûrin an rin phah a ni. Revd. Chuau\huaman hunhnuhn<ng thu a ziakah theipui kûng hi chiang taka Israel sawinaatâna hman a ni loh thu a sawi a; Jentail-te ni kin thu hiJerusalem chhiat tûr thu a sawina a nih avângin Lal Isua lo kallehna chhinchhiahna atâna hman a remchân loh thu a sawi bawk ( Hun Hnuhn<ng Thu, pp. 10ff).

Eng pawh ni se, hun hnuhn<ng chhinchhiahna hrang hrangteleh theipui kûng a\anga tehkhin thu Lal Isuan zir tûr a sawite khihun hnuhn<nga ding kan ni tawh tih hriaa, khawvêl hun nipui,thlasik, fûr leh \hâl lo inher zel kârah hian eng hunah pawh LalIsua lo kal thut thei a nihzia târlan hi a tum ber niin a lang. Chutihavâng chuan a thu tlângkawmnaah pawh “Fîmkhur ula, inringrenga awmin, \awng\ai rawh u, a hun chu in hre si lo va,” a ti

a ni (Mk. 13:33).

 Sawi ho tûr 

Hun hnuhn<ng chhinchhiahna kan zirna êng a\angin ‘tûn’ hihun hnuhn<ng a nih theih dân te sawi ni se.

Page 183: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 183/380

183NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

  August 10

SAKAWLH LEH A CHHINCHHIAHNAChhiar tûr : Dan. 7:1-8; Thup. 13:1-18; 16:2,10-11;

19:19-21

Sakawlh leh a chhinchhiahna hi Kohhran pate hun lai(Patristic period) a\ang tawhin Kristiante zîngah a khât tâwkin buaipui tâwk an awm chho reng a. Kohhran chanchin kalzêlah tuten emaw an hmêlma leh huatzâwngte sawichhiat nânleh mahni dinhmun sawh nghehna hmanrua atân te an hmang\hîn niin a lang a. Mizo Kristiante zîngah pawh buaipui tâwk eng emaw zât kan awmin, insawi\haih nân takte kan hmang\hîn a. Sakawlh hlauh vânga Kohhrana tel \ha ngam lo lehmahni in lum pawh luah ngam lova khawi lai hmun emawainsaseng tate pawh sawi tûr kan awm hial tawh a. India ram

khua leh tui kan nih anga kan tih tûrte ti ngam lo khawpinsakawlh hlauhna hian mi \henkhatte a timangang mêk bawk a.Kohhran sawichhiatna atâna hmang tâwk lah kan bo lo va.Chuvângin, sakawlh leh a chhinchhiahna hi eng nge, engti angangaih tûr nge tih kan ngaihtuah chian a \ûl hle a ni.

Sakawlh chungchâng hi Thupuan bung 13-ah khuhhawnnathuziak kalhmang zuiin chipchiar taka sawi a ni. A lo chhuahdân te, a pianhmang leh a chêt dân te, a thiltihtheihzia leh achhinchhiahna te chenin sawi lan a ni. Thupuan bung 16,17leh 19-ah te a chanchin sawina kan hmu bawk a. Hênga kanhmuh dân chuan Sakawlh hi pahnih a ni a. A hmasa zâwk chulu pasarih leh ki sâwm nei, tuifinriat a\anga lo chhuak a ni a.A hnuhn<ng zâwk erawh chu berâmno ki ang ki pahnih nei,khawmual a\anga lo chhuak a ni ve thung a ni. A hmasa zâwk hmêl lan dân hi sakawlh tih takah keitê ang, a kete erawh

savawm ke ang, a kâ chu sakeibaknei kâ ang neia sawi a ni.

Page 184: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 184/380

NILAI THUPUI184

www.mizoramsynod.org

Thupuan buin a sawi zêlnaah, sakawlh chuan a lu pakhatah thihpui tham hliam a tuar a. A dam leh tâk avânga

mi tam takin zui phah tûr angin sawi a ni. Dragon-in lalna lehthuneihna a pêk avângin pathian anga leia awm zawng zawngtenchibai an bûk tûr thu sawi a ni bawk. Thla 42, kum thum leha chanve chhûng Pathian sawichhiatna hun pêk a nih tûr thuleh mi thianghlimte a do leh hneh phalsak a nih tûr thu pawhsawi lan a ni.

Sakawlh pahnihna leh a hnuhn<ng zâwk chanchin hetiang

hian sawi a ni bawk a. Sakawlh hmasa zâwk lim siamin, chuSakawlh hmasa zâwk thuneihna hmang chuan mi zawng zawngchibai a bûktîr ang a. Thilmak tihtheihna neiin, leia awmte bumnân a hmang bawk ang. An chalah emaw, an kut ding lamahemaw chhinchhiahna – sakawlh hming emaw, a nambar emawa neihtîr tûr thu leh, sakawlh nambar chu 666 a nih thu pawhsawi lan a ni. Sakawlh leh a hoten hrehawmna hun tâwp lamaPathian hremna an tuar tûr thu leh, a kâ a\anga thlarau sual

chhuah tûr thu te, zâwlnei – a chhinchhiahna neite nên meidîlaa nung chunga paih thlâk a la nih tûr thu kan hmu bawk a ni.

Thupuan buin sakawlh chanchin a sawi hi Daniela bua sachungchâng leh hapta 70 sawina thute behchhana sawi a anghle a. Sakawlh chêt dân hi Johana lehkhathawna Krista dodâltu(I Joh. 2:18,22; 4:3; II Joh. 7) leh Paula lehkhathawna DânBawhchhepa (II Thess. 2:3ff) tih te nên thuhmuna ngaih theih

a ni. Pathian leh a Kohhranhote dodâltu sawina atân hman anni deuh ber. Daniela bu leh Chanchin |ha bu hmasa pathuma‘ti\iautu tenawm’ tihte nên pawh thuhmuna ngaih theih a ni bawk (Dan. 9:27; Mat. 24:15; Mk. 13:14).

Thupuan bu leh Daniela bute hi sakawlh chanchin chipchiar deuhva sawinate an ni a. Khuhhawnna bu an ni ve ve a. Zirlaihmasa lamahte pawh kan sawi lan tawh \hin angin, khuhhawnna

thute hi entîrna leh thu biru inthup hmanga ziak a nih avângin a

Page 185: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 185/380

185NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

ngial a ngana lâk chi a ni lo. Chuvângin, Daniela leh Thupuan bua sakawlh leh sakawlh lam chi sawina hi Pathian leh a mite

dodâltu, tihchhiat leh tihboral tuma beitute sawina niin mi thiamtenan ngai a. Daniela bua sa palite hi tûn hma lama sawrk^r pali- Babulon, Persia-Media, Grik leh Rome sawrk^r te hmehbelan ni tlângpui a. Daniela bung 9:27-a ‘ti\iautu tenawm’ tih pawhJerusalem temple tibawrhbângtu, Antiochus Epiphanes-a sawinaniin an ngai bawk a. Thupuan bua sakawlh chanchin kan hmuhte pawh Rom sawrk^r, Kristiante dodâltu, a bîk deuh tak  pawhin, Thupuan ziak hun laia Rom emperor-te pahnih, Neroaleh Domitian-a te an hmehbel \hîn a ni.

A chunga mi thiamte ngaih dân kan târlan tâkte pawh khia dik vek lo thei e. Kan hriat reng tûr erawh chu sakawlh hisual leh a thiltihtheihna, Setana leh a hote, Kohhranhote dodâlatihchhiat tuma beitute hi ni deuh bera ngaih a ni a. Johana lehPaula te pawhin Krista dodâltu, Dân Bawhchhepa an tih pawh

kha Lal Isua Krista leh a taksa, Kohhran dodâltute, tihchhiattuma beitute an ni. Hun kal tawha Pathian mite leh Kohhrandodâltute sawina a nih rualin, tûn leh hun lo kal zêl tûrah pawh Lal Isua leh a Kohhran dodâltute hi sakawlh anga ngaihtûr ni deuh berin a lang.

Sakawlh chhinchhiahna nambar 666 hi Kohhran hmasahun a\ang tawhin buaipui tâwk an awm \hîn a. Mi mal hming

hawrawp tinte a tlukpui nambar neihtîra chawh chhuah tuma ni a. Rev. Vânlalnghâka Râlte chuan Rom lal Neroa khaa hming Hebrai \awngin NRWNQSR tia dah chhuah a ni a,chu hming nambar hlutzâwng chu hetiang hian chhut chhuahniin a sawi: N=50, R =200, W=6, N=50, Q=100, R =200,S=60, a zavaia belh khâwm 666 tiin (‘Thupuan leh

Sakawlh’ Didakhe XXXIX, p. 26). A hma lama sawi tawhang khân sakawlh lu pakhat chu thihpui tham hliam tuarin a

Page 186: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 186/380

NILAI THUPUI186

www.mizoramsynod.org

lo dam leh tih a ni a. Rom lal Nero-a a thih khân thi tak tak lova Parthia rama kal bo angin thu a thang chiam a; nakina

lo kîr leh tûr niin an ngai a. Domitian-a a lo lal khân Nero-a nên an nungchang a inan êm avângin Nero-a tho lehah mitam takin an ngai a. Chuvângin sakawlh pawh hi Domitian-a (Nero tho lehah) khân bel a ni ber.

Thupuan Bu Hrilhfiahna ziaktu, Rev. Lalbiaktluangansakawlh leh a nambar-te hi Juda-ten mihring Pathiana inchhâlemaw, Pathian tluka inngai emaw te sawina atân an hmang

\hîn tih a sawi a (Thupuan Hrilhfiahna, pp. 127f;  Hun Hnuhn<ng Thu, pp.10ff). Chutianga Pathian dodâltu leh atluka ropui leh thiltitheia inngaite chu sakawlh anga ngaih âwmtak pawh an ni rêng a ni.

Eng pawh ni se, sakawlh hi a hote nên eng hunah pawh lothawk se, Lal Isua Krista ringtute tân hlauh tûr a ni lo tih hriatreng a pawimawh. Thupuan buah Berâmno nunna bua hming

chuang ve loten an zui tih thu kan hmu a. An hlauh avânga zuian ang khawp mai. Berâmno Nunna bua hming chuangte tânchuan chhe tê pawhin hlauh tûr a ni lo. Eng hunah pawh Pathiandodâltute lakah Kohhran leh ringtu mi malten harsatnate tâwk \hîn mah ila, sakawlh leh a hote hi an thiltihtheihna zawng zawngnên Lal Isuan a hneh tawh a, a la hneh zêl dâwn bawk a, nakinah phei chuan chatuan hremhmunah a la paih thla dâwn a ni. Heti

chunga sakawlh hlauva kan la chi-ai cheu a nih chuan mahni kaninen fiah a \ûl hle tih hriat a \ha âwm e.

 Sawi ho tûr 

Mizo Kristiante zîngah sakawlh hmanga insawichhiatna lehinbumna awm \hîn hi a chhan eng nge nia kan hriat? Engtiahmalâk nge \ha ber ang?

Page 187: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 187/380

187NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

  August 17 

MI THIANGHLIM LÂWR Chhiar tûr : Mat. 24:31; Mk. 13:27; Joh. 14:1-4;

  I Thess. 4:13-18; Thup. 5:9,10

Mi thianghlim lâwr tih \awngkam hi Sâp\awngin ‘rapture’(rap-char) tih a ni a. Bible \awngkam a ni lo nain, Biblechâng chhiar tûr kan târlan tâkte a\anga chher chhuah niin alang. Kristiante zîngah sawi hlawh tak ni mah se, Kohhranziding pângngai thurinah a hranpa takin sawi a hlawh lo va. Nihnuhn<nga mitthite kaitho tûr leh rorêl tûra a lo kal hunahringtute chu chatuan ropuinaa lawm luh kan nih tûr thu sawia ni a. Heta inkhung bâk thu dangte hi Kohhran ziding pângngaihi chuan a hranpa takin an buaipui lo. Pathian thu zirna lamhian hâwl tel ve bawk mah se, Kohhran mi mir inzirtîrna atân

hman a ni meuh lo. Hei vâng hian mi thianghlim lâwr thu kanngaihtuah tûr hi Pathian thu zirna huang chhûnga theologian\henkhatte leh mi \hahnemngaite thuziak behchhanin kanngaihtuah dâwn a ni.

Mi thianghlim lâwr thu hi Lal Isua lo kal lehna hmahruai,lei rawn rap lova vân chhûm thleng chauhva a lo kal leh \umaringtute vâna a lâk chhoh tûr thu sawina a ni. Kan sawi lan

tawh angin Matthaia bung 24:31; Marka bung 13:27; Johana bung 14:3; I Thessalonika bung 4:16,17 thute behchhana chher chhuah a ni a. Mi thianghlim lâwr tûrte chu ringtu thi tawh,thlân a\anga kaihthawhte leh nung dama awm tihdanglamaawmte an ni a. Ringtu lâwr tûr zîngah hian Thuthlung HluiaPathian mite pawh tel tûra ngaih an ni. Hêng mite hi mithianghlim, vâna Krista rorêlna \hutphah hmaa kum sarih awm

Page 188: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 188/380

NILAI THUPUI188

www.mizoramsynod.org

tûrte an ni. Hetih chhûng hian an thiltih \hat dân azirin lâwmman pawh pêk a ni ang a, Berâmno nupui neihna ruai \hehnaah

 pawh tel vek tûra ngaih an ni bawk. Kum sarih chhûng chauhni mah se, mi thianglimte chuan beiseina lâwmawm, chatuanfamkimna an chan hun tûra ngaih a ni.

Mi thianghlim lâwr tâkte Krista hova vâna kum sarih anthang chhûng hi lei lama hun hrehawm tak lo thlen hun, sakawlhinlulin hun tûra ngaih a ni. Kum sarih chanve, kum thum leha chanve hnu lamah phei chuan sakawlh leh a hote awp behna

hnuaia Israel hnam pumin hrehawmna nasa tak an tuar huntûra ngaih a ni a. Amaherawhchu, chutiang hrehawmna nasatak mai kârah chuan Israel-te a hnam pumin an lo \hangharhin,Lal Isua an ring ve tawh ang. Kum sarih Daniela hapta 70-na ral hunah Har-Magedon Indona a lo awm zui nghâl ang a.Chu indonaah chuan Israel hnam chhan tûrin Lal Isua Kristachu a mi thianghlimte nên vân ata Jerusalem-a lo chhuka,

sakawlh leh a hote chu Har-Magedon Indonaah rawn titlâwmaIsrael hnam rawn tungding tûra beisei a ni. Tichuan, Kristahova he leia kum sâng rorêlna chu lo in\an nghâl tûra ngaiha ni bawk.

Mi thianghlim lâwr tûrte hi Kohhranhote zînga thlarauva piantharna chang, Isua Krista Lalpa leh chhandamtua pawmtutechauh an nih dâwn avângin Kohhran leh chhûngkuaah in\henna

lo thleng tûra ngaih a ni a (Mat. 24:40; Lk. 17:34). Mithianghlim lâwr hnu hian Thlarau Thianghlim awmpuinain hekhawvêl hi \insana, khawngaihna hun hi liam tawh tûra ngaiha ni. Chutih chhûng chuan, sakawlh inlulin avânga hrehawmnanasa tak kârah martar huama Isua Krista ringtu eng emaw zâtawm tûra sawi a ni a. Kan sawi lan tawh angin Israel-te pheichu a hnam puma Isua Krista ring tûra ngaih an ni.

Page 189: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 189/380

189NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Mi thianghlim lâwr thu hian Kristian \henkhatte rilru akuai hle. Ringtute tân thu lâwmawm, nghahhlelhawm tak a ni.

Mizo Kristiante pawh he thu hian thui tak min kaihhruainachin a nei a ni âwm e; kan harhna hla \henkhatte hian he lamhi an hawi viauvin a lang. Amaherawhchu, mi thianghlim lâwr thu hi han bih chian chuan Kohhran thurin nên inpersanna laia lo nei nual a. Bible zirtîrna laipui nên pawh kal dun theihlohna lai a nei.

Mi thianghlim lâwr thu zirtîrnaah hian Lal Isua lo kal

lehna hi lei rap lova, vân chhûm thleng chauhva lo kal tûrasawi a ni. Hemi \um hi mi \henkhatin Lal Isua lo kal lehna nilovin an sawi nâa, mitthi thawhlehna, Thuthlung Hlui hun a\angaringtute thawhlehna a awm tûr thu sawi a ni bawk si a. Kumsarih mi thianghlim lâwrhote nêna vâna an awm hnuah leiakum sâng rorêl tûra lo kal leh tûra sawi leh a ni bawk a. Hetia nih chuan Lal Isua lo kal lehna hi \um hnih, lei rap lova vân

chhûm thlenga a lo kal lehna leh kum sarih hnua kum sângrorêl tûra a lo kal lehna a awm dâwn tihna a ni a. Tin, mithianghlim lâwr hian ringtute chauh thawhlehna a ken tel a ngaia. Mi thianghlim lâwr tûra vân chhûm thlenga a lo kal \um hia lo kal lehna (second coming) anga ngaih a nih loh pheichuan, Lal Isua lo kal hmain mitthi thawhlehna a awm tihna ani ang. Hei hian Lal Isua Krista lo kal leh huna mitthithawhlehna chungchâng Kohhran inzirtîrna a kalhin a lang.

Chu bâkah, mi thianghlim lâwr thu leh kum sâng rorêlzirtîrna buaipuitute hian thawhlehna hi \um thum emaw laiawm tûrin an sawi a. Mi thianghlim lâwr \um bâkah pawh,kum sâng rorêl in\an dâwnah hrehawmna hun laia martarathite thawhlehna awm tûrin an sawi a. Kum sâng rorêl hnuahringlote thawhlehna a hranpaa awm leh tûrin an sawi bawk a.Lal Isua lo kal lehna \um hnih leh thawhlehna \um khat aia

Page 190: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 190/380

NILAI THUPUI190

www.mizoramsynod.org

tam awm tûra inzirtîrna hi Kohhran thurin leh Bible zirtîrnanên sawi rem harsa tak a ni.

Mi thianghlim lâwr thu hian a ken tel langsâr tak pakhatchu - Israel hnam tundin leh chhandamna thu hi a ni. Mithianghlim lâwr thu leh kan la zir tûr kum sâng rorêl thute hizirtîrna pakhat ang deuh, lâk hran theih loh a ni a. Sakawlhavânga hrehawmna hun lo awm thu leh Har-Magedon Indonate nên pawh a inthlun zawm a. Hêng zirtîrna hian a thuk  ph<m, langsâr tak bawk si chu Kohhran aia Israel hnam ngaih

 pawimawhna, Israel hnam nih vânga a hnam puma tundin annih tûr thu leh chhandam an nih tûr thu inzirtîrna hi a ni.Hetiang taka Israel hnam ngaih pawimawhna hi Thuthlung Thar zirtîrna laipui nên a inkalh a. Chanchin |ha Kohhranhovin kanhril leh zirtîr dân nên pawh inpersan deuhvin a lang.

Mi thianghlim lâwr hnu, kum sarih - sakawlh inlulin lai,hrehawmna hun chhûng zawnga Thlarau Thianghlim awmpuinain

he khawvêl kiansan rih tûr anga sawi leh inzirtîrna pawh hingaihtuah chian \ûl tak a ni. He hrehawmna hun chhûngah hianm^rtar huama Isua Krista ring an awm thute sawi a ni bawk sia. Israel-te a hnam puma Isua Krista ringtu an nih thute inzirtîr a ni bawk a. Chutiang a nih chuan, Thlarau Thianghlim awmpuinaleh \anpuina tel lovin martar huam khawpin engtin nge miin Isuaa rin ngam ang a, Israel-ten a hnam pumin Isua an rin theih tehlul

ang? tih zawhna hi sawi fiah ngai tak a ni.Eng pawh ni se, mi thianghlim lâwr thu a chunga kan

târlan anga a hranpa taka lo awm tûra zirtîrna hi Bible pum pui zirtîrna leh Kohhran thurin puan chhuah nên sawi rem ngaitak a ni a. Chutih rual chuan, kan Kohhran thurinin a sawiangin, ni hnuhn<nga rorêl tûr leh mitthite kaitho tûra Lal Isualo kal lehna programme chhûnga ringtute chatuan ropuinaa

Page 191: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 191/380

191NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

lawmluhna thuah hian, mi thianghlimte chanvo ropuizia hi, Biblezirtîrna leh Chanchin |ha laipui nêna inremin a awm sa reng

a ni tih i theihnghilh lo vang u.

 Sawi ho tûr 

Mi thianghlim lâwr thu hian Mizo Kristiante thinlunga hmuna neih dân sawi ni se. Kan Kohhran thurin nêna a inpersanna laiawma langte hi engtia ngaih tûr nge, sawi ni bawk se.

Page 192: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 192/380

NILAI THUPUI192

www.mizoramsynod.org

  August 24 

NI HNUHNÛNGA RORÊLNAChhiar tûr : Mat. 25:31-46; Phil. 2:9-11;

  Heb. 9:27; Thup. 20:11-15

 Ni hnuhn<nga rorêlna hi Lal Isua lo kal leh huna mizawng zawng a rorêlna \hutphah hmaa rorêlsaka kan awm tûr thu sawina a ni. He rorêlna leh mitthite kaihthawh hi Lal Isualo kal leh chhan a ni a. A chhandamna hnathawh tihfamkimnaa ni a, Pathian ram a famkima a lo thlenna hun tûr a ni bawk a. Pathian lalna leh thuneihna tundin a nih tûr thu puan chhuahnaa ni tel bawk a ni.

Kohhran pate hun laiin ni hnuhn<nga rorêlna thu hi sawichipchiarna emaw, chhui zauna emaw a awm meuh lo. Lal Isua

lo kal leh hunah mitthi thawhlehna leh rorêlna erawh chu awmngei tûra ngaih a ni a. Khawvêl tâwpnain zui nghâl tûra ngaiha ni bawk a. Apostol-te thurinah hetiang hian ni hnuhn<ngaror>lna thu hi Lal Isua v^nl^wn (ascension) n>na inzawmin puan chhuah a ni a: “Chuta \angin a lo chhuk leh ang, mi nungleh mitthi rorêlsak tûrin,” tiin. Nicea thurinah pawh hetiang deuh bawk hian rorêlna lo awm tûr thu hi puan chhuah a ni. Hunlaihâwl (Middle Age) an tih hun laiin ni hnuhn<nga rorêlna thu

hian ngaihven a hlawh \an a. An ngaih dân tlângpui erawh adanglam lo. Lal Isua lo kal hunah mi zawng zawng thawhlehnaa awm ang a, rorêlnain a zui nghâl ang a. Chu rorêlna hmaahchuan ringtute a lian a têin an ding ang a, mi zawng zawng a liana têin, ringtu leh ringlote pawh rorêlsakin kan awm vek ang.Rorêlna ni tâwpah ringtu leh ringlote inkârah chatuana in\henna pawh awm zui nghâl tûra inzirtîr a ni.

Page 193: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 193/380

193NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

A chunga ni hnuhn<nga rorêlna thu khi Kohhran siam\hathun lai khân belhchhah a awm meuh lo. Chuvângin,

Westminster thurin pawhin ni hnuhn<nga rorêlna hi Lal Isua lokal leh huna, mitthite kaihthawha an awm hnua awm tûr a nihthu a sawi a. Vântirhkohte leh mi zawng zawng, ringtu lehringlote pawh huap veka rorêlna hi lo awm tûra sawi a ni.Pathianin ni hnuhn<nga rorêlna a ruat chhan hi ‘thlante chatuanchhandamna tûra Pathian zahngaihna ropuizia leh hrem tlâk misual leh thu âwih lote thiam loh chantîr nâna a rorêlna dikziatihlan nân a ni’ tiin a sawi a. Rorêl zawhah mi felte chatuannunnaah an luh tûr thu leh mi sualte erawh chu chatuan hremnaa paih an nih tûr thu puan chhuah a ni bawk.

Welsh Thurin pawhin ni hnuhn<nga rorêlna lo awmchhan Westminster thurinin a sawite khi thlâwp chungin, “IsuaKrista chu mi zawng zawng mit hmuhah chatuan ropuina lehchawimawina neitu a nihzia tilang tûrin Pathianin rorêltu atân

a ruat a ni,” tih thu a sawi tel a. Mi zawng zawng huap,rorêlna v^wrt^wp a nih thu a sawi bawk a ni. Kan KohhranPCI thurinah “Ni hnuhn<ngah chuan mitthite chu kaihthawhinan awm ang a, mi zawng zawng Krista rorêlna \hutphahhmaah an lang ang a, he dam chhûnga an thiltih \hat leh \hatloh ang zêlin rêlsak an ni ang. Ringlote leh mi sualte chuanthiam loh changin an sual hremna an tuar ang. Krista ringa,a thu zâwmtute erawh chu a langchanga thiam chantîrin anawm ang a, ropuinaa lawm luhin an awm ang,” tia puanchhuah a ni bawk.

Rorêlna ni hnuhn<ng hi theologian \henkhat chuan a takalo thleng tûr ni lovin, entîrna emaw tehkhin thu emaw angin anngai a. Rorêlna chu eng lai pawha thleng reng, hun hranpa bîk neia lo thleng tûrin an ngai lo. Kum sâng rorêl tuipuitute(dispensational premillenialists) chuan rorêlna hi \um thum

Page 194: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 194/380

NILAI THUPUI194

www.mizoramsynod.org

lai awm tûrin an ngai a, chûngte chu - mi thianghlim lâwr \umavâna Krista rorêlna te, he leia kum sâng rorêlna leh chumi

hnua mi sualte rorêlsaka an awm hun tûrte an ni. Ni hnuhn<nga rorêlna hi Bible zirtîrna a nih miau avângin

awm lo thei lova ngaih a ni a. Mi thiamte chuan Bible zirtîrnaa nih bâkah, khawvêl chanchin (history) leh mihringtedinhmun an ngaihtuahna a\ang pawhin awm lo thei lovin anngai a ni. Khawvêla rorêlnate hian dikna leh felna a tungdingtak tak thei lo va. Court rorêlna dik leh \ha bera ngaih

 pawhin hrem tûr hrem loh, hrem loh tûr zâwk hrem châng tean nei fo va. Khawvêl hmun tinah dikna palzût leh rah behina awm nasa êm êm reng a. Chuvângin, Pathian dikna lehfelnaa khat, engkim chunga rorêltu hian ni hnuhn<ng rorêlnaa siam hi khawvêl awm dân a\anga thlîr pawhin a tih âwmtaka ngaih a ni.

Lal Isua Krista lo kal leh hunah mitthite kaihthawhin an

awm ang a, rorêlnain a zui nghâl dâwn a ni (Dan. 12:2,3; Joh.5:28,29; Thup. 20:12,13). Ni hnuhn<nga rorêlna \hutphaha\hua rorêltu tûr hi Lal Isua a ni ang (Mat. 25:31,32; 28:18;Joh. 5:27; Tirh. 10:42; 17:31; Phil. 2:9,10; II Tim. 4:1). Atlanna hnathawh avânga chawimawina a ni a, ringtute tân thiamloh chan a hlauhawm loh thu leh a tâwpkhâwk thlenga minchhandam tûrzia a hriat theih nghâl a ni (Mat. 13:41, 42;

24:31; 25:31). Rorêlna \hutphah hmaah mi zawng zawngrorêlsakin kan awm dâwn a (Mat. 12:36,37; Rom 14:10; IIKor. 5:190; Thup. 20:12). Vântirhkoh sualhote pawh anchungchâng rêlsak an ni bawk ang (II Pet. 2:4; Juda 6). Nihnuhn<nga rorêlna ni rei tûrzâwng hi ni khat nge, kum sângkhat nge sawi chian theih a ni lo. Ni khat anga ngaih theihtûrin, ‘rorêlna nî’ (Mat. 11:22; 12:36), ‘chumi nî’ (Mat. 7:22;II Thess. 1:10; II Tim. 1:12), thinurna nî (Rom 2:5) titein sawi

Page 195: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 195/380

195NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

a ni a. Thupuan bung 20:4,5-ah kum sâng khat rorêlna awmtûr thu sawi a ni ve leh bawk a. II Petera bung 3:8-ah Pathian

ngaihin ni khat hi kum sâng khat a ni a, kum sâng khat pawhni khat anga ngaih a nih thu kan hmu bawk a ni. Chuvângin,ni hnuhn<nga rorêlna rei tûrzâwng hi Pathian chauh lo chu hekhawvêlah hian hre lâwk thei kan awm dâwn lo niin a lang.

Rorêlna zawh hunah in\henna a awm zui nghâl dâwn a.Ringtute chu vânramah chatuan ropuina chang tûra lawm luhkan nih laiin, ringlote erawh chu Setana leh a hote zawng

zawng nên chatuan hremna hmunah paih thlâk an ni thung ang(Dan. 12:2; Mat. 25:26; Thup. 20:12ff). Rorêlna ni hnuhn<nghian ringtu mi thianghlimte nihlawhzia a tihlan rualin, ringlotechan tûr chhiatzia leh hrehawmzia a tilang ve thung dâwn a.Pathian lalzia leh chungnunzia, engkim chunga rorêltu lehthuneitu a nihzia pawh fiah takin a lang dâwn bawk a ni.

 Sawi ho tûr 

 Ni hnuhn<nga rorêlna hi Pathian lalzia leh chungnunzia tihlannaa nih dân kawng hrang hrangte sawi ni se.

Page 196: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 196/380

196 BEIHRUAL THUPUI

BEIHRUALTHUPUI

Page 197: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 197/380

197BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

Page 198: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 198/380

198 BEIHRUAL THUPUI

BEIHRUAL THUPUI - 2011

Beihrual hi kan Kohhran mite thlarau lama intuai tharnahun pawimawh tak a ni. Mizoram hmâr chan hi Presbytery pakhat hnuaia kan la awm ho laiin Presbytery Inkhâwmpui rêlangin ram pumah Beihrual hi kum 1918 a\ang khân neih \ana ni a. A tîr lamah chuan ring lo, Pathian thu âwih lote ringtuasiamna hun atân hman a ni deuh ber a. Ring thar pawh an pun phah hle a ni. Kum 1944-a Chanchin |ha Jubili lawm hnu

lamah, Mizorama chêng tam zâwk ringtu kan lo nih tâk hnuahring thar siam punna lam aiin, Kohhran sawh ngheh nân lehringtute tihsâwtna lam hawia kalpui a lo ni ta a ni.

Kum 1918-a Hmunhmêl\ha khuaa Presbytery Inkhâwmpuineih \umin Beihrual hi September thlaa neih tûra rêl a ni a.Kum 1925 Assembly (tûna Synod Inkhâwmpui) pawhinSeptember thlaa hman tûrin a tinghet zui a, tûn thlengin

September thlaa hman a lo ni zui zêl ta a. Chuvângin,September thla hi kan Kohhran mite chuan ‘Beihrual thla’ tiinkan sawi hial \hîn a ni.

Ringtu nun intuai tharna leh rawngbâwlna lam hawia hmana lo ni tâk hnu hian Beihrual thupuite neiin, zir ho tûra buatsaiha ni ta a. Nilai zân thupui nên inkawpin a bua chhuah a ni a.Kum 30 hma lam deuh a\ang tawh khân Beihrual \antirh lam

hi Ramthar lam hawia hman niin, a tâwp lam hi Kristianchhûngkaw lam hawia hman a lo ni ta bawk a. Ramthar Haptaleh Kristian Chhûngkaw Hapta tiin Beihrual \anna leh tâwpnalam hi tih dân phungah kan lo neih hlen ta a ni.

Beihrual hman dân hi ennawn \ûla hriain, SynodInkhâwmpuiah te pawh sawi fo \hin a ni a. Kum 2001 SynodInkhâwmpui chuan Beihrual hman dân en\hat a rawt a, Synod

Page 199: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 199/380

199BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

Executive Committee bawhzui tûrin a dah a. SEC-in nguntaka a zir chiana, a ngaihtuah hnuah Beihrual hman zui zêl dân

tûr hi hetiang hian a rêl ta a ni (SEC 187:29).1. Beihrual hi September thlaah hmang zêl ila.2. Tualchhûng Kohhranin remchâng leh \ha a tih angin Biak 

In leh in lamah hman pawlh \hin a ni ang.3. Thupui hi ram pum huapin Synod-in a la siam zêl ang a;

amaherawhchu, a thupui leh Bible châng târlan bâkah akaihhruaina thu ziak hi tûna kan hman lai aia tâwi deuh

zâwka siam tûr a ni ang.4. Mahni Kohhran tâna \angkai leh sâwt zâwka hmang duhte

tân zau zâwka zalênna pêk a ni ang.5. Kan Kohhran hmalâkna pawimawh– Kristian Chhûngkua,

Ramthar leh Vântlâng nun siam\hatna lam thilte hihlamchhiah loh tûr a ni ang.

Kum 2002 Synod Executive Committee thurêl hi Beihrual

hman dân chungchânga kalphung thar kan neih zui tâk hi a nia. Chuvângin, he kalphung thar SEC-in a lo rêl ang hi zui kantum tlân zêl pawh a \ha ang. Kohhran miten Beihrual hunahhian kan ngaih dânte sawi chhuahna remchâng kan nei thei hia lâwmawm a. Sawihona hun thâwl zâwk an neih theihna tûrinthupui hawngtute pawhin hun hman rei loh theih hrâm ni se aduhawm ang.

Beihrual chhûnga kan zir tûr hi a hnuaia târlan ang hianhlâwm thuma \hen a a ni.

September 1 – 9 Ramthar HaptaSeptember 10-20 PCI Thurin SâwmSeptember 21-30 Kristian Chhûngkaw Hapta

Beihrual hi a bul \an a\angin \awng\ai rualnate hmangin

urhs<n taka tih ni se.

Page 200: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 200/380

200 BEIHRUAL THUPUI

RAMTHAR HAPTA

SEPTEMBER 1 - 9

 September 1 : Ningani 

BEIHRUAL HAWNNARAMTHAR RAWNGBÂWLNA

CHANCHIN TLÂNGPUI

Chhiar tûr: Mat. 28:16-20; Mk. 16:15; Thup. 11:15

Beihrual hun Pathianin min hruai thleng a, zânin a\anginSeptember ni 9, kâr leh Zirtâwp zân thlengin Ramthar Haptakan hmang dâwn a. Ramthar lam hawia thupui chi hranghrangte kan zir hmain a bul \an nân leh Beihrual hawnna ni

 pah fâwmin Synod Ramthar rawngbâwlna chanchin tlângpuikan thlîr ho dâwn a ni.

Kan Kohhran ramthar rawngbâwlna hian a kum têlin hmaa sâwn zêl a, a lâwmawm hle. Kum 2009 Synod MissionBoard report-a târlan angin tûnah hian India ram state hranghrangah Mission Field 14 neiin, ramthar rawngbâwlna kalpuimêk a ni a. Chûngte chu: Arunachal East, Arunachal West,

Assam, Barak, Kolkata, Lucknow, Delhi, Jharkhand, KarbiAnglong, Nepal, Patna, Siliguri, Manipur leh Tripura MissionField-te an ni.

Mission Field tinah Kohhran leh Fellowship eng emawzât a awm tawh a. Kum 2009 Report-a a lan dânin MissionField hrang hrang 14-ah Kohhran 241 a ding tawh a.Fellowship hi 554 a ding tawh bawk. Ringtu awm zât hi an

vaiin 53141 lai an tling tawh a. Nikum 2009 chhûng khân ring

Page 201: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 201/380

201BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

thar kan neih zât chu 6,714 lai an ni. Mission field tinte hiField Secretary hovin an awm a. Field tinah Pastor bial

vawngtute an awm vek a. Mission field pum puiah Pastor bial70 a awm. Hêng bialah te hian Pastor bial vawngtu an awmvek a ni.

A chunga Mission field 14-te bâkah khian ramthar rawngbâwlna pawimawh tak, Home Mission North leh Southa la awm a. Tûn hma lama hnam dang zînga rawngbâwlna tiasawi \hin, Mashihi Sangati a awm bawk a. Cachar tlâng ram

 pawh ramthar rawngbâwlna huang chhûngah a awm bawk ani. Hêngte nêna chhiar phei chuan ramthar rawngbâwlna huangchhûngah hian ringtu an zavaiin 70,373 lai an tling tawh a.Kohhran 302 leh Fellowship 754 a ding tawh bawk a, Pastor  bial pawh a vaiin 78 lai a awm tawh a ni.

Kan Kohhran ramthar rawngbâwlnaah hian thawktu chihrang hrang, Pastor, Missionary, Field workers \hahnem tak 

kan nei a. Hêng bâkah hian a nghet lo (contract)-a thawk eng emaw zât kan nei bawk a. Tichuan, thawktu kan neih zâtchu Missionary 614, Field workers 512, contract-a thawk 576, an zavaiin 1,702 an ni a. Synod Mission Board Office,Hindi Bible School leh Missionary Training College-a thawktenên thawktu kan neih zawng zawng hi 1,747 lai an tling tawha ni. India ram leh khawvêl hmun dangah Kohhran leh Mission

 pâwl mal thawktu kan neih zât ang nei hi sawi tûr an tlêm hle.Pathian awmpuina kan dawng nasa hle a ni. Ramthar rawngbâwlnaa thawktute hi a tam ber chu Kohhran leh mi\hahnemngaiten Synod Mission Board kal tlanga an châwmtean ni. Thawktu châwmtute hi Pastor Bial 64, Kohhran 501,Kohhran Hmeichhia 110, Bial K|P 109 an awm a. Hêng bâkah hian mi mal leh pâwlho Missionary châwmtu eng emawzât an awm bawk a ni.

Page 202: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 202/380

202 BEIHRUAL THUPUI

H>ng ramthar rawngbâwlna kan kalpui mêk bâkah, Indiaram leh khawvêl ram danga Kohhran leh Mission pâwl hrang

hrang 12 te nên ramthar rawngbâwl hna kan thawk ho mêk  bawk a. Chûng zîngah chuan Presbyterian Church in USA (PCUSA) te, Christian Reformed World Mission (CRWM) lehChurch Missionary Society (CMS) te an tel a ni. PCI Assemblykal tlangin Council for World Mission (CWM) nên khawvêlhmun hrang hrangah kan thawk dûn mêk bawk a. HetiangaKohhran leh Mission pâwlte nêna kan thawh hona azârah Chinaramah te, Taiwan ramah te, Cambodia ramah te, Vietnam ramahte leh Pacific thliarkâr ram hrang hrangah te Chanchin |ha kanhril mêk bawk a. Hêng kan sawi tâk ramah te hian kan \halai,nula leh tlangvâl, Chanchin |ha avânga rammu eng emaw zâtan awm a ni. Chanchin |ha min rawn petu Wales ram mitezîngah pawh Pastor pahnih tirin, rawngbâwlna kan nei bawk.

Ramthar rawngbâwlna, Chanchin |ha hril hna hi \huang

thum – ringlote hnêna \awngka leh lehkha hmanga kan hril bâkah zirna te, tihdam rawngbâwlna te leh kut themthiamnahmang tein hma lâk a ni a. India hmârchhak state hrang hrangakan rawngbâwlnaah hian High School pawh 8 kan nei tawha. Kan school-te hi an awmna state chhûnga school \ha ber  pâwla sawi an tling pha vek a. Hei hian ramthar rawngbâwlnahmalâkna kawngah kori a tu hle a ni.

Kan Kohhran ramthar rawngbâwlna atân hian Kohhran pawhin sum leh pai kan sêng hnem ta hle. Kum 2009-2010chhûng khân a vaiin ` 28,89,57,225 sên a ni a. Kan Synod budget zâtve emaw lai ramthar rawngbâwl nân hian hman rala ni. Kum 2010-2011 chhûng atân ` 32,75,76,100 hman tuma ni bawk.

Pathianin kan kohhran min awmpui nasatzia hi hre reng

ila. Kum 1972 khân ramthar rawngbâwlnaah thawktu 47 emaw

Page 203: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 203/380

203BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

chauh kan nei a. Kum 1993 Gospel Centenary kan lawm hmakum khân thawktu 862 kan nei hman a. Kum 15 a liam hnuah

a lêt zetin thawktu kan nei pung a. Ramthar thawhlâwm bîkakan \han chhoh dân pawh hi hriat ve a \ha âwm e.

Kum 1932-ah ` 26.00

Kum 1942-ah ` 840.00

Kum 1962-ah ` 13,896.00

Kum 1972-ah ` 1,43,203.00

Kum 1982-ah`

20,93,891.00Kum 1992-ah ` 2,82,44,896.00

Kum 2002-ah ` 11,57,06,798.00

Kum 2010-ah ` 29,38,64,263.00

Ramthar rawngbâwlna atâna kan sum hmuh leh hmanzozaite hi Kohhran mite inpêkna leh \hahnemngaihna a\angalo tling khâwm a ni a. A bul tak zâwk erawh chu mite thinlungaPathian hmangaihna hnathawh a ni. Kohhran mite \awng\ainachhânna leh thawktute inpêkna vâng a ni bawk tih erawh hretel ila. Beihrual programme-a Ramthar Hapta kan hman ho\hin avângte pawh a ni ve ngei ang. Lal Isuan Chanchin |hahril tûra thu min pêk hi Kohhranhoten ngai pawimawh deuhdeuh ila (Mat. 28:16-20; Mk. 16:15). Pathian hmangaihnathinlung pua \awng\aina nên Chanchin |ha hi kan hril theih

chhûng chuan Pathian ram a zau zêl ang a. Khawvêl zawngzawng hi kan Lalpa leh a Krista Lalna ram a lo ni ta, tiinhnehna hla kan la sa ngei ang (Thup. 11:15).

 Sawi ho t<r 

1. Kan Synod ramthar rawngbâwlna târlan loh hmalâkna thar  pawimawhte sawi tûr nei chuan sawi lan ni se.

2. Tualchhûng Kohhranin kan hmalâknate sawi ni bawk se.

Page 204: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 204/380

204 BEIHRUAL THUPUI

 September 2 : Zirtâwpni 

ISUA HI MISSIONARY ROPUI A NIChhiar t<r : Isa. 53:1-4; Joh. 1:14: Phil. 2:5-11

Lal Isua leh a chhandamna hnathawhte hi KohhranhotenChanchin |ha kan hril leh sawi \hinte a nih laiin, z^ninah hianIsua missionary ropui a nih thu kan ngaihtuah dâwn a ni. LalIsua Krista hi sual laka khawvêl chhandam tûra Pathianin arawn tirh avâng leh, thi khawp hiala a chhandamna hnathawhchu a rawn hlen chhuah avângin, missionary ropui han tih pawh a inhmeh ve hle. Amah ngeiin “Nangin khawvêla kei mitîr ang bawk khân kei pawhin anni chu khawvêla ka tirh hi,”a ti a (Joh. 17:18). Missionary ropui, khawvêla chhandamnaChanchin |ha min rawn petu a ni. Kan thupui hi kawng thuminlo ngaihtuah nghâl ila.

Isua hi vân a\anga lo chhuk a ni: Mizo Kristian hlahmasa ber nia sawi chu “Isua vânah a awm a, khawvêlah

  zuk lo kal a” (KHB No. 130) tih hi a ni. Hei hian IsuaMissionary ropui a nihzia min hrilh a ni. Missionary tih hi Mizo\awng pângngai ang maiin kan hmang tawh a. Ringlote hnênaChanchin |ha hriltu sawina atân hman a ni a. He \awngkamlo lâr \anna hi kum zabi 18 leh 19-na hun laia khawthlang,

Europe leh America rama Protestant Mission pâwl hranghrangte avâng a ni a. Asia leh Africa ramah Chanchin |ha hriltûrin mi sâng tam tak an tîr chhuak a. Chûng an mi tirhte chuMissionary tih an ni a. Kan rama Chanchin |ha meichher rawn chhitute pawh kha missionary tia koh an ni. T<n hmachuan Missionary tih hi Sâpram, tuifinriat râl ram hla tak a\angaChanchin |ha hriltu sawi nân hman a ni a. A dawngsawngtu

lam rilru pawhin a tinzâwn deuh \hinte chu an ni.

Page 205: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 205/380

205BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

Isua hi tuifinriat râl mai pawh ni lo, he khawvêl piah tih pawhin a la sawi fiah phâk loh, hla phuahtute sawi ang deuhvin

‘vân arsite ênna piah’ vân hla tak a\anga lo chhuk a nihavângin missionary ropui tih tûr a ni rêng a ni. Lal Isua vâna\anga a lo chhuk thu hi ringtute thinlungah a inpêkna ropuizialeh a hmangaihna târlanna a ni a. “Thu chu tîsaah a lo changa, kan zîngah a lo awm ta a (Pa fa mal neih ropui angin aropuizia kan hmu), khawngaih leh thutakin a khat,” (Joh. 1:14)tih leh, “Vân a\anga lo chhuk chu ka ni,” (Joh. 6:41) tih thutehi a inpêkna leh a hmangaihna thûkzia puan chhuahna a ni a.Missionary ropui a nihzia min hriattîr a ni.

Khawvêl tân a nunna a pe: Lal Isua hi a ropuina hlîpamihringa a lo chan mai bâkah, Kraws-a a thihna hian missionaryropui a nihzia a lantîr a ni. Mizorama missionary lo chhuak zîngah Rev. F.J. Sandy lo chu Mizorama lu phûm sawi tûr anawm lo a ni âwm e. Chuti chung chuan kan missionary-te

inpêkna thûkziate kan hriatpuiin, vawiin thlengin Kohhranhotenkan theihnghilh thei lo a ni. Khawvêl missionary ropui WilliamCarey-a te, Hudson Taylor-a te leh David Livingstone-a tekha tuifinriat râl a\anga ram danga kal an nih mai bâkah, anrawngbâwlna hmunah an nupui leh fanaute natna leh thihnaina tlâkbuak a, anmahni pawh an rawngbâwlna hmun India ramahte, China ram leh Africa ramah te an lu phûmin Chanchin |haan thih chilh \hak hlawm a. Khawvêlin missionary ropuitezîngah an chhiar tel lo thei lo a ni.

Khawvêl missionary ropuite ai pawha ropui zâwk chuLal Isua hi a ni. Paulan Lal Isua inpêkna thûkzia leh a tuarnanasatzia a sawi fiah thiam hle: “Mihringte anga lo piangin bâwihangah a insiam a, amah leh amah a intitlâwm ta zâwk a. Tin,mihring anga lo awmin a inngaitlâwm a, thi khawp hiala thuzâwmin a lo awm ta a, Kraws-a thihna ngei chu,” tiin (Phil.

Page 206: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 206/380

206 BEIHRUAL THUPUI

2:7,8). “Amah leh amah a intitlâwm,” tih hi a Pathian ropuinatiruak leh hlîp hial khawpa a inngaihtlâwmna leh inpêkna sawina

a ni. Engkimtithei Pathian, Lalberte Lalber min chhandam tûraran thlêngah a rawn mua, Kraws-a khenbeha lo awm hianmissionary ropui a nihzia a lantîr chiang hle a ni. Missionaryropuia kan ngaih, Carey-a te, Hudson-a te leh DavidLivingstone-a te inpêkna nên a inthûk hleih hle!

Hmangaihna avânga lo kal a ni: Lal Isua hi khawvêla hmangaih avânga min chhandam tûra vân a\anga lo chhuk 

a ni. “Pathianin khawvêl a hmangaih êm êm a,” (Joh. 3:16) tihthu hi Pa Pathian sawina mai a ni lo, Pathian pakhata minung pathumte sawina a ni a. Fapa Lal Isua sawina pawh a ni tihhria ila. Pa Pathian thu âwih avâng ni mai lovin, amah LalIsuan min hmangaih avângin min chhandam tûrin khawvêlah alo kal a. Lazara thlânah phei chuan mittui tla khawpin mihringtemin hmangaihzia a lantîr a. Kraws-a a tuar lai pawhin “Ka pa,

anni hi ngaidam rawh, an thiltih hi an hre lo a ni,” ti hialkhawpin mi sualte min hmangaihzia a lantîr a ni. Min hmangaihavânga vân a\anga lo chhuk a ni tih hre chiangtute chuan‘Chhandamtu hmangaihna ka hria, hmangaihna mak tak 

chu a lo ni’  tih hla te hi an sa kham thei lo rêng a ni!Chutianga mi sualte hmangaihna avânga lo kal a nih avânginLal Isua hi missionary ropui a ni.

Chanchin |ha hi Pathian hmangaihna thu a ni a. Chuhmangaihna temtute leh dawngtute chuan Chanchin |ha hi anhril lo thei lo. Nu leh pa hmangaihna hre chiang faten anchhang lêt lo thei lo angin, Pathian hmangaihna temtu lehdawngtuten Chanchin |ha hi an hril lo thei lo a ni. Chanchin|ha hril tûra Lal Isuan a tirhte hi Paula ang bawka ‘Kristahmangaihna chuan mi tîr lui a ni,” titute an ni (II Kor. 5:14).

Page 207: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 207/380

207BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 Sawi ho tûr 

Lal Isua Missionary ropui a nihna chhan kan sawi lan bâk 

kan hriatte sawi ni se. Pathian hmangaihna a\anga inpe ni lomissionary an awm thei ang em? Awm ni se, Kohhranhotenengtia hmalâk tûr nge ni ang?

Page 208: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 208/380

208 BEIHRUAL THUPUI

 September 3 : Inrinni 

ISUAN CHANCHIN |HA HRILTÛRIN MIN TÎR 

Chhiar tûr : Mat. 28:16-28; Mk. 16:14-18

Lal Isuan Chanchin |ha hril tûra min tirhna hi Matthaia bung 28:16-28 leh Marka bung 16:14-18-ah te hian kan hmu

a. Matthaia bung 16:16,18 leh Johana bung 17:18 thute pawhhi a ni bawk a. Hêng bâkah pawh hian Chanchin |ha hril tûramin tirhna thu hi sawi tûr tam tak a awm. Z^nina kan thupuihi a hnuaia t^rlan ang hian kawng thumin lo thlîr zui nghâl ila.

Chanchin |ha hi eng nge ni?: Chanchin |ha hi LalIsua leh a hnathawhte hmanga Pathianin khawvêl a chhandamthu hi a ni a. Thuthlung Tharah hian a sawi fiahna \awngkam

chi hrang hrang kan hmu. Chûng zînga \henkhatte chu: Pathianram Chanchin |ha (Mk. 1:15), Pathian hmangaihna thu (Joh.3:16), Chhandamna Chanchin |ha (Eph. 1:13), KhawngaihnaChanchin |ha (Tirh. 20:24), Remna Chanchin |ha (Eph.6:15), Sual Ngaihdamna Chanchin |ha (Eph. 1:7; Kol. 1:14),Tihthianghlimna (I Kor. 6:11), Nunna Thu (Phil. 2:16) tihte hian ni hlawm a.

Chanchin |ha sawi fiahna dang pawh chi hrang hrang ala awm. Pathian leh mihring inremna, chumi azâra mihring lehmihring inremna leh mihring leh thilsiamte inremna tite pawhinsawi fiah a ni a. Huapzo Chanchin |ha, sualin a tihkhawlohmihring leh thilsiam tinrêngte tundin leh siam thar lehna tiinsawi fiah a ni bawk a. Lal Isua Kristaa Pathian hnathawhzawng zawng ti pawhin a sawi theih bawk. Mi sualin Isua

Krista rinna avânga khawngaihna kan chan - piantharna te,

Page 209: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 209/380

209BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

thiam chantîrna te, sual ngaihdamna leh tihthianghlimna te hi ahuam tel vek bawk a. Lal Isua lo kal lehna leh chatuan nun

tûn leh nakina kan chan tûr pawh a huam tel vek a ni.Lal Isuan engtin nge min tirh?: Lal Isuan Chanchin |ha

hril tûra a \awngkam hmasa ber “Lei leh vâna thuneihna zawngzawng ka hnênah pêk a ni tawh,” tih thu hi ngaihtuah chian a\ha hle. Engkim chunga thuneitu, Engkimtithei Pathian a nih thu puan chhuahna a ni a. Thihna hneha kaihthawh a nih tawhavângin, hun leh hmunin a dâl thei tawh lo va. Hmun tinrênga

awm thei, Pathian a ni bawk a. Chuvângin, “Kei, kumkhuain,khawvêl tâwp thleng pawhin in hnênah ka awm zêl ang,” tiinChanchin |ha hril tûra a tirhte khawi hmunah pawh awmpui atiam a. Engkimtithei, engkim chunga thuneitu leh kumkhuaa khawihmunah pawh awmpui zêl min tiamtu chuan Chanchin |ha hriltûrin min tîr a ni.

Chanchin |ha hril tûrin Lal Isuan tute nge a tirh?:

Lal Isuan Chanchin |ha hril tûra a tirhte chu Kohhrana ringtuzawng zawng, khawvêl chhandamna atâna a hnathawh, a thihnaleh a thawhlehna hriatpuitu zawng zawngte hi kan ni. Matthaia bung 28:16-20 leh Marka bung 16:14-18 thute hi a zirtîrtehnêna Lal Isua thusawi a ni. Hetih hun laia a thihna lehthawhlehna hriatpuitu awm chhunte an ni a. Khawvêla amahringtute leh a hnathawh chhunzawm tûra Kohhran awm chhunte

an ni. Chuvângin, Chanchin |ha hril tûra Lal Isuan a tirhte hizirtîrte chauh ni lovin, Kohhranho, khawvêla ringtu zawngzawng, hman leh tûna mite leh nakina Kohhran lo la awm zêltûrte kan ni.

Pathianin mi zawng zawng chhandama awmah leh thutak hriaah a duh a ni (I Tim. 2:4). Amah Lal Isua pawhin, “Buhseng tûr a tam hle si a; nimahsela, a thawktute an tlêm;

Page 210: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 210/380

210 BEIHRUAL THUPUI

chutichuan a buh seng tûra thawktu tûrte tîr tûrin buh neitupahnênah chuan ngên rawh u,” a ti a (Mat. 9:37,38). Kan chênna

khawvêl zau takah hian Chanchin |ha hi kan theh darh a \ûlhle. Tûna khawvêla mihring tlûklehdingâwn ruk zet zîngahhian a zâtve pawh Kristian kan la ni pha lo va. Hêng ring lotlûklehdingâwn li deuhthawte hnênah hian Lal Isua min tirhnahi ngai pawimawha Kohhranhote hian \hahnem ngai lehzualaChanchin |ha kan hril a \ûl hle a ni. Chanchin |ha hi la hreloten anmahni mai chuan an hre thei lo. Hriltu an awm a ngaia, an hriat theih tûra Chanchin |ha kan hril a ngai a (Rom10:14). Chuvângin kohhranhote hian Lal Isua thupêk hi kanzawm a, khawvêl tâwp thleng pawhin min awmpui a tiam tihhre chunga huaisen taka Chanchin |ha hi kan hril thuai thuaia \ûl hle a ni.

 Sawi ho tûr 

Chanchin |ha awmzia kan sawi tâkte bâkah hian sawi belhtûr kan hriat engte nge? Kohhranhote hian Chanchin |ha kanhrilhnaah hian engkim chunga thuneitu, kan missionary-te lehringtharte pawh awmpuitu leh enkawltu a nihzia kan hre chiangtâwk em?

Page 211: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 211/380

211BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 4 : Pathianni Chawhnu

ISUA THUPÊK ZAWM A |ÛLChhiar tûr : Mat. 9:37,38; Rom 10:14-17 

Thupui \hen

1. Khawvêlah Chanchin |ha hre lo mihring an la tam

2. Hrilh an nih loh chuan engtin nge an hriat ang?

3. Chatuan nunna êng thu hi an hriat kan phal lô’m ni?

4. Châwl lovin i thawk zêl ang, Lalpa thupêk zâwmin.

 September 4 : Pathianni zân

CHANCHIN |HA HI KAWL RINGAWT TÛR KAN NI LO

Chhiar tûr : Isa. 60:12; Rom 1:16; I Kor. 9:16 

Thupui \hen

1. Chanchin |ha hi Pathian hmangaihna a ni

2. Chanchin |ha hi Pathian thiltihtheihna a ni

3. Chanchin |ha hril loh chu chungpikna a ni

4. Hril duh lo ram leh hnam chu an boral dâwn

Page 212: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 212/380

212 BEIHRUAL THUPUI

 September 5 : Thawh\anni 

CHANCHIN |HA HRILNA HMUNChhiar tûr : Mk. 16:15; Tirh. 1:7,8

Chanchin |ha hrilna hmun hi sawi dân chi hrang hrang aawm thei ang. Ringlote awmna hmun luhchilha an hnênaChanchin |ha hril hi kan Kohhran ramthar rawngbâwlnain atinzâwn pui ber a ni a. Chutianga kan Chanchin |ha hrilnahmuna ringtharte enkawl leh châwm hna chu kan rawngbâwlnahian a keng tel bawk a ni.

Ringlote hi Mizoram chhûngah eng emaw zât an la awmve reng a. Kan \henawm Manipur, Tripura, Assam lehArunachal Pradesh ramah te ringtu an la tlêm êm êm a. Indiaram leh a chheh vêl hnaia awm Nepal, Bhutan leh Bangladesh

 phei chu a thim lehzual a. Asia ramte kan thlîr phei chuanMizo Kristiantena Chanchin |ha kan hrilna tûr hmun ni tûr âwm hliah hliah a tam hle a ni. Engtia hmalâk tûr nge ni anga, kan ramthar rawngbâwlna hi engtia kalpui nge sâwt ber angtih ngaihtuah a pawimawh hle.

Eng pawh ni se, Marka bung 16:15 thu leh TirhkohteThiltih bung 1:7,8 thu behchhanin Chanchin |ha kan hrilna tûr 

hmun hi hetiang hian lo ngaihtuah ila.Jerusalem khuaah te, Judai leh Samaria ram khaw

tinah: Chanchin |ha hril tûra Lal Isua thupêk kan sawi hianTirhkohte Thiltih bung 1:7,8 thu hi hmaihah a \ang duh khawpmai. Matthaia bung 28 thu leh Marka bung 16 thu ang hichuan kan rilruah a langsâr lo deuh a ni mai thei e. Lal Isuanhnam tin hnênah Chanchin |ha hril tûr leh khawvêl zawng

zawnga kala thilsiam zawng zawng hnêna Chanchin |ha hril

Page 213: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 213/380

213BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

tûra thu min pêk rual hian Jerusalem a\anga a tahtawl deuhvaChanchin |ha hril tûrin thu min pe a ni tih hi chhinchhiah

atân a \ha hle.Keini Mizorama chêngte tân hian kan Jerusalem te, Judai

leh Samaria te hi khawi hmun leh ramte hi nge ni ve ang tihte pawh ngaihtuah chiang ila. Kan chhûngkua, kan khua leh kanram chhûngahte ring lo mi, Chanchin |ha hrilh ngai an awma nih chuan hrilh hmasa tûrin Lal Isuan thu min pe a ni. Kan\henawm state hnai vai - Cachar phai te, Tripura te leh Manipur 

te hi kan Samaria ram, kan kal kân hauh loh tûr a ni tih hre bawk ila. Chutiang bawkin, Assam leh Arunachal Pradeshkal kâna India ram leh khawvêl ram dang ngaih pawimawhviau hi Tirhkohte Thiltih bung 1:7,8 thu nên hian a inmil lo theiâwm e. Hêng Chanchin |ha hrilna hmun indawt dân kan sawihi kan Kohhran ramthar kalphung (policy) nên a la kal dûn\ha viau rih a. Hei hi thil lâwmawm tak a ni. Nakin zêlah

 pawh kan vawn zui zêl a duhawm khawp ang.Khawvel zawng zawngah: Tirhkohte Thiltih bung 1:8-

ah ‘kâwlkil thleng pawhin ka thuhretute in ni ang,” tih thu kanhmuh hi, Marka bung 16:15-a ‘khawvêl zawng zawngah kalula’ tih thu nên a inhnaih hle. Hnam tina mite zirtîra siam tûr chuan khawvêl zawng zawnga Chanchin |ha hril hitihmâkmawh a ni rêng a. Kâwlkil thlenga Chanchin |ha hril

hi Kohhranhote tih tûr a ni.Africa khawmualpui Mediterranean tuipui kam chheh vêl

ramte khu Chanchin |ha êngin a thlen hmasakna ram, Kohhran pate zînga langsâr tak tak, Tertulian-a te, Cyprian-a leh Augustine-a te seilenna leh rawngbâwlna hmun a ni a. Kohhran pawh a dinnghehna hmasa a ni. Nimahsela, kum zabi 19-naa DavidLivingstone-a lo lan hma khân a ram pum pui khu ramthim deuh

vek a ni. Africa rama Chanchin |ha hril khu a hautak hle mai.

Page 214: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 214/380

214 BEIHRUAL THUPUI

Missionary tam ber lu phûmna hmun a ni a. Africa khawthlanglam phei chuan mingo thlânmual tih hming a pu hial nghe nghe a

ni. Chutiang ram thim su tûr chuan Pathianin m^rtar huama inpemissionary a lo ngah a, an inpêkna azârah tûnah chuan Africaram pawh a êng tawh hle. Khawvêl ram zawng zawngah, kâwlkilthlenga Chanchin |ha hi hril tûr a ni.

Marka bung 16:15 thua ‘khawvêl zawng zawng’ tih hi mihringnun khawvêl chi hrang hrang sawina a ni thei bawk tih hre tel ila.Khawvêl hnam tin nuna khawvêl chi hrang hrang – ei leh bâr 

zawnna khawvêl te, politic khawvêl te, zirna khawvêl te, tartekhawvêl leh nula tlangvâl khawvêl chen hian Chanchin |ha hiana luh chhuah a ngai a. Chûng khawvêl zawng zawng huam telchuan Chanchin |ha hi hril tûr a ni.

Thilsiam zawng zawng hnênah: Chanchin |ha hrilna hmunhian thilsiam zawng zawngte pawh a huam tel tih kan hriat a pawimawh. Sualna avânga lei hi ânchhe dawng a nih tâk thu

Bible-in min hrilh a (Gen. 3:17). Mihring sualna leh khawlohnainthil siamte a tihchhiat nasatzia, rûm leh nau vei na tuar ang hialaan rûm thu Paula phei chuan a sawi a (Rom 8:19f). Tûnlaiathilsiam chunga chhiatna lo thleng hi chhiatna râpthlâk tak thlentîrtutûr nia ngaiin, khawvêl sawrk^rte pawhin an buaipui hle a. Sumleh pai tam tak s>ngin hma an la mêk a ni. Thilsiamte nunna lehmihring nunna hi a inzawm avângin, thilsiamte chunga chhiatna lo

thleng hi ngaihthah theih a ni lo va. Chuvângin, Lal Isuachhandamna hnathawh hian thilsiamte chhandam hi a huam tel tihhriaa, thilsiam thleng phâka Chanchin |ha hril hi a hun ta hle.

 Sawi ho tûr 

Chanchin |ha hrilna hmun thum kan sawi zîngah hian eng ber hi nge kan Kohhran hian kan ngaihthah nia kan hriat?

Engtia hmalâk tûr nge ni ang?

Page 215: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 215/380

215BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 6 : Thawhlehni 

MIZOTEN CHANCHIN |HA KANCHHAWRZIA

Chhiar t<r : Isa. 35:1-10; Mat. 11:4-6; Rom 1:16 

Mizote hian Chanchin |ha kan dawn avânga kan nihlawhziahi kan hre \heuh ang a. Rev. William Williams-a’n Mizoram a

tlawh report a ziakah Mizote dinhmun khawih danglam thei thil pakhat sawi a nei a. Chu chu, Mizoram pana Tlawng luia anrawn chhohnaah Mizoram an rawn luh hma deuhvin Mosolmansakhaw puithiam awmna an paltlang thu a ni. Chu Mosolman puithiam chu zin veivâkten an ngaihsân thu leh Pathian mi dik tak nia an ngaih thu a report tel nghe nghe. Kum zabi 19-natâwp lam khân Missionary-ten min rawn zawng chhuakin,Chanchin |ha êng hi hmu hman ta lo ila, kan chanchin (history)

hi a danglam hle mai thei! Kan chheh vêla tlâng mi \henkhatteang bawka dinhmun harsa taka ding thei, kan ram pawh kan\henawm ramte ang bawka sakhaw dang nêna inchiahpiahnaram a ni lo vang tih sawi ngam har tak a ni.

Chanchin |ha avânga Mizoram hmêl danglamzia lehChanchin |ha thlen hnua Mizote dinhmun \hat tâkzia hi keimahningei a hretute kan ni. Zâwlnei Isaian Lalpa Ni lo thlen huna

Israel-te dinhmun duhawmzia tûr a lo hrilhlâwk te, Lal IsuanJohana zawhna a chhânnaa rethei leh pachhia, piangsual lehrualbanloten a hnên a\anga malsâwmna nasa tak an dawn thua sawi tâkte kha keini Mizote pawh hi chûng malsâwmnachangtu leh dawngtute zîngah chuan kan tel pha ve a ni.Khawv>lah Mizote tluka Chanchin |ha hi Pathian thiltihtheihnaa nihzia hretu hnam hi an tam lo hle ^wm e. Chanchin |ha

kan chhawrzia hi hetiang hian lo thlîr zui nghâl ila.

Page 216: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 216/380

216 BEIHRUAL THUPUI

Ramhuai hlauhna leh rin dân dik lo laka min chhanchhuaktu a ni: Mizote hi tûn hma lam kha chuan ramhuai

hlauhnain a phuar beh, ramhuai tlawnna tûra neihthinglungkhâwnga inthâwina hlân \hînte kan ni. Khawhring hlauhavânga mahni \henawm khawvêngte nên pawh inhlau lehinringhlel tawn \hînte kan ni a, rin dân leh puithûna âtthlâk avânga nun thawpik taka nung \hînte kan ni bawk. Nimahsela,Chanchin |hain chutiang rin dân leh puithûna âtthlâk lak a\angchuan min chhan chhuak a. Ramhuaite min hnawh bosakin,ramhuai hlauhna lakah min chhan chhuak bawk a. Chutih rualchuan, Pathian hmangaihnain ramhuai hlauhna thinlung chu aluah khat a, mite huatna thinlung pawh lainatna leh duhsaknaina rawn chhûng khat ta bawk a. Chutichuan, Chanchin |haavângin, Mizote hi ramhuai hnawt chhuaktu, puithûna leh rindân dik lovin a phuar beh hnamte hnêna thutak leh rinnakawng dik kawhhmuhtu kan lo ni ta a ni.

Mizote hnama min siamtu a ni: Mizote hi hnam angamin \hui khâwmtu leh min phuar khâwmtu pawimawh tak chuChanchin |ha hi a ni. Chanchin |ha lo thlen hma khân khualeh khua, chi leh chi inhala, indo \hînte kan ni. British sawrk^r hmangin Mizoram hi rorêlna pakhat hnuaiah awmin, Missionkal tlangin Chanchin |hain a rawn ên zui nghâl a. Missionaryleh Kohhranten zirna bul rawn \anin, Bible pawh Mizo \awngalehlin leh chhut chhuah a ni a. Chu chuan Mizorama chêngtenasa takin min phuar khâwmin, min tipumkhat a. Kohhranhian chi leh chi inthliarna a rawn ti bo va. Kohhran huangchhûngah inthliarna awm lovin kan nung za ho dial dial ta ani. Harhna lo thleng khân Mizoram leh pâwn lama Mizohnahthlâkte zîngah inunauna leh inpumkhatna a rawn tinghetzual sauh bawk a. Mission pâwl hrang leh Kohhran pâwlhrangte awm mah se, Chanchin |ha hian Mizote min

Page 217: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 217/380

217BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

tipumkhatin hnam khatah min siam a. Tûna Mizote hnama minsiamtu leh Mizoram pawh tûn dinhmun thlentîr theitu pawimawh

tak chu Chanchin |ha hi a ni.Remna leh muanna siamtu a ni: Mizoram hi Sâpho

rorêlna hnuaia a awm tirh lai khân Mizo lal \henkhatte leh anmi leh sa \henkhatten helna rilru an la pu lian hle. Chutiangdinhmunah chuan Chanchin |ha hi Mizo rilru thâwi damtu lehSâpho laka kan rilru put dân siam remtu a ni. India hmârchhak Kohhran chanchin ziaktu Prof. Downs-a pawhin Sâpho hun

lai a\anga remna leh muanna thlentu chu Chanchin |ha a nihthu a lo sawi fo \hîn a ni. Mizorama politics lo luh \antirhaMizote zînga inrem lohna boruak chi hrang hrang kârah pawhChanchin |ha hi Mizorama inremna thlentu a ni a. Rambuailaia remna leh muanna thlentu pawh Chanchin |ha bawk hi ani. India ram state dangte aia inthlanna thianghlim leh fel faideuh zâwk kan neih theih \hinna chhan pawh Chanchin |ha

avâng a ni zêl a. Chuvângin, Chanchin |ha hi Mizo Kristiantezînga remna leh muanna thlentu a ni.

Zirna bul \antu leh hmasâwnna kawng hawngtu a ni:A hma lamah te pawh kan târlan tawh angin, Mizorama zirna bul \antu hi kan Missionary leh Kohhrante an ni. Missionary-te lo luh hmain Bengali School hmun hnih khatah chuan loding hman mah se Mizoram pum huapa zirna bul \antu tak tak 

chu kan Missionary leh Kohhrante an ni. Mizoram chhim lehhmâr khaw tin deuh thawah Primary school an din a. Kum1945 vêl a\ang khân thingtlâng khaw lian deuhvah MiddleSchool-te pawh din a ni a. Hêng Mission leh Kohhran school-te hi kum 1950 hnu lam thleng khân Mizorama zirna schoolawm chhun a ni. Lehkhathiamna mai bâkah, nungchang \hatleh hrisêlna lam te pawh inzirtîr a ni a. Chanchin |ha hian kanram pawh a timawi êm êm a ni.

Page 218: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 218/380

218 BEIHRUAL THUPUI

Hrisêlna leh thianghlimna kawnga hmahruaitu a ni:A chunga kan sawi lan tâk ang khian Chanchin |ha hi hrisêlna

leh nun thianghlimna min petu a ni. Mission school-ah hrisêlnaleh thianghlimna hi school naupangten an têt tê a\angin anzirin, a takin an nun chhohpui a. Chu bâkah, Damdawi in lehDispensary te hmangin hrisêlna \ha leh nun dân vawnthianghlimna kawngah theihtâwpin \an an la a. YMA dinin,khaw tinah bungbêl leh in leh a vêl vawn fai dânte min zirtîr a. Hêng avâng hian tûn hma lama hrisêl lo leh bâl ber hnamaan ngaih \hin khân tûn dinhmun hi kan lo thleng pha ve theita a ni.

Mizoten Chanchin |ha kan chhawrzia sawi tûr tam tak a la awm ang. Kan sawi tâkte a\ang khian Mizoten Chanchin|ha kan chhawrzia kan hre thei ang a. Mizote ang bawkahnam dangte pawhin an chhawr ve theih nân Chanchin |ha hi\hahnemngai taka kan hril a pawimawh hle a ni.

 Sawi ho tûr 

Mizoten Chanchin |ha kan chhawrzia sawi belh tûr kanneihte engte nge? Tûn ai hian engtin nge kan chhawr \angkailehzual theih ang?

Page 219: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 219/380

219BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 7 : Nilaini 

CHANCHIN |HA HRILTUINBUATSAIHNA

Chhiar tûr : Ezek. 2:1-3; Joh. 13:34; II Tim. 2:3,4; 4:5

Chanchin |ha hriltuten inbuatsaihna \ha neih a pawimawhziakan ngaihtuah ho dâwn a. Thuthlung Hlui hun a\ang tawhin

Pathianin chhandamna hna thawk tûra a kohten inbuatsaihna anlo nei \ha hle \hîn a. Lal Isua chanchin a\ang leh a zirtîrte akaihhruai dân a\angte pawhin Chanchin |ha hril tûra inbuatsaihna pawimawhzia kan hre thei a ni.

Chanchin |ha hril tûra inbuatsaihna hi kawng hnih, thlaraulam nuna inbuatsaihna leh taksa lam thila inbuatsaihna tiin a\hen theih. Chanchin |ha hriltuten hêng inbuatsaihna kawng

hnihte hi a enga mah kan hlamchhiah thei lo. Lal Isuan min tirhanga khawvêl zawng zawnga hnam tin chi tinte hnêna Chanchin|ha hril tûr hian thlarau lam leh taksa lama inbuatsaihna \hatak kan mamawh. Chipchiar deuh zâwkin lo thlîr zui nghâl ila.

Chhûngril lam thlarau nun inbuatsaihna: Hei hi Kristanêna kan inzawmna, pâwn lam hmuh theiha Kohhran mi lehrawngbâwltu kan nihna piah lama, chhûngrila Krista nêna kan

inzawmna tihthar leh tihchak lehzualna a ni. Pathian nênainpâwlna \ha taka neih te, a nun \âwmpuina thûk zâwk leh tak zâwka neih te, Pathian hmangaihna leh mi dangte lainatnaakhah te pawh a keng tel a. Chutianga kan thlarau lam nuntihngheh leh tihthar lehna chu Chanchin |ha hriltute hian kanmamawh tih kan hriat a pawimawh. Lal Isuan a zirtîrte hnênaa thupêk pawimawh tak chu ‘Inhmangaih ula, keiin ka

hmangaih ang che u hian nangni pawh in hmangaih ula’ tih hi

Page 220: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 220/380

220 BEIHRUAL THUPUI

a ni a (Joh. 13:34). Paula pawhin a lehkhathawna a sawi fo\hin chu ‘hmangaihnaah awm rawh u’ tih hi a ni. Hmangaihna

tel lova Chanchin |ha hril hi a sâwt lo va. Paula vêkin‘dârbenthek ri satliah’ nên a tehkhin a. Lal Isuan EphesiKohhran a demna chhan pawh ‘hmangaihna’ an bânsan vânga ni tih kan hmu a ni (Thup. 2:4).

Pathian thua kan inchhûn khah hmasak hi Chanchin |hahriltu tân tihmâkmawh a ni. Thuthlung Hluia Pathianrawngbâwltute leh zâwlneite Pathian nêna an lên dun thu leh

hmun fianriala inpâwlna hun an neih thu te kan hria a. Ezekiela phei chuan Kebar luikama Pathian kohna a hriat \um khânlehkhabu zial a kawchhûng khat hial khawpa a ei thu Bible-ah kan hmu. Zirtîrte pawh kum thum zet Lal Isua bulah awmin,Pathian thua chhûn khah hmasakin an awm a. Paula pawh a pianthar hlim khân Jerusalem-a kal nghâl mai lovin, Arabiaramah kum thum zet inlârna pawh hmu khawpin, Pathian

 pâwlna leh Pathian thua inchhûn khahna hun a nei hmasa a ni(II Kor. 12:1f). Hêng hi hriain kan Kohhran pawhin SundaySchool te, Theological School leh College te, MissionaryTraining Centre leh College chenin kan din chho ta zêl a.Hêngte hi Chanchin |ha hriltute chhûngril lama an thlarau nun buatsaihna a nih avângin Kohhran pawhin a ngai pawimawhêm êm reng a ni. Hêng thlarau nun inbuatsaihna hi ThlarauThianghlim awmpuina leh tihchakna kan dawnna atânainbuatsaihna a ni vek tih kan hriat a pawimawh bawk.

Taksa lama inbuatsaihna: Taksa lama inbuatsaihna hiChanchin |ha hriltute tân a pawimawh a. Thlarau lam thil thoa ni tih kan hriat a \ha. Pathian thu hriltuten thiamna(educational qualification) \ha an neih hi a \ûl. Pathianin arawngbâwltu atân mi mâwl te, lehkhathiam lote pawh a thlangve ngei a. Chutih rualin mi thiam Mosia te, Paula te chuan mi

Page 221: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 221/380

221BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

dangte ai chuan an thawk hlâwk deuhvin a lang. ThuthlungHluia zâwlnei \henkhatte pawh kha puithiam chhûngkuaa mi,

an hun laia lehkha ziak leh chhiar thiamte an ni. Thiamna hikan inpêk dân azirin rawngbâwlna hmanraw \angkai tak a nia. Chuvângin, rawngbâwltu ni tûr hian thiamna hi Kohhranina ngai pawimawh a. Protestant Mission pâwl tam zâwkte pheikha chuan Asia leh Africa rama missionary ni tûrin thiamnakha a lo ngai pawimawh hle \hîn. Keini Kohhran pawhinmissionary ni tûrin thiamna kan ngaih pawimawh deuh deuhva, India ram leh ram pâwn lama missionary ni tûrin kan phûtchin tihsân deuh deuh te pawh a la \ûl dâwn a ni.

Kohhran insawh ngheh hi India ram leh a pâwn lama zauzâwk leh sâwt zâwka Chanchin |ha kan hril zêl theih nân kaninbuatsaihna tûr pawimawh tak a ni. Chanchin |ha hril hiKohhran din chhan a nih thu uar zâwka kan inzirtîra, Chanchin|ha hril ngai pawimawh tûra Kohhran mite kan infuih nasat

lehzual a \ûl. Thilpêk lamah pawh \an la nasa deuh deuh tûrakan infuih a \<l a. Kohhranhote hlim taka kan nun hova,rawng kan bâwl ho theihna tûrin inr>lbâwlna fel tak leh \hatak nei tûra \an kan lâk reng a \<l bawk.

Chanchin |ha hril hi ringtute leh Kohhranho tih t<r lehmawhphurhna a ni tih kan hriat chian a \ûl hle. Tûn hmaa\ang tawh khân Protestant Mission \henkhatten Kohhran

 behchhan mûmal nei lovin Chanchin |ha hril hna an thawk \hîn a. Kohhran chak tâwk loh vâng leh Chanchin |ha hrilan ngaih pawimawh tâwk loh vâng a ni âwm e. Chutih laiin,kum sawmhnih kal ta chhûng khân kan ramah pawh Kohhranami \hahnemngai \henkhatten Para-Church pâwl hrang hrangtedina Chanchin |ha hril kan uar sâwt ve ta hle. Kohhrannung tak, Chanchin |ha hril uar tak Kohhran awmna hmunaPara-Church lo pung chho zêl hi bih chian a \ûl hle. Eng

Page 222: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 222/380

222 BEIHRUAL THUPUI

 pawh ni se, Chanchin |ha hril hna hi Kohhran tih tûr lehKohhran hmalâkna tûr a ni tih hi kan vawn ngheh deuh deuh

a pawimawh a. Sum leh pai tam zâwk ramthar rawngbâwlnaatâna chhûng khâwma, sâwt tak leh awmze nei taka Chanchin|ha kan hril zêl theih nân Kohhranhote kan inbuatsaih a pawimawh hle a ni.

 Sawi ho tûrte

1. Kan Kohhranin ramthar rawngbâwl hna kan thawhnaah hianthawktute kan buatsaih dân hi en \hat leh siam \hat ngaiengte nge? Engtia siam \hat leh en \hat tûr nge nia kan hriat?

2. Tûna Para-Church pâwl hrang hrangte Kohhranin kanthawhpui dân hi en\hat \ûlin kan hria em? Engti zâwngakalpui nge \ha ber ang?

Page 223: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 223/380

223BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 8 : Ningani 

AWM HMUNA CHANCHIN |HA HRILChhiar tûr : I Kor. 12:27-31; Phil. 1:3-5; 4:15,16 

Kohhranhovin Chanchin |ha kan hril hian kan aiawhamissionary kan tirh chhuah tih loh chu awm hmuna Chanchin|ha hril kan ni deuh vek tih kan hriat hmasak a \ha âwm e.

Kohhran leh Mission pâwlten Chanchin |ha hril rawngbâwlhna kan thawh honaah hian chhûng tin leh mi malte pawhinawm hmuna thawhlâwm leh thil danga \an kan lo lâk vena hikan thupui ‘Awm hmuna Chanchin |ha hril’ tih hian a sawitum a ni.

Paula lehkhathawna kan hmuh angin Philippi Kohhranhotehi an bengvârin, Chanchin |ha hril rawngbâwlnaah \hahnem

an ngai a. Paula tlâkchhamna phuhru tûrin thawhlâwmtekhawnin an thawn \hîn a. An chungah Paula pawh a lâwm hletih kan hria a. Chu bâkah, Chanchin |ha huaisen tak leh \hataka a hril theihna tûrin an \awng\aisak bawk \hîn a. Hetiangaan tih avâng hian Paulan Philippi Kohhranhote kha amah anginkal chhuak thei lo mah se, a rawngbâwlnaah an tel ve a ni tiha hriattîr a. Awm hmunah \angkai tak leh sâwt takin Chanchin|ha an hril a ni.

Kohhranhote hi Krista taksa kan ni a. Mi mal malte hitaksa pêng hrang hrang nên Paulan a tehkhin a. Taksa pêngtinte thawh a inthuhmun lo ang bawkin, Kohhran miterawngbâwl dân leh tih theih chin a thuhmun lo. Mahse, taksa pêng tinte taksa pakhata mi an nih ang leh an hnathawh pawhtaksa pakhat hnathawh a nih angin, Chanchin |harawngbâwlnaah hian Kohhran mite kan tel vek a. Awm hmuna

Page 224: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 224/380

224 BEIHRUAL THUPUI

Chanchin |ha hril hi a tam berin Chanchin |ha kan hril theihdân a ni.

Awm hmuna Chanchin |ha kan hrilnaah hian a chungakan sawi lan tawh angin thilpêk leh \awng\ai hi kan tih theihlangsâr leh pawimawh ber a ni âwm e. Paula hun lai a\angtawha Kohhranhoten Chanchin |ha an hril theihna hmanraw  pawimawh tak a ni. Tuifinriat râl a\anga missionary-tenChanchin |ha min rawn hrilh theihna chhan pawh awm hmunaKohhran miten thilpêka \an an lâk vâng a ni a. Chutiang thilpêk 

hmanga keini Mizote pawh Chanchin |ha hre ve thei chauhkan ni. Welsh Kohhranin Pu Zosâphluia te a rawn tirh lai khânKohhran ramthar thawhlâwm petu tam berin chêng (Pound)khat bâk pêk tûr an nei lo. Chûng Kohhrana awm hmunaChanchin |ha hriltute avânga Pathian khawngaihna dawng ve phâk chauh kan ni. Awm hmuna Chanchin |ha hril hlutzia lehropuizia hi ngaihtuah chian a t<l hle a ni.

|awng\ai hi Chanchin |ha hrilna hmanraw pawimawhtak a ni. Paulan Philippi Kohhran tân a \awng\ai \hin thu asawi a. Philippi Kohhran pawhin an \awng\aisak ve a.“Engkimah \awng\ai leh dîlin lâwmthu hril tel zêlin, in duhnatechu Pathian hnênah hriattîrin awm zâwk rawh se,” tiin\hahnemngai takin a fuih a (Phil. 4:6). Thilpêk bâkah,in\awng\aisak tawnin Chanchin |ha hril rawngbâwl hna an

thawk ho a ni. |awng\ai hi Kohhran mipuiten Chanchin |hakan hril vena hmanraw pawimawh tak a ni a. Kan Missonary-te tân pawh kan \awng\ai tam hle tawh a. Nasa lehzuala kan\awng\ai zêl a pawimawh. Kohhranhote \awng\aisakna avânginmissionary tam takin thlarau bote manin harsatna leh thihnachenin an hnehin, an pumpelh thei a ni.

Page 225: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 225/380

225BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

A chunga thilpêk leh \awng\aina bâkah, kan missionary-te leh Chanchin |ha rawngbâwlna kawnga thawk rimte laka

duhsakna lantîr hi Kohhranhovin awm hmuna Chanchin |hakan hrilna pawimawh tak a ni. Kan missionary leh thawktudangte hmun khawhar leh thih mai theihna hmuna rethei takaawmte hi Kohhranhote hian an rawngbâwlna tichak tûrzâwngaduhsakna kan lantîr a \ûl a. An thawhna hmuna an chênna inleh lo chenin a theih anga kan ngaihsak a pawimawh. Ramtharakan thawktu fate hian zirna kawngah harsatna an tâwk fo \hîna. Hêng kawngahte pawh hian Kohhranin kan ngaihsak a pawimawh hle.

Awm hmuna Chanchin |ha hriltute hian kan nun lehchêtziaa Chanchin |ha kan hril hi a pawimawh hle bawk a ni.Chanchin |ha kan hrilna hmun hi tuifinriat râl a la ni pha rihmeuh lo va. Kan nun dân leh khawsak dân min thlîr phâk rengte hnêna Chanchin |ha hril kan la nih rih avâng hian

Krista thuhretu ni âwm rênga Kohhran mipuite hi kan nun a  pawimawh a. Kan rawngbâwlna kawngah harsatna kaninsiamsak thei a, mite Krista laka hnâr botu kan ni thei tihhriaa, kan ni tin awm dân leh khawsak dân tinrêngah kaninvên fîmkhur a \ûl hle a ni.

 Sawi ho tûr 

Awm hmuna Chanchin |ha hril dân kawng hrang hrangkan sawi bâk sawi belh tûr kan hria em? Awm hmuna Chanchin|ha hril pawimawhzia kan hriatte eng nge?

Page 226: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 226/380

226 BEIHRUAL THUPUI

 September 9 : Zirtâwpni 

KAL CHHUAKA CHANCHIN |HA HRILChhiar tûr : Isa. 6:8,9; II Lal. 7:9;

Mat. 28:16-20; Tirh. 13:1-3

Awm hmuna Chanchin |ha hril leh kal chhuaka Chanchin|ha hril hi Chanchin |ha rawngbâwlnain a ken, lâk hran theihlohva inzawm tlat a ni tih kan chhinchhiah a pawimawh.Kohhranhovin Chanchin |ha kan hrilnaah hêng rawngbâwlna\huang hnih anga lang hi a inzawm a. A pahniha ken kawp lohchuan Chanchin |ha hril hian awmzia a neih tûr angin a neithei lo.

Kal chhuaka Chanchin |ha hril hi rawngbâwltu nghet,Pastor-te leh Missionary-te rawngbâwlna hi a ni a. Hêng

rawngbâwl hna atân hian Pathianin Isaia leh Jeremia te angakoh bîk a nei a. Samari kulh kawngka bula phâr sâwmte angami dangte hnêna chanchin lâwmawm hrilh tûr nei, kal chhuak lothei lova inhriate an ni a. Chûng miten Pathian kohna an hriattechu Kohhranhovin kan hriatpui a. Antiokei Kohhranin an aiawhaChanchin |ha hril tûra Paula leh Sila te an tîr chhuak ang deuhkhân Kohhranhovin kan tîr chhuak \hîn a ni.

Kal chhuaha Chanchin |ha hril hi a hautak hle a, inpêk zawh pawh a ngai hle a ni. Mizoram chhûng maiah pawh tûnhma lam khân Missionary-te leh kan Mizo rawngbâwltu,Pastor-te leh Tirhkohten harsatna chi hrang hrang, tihdudahnachenin an lo tuar tawh \hîn a. Tûnlai hun thleng pawhinMizoram pâwn lam chu sawi loh, kan ram chhûngah ngei pawh hian kan missionary-te zîngah m^rtar leh malaria avângathite sawi tûr kan la nei reng a ni.

Page 227: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 227/380

227BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

Mizoram pâwn lama rawngbâwl tûr hian mi mal inpêkna bâkah, kawng hrang hranga inbuatsaihna neih \hat a \ûl hle.

Hindu leh Mosolman te zînga Chanchin |ha hril tûrte an nihav^ngin sakhaw dang zirtîrna leh a zuitute dinhmun hriat chianhmasak a pawimawh a. An hnêna Chanchin |ha hril tûrin \awngzir chawp te a lo ngai a. An hnam nun dân leh khawsak dânkalphung (culture) te hriat chian a lo \ûl bawk a. Hêng avânghian Kohhranhoten missionary leh thawktu dang kan tirh tûrtehi kan buatsaih uluk pawh a \ûl hle a ni.

Chanchin |ha hril dân thu-ah pawh engti anga hrilh nge\ha ber ang tih ngaihtuah a pawimawh. |awngkaa hmaichhanaChanchin |ha va hril (direct evangelism) hi mi tam berin kanhriat thiam dân a ni âwm e. Kan Kohhran pawhin hei hi kanngai pawimawh a, Chanchin |ha hril kan kalpui dân ber pawha ni. Kan rawngbâwlna hmun leh a mihring dinhmun azirinzirna school te, tihdam rawngbâwlna te, thuziak (literature)

te leh kut themthiamna (craft training) hmang te pawhinChanchin |ha hril hi kalpui a ngai a. Hêng kan sawi tâkte hia enga mah tih theih lohna hmunah pawh thua inbiak hona(dialogue) leh nun dân leh chêtze hmang talin kan la hril theifan tih kan hriat a \ha. Hêng rawngbâwlna hmanraw chi hranghrangte hi Kohhranhote pawhin Chanchin |ha hrilna hmanruaa ni thei vek tih kan pawm tlân a \ha. Thawktute pawhinChanchin |ha hrilna hmanraw \angkai a ni tih hriaa, fîmkhur taka kan hman a pawimawh hle.

Kal chhuaha Chanchin |ha hril hi Lal Isua thupêk a ni tihkan hriat a pawimawh a. Thupêk min petu Lal Isua hi ‘lei lehvâna thuneihna zawng zawng neitu’ a ni tih hriat reng a \<l.Chutih rual chuan, Lal Isua, engkim chunga rorêltu leh thuneituhi ramthim, ramthar kan thawhna hmuna kan thlen hma daihtawha min lo awmpui tûra min lo hmakhalhtu, min thawhpuitu,

Page 228: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 228/380

228 BEIHRUAL THUPUI

min vêng rengtu, khawvêl tâwp thlenga ‘kan hnêna awm zêltûr’ a ni tih pawh kan hre reng tûr a ni.

Lal Isua \awng\aina, “Nangin khawvêla kei mi tîr angkhân, kei pawhin anni chu khawvêla ka tirh hi,” (Joh. 17:18)a tih hi Kohhranhoten theihnghilh lo ila. Lal Isua hniakhnungzuia Chanchin |ha hril hi Kraws kawng a ni tih a tîrtu leh kantirha te hian kan vawng reng tûr a ni. Kum 1833 khân WestAfrica rama missionary hnathawk tûra inpe Melville B. Cox-a chu a thlen a\anga thla li-na lekah a thi zui ta mai a. A thih

hmain a \hiante hnênah ‘Africa ram thim lo >n theihna tûr hianthih huama inpe ngam mi sâng tam lo chhuak se ka va ti êm,”tiin thei leh thei lovin a \awng chhuak hram a. Amah anga thihhuama inpe an tam phah hle ni tûr a ni. West Africa ram khu‘mingo thlânmual’ (the white man’s grave) an tih phah ta hiala. He lai ramah hian tûna ramthar rawngbâwlnaa kan thawhpuiChurch Missionary Society (CMS) pawhin kum sâwm hnih

chhûng lekin missionary 53 lai an hloh hman dêr a ni.Lal Isua hnung zuia thih huama Chanchin |ha hi hril tûr 

kan ni. Chutianga kan missionary-te hian Chanchin |ha anhril theih nân Kohhranhoten nasa taka kan \awng\aipui a ngaia. Chutianga Chanchin |ha hriltute chu Kohhranhote pawhintûn aia nasa zâwka kan ngaihsaka, an thlarau mamawh chauhni lovin, an taksa mamawh, an fate zirna thleng pawha kan

ngaihsak hi kan mawhphurhna a ni tih kan hriat a \ûl hle.

 Sawi ho tûr 

Kal chhuaka Chanchin |ha hriltu, kan missionary-te hi kan\awng\aipui tam tâwkin, kan ngaihsak \ha tâwkin kan hria em?Hemi kawnga Kohhranhote \an lâk dân tûrte eng nge?

Page 229: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 229/380

229BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 10 : Inrinni 

INDIA RAM PRESBYTERIAN KOHHRANTHURIN |OBUL

Chhiar tûr : Heb. 13:7; II Tim. 2:14-21

Kan Kohhran, India ram Presbyterian Kohhran thurinkan zir \an dâwn a. Thurin sâwm thlan chhuahte a mal tê têa

kan luhchilh hmain a sawi hawn nân kan Kohhran leh kanthurin \obul kan thlîr hmasa dâwn a ni.

Kan Kohhran thurin sâwmte hi Nilai Thupuiah kum 1995khân kan zir tawh a. Kan mi thiamte zînga mi Rev. C. Rosiamaleh Rev. Rosiamliana Tochhawng te chuan kan Kohhran thurinsâwmte hi \ha takin an sawi fiah a. T<n \um Beihruala kanKohhran thurin s^wm zirnaah hian an lehkhabu ziakte hi

innghah n^n kan hmang ber ang. (Rev. C. Rosiama, Nilai leh Beihrual Thupui, 1995. Rev. Rosiamliana Tochhawng,  A

Study of the Ten Articles of Faith of the Presbyterian

Church of India, 2007).

Kan Kohhran, India Ram Presbyterian Kohhran hi Welshram Presbyterian Kohhran ramthar rawngbâwlna (WelshCalvinistic Methodist Foreign Mission) rah chhuah a ni. Welsh

Mission hian kum 1841 a\ang khân Khasi ramah missionary-te rawn tîrin Chanchin |ha an hril \an a. An rawngbâwlnaPathianin mal a sâwm a, ringtharte lo awmin, Kohhran a dingthuai a. Kum 1866 khân Kohhran s^wm chuang a ding hmana. Presbytery Inkhâwmpui hmasa ber pawh kum 1867 khânnei \anin, kum 1895 khân Presbytery panga a ding hman a ni.Assembly pawh (tûna Synod kan tih hi) kum 1896 khân siamin,

Assembly inkhâwmpui pawh an nei zui nghe nghe a ni.

Page 230: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 230/380

230 BEIHRUAL THUPUI

Khasi ram a\ang hian Welsh Mission ramthar rawngbâwlna hi Sylhet lamah leh Cachar phai lamah te zâwi

zâwiin tihlen a ni a. Mizoramah pawh kum 1891 khân Shella-a missionary thawk lai Rev. William Williams chuan Mizoramrawn tlawhin, thla khat dawn lai Chanchin |ha a rawn hrilhnghe nghe a ni. Ani hi Mizorama thawk zui nghâl tûrin WelshMission chuan kum 1892 khân a rêl fel diam tawh a; mahse,a thih tâk hlauh avângin, kum 1897 khân Welsh Mission chuanPu Zosâphluia (D.E. Jones) chu Mizorama missionary hnathawk tûrin a rawn tîr chhuak thei ta chauh a ni.

Sylhet leh Cachar phaiah te leh Mizoramah te Kohhrana lo din tâk hnu hian Kum 1924-a Khasi-Jaintia AssemblyInkhâwmpui Mairang-a an neih \umin Phaitual Assembly lehLushai (Mizoram) Assembly an siam belh a. Hetia Assembly pathum a lo awm tâk hnu hian kum 1926 khân Assam RamPresbyterian Church Synod (tûna Assembly) hi a lo piang ta

a ni. Hun a lo kal zêl a, kum 1953 khân Synod InkhâwmpuiSilchar-a neih \umin Assembly leh Synod hming vuah dân hiWelsh ram Kohhran hman dân mila siam rem a ni; Assemblytih kha Synod tia thlâk a ni a, chutiang bawkin Synod tih \hin pawh Assembly tia thlâk fel a lo ni ta bawk.

Kohhran leh ram hmasâwnna avângin hming thlâk angai fo mai. Assam a\anga Meghalaya state leh Mizoram

UT a lo pian hnuah kum 1972 Churachandpur-a Assemblyneih \umin Presbyterian Church in Assam tih \hin khaAssembly of the Presbyterian Church in North East India(APCNEI) tia thlâk a lo ni leh a. He hming thar hi kumsawmhnih kan put hnuah kum 1992 Assembly InkhâwmpuiMairang-a neih \umin Mizoram Synod Inkhâwmpui rawtnaangin tûna kan put tâk, Presbyterian Church of India (PCI)tia thlâk a lo ni leh ta a ni.

Page 231: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 231/380

231BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

Kan Kohhran Presbyterian Church of India Assemblyhnuaiah hian Mizoram Synod bâkah Synod pasarih dang a

awm ta a. Kum 2010 Kohhran inchhiarnaa a lan dânin Synod pariat chhûngah hian Presbytery 105 a awm a, Pastor Bial500 a awm bawk a. Tualchhûng Kohhran 2923 leh inkhâwmnadang (Branch Church & Preaching Station, etc) 771 aawm bawk a ni. Kohhran mi zawng zawng nuai sâwm leh pahnih kan tling hial ta a ni.

Kan Kohhran Thurin sâwm hi thurin lama Assembly huapa

kan Kohhran mite inkaihhruaina a ni a. Thurin sâwmte hiSâp\awngin ‘Ten Articles of Faith’ tih a ni a, ‘Confession

of Faith’ ti pawhin a sawi theih bawk. Rinna kawnga kanKohhran mite kan inhungna behchhanin kan siam a. Chuvângin,Kohhran thurin hi Bible zirtîrna tlângpui khaikhâwmna angangaih a ni. Bible chungchâng te, Pathian chungchâng te, thilsiamthu te, mihring suala tlûk thu leh Lal Isua leh a tlanna hnathawh

chungchâng te, Thlarau Thianghlim leh a hnathawh te, sakramenthu te, ringtute awm dân tûr leh hun hnuhn<ng chungchângahte Kohhranin Bible zirtîrna a hriatthiam dân leh kalpui dân puan chhuahna a ni.

Kan Kohhran thurin sâwm hi Presbyterian kan nih anginPresbyterian thurin bulpui, Westminster thurin leh min hringtuWelsh Presbyterian Kohhran thurin behchhana siam a ni tih

kan Kohhran Dân bu a\angin kan hre thei a. Kan KohhranDân Bu Thuhmaa târlan angin kum 1924-a kan Dân bu nênThurin Sâwm hi tûna kan neih ang hian chhuah a ni hmantawh. Engtia lo duan chhuah nge tih leh Westminster Thurinleh Welsh Thurin te nêna khaikhina a tlêm bîk viauna chhanerawh hi chu record hmuh mai tûr a awm loh avângin sawichian a harsa hle. Rev. Rosiamliana Tochhawng sawi dân hia sawi fiahna rin tlâk awm chhun a ni âwm e ( A Study of the

Page 232: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 232/380

232 BEIHRUAL THUPUI

Ten Articles of Faith of the Presbyterian Church of India,

 pp. 19ff). A sawi dân chuan tûna Thurin sâwm leh Dân bu

siam \antirh lai hi India rama Presbyterian Kohhrante lehCongregational Kohhranten UCNI (United Church of NorthIndia) hming pua inzawm khâwm zai an rêl lai a ni a. Kanmissionary-te leh Kohhran hruaitute pawh he inzawm khâwmrêl honaah hian telin, UNCI hman tûr Thurin siamnaahte pawhan tel ve a. UCNI thurin atâna an lo siam chu la chhâwngatlêma tidanglamin, kum 1924-a chhuah hmanin tûna kan thurinsâwm hi an lo buatsaih ta niin a lang.

Kan Kohhran Thurin sâwm hi Dân Bu-ah hian a bullamah hian telh chhoh reng \hin a ni. Kum 1924-a D^n bu anchhuah hnuah vawi sarih ennawna siam \hat a ni tawh a.Thurin sâwm erawh hi chu Dân Bu ennawn hnuhn<ng ber \uma a \awngkam pahnih khat tihdanglam bâk chu siam \hata awm meuh lo. Dân Bu lama Kohhran sawi fiahna awm hi

Sakramen chungchâng sawina leh ringtute tih tûr sawina laiahhian belh rawtna chak tak a awm nain, belh a ni ta rih lo bawk. Thurin siam leh ennawn hi thil awlai lo tak a ni a.Kohhranah boruak danglam tak, chhiat phahna tûr khawp thilmin nâwktu a awmte a nih ngawt loh chuan a awm sa tihdanglamhi fîmkhur ngai tak a ni.

Kohhran mite rinna kawnga inkaihhruaina leh inhungna a

nih angin, kan Kohhran thurin sâwm thlan chhuah hi Kohhranenkawlna atân a \angkai hle. A tâwi hle nâa, Pathian thulaipui pawimawh zual chu a fûn kim \ha hle a. Chipchiar lutuk lova, a tlângpui tawi fel deuh taka buatsaih a lo ni hi a \hatnalai tak pawh a ni âwm e. Kohhran mite pawh kan thurinhuang chhûngah hian kan thâwlin, kan zalên tlâng hle a. Achhûnga leng lo leh a hungna rawn tâwn puar khawpa chetawh chin hi chu ngaihtuahawm tak an lo ni tawh \hîn.

Page 233: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 233/380

233BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

A tîr lama kan sawi tawh angin, kan Kohhran (PCI) thurinsâwmte hi Presbyterian Kohhran thurin bulpui Westminster Thurin

leh min hringtu Welsh Kohhran Thurin behchhana siam a ni a.Hêng thurin pahnihte hi Kohhran siam \hat hun laia Bible thuneihnalo tungdingtu, Bible chauh (Sola Scriptura), Rinna chauh (Sola

 Fide), Pathian ropuina chauh (Sola Gloria Deo) tih thu hmangaKohhran siam \hatna hmahruaitu, John Calvin-a zirtîrna behchhanasiam a ni a. Kan thurin sâwm tluka Bible zirtîrna ngai pawimawhleh innghahna atâna hman tlâk thurin dang a awm chuang lo tihkan hriat pawh a \ha hle ang.

 Sawi ho tûr 

Kan Kohhran thurin sâwm zîngah hian tûnlai kanKohhran dinhmun leh kan boruak tawng \hinte ngaihtuahin belh chhah emaw tihdanglam emaw \ûla hriat kan nei em?Kohhran mipuiten tûn aia kan thurin sâwmte kan hriat chianlehzual theih nân engtia hmalâk nge \ha ber ang?

Page 234: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 234/380

234 BEIHRUAL THUPUI

  September 11 : Pathianni 

Chawhnu inkhâwm

BIBLE LEH THURIN

Chhiar tûr : II Tim. 3:10-17; Heb. 4:12

 Kumin Beihrual Thupuiah hian Thurin zir a nih av^ngin

kum dang ang lo deuhvin Pathianni chawhnu leh z^ninkh^wm thupui kaihhruaina hi siam a ni a. He kaihhruaina

hi thupui sawituten chhiar chhuah kher t<ra ngaih a ni lo

va, an thupui sawi t<r inbuatsaihna \anpuitu t<ra tih a ni.

Thupui \hen

Bible leh Thurin hi thil hrang anga sawi hran theih inzawmtlat si a ni. Bible chhûng thu hre viau, en lova châng mal sawitheih tam tak nei; mahse, Thurin kalhmang hre thiam lo a awmtheih a. Chutiang bawkin Thurin hre tak, Bible chhûng thu hrelêm lo a awm theih bawk. Bible chhûng thu hre tak, Thurinkalhmang hria an awm bawk a. Chutiang mi chu Pathian thuthiam kan tihte hi an ni tlângpui a. Bible chhûng thu hria,thurin pawh hre bawk ni thei vek ila a duhawm hle a ni.

1. Thurin hi Bible zirtîrna lâk tawi a ni: Bible,Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar bute hi Pathian inpuannathu ziak a ni a. Pathian leh mihring, mihring leh mihring, mihringleh thilsiam dang te, thilsiam dangte leh Pathian inkâra thil chihrang hrangte hun leh hmun hrang hranga mite kal tlanga sawileh puan chhuah a ni a. An thusawite hi a inpawlh nasa êm êmmai a. Hênga Pathian inpuanna thu chi hrang hrang a\angtehian a thuchah laipui leh zirtîrna tlângpuite hlâwm chhuakin

Page 235: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 235/380

235BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

Thurin hi siam chhuah a ni a. Kan Kohhran thurin sâwmte hia entîrna \ha tak a ni vek mai.

2. Thurin chu Bible-a innghat a ni: ProtestantKohhranhote inzirtîrnaah chuan Thurin hi Bible thuchah laipuileh a zirtîrna lâk tawi a nih bâkah, Bible zirtîrnaa innghat a ningei tûr a ni, tih a ni. Bible-in a sawi loh chu Thurin hian asawi lo va. Thurina sawi lan leh puan chhuah rêng rêng chuBible zirtîrna a ni vek a. Chuvângin kan thurin puan chhuah,thu hlâwm (sentence) tinte hi Bible innghahna (reference) nei

lo pakhat mah a awm lo. Bible-a kan hmuh \henkhat zirtîrnanei lêm lova ngaih te erawh Thurinah telh a ni lo.

3. Thurin hi Bible hrilhfiahna a ni: Bible chhûng thutehi Kohhran mite tân hriat thiam harsa tam tak a awm. A buziak hnuhn<ng ber pawh kum sâng hnih dâwn lai kal taaziakte a nih avângin tûnlai mite tân hriat thiam harsa tûr pawha ni rêng a. Hebrai leh Grik \awnga ziak, \awng hrang hranga

lehlin chhâwn a nih avângin Bible chhûng thute hi mi thiam tân pawh han chhiara hriat thiam mai theih loh tam tak a awm.Thurin hi Bible zirtîrna leh thuchah laipui, Kohhran mipuitenkan hriat thiam theih tûra hrilhfiahna a ni. Pa leh Fapa lehThlarau Thianghlim chungchângte hi Bible chhiartute tân hriatthiam harsa tak a ni a. Chutiang bawkin hun hnuhn<ng thuteleh mihring tlûkna chungch^ng thu-ahte hian hriat thiam harsa

tak tak a awm. Kohhran mite hriat tûr pawimawh chin chukan thurin hian min hrilhfiahsak a. Kan thurinin a hrilhfiahna bâk hi chu hrilhfiahna rin tlâk dang a awm chuang lo.

Page 236: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 236/380

236 BEIHRUAL THUPUI

 Zân inkhâwm

THURIN PAWIMAWHNATEChhiar tûr : II Kor. 13:5; II Joh. 5-11

 Kumin Beihrual Thupuiah hian Thurin zir a nih av^ngin

kum dang ang lo deuhvin Pathianni chawhnu leh z^n

inkh^wm thupui kaihhruaina hi siam a ni a. He kaihhruaina

hi thupui sawituten chhiar chhuah kher t<ra ngaih a ni lo

va, an thupui sawi t<r inbuatsaihna \anpuitu t<ra tih a ni.Thupui \hen

Protestant Kohhran \henkhat Thurin a hranpaa neih \ûl tilo an awm a. Bible neih tawh chuan a hranpaa Thurin neih hi\ûl an ti lo a ni. Hun kal zêlah Kohhran zîngah Bible zirtirnahriat thiam dân leh pawm duh dân te a lo inang lo va. Chûngteavânga Kohhran miten harsatna an tawh hnuah meuh chuan atlângpui tala Thurin siam chhuah a lo ngai leh \hîn. MizoramBaptist Kohhran pawh hian hun rei tak chu Thurin thlan chhuahan nei lo. Mahse, an Kohhran chhûngah buaina a lo awm a,chumi hnuah chuan Thurin thlan chhuah an siam ve ta chauha ni. A hma lama kan ngaihthlâk tawh angin mi thiam tân pawh Bible thute hi hriat thiam vek sên a ni lo va. Kohhrananun ho leh rawngbâwl ho kan tum chhûng hi chuan Pathian

thua lên tlâk a rual theihna tûrin Thurin neih hi tihmâkmawh ani. Thurin pawimawhna hetiang hian lo ngaihtuah ila.

1. Pathian thu hriat a tiawlsam: Bible thuziakah hianthu hriat thiam harsa tak takte a awm a. A \hente phei chu thuinkâwlkalh tak takte pawh niin a lang a. Hriat thiam dân leh pawm dân chi hrang tam tak a awm thei a. Hêng thute hiThurin chuan Bible pum pui zirtîrna ngaihtuahin a thuchah leh

Page 237: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 237/380

237BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

zirtîrna a hrilhfiah \hîn. Mi mâwl tân pawh awlsam taka hriatfiah theih tûrin Thurin chuan Bible thu harsate pawh a hrilhfiah

a ni.2. Zirtîrna dik leh dik lo thliarna a ni: Bible thuziak 

hriat thiam dân leh pawm dân hrang tam tak a awm. Mihringtlûknaa mawhphurhna thute hi Bible bu hrang hrangin a sawidân a\angin hriat thiam dân leh pawm dân inang lo awm theia ni. Thurin chuan a pum pui thlîrin ‘mihring mawhphurhna’ anih thu fiah takin a sawi a. A kalhzâwnga zirtîrna chu zirtîrna

dik lo tih kan hre nghâl thei ta mai \hîn a ni. Baptisma pawhhi Bible thu \henkhat \anchhanin, hnim khera chan tûra ngai, puitling chin chauh chantîr tûra ngaite an awm. Thurin chuanBible zirtîrna pum pui ngaihtuahin, hnim khera chan tûr a nihloh thu leh nausênte pawh ringtu nu leh pa kâra piangte baptisma chantîr theih an nih thu a tichiang a. Chutiang chuanThurin hi zirtîrna dik leh dik lo thliar hranna leh hriat theihna

a ni.3. Kohhran inpumkhat nân leh insawh ngheh nân:

Thurinin Bible zirtîrna a hrilhfiah dân pawmtute chu ngaih dânleh pawm dân te a inang tlângin, nun ho dân thleng pawhin ainang tlâng deuh va. An inngainain, an inpumkhat deuh ngenge a ni. Paulan ‘Lalpa pakhat, rinna hmun khat, baptismahmun khat’ a tih ang deuh khân ringtu rau rau pawh Kohhran

awmna thuhmun, thurin pakhat vuan tlâng chu kan inpumkhata. Chuvângin, thurin hi Kohhran inpumkhatna siamtu, Kohhransawh nghehna pawimawh tak a ni.

Page 238: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 238/380

Page 239: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 239/380

239BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

hun lai leh a hma deuhvah te ngaihdamna lehkha lei leh zawrh(sale of indulgence) an chîn phah nghe nghe a ni. Luther-a

te, Calvin-a te leh Reformer dangten Apokrifa bu 15 leh budangte hnâwlin, tûna Bible-a bu 66-te chauh hi Pathian thu ani tih an pawm a. Bible thuneihna hi Pope thuneihna aiachungnung zâwk a nih thu an zirtîr bawk a ni. Calvin-a zirtîrna(theology) kan tih fo pawh hi Bible Pathian thu a nihzia lehKohhran hotute thuneihna aia chungnung zâwk, rinna leh thiltihtehna rin tlâk bera hman tûr a nih thu zirtîrna a ni.

Kohhran siam \hat hun lai hian zirtîrna chi dang, thlaraumi (spiritualists) mi firfiak \henkhatten Roman Kohhranhotekal dân an dodâlna lamah Kohhran hotute leh Bible thuneihnamausâm khawpin chhûngril lama Thlarau hriattîrna an dawnnia an ngaihte an dah pawimawh a. Rinna kawnga innghahnatling ber nia ngaiin, Bible ai pawhin innghahna atân an hmanga ni. Hetih lai hian mi \henkhat, Bible thuneihna dîpd^l khawpa

mihring finna leh ngaihtuahna fîm chawisâng tâwk an awm vereng bawk a. Hêng zirtîrna leh ngaih dânte dodâlna ni fâwminBible thuneihna hi Calvin-a leh Reformer dangten thil dangzawng aia chungnung zâwk a ni tih \hahnemngai takin an zirtîr \hîn. Tûna kan Bible-a bu 66-te hi Pathian thu, Pathian thâwk khuma ziak a ni tih leh rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo ani tih nghet taka pawmin an zirtîr a ni.

Kan thurin pakhatna ‘Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar hiPathian thu a ni a’ tih hi Westminster Thurin leh Welsh Thurin behchhana buatsaih a nih avângin Thuthlung Hlui bu 39 lehThuthlung Thar bu 27 sawina a ni tih chhinchhiah ila. Bible bu66-te a zavaiin Pathian thâwk khum, Pathian thu a ni tih puanchhuahna leh pawmna a ni nghâl bawk a ni. Calvin-a phei chuanBible-a a bu mal tinte hi Thlarau Thianghlim thâwk khuma pêk a nih bâkah Chanchin |ha, Lal Isua a awm vek avângin an

Page 240: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 240/380

240 BEIHRUAL THUPUI

hlutna thuhmun vekin a ngai a. Chuvângin, Calvin-a leh ahnahthlâkte thlîrna a\ang chuan Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar 

 bute hi Pathian thu a ni lehzual a ni.Bible - rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo tih thu hi kan

sawi lan deuh thuak tawh angin Kohhran thuneihna aia Biblethuneihna a chungnun zâwkzia puan chhuahna a ni a. Chu bâkah chhûngril lama a hranpaa mi malin thlarau hriattîrna adawn ai pawha dah chungnun tûr a nih thu puan chhuahna ani bawk. Chutiang bawkin, mihring finna leh ngaihtuahna fîm

(reason) ai pawha chhuan zâwk tûr leh dah pawimawh zâwk tûr a nih thu nemnghehna a ni. Roman Catholic KohhraninPope thuneihna chu dik leh \ha tâwpkhâwk, engkima rin tlâk,dik lo thei lova an lo ngaih \hin aia Bible thu hi dik leh rin tlâk zâwk a nih thu puan chhuahna a ni. Kohhran thurin \henkhatah‘tehna dik lo thei lo’ (infallible rule) tih aiah tehna vâwrtâwp(supreme rule) tihte hman a ni a. An sawi tum chu rinna leh

thiltih tehna vâwrtâwp emaw, tehna sâng ber emaw a nih thusawina a ni.

‘Bible - rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo’ tih hi Bible-a thuziakte dik lo thei lo tihna angin theologian \henkhattenhrilhfiah an chîng a. Hetiang ngaih dân hi kan Kohhran mi\henkhatte pawm dân pawh a ni mai thei e. Kan Thurin pakhatnaa ‘rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo’ tih hi Bible

thuziak rêng rêng ‘dik lo’ (inerrant/error) pakhat mah a awmlo tihna anga ngaih tûr a ni lo. Bible bu 66-a thuziakte hi\awng hrang hranga lehlin, tûn hma lamah te phei chuan kutacopy \hin te a ni a. Mihring chak lohna avânga a ziaktute leha lehlingtute, lo ziak chhâwng zêltuten an belh emaw, an paihemaw, an ziak sual palh hrim hrim emawte pawh awm thei ani. Hebrai leh Grik \awnga Bible chhiar thei chin tân chuanhêng hi thil thar a ni lo. Entîr nân: Marka bung 1:1 thuah

Page 241: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 241/380

241BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

ringawt pawh hian kutziak bu hrang hranga Grik \awnga anziak dân inmil lo sâwm chuang târlan tûr a awm a ni. Mizo

\awng Bible chhiar \hînte pawhin hawrawp chhut sual palheng emaw zât sawi tûr kan nei ang.

Hetiang hi Bible thuziak awm dân a nih avânginWestminster Thurin chuan Bible Pathian thu a nih thu a sawichiannaah “Thuthlung Hlui, Hebrai \awnga ziak leh ThuthlungThar, Grik \awnga ziakte hi Pathian thâwk khum ngei a ni a.Amah ngeiin eng lai pawhin him takin a enkawlin a vêng zui

a; chuvângin, a rin tlâk a ni,” tiin a sawi a. |awng hranghranga Bible lehlinte hi lehlin sual palh te, ziak sual palh te,ziak chh^wn hmaih leh lo belh palhte awm thei a nih avângin,‘Pathian thâwk khum’ han tih chu remchâng lova hriatna aawm em ni ang tih zawhna rilruah a awm thei. Chutiang chulo awm palh a nih pawhin Bible Pathian thu a nihna a nêpchuang lo tih chhinchhiah tlat tûr a ni.

Eng pawh ni se, ‘rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo’tih hi a bu chhûng thuziaka ‘coma’ chena ‘dik lo thei lo’tih sawina anga ngaih hi kan thurinin a sawi tum a ni lo tihchhinchhiah ila. Chutih rual chuan, rinna leh thiltihchungchânga inhnialna zawng zawngah Bible bu 66-aPathian thu hi thu tâwp siamna ber atân Kohhranin kanhmang tûr a ni tihna a ni.

 Sawi ho tûr 

Kan Kohhran Thurin pakhatna hi eng angin nge kanlo pawm \hin? A pawimawhna leh \angkaina zau z^wkasawi ni se.

Page 242: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 242/380

242 BEIHRUAL THUPUI

 September 13 : Thawhlehni 

PATHIAN PAKHAT CHAUH BIAK TÛR Chhiar tûr : Exod. 20:1-6; Deut. 6:4,5;

Mk. 12:29; Lk. 4:8; I Tim. 2:5

Kan Kohhran thurinah hian Pathian chungchâng bîk sawinahi hmun hnih a awm a. Zânina kan zir tûr hi Pathian chungchângsawina hmasa zâwk, Pathian ropuizia leh chungnunzia, a \hatzialeh thianghlimzia te, chatuan mi, danglam ve ngai lo Pathian pakhat chauh, Thlarau, mahnia awma, hmun tina awm, thlaraudang leh thil dang laka hrang a nih thu leh, chu Pathian chauhchu biak tûr a ni tih puan chhuahna a ni. A tâwi hle nâa, afûn kim hle a ni.

Pathian nihna ropuizia hi a inpuanna avâng chauhvin kan

hre thei. Leilunga a inpuanna leh a bîka a inpuannate hmanginmihringte hnênah Pathian a inhriattîr a. Paulan ‘amah inhriattîrnaawm lovin a insiam lo’ (Tirh. 14:17) a tih ang khân, khawvêlahnam tin chi tinten amah hriatna hi eng emaw chen kan neivek a. Calvin-a phei chuan Pathian hriatna (sense of divinity)

hi mi tinin kan pianpui avângin tu mah Pathian hriatna nei lokan awm lo, a lo ti hial a ni. Amaherawhchu, mihring hriatnafamkim lo leh tâwp chin nei tân Pathian ropuizia hi hriat chian

 phâk rual a ni lo va. A bîka a inpuanna dawngtute tân pawha hmangaihna thûkzia, zauzia, seizia, sânzia ringawt pawh hriatsên a ni lo.

Pathian pakhat chauh a nih thu hi Bible zirtîrna a ni a.Israel-te leh an thlahtute hnêna a inpuanna a\angin Pathian hi pakhat chauh a awm tih kan hre thei a ni. Khawvêla hnam tinchi tinte hian Pathian hriatna eng emaw chen kan neih avângin

Page 243: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 243/380

243BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

sakhua te neiin, Pathian tak hre lo pawhin Pathian anga biak an nei vek a. Hei vâng hian Pathian tak ni lo, milem be hnamte

an ni hlawm a. Milem pathiante laka a hranzia leh a danglamziasawi nân Bible-in Pathian hi pakhat chauh a ni tih min zirtîr a. Israel-te leh an thlahtute kha milem biate zînga khawsa \hînan ni a. Hnam dangte milem pathian be ve lo tûr leh anthlahtute Pathian, Aigupta bâwih ata hruai chhuaktu PathianJehova chauh be tûra zirtîr an ni a. Pathian Jehova chauh chuPathian tak a nih thu leh, Pathian pakhat chauh awm thu hiIsrael-te sakhaw inzirtîrna laipui a ni. Lal Isua pawhin, “Lalpakan Pathian chu Lalpa pakhat chauh a ni a,” a ti a (Mk.12:29). Chuvângin, Kristiante pawhin Pathian pakhat chauhawm thu leh amah chauh biak tûr a nih thu hi thurin laipui berah kan neih nghet êm êm a ni.

‘Amah chauh chu biak t<r,’ tiha Pathian biakin a kawhchu Pathian pakhat chauh chu min siamtu, kan nunna bulpui

leh kan innghahna ber a ni tih pawmna hi a ni a. A kutchhuak kan nih anga kan chunga thu neitu leh rorêltu, thilsiam zawngzawng chunga lalber leh thu neitu ber a nih kan pawmna a ni bawk. ‘Pathian biak’ tih hi a phu ang ngeia Pathian fak lehchawimawi leh ropuina a hnêna hlan hi a ni. ‘Amah rin leh\iha, zaha, a hnêna \awng\aia, a duhzâwng tih leh a duhlohzâwng paiha, engkima ama tâna inpêk hi Pathian biak chua ni’ ( Nilai leh Beihrual Thupui, 1995, p.20).

Kan thurina Pathian nihna sawina \awngkamte hi Pathianropuizia leh chungnunzia (sovereignty of God) sawina vek ani. ‘Amah chu Thlarau, mahnia awma, hmun tina awm,’ tihtehi sawi fiah phâk loh khawpa ropui leh thûk a nihzia sawinaa ni. Pathian Thlarau a nih thu hi Bible zirtîrna a ni a. Hmuhtheih loh a nih thu sawina bâkah nunna bul leh petu a nihziasawina a ni a. Eng mahin a dâl theih loh leh dâl zawh loh

Page 244: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 244/380

244 BEIHRUAL THUPUI

khawpa chak leh thiltithei a nihzia sawina a ni bawk. Mahniaawm tih hi tu ma siam ni lo, awm \an ni leh tâwp ni nei lo,

ama thu anga awm, engkimtithei a nihzia tihlanna a ni a. Awmaa nihzia puan chhuahna a ni. Hmun tina awm tih hi Thlaraumahnia awm tih nên inzawm tlat a ni a. A thil siamte awmpuitua nihzia sawina bâkah engkimtithei, engkim hria a nihzia puanchhuahna a ni nghâl bawk.

Thlarau dang zawng zawng leh thil dang rêng rêng lakahrang si a nihna te hi Pathian ropuizia leh thianghlimzia puan

chhuahna a ni a. Thilsiamte laka a chungnun bîkzia sawina ani a. Setana leh thlarau sual laka hrang daih a nih bâkah,milem pathiante leh an biakna thil zawng zawng laka hrang ani a. A anpui thil dang eng mah a awm lohzia sawi fiahna ani. Chuvângin, milem pathian siam, a anpui anga sawi hi Pathianngaihnêpna a ni.

Pathian mize nei a nih thu leh amah chauh biak tûr a nih

thu hi thil inkawp rem thlap a ni tih chhinchhiah ila. Engkimtithei,engkim hria, khawikipa awm Pathian hi mize nei, finna te,thiltihtheihna te, thianghlimna te, dikna te, \hatna te lehhmangaihna te nei a ni. Chuvângin, Pathian hi thinur thei, lâwmthei, a mite pâwl thei Pathian a ni a. A duh loh zâwnga awm\hînte hremtu, a duhzâwng titute lâwmman pêk hmang a ni tihhriat reng tûr a ni. Pathian hi chatuan mi a ni a, a mizia leh

nihnate hi tâwp chin nei lo, danglam ve ngai lo, chatuana awmreng tûr a ni. He Pathian pakhat chauh hi biak tûr a ni.

  Sawi ho tûr 

Pathian nihna ropuizia hriatna hian amah biak lehchawimawina kawnga min kaihhruai theihzia leh min \anpui

theih dân te kan experience a\angtein sawi ni se.

Page 245: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 245/380

245BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 14 : Nilaini 

PATHIAN PAKHATA MINUNG PATHUMChhiar tûr : Gen. 1:26; Mat. 28:19; II Kor. 13:14

Bible-ah hian Pathian hi Pa a nih thu te, Isua Krista chuPathian Fapa a nih thu leh Thlarau Thianghlim pawh Pathiananga sawina te kan hmu a (Joh. 1:1, 14; 8:54; 14:24,25;15:26,27; 16:5-11; Rom 8:4-8; 17:1-3; I Kor. 3:17,18; 13:14;Phil. 2:5ff; Kol. 1:16-18; Heb. 1:1-4). Lal Isua thawhleh hnuaTirhkohte leh Kohhranhote phei chuan Lal Isua hi ThuthlungHluia Pathian Jehova an kohna ‘Lalpa’ tih hming an puttîr a.Thlarau Thianghlim pawh Pathian tluka ropui leh thiltitheiangaih a ni. Chutih laiin Pathian pakhat chauh a nih thu hi nghettakin an vuan a. Pathian pakhat vuan chung sia, Pa leh FapaIsua Krista leh Thlarau Thianghlim Pathian tak ni vek sia rinna

hi sawi fiah \ûl tak a ni a. Kan Kohhran Thurin nambar  pahnihna hi a sawi fiahna a ni tih kan hriat hmasak a \ha ang.

Pathian pakhata minung pathum thu hi Kristian thurin laipuia ni a. Pathian nihna thuril, chatuan thuril tia an sawi \hin a ni.Mihring \awnga sawi chhuah thiam hleih theih loh, sawi lohhleih theih si loh a ni. Bible zirtîrna a nih miau avângin, hriatthiam harsa hle mah se, sawi fiah tum loh theih a ni lo. Hmasâng

Kohhranin he thurin hi kum zali aia tam mah an chai a. KohhranInkhâwmpui lian (ecumenical council) pawh \um thum zet anneih phah nghe nghe a ni.

Pathian pakhata minung pathum thu hi Sâp\awngin ‘trinity’tih a ni a. Latin \awng trinitas a\anga an chher ve leh chhâwna ni. Bible-ah he \awngkam ‘trinity’ sawina hi a awm loh avânginsawisêl a hlawh deuh nâa, Pathian pakhata minung pathum sawi

Page 246: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 246/380

246 BEIHRUAL THUPUI

nân vawiin thlengin hman zui a lo ni ta a ni. Minung tih \awngkamhi Sâp\awngin person tih a ni a. Latin \awng persona a\anga

chher chhuah lehchhâwn a ni. Grik \awngin hupostasis tih a nive thung a. Tichuan, person, persona, hupostasis te chu minungmize hrang nei sawina a ni.

Pathian pakhata mi nung pathumte hi minung mize hrangneia sawi theih a nih rualin, Pathian pakhat nihna thuhmun lehinangkhat an nih thu sawi a ni a. Chu an nihna thuhmun lehangkhat in\âwm tlân chu Sâp\awngin  substance tih a ni a,

Latin \awngin substantia tih a ni thung a. Grik \awng erawhchuan ousia tih a ni. He ousia (<-sia) , substantia, substance

hi Mizo \awngin nihna bul thuhmun tia lehlin a ni.

Pathian pakhata minung pathum - Pa leh Fapa leh ThlarauThianghlim chu Pathian pakhat, nihna thuhmun in\âwm, chatuanmi, danglam ngai lo an ni. Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimhi a mal malin Pathian tak leh Pathian famkim an ni vek a.

Chuti chung chuan Pathian pathum ni lovin, Pathian pakhatchauh an ni. Pathian nihna (ousia) thuhmun an in\âwm avânginPathian pathum ni lovin pakhat an ni. Pathian pakhat ni rengchungin an mizia ( person) erawh sawi hran theih a ni a. Pachu fapa hringtu a ni a. Fapa leh Thlarau Thianghlim tîrtu a nia, Fapa chu Pain a hrin leh chhandamna hna thawk tûra a tirha ni a. Thlarau Thianghlim chu Pa leh Fapa ata lo chhuak,

chhandamna hna thawk chhunzawm tûra Pa leh Fapa tirh a ni.Chutiang chuan Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim te hiPathian nihna (ousia) pakhat in\âwm, minung pathum, mizesawi hran theih nei an ni.

Pathian pakhata minung pathum - Pa leh Fapa leh ThlarauThianghlim awm thu hi Bible zirtîrna a nih avângin pawm lohtheih loh a ni a. He thurin hi kan pawm loh chuan Bible-in Pa

leh Fapa leh Thlarau Thianghlim chungchâng a sawi hi sawi

Page 247: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 247/380

247BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

fiah dân kawng dang a vâng hle. Pathian pakhat hun hranghranga a lan dân angin sawi dâwn ila Bible zirtîrna nên a

inkalh si a. Pathian hi pakhat ni lovin, pathum (tritheism) ani ti dâwn ila, Bible zirtîrna kalh a ni bawk si. Trinity hi hrefiah thiam vek lo mah ila, Bible hi rinna leh thiltih tehna sâng bera pawmtute tân chuan pawm loh theih loh a ni.

Kan thurinin a sawi angin Pathian pakhata minung pathum,Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimte hian Pathian pakhatnihna (ousia) an in\âwm a, ropuina leh thiltihtheihnaa intluk an

ni tih hi chhinchhiah ila. Pathian nihna (ousia) thuhmun anin\âwm avângin, an pathum hian a mal malin Pathian tak an nivek a. Pathian famkimna pawh anmahniah a mal malin a awmkim vek a ni. Engkimtithei, engkim hria, hmun tina awm,danglam ngai lo, chatuan mi an ni vek. Dikna, felna,thianghlimna leh hmangaihnaa khat an ni vek bawk a. An pathum hian \hen hran theih lohva hmangaihnaa inzawm leh

inpumkhat tlat an ni thung.Chutiang khawpa Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimte

hi an inpumkhata, in inzawm laiin, Pathian pakhata minung pathum an nih angin, minung hrang, sawi hran theih an ni. LalIsuan baptisma a chan \umin, Thlarau chu \hûro anga lo chhukina chungah a fû a, vân a\anga awin, “ Hei hi ka Fapa duh

tak, ka lawm êm êm chu a ni,” a ti a (Mat. 3:17). He thu

hian Pathian pakhatah minung pathum a awm ngei a ni tih lehchûng minung pathumte chu minung hrang (hupostasis,

 persona, person) an ni tih a tilang a ni. Lal Isua \awngkama\angin Pa Pathianin Thlarau Thianghlim a tirh tûr thu te (Joh.15:26), amah Lal Isua pawhin Thlarau Thianghlim a tirh tûr thu te kan hmu bawk a (Joh. 15:26). Hêng a\angte hian Pathian pakhata minung pathum - Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimte

Page 248: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 248/380

248 BEIHRUAL THUPUI

hi Pathian pakhat, nihna in\^wm ni mah se, minung hrang,sawi hran theih an ni tih kan hre thei a ni.

Pathian pakhata minung pathum thurin hi Bible zirtîrnalaipui a nih avângin Kohhran tân a hluin a pawimawh hle tihchhinchhiah ila. Pathian nihna sawi fiahna a ni a. Pathian nihnasawi fiah tûr leh hre fiah tûrin he thurin hriat leh pawm hitihmâkmawh a ni. Pathian chhandamna thu sawi fiahna a ni bawk. Bible-in Pathian mihringa a lo chan thu te, PathianFapa Isua Kristan kan tân a tuar leh a thih thu te min zirtîr a.

Pathian pakhata minung pathum awm thu pawm lo tân chuanhêng thute hi sawi fiah harsa tak a ni. Pathian hmangaihnaawmzia puan chhuahna a ni bawk. Pathian hi hmangaihna anihzia leh Kohhranhote pawh hmangaihnaa nunga, rawngbâwlve tûr kan ni tih min hriattîrtu a ni.

Trinity thurin hi Pathian nihna rilzia leh mihring tân hriatfiah kim sên rual loh khawpa ropui a nihzia min hriattîrtu a ni

a; Pathian ropuina hmaa mihring tlâwmzia leh kan hriatnafamkim lohzia min hriat chiantîrtu a ni bawk. Pu Chawngkhupahian Trinity rilzia hi a sawi fiah thiam ber mai awm e.

‘Mihring mihrinna hianin,

  A ngaihtuah chhuak zo lo va che,

  Ka Chhandamtu i thurûk hi!”

 Sawi ho tûr 

Isua Krista leh Thlarau Thianghlim hi Pathian tak lehfamkim, Pa Pathian nen nihna thuhmun, thiltihtheihna lehropuinaa intluk an ni tih hi kan pawm tak zet em? Pathian pakhata minung Pathum awm thu pawm lovin rinna leh zirtîrnakawnga harsatna a siam theih dânte sawi ni se.

Page 249: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 249/380

249BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 15 : Ningani 

MIHRING, PATHIAN ANPUIA SIAMChhiar tûr : Gen. 1:26,27; Sam 8:4-6; Kol. 3:9-11

Kan Kohhran (PCI) Thurin nambar palinain ‘Lei leh vânleh a chhûnga thil awm zawng siamtu Pathian chuan mihringhi, hriatna, felna leh thianghlimnaa Ama anpuiin mipaah lehhmeichhiaah a siam a. Mi zawng zawng hi bul thuhmun lehchhûngkaw khata unau anga in\hui khâwm vek kan ni,” tiinmihring dinhmun ropuizia a sawi a ni.

A thu bul in\anna ‘Lei leh vân leh a chhûnga thil awmzawng zawng siamtu Pathian’ tih hi Apostol-te Thurin bulin\anna ‘Engkimtithei Pa Pathian, lei leh vân siamtu chu ka

ring’ tih thu nên thuhmuna ngaih theih a ni. Pathian hi engkimsiamtu, engkim nunna bul leh hnâr a nihzia puan chhuahna ani. Khawvêl mi fing (philosopher leh scientist)-hoten lei lehvâna thil awmte hi Pathian siam ni lovin, anmahnia lo zi chhuak emaw, thil dangte nêna an inkhawih tawnna a\anga lo awmchawp ang deuh tein an sawi a. Kan Kohhran Thurin erawhhi chuan chutiang ngaih dân chu hnâwlin, Bible zirtîrna lehCalvin-a’n a sawi fiahna zuiin engkim hi Pathian siam leh ama

ropuina atâna siam a nih thu min zirtîr a ni. Grik mi fingtechuan thil, mita hmuh leh khawih theihte hi sual nêna inzawmnia an ngaih avângin Pathian kutchhuak ni theiin an ngai lo.Chu ngaih dân pawh chu Pathian engkim siamtu a nih thu hiana \hiat nghâl bawk a.

Kan Kohhran Thurin hian mihring, mipa leh hmeichia hiPathianin ama anpuia a siam a nih thu fiah takin a sawi a.

Page 250: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 250/380

250 BEIHRUAL THUPUI

Genesis bung 1:26-28; Genesis bung 2:7 leh Sam 8:4-6 thu behchhana puan chhuah a ni. Genesis bung 1:26-28 thu hi

mihring hi Pathian siam kan nihzia sawina a nih mai bâkah, atîra mihring dinhmun ropuizia târlanna a ni. Genesis bung 2-ah Pathianin mihring hi lei vaivuta a siam a nih thu leh a hnâranunna thaw a zuk thâwk luh tâk hnua mi nung a lo nih thu kanhmu bawk a. Sam 8-nain mihring hi Pathian siam a nih thu atârlang bawk a. Bible hmun hrang hrangah mihring hi Pathiankutchhuak kan nih thu sawina kan hmu bawk.

Bible leh Kohhran Thurinin mihring, mipa leh hmeichhiahi Pathian anpuia siam a nih thu an sawi laiin, kan sawi lantawh angin khawvêl finna leh sakhaw \henkhatte erawh chuanmihring hi Pathian siam a nih an ring lo va. A tîra mihringnihna leh a dinhmun ropuizia an hre pha lo hle. Khawvêl finnachi khat Scientific Materialism (science-ti-fic ma-ti-ria-li-zim)an tih chuan a tîra mihring dinhmun hi a hmu nêp hle.

 Evolutionary theory (E-vo-liu-sawn-na-ri thea-ri) pawhinmihring hi zâwng chi khat a\anga lo piang chhuak niin a ngaia. Chutianga zâwng a\anga mihring lo pian chhuah hun chhûngchuan kum rei tak awhin a ngai bawk a ni. Sakhaw \henkhatHindu leh Buddhist sakhuate hian mihring thlarau hi Pathiana\anga chhuak nia an zirtîr laiin, an zînga hnam hnuaihnungzâwkte chu Pathian a\anga chhuak ni ve lovin an zirtîr a.Hêng science leh sakhaw dang zirtîrnate hi kalhin, kan thurinhian a tîra mihring nihna ropuizia min zirtîr a ni.

Mihring, Pathian anpuia siam chungchângah hian hrilhfiahdân chi hrang hrang erawh a awm a. A hmasa berin Genesis bung 1:26 thua ‘kan anpui’ tih thu leh ‘keimahni ang’ tih thute hi awmze hrang neiin Kohhran pate khân an lo hrilhfiah \hîna. An hrilhfiah dân erawh a inang lo. Tertulian-a leh Ireneaus-a chuan ‘kan anpui’ (image of God ) tih hian mita hmuh leh

Page 251: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 251/380

Page 252: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 252/380

252 BEIHRUAL THUPUI

emaw anga sawi fiah \hin a ni. Suala mihring a tlûk ni a\anga a hloht^k, Lal Isua tlanna hnathawh leh Thlarau Thianghlim hnathawh

azâra ringtuten an rin tirh a\anga an dawn leh nia sawi a ni. Pathiannun, thianghlim leh dik leh \ha sawina \awngkamte an ni.

Hriatna tih hian chhia leh \ha hriatna te, ngaihtuah theihnate, duhthlan theihna te a keng ve thung a. Mihring pianpui(natural gift) anga sawi fiah a ni a. Mihring suala a tlûk hnu  pawhin he mihring pianpui hriatna hi chu a bo lo.Amaherawhchu, tihkhawloh (depraved/corrupted) leh tihnat

(deceased)-in a awm a. John Bunyan-an Indona Thianghlimtih bua a sawi ang deuh khân chhia leh \ha hriatna te,ngaihtuahna te leh duhthlan theihna te hi sual bâwih, sualhmanrua ni hial khawpin an nih tûr ang a ni ta lo va. Mahse,Thlarau Thianghlimin chhandamna hna a thawh hian hriatna -chhia leh \ha hriatna te, duhthlan theihna leh ngaihtuahna tetihnun leh tihchaka lo awmin, Pathian leh mihring inrem lehna

thlentu hmanraw pawimawh tak a lo ni leh ta a ni.Mihring, Pathian anpuia siam a nih thu hian mihring, mipa

leh hmeichhia te hi Pathian kutchhuak kan nihzia leh Pathianrinchhana a duhzâwng ti tûra siam kan nihzia a lantîr a. Chutihrual chuan thil siam dangte laka mihring chungnunzia leh ropui bîkzia a târlang nghâl bawk a, a tîra mihring dinhmun ropuizialeh zahawmzia pawh a târlang tel bawk a ni.

Mihring Pathian anpuia siam a nih thu hian mi zawngzawng hi bul thumun leh unau vek kan ni tih min hriattîr nghâla ni. Khawvêla mihringte hi kan zavaiin Pathianin ama anpuiaa siamte kan ni vek a. Mihâng leh mingo, rethei leh hausa,hnam ropui leh hnuaihnung zawng zawngte pawh kan zainPathianin ama anpuia a siamte kan ni. Paula chuan, “Lei chungzawng zawnga awm tûrin bul hmun khat vekin hnam tin mi a

Page 253: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 253/380

253BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

siam a, an tân hun bite a ruat a, an awmna rite pawh akhamsak a,” tiin a sawi (Tirh. 17:26). Sualna leh politics

avângtein mihring zîngah indona te chhuakin, in\henna te loawm \hîn mah sela, mihring hi a tîra Pathian anpuia siam, bulthuhmun, unau vek kan ni tih hi kan Thurin zir hian min hriattîr a ni.

 Sawi ho tûr 

Kan Kohhran dinhmun ngaihtuahin, mihring, mipa lehhmeichhia Pathian anpuia siam kan nih thu hi a pawimawh dânsawi ni se. Mi zawng zawng bul thuhmun leh unau vek kan nihthu hi tûnlai kan ram dinhmun ngaihtuahin a pawimawhna niakan hriatte sawi ni bawk se.

Page 254: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 254/380

254 BEIHRUAL THUPUI

 September 16 : Zirtâwpni 

MIHRING SUALA TLÛK THUChhiar tûr : Gen. 3:1-19; Rom 3:22,23; 5:12-14

Kan Kohhran Thurin nambar pangana chuan “Mihringtechuan anmahni duhthu ngeiin Pathian dân an bawhchhia a,thiamlohna leh chhiatnaah chuan anmahni an inbarh lût ta a,” tiinmihring, Pathian anpuia siam, suala an tlûk thu a sawi a ni. T<n\umah hian mihring suala tlûk thu, anmahni duh thu ngeia tlu annih thu leh kan tlûkna dinhmun te kan thlîr ho dâwn a ni.

Mihring tlûk thu kan Thurina kan hmuh hi Bible zirtîrnaa ni (Rom 5:12; I Kor. 15:22; I Tim. 2:14). Pathian anpuiasiam mihring hmasa suala an tlu ta mai hi thil mak tak a ni.Augustine-a chuan Pathianin a siam ni la laa tlu ta nghâl mai

niin a ngai a. John Calvin-a erawh chuan hun kâr tla engemaw chen awm tûrah a ngai a. Eng pawh ni se, Genesis bung 3 thu te, Sam 51 thu leh Paula lehkhathawn a\angteinmihringin ama duhthu ngeia Pathian thupêk bawhchhiaa, sualaa tlûk thu kan hre thei a. Tlûkna avânga mihringte Pathiansiam chhan anga kan nun lohzia, Pathian duhzâwng tih lehchawimawi ahn>ka amah dodâltu leh timualphotu kan nihzâwkziate Bible zirtîrna a\ang leh Kohhran chanchin a\angtein

fiah takin kan hriain kan hmu thei a ni.

A hma lama kan sawi tawh angin, mihring hi Pathiananpuia siam, felna bulpui leh chhia leh \ha hriatna, finna,duhthlang thei t<ra zalênna nei a nih avângin Pathian thupêk hi ama duhthu ngeia bawhchhe thei dinhmunah a ding tih hriaila. Thlêmtu thlêmna hi mihringin a duhthlanna hmanga hnar thei leh hnâwl thei a ni. Mahse, Pathian thu pawisa lova suala

Page 255: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 255/380

Page 256: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 256/380

256 BEIHRUAL THUPUI

Mihring tlûk thu a\angin sual hi Pathian thu bawhchhiatnaa ni tih kan hre thei. Hei pawh hi Calvina’n sual awmzia a

sawi fiah dân n>n a thuhmun a ni. Pathian thupêk leh a dân pawisak lohna tiin a sawi bawk \hîn. Sual hi mahni hmasialnaleh chapona tia sawi fiah a ni bawk \hîn a. Genesis bung thumthua mihring tlûk thu te, Isaia bung 14-a vântirhkoh tlûk thua\angte hian sual hi mahni hmasialna leh chapona a ni tih kanhre thei. Bible-in mihring khawlohzia leh sualzia a sawinaahmahni hmasialna leh chapona hi khawlohna leh sualna bul anihzia a hriat theih a. Sual bul leh a lan chhuah dân langsâr tak a ni bawk. Chutianga mahni hmasialna leh chaponain a phuar nun chu tlûkna dinhmun chu a ni a, chu chu Pathian dân bawhchhiatna leh a thu pawisak lohna tiin Bible-in min hrilh bawk (Rom 1:18ff).

Mihring suala a tl<k thu hi nih t<r ang ni pha lo leh awmd^n t<r anga awm pha lo sawina a ni. Hei hi Bible-in sual a

sawina \awngkam hattah (Heb) leh hamartia (Grik) awmzia pawh a ni. Mihringte hi Pathian duhzâwng ti tûr leh chawimawitûra siam kan nih rualin amah rinchhana nung tûra siam kanni bawk. Min siam chhan kalh z^wngin mahni duhzâwng tihleh mahni inchawimawi thupui berah kan lo neih ta zâwk a.Pathian rinchhan tûra siamten mahni chakna leh theihnarinchhana nun kan lo tum ta zâwk bawk a. Chutiang khawpachhiatna dinhmunah chuan mihringte hi keimahni duhthuin kantlu lût ta a ni. Rom 3:23-a ‘Pathian ropuina chang zo lo’ tihhi Pathian ropui tûra siam mihringin kan tihlan theih tâk loh thuleh a leh a linga mahni ropuina tûr ringawt zawnga kanhmanhlelh tâk zâwk thu sawina a ni.

Mihring tlûkna leh khawlohna dinhmun hi mi zawng zawngdinhmun a ni tih chhinchhiah ila. Paulan “Mi zawng zawnginthil an tisual tawh vek a, Pathian ropuina an chang zo ta lo”

Page 257: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 257/380

257BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

(Rom 3:23) a tih kha kan Kohhran Thurinin mihring tlûknadinhmun a sawi fiahna innghahna a ni. Mihring suala tlûk thuah

hian Protestant-hote hian Paula theology hi kan zui deuh ber a. Calvin-a zirtîrna (total depravity) kan zuina lai tak pawha ni. Calvin-a sawi fiah dân ang deuhvin, Adama leh Evisualna kan rochung kan tih rualin, keimahni \heuh pawhin antihsual ang thovin kan tisualin, kan bawhchhe ve vek tih kan pawm a. Chuvângin, sualna hian kan nun pum pui hi fan lohlai rêng nei lo khawpin kan nun hi a chiah hnehin a tikhawloa ni. Adama leh Evi te ang bawka chhiatnaa inbarh lût, mahnihmasialna leh chaponaa khat, thiam loh chang, chatuana boraltûr, hremna tuar tûr dinhmuna ding vek kan ni tih hi kaninzirtîr dân leh Bible-in a sawi d^n a ni.

Sualna hian mi zawng zawng a fan chhuah vek avângin,sual hremna pawh mi zawng zawngin kan tuar vek a. Tlûknaavânga sualna leh khawlohna kh^n Pathian nêna kan inlaichînna

a tichat a. Chutih rual chuan mihring leh mihring inkârainlaichînna a khawih nghâl bawk a, mihring leh thilsiamteinlaichînna te, Pathian leh thilsiamte inlaichînna chenin a tichhiaa ni. Mihring leh taksa in\henna – thihna a thlen nghâl bawk a ni. Sualna hian mihring nuna a nghawng chhuah pawi tak mai chu inthiamlohna (guilt) hi a ni a. Hei hi Pathian lehmihring inlaichînna tichhetu mai ni lovin, mihringte inkârainlaichînna tichhetu pawh a ni. Sualna hian thihna chi hranghrang – taksa thihna te, thlarau thihna te, chatuan thihna leh boralna te a thlen bawk a ni. Chutiang khawpa nasa chuanmihring tlûkna leh sualna hian Pathian anpuia siam mihring hia tichhiain, a nih tûr ang ni pha lovin a awmtîr ta a.Amaherawhchu, Krista chhandamnain he chhiatna khur ata himin rawn la chhuakin, Thlarau Thianghlimin mihring thar, felnaleh thianghlimnaa ama anpuiin min siam thar leh ta a ni.

Page 258: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 258/380

258 BEIHRUAL THUPUI

 Sawi ho tûr 

Mihring tlûkna dinhmun hi tûnlai \hangtharte hriat thiam

tûrzâwngin engtia sawi fiah nge \ha ber ang. Sualin mi zawngzawng a fan thu pawh tûnlai \hangtharte ngaihtuahna zâwna\anga chiang deuh zâwka sawi fiah dân a awm em?

Page 259: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 259/380

259BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 17 : Inrinni 

ISUA KRISTA LEH A HNATHAWHChhiar tûr : Isa. 53:1-6; Joh. 1:14; 3:16; Rom 8:1,2

Pathian anpuia siam mihring, mahni duhthu ngeiathiamlohna leh chhiatnaa inbarh lût tate t^n hmangaihna tâwpnei lo Pathianin a Fapa mal neih chhun Isua Krista, khawvêlchhandam tûra a rawn tirh thu leh, Lal Isua chhandamnahnathawh azârah chauh mihring suala tlu tawhte chhandamkan nih thu kan thlîr ho dâwn a ni.

Kan Kohhran thurin hian Lal Isua Krista hi ‘a chatuanFapa mal neih chhun’ tiin a sawi a. Johana bung 1:14 leh 3:16thu \an chhana he thu hi sawi a ni a. Pathianin mihring lehthilsiamte a hmangaihzia târlanna a ni a. A hmangaihna thûkzia

leh chu hmangaihna avânga Pathian tuarna nasatzia târlanna anih rualin, Lal Isua Krista, Pathian mihringa lo chang a nih thutârlanna a ni nghâl bawk.

Isua hming leh nihna hi Bible-ah hian sawmnga chuangzet sawi tûr a awm. Chûng zîngah chuan Krista (Messia) tihte, Pathian Fapa tih te, Mihring Fapa tih te leh Lalpa tihte hihman lâr zual deuhte an ni a. Kan Kohhran Thurinah hian

Mihring Fapa tih chauh lo chu Isua hming leh nihna sawinaatân hman an ni hlawm a. Krista tih hi Grik \awng a ni a,Hebrai \awnga Messia tih nên thuhmun a ni. A pahnih hian‘hriak thih’ tihna ve ve a ni a. Juda-ten chhandamtu atâna an beisei hming a ni a. Lal Isua pawhin Krista, Messia a ni tihhi a pawm a ni. ‘Pathian Fapa’ tih hi lal leh mi thiltithei,Pathian nêna inzawmna neite sawina atâna an hman \hin a ni.‘Isua’ hi Pathian Fapa a ni tihlan nân leh Pathian a nihzia

Page 260: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 260/380

260 BEIHRUAL THUPUI

tihlanna atân hman a ni bawk. Isua hming bula ‘Lal’ tih hiLalpa tih nên thuhmun a ni. Thuthlung Hluia Pathian Jehova

kohna ‘Adonai’ chu Lalpa tihna a ni a. Isua hi Pathian anihzia sawina a ni. ‘Mihring Fapa’ tih hi Pathian sawina atân pawh hman theih tho a nih laiin, Isua chu mihring a nihziasawina a ni bawk. Amah (Isua) phei chuan mihring tak anihzia sawina atân a hmang deuh bîkin a lang.

Lal Isua hming leh nihnate khian Pathian mihringa lo changa nihzia eng emaw chen chu a tilang thei âwm e. Kan Kohhran

thurinah hian Thlarau Thianghlim thiltihtheihnaa nula thianghlimMarin a pai thu sawi lan a ni a. He thu hi Kohhran pate hunlai a\anga Isua Krista hi Pathian mihringa lo chang a nih thuleh sual nei lo a nih thu sawi nân hman a ni. Mari hi mihringve bawk a nih avângin mipa tel lovin nau lo pai pawh ni se,a nau pai Isua chu sual lakah a fihlîm thei dâwn chuang emni, tih zawhna awm thei a ni a. Amaherawhchu, Thlarau

Thianghlim thiltihtheihnain sualna a hliahkhuh leh a vênhimavângin Isua chu sual laka fihlîm a ni.

Pathian mihringa lo chan thu hi Bible zirtîrna a ni a (Joh.1:14; Phil. 2:5-8), Kristian thurin laipui a ni bawk a. Pathianthuril a ni a, mihring \awngkama sawi fiah thiam hleih theih lohkhawpa thuril a ni. Grik ngaihtuahna leh Juda-te ngaihtuahnaahdah rem mai a harsat avângin hun rei tak chhûng inhnialna

siamtu a ni a. Kohhran inkhâwmpui lian (ecumenical council) pawh \um thum lai an neih phah a. Tûna kan Kohhran thurinin‘Minung pakhat mize pahnih nei, Pathian tak leh mihring tak a ni kumkhua ta a ni’ a tih thu ang deuh hian, Isua Krista chuPathian mihringa lo chang a nih thu leh Isua Kristaa Pathiannaleh mihrinna a awm dun dân sawi fel a lo ni ta a. Hei hian LalIsua Krista leh chhandamna chungchânga kan Kohhran dinna

Page 261: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 261/380

261BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

hi belh chian dâwl a nihzia leh Kohhran thurin zîktluak dik tak a nihzia a târlang fiah \ha hle a ni. Chu chu Sâp\awnga

‘Orthodoxy’ emaw ‘Orthodox faith’ emaw an tih \hin hi a ni.Kum zabi 11-na tâwp lam khân Anselm-a chuan Pathian

mihringa a lo chan chhan sawiin, “Pathian ropuina leh zahawmnahi Pathian leh mihring ni kawp thei tân chauh tundin a ngaihvâng a ni, a ti. Mihring sualna hian Pathian ropuina lehzahawmna a tikhawlovin a tibawrhbâng a. Chu Pathian ropuinaleh zahawmna chu a tikhawlotu mihring ngeiin a tundin a ngai

a. Pathian ropuina leh zahawmna tundin leh chu mihring tihtheih loh, Pathian chauh tih theih a nih tlat bawk si avânginPathian chu mihringah a lo chang ta a ni,” a ti. Anselm-angaih dân hian Reformer-hote a kaihruai hle a. A bîk takinCalvina’n Isua Krista tlanna hnathawh dân a sawi fiahna pheichu a kaihruai lehzuala ngaih a ni.

Lal Isua chhandamna hnathawh hi kan Kohhran Thurinah

chuan ‘Mi sualte tân Pathian dân chu a zâwm famkim a, Pathianindikna a phût hlen chhuak tûr leh mihringte Pathian remtîr tûrininthawina tak leh famkim atân a inhlan a, Kraws-ah a thi a, phûmin a awm a, ni thum niah mitthi zîng ata a tho leh a’ tia puanchhuah a ni. Hêng thute hi Lal Isua chhandamna hnathawh ‘kansual aiawha tuar’ (Substitutionary theory/Judicial theory) angasawi fiahna a ni. Chutih rual chuan, a thihna mai ni lo, mihringa

a lo chan a\anga a thihna leh thawhlehna huam vekin, Kristachhandamna hnathawh hi kan Thurin hian a sawi fiah a ni tihchhinchhiah ila. Chu bâkah, vâna a lâwn te, tûna Pathian dinglama a awm thu leh a lo kal lehna thleng hian Krista chhandamnahnathawh hian a la huam tel vek a ni.

Kan hriat tûr pawimawh dang leh chu, Krista chhandamnahnathawh hi kan ‘aiawha tuar’ a nih rualin, min tuarsak leh

Page 262: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 262/380

262 BEIHRUAL THUPUI

tihsak lai tak chu Anselm-a leh Calvin-a ten Pathian ropuinaleh zahawmna tundinna tûra a diknain a phût, dân zawm

famkim hi a ni an tih hi a ni. Hei hi kan Thurin nambar  panganain Lal Isua chhandamna hnathawh a sawi dân chu ani. Mihring tlûkna bul kha dân bawhchhiatna a nih laiin, mihringchhandamna atâna Krista hnathawh pawimawh tak chu mahniintiruak vek leh Kraws-a thi khawpa dân zawm famkim hi ani. Chutiang bawkin, ringtu nun, Krista anna lama \han lennanun pawh hi min tihsak leh tuarsak tawh ringa chawlh hahdamlam ni lovin, Pathian duhzâwng ngaih pawimawh leh ThlarauThianghlim \anpuinaa zawm hrâm hrâm tum lam hi a ni. Pathianduhzâwng zawm leh tih hrâm hrâm tum hi chhandamna hlawhchhuahna ni lovin, Krista anna lama ringtu nun \han len dân ani. Hei hi Presbyterian leh Reformed Kohhranhote inzirtîrnaleh inkaihruaina pawimawh tak a ni.

 Sawi ho tûr 

Isua Pathianna leh mihrinna chungchângah hian MizoKristiante zîngah zirtîrna dik lo engte nge awm? Hêng zirtîrna dik lo hian engtiangin nge an nunah nghawng a neih?

Page 263: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 263/380

263BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 18 : Pathianni 

Chawhnu inkhâwm

RINGTUTE TIH TÛR I-NA

Chhiar tûr : Tirh. 2:42-47; Jak. 1:22-25; Heb. 10:24,25

 Kumin Beihrual Thupuiah hian Thurin zir a nih av^ngin

kum dang ang lo deuhvin Pathianni chawhnu leh z^n

inkh^wm thupui kaihhruaina hi siam a ni a. He kaihhruainahi thupui sawituten chhiar chhuah kher t<ra ngaih a ni lo

va, an thupui sawi t<r inbuatsaihna \anpuitu t<ra tih a ni.

Thupui \hen

Kohhran Thurina a hranpa meuhva ringtute tih tûr sawinahi a tam lo va. Kan Kohhranin kan lo nei hi a vânneihthlâk hlea ni. Kan Kohhran Thurin nambar 9-naah hian ringtute tih tûr sâwm leh pakhat lai târlan a ni a. Chûng zînga \henkhat chut<n \umah hian kan ngaihtuah ho dâwn a ni.

1. Kohhrana inpâwlho tûra inzawm khâwm: Kohhranhi ringtute nunhona tûr leh rawngbâwlhona tûra Isua Kristasiam leh din a ni a. Thuthlung Hlui hun a\anga Pathian miteawm ho leh rawngbâwl dân a ni. Mihring hi Pathian – Pa lehFapa leh Thlarau Thianghlim hmangaihnaa an inphuar khâwmanga nung tûra a tîr a\anga siam kan ni. Chuvângin ringtu nunhi a mal tlat thei lo. A nun chhûngrila Pathian hmangaihna nunhian mi dangte nêna nun ho, rawngbâwl ho hi a keng tlat a ni.Pentikos nia Thlarau Thianghlima khat ringtute an awm ho lothei lo ang khân ringtute hi Kohhrana inpâwl ho tûra inzawmkhâwm lo thei lo kan ni. Kohhran hi Krista taksa, Pathian in,Pathian chhûngte, Thlarau Thianghlim chênna, Thutak ban leh

Page 264: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 264/380

264 BEIHRUAL THUPUI

innghahna a ni a. Kohhran hlutna hre lo ringtute chu an inenfiah a \ûl hle ang.

2. Sakramen leh thil serh dang vawn \hat: Lal Isuasiam sakramen pahnih – Baptisma leh Lalpa Zanriah hi kanKohhran thil serh pawimawh tak a ni a. Kohhranhoten LalIsuan kan tâna a tuarna kan hriat rengna tûr thil serh pawimawh a nih rualin, Kohhranhovin Pathian khawngaihnakan dawnna hmanrua a ni. Krista nêna kan inzawmnachhinchhiahna leh tihnghehna a ni a, thlarau lam nun châwmna

a ni a. Kohhran dik chhinchhiahna ang hiala an lo sawi \hina ni. Sakramen bâkah Kohhran ni pawimawhte hi ringtutechuan kan ngai pawimawh tûr a ni a. Biak In leh a vêlaKohhran thil neih chen hian ringtute chu a vawng \hatu lehenkawltu kan ni tûr a ni.

3. Lalpa Ni serh thianghlim: Thuthlung Hluiah Pathianmiten chawlhni (Sabbath) an serh \hîn a. Kohhranhote erawh

chuan Lal Isua thawhleh ni hi Pathian biak hona nî atân ni serhahkan nei ta a. Mizoten Pathianni kan ti nghe nghe a. Hei hi ahuhova Pathian kan biakna hun pawimawh tak a ni. Pathian betûra kan inkhâwmin hla sak te, \awng\ai leh Pathian thu hrilngaihthlâkte hi ringtute tih tûr pawimawh tak a ni tih kan hriat a pawimawh. Inkhâwm hi Pathian hnêna kan duhzâwng kan thlennahun leh Bible leh thuhril leh hla sak kal tlanga a duhzâwng kan

hriatna hun pawimawh tak a ni.

 Ngaihtuah zui atân

Ringtute zîngah Kohhran leh Biak In hlata awmte hi Kohhranleh inkhâwmnaa an lo tel ve theihna tûrin eng kawngtein nge \ankan lâk ang? Sakramen hi tûn aia Kohhran miten kan ngaih

 pawimawh theih nân engtia hma lâk nge \ha ang?

Page 265: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 265/380

265BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 Zân inkhâwm

RINGTUTE TIH TÛR II-NA

Chhiar tûr : Mat. 5:14-16; I Kor. 16:2;

  Phil. 1:27; Mk. 16:15-18; I Pet. 1:3-8

 Kumin Beihrual Thupuiah hian Thurin zir a nih av^ngin

kum dang ang lo deuhvin Pathianni chawhnu leh z^n

inkh^wm thupui kaihhruaina hi siam a ni a. He kaihhruaina

hi thupui sawituten chhiar chhuah kher t<ra ngaih a ni lo

va, an thupui sawi t<r inbuatsaihna \anpuitu t<ra tih a ni.Thupui \hen

Chawhnu Inkhâwmah ringtute tih tûr \henkhatte kan ngaithlatawh a. Z^ninah hian kan Kohhran Thurin sawi angin ringtutetih tûr \henkhatte kan ngaihtuah chhunzawm dâwn a ni.

1. Pathian hnêna thilpêk: Pathian hnêna thilpêk hi

Pathian biakna hmanraw pawimawh, ringtute tih tûr pawimawhtak zînga mi a ni. Pathian nihna leh a mizia hian mite tânainpêk leh malsâwmna nih hi a keng a. Miin Pathian hmangaihnathinlung hi a \âwmpui phawt chuan dawngtu ni lovin, petu niha châkin, a tum ngei ngei a. Chuvângin, ringtute hi infuih hranngai lova thilpêk hi chu theih ang tâwka pe tûr kan ni ringawtmai a ni. Ringtu, thilpêk nachâng hre lo leh pêk hreh takte kanawm a nih chuan inen fiah a \ûl hle tihna a ni. A Fapa malneih chhun pawh ui lova min petu Pathian hnênah hian ahmangaihhna chhân lêt nân kan pe lo thei lo va. Chu chuKohhranhote nunhona leh rawngbâwlhona hmanraw \angkaitak a ni.

2. Krista nungchang tihlan: Lal Isua ringtute hi Kristanun \âwmpuitu kan nih tawh avângin inngaihtlâwmna leh

thuhnuairawlhna nun te hi mi dang nêna kan nunhonaah hian

Page 266: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 266/380

266 BEIHRUAL THUPUI

tilang \hîn tûr kan ni a. “Keiin ka hmangaih che u ang tak hiannangni pawh inhmangaih ula,” (Joh. 13:34) a tih anga

inhmangaih tlâng dial dial tûr, ‘kei kei ti lova, nang nang’ tiliam liam tûr kan ni. Kan politics khawvêlah te, kan eizawnnakhawvêlah te hian Krista nungchang tihlan hi a \ûl tak zet a.Khawi hmunah pawh Krista nungchang tihlan hi ringtute tihtûr a ni.

3. Krista ram tizau tûra beih: Chanchin |ha hril hiKrista ram tizau tûra kan beih dân tûr a ni a. Lal Isuan

Chanchin |ha hril tûrin thu min pe a. Lal Isua zuituten athupêk zawm hi kan mawhphurhna a nih avângin, khawvêlram zawng zawng hi kan Lalpa lalna ram a nih thuai theihnatûrin Chanchin |ha kan hril a \ûl a ni. Kal chhuak thei lo pawhin, thilpêk leh \awng\aiin eng lai pawhin Chanchin |hakan hril thei a. Ramthim, ramtharah chauh lo pawh politicskhawvêlah te, ei leh bâr zawnna khawvêlah te Krista ram

tizau tûra bei tûr kan ni.4. Ropui taka a lo kal lehna hun nghah: Mitthite kaitho

tûr leh rorêl tûrin Lal Isua ropui takin he khawvêlah hian a lokal leh dâwn a. Pathian ram a famkima a lo thlen hun tûr ani a. Kan chhandamna famkim kan chan hun tûr a ni a. Kanhmangaih kal tate nêna kan intawh lehna ni tûr a ni bawk a.Chuvângin, ringtute hian Lal Isua a lo kal leh dâwn tih hriain,

hlim taka hmuak thei tûra lo inrin reng tûr a ni. Ngaihtuah zui atân

Kan Kohhran mite zîngah thilpêk pêk nachâng hre lo engzât nge awma kan rin? Engtia hmalâk tûr nge ni ang? KanKohhran mite hian Lal Isua lo kal lehna beiseina hi tûn hmalam ai khân kan nei tlêm ta deuhvin kan hria em? Chutiang loni ta se, a chhan eng nge ni ang? Engtia \an lâk tûr nge ni ang?

Page 267: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 267/380

267BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 19 : Thawh\anni 

THLARAU THIANGHLIM LEH AHNATHAWH

Chhiar tûr : Joh. 16:8-11; Rom 8:15;

Gal. 5:22-25; I Joh. 5:13

Kan Kohhran Thurin nambar parukna leh pasarihnaahtehian Thlarau Thianghlim chu Pa leh Fapaa chhuak a nih thuleh chhandamna atâna a hnathawh sawinate kan hmu a. Thurinnambar pathumnaah Pa leh Fapa nên chatuan mi, ropuina lehthiltihtheihnaa intluk an nih thu kan hmu bawk a. Hêng bâk hichu Thlarau Thianglim nihna leh a hnathawh a hranpaa sawinaa awm lo. Kan Thurin sawi dân zui hian Thlarau Thianghlimleh a hnathawhte kan thlîr ho ang a. A bul \an nân ThlarauThianghlim sawina hming hrang hrang Bible-a kan hmuhtetârlang hmasa ila.

Thlarau Thianghlim tih \awngkam hi Thuthlung Hluiahhmun hnih, Sam 51:11 leh Isaia bung 63:10,11-ah te chauhhman a ni. Thuthlung Hlui bu hrang hrangah ‘thlarau’ tih te,‘Pathian thlarau’ tih te, ‘Finna leh Hriat theihna thlarau’ tih te,‘Hriatna leh Lalpa \ihna thlarau’ tih te, ‘Lalpa Pathian thlarau’tih te, ‘Remruatna leh Chakna thlarau’ tih te, ‘rorêlna thlarau’tih te leh ‘Lalpa thlarau’ tih te kan hmu bawk. ‘Thianghlim’ tih\awngkam hi Thuthlung Hluiah Pathian sawina atân hman \hina ni a. Pathian hming nên sawi zawm a ni fo bawk. ThuthlungThar bu lamah Thlarau Thianghlim hming hmanna hi a tam hlelaiin, ‘Krista Thlarau’ tih te, ‘Isua thlarau’ tih te leh ‘Fapathlarau’ tih te, ‘Chatuan thlarau’ tih te, ‘Khawngaihna thlarau,’

Page 268: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 268/380

268 BEIHRUAL THUPUI

‘Lalpa Pathian thlarau’ tih te, ‘Nunna thlarau’ tih te, ‘PathianFapa thlarau’ tih te, ‘Pathian nung thlarau’ tih te, ‘ropuina

thlarau’ ti tein sawi a ni bawk \hîn.Thlarau Thianghlim leh a hnathawh chungchâng hi Kohhran

hmasa hun laia inhnialna pakhat a ni. Pathian aia hnuaihnungdeuh zâwk ni tein an zirtîr a. Thilsiam zînga mi, Fapa ai pawhahnuaihnung zâwk nia sawi a ni bawk a. Kohhran inkhâwmpuiinngun taka a ngaihtuaha an \hial fe hnuah, Thlarau Thianghlimhi ‘Lalpa, Nunna petu, Pa leh Fapa ata lo chhuak, Pa leh

Fapa nêna angkhata biak leh chawimawi tûr’ tiin Pathian tak a nihzia a lo nemnghet ta a ni. Pa leh Fapa ata lo chhuak tihhi AD 381-a Constantinople Inkhâwmpui an neih \uma an puan chhuah dân tak chu ‘Pa ata lo chhuak’ tih a ni a. Ahnuah ‘Pa leh Fapa ata lo chhuak’ tih zâwk tûr a ni tiaAugustine-a sawi chu rei tak an inhnial hnuah khawthlangKohhranin dik zâwka ngaiin kum A.D. 589 Toledo khuaa

Synod Inkhâwmpuia an neih \umin an lo pawm ta a.Khawchhak Kohhran erawh chuan a tîra an lo pawm dân ‘Paata lo chhuak’ tih hi dik zâwka ngaiin, tûn thlengin an la vuanzui zêl a ni.

Thlarau Thianghlim, ‘Pa leh Fapa ata lo chhuak chuan’tih hi Thlarau Thianghlim chu Pathian a nihzia nemnghehna ani. Bible-in Thlarau Thianghlim hi chatuan mi (Heb. 9:14),

engkim hria (I Kor. 2:10f; Joh. 14:26; 16:12f), engkimtithei(Lk. 1:35), khawi kipa awm (Sam 139:7f) a nih thute a sawia. Engkim siamtu (Job. 33:4; Sam 104:30), pianthartîrtu (Joh.3:5), Pathian thuziak thâwk khumtu (II Pet. 1:21; Tirh. 1:16;28:25), mitthi kaithotu (Rom 8:11) a nih thu a sawi bawk a.Chuvângin, Thlarau Thianghlim hi Pa leh Fapa ang bawkaPathian a ni a. Chhandamna pawh hi Krista hnathawh ni mahse, a taka min chantîrtu chu Thlarau Thianghlim a ni.

Page 269: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 269/380

269BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

Thurin nambar pathumna nemnghehna a ni bawk. Pa lehFapa ata lo chhuak a nih avângin Pa leh Fapa nên chatuan

mi, ropuina leh thiltihtheihnaa intluk an ni tih a lantîr chianglehzual a. Chu bâkah, Thlarau Thianghlim Pa leh Fapa ata lochhuak chuan Pa Pathian duhzâwng leh Fapa duhzâwng a\âwmpuiin, an duhzâwng leh an thu kalhzâwngin eng mah ati dâwn lo tih tihlanna \ha tak a ni bawk. Lal Isuan a tîrtuPa duhzâwng chauh tih a tuma a ti \hîn angin, ThlarauThianghlim pawhin a tîrtu Pa leh Fapa duhzâwng a ti \hîndâwn tih kan hre thei a (Joh. 15:26); Lal Isua zirtîrna kalhinThlarau Thianghlimin aw dang a nei thei d^wn lo va, hna athawk dâwn bawk hek lo tih kan hmu (Joh. 16:13f).

Thlarau Thianghlim hi kan Kohhran Thurin hian mitechhandamna changtua siamtu leh, ringtu mi mal nuna Lal Isuachhandamna hnathawh a taka seng lûttu a nih thu a sawi a.Hei pawh hi Thlarau Thianghlim chu Pathian a nihzia tihlanna

niin Calvin-a chuan a ngai a ni. Thlarau Thianghlim hnathawhhi sawi tûr a tam hle. Engkim siamtu leh enkawltu a ni a.Zâwlneite hnêna thusawitu, Pathian thu thâwk khumtu, aziaktute leh a chhiartute awmpuia tichaktu a ni a. Lal Isua -Mari paitîrtu, a chhandamna hnathawh zawng zawngaawmpuitu leh hriatpuitu a ni. T<n \umah erawh chuan kanThurinin a sawi lan chin, mite chhandamna changtua a siamdân leh ringtute a awmpuia a kaihhruai thu chauh kan thlîr zuidâwn a ni.

Thlarau Thianghlimin mite chhandamna changtua a buatsaihdân kan Thurina kan puan chhuah dân hi a taka ringtu experiencenên pawh a inmil hle. A hmasa berin ‘mite an sualzia lehchungpikzia a hriat chiantîr a,’ tih a ni a. Hei hi chhandamnakawng lo inhawn \an dân hi a ni. Mihring suala a tlûk ni a\angkhân mahni dinhmun hre thei lo leh hmu chiang thei lo khawpin

Page 270: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 270/380

270 BEIHRUAL THUPUI

khawlohna leh chhiatna dinhmunah a ding a. Thlarau Thianghlim\anpuina leh tihchakna tel lo chuan mi tu mahin mi sual kan nih

kan hre fiah thei lo va, kan pawm thei lo. Lal Isuan ThlarauThianghlim a lo thlen hun chuan ‘sual thuah te, fel thuah te, rorêlthuah te, khawvêl an thiam loh a hriattîr ang’ (Joh. 16:8) a tia. Mi sual nih inhriatna te, chhandamtu mamawha inhriatna tehi Thlarau Thianghlim hnathawh avâng chauhva lo awm a ni.Hei hi Calvin-a zirtîr dân pawh a ni. Pathian khawngaihna avângamihringte hi chhandam ni thei chauh kan nihzia a lang fiah hle.Pathian khawngaihnain mihring duhthlanna erawh a palzût ngailo va. Mihring duhthlanna kaltlangin hna a thawk a, mihringin aduha a thlan vânga chhandam ni mai lovin, Pathian khawngaihnaavâng zâwk a ni tih kan Kohhran Thurin nambar parukna hiana sawi fiah hle a ni.

Thlarau Thianghlim chuan kan sualzia min hriattîr chauhni lovin, Krista hriatna kawngah kan rilru a tivâr a, Lal Isua

Krista Lalpa leh chhandamtu a ni tih min hriattîr a, chu bâkah,sualin a tihkhawloh tawh kan duhthlanna pawh a tichak thar  bawk a ni. |awngkam dangin han sawi ila, Krista zârah Pathianhmangaihnate min hriat chiantîrin, Lal Isua Krista chu Lalpaleh chhandamtua pawm thei tûrin min pui a, Thlarau Thianghlimzârah chauh Lal Isua Krista ringa a chhandamna changtu kanlo ni thei a ni (I Kor. 12:3; Ezek. 37:1ff; Tirh. 2:36; Thup.22:17). Thlarau Thianghlimin ringtute chhandamna changtua asiam thu hian chhandamna hi a tâwp thlengin Pathiankhawngaihna hnathawh a nihzia a târlang fiah hle mai a. Ruatlâwk thurin nên pawh a inhlat lo hle a ni.

Thlarau Thianghlimin ringtute hi eng lai mahin min thlahthlamlo, Paulan “Nangmahnia thil \ha ti\antu khân Isua Krista nî thlengina tifamkim zêl dâwn,” (Phil. 1:6) a tih ang khân, Thlarau Thianghlimhi kan thih ni thlenga ringtu mi mal tinte min awmpuia, Krista

Page 271: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 271/380

271BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

anna kawnga min kaihruaitu a ni. Hei hi tihthianghlimna (sancti-

 fication) tiin sawi a ni a. Kan Kohhran Thurin nambar pasarihna

 pum pui hi Thlarau Thianghlimin ringtu nun a tihthianghlim thusawina deuh vek a ni. Isua Krista kan rin hian Pathianin mi felahmin pawmin, thiam min chantîr tawh mah sela, mi sual tihthianghlimngai kan la ni reng. “In hmânlai awm dân kawnga mihring hlui bumna châkna anga chhe deuh deuh kha hlîp thla ula, mihringthar, thutak leh felnaa Pathian anga siam khan inthuam rawh u,”(Eph. 4:22) tia fuih ngai, sual sim tûr nei reng, Krista anna – inngaihtlâwmna leh thianghlimna kawnga kan thih ni thlenga \hanglian chho zêl tûr kan ni. Chutiang kan ni chung chuan, ThlarauThianghlim zârah ringtute hian Pathian fa nihna te, chatuan ropuinatekan chang a. Chhandam nih inhriat chianna lâwmawm tak pawhkan chang thei bawk a ni.

Thlarau Thianghlimin khawngaihna hna a thawhnahmanruate hi chhinchhiah a \ha hle. Thu te, Sakramen te,

|awng\aina te hi Thlarau Thianghlimin chhandamna lehtihthianghlimna (sanctification) te chena kan chan theihna tûraa hmanruate an ni. ‘Thu te’ tih hi Bible-a Pathian thu hril lehchhiar leh ngaihthlâk te a huam vek âwm e. Hla leh lâm te  pawh hi tel ve âwm tak a ni! Hêng Thlarau Thianghlimhmanruate hi Kohhran inkhâwma Pathian kan biak hona thila nih avângin hla sak te pawh tel tûrah ngai ila. Eng pawh nise, Thlarau Thianghlim hian Kohhran leh a thil serhte hmanginchhandamna hna a thawk \hîn tih hriat reng a \ha ang.

 Sawi ho tûr 

Kan Kohhran Thurina ‘Pa leh Fapa ata lo chhuak’ tih thuhi Mizo Kristiante tâna an pawimawhzia sawi ni se.Chhandamna chungchânga Thlarau Thianghlim hnathawh

 pawimawh kan Thurinin a sawi lan loh sawi t<r kan hria em?

Page 272: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 272/380

272 BEIHRUAL THUPUI

 September 20 : Thawhlehni 

KRISTA DIN CHHUAH SAKRAMEN-TEChhiar tûr : Mat. 28:16-20; Lk. 22:7-20

Kum zabi 16-na, Kohhran siam\hat hun lai a\ang khânProtestant-hovin Baptisma leh Lalpa Zanriah te chauh hi Kristadin chhuah sakramen niin an ngai a. Westminster Thurin pheichuan Pathian siam a ti hial nghe nghe a ni. Kan KohhranThurinah Baptisma leh Lalpa Zanriah te hi Krista din chhuahsakramen-te tiin, a bâk thil serh dang sakramen-a pawm kannei lo.

Sakramen hi Thlarau Thianghlimin khawngaihna hna athawhnaa a hmanraw pawimawh zînga mi a ni a. Kohhrandik chhinchhiahnaa ngaih a ni a. A tel lovin Kohhran hi awm

thei lova ngaih a ni \hîn. Kohhran pâwl hrang hrangtesakramen neih zât leh ngaih pawimawh dân hi a inchen lohle. Roman Catholic Kohhranin sakramen pasarih a neih laiin,Protestant Kohhran zidinghote chuan sakramen pahnih – Baptisma leh Lalpa Zanriah chauh kan nei a. Salvation Armyleh Quakers-hoten an nei lo thung a ni.

Sakramen hi thil serh sawina atân hman a ni a. Latin

\awnga ‘ sacramentum’ tih a\anga lâk a ni. A awmzia hi a bultakah chuan thubuai neiten court hriatpuia an pawisa dahkhamsawina a ni. Intiamkamna (oath taking ) sawina anga hman ani bawk. Sipaiten an hotute laka thu âwih tûra intiamkamnaan neih ang deuhvin, Pathian thu âwih tûra intiamkamna a ni.Chatuan thu ril sawina atân hman a ni bawk. Lalpa Zanriahleh Baptisma te hi thu âwih tûra intiamkamna leh chatuan thuril puan chhuahna a ni.

Page 273: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 273/380

Page 274: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 274/380

274 BEIHRUAL THUPUI

t<ra tih d^n hmang thu phuah sa ( formula) a ni lo. Isuathupêk anga baptisma chang tûr an nih thu leh an chan tâk thu

sawina mai a ni a. Matthaia bung 28:16-a kan hmuh angin baptisma hi ‘Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hminga’ chantîr tûr a ni.

  Nausên baptisma hi Thuthlung Thar hun lai a\angaKohhranin a kalpui \hin a ni. Pathian ram mi, Lal Isua ringtuan nih chhinchhiahna a ni. Lal Isuan naupangte pawh Pathianram mi an nih thu a sawi a (Lk. 18:15f ; Mat. 16:13f; Mk.

10:13f.). Israel chhûngkaw zînga nausên ni riat leka upa pawhPathian mia chhiar tel an ni. Thuthlung Thar huna ringtu nu leh pa kâra piang nausênte phei chu Pathian mite zînga chhiar telve ngei ngei tûr an ni (I Kor. 7:14).

  Nausênte hian Lal Isua ring thei rih lova ngaiin mi\henkhatin nausên baptisma chantîr hi an sawisêl a. Isua Kristarinna hi duhthlannaa innghata an ngaih vâng a ni. Rinna hi

Pathian khawngaihnaa innghat a ni. Chu khawngaihna avângchuan mi â te, piangsual te pawhin Lal Isua an ring thei a,nausên - nute rinchhan nachâng hriate hian Lal Isua an rintheih lohna tûr chhan a awm lo. ‘Nausênte leh hnute hne laitekâa chhuak chuan fakna i ti\hafamkim ta’ tih a ni zâwk a(Mat. 21:16). Bible-ah nausênte a hranpaa baptisma chantîr tûra tihna a awm loh lai hian, baptisma chantîr loh tûra thupêk 

emaw, zirtîrna emaw, a hranpain khawiah mah hmuh tûr aawm lo tih hriat a \ha.

Lalpa Zanriah hi baptisma ang bawkin Lal Isua dinsakramen a ni. Lalpa Zanriah tih hi hming hrang hrang puttîr a ni a. Chûngte chu: Inpâwlna thianghlim (holy communion),lâwmthu sawina ruai (eucharist), mystery, mass leh qurbana

tihte a ni. Qurbana tih hi Orthodox Kohhranhote sawi dân a

Page 275: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 275/380

275BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

ni a. Pathian hnêna thilpêk emaw Pathian hnên a\anga thilthlâwnpêk an chan entîrna anga sawi fiah a ni. Mass tih hi

Roman Catholic-hote sawi dân a ni a. Latin \awnga Misa tiha\anga lo kal a ni a, inhlanna (inthawina) tia sawi fiah theih ani. Inpâwlna thianghlim tih te, lâwmthu sawina ruai tih lehLalpa Zanriah tihte hi Protestant Kohhranhote sawi dân a nia. Lalpa Zanriah tih hi kan Kohhran sawi dân deuh ber a ni.

Kan Kohhran thurinah Lalpa Zanriah hi Krista thihna

hriat reng nâna chhang leh uain chan ho hi a ni a,

ringtuten Krista thihnaa hlâwkna an chan chhiahchhiahnaleh nemnghehna a ni tiin a hrilhfiah a. Kohhranhoten IsuaKrista leh a inhlanna kan pawmzia te, kan hlâwkpuizia te, arawngbâwl tûra kan inpêk zêlna te, amah kan pâwlna leh midang nêna inpâwlnate entîr nân Lal Isua lo kal leh hma lohzawng chan ho \hin tûr tih a ni bawk. Lalpa Zanriah sakramenhi Baptisma sakramen ang bawkin thlarau lama malsâwmna

leh hlâwkna kan chan chhinchhiahna leh nemnghehna a ni.Krista thihna hriat rengna a ni bawk.

Sakramen pahnih Baptisma leh Lalpa Zanriah te hiKohhran thil serh a nih avângin, nemngheh chauhte tih tûraruat a ni a. Sakramen pahnihte hi urhsûn taka he thil serh pawimawh tak hi buatsaih \hin tûr a ni. Lalpa Zanriah sakramenchangtute pawhin rinna taka chang tûra kan inbuatsaih leh kan

inen fiah a ngai a. Rinna taka chang tân thlarau lam malsâwmnadawn theih a ni tih kan thurin hian min hriattîr a ni.

Sakramen te hi ringtu kan nih chhinchhiahna, Pathian pawhin a ngaih pawimawh êm êm \hin a ni. Pathian mi nihchhinchhiahna put hi ringtute nun kawng hruai ngîltu a ni.Thuthlung Thara baptisma changten Pathian mi an ni tih anhriat chian phah a. Kohhranah an tlângnel phah a. Mi dangte

Page 276: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 276/380

276 BEIHRUAL THUPUI

nêna inpawhna leh inunauna siamsaktu pawimawh tak a ni.Constantine-a te hun lai phei chuan baptisma hi thih thlamuanna

 petu a ni.Paulan “Chu chhang chu in eia, no pawh chu in in apiangin,

a lo kal hma loh zawng Lalpa thihna chu in entîr \hîn a ni sia,” a ti a (I Kor. 11:26). Sakramen hi Lalpa lo kal lehna puan chhuahna a ni a, Lalpa lo kal lehna chhinchhiahna lehnemnghehna pawimawh tak a ni bawk.

 Sawi ho tûr 

Sakramen \angkaina leh hlâwkna kan chan (experience)

tawhte sawi ni se. Kan Kohhran miten sakramen kan ngaih pawimawh lehzual theih dân tûr kawngte eng nge ni?

Page 277: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 277/380

277BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

KRISTIAN CHHÛNGKAW HAPTA

September 21 – 30

  September 21 : Nilaini 

KRISTIAN CHHÛNGKUA

Chhiar tûr : Gen. 1:26-29; Sam 78:7,8; Tirh. 16:31-34

Kum eng emaw zât chu Beihrual apiangin a khâr nânKristian Chhûngkaw Hapta hi hman a ni \hîn a. Kuminah pawh kan Beihrual programme khâr nân kan hmang leh dâwna ni. Kristian Chhûngkaw Ni programme tel lovin he Haptakan hman chhûng hian inkhâwm vawi kua kan nei thei dâwna. A tâwp zânah Beihrual chh<nga kan hun hman pum puiennawnna kan nei ang a. A bâk zawng chu thupui thlan bîk 

neiin hun kan hmang dâwn a ni.

Kristian Chhûngkaw Hapta in\anna a nih avângin, ahawnna ni pah fâwmin Kristian chhûngkua sawi fiahna leh a pawimawhnate kan thlîr ho dâwn a ni. Kristian chhûngkua hikan Kohhran Hmeichhiate hmalâkna pawimawh tak a ni a.Kristian |halai Pâwlte pawhin an theih angin Kristianchhûngkua dinna kawngah \an an la bawk a. GeneralConference-ahte pawh hm^n deuh a\ang tawh kh^n Kristianchhûngkaw lam hawi paper-te an lo zir ho tawh \hîn a. Ram  pumah Kristian Chhûngkaw Ni te hmangin, Beihrual programme-ah kum tin Kohhranhovin kan zir reng bawk a.Kan Kohhran tluka Kristian chhûngkaw din ngai pawimawhleh hma la nasa Kohhran dang sawi tûr kan hre tam lo hleâwm e. Kan hmalâknate pawh hi a sâwtin, a \angkai hle tih

Page 278: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 278/380

278 BEIHRUAL THUPUI

hria ila. Hetiang tak hian Kohhranhote hian \an la lo ta ila, kanram leh kan Kohhran hian tûn dinhmun hi a thlen phâk a

rinawm loh. Kan ram hmasâwnna kal zêlah chhûngkua minrûntu, kan fate chhiatna khura hnûk lût thei hi a tam êm êma. Kan sitting room-a kan T.V. kal tlanga thlêmna kan tawhringawt pawh hi a hautak tham hle mai. Theihtâwpa Kristianchhûngkua din tûra \an lâk hi a \ûl tak zet a ni. Kan beiseileh duhthusâm thleng pha lo mah ila, kan \an lâknate hi a\angkaiin, a sâwt êm êm a ni tih pawh hriat a \ha hle.

Kristian chhûngkua hi Lal Isua ringtu chhûngkua sawinani mai âwm a ni. Ramthara ringthar kan neihna hmuna ringtuchhûngkua sawi nân kan hmang \hîn rêng a. Sakhaw dangnêna mi an inpawlhsawpna hmuna Lal Isua ringtu chhûngkuasawi nân pawh hman a ni ve \hîn. Amaherawhchu, Lal Isuaringtu chhûngkua ni si, rinna kawnga inthlahdah tak,chhûngkuaa Pathian biak hona pawh nei ngai lo chhûngkua a

lo awm theih avâng hian ringtu chhûngkua hi tih-Kristian a lo\ûl hle tih hriat a ni a. Hei vâng hian Kristian chhûngkua hi a bîk taka awmzia neihtîrin, a dinhmun tûr pawh sawi fiah a nitih hre thar leh ila.

Kristian chhûngkua kan tih chu eng ang chhûngkua nge?Isua Krista lalna leh thuneihna chhûngkua tih hi a sawi fiahna\ha tak a ni. Kohhran Hmeichhe Inkhâwmpui Lian Committee-

in Kristian Chhûngkaw Kaihhruaina Bu a siamah, KristianChhûngkua hi Pathian \ihtu chhûngkua, in chhûng khur lehKohhrana Pathian be ho \hîn leh thilpêk pe \hîn titein sawifiah a ni a. Inhmangaih tawn chhûngkua leh mi dangte tânamalsâwmna ni \hîn chhûngkua tia sawi fiah a ni bawk a.Pathian thu âwih chhûngkua, rinawm tak leh taima takahnathawk \hîn chhûngkua titein sawi fiah a ni bawk. Hêngsawi fiahna hrang hrangte hi Isua Krista chu Lal leh

Page 279: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 279/380

279BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

Chhandamtua pawma, amah beisei leh rin avânga a rawngbâwl\hîn chhûngkua hi Kristian Chhûngkua chu an ni tia khaikhâwm

a ni.A chunga Kristian chhûngkua sawi fiahnate khi kan ram

leh kan Kohhran dinhmun ngaihtuahna a\ang leh a taka ringtuchhûngkuain harsatna kan tawhte hre chunga rawn sawi/chher chhuah a nih avângin a \ha tâwk hle a ni. Lal Isua Kristarinnaa nung ho chhûngkua sawina a ni. Khawvêlah hianKristian chhûngkua hi suahsualna leh harsatna lakah a fihlîm

 bîk lo tih erawh hriat reng tûr a ni a. Kristian chhûngkawdanglamna erawh chu sualna leh thil \ha lovin a tihbuai châng  pawha Lal Isua hmaa thupha chawia kûn \hînte an ni a.Harsatna chi hrang hrangin a tlâkbuak châng pawha Lal Isua bêl hrâm hrâm \hîn chhûngkuate an ni.

Chhûngkua hi mihring siam chawp leh din chawp angangaih a awl hle \hîn a. Kan society-a chhûngkua kan din dân,

inneihna kan sâwngbâwl dân thleng pawh hian mihring remruatanga din nia ngaih awl tak tûr a ni. Culture leh hnam dân(customary law) te hian chhûngkaw din leh inrêlbâwlnakawngah kawngro a su hle mai a. Hnam dang zîngah pheichuan a nasa lehzual âwm e. Hetianga chhûngkua hi mihringdin leh siam chawp anga a lan theih \hin avângin, Pathian dinleh siam a ni tih hi kan vawn ngheh a pawimawh a. Pathian

din leh siam a nih ang ngeia a lalna leh a duhzâwng tihnahmuna siam hi Kohhranhoten kan mawhphurhna a ni tih kanhriata, hma kan lâk nasat deuh deuh a \ûl hle a ni.

Chhûngkua hi Pathian din a nih thu leh chhûngkaw bulin\anna - inneihna pawh Pathian siam a nih thu hi Bible-in fiahtakin min hrilh (Gen. 1:26,27; 2:18ff; Sam 68:6; Exod. 1:21).Sualnain a beih leh a luhchilh hmasak ber pawh chhûngkua a

Page 280: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 280/380

280 BEIHRUAL THUPUI

ni. Khawvêl sualna leh buainate hi chhûngkaw kal tlanga loawm a ni tih Bible-in min hrilh bawk a ni. Hei vâng hian Pathian

chhandamna hnathawh zawng zawng pawh chhûngkaw hmangleh chhûngkuaa in\an a ni deuh vek a. Nova te chhûngkua lehAbrahama te chhûngkua hmangin Pathianin chhandamna hna athawk a. Lal Isua Krista chhandamna pawh chhûngkaw kaltlang bawka kan dawn a ni.

Chhûngkua hi chhûngkaw campaign-ah te sawrkar tê ber, damdawi in hnai ber, sikul hmasa ber, Kohhran bul

 ber titein sawi a ni fo \hîn a. Khawtlâng leh ram leh hnamnun siam\hatna bul in\anna a nihzia sawina a ni a. Pathianthu pawhin a thlîr dân leh a zirtîr dân a ni a. Kohhran bul ber chhûngkua hi Lal Isua lalna chhûngkua a nih loh chuanKohhranhoten kan chak loh phahin kan chhiat phah thei a.Sikul hmasa ber a \hat miau loh chuan ram leh hnam pawha changkâng tak tak thei dâwn lo a ni.

Tlûkna avânga chhûngkua hi khawvêla suahsualna bul loin\anna a nih avângin, chhûngkuaa Krista lalna tundin hi ringtutinte mawhphurhna a ni tih kan inhriattîr thar leha, Kristianchhûngkua din tûra nasa lehzuala \an kan lâk hi a \ûl tak meuh a ni. Kan hma lo lâk tawh te, Beihruala KristianChhûngkaw Hapta kan hmante hi a \angkaizia hre rengin heHapta hi hmang thei ila, a lâwmawm ngawt ang.

 Sawi ho tûr 

Kristian chhûngkaw dinna kawnga kan chhûngkuaa kanhmalâk dânte inpawh taka sawi ni se. Hmalâk dân tûr \ha niakan hriatte pawh sawi ni bawk se.

Page 281: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 281/380

281BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 22 : Ningani 

CHHÛNGKAW MAICHÂMChhiar tûr : Lev. 6:8; Sam 133:1-3: Joh. 4:24

Kristian Chhûngkua, Isua Krista lalna leh thuneihnachhûngkua awm dân tûr pawimawh tak chu chhûngkuaaPathian biak ho \hin hi a ni. Chhûngkuaa Pathian biak honahian mahni inchhûng khura chhûng inkhâwm neih bâkah, fianrial\awng\ai te, Biak Ina Pathian be tûra inkhâwm hote pawh ahuam tel a. T<n \uma kan ngaihtuah ho tûr erawh hi chumahni ina chhûng inkhâwm neih leh fianrial \awng\aia Pathian pâwlna neih hi a ni a. Hei hi kan thupui ‘Chhûngkaw Maichâm’kan tih hian a kawh leh a sawi tum chu a ni.

Mihring hi Pathianin ama anpuia a siamte kan ni a. Pathian

chawimawi tûr leh a duhzâwng ti tûra siamte kan ni. Chuvângin,mihring dam chhan ber pawh Pathian chawimawi leh amahnêna inpâwlna neih \hin hi a ni, tiin Kohhranhote kan inzirtîr \hîn a. Adama leh Evi pawh kha tlûk hmain Pathian chawimawileh amah nêna inpâwl \hîn tûra ngaih an ni. An tlûk nia Pathianin“Khawiah nge i awm?” tia Adama a kohna leh Adama chhânnathute hian Pathian nêna lo inpâwl \hîn an ni tih min hriattîr a.Abela leh Kaina te unau Pathian hnêna thil hlan tûra an kal

thu Bible-in min hrilh a. Tlûk hnu pawha an faten Pathian biak nachâng an la hriat chuan, tlûk hmaah phei chuan mihringchhûngkaw hmasate khân chhûngkaw maichâm hi an siamngei a rinawm. Pathian anpuia siam, felna, thianghlimna lehhriatnate nei tân siamtu Pathian hi biak lo theih loh, chawimawiloh theih loh a ni.

Page 282: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 282/380

282 BEIHRUAL THUPUI

Tlûkna avânga chhûngkaw keh chhiat hnuah pawh Novaleh Abrahama ten maichâma mei an rawn tinung leh a. Mosia

lo lan hnuah phei chuan chhûngkaw maichâm hi tundin tumnachak tak a lo awm a. Josua kha a hmahruaitu a ni âwm e.Chhûngkaw maichâm dinna kawngah Juda-ten \an an la nasahle a. Lal Isua seilenna Josefa leh Mari te chhûngkua phei khachuan engtiang taka \hain nei \hîn ang maw! “Ka nunin Lalpaa chawimawi e,” titu chhûngkua hian maichâma mei an tihmitve mai mai a rinawm loh hle. An nupaa Pathian thu an âwihtheihzia te khân chhûngkaw maichâm an neih \hatzia a lantîr ani. Pathian thu a\angin tlûk hnuah pawh chhûngkaw maichâmngaih pawimawh leh tihnun hi Pathian mite mawhphurhna lehnun dân a ni tih kan hre thei a ni. Isua Krista zâra chhandamnalo lan hnu hian Pathian biak leh chawimawi hi ringtute nuna bettlat, kan tih loh theih loh a ni a. Chu chuan chhûngkaw maichâmhi a ken tel pawimawh tak a ni.

Chhûngkua hi Pathian din a nih avângin, chhûngkuaa kanzavaia Pathian hmaa kûn \hin hi ringtute tih tûr a ni. Kan nitin eizawnna hnaah nu leh pate kan \ûl \hin avâng leh, fate pawh ni tin sikul kala an hun tam berte zirna atâna an hmana ngaih avângin, chhûngkuaa Pathian biakna hun hi kan neitam thei lo hle a. Zîng leh tlaiah kan neih theih loh pawhin, nikhatah vawi khat tal - zîngah emaw, tlai lamah emaw neih tumhrâm a \ha hle a ni. Ringtu chhûngkua Pathian biak hona nei\hîn sim hlen ta hi sawi tûr an tam lo hle ang. Eng emawrokhawlhna thil avânga neih theih loh châng a awm a nih pawhin, ni khata vawi khat tal chhûngkuaa Pathian biak honaneih hrâm tum tûr a ni.

Chhûngkuaa Pathian biak hona hi Biak Ina kan inkhâwmakan tih ang diak diaka tih tûr a ni kher lo. Pathian biakna thil- hla sak te, Bible chhiar leh sawi te, \awng\ai te tih kim vek 

Page 283: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 283/380

283BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

a remchâng kher lo vang. Chhûng inkhâwm neih loh phah nânhman hauh tûr a ni lo. Kan chhûngkaw dinhmun azira chhûng

inkhâwm te hi ruahman thiam a \ûl a. Chhangchhe deuhchhûngkaw tân hun tawi deuhva hman a \ha a. |awng\ai pawh naupang hriatthiam theih tûra a tawi thei anga hmanthiam a \ha. Chhûng inkhâwm hruaina bu siamtute hian anthiam tlâng hle hlawm a. Hmang thei \hîn ila, kan \angkaipuia rinawm.

 Nula tlangvâl awmna chhûngkuaah hna \ûlna avâng te,

Kohhran leh khawtlâng thila inhman tam avângte leh harsatnaeng emaw avângtein chhûngkuaa awm kim loh châng a tamthei deuh va. Chhûngkua awm kim loh avânga chhûng inkhâwmhun bawhpelh loh hrâm a \ha. A awm awmin a hunah chuanneih hrâm hrâm a \ha a. Kohhran inkhâwm pawh tlêm têchauh pawhin a hunah chuan kan nei mai a. Kan kim hunnghâka inkhâwm tûr ni ila, Biak In dâr ri kan hriat lohna chin

hi kan hre phâk tawh lo mai thei a ni. Kim theih a \ha; mahse,neih loh ai chuan a awm awmin, a hman hmanin a hunahchuan neih mai a \ha a. Bible chhiar leh \awng\aina chauh pawh nei ila, chhûng inkhâwm a ni tho tih hriat a \ha.

Chhûng inkhâwmah Bible chhiar leh \awng\ai hi neih ngeia \ha. Hla pawh sak ho theih chuan duthusâm a ni. Hun neitutûr inruat a \ha a, naupangte pawh an tih theih tâwk ti tûra

chanvo pêk tel ve zêl tûr a ni. A theih hrâm chuan chhûngkawmember-te chanvo inchantîr kim a \ha. |awng\ai hi nu leh patih tûr bîka ngaih tûr a ni lo. Naupangte pawh an thiam anga\awng\aina hun siamsak fo \hin tûr a ni. |awng\ai hian rilrualang zawng zawng chham vek tum tûr a ni lo, mahni mi mal\awng\ainaa chham chite phei chu chhûng inkhâwmah chhamtel vek a \ûl lêm lo bawk. Chhûngkaw member tu ber emawawm \ha duh lo deuh tinzâwna chham khum chiam te hi a \ûl

Page 284: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 284/380

284 BEIHRUAL THUPUI

lêm lo bawk. Chhûng inkhâwm hi hun bîk deuhte kan siam anih loh chuan sermon thlâk vakna hun a ni lo tih hriat a \ha.

Chhûng inkhâwm hi thlarau lam nuna chhûngkua kaninchâwmna leh kan inkaihhruaina a ni tih hriat reng a \ha a.Thlarau lam chaw kan kîlhona a ni a. Naupangte Krista hriatnaleh chhandamna kawnga kan kaihhruaina hun \ha a ni. Pathian biak an zirna \ha tak a ni bawk a. Kohhran kalphung lehthurin te, Pathian hnêna thilpêk thlenga inzirtîrna hun \ha a ni. Naupangte chauh ni lovin, puitling tân pawh thlarau nun \han

zêlna leh rawngbâwlna kawnga inchherna hun \ha a ni a,chhûngkaw inpumkhatna leh inphuar nghehna hmanraw pawimawh tak a ni bawk. Chhûngkaw maichâm hi khawtlângleh ram siam\hatna bul a ni tih hriat reng tûr a ni.

A huhova chhûngkaw inkhâwm neih bâkah, a theih angatam finriala Pathian pâwlna neih bawk tûr a ni. Naupangte pawh mut dâwn leh zîng thawh hlima \awng\ai \hîn tûra

kaihhruai a \ha a. Bible pawh a tam thei anga chhiar tûrainzirtîr a pawimawh. Nu leh paten finriala Pathian pâwlna huntam tâwk neih hi a pawimawh a. Kan chhûngkua kan enkawlnaleh thlarau lama kan kaihruai theihna tûra kan chakna hnâr ani tih hriat reng a \ha. Chhûngkaw maichâm hian chhûnginkhâwm bâkah fianriala Pathian pâwlna neih \hin hi a huamtel a. Pathian chibai bûkna hi thlarau leh tihtak zeta tih tûr a

ni tih hi vawn reng a \ha.

 Sawi ho tûr 

Chhûngkaw maichâm kan neih tûr anga kan neih theihlohna chhante sawi ni se. Ringtu chhûngkuaten chhûngkawmaichâm \ha taka kan neih theihna tûra nu leh pa mawhphurhna

chi hrang hrangte sawi ni bawk se.

Page 285: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 285/380

285BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 23 : Zirtâwpni 

NAUPANG NGAIH PAWIMAWHChhiar tûr : Deut. 6:1,2; Sam 127:3; Thuf. 22:6 

  Lk. 2:40; Mk. 10:14; II Tim. 1:5

Kristian chhûngkuaah naupangten ngaih pawimawh anhlawh hle. ‘Chhûngkaw Maichâm’ tih thupui kan ngaihtuahnaah pawh naupangin ngaih pawimawh an hlawhzia kan hre \heuhâwm e. Hetiang taka naupang ngaih pawimawh an nih chhanhi Bible leh Kohhran chanchin a\angin kan thlîr dâwn a ni.

Bible-a Sam ziaktu chuan naupangte hi ‘Lalpa laka kanrochan,’ ‘a lâwmman min pêk’ tiin a sawi a (Sam 127:3). Aawmzia chu nu leh paten kan fate kan ta anga kan lo ngaih hiPathian ta, kan kawl tûr leh kan enkawl tûra min pêk zâwk a lo ni, tih hi a ni. Bible-in mihring hi Pathian siam a ni tih minhrilh a. Sam ziaktu’n a sawi angin, nu leh pa kâra piangzawng zawngte nunna pawh Pathian a\anga chhuak vek a nitih min hrilh a ni. Chuvângin, naupangte hi Pathian ta an nihavângin ngaih pawimawh an ngai a. Eng emaw hun chhûngatâna min kawl hawhtîr mai an ni tih pawh nu leh paten kanhriat a pawimawh.

Thuthlung Hlui hunah Israel-ten naupang an ngaihsak hle. Nausên lo piang hlimte an bual faiin, puanin \ha takin antuam \hîn. Mipa an nih chuan ni riat niin serh an tansak a,Thutiam fate zîngah chhiar tel an lo ni ta a. Pathian \ihchhûngkuaa piang naupangte phei chu Samuela ang khân annu leh paten Pathian tan an serh hrang a (I Sam. 1:28). Anhriatpui lohva thil an tihsual hlauvin hâlral thilhlante an pualinan hlân a (Job. 1:5). Hun kal tawha Pathianin a lo enkawl

Page 286: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 286/380

286 BEIHRUAL THUPUI

dân zawng zawng an fate an hrilh a (Exod. 12:14; 13:8).Pathian thupêk an zawm tûr Dânte an hrilh bawk \hîn a ni

(Deut. 6:1,2; Thuf. 22:6).Lal Isua hun lai pawh kh^n Juda naupangte chuan

\awng\aina thu Shema (Deut. 6:4,5) an tih chu en lova sawithei khawpin zirtîrna an dawng \ha a ni. Isuan thlêmna a tawh\uma Pathian thu inhmeh tak tak a sawite pawh kha a naupanlaia a lo vawnte a nih rin a ni. Sakhuana thil chauh ni lovin,khawvêl finna leh thiamna chi hrang hrang, thal kah dân te,

virvawm hman dân leh ranrual enkawl dân chenin an zir a.Chutiang khawp chuan Israel-ten naupang an lo ngai pawimawha. Lal Isua pawh ‘a lo seilian deuh deuh va, a lo chak telh telha, finin a khat ta a’ tia Lukan a lo sawi kha sawi âwm tak alo ni.

 Naupangte Lal Isuan a ngaih pawimawhzia Chanchin |ha  bu ziaktuten min hrilh bawk a. A zirtîrte khân a ngaih

 pawimawhzia hre lovin an lo hnar a. Lal Isuan “Pathian ramchu hetiang mite ta a ni si a,” tiin, a hnêna kaltîr tûrin thu a pe ta zâwk a (Mk. 10:14). A lo kuangkuahin, mal a sâwm ani. Lal Isua tisaa lo channa khân mihring dinhmun zawng zawnga rawn hrût chhuak a. Nausên leh naupang dinhmunhrehawmzia, khawvêl sualnain a tihhrehawmzia te a takin arawn chanpui a. Damlo a tihdam zîngah leh mitthi a kaihthawh

zîngah pawh naupangte an tel a ni. Hei vâng hian Lal Isuannaupangte a hmangaihin, a dah pawimawh êm êm a. Hetiangtaka a ngaih pawimawh avâng hian naupangte hi ringtute hiankan ngai pawimawh ve lo thei lo va. Lal Isua hmangaih lehngaih pawimawhte hi Kohhranho pawhin kan ngai pawimawhve t<r a ni.

Thuthlung Thar Kohhranin naupang an ngaih pawimawhzia

hi Paula lehkhathawn a\angin kan hre thei. Ephesi bung 6:1-

Page 287: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 287/380

287BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

ah naupangte fuihna thu kan hmu a. An paten ngaihsak tûraa fuihna thu kan hmu bawk a. Chutiang bawkin Kolossa bung

3:20-ah pawh “Naupangte u, engkimah in nu leh in pate thuzâwm rawh u, chu chu Lalpaah chuan a lâwmawm si a,” tianaupangte a fuihna thu kan hmu bawk a ni. Kolossa leh Ephesilehkhathawnte hi Kohhran hnêna thawn a ni ve ve a. HêngKohhranah hian naupangte an tel ve tih a hriat theih nghâl a.Timothea anga an naupan lai a\anga Pathian thua châwm lehkaihhruai, baptisma pawh chang tawhte an niin a lang.

 Nausên baptisma chantîr hi chiang taka sawi lan ni lomah se, Timothea leh naupang dangte Kohhrana an tel veavângin a tîr a\angin Kohhran hian a lo kalpui tawh a nih arinawm hle. Kornelia te chhûngkua leh Phillipi tâng vêngtuchhûngkua te zîngah khân naupangte awmin, an chhûngkuaa baptisma an chan \um khân naupang, an fate pawhin changve ngei tûra ngaih a ni (Tirh. 10:48; 16:31). Kum zabi

 pahnihnaa Kohhranhoten nausên baptisma an chantîr thu pheichu Kohhran Pa Ireneaus-a khân a lehkhabuah a lochhinchhiah a. Vawiin thlengin Kohhran tam ber hian kankalpui zui ta zêl a. Kohhranin naupang a ngaih pawimawhziatihlanna \ha tak a ni.

Kohhran rawngbâwltu ropui leh duhawm tak takte hinaupan laia Kohhran leh nu leh paten Pathian thua an lo enkawl

leh châwmte an ni. Kohhran pate zînga huhâng ngah berangaih, Augustine-a hi a naupan têt a\anga a nu Monica-innasa taka beidawng hauh lova a \awng\aisak \hin a ni. JohnCalvin-a pawh a nuin a dam reipui lo nâa, a têt laia Pathianthu a lo hrilh \hin, hmun thianghlim a tlawh \umte pawha ahruai \hin a ni. John Wesley-a te unau pawh a nuin nasa takaa \awng\aisak \hinte an ni a. Thuhriltu ropui, D.L. Moody-a phei chuan, “Ka nuin min enkawl dân ang hian mi nute hian

Page 288: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 288/380

288 BEIHRUAL THUPUI

an fate enkawl ve sela chuan lung in hi a awm a \ûl lo vang,”tiin a sawi a. Kohhran leh nu leh paten naupang an ngaih

 pawimawhna hian mi mal nun chauh ni lovin, Kohhran atichakin, khawvêl pawh a tihlimin a tinuam a ni.

Kan Kohhran hi naupang ngaihsak leh ngaih pawimawhna kawngah a duai lo hle. Kan rama zirna schoolkum sawmruk dâwn lai Kohhranin a lo enkawl tawh a. Heihian Kohhranin naupang a ngaih pawimawhzia a lantîr a. Nausên, ding leh vei hre hrang hauh lote pawh baptisma

chantîrin, Kohhrana seng luh an ni a. Sunday School an kaltheih tirh a\anga an puitlin thlengin Kohhranin Pathian thuina châwm bawk a. Khawvêl boruak chi hrang hrangin minchîmna kârah, media leh thil \ha to tinrêngin min rawn rûnnakârah hian tûn aia naupangte kan ngaihsak deuh deuh a \ûltih erawh kan hriat reng a pawimawh hle.

Khawvêl pawh naupang ngaih pawimawhna lamah a

\hangharh sâwt hle. India ramah meuh pawh naupangte anzalên sâwt hle a. Naupang kum 14 hnuai lam phei chu athlâwna zirna pêk vêk tûr an nih bâkah, an zirlaibu lehchawchhûn thlengin ngaihtuahsak an ni a. Kut thlâk an tuar khap a ni ta bawk a. Damdawi enkawlna thleng pawhinnaupangten ngaih pawimawh an hlawh a ni. Hêngte hi Chanchin|ha ênna zâr a la ni pha zêl tih kan hriat a \ha âwm e.

 Sawi ho tûr 

 Naupang ngaihsakna kawnga Kohhranhoten \an kan lâk tharna tûrte sawi ni se. Tlâwmngai pâwlte leh sawrk^r nênakan thawh dun a sâwtna lai tûrte pawh sawi ni bawk se.

Page 289: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 289/380

289BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 24 : Inrinni 

NUPUI PASAL ZAWN DÂNChhiar tûr : Gen. 2:18-25; Gen. 24:1-9;

Mat. 1:20; II Kor. 6:14-16; Heb. 13:1-6 

Kristian chhûngkaw dinna kawngah nupui pasal zawn dânhi rahbi pawimawh ber a tih theih hial âwm e. Nupui pasalzawn dâna kan fîmkhur loh avângin chhûngkaw keh chhia atamin, Kristian chhûngkaw din a harsat phah a. Nupui pasalzawn dân hi dikin, inneihna hi hlawhtling sela, chu chuanKristian chhûngkaw din a tiawlsam ngei ang

 Nupui pasal inzawnna kawngah inngaihzâwnna hi kori tu ber a ni âwm e. Tûnlaia nula leh tlangvâl inneite hi inngaizâwngsaa inneite kan ni hlawm deuh vek a. Tûn hma lama nu leh

 paten an biak remsak chawpa inneihna ang kha tûnlaiah hiansawi tûr a tam ta lo hle. Hetianga inngaizâwnga nupui pasalainneite kan nih avâng hian inneih tak tak hmaa lo inpûk lâwk,Biak In hawng lova innei erawh kan tam phah ve thung a.Innei zaa sawmruk aia tam mah hi chutianga nupui pasalainneite chu an la ni tih K|P General Conference apianga anreport a\angin a hriat theih a ni.

A chunga kan sawi anga inneih hun nghâk zo lovainngaihzâwnna avânga nupui pasala invuante zîngah chhûngkuadin \ha hlei thei lo eng emaw zât sawi tûr an awm.Inngaizâwnga duh taka innei, ‘ka rin a lo ang lo êm a ni’ tihchhuanlama nupa in\hen kan Kohhran huang chhûngah pawhan \hahnem tawh hle. Chhûngkaw keh chhiatna thlentu, Kristianchhûngkaw din kawnga harsatna min siamtu a nih avângininngaihzâwnna hmanga nupui pasal kan innei \hîn hi bih chian

Page 290: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 290/380

290 BEIHRUAL THUPUI

a \ûl hle a. Nulât tlangvâl leh mipat hmeichhiatna (sex) kan endân tûr leh kan hman dân tûr thlengin ngaihtuah chian a

 pawimawh hle a ni.Kristian chhûngkaw \ha tak kan din theihna tûrin, nupui

 pasal zawn kawngah inneihna hi Pathianin mihringte awm dântûra a ruat a ni tih kan chian hmasak a pawimawh. Genesis bung 1:26,27-in a sawi dân phei chuan Pathianin ama anpuiinmihring a siamte chu, mipa leh hmeichhia, nupui pasala invuana, pumkhata awm dûn nghâl tûra siamte an ni. “Chi thlaha lo

 pungin, leilung hi luah khat ula,” tih thu hian a tîr a\anga nupaaawm dun nghâl tûrin a siam tih min hriattîr a ni. Genesis bung2:18-25 thu erawh hi chuan mipa leh hmeichhia a ruala siamlovin, mipa a siam hmasa phawt a. “Mihring amah chauhvaawm hi a \ha lo ve, amah \anpuitu tûr a kawppui âwm mi kasiamsak teh ang,” tiin mipa nâkruk pakhat phawisakinhmeichhia a siam a. “Hei zet chu ka ruh ang ruh neia, ka tîsa

ang tîsa nei ngei chu a ni,” tiin mipain hmeichhia chu a nupuiaha vuan ta tih kan hmu a ni.

Genesis bua mihring siam thu hian inneihna hi a tîramihringte awm dân tûra Pathian ruat a ni tih min hriattîr a. Heivâng hian nula tlangvâl, Kohhran leh ram dâna nupui pasal neirual chin chuan nupui pasal zawn hi Pathian duhzâwng leh aremruat a ni tih hi vawn ngheh tlat tûr a ni. Inneihna hi mihringte

siam chawp, khawvêl thil riauva hriatna hi dah bo tûr a ni a,thil zahthlâka ngaih tûr a ni lo. Nupui pasal duh leh zawng tihhriat lutuka awm erawh a mawi lo va. Ngaihzâwng pawh neingam lo khawpa kimki lutuka awm lah a \ha chuang hek lo.A mawi tâwka awm thiam a \ûl a. Pathian râwn chunga kankawppui âwm mi zawn hi zahthlâka lâk tûr a ni lo. Inneihnahi mipa leh hmeichhia pumkhata insiamna a ni tih hi vawn tlattûr a ni.

Page 291: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 291/380

Page 292: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 292/380

Page 293: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 293/380

293BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

Biak In hawng ngeia inneihna buatsaih kan tum bawk anga. Chutianga kan tih theih chuan “Hei zet chu…” tiin kan

nupui pasal tûr dik takte nên Kristian chhûngkua kan dintheih a rinawm.

 Sawi ho tûr 

Kristian chhûngkaw din tûra nupui pasal zawn fîmkhur a \ûlzia sawi ni se. Kan thupuia kan sawi lan loh nupui pasal

zawn dân \ha leh \ha lo nia kan hriatte sawi ni bawk se.

Page 294: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 294/380

294 BEIHRUAL THUPUI

 September 25 : Pathianni 

KRISTIAN CHHÛNGKAW NISeptember 25

Kum 2000 Synod Inkhâwmpui chuan September Pathianni hnuhn<ng ber hi Kristian chhûngkaw nia hman tûrina rel a. Synod Executive Committee chuan Sunday School

inkhâwm tibuai lova hman ni se a ti bawk a (SEC180:15).Chutiang tûr chuan programme hi chawhnu inkhâwm leh zâninkhâwma hman tûrin buatsaih a ni. Chawhnu inkhâwmahhian chhûngkaw tin inkhâwm tûra beisei an ni a, a theih chenchenah chhûngkuain \hut ni bawk se. Chh<ngkuaa zai theiemaw, unauva zai thei emaw an awm chuan a l^wmawm hleang. Programme hi uluk taka siam ni se.

Chawhnu Inkhâwm

CHHÛNGKUA HI PATHIAN DIN A NI

Chhiar t<r : Gen. 1:26-28; Lk. 2:21-24

Thupui \hen1. Chhûngkua hi Pathian din a ni.

2. Lal Isua hi chhûngkuaa piang leh seilian a ni.

3. Chhûngkaw hmangin khawvêl chhandam a ni

4. Kristian chhûngkaw din hi ringtu nu leh pa mawh a ni

Page 295: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 295/380

295BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 Zân Inkhâwm

CHHÛNGKUAA RAWNGBÂWL

Chhiar t<r : Jos. 24:14,15; Tirh. 10:1,2

Thupui \hen

1. Pathianin a rawngbâwl tûrin chhûngkua a din

2. Chhûngkuaa rawngbâwlna – inkhâwm, thilpêk,\awng\ai leh a dangte

3. Chhûngkuaa rawngbâwl tûrin nu leh pa an pawimawh

4. Engtin nge hma kan lâk ang?

Page 296: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 296/380

296 BEIHRUAL THUPUI

 September 26 : Thawh\anni 

INNEIH SÂWNGBÂWL DÂNChhiar tûr : Joh. 2:1-11; Heb. 13:4

Inneihna hi mihringte awm dân tûra Pathian ruat a ni tihkan thupui zir tawhah te sawi lan a ni a. Hei vâng hian inneihnahian Thuthlung Hlui hun a\ang tawhin ngaih pawimawh a hlawha. Inneih chungchâng dân te pawh awmze nei leh fel taka siama ni. Thuthlung Thar hunah phei chuan an la urhsûn lehzual a.Kana khuaa inneihnaa Lal Isua a tel \um ang deuh khân inneihlawmpuitu pawh an \hahnemin, ni khat mai lo deuh, kâr khatlai an lâwm \hîn. Zânah inneihna leh a lawmna ruai te an buatsaih \hîn a, a hautakin, buaina tûr a tam ve hlein a rinawm.

Inneihna hi Lal Isuan a ngai pawimawh. A zirtîrnaah

mihring phuahchawp ni lovin, Pathian din leh siam a nih thukan hmu a, mipa leh hmeichhe inkârah chauh inneihna hi awmtûr a ni tih a nemmghet a. “Pathianin a zawm tawh chu mihringin\hen suh se,” ti hial khawpin, inneihna hi Lal Isuan a dah  pawimawh a ni (Mat. 19:5; Mk. 10:7). Kohhran pawhininneihna hi a ngai pawimawh a. Mihringte awm d^n tûra Pathianruat a ni tih a pawm a. Paula phei chuan Kohhranrawngbâwltute chu nupui pakhat chauh nei tûrin a ti a (I Tim.

3:2). Nupui nei lo ni mah se, nu leh pa inlaichînna thûkzia hihriain Isua Krista leh Kohhran inlaichînna nên a tehkhin nghenghe a ni (Eph. 5:33). Kohhranin a ngaihhluin, a ngai pawimawh a. Hebrai bung 13:4-ah ‘mi zawng zawng zîngahinneih hi chawimawiin awm sela’ tih thu kan hmu a. Hei hiinneihna Kohhranin a hriatpui thu târlanna a ni ang.

Page 297: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 297/380

297BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

Kohhranin inneihna a sâwngbâwl \hin dân erawh chuKohhran chanchinah sawi tûr a tam lo hle. Kum zabi khatna

tâwp lam khân Kohhranin inneihna hi a hriatpuiin, inneihthuchhamte pawh an buatsaih \hîn tih hriat a ni a. Kum zabi palina hun a\ang kha chuan Kohhran hotuten nupa tuak thartean ina lên chilhin mal an sâwm \hîn a. Kum zabi pariatna tâwplam a\ang khân sawrk^r hotute hriatpuiin ram pumah Kohhrankal tlang lova inneih hi khap a ni. Inneihna hian ngaih pawimawha hlawh deuh deuh va. Roman Catholic Kohhran chuan kumzabi 13-na a\ang phei chuan sakramen pasarih zîngah an lotelh ta hial a ni. Inneihna hi ngai pawimawh hle mah sela,Protestant-hote erawh chuan sakramen-ah an chhiar tel ve lo.

Kan ramah Kristianna a lo luh tirh a\angin Kohhranininneihna hi a ngai pawimawhin a la urhsûn hle. Kohhran mitechu Kohhran Dân thianghlima innei vek tûra zirtîr leh kaihhruaikan ni a. Pastor leh Upa zînga inneihna kawltîr bîkte chauh

lo chuan innei tûrte kut insuihtîr âwih a ni lo. Registration feltaka vawngin, Inneih Certificate te siamin, inneihna hi urhsûntaka buatsaih leh kalpui a ni. Inneihna atâna Kohhranin a phûterawh a tlêm hle. Inneihna Certificate man bâk hi chu inneichhûngkuate a\anga sênso ngai ang chi Kohhranin phût dangeng mah a nei lo. Inneite chuan an inneih a\anga thla khat ralhmain sawrk^rah an in-register vek t<r a ni.

Inneihna sâwngbâwl vêl dân hi hnam dân nêna kalpui ani a. Biak In lama Kohhranin inneihna kan buatsaih dân lehkalpui dânte pawh hi Sâpho leh kan Mizo hnam tih dân te kanchawhpawlh tam hle. Kan incheina te, kan din dân leh \hutdân te, zungbun kan inbuntîr dân chen hian Sâpho tih dân kanzui thui hle a, danglamna hret erawh kan nei. Man leh mualthu-ah kan Mizo hnam dân kan zui tlângpui a. Kan ramdinhmun changkân dân azir zêlin inneihna leh inneih sâwngbâwl

Page 298: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 298/380

298 BEIHRUAL THUPUI

dân te pawh kan kalpui a. Kum 50 hma lamah te kha chuaninneih hi mahni lawina Biak In khera tih tûra ngaih a ni lêm

lo. Pastor awmna leh a bial fanna khuaa Biak Inah te pawha remchân dân anga inneih hi buatsaih a ni. Inneih kawr leh puan tel lo hian kan nu leh pa tam zâwkte kha an lo innei a.Tûnlaia inneih tiropuitua ngaih Camera leh Video-a thlalâkte phei hi chu kan chînna a la rei lo hle.

Inneih hi chhûngkaw thil a nih avâng hian, inneitechhûngkaw dinhmun azirin a sâwngbâwl dân pawh kalpui a ni

a. Kohhran erawh chuan Kohhran pum pui ngaihtuahin arualkhai thei ang bera kalpui \ha a ti a. Kaihhruaina te pawha tlângpuiin a zam \hîn a. Hei hian thui tak min hrût rualnachin a nei a, zawm tlân theih hrâm atân pawh a \ha hle a ni.

Inneih sâwngbâwl dân tûr Synod Executive Committee-in a zam hi Kohhran miten kan hriat tlân a \ha a. A tlângpuilo thlîr ila. Innei tûrte chuan mahni awmna tualchhûng Kohhran

Committee-ah an dîl hmasa tûr a ni. Inneih ni ruat hi Pastor leh Kohhran hruaitute râwn hmasaka tih tûr a ni a. Hei hiKohhran leh Pastor programme te nên a insut buai loh nân thil\ûl tak a ni. Sâwmna hi a hautak loh theih dân tûr ngaihtuahinBiak Ina puan mai \haa hriat a ni bawk a. Inneih inkhâwm hiKohhran inkhâwm a nih avângin Inneihtîrtu tûr hriatpuia siamtûra tih a ni. Man hlan leh man\ang sem hi kan hnam dân a

ni a. Urhsûn taka tih leh Mizo kalphung pângngai taka tih a\ha a, thleng tlawr zuanzâwnga man\ang eitute zawn a \ha lo.Incheina hi mahni dinhmun nêna mawi tâwka inchei a \ha bawk. Hautak tak leh hleihluak taka tih loh hrâm a \ha.

Inneih nia pangpâr khawi leh thlalâkte hi ram pumah kanchîng ta hlawm a. Pangpâr hi Biak Ina a khâwina hmun bâkakhawi loh a \ha a. Thlalâk pawh inneihtîrtu hriatpui chauhva

inkhâwm urhsûnna tibo lo tûra tih tûr a ni. Zungbun hi tûnlai

Page 299: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 299/380

299BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

hian mipa pawh hmeichhiain buntîr an awm \an a. Mipainhmeichhia a buntîr bâk hi chu tih loh ni se tih hi kan kohhran

inkaihhruaina a ni. |hian hi pakhat ve ve an nei \hîn a, hei hitih dân nghet a ni ta. |hian man leh Lâwichal man hi inpêk anih pawhin man\ang aia tam chu pêk loh tûra ngaih a ni.Inneih lawm te, thuam chhawm te hi inneih tihautak thei thil ani a. Chhûngkaw tam tak phurrit siamsaktu a nih avângin ahautak lo thei ang bera tih a \ha bawk.

Inneihtîrtute pawh hian Inneih Inkhâwm kaihhruaina hi

zâwm mai sela, mahni phuahchawp leh thil dang telh chiam hichîn loh tûr a ni. Thu phuah sa awm ang ang hman hianmawihnai takin a tih theih a, mahni irâwm chhuak ni âwm taka phuah chhuah tum hian a tibuarchuar mah mah zâwk \hîn. Thuchham tûr pawh en lova thu chhamtîr ai chuan en ngeia zahawmtaka chhamtîr hi a khûn zâwk.

Inneih hi mihring hun pui a nih av^ngin a ropui thei ang

 bera lawm duhna hi kan nei \heuh va. Chhûngkaw neinungdeuh tân chuan hautak deuhva han lawm pawh a phu viau theie. Kohhran pum pui dinhmun ngaihtuahin a nei deuhte pawhinsûm thiam a \ha a. Chutih rual chuan, a neinungte tih dânthîk lova, mahni dinhmun leh phâk tâwka inneih sâwngbâwlngam hi a pawimawh a, hei hi Kohhran mite kan infuihna lehkan inzirtîrna a ni.

 Sawi ho tûr 

Inneih sâwngbâwl hi tûn aia \ha zâwka kalpui dân tûr kanhriatte sawi ni se. Inneih kan sâwngbâwl dân hi Kristianchhûngkaw dinna kawnga harsatna siamtu a nih theihna awminkan hria em?

Page 300: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 300/380

300 BEIHRUAL THUPUI

 September 27 : Thawhlehni 

NUPA |AN RUAL A PAWIMAWHChhiar tûr : Gen. 27:1-17,41; Eph. 5:22,33; Kol. 3:18,19

  Nupa \anrual a pawimawh thu t<n \umah hian kanngaihtuah dâwn a. Kristian chhûngkaw din leh enkawlnakawngah nupa \anrual a ngai a. |anrual \hat hle pawhin

Kristian chhûngkaw din hi huphurhawm tak a la ni a. Nuemaw pa emaw a tu emaw zâwk inthlahdah kan awm chuanhlawhtlin a har hle dâwn tihna a ni. Chhûngkaw \ha leh entawntlâkte hi nupa \anrualna chhûngkua a ni a. Chhûngkaw kehchhiate hi nupa \anrual lohna chhûngkuate an ni.

Bible-ah an fate chungchânga nupa \angrual lo chanchinkan hmu a. Isaka a tar tawh hnu, a mit pawh a del tawh hnu

khân a fapa upa zâwk Esauva malsâwm tûrin a inbuatsaih a. Anupui Rebeki nên an chhûngkaw enkawlna kawnga an \anruallohzia a lo lang a. Esauvan a pa chaw tui tak siamsak tuma aramvah hlânin, a nu Rebeki remruatnain a nau Jakoba’n amalsâwmna dawn tûr a lo dawn khalh hman a. An chhûngkuaina keh chhiat phah a. Chhûngkuaah \ahna leh rûmna, thisenchhuah duh khawpa unau piang hmun inhuatna leh inhmêlmaknainro a rêl zui nghâl a. Chu chhûngkaw keh chiatna avânga inhuatnachuan chhuan tam a daih a. Vawiin thlengin Isaka te nupa\anrual lohna hian nghawng \ha lo a la nei zui ta zêl a ni.

Isaka te nupa \anrual lohnain nghawng \ha lo a neih laiin,Josefa te nupa \anrualna erawh chuan khawvêl tidanglam theikhawpin nghawng \ha a nei ve thung a ni. Josefa leh Mari techhûngkua hi Pathian mihringa a lo channa tlâk ni thei khawpa

nupa \anrualna chhûngkua a ni. Mari a rai tih hre chunga Josefan

Page 301: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 301/380

301BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

hmangaih taka a pawm zui zêl thei khân an inhmangaihzia leh\anrualzia a tilang. Mari nau neih hun tawh, an pa te khaw lama

an han inzui hnak hnak maite khân an \anrualzia a lantîr a. Chu bâkah, Aigupta rama nausên Isua an zu tlân bopui mawlh maikha fanau enkawlna kawnga an \anrualzia tilangtu a ni. Mari lehJosefa dinhmunah han indintîr chhin ila, an \anrualzia kan hrechiang lehzual âwm e. Josefa hi Isua puitlin hnu khân a dam reitawh lo a ni mai thei. An nupaa an dam dun chhûnga an\anrualna erawh chuan rah a chhuah \ha hle. Lal Isua unauJakoba leh Juda-te pawh Thuthlung Thar Kohhran hotu, anthuziakte pawh vawiin thlenga kan thlarau nun châwmna lehkaihhruaina atâna kan hmante an ni.

Chhûngkaw din leh enkawl hi nu leh pa mawhphurhna ani. Bible-in a sawi angin, pa hi chhûngkaw hotu ber a ni a,nu hi a \anpuitu, pa lo thlâwp tlattu tûr a ni. Hei hi Israel hnamchhûngkaw inenkawl dân leh inkaihhruai dân a ni. Pa hi

chhûngkaw puithiam a ni nghâl bawk a. Nova anga chhûngkawchhandamna lawng tuktu tûr a ni a. Abrahama anga Pathiankohna lama a chhûngte hruai thlengtu tûr a ni. Josua angasualna leh thlêmna chi hrang hrang kârah pawh ‘Kei leh kachhûngte erawh hi zawngin Lalpa rawng a nia kan bâwl ni”ti ngam pa nih tûr a ni bawk. Pa mawhphurhna hian nupui lehfanau châwm te, enkawl leh vênhim te pawh a keng tel a. Padinhmun hi intihlalna a ni lo va, nupui fanaute duat takaenkawla, châwm leh vênhimna a ni. Pa mawhphurhna hi ahautak a, ngaihtuahna \ha put leh taihmâk a ngai hle a ni.

 Nu hi chhûngkaw enkawlna kawnga pa ber \anpuitu a nihangin, pain a mawhphurhna \ha taka a hlen chhuah theihna tûralo thlâwp zar zartu tûr a ni. Nu hian hmeichhia a nihna hi a hriatchiana, \angkai taka a hman thiam a pawimawh. Nute hi fahringtu, fate lainatna leh hmangaihna pawh pa aia nei ngah deuh

Page 302: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 302/380

302 BEIHRUAL THUPUI

zâwka ngaih an ni hial \hîn a. Fa hringtu an nih angin in lamafate enkawl leh kilkawi kawnga pasalte \anpui hi nu mawhphurhna

 pawimawh tak a ni. Kohhran chanchinah pawh Kristian nu \haleh chhuanawmte chu Augustine-a nu Monica-i anga beidawnglova fate \awng\aisak \hîn, Moody-a nu anga in chhûngkhurafate enkawla kilkawi \hîn nute hi an ni.

‘Nupa \angrual’ chu nu ber leh pa berin an mawhphurhnate\ha taka hlen chhuah tuma beih leh tih hi a ni. Kristian chhûngkuadin tûr hian nupa \anrual a pawimawh a. Pa hian chhûngkuaa

hotu ber kan nihna anga kan mawhphurhna rinawm leh \ha takakan hlen chhuah a ngai. Nu pawhin chhûngkaw inrêlbâwlna lehinenkawlna kawnga a mawhphurhna a hriata rinawm taka a tiha ngai a. Fanau enkawlna kawngah phei chuan nu hian mawha phur zual a ni. Hetianga kan mawhphurhna \ha taka kan tihhian chhûngkua a lo zahawmin, Kristian chhûngkaw \ha tak alo ni thei dâwn a ni.

Chhûngkua hi ‘sawrk^r tê ber’ tih a ni \hîn. Hei hi ngaihtuahchian a pawimawh khawp mai. Sawrk^r kalhmang hi chhûngkuahian a takin a keng a. Rorêltu ber hriat theih loh khawpa sawrk^r dêldûl chu ramin a tlâk hniam phah ang deuh hian, chhûngkuaasawrk^rna fel lo hian nghawng a nei chhe thei hle tih hriat a \ha.Chhûngkuaah pain sawrk^rna an chan loh hian nu fel hle mahse, a zahawm tûr angin a zahawm lo va, a nih tûr ang a ni pha

lo. Pa ber a chak lo deuh a nih pawhin nu fing leh fel chuan pathuneihna an tungding hrâm hrâm \hîn a. Chhûngkua pawhin a\hatpuiin, a zahawm phah deuh nge nge \hîn a ni.

Chhûngkaw insawrk^rna fel taka vawng chunginchhûngkua kan enkawlna kawngah nupa \an dun a \ûl. Eng lai pawha chh<ngkaw maich^m hi tihnun dun reng tûr a ni a.Pâwn lamah eizawnna leh rawngbâwlna thila tu emaw zâwk 

chhuah a \ûl châng pawhin in luah lumtu, fate lo kilkawitu tûr 

Page 303: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 303/380

303BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

insiam hrâm a \ha. Ram buai tirh lai khân khaw pakhatahchhiatna râpthlâk deuh mai a thleng a. Nupa tuak khat fa

 pasarih lai nei tawhte hi thlarau lam rawngbâwlna thilah aninhriat thiam loh avângin an intitlân a. Chumi zân chuan an fate pahnih kum ruk mi leh kum li mi an bo ta daih mai a. Pain anu hnên lama awmah a ngai a, nuin a pa hnêna awmah a ngaive bawk si a. An bo tih khawtlângin an hriatpui meuh chuanzawn hmuh rual a ni tawh lo. Tûn thlengin an awmna chin hriatlohvin an bo hlen ta a ni. Zan khat lek \anrual loh pawh fate bo hlen theihna a lo ni reng tih hi hriat reng tûr a ni.

Chhûngkuaa kan rawngbâwlna - Pathian ram thilpêk, buhfai\ham, Kohhran hnatlâng, etc. te hi nupaa lungrual takakan inhriatpuia, kan thawh tlân a pawimawh. Fanau enkawlnachungchângahte thukhat vuaa engkim kan tih dun a \ûl a.Isaka leh Rebeki te anga fa duat bîk neih te, inthlim leh inbumte chîn ve hauh tûr a ni lo. Nupa inkârah inhnial leh inkamkhat

chângte a awm lo thei lo va. Mahse, fate hriata inhauh lehinkamkhat hi pumpelh tum hrâm tûr a ni. Nupa \anrual loh lehintihthiam loh hi fate leh chhûngkua maiin an tuar lo. Ram lehhnam chhiatna thlentu a ni. Chutiang bawkin, nupa \anrualnahian chhûngkua a tinuamin, a tizahawm a. Kan Kohhranchhûngkuaah pawh chhûngkaw rethei leh berh ve tak \hîntenupa \anrualna av^nga chhûngkaw zahawm, khawtlâng,Kohhran leh ram tân pawha chhenfâkawm tak chhûngkuasawi tûr tam tak an awm. Nupa \anrual hian lei hrehawm tak hi vânram nuam takah a chantîr thei tih hi hriat reng tûr a ni.

 Sawi ho tûr 

Chhûngkaw enkawlna kawnga nupa \anrual theih lohnachhan nia kan hriatte engte nge, engtia siam\hat tûr nge ni ang? Nupa \anrual lohnain a chhezâwnga nghawng a neih leh nupa

\anrualnain a \hazâwnga nghawng a neihte sawi ni se.

Page 304: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 304/380

304 BEIHRUAL THUPUI

 September 28 : Nilaini 

SUM DAH |HAT (INVESTMENT)Chhiar t<r : Thuf. 13:11; Thuh. 5:10-14;

Mat. 6:19-21; I Tim. 6:9,10; II Pet. 2:3

Kumin Beihrual programme-ah hian kum danga kan zir ngai loh sum dah \hat (Investment) chungchâng kan zir teldâwn a. Kan ram boruak min chîmtu avâng hian Kohhranhoten

kan sâwtpui beiseiin he thupui hi kan ngaihtuah ho dâwn a ni.Sum dah \hat (investment) awmzia hi sum leh paite

 peipunna tûra eng emaw atâna hman emaw, khawiah emaw pung nei t<ra dah hi a ni. Sum dah punna chi hrang hrang aawm a. Tûn \umah hi chuan a pung beiseia pawisa fai dahnachungchâng kan thlûr bing ang. Ram changkâng zâwkten anneih ang, a pung awma pawisa dah theihna Bank leh Financial

Institutions (Fi-nan-sial In-sti-tiu-sawns) eng emaw zât kanramah kan lo nei ve ta a. Hetih lai hian sawrk^r phalna nei lo,rin tlâk loh leh belh chian dâwl lo eng emaw zât a lo chhuak ve mêk bawk a ni tih kan hriat a \ûl hle. Khawvêla kan awmchhûng hian sum leh pai hi kan hnualsuat ngawt thei lo va.Pathian rawngbâwlna atân leh Chanchin |ha kan hrilna atânhmanraw \angkai a nih avâng hian kan thupui hi ngaihtuah a

\ûl hle a ni.Sum khâwl leh peipun \ûl chhan: Sum khâwl leh peipun

hi Pathian thu a ni (Thuf. 10:5; I Kor. 16:1,2; II Kor. 12:14).Thawhrimnaa khâwl phei chu a pung dâwn tih kan hmu a(Thuf. 13:11). Pathian aia sum leh pai lungkhama, buaipui bera neih te, sawrk^r phal chin bâk leh mi nunna tichhe theikhawpa chêt erawh chu Bible zirtîrna kalh a ni thung. Hmuh

Page 305: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 305/380

305BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

leh lâk luh apiang hman zawh nghâla, harsatna a lo thlen hunami dang ban buai chiam mai hi ringtute nun dân tûr a ni lo.

Kan phâk tâwk leh theih ang tâwka a \ûl hun atâna lo inkhâwlkhâwm leh peipun hi Pathian duhzâwng a ni (Mat. 25:14-3-; Lk. 19:11-27). Hetiang ti tûr hian thawhrim erawh chu angai hle tih hriat tûr a ni.

Sum dah \hatna hmun him (Bank/Financial 

 Institution): Sum dah \hatna him leh \ha ber nia lang chusawrk^r phalna nei thlapa din Bank leh Financial Institution te

hi a ni a. Hêngahte hian kan sum khâwlte hi dah thei ila ahimin a \ha ber ang. Mi tam tak chuan dah tûr nei tam t^wk lova kan inhriat avângin kan inthlahrung a, hei hi thil pawi tak a ni. Sawrk^rin hêng pawisa dahna in a siam chhan hi Indiakhua leh tui mi dik takten a pung awma sum kan dah theihnân a ni. Puitling chinte phei chu pawisa dahna in Bank-ahtehian pawisa dahtîr vek hi a tum a. Dah tûr nei lo mi rethei leh

harsate pawhin an dah ve theihna tûrin Zero Balance Accountemaw No Frills Account an tihte a ruahman hial zâwk a ni.Mamawh huna loan la duh tân Bank-a pawisa lo dah hi a pawimawh, duhsak an hlawh a, pawisa pûk a tiawlsam a ni.Mite pawisa la khâwma, loan lo pêk chîngte an awm a.Hetiang hi Reserve Bank of India (RBI) phalna tel lo chuantih hauh loh tûr a ni. Kan ramah RBI phalna leh hriatpuia sumdah \hatna dik leh him kan neihte chu hêngte hi an ni:

State Bank of India (SBI)

Mizoram Rural Bank (MRB)

Mizoram Co-operative Apex Bank 

Mizoram Urban Co-operative (MUCO) Bank 

United Commercial Bank 

Vijaya Bank 

Page 306: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 306/380

306 BEIHRUAL THUPUI

Central Bank of India

Axis Bank 

United Bank of IndiaIDBI Bank 

Punjab National Bank 

ICICI Bank 

Bank of Baroda

Syndicate Bank 

Kan hriat reng tûr pawimawh tak pakhat chu hêng Bank-te hian a pung sâng tak an pe ngai lo va; mahse, a him vethung a ni. Chu bâkah a pung zât tûr fel fai takin a hriat theihnghâl vek a ni. A chunga Bank hrang hrangte bâkah khiansum dah \hatna Financial Institution hrang hrang, hêng UTIMutual Fund, Bajaj Allianz, Birla Sun Life, LIC MarketPlus, ICICI Prudential Reliance, Tata AIG leh SBI

Mutual Fund te hi a awm leh a. RBI phalna leh hriatpuiadinte an ni hlawm a. Sum dah \hatna \ha tak an ni hlawm vek a, a pung pawh \ha tûra ngaih a ni. Kan hriat tûr erawh chustock/share market azira a pung (interest/rate) hi danglam\hîn a nih avângin Bank-a dah angin hriat lâwk a harsa deuh.

Loan (a pung awma sum pûk ): A chunga Bank lehFinancial Institution hrang hrangte khi dân ang thlapa mipui

chhawr \angkai tûra din a ni a. Pawisa dahna atân chauh nilo, mipui dâwm kânna tûra din a ni. Bank leh pawisa dah\hatna dangte hian sum dah \hatute hnêna a pung an pêk chhuah tûr aia sâng zâwk hmu tûrin mipui mamawhte hnênahsum an pe chhuak ve leh \hîn a. Chutiang chu tûna loan kansawi tûr hi a ni. Hetiang hi mi \henkhatin Pathian thu kalh nitein kan ngai a ni âwm e. Khua leh tui ham\hatna tûra sawrk^r 

Page 307: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 307/380

307BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

hmalâkna a ni a. A pung bithliah pawh hi Bank tlûk chhiatlohna tûr ngaihtuah chung leh mipui dinhmun harsat dânte

ngaihtuah rân chunga tih \hin a ni. Bible hian mipui harsatdânte ngaihtuah lova hlâwkna duh ngawr ngawr avânga uchuak taka a pung ûma an pûktîr hi a duh loh chu a ni a. Bank lehsum dah \hatna in hrang hrangten dân anga pawisa an pûktîr hi mipui chawikânna a nih avângin Pathian thu nên a inkalh lotih hria ila. Sum pûk rulh \hat duh loh erawh chu Bible-in adem tih chhinchhiah a \ha.

Sum dah \hat chungchânga fîmkhurna tûr:Mizoramah sawrk^r phalna nei lo Bank leh Financial Institutionlem a lo chhuak \hahnem ta hle. A \hente phei chu T.V. lehChanchinbuahte an inpho lang ngam hial a. Chiahpuam angdeuh kha a ni a, fîmkhur a ngai hle. Thawhrimna tel hauh lovahausak tum leh dâwta sumdâwn hi Pathian huatzâwng tak ani. Chutiang mite chu rinna kalsanin lungngaihna ruamah an tlu

lût \hîn a ni (I Tim. 6:9,10). Hetianga bum hmang an tamchuan bum theih kan tam tihna a ni a. Sum leh pai chungchânga buma ka awm fo a nih chuan inen fiah a ngai hle a ni. Hetiangadâwta mite buma sumdâwn hi dân bawhchhiatna a ni a; RBIhian a khap tlat a ni. State \henkhatah chuan Dân (UsuriousMoney Lending Bill/Act) te siamin hma an la a ni âwm e. Eng pawh ni se, hêng sum dah \hatna him lo, dân lo anga pawisaasumdâwn theihna lakah hian mipui kan fîmkhur a \ûl a.Kohhran mite chu hêng lakah hian invên fîmkhur hrâm hrâma \ha. Kohhran phei chuan dâwr tûr an ni lo va, an hnêna\ang hian Biak In sakna tûr, etc., sum pawh pûk loh tûr ani. Kan Kohhran mite zîngah sawrk^r phalna nei lo leh dânlo anga sum peipung \hînte kan awm a nih chuan sim tum bawk ila. Chutichuan, sawrk^r phalna leh hriatpuia din Bank 

Page 308: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 308/380

308 BEIHRUAL THUPUI

leh Financial Institution hrang hrangahte chauh kan sum khâwlchhunte hi dah i tum hrâm hrâm zâwk ang u.

A tâwpna atân, Bank leh Financial Institution him leh\haa sum dah \hat thu kan sawi rual hian kan theihnghilh hauhloh tûr chu sum dah \hatna him leh \ha ber chu vâna dah hia ni (Mat. 6:9-12). Lal Isuan vâna sum dah \hat a sawi awmziahi mi rethei leh harsate \anpui \hin te, Pathian ram zauna tûraa tam thei ang ber pêkte hi ringtuten kan sum dah dân tûr \ha ber, chatuana awm tûr vâna ro kan khâwl khâwm theih dân

kawng awm chhun a ni tih i chhinchhiah bawk ang u.

 Sawi ho tûr 

Sum leh pai chungchânga buma kan awm fona chhan hieng nge nia kan hriat? Kan rama pawisaa sumdâwnna himlo tibo tûr hian engtia \an lâk nge \ha ber ang?

Page 309: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 309/380

309BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

  September 29 : Ningani 

BUHFAI|HÂM RAWNGBÂWLNAChhiar tûr : Sam 116:12,13; Mal. 3:6-12; Tirh. 10:1,2

Buhfai\hâm hi Kristian chhûngkaw rawngbâwlna pawimawhtak a ni tih kan hre \heuh âwm e. Thilpêk rawngbâwlna chikhat, langsâr lo tak leh tlâwm tak, \angkai tak leh hlu tak si ani. Chhûngkaw tin tih theih, mi lian leh mi tê, mi hausa leh retheichhûngkua te pawhin kan tih theih rawngbâwlna \angkai tak ani a. Tar leh naupang tân pawh harsa lo taka tih theih, nu lehnula leh naupangte tân a khawn khâwm chenin rawngbâwlna pawimawh êm êm si a ni. He thilpêk rawngbâwlna lo awm hikan Kohhran v^nneihna ropui tak a ni.

Chhûngkaw tin rawngbâwl theihna a ni: Buhfai\hâm

hi chaw chhum apianga kan chaw chhum tûr kan suah hrana\anga vei hnih khat emaw lek Lalpa puala kan dah hran \hinhi a ni a. A \hâmtu tân pawh uihawm tham lo tê a ni a. Mirethei inhlawhfa chawp tân pawh chaw chhum apianga veihnih khat emaw lek dah hran hi thil harsa niin a lang lo. Heivâng hian chhûngkaw tinin he rawngbâwlna hi kan ti thei a.Mizo zîngah hi chuan a \hatzia leh a \angkaizia hre lo kanawm âwm lo ve. Kohhran pâwl hrang hrangte pawhin an

chîng deuh vek tawh a. Kan Kohhran chhûngkuaah phei chuan buhfai\hâm bêl nei lo hi ka tlêm hle tawhin a rinawm. Aizâwlkhawpuia Pastor bial 14 huam chhûngah phei hi chuan buhfai\hâm bêl nei lo chhûngkua pakhat mah an awm lo va.Kristian chhûngkaw tehnaa ti\ha \hîn, Khawdungsei Pastor  bial chhûngah phei chuan buhfai \hâm ve lo chhûngkua anawm lohna hi a rei ta hle mai!

Page 310: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 310/380

310 BEIHRUAL THUPUI

A lo zîk chhuah \an dân: Buhfai\hâm hi Khasi Kohhrana\anga Pathian malsâwmna kan dawn hlu tak a ni. Pi Zosâphluii

leh Khasi hmeichhe rawngbâwltu duhawm tak mai, Pi Siniboniten Mission Vêng Biak In sakna atân kum 1910 vêla an zuchâwk chhuah niin an sawi a. Kohhranin rawngbâwlna sumhnâr \ha takah a hmang zui a. Kum 1914 a\ang khân HmeichheTirhkoh (Bible Women) châwmna atân an hmang \an a. Kum1949 a\angin Pathian ram sumah chhûng lûtin, Kohhranrawngbâwlna hrang hrang atân hman a lo ni ta a ni.

Kohhran sum hnâr \ha tak a ni: Tûnah hian kan Synodsum hnâr pawimawh tak a ni. Kum 2009 khân buhfai\hâma\anga kan hmuh zawng zawng belh khâwm hi` 6,08,84,586.00 zet a ni. Tûna kan Synod sum PastoralMinistry atân bîka kan thawh 22% aia tam mah hi buhfai\hâma\anga kan hmuh hi a ni a. Ramthar thawhlâwmte nêna kanSynod sum hmuh zawng zawng belh khâwm pawhin 12% aia

tam mah hi buhfai\hâm a\anga kan hmuh a ni. Buhfai\hâmrawngbâwlna \angkaizia hi hetiang hian kan ngaihtuah tawh\hîn emaw. Synod Budget bua a lan dânin, kum 2009-2010chhûnga Synod rawngbâwlna pawimawh, ATC te, Hospital,Communication, Rescue Home, Hmangaihna In te enkawlnaatâna Synod sumpui a\anga pêk chhuah zât belh khâwm khaa vaiin Rs. 6,06,60,400/- a ni a (Synod Budget, 2010-2011, p. 12). Buhfai\hâma sum tling khâwm khân a tum zo hle tihnaa nih chu. Buhfai\hâm rawngbâwlna hi a lo ropuiin a \angkaitak zet a ni.

Kohhran Hmeichhe hmalâkna pawimawh a ni:Buhfai\hâm rawngbâwlna hi Kohhran Hmeichhiate hmalâkna pawimawh tak a ni. Hmeichhe Tirhkohte châwm nân hman anih rualin, anni Hmeichhe Tirkohte kha a tîr lama chhûngkawrawngbâwlna pawimawh tak a nihzia theh darhtu pawimawh

Page 311: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 311/380

311BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

takte an ni. Hmeichhe Tirhkoh awm tawh loh hnuah pawhKohhran Hmeichhiaten hma chak takin an la zui zêl a. A

enkawl hna pawh hi Tualchhûng Kohhran a\anga Synodthlengin Kohhran Hmeichhiate kutah dah a ni a. Pi Zosâphluiite haw hnuah pawh kan missionary Pi Zaii leh Teii ten ram pum huapin he buhfai\hâm rawngbâwl hna hi an enkawl a.Anni awm tawh loh hnuah pawh Pi Malsâwmi te, Pi Zomuanite leh Kohhran Hmeichhe Inkhâwmpui Lian Committee-in\hahnemngai takin tûn thlengin an la enkawl zui zêl a ni.Rawngbâwlna tlâwm tak anga lang, sawisêlna leh sawichhiatnakâra zawi zawia lo \hang chho zêl a ni.

Kohhran pum pui rawngbâwlna a ni: Hetianga kanKohhran Hmeichhiate hmalâkna a nih avâng hian buhfai\hâmhi Kohhran pum pui rawngbâwlna a ni tih mi tam takin kanhre chiang lo deuh \hîn. A tîr tê a\angin buhfai\hâmrawngbâwlna hi Kohhranin a hriatpui a. Bial Inkhâwmpui leh

Synod pawh hian vawiin thlengin Buhfai\hâm ziaktu hi ahranpain a ruat a, inkhâwmpui palai ni sa zîngah an tel chhongar ngar a. Kan Kohhran inenkawlna kalphungah chuan heihian buhfai\hâm hi Kohhran pum pui rawngbâwlna a nihzia alantîr a ni. Kan pastor-te hi tûn hma a\angin buhfai\hâmcampaigner \angkai takte an la ni z>l a. Kohhran Hmeichhiatehmalâkna pawimawh tak a nih rualin, Kohhran pum pui,chhûngkaw tinte a tê ber thlenga kan rawngbâwlna in\âwm ani tih hi kan hriat a pawimawh hle a ni.

A hlutna leh \angkaina: Buhfai\hâm rawngbâwlna hiPi Zomuanin a sawi angin, Kohhran sum hnâr mai ni lovin,Kohhran mite, a lian a têa min tipumkhattu a ni a.Rawngbâwlna châwl ve ngai lo, khawchhia leh curfew pawhina dan ve theih loh, pension pawh awm lo rawngbâwlna a nia. Rawngbâwlna awlsam leh mâwl tak, naupangte leh mi mâwl

Page 312: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 312/380

312 BEIHRUAL THUPUI

 berte pawhin kan tih ve theih rawngbâwlna a ni. Mi rethei lehharsa ber tân pawh hek phah lutuk lo, chaw chhum phai phah

si lova rawngbâwlna a ni a. Chutih rualin mi harsa zâwktechhawmdâwltu \ha tak a ni Chhûngkaw tinin Pathian kan pâwlna, Pathian nêna kan inzawmna siamtu leh tinghettu a nia (Buhfai\h^m Centenary Souvenir, 2010, p. 29). Kanchhûngkuaah Lal Isua a lo tel ve tih kan hriat theihna pawihmawh tak a ni bawk. Hêng bâkah pawh buhfai\hâmhlutzia hi sawi tûr tam tak a la awm âwm e.

Buhfai\hâm rawngbâwlna hi Pathian rawngbâwlna hlu leh\angkai tak a ni tih hrereng ila. A pawisa tling khâwm tamhlutna ai mahin he rawngbâwlnaa chhûng tinte inpêkna te, herawngbâwlna avânga kan lâwmna leh hlimna te hi a hluin aropui zâwk mah âwm e. Buhfai\hâm rawngbâwlna hi awm talo se, tûn ang hian inpumkhatna leh thawh hona \ha hiKohhranhote hian kan nei pha kher lo vang. Kohhran

hmeichhiate chauh ni lovin, chhûng tinte pawh kan khua a har khawp ang le! Buhfai\hâm rawngbâwlna hlu tak Pathianin min pêk avâng hian chhûng tinte hian Pathian hnênah lâwmthu isawi fo \hîn ang u.

 Sawi ho tûr 

Buhfai\hâm rawngbâwlna leh Kristian chhûngkuainzawmna leh inlaichînna te sawi ni se. Buhfai\hâmrawngbâwlna hi tûn aia \angkai zâwka chhûngkaw tinin kankalpui dân tûrte sawi ni bawk se.

Page 313: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 313/380

313BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

 September 30 : Zirtâwpni 

BEIHRUAL KHAIKHÂWMNA LEHKHÂRNA

Beihrual kan lo hmang zo dâwn ta a. TualchhûngKohhranin \ha a tih angin programme pawh siam ni se. A

theih chuan Beihrual khaikhâwm nân report emaw, sawi honahmangin emaw Kohhranin Beihrual kan hman dân tlângpuithlîr lêt ni se.

Beihrual khârna atân a remchân chuan \awng\ai rualneih ni se. Kan \awng\ainaah lâwmthu sawina te, thuphachâwina te, inhlan tharna te, Pathian hruaina te dîla \awng\aini thei se.

Page 314: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 314/380

Page 315: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 315/380

315NILAI THUPUI

A chunga kan sawi tâk mihring nihna leh a dinhmun ropuitak mai khi anmahni duhthu ngeia suala an lo tlûk tâk avângin

mihring hmasate leh an thlahte zawng zawngin kan chang ve pha ta lo va (Gen. 3:14ff; Rom 3:23). Tlûkna avângin Pathiananna kengtu, felna bulpui – thianghlimna, felna leh hriatna dikte phei chu kan hloh va. Ngaihtuah theihna, chhia leh \ha hriatnaleh duhthlan theihna te pawh tihkhawlohvin a awm a. Mihring,Pathian anpuia siam kha mahni hmasialna, chapona lehduhâmnain kan lo khat zo va. Chutiang khawlohna leh chhiatnadinhmunah chuan kan intâl lût ta a. “|ha famkim, finnaa khat,mawina tinrêng” neia siam mihringte kha a siamtu dotu,timualphotu a lo ni ta zâwk a ni (Ezek. 28:11).

A chunga kan sawi sualna khur ata khi Lal Isuan minchhandam a, Thlarau Thiaghlimin Pathian anna kan hloh tawhfelna bulpuite kan nunah seng lûtin, kan ngaihtuahna te, chhialeh \ha hriatna leh duhthlan theihnate tichak thar lehin min

tinung leh ta a. Chatuan nunna neiin, Krista anna lamah kanlo \hanglian thei ta a. Khawvêl sualna kârah ‘mihring hlui bumna châkna anga chhe deuh deuh’ hlîp thlain ‘mihring thar,thutak, felna leh thianghlimnaa Pathian anga siam khân’ thuaminkan lo awm leh ta a. Amaherawhchu, he khawvêla kan awmchhûngin ringtu tu mah sual laka fihlîm kan awm lo. Chatuannun nei tawh, mihring thar, Pathian anna nei ni mah ila, kanthih ni thlengin thlarau mi bera ngaihte chenin tihthianghlimngaia awm tûrte kan ni. Amaherawhchu, Lal Isua lo kal lehhunah erawh chuan tih\hat famkimin kan awm tawh dâwn ani. Chu dinhmun aia \ha zâwk ringtute chanvo dang hi sawitûr a vâng hle ang.

Kan Kohhran (PCI) thurin nambar 10-naah Lal Isua lokal huna ni hnuhn<ng rorêlnaah ‘chatuan ropuinaa lawm luh’kan nih tûr thu puan chhuah a ni a. A tîra Pathian anpuia

Page 316: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 316/380

316 NILAI THUPUI

siam, sualna leh khawlohnaa intâl lûta, Pathian anna – felna bulpui hloh khawpa chhiatna bâwiha tâng tawh hnu, Krista

chhandamna azâra kan chanvo ropui tûrzia hi sawi fiah hleihtheih a ni lo va. A sawi fiah teuh deuh bera ngaih Johana pawhin, “Kan ropuina tûr eng ang nge a la lang rih lo ve.Amah a lo inlâr hunah amah angin kan awm dâwn tih zawngkan hria,” a ti ngam hrâm a ni (I Joh. 3:2). Chatuana Kristahmêl entu leh hmutu dinhmun pawh hi a ropui tawh tehlul nên,amah Krista anna neia, a thianghlimna, felna leh hmangaihnatea famkima kan \âwmpui hun tûr ngaihtuah hian hei tluka ringtuchanvo ropui hi a awm chuang lo vang.

Bible-in ringtute chanvo min hrilh kan sawi hmaih hauhloh tûr pakhat chu, kan thil tih\hat ang zêla lâwmman pêk kannih tûr thu hi a ni (Lk. 6:35; I Kor. 3:8-15; Gal. 6:7; Heb.10:35; II Pet. 2:13; Thup. 22:12). Hebrai bung 11:6-ah pheichuan “Pathian hnêna lo kal chuanin, ani chu a awm a ni tih

leh a zawngtute hnêna lâwmman pêk hmang a ni tih rin tûr ani,” tih kan hmu. Hêng lâwmmante hi lallukhum tia sawi a nia. Pathian hi dikna leh felnaa khat a nih ang takin mi tin anthiltih dân azirin a rêlsak dâwn a. Vântlâng hriat lohva a rûkaa duhzâwng titute, Krista avânga tihduhdahna leh hrehawmtuarte leh rinawm tak leh taima taka Chanchin |ha hriltutenlâwmman an la hmu dâwn a ni.

Lâwmman dawn tûr chi hrang hrang Bible-ah hian kanhmu a. Chûngte chu: Lallukhum chhe thei lo (I Kor. 9:25-27),felna lallukhum (II Tim. 4:8), lâwmna lallukhum (I Thess.2:19,20), ropuina lallukhum (I Pet. 5:1-4) leh nunna lallukhum(Thup. 3:20) ti tein sawi a ni a. Nunna lallukhum leh felnalallukhum te hi martar-te hnêna lâwmman pêk tûr ni deuh bera ngaih an ni. Lallukhum ropuina hi a thilah ni lovin, a petuavânga ropui leh ngaihsânawm a ni a. Pathian nêna ringtute

Page 317: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 317/380

317NILAI THUPUI

inlaichînna tihnghehna leh kan rawngbâwlna beitham taktehriatpuina leh chawimawina a ni. Hei hi lâwmman hlutna lai

tak chu a ni. Lâwmman chi hrang hrangte hi lei leh vânarorêltu leh thuneitu sâng ber, Lal berte lalber hnên a\angadawn tûr a nih avângin, khawvêla lâwmman ropui bera anngaih Nobel Prize ai pawha ropui leh hlu zâwk a ni tihchhinchhiah ila.

 Sawi ho tûr 

Ringtute chanvo ropuizia kan sawi bâk eng engte ngesawi t<r kan hriat? Lallukhum hi tûnlai mite rilrua a tlâk dâneng ang nge nia kan hriat?

Page 318: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 318/380

318 NILAI THUPUI

October 12

RINGLOTE CHAN TÛR Chhiar tûr : Mat. 25:41-46; Joh. 3:18; 5:28,29

 Rom 1:18ff; 5:12; Thup. 21:8

Lal Isua lo kal leh huna ringtute chanvo ropuizia lehduhawmzia kâr kal ta lamah kan ngaihtuah tawh a. T<n \umahhian ringlote chan t<r leh an dinhmun chhiatzia leh râpthlâkziakan ngaihtuah ve thung dâwn a ni. Ringlote hi sualna lehkhawlohnaa khat, thiam loh chang, boral tûr, kumkhaw hremnate, zahna leh chatuan hmuhsitawmna tuar tûr, meidîla paihtûrte an ni (Dan. 12:2; Mat 25:46; Joh. 3:16; Thup. 21:8).

Mihring hi a tîrah Pathian anpuia siam ni mah ila, kanthlahtute, Adama leh Evi-ten mahni duh thu ngeia Pathian dân

an bawhchhiat avângin thiam lohna leh chhiatnaah an inbarhlût tawh a. Pathian rinchhana, a duhzâwng ti tûra siam khânPathian tluka ropui nih tumin a lakah an hel a. An nih loh tûr ang niin, an awm dân loh tûr angin an lo awm ta a. Chu sualnaleh khawlohna avâng chuan khawvêlah thihna a lo lût a, sualnaleh thihna chuan mi zawng zawng a fan chhuak vek a (Rom3:23; 5:12f). Thihna leh khawlohna dinhmun ata chhuahnatûrin a Fapa Isua Krista zârah Pathianin chhandamna kawng

a buatsaih a. Lal Isua ringlote erawh chu thiam loh chang,chatuan hremna tuar tûrte an ni.

Lal Isua ringlote hi Paulan Pathian thu âwih lo, Pathianchawimawi duh lote an nih thu a sawi a (Rom 1:18ff). Fingainngai; mahse, mi â lo ni si, thutak fel lo taka dâltu, Pathianropuina pawh rannung lema chantîrtute mai an nih thu a sawia. Hêng an sualna leh khawlohna avâng hian Pathianin a

Page 319: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 319/380

319NILAI THUPUI

hawisan a. Ring lo, Pathian hawisan tawhte nun chu ‘fel lohnazawng zawng te, sualna zawng zawngt e, duhâmna zawng

zawngtein a khat a; îtsîkna te, tualthahna te inhauna te, bumnate leh nungchang \hat lohna tein an khat a’ tiin a sawi a (Rom1:29). Chûng ring lo sualna leh khawlohnaa khatte chu ‘thi ziarêng an ni’ a ti zui nghe nghe a ni (Rom 1:32).

A chunga kan sawi tâk, ringlote dinhmun khi mihringtungchhova kal zawng zawngte dinhmun a ni tih Bible a\anginkan hre thei a. Protestant-hote phei chuan thurin laipuiah kan

nei nghe nghe a ni. Keini ringtute pawh hi Lal Isua kan rinhma khân ringlote dinhmunah hian kan ding vek a. Lal Isuarinna azâra Pathian khawngaihna av^ng chauhva sual thiamlohna leh thihna laka chhandam kan ni. Ringlote hian Pathiankhawngaihna an chan ve loh avângin ‘tûn apangin thiam lohchangin an awm a’ (Joh. 3:18). Lal Isuan mi hausa leh Lazarachanchin a sawinaah phei chuan ringlote hi an thih veleh

hremhmuna kal nghâl tûr an ni (Lk. 17:18f).Ringlote hi an dam laiin thil \ha te pawh dawngin, ringtute

aia dinhmun \ha zâwka ding angin lang mah se, an nun chhûngrilchu mahni hmasialna te, chapona leh duhâmnain atihhrehawmzia leh a tihretheihzia Bible-ah a lang chiang hle a(Sam 73:2ff). Nakin hun atâna an hmabâk thimzia, ‘hlobetanga ah thlûka’ an awm tûr thu leh ‘hnim hring anga vuai’

nghâl mai tûr an nih thute Bible-ah kan hmu bawk (Sam 37:2;90:6). Lal Isua lo kal leh hunah pawh thiam loh changakaihthawh tûr an ni a (Joh. 5:29). Ringtute chatuan ropuinaalawm luh an nih laiin, ringlote chu kumkhaw hremna, zahna lehchatuan hmuhsitawmna hmunah an kal thung dâwn a ni (Dan.12:2; Mat. 25:46; Joh. 5:29). Thupuan bung 21:8 -ah pheichuan nakin rorêlna niah mei leh kâta kâng dîla la paih tûr annih thu a sawi nghe nghe.

Page 320: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 320/380

320 NILAI THUPUI

Ringlote dinhmun kan sawi lan tâkte khi Kohhran patehun lai a\ang tawha Kohhran pawm dân leh zirtîr dân a ni a.

Kan Kohhran thurin \obul, Westminster thurinin thih hnuamihringte awm d^n leh thawhlehna chungchâng a puanchhuahnaah ringlote thlarau chu ‘hremhmunah paih thlâkin anawm a, chutah chuan hrehawm leh thimna tâwpkhâwkah rorêlnani ropui atâna khêkin an awm’ tih a ni a. Mitthite kaihthawhhunah pawh ‘mi sualte taksa chu Krista thiltihtheihnain thiamloh changa kaihthawhin an awm ang’ tih a ni bawk. Nihnuhn<nga rorêlna niah ringlote chu ‘chatuan hremnaah paihthlâkin an awm anga…chatuan boralnaa hremin an awm ang’tih a ni bawk.

A chunga ringlote chan t<r leh dinhmun Bible leh Kohhranzirtîrnate khi hnial kalhtute an awm reng. Khawvêl finna chihrang hrangte hian thih hnu piah lam beiseina hi an hre ve lova. Chuvângin, thihna hi mihring tâwp hlenna tûra ngaiin, thih

hnu piah lama ringtute leh ringlote dinhmun Kohhran thurin lehBible zirtîrnate hi an hnial a. An hnialna thu lehlam (opposite)

hi hnialtu dangten Kristiante zirtîrna kalhzâwngin an dinpui ve bawk a. Chûng mite chuan mitthite thlarau hian nunna la neichhunzawm zêla, an zaa chhandamna changa vânram kal vek tûrin an ngai a. Thih hnua chatuan hremna tuar tûra inzirtîrnahi Chanchin |ha nêna inkalha ngaite an ni. Kohhran pate hunlai a\angin he ngaih dân vuantute hi an awm ve fo \hîn rênga ni. Thih hnuah ring lo thlarauten an dinhmun siam\hat lehtheihna hun nei tûra ngai an awm bawk a. Chûng mite chuanPathian hi hmangaihna leh felnaa khat a nih av^ngin Lal IsuaKrista rin leh theihna hun siamsak lovin mi tu mah Pathianinchatuan hremna a tuartîr an ring lo a ni.

Ringlote hi nunna nei tawh lova, kumkhuaa boral hlentûra ngaih dân nei zîngah theologian \henkhatte leh Kohhran

Page 321: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 321/380

Page 322: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 322/380

322 NILAI THUPUI

ringtute thu min pe a (Mk. 16:15). Krista rilru \âwmpuituteleh Pathian thinlung ang pu, ringtute tân ringlote chan t<r 

chhiatzia hi haider theih a ni lo. Chuvângin, ringlote chan t<r chhiatzia kan zir tâkte hi Chanchin |ha hrilhna kawnga\hahnemngaihna min petu ni thei se a lâwmawm ngawt ang.

 Sawi ho tûr 

Ringlote dinhmun leh an chan t<r chhiatzia hriat chian hi

Chanchin |ha hrilh kawnga \hahnemngaihna min petu a nihtheih dân sawi ni se.

Page 323: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 323/380

323NILAI THUPUI

October 19

KUM SÂNG RORÊLChhiar tûr : Thup. 20:1-6 

Kum sâng rorêl thu hi Thupuan bung 20:1-6 ah kan hmua. Hei bâk hi chu Bible bu dangah sawi lan a ni lo va. Hetia ni chung hian kum zabi 20-na hun chhûng khân hunhnuhn<ng thu ngaihtuahna khawvêlah sawi leh ngaihven ahlawh hle. Mizo Kristiante zîngah pawh kum sâng rorêl hiankum 1920 vêl a\ang tawh khân ngaihven a hlawhin, tuipuileh buaipui tâwk an awm chho reng \hîn a ni. Kohhran thurinleh zirtîrna kawngpui erawh hi chuan vawiin thlengin a lahrût tel meuh lo va. Seminar leh Pathian thua inkawmkhâwmna programme-a kan zir leh sawi ho bâk hi chu ahranpain Kohhranin a buaipui zui meuh lo. Tûn \um hi thupuia

nei meuhva Kohhran mi mir zir t<ra kan \hehna hmasa a nimai thei e.

Kum sâng rorêl thu sawi lâr hmasa bertua an sawi \hinchu kum zabi hnihnaa Kohhran pate zînga mi Ireneaus (Ai-ri-nias-a) a ni a. A ngaih dân chuan ni ruk chhûnga Pathianin leileh vân a siam av^ngin Lal Isua lo kal leh hmain khawvêl hitûna a awm ang hian kum sângruk a awm ang a. Kum

sângrukna tâwpah Krista dodâltute lo chhuakin, tihduhdahnanasa tak a lo awm ang. Chumi hnuah, Krista a lo kal leh anga, mitthite a rawn kaitho ang a, Krista daldâltu leh sualthiltihtheihna te titlâwmin, kum sâng khat chhûng he leiah hianPathian ram din a ni ang. Chumi zawhah rorêlna hnuhn<ng aawm ang a, ringtute chu chatuanin Pathian hnênah an awmtawh dawn a ni. Ireneaus-a’n kum sâng ror>l hi he leia a

Page 324: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 324/380

324 NILAI THUPUI

hranpaa lo thleng tûrin a sawi a. Kum sâng rorêl tûra a lokal hun hian Jerusalem tundin leh a nih tûr thu te, leiin rah

nasa tak a chhuah tûr thu te, remna leh muanna famkim hekhawvêla a lo thlen tûr thu leh tlansate zawng zawng an awmkhâwm tûr thu a sawi bawk a ni.

Hetiang hian Ireneaus hian lo sawi mah se, Kohhran patezînga mi Origen-a leh Augustine-a te chuan he ngaih dân hikalhin, kum sâng rorêl hi a hranpaa lo awm tûrin an ngai lova. Origen-a chuan Kristianna \hang zêl leh hmasâwn zêl hian

kum sâng rorêl hi a nghawng chhuah tûr niin a ngai a.Augustine-a pawhin khawvêla Kohhran din \antirh a\anga kumsâng rorêl hi in\an tawhin a ngai bawk a ni. Chutiang chuKohhran pate zînga \henkhat ngaih dân a nih avângin, Apostol-te thurinah sawi lan a hlawh lo va. Kum zabi lina hun laia Nicea thurin an puan chhuahah pawh a lang pha lo va. Kohhransiam\hat hun laia Protestant thurin leh zirtîrna lo zam chhuaktu,

Luther-a leh Calvin-a te pawhin kum sâng rorêl thu hi Kohhranthurin leh inzirtîrnaah telh tûrah an ngai lo. Chuvângin, kumsâng rorêl hi Protestant-ho zîngah tuipui leh buaipui tâwkteawm \hîn mah se, Kohhran thurin leh zirtîrna hian a keng telmeuh lo a ni. Presbyterian Kohhran thurin lam ziaktute chuan,“Miin kum s^ng ror>l thu hi, a Kristianna kawnga chak phahleh hl^wk phah n^na a hman chuan a pawi kan tihsak lo va.Miin an rin duh loh pawhin pawi kan ti l>m lo,” tiin an sawi.

Eng pawh ni se, kum sâng rorêl hi khawvêl hmun hranghranga Kristiante zîngah tuipui leh ngaihven tâwk an awmreng a. Pathian thu zirna huang chhûngah pawh ngaih dân lehkalpui dânte a inan loh avângin inhnialna a awm ve reng bawk a. Hetih kârah hian kum sâng rorêl chungchânga ngaih dân chihrang hrangte hi a tlângpuiin chi thuma hlâwm khâwm a ni a.

Page 325: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 325/380

325NILAI THUPUI

Hêng ngaih dân chi thum hi tûn \umah hian a tawi thei angathlîr zui kan tum dâwn a ni.

A hmasa berin, he leia a hranpa ngata Isua Krista hovakum sâng rorêl lo awm tûra zirtîrna hi lo thlîr zui nghâl ila. Hezirtîrna hi Sâp\awngin ‘premillennialism’ (pri-mil-le-nia-li-zim))tih a ni a. |awngkam pahnih ‘pre’ (pri) ‘hma’ tihna leh‘millennium’ (mil-le-niam) ‘sâng’ tihna a\angtea chher a ni. Athu awmzia hian ‘kum sâng rorêl hmain Lal Isua a lo kal lehang’ tih thu a keng a. Chutiang ngaih dân neitute chu he leia

Isua hova a hring a hrâna kum sâng rorêl a awm ringtute(premillennialist) tiin an vuah a. An ngaih dân leh zirtîrna  pawh ‘premillennialism’ tia vuah a ni. Kum sâng rorêlchungchângah ngaih dân leh zirtîrna dangte awm ve bawk mah se, he zirtîrna ‘premillennialism’ hi kum sâng rorêl tihhian a kawh deuh ber \hin chu a ni.

He zirtîrna ‘premillennialism’ bul tumtua ngaih hi a chunga

kan sawi lan tawh angin Kohhran pate zînga mi Ireneus a nia. Ireneus-a ngaih dân belhchhah hian kum sâng rorêl lo awmtûr zirtîrna chi dang deuh ‘dispensational premillennialism’ (dis- pen-se-saw-nal pri-mil-le-nia-li-zim) an tih chu a awm bawk a. A bul tumtu deuh bera ngaih chu J.N. Darby leh a \huihruaitea ni a. A tilârtu takte erawh chu C.I. Scofield-a te, ClarenceLarkin-a te leh mi dangte an ni. Anni zirtîr dân hi Mizo

Kristianten kum sâng rorêl zirtîrna kan hriat leh sawi ve \hin pawh hi niin a lang.

Scofield-a leh Larkin-a te chuan, Adama siam \antirhasuala an tlûk hma a\anga in\anin hunpui \hen (dispensation)

chi hrang hrang pasarih awm tûrin an sawi a. Hunpui \hen parukna, khawngaihna hun tâwpah hunpui \hen pasarihna lothleng tûrin an ngai a. Chu hunpui \hen pasarihna chu kum

Page 326: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 326/380

326 NILAI THUPUI

sâng rorêl an tih hi a ni. Scofield-a leh Larkin-a te hian LalIsua lo kal lehna hi \um hnih angin an sawi a. A lo kal lehna

hmasa zâwkah mi thianghlim lâwr (rapture) a awm ang a,chuta \anga kum sarih hnuah kum sâng rorêl tûrin Lal Isua lokal leh tûrin an ngai a ni.

Scofield-a te ngaih dân chuan, kum sâng rorêl lo thlenhma hian hnam tin hnênah Chanchin |ha hi hrilh kim a ni tawhang. Mi thianghlim lâwr hun a\angin sakawlh (Krista dodâltu)a lo lang ang a, kum sarih chhûng hrehawmna hunin a zui

nghâl ang. Hetih hun chhûng hian Israel-te pawh a hnam puminan inlamlêt ang a, Isua Krista an ring ve tawh ang. Kum sarihral dâwn hunah Sakawlh leh a hoten Israel hnam tihchimihtumin Harmaggedon indona an chawk chhuak ang a. Lal Isuavân ata mi thianghlimte nên lo chhukin, sakawlh leh a hote anrawn titlâwm ang a, martarte thawhlehna a awm bawk ang a.Tichuan, Jerusalem-ah Lal Isua hova kum sâng rorêl pawh lo

in\an zui ve nghâl tûrin an ngai a ni.Kum sâng rorêl hi Juda-te nghahfâk, Israel hnam tundin

hun tûra ngaih a ni a, zâwlneite hrilhlâwk angin Davida lalram pawh tundin a ni bawk ang. Jerusalem temple pawh din thar leh a ni ang a. Temple inthawinate pawh tihthar leh a ni ang.Kum sâng lalram din tûra Lal Isua a lo kal \um hian sakawlhleh zâwlnei derte chu man khâwmin, meidîla paih an ni ang a.

Setana pawh kum sângkhat atân phuar a ni ang a, eng mahti thei tawh lova leilâwta khârkhipin a awm ang. Khawvêl pum pui hi Isua Krisa lalram a ni vek tawh ang a, remna lehmuanna famkim a takin a thleng ang a. Leilung hausakna pawhnasa taka chen hun tûra ngaih a ni. Kum sâng rorêl zawhahringlote kaihthawhin an awm ang a, Setana hovin meidîla paihtûra rorêlsakin an awm ang. Lei thar leh vân thar lo lang tûrangaih a ni bawk.

Page 327: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 327/380

327NILAI THUPUI

Kum sâng rorêl chungchânga ngaih dân dang awm lehchu, ‘postmillennialism’ (paws-mil-le-nia-li-zim) tia sawi a ni

a. Premillennialism hi kum sâng rorêl hmain Lal Isua lo kal lehtûra sawina a ni a. Postmillennialism erawh chu kum sângrorêl hnuah Lal Isua a lo kal ang tia sawina angin hrilhfiahtheih a ni. He ngaih dân chhûngah hian ngaih dân siper sawitûr awm nual mah se, a tlângpuiin he ngaih dân pawmtute hianScofield-a leh Larkin-a te sawi dân khi an hnâwl ve thung a.Israel hnam tundin lehna an sawi ang khi an pawmpui thei lo bawk. Kum sâng rorêl hi sawi ve bawk mah se, Jerusalem-a a hring a hrâna rorêlna awm tûrin an ngai lo. Isua Kristaringtute nun ram sawina ni zâwka ngaih a ni a. Chanchin |hahian khawvêl hi zawi zawia fana hneh zêl tûrin an ngai a. Nakin Krista lo kal leh hunah phei chuan khawvêl ram zawngzawng hi Chanchin |hain fan chhuak veka, Krista lalna ramla ni vek tûrin an beisei a. Remna leh muanna pawh pungdeuh deuh tûra beisei a ni. Mita hmuh theiha ropui taka Lal

Isua Krista lo kal tûrin an beisei a. Mitthi thawhlehna leh nihnuhn<nga rorêlnain zui nghâl tûra sawi a ni.

Kum sâng rorêl thu thlîr dân dang pathumna chuSâp\awngin Amillennialism tih a ni a. Mizo\awnga lehlin dâwnchuan kum sâng rorêl pawm lo zirtîrna tihna a ni a;Premillennialist-hoten kum sâng rorêl thu an zirtîrnathlauhthlâkna a ni. He ngaih dân hi chher thar a ni lo va, a tîr a\anga Kohhran inzirtîrna pângngai anga ngaih theih a ni.Thlarauva rorêlna anga sawi theih a ni a. Kum sângkhat Setana phuar thu pawh thlarau lama Setana phuar a nih thu, ringtutelaka thuneihna a neih tawh loh thu sawina anga hrilhfiah a ni.A chunga postmillennialism nên a danglamna lai sawi tûr atlêm hle. Kum sâng rorêl hi he leia a hranpaa lo awm tûrin anngai lo. Mi thianghlim lâwr thu te, Israel hnam pum lamlêt thu

Page 328: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 328/380

328 NILAI THUPUI

te, Davida lalram tundin thu te, Jerusalem temple din thar lehthu te leh he leia hmun bîk neia kum sâng rorêl beiseinate hi

amellinnialist-hoten Bible zirtîrna laipuiah an ngai lo va. Chutihrual chuan, Kohhran din tirh a\ang tawhin he leiah Pathianram lo thleng tawha, Pathian lalna pawh tundina awm zêl tûr leh zau zâwka lo lang chhuak zêl tûrin an ngai. Lal Isua lo kalleh hma loh chuan sualna hi awm reng tûrin an ngai a. A lokal leh hunah Pathian ram leh chhandamna a famkima lo thlengtûrin an ngai a ni.

Kum sâng rorêl chungchânga ngaih dân chi hrang hrangkan târlante khi khawthlang Sâpram lama kum zabi sawmhnihnahun chhûnga an chher chhuah leh sawi dân tlângpui khaikhâwmna ni a. Khing ngaih dân chi thum chhûngah khianngaih dân siper sawi tûr eng emaw zât a la awm bawk.

Eng pawh ni se, kum sâng rorêl thu hi Bible zirtîrna laipuia ni lo tih hria ila. Dispensational Premillennialism kan tih tâk 

 phei khi chu Thupuan bung 20:1-6 thua innghat a ni. Rev. Dr.Lalsâwman a sawi angin (Kristian Thurin Zirna, p.366),Thupuan bung 20 thu hi Thuthlung Tharah hian a mal tlat a.Daniela bu leh Apokrifa bute nên a inkawp a. Khuhhawnnathuchah kalhmang zuia ziak, a ngial a ngana pawm theih loh,zirtîrna fiah lo tak a nih avângin Kohhran thurin leh inzirtîrnaahhmun a nei lo tih hriat a pawimawh hle.

 Sawi ho tûr 

 Ngaih dân hrang hrang kan târlan tâkte khi engtia kalpuinge \ha bera kan hriat? Eng angin nge kum s^ng ror>l thu hianKristiante rilru a luah?

Page 329: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 329/380

329NILAI THUPUI

October 26 

KRISTA DODÂLTUChhiar tûr : I Joh. 2:18-23; 4:1-7; II Joh. 7 

Krista dodâltu tih thu hi Johana Lehkhathawn pakhatnaleh pahnihnaah kan hmu a. Sâp\awngin ‘Anti-Christ’ tih a nia. Krista dodâltu emaw Krista dinhmun luah tuma beituteemaw tiin a awmzia a sawi fiah theih âwm e. Johanalehkhathawnah hian ‘Krista dodâltu’ tih leh ‘Krista dodâltutam tak’ tia sawi a ni a (I Joh. 2:18). Hei hian Krista dodâltuhi pakhat mai ni lovin, pakhat aia tam an awm tih a kâwk theiâwm e.

Krista dodâltu tih hi Johana sawi dân chuan hun hnuhn<ngchhinchhiahna, hun hnuhn<nga thil lo awm tûra sawi a ni.

Mihring pângngai ve bawk, Kohhran zînga mi, rawngbâwltutezîngah pawh tel vea ngaih theih a ni a, Kohhran chhuahsantate sawina pawh ni thei bawkin a lang. I Johana bung 2:23-ah Krista dodâltu hi ‘Fapa âwih lotu’ tia sawi a ni a. IsuaKrista Pathian Fapa a nih pawm lote an ni tih a hriat theih.

A chunga ‘Krista dodâltu’ sawi fiahna thu khian ThuthlungThar hun laia Gnostic-hote kha Krista dodâltua ngaih an ni tih

a tichiang a. I Johana bung 4:1-3 thuah Krista dodâltutechungchâng sawina hetiang hian kan hmu a: “He miah hianPathian Thlarau chu in hria ang; thlarau eng pawh Isua Kristatisaah a lo chang tih \an chu Pathian laka mi a ni; thlarau eng pawh Isua \an lo chu Pathian laka mi a ni lo ve; chu chuKrista dodâltu thlarau, lo kal tûr in hriata kha a ni e; tûnah pawh khawvêlah a awm tawh reng,” a ti a. Heta Isua Krista\an lo, tîsaah a lo chang tih pawm lote hi Gnostic-hote an ni

Page 330: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 330/380

330 NILAI THUPUI

a. Johana lehkhathawn pahnihna ch^ng sarihah phei chuanGnostic-hote hi Krista dodâltu tia a sawi bâkah, bumtu tiin a

sawi hial nghe nghe a ni.Khuhhawnna bute hian Pathian dodâltu, Messia dodâltu

ni bawk tute emaw thiltithei tak leh chak tak mai an lo chhuahthu an sawi a. Zâwlnei Ezekiela buah ‘Goga leh Magoga’ tiasawi a ni a. Pathian mite tân ngam loh tûr leh hneh rual lohtûr khawpa tamin sawi an ni a. Daniela buah te, Thupuan  buah te Pathian dodâltu, a mite pawh hrehawm tuartîra,

tihchhiat tumtu sakawlh nia sawi a ni. Hêng khuhhawnna buaPathian dodâltu, a mite hrehawmna leh harsatna thlentute hi‘Krista dodâltu’ tia Johana sawi nên hian a inhnaih hle a, andanglamna laite sawi tûr awm bawk mah se, mi thiam tamtakin thuhmunah an ngai a ni.

Paula lehkhathawnah ‘Dân Bawhchhepa’ lo lan tûr thusawina kan hmu a (II Thess. 2:3-10). ‘Boral Fapa’ tiin a sawi

 bawk a. Krista leh a Kohhran dodâltu sawina atâna hman anni a. Lalpa ni lo thlen huna lo lang tûrin a sawi a. Pathian lehsakhua zawng zawng dodâltu, an chunga awm tum tlat, Pathianina \hu a, Pathian aiawhtu anga a inlulin tûr thu a sawi nghenghe a ni. Johanan Krista dodâltu a tih nên thuhmuna ngaihtheih ni bawkin a lang.

Marka bung 13:14 leh Matthaia bung 24:18-a Jerusalem

chhiat tûr thu sawinaah ‘ti\iautu tenawm’ ti thu kan hmu a. He\awngkam hi B.C. 164-a Makkabia hun laia templetibawrhbângtu, Grik lal Antiochus Epiphanes sawina niin ngaiha ni a. Chanchin |ha bu hmasa pahnihah te hian râwng takaJerusalem khawpui, temple nên lama tichhetu, Juda mi tamtak thattu leh sala mi tam tak hruai botu, Rom thuneitute a bîk deuh pawhin General Titus kawhtîr theih a ni a. Krista der tih

Page 331: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 331/380

331NILAI THUPUI

te, zâwlnei der tihte pawh Krista dodâltu tia sawi theih a ni bawk. Chanchin |ha bu hmasa pahniha ‘Krista der’ ‘zâwlnei

der’ tihte nên pawh Krista dodâltu tih hi thuhmuna ngaih theihni bawkin a lang.

Krista dodâltu hi hun hnuhn<nga Pathian mite chungaharsatna leh hrehawmna rawn thlentu t<ra ngaih a ni tih Johanalehkhathawn a\angin kan hre thei a. Sakawlh te, ti\iautu tenawmte leh Dân bawhchhepa te nên pawh thuhmuna ngaih theih ani a. Chutih rual chuan, Krista dodâltu hi Kohhran leh ringtute

chunga harsatna thlentu, rinna kawng pên bosantîr tûra beitunia ngaihna a lian hle a ni.

Kohhran chanchin kan en chuan Kohhran leh ringtutenasa taka tiduhdahtu, Rom lal – Nero-a te, Domitian-a te lehCaligula-a te kha Krista dodâltu niin an lo puh tawh \hîn a.Kohhran siam\hat hun lai khân Luther-a leh Calvin-a te meuh pawhin Pope te kha Krista dodâltuah an ngai ve hial a. Kum

zabi 20-na hun chhûng khân sakawlh leh Krista dodâltua puhan \hahnem hman hle. Indopui pahnihna tichhuaktua ngaihHitlera kha Krista dodâltua an puh \hin a ni a. Communist-hote pawh mi tam takin Krista dodâltute niin an ngai a. Mi\henkhatin tûnlaia Europe ram eng emaw z^t inzawm khâwm(European Economic Community) hi sakawlh leh Kristadodâltu niin an puh bawk a. Kristiante zîngah WCC hi

sakhawlh leh Krista dodâltua ngai vawiin thlengin an la awmreng bawk.

Krista dodâltu hi mi mal an ni emaw, pâwlho an ni emaw,Kohhran leh ringtute chunga harsatna thlentu sual leh athiltihtheihna sawina atân hman a ni a. Rinna kawnga harsatnamin siamsaktu, mi \henkhatte rinna kawng pên bosantîrtu -sual leh a thiltihtheihnate sawina a ni thei bawk.

Page 332: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 332/380

332 NILAI THUPUI

Krista dodâltu hi eng anga chak leh thiltithei pawh nisela, lei leh vâna thuneitu Krista ringtute tân hlauh tûr a ni lo.

Mizo Kristiante zîngah Krista dodâltu leh sakawlh hlauhavânga Kohhrana tel \ha ngam lo te, ram leh hnam inenkawlnadân pawh pawisa hlei thei lova insaseng hial kan awm \hîntehi a pawi hle a. Lei leh vâna thuneitu, engkim chunga rorêltuleh thuneitu ringtute kan nih tak zet chuan kan hlau tûr a ni lova. A lo lan hunah pawh Krista chakna ringa huaisen taka lohmachhawn tûr kan ni zâwk e (Rom 8:29).

 Sawi ho tûr 

Tute hi nge dod^ltu nia kan hriat? Engtin nge huaisentakin kan hmachhawn ang?

Page 333: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 333/380

333NILAI THUPUI

 November 2

HAR-MAGEDON INDONAChhiar tûr : Thup. 16:12-16; 19:11-21

Har-Magedon Indona hi Thupuan bung 16 leh bung 19-ah te hian kan hmu a. Zirlai hmasa lama kan sawi lan tawhkum sâng rorêl thu te, sakawlh leh hrehawmna hun lo thlenthute nên \hen hran hleih theih loha inzawma ngaih a ni. Hêngthute hi Thupuan Buah hian ziak ni mah se, Kohhran thurin lehinzirtîrna hian a hrût tel loh zînga mi a ni. Kum sâng rorêltuipuihote (dispensationalist/premillennialist) erawh chuankum sâng rorêl in\anna leh Lal Isua lo kal lehna nêna an thlunzawm avângin an ngai pawimawh hle thung a ni.

A chunga kan sawi lan tâk ang khian Har-MagedonIndona hi Thupuan bung 16:12-16 leh 19:11-21 thute behchhana sawi a ni a. Kum sâng ror>ltua an sawi sakawlhleh a hote zawng zawng Lal Isuan a rawn hnehna hun a ni a.Lal Isua leh Setana indona hnuhn<ng ber nia sawi a ni bawk.

Har-Magedon tih hi Hebrai \awngkam pahnih ‘Har’ leh‘Megiddo’ kaih kawp, Grik \awnga an ziak dân a\anga chher 

chhuah a ni a. ‘Har’ chu ‘tlâng’ tihna a ni a, ‘Megiddo’ chuIsrael rama hmun pakhat, Jezreel phaizâwl thlang lama awma ni a. Israel rama indona hmun hmingthang ber pâwl a ni a;he hmunah hian vawi tam tak an indo tawh \hîn. ChuvânginThupuan ziaktu pawh hian Israel rama indona hmun hmingthang ber pakhat chu hun hnuhn<nga indona lo awm t<r nia a ngaihhming atân hmangin ‘Har-Magedon Indona’ tih hi a phuahchhuak a ni ang.

Page 334: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 334/380

334 NILAI THUPUI

Megiddo hmun hmingthang tak hi Isua seilenna khua Nazareth a\angin mêl 18-a hla a ni a. Mediterranean tuipui

a\angin mêl 25 vêla hla a ni. A awmna bula Esdraelon (Jezreel) phaizâwl tlâng kâr kal khân pawimawh tak a ni a; kan sawitawh angin indona hmun hmingthang tak a ni a. Kum 1917 leh1948-ah pawh khân indona hmun pawimawh tak a ni. Deborisipai hotu Barak-a’n Kanan lalpa Sisera leh a sipaihote athahna hmun a ni a (Ror. 5:19-20)). Lal Ahazia chu Jehu-a’na hliam hnuah he lai hmunah hian a thi a (II Lal. 9:27). Judalal Josia pawh Aigupta lal Neko-a nên he laiah hian indovina thih phah bawk (II Lal. 23:39f). Khawvêl mi ropui Aiguptalal Thut-mose-a te, Napoleon-a te leh British General Allenbyte chuan Megiddo kal khân hi hmang \angkaiin an hmêlmatean lo hneh tawh a ni.

Har-Magedon indona hi hrehawmna hun a lo thlen hunasakawlh leh a thurualpuite chawh chhuah tûra ngaih a ni a

(Thup. 16:14). Israel-te hi sakawlh hian thu a thlunpui hmasatê tê phawt ang a. Kum thum leh a chanve hnuah an thuthlunchu bawhchhiain, tihchimit tumin lei lalte leh khawvêla awmzawng zawngte hruai khâwmin Har-Magedon Indona atân hiana inpuahchah \an ang, Indona a chhuah tak tak hun erawh chuhrehawmna hun kum sarih ral dâwn lam nia ngaih a ni ( D.

  Penticost, Things to Come, p. 350).

Har-Magedon Indona lo awm tûrah hian Europe raminzawm khâwm (European Economic Community) hote khu ameizang hlaptu ber nia an rin av^ngin sakawlh nia puh tâwkte pawh an awm (P.C. Biaksiama, Hun Hnuhn<ng Hrilhfiahna,  pp. 198ff). Arab ram zawng zawngte, Africa ram hranghrangte, Russia leh a sangawi zâwnpuite, China leh a sangawizâwnpuite pawh tel ve vek tûrin an ngai a ni (Ibid.,  D.

 Penticost , p. 350).

Page 335: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 335/380

335NILAI THUPUI

Khawvêl ram hrang hranga sipai rualte Israel hnam nuaichimih tuma fuan khâwm tamzia tûr chu Edom ram thlenga

luah khat deuh mup tûra ngaih an ni. Israel sipaite theihtâwpinlo \ang ve mah se, mi tam tak an thih bâkah Jerusalem pawhsakawlh leh a thurualpuite kutah a awm ang a. Chutih hunahchuan, Lal Isua vân a\angin a mi thianghlimte nên rawn thawk thlain, Israel-te an rawn dopui ang a. Sakawlh leh a sipai rualzawng zawngte rawn titlâwmin, an râlthuam zawng zawngte pawh an rawn tihchhiatsak vek ang a. Chumi hnuah meidîlah paih thlâkin an awm dâwn a ni (Thup. 19:19f). Har-MagedonIndona chu a tâwp ang a, hetih rual hian Israel hnam tundininan awm dâwn ta a ni. Olive tlângah Lal Isua lo chhukin,Jerusalem-ah a lal\hutthlêng a rawn hûng ang a, a hovin kumsâng rorêl chu in\an nghâl tûrin an ngai a ni.

Har-Magedon Indona hi sakawlh chawh chhuah angasawi a nih rualin, a tichhuaktu bul ber ngaih chu Setana a ni

a. A hun a tâwp dâwn tih hriain a theihna zawng zawnghmangin he indona atân hian a che vêla sawi a ni a. Sakawlhleh a hote pawh hi a chakna leh thiltihtheihnaa thuam niin anngai a. Indonaa an tlâwm hnuah sakawlh leh zâwlnei dertemeidîla an paih rualin, Setana pawh kum sâng khat chhûngatân leilâwtah kharkhip nghâl tûra sawi a ni (Thup. 20:1-3).Chuvângin, Har-Magedon Indona hi Lal Isua leh Setanaindona hnuhn<ng ber niin an sawi bawk \hîn.

Har-Magedon indona hi Thupuan leh Daniela bute bâkah,Ezekiela bung 38 & 39 te, zâwlnei Zakaria bung 12-14 te lehzâwlnei dang lehkhabua khuhhawnna thuziak \henkhatte behchhana sawi a ni a. Bible thu innghahna atâna hmante hianHar-Magedon indona hi an sawi tum a ni rêng em tih zir chianngai tak niin a lang a. Chu bâkah, sakawlh leh a thurualpui

Page 336: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 336/380

336 NILAI THUPUI

hnam, indonaa tel tûrte hi Bible-in a sawi ramte nên hian ainmil em tih pawh zawhna lian tak a tling a ni.

Thupuan leh Daniela bute hi khuhhawnna thuziak, inlârnathu, entîrna leh thu biru tak takte hmanga ziak a nih avângina ngial a ngana lâk chi a ni lo tih kan sawi tawh \hîn a.Ezekiela bung 38 & 39 pawh chutiang deuh bawk chu a ni.Hêng khuhhawnna thuziakte hi a ziak hun laia Pathian mitethlamuanna leh fuihna atâna ziak, hun kal tawh mila ziak a nia. Chuvângin, nakin Har-Magedon Indona lo awm tûr sawina

anga bel hi tûnlai mi thiamte hi chuan Pathian thu hrilfiah dân\ha lo leh him lo niin an ngai a ni.

Har-Magedon Indona hi a ngial a ngana pawm chi a nihloh thu kan sawi rualin, kan chhinchhiah tûr pawimawh tak erawh chu hnehna hi Pathian kuta awm a nihzia te, Setana leha thiltihtheihna zawng zawngte pawh a rorêlna leh thuhnuaiaawm vek a nihzia entîrna a ni tih hi a ni. Nakin hun chauh ni

lovin, tûn kan hun tawng lai mêkah pawh hnehna hi Pathianta a nihzia te, sual leh a thiltihtheihna zawng zawng pawh LalIsuan min hnehsak vek thei a ni tih Har-Magedon Indona hiana entîr a ni. He thu a\ang hian Lal Isua Krista ringtute hisakawlh hlauva tlânchhiaa, Kohhran leh ram inenkawlna dânte pawisa hlei thei lo khawpa thlabâra awm tûr kan ni lo tihtehriat chhuah phah nân hmang thei ila a tihzia khawp ang.

 Sawi ho tûr 

Har-Magedon Indona hi engti angin nge kan lo ngaihtuahve \hin? He thu a\anga kan zir chhuah tûr kan târlan bâk khiengte nge sawi t<r kan neih?

Page 337: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 337/380

337NILAI THUPUI

 November 9

HUN HNUHNÛNG THU LEH ISRAELChhiar tûr : Rom 11:25-32; Heb. 10:11-14,23-25

Israel-te hnêna Pathian thutiam Thuthlung Thara tihfamkima nih thu leh Isua Krista leh a hnathawhte Pathian thutiam lothlen famkimna a nih thu zirlai hmasa lamahte kan sawi langtawh \hîn a. Thuthlung Hluia Israel-te ang bawka ThuthlungThara Kohhranhote hi Pathian mite, Pathian ram lo thlennaatâna Pathian kutke leh hmanrua kan nih thu kan sawi lante pawh kan la hre reng âwm e. Chutih rual chuan kan thupui zir tawhahte khân Lal Isua lo kal leh huna Israel hnam tundin leh beiseina te, Thuthlung Hluia Pathian thutiamte an chunga ataka lo thleng famkim t<ra zirtîrna chak tak awm thute pawhkan la hre reng ang a. Hêng kan han sawi lan ngaih dân

 pahnihte hi hun hnuhn<ng zirtîrnaah hian sawi chian \ûl tak niin a lang. Chuvângin, t<n \umah hian hun hnuhn<ng thuzirtîrnaa Israel-te dinhmun hi chipchiar deuh zâwkin kan thlîr ho dâwn a ni.

Mi \henkhat ngaihtuahnaah Israel-te hi Pathian vohbîk hnam la ni zêl tûra ngaihna hi a reh thei lo va. Abrahamahnêna a thutiam te, Mosia leh Davida hnêna a thutiamte kha

Thuthlung Thar hunah pawh Israel hnam bil chungah a takalo la thleng tûra beiseina nghet tak mi \henkhat thinlungah aawm reng a. Zirlai hmasa lama kan sawi lan tawh angin,Scofield-a leh Larkin-a te pahnih phei kha chu kum zabi 20-na tîr lama he zirtîrna ziaka vawrh darh nasa berte zîngah antel phâk âwm e. Revd. Chuau\huaman a sawi angin, kum1909-a chhuak Scofield Reference Bible-a a note ziakte

Page 338: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 338/380

338 NILAI THUPUI

 phei chu mi tam takin Bible tluk thawthângin an pawm a(Calvin-a Zirtirna…p, 198). Mizo Kristiante pawhin kum

sâng rorêl thu leh a kaihhnawih zirtîrnate kan hriatna hnâr  pawimawh tak a ni.

A chunga kan sawi tâk beiseina leh zirtîrnate avâng khianhun hnuhn<ng thu hi Israel tundin lehna lam hawiin chak takakalpui a ni a. Thupuan leh Daniela bute pawh nakina Israelhnam tundin lehna tûr tinzâwna hrilhfiahin, innghahna berahhman a lo ni ta bawk a. Thuthlung Thar bu dangten an sawi

loh, kum sâng rorêl thute thupui berah an lo neih phah ta hiala ni. Kohhran aiin Israel hnam ngaih pawimawhna a lian a.Kohhran leh a rawngbâwlnate hi Thuthlung Hlui huna zâwlneite pawhin an hriatpui loh, Thuthlung Thar huna programme tlazepang leka ngaihna te pawh a lo piang chhuak a. Lal Isua lo kalleh chhan ber pawh Israel hnam tundin leh hi a ni ta ber emawtih theih khawpin, Israel hnam ngaih pawimawhna hian hun

hnuhn<ng thu hi a chiah hneh a ni.Theologian lâr tak pakhat, Prof. Henry Thiessen-a chuan

Israel hnam tundin leh beiseina hi Paula zirtîrna niin a ngai a(Lectures on Systematic Theology, p. 357). Rom 11:26-a“Israel mi zawng zawng chhandamin an awm ang,” tia sawi hiIsrael hnam tundin leh an nih tûr thu sawina angin a hrilhfiaha. A sawi zêlnaah Lal Isua lo kal leh huna Israel mi zawng

zawng hruai khâwm an nih tûr thu te, a hnam puma Lal Isuaan la rin tûr thu te a sawi a. Chutianga Israel hnam hi tundinleh an nih hnuah kum sâng rorêl in\an tûr a nih thu a sawi ani. Reformed theologian, Berkhof-a pawhin kum sâng rorêltuipuitu (dispensationalist/premillenialist) \henkhatten LalIsua lo kal leh chhan hi Israel hnam tundin lehna t<r ni beraan ngaih thu a sawi (Systematic Theology, p.710). Kumsâng lalram a din huna Jerusalem-a Krista lal\huthlêng hûn an

Page 339: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 339/380

339NILAI THUPUI

 beisei thu te, Zion tlânga temple din thar tûr thu leh inthâwinate pawh Thuthlung Hlui hun lai ang bawka tihthar leh a nih tûr 

thu an sawite pawh a târlang tel bawk a ni.A chunga kan târlan tâkte khi Scofield-a leh Larkin-a te

 pahnih bâkah, kum sâng rorêl tuipuituten hun hnuhn<ng thuleh Israel dinhmun an thlîr dân tlângpui a ni a. Hei vâng hianLal Isuan Pathian ram a la din rih lovin an ngai a. Zâwlneitehrilhlâwk anga Pathian ram a din theih loh avânga Kohhran hidin ta mai niin an ngai nghet hle bawk a. Lal Isua lo kal leh

an nghahhlelhna chhan ber pawh Israel hnam tundin leh hi niina lang. He ngaih dân hi Mizo Kristiante zîngah pawh a lâr thar sâwt leh ta hle.

‘Hun hnuhn<ng thua Israel hnam ngaih pawimawhna liantak awm hi ngaihtuah chian a \ûl hle. Mi thianghlim lâwr thute, hrehawmna hun lo thleng tûr te, Har-Magedon Indona te,sakawlh leh Krista dodâltute, kum sâng rorêl thute hi eng

vânga tuipui leh ngaihven \hîn nge kan nih? Bible zirtîrna laipuileh Chanchin |ha nên a inremin kan hria em? Israel hnamtundin lehna tinzâwna Bible zirtîrna kalpui hi Pathian thu kalpuidân dik a ni thei em tih zawhnate hi ngun taka kan ngaihtuaha pawimawh hle.

Hun hnuhn<nga Israel hnam tundin leh beiseituten Rom bung 9-11 thu hi an \an chhan langsâr tak a ni a. Rom 11:26

thu phei hi chuan sawi a hlawh hle a ni. He lai thua PaulanIsrael dinhmun a sawi hi Rom lehkhathawna Paula thuchah pum pui a\anga thlîr loh chuan hriat fuh loh theih a ni rêng a.Paulan a lehkhathawna a thuchah laipui ber chu Chanchin|ha mi zawng zawng huap a nih thu leh, Lal Isua Krista ringapiangte chhandam an nih thu hi a ni a. Abrahama fa, roluahtudik takte chu tîsa lama Abrahama thlah Juda-te ni lovin, Lal

Page 340: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 340/380

340 NILAI THUPUI

Isua ringtu mi tu pawh an nih thu uar takin a zirtîr a. Chanchin|ha hian Juda-te leh Jentail-te a thliar hran lohzia, a ring

apiangte tân Pathian thiltihtheihna a nih thu hi Paula thuchahlaipui a ni a. Rom 11:26 -a “Israel mi zawng zawng chhandaminan awm ang,” tih thu hi Israel mi nih vâng ringawta Pathiankhawngaihna dawng tûr ni lovin, amah anga Israel mi dangte pawh Isua Krista an rin phawt chuan chhandam an nih tûr thusawina mai a ni.

Lal Isua lo kal hmasak \um, a tîsa put lai nia Israel miten

an lo hnar avâng leh an sim duh loh avânga Lal Isuan zâwlneitehrilhlâwk anga Pathian ram din lova, Kohhran din chawp tamai ang deuhva zirtîrna hi Bible zirtîrna kalh a ni tih kan hriata pawimawh bawk. Lal Isua zirtîrte leh amah zuitu hmasatekha Juda mi an ni deuh vek zâwk a. Pentikos nia JerusalemKohhran member tam ber pawh Juda mi, Israel mite an ni.Chuvângin temple leh sunagog inkhâwmnate pawh ringtu

hmasaten an thlah mai lo. Hei hian ringtu hmasate zîngah Judami an \hathnem zâwkzia a tifiah thei hle.

Kohhran hi Pathian ram lo thlenna hmasa a ni tih hrechiang bawk ila. Pathian mi thlan te, Pathian chhûng te, Israeldinhmun luahtu dik tak a ni tih hi Thuthlung Thar zirtîrna hiana nemnghet bawk a ni. Rom bung 4:11,17-a Paulan ringtuzawng zawng pa Abrahama a nih thu a sawi khân a tifiah hle

 bawk a ni. Chuvângin, Israel mite hnam anga tundin leh thuzirtîrna hi Bible zirtîrna laipui nên a inpersan tih hriat a pawimawh hle. Israel tundin leh thu zirtîrna hian temple sak thar leh te, Thuthlung Hluia inthawina tihthar leh thute a kengtel dâwn a nih ngat phei chuan, Israel tundin leh beiseina hiChanchin |ha huang pâwn lam thila ngaih tûr niin a lang(Heb. 10:11f).

Page 341: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 341/380

341NILAI THUPUI

A chunga kan sawi lan tâkte a\ang khian hun hnuhn<ngaIsrael hnam tundin leh beiseina rilru pua inzirtîrna hi, lung kuai

tak thil pawh ni se, kan ngaihtuah chian a hun hle. Lal Isua lokal lehna chhan ber anga zirtîrna hian kan Kohhran thurin akalh a. Kan Kohhran thurinah ‘mitthi kaitho tûr leh khawvêlrorêl tûrin a lo kal leh ang’ tia puan chhuah a ni a. Hei hi LalIsua lo kal lehna chhan Bible-in min zirtîr dân a ni. Thupuan bu tih lovah chuan Israel-te hnam anga tundin leh an nih tûr thu hi Thuthlung Tharah hmuh tûr a vâng hle. Chanchin |hahian Juda-te nghahfâk piah lam ram min hruai thleng tawh a.Kristiante beiseina thurin pawh Juda sakhuain a thlen phâk loh chatuan ram min hruai thlengtu a ni (Heb. 10:23).Chuvângin, Israel-te a hnam anga tundin beiseina rilru puchunga hun hnuhn<ng thu zirtîrna lakah hian Kohhran mitekan invên fîmkhur a pawimawh hle.

 Sawi ho tûr 

Israel hnam tundin lehna lam hawizâwnga hun hnuhn<ngthu inzirtîrna hian kan Kohhranah eng angin nge hmun a khuar nghet tawha kan hriat? Hêng zirtîrnate lakah hian Kohhranmite engtianga inkaihhruai nge \ha bera kan hriat?

Page 342: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 342/380

342 NILAI THUPUI

 November 16 

INRING RENGA AWMChhiar t<r : Mk. 13:32-37; Mat. 24:36-44;

  I Thess. 5:1-11

Lal Isuan a lo kal leh tûr thu a sawi \umin a hun leh ni,Pa chauh lo chuan Fapa pawhin a hriat loh thu a sawi a. Aninrin loh laia a rawn nan lohna tûrin inring renga awma, a lokal hun nghâk tûrin a zirtîrte a chah ngun hle a ni (Mat. 24:36;Mk. 13:34).

Zirlai hmasa lamah Lal Isua lo kal tûr thu leh inring rengaawm tûr kan nih thute kan thlîr ho tawh a. Thuthlung Thar butin deuh thâw hian Lal Isua lo kal tûr thu leh inring renga awm

a \ûl thu hi an sawi deuh vek a. Chuvângin, t<n \umah hianinring renga awm a \ûl chhan leh inring renga awm dân tûr kan thlîr ho leh dâwn a ni.

Eng vângin nge Lal Isuan a zirtîrte inring renga awm tûraa tih? A zirtîrten Lal Isua lo kal leh tûr hi hriat tumin beiseimah sela, a lo kal hun leh ni Pa chauh lo chuan, tu man an hrelâwk dâwn lo va. Eng hunah pawh lo kal sela, thlamuang tak 

leh hlim taka an lo hmuaha, an intawh theihna tûrin ngaihvena,inring renga awm tûrin Lal Isuan a zirtîrte a chah a ni.

Inring renga awm tûra a zirtîrte a hrilh \um hian mi, a inkalsan a, a bâwihte hnathawh tûr pea ram hla taka zin, aninrin loh hlâna lo haw phut tûr angin a intehkhin a. A lo kalleh hun tûr hi thang âwk anga lo thleng phut thei a nih thu asawi bawk a (Lk. 21:34). In neitupa hriat loh hlâna rûkru lo

kal angin a lo kal hun tûr hi hriat hriat lâwk theih a nih lohzia

Page 343: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 343/380

343NILAI THUPUI

a sawi bawk a ni (Mat. 24:43). Lal Isua lo kal leh tûr thu hihre mah ila, rûkru anga rin loh hlâna lo kal thei, thang âwk 

anga lo thleng phut thei, ram hla taka zin eng hun pawha hawthut thei ang a nih avângin, inring renga ngaihven a \ûl tih atehkhin thute hian a tifiah hle a ni.

Lal Isuan Pa chauh lo chuan a lo kal hun leh ni tu manan hre dâwn lo a ti chung hian, a lo kal hun leh ni hre lâwk thei leh sawi thei apui an \hahnem tawh hle. Sâpram lamah pawh Kum 1844, October 3-ah lo kal tûr tein an sawi lâwk 

a. Kum 2006, June ni 6-a lo kal tûra sawi lâwk te pawh aawm a. Mizo Kristiante zîngah pawh a lo kal hun tûr hriatlâwk châkna a lian hle \hin. Kum 2000 a rawn inher chhuahdawn lai te khân a hun leh ni sawi lâwk thuak thuak an\hahnem hman hle a nih kha! Lal Isua lo kal leh hun leh ni hihriat lâwk theih a ni lo va. Daniela hapta hmanga chhût dik chi pawh a ni lo. Pathian chauh lo chuan tu man Lal Isua lo

kal leh hun leh ni hi chhût chhuah theih leh hriat lâwk theih anih loh avângin, Lal Isuan ‘inring renga awm’ tûrin min chaha ni tih kan hriat reng a pawimawh.

A zirtîrte inring renga awm tûra a hrilh \um hian a lo kallehna hi Nova dam laia thil awm dân nên tehkhinin, ei leh in bâkah nupui pasal an inneih tûr thute pawh sawi lan a ni a(Mat. 24:40,41). Lo leh buh râwt sawmna hmuna pakhat lâk 

 bo a nih laia pakhat hnutchhiah an nih tûr thu te a sawi bawk a. Mi ram hla taka zin nên a intehkhinnaah pawh a bâwihtean thawh tûr a pêk \heuh thu, \henkhat chuan dam chhûngkhawsaknain rilru a luah khah tûr thute a sawi bawk a. HêngLal Isua thusawi a\angte hian a lo kal leh ni thlengin khawvêlhi a pângngaiin a inher chho zêl dâwn tih a hriat theih a. A lokal leh ni hi \henkhat tân chuan inneih ni a ni ang a, \henkhatt^n buh vuak ni emaw, buh an tuh \an ni emaw te pawh a ni

Page 344: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 344/380

344 NILAI THUPUI

thei ang. Phai lama lehkha zir tûra kan fate kan thlah liam zânte pawh a ni mai thei bawk. Chutianga kan ni tin nun leh

khawsak dân a pângngaia a inher chhoh mêk lai chuan enghunah pawh ropui takin mi zawng zawng hriat theihin Lal Isuaa lo kal leh dâwn a ni. Hlim tak leh thlamuang taka ‘Lo kalta che, Lalpa Isu’ ti thei tûrin Lal Isuan min duh a ni.

Lal Isua lo kal leh chhan hi kan Kohhran thurin chuan‘mitthi leh minung rorêlsak tûrin’ tiin a sawi a. Hei hi Biblezirtîrna a ni. Hebrai bung 9:27-ah ‘mihring tân vawi khat thih

ruat a ni, chumi hnuah rorêlna a awm ang’ tih a ni. Pathianthuin thih hnuah insiam\hatna hun kan neih tawh loh tûr thumin hrilh a. Kan dam chhûnga kan awm dân hian chatuanakan dinhmun a hril nghâl thu pawh min hrilh bawk a ni. Kandam laiin Lal Isua lo kal leh hman lo pawh ni se, kan damchhûng rei lo têa kan awm dân hian kan chatuan dinhmun tûr a hril avâng leh, kan thih hun ni leh dârkâr hi kan hriat lâwk 

theih loh avâng te pawh hian Lal Isuan ‘inring renga awm’tûrin min chah ni bawkin a lang.

Engtiangin nge ‘inring rengin’ kan awm ang? Lal Isua lokal leh hun tûr hi engti kawnga lo ngaihven tûr nge? Marka bung 13:33-ah Lal Isuan “Fîmkhur ula, inring renga awmin,\awng\ai rawh u,” a tih thu kan hmu a. Luka bung 21:36-ah“Mihring fapa hmaa ding tlâka ruat in nih theihna tûrin eng lai

 pawhin \awng\ai chungin ngaihven rawh u,” a ti bawk a. HêngLal Isua thusawi a\angte hian \awng\ai hi kan inrin dân tûr lehkan lo hmuah dân tûr a ni tih kan hre nghâl thei a ni. |awng\aihi Pathian nêna kan inpâwlna leh kan inzawmna a ni a. Aropuizia leh \hatzia kan pawmna leh amah rinchhan lova nungthei lo leh eng mah ti thei lo kan ni tih kan puan chhuahna ani. Hetianga kan rinna puan chhuahna a nih rual hian, kanrinna tihchakna leh tihnghehna a ni nghâl bawk. |awng\ai hi

Page 345: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 345/380

Page 346: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 346/380

346 NILAI THUPUI

vawn ngheh tlat te, tûnlai khawvêl bawlhhlawhna laka invawnthianghlim hi kan fîmkhurna tûr a ni tih kan hre thei bawk.

Paulan ‘chhûna awm angin mâwi takin i awm ang u…in tisachâkna puitlin tûrin eng mah insiam suh u’ a tih thu khân kanfîmkhur dân tûr min kawhhmuh \ha hle a ni (Rom 13:11f).

Inring renga awm dân tûr pawimawh tak dang leh chu mirethei leh chanhaite chunga ngilneih leh \hat chhuah hi a ni.Matthaia bung 25:31-46 thuah Berâm leh Kêl tehkhin thuhmangin Lal Isuan a lo kal leh huna rorêlna thu a sawi a. He

tehkhin thu hmanga Lal Isuan a zirtîrte hnêna thuchah a pêk leh inring renga awm dân tûr a kawhhmuh chu “Hêng ka unautê berte zînga mi pakhat chunga in tih chu ka chunga ti in ni”(Mat. 25:40). “Hêng mi tê berte zînga mi pakhat chunga in tilo chu ka chunga ti lo in ni,” tih thute hi a ni (Mat. 25:45).A ding lama miten ‘mi tê,’ mi rethei leh chanhaite’ laka \hatan chhuah kha ‘inring renga awm dân’ tûr a ni tih an hre

chhuak har hle, rorêlna niah an hre chauh a ni. Ringtu tamtakte dinhmun pawh a ni thei âwm e. Min rûl lêt ve thei hauhlo tûrte laka \hat chhuah hi a awlai lo khawp mai. Mahse, LalIsuan hêng mi retheite laka \hat chhuah hi ‘inring renga’ awmdân tûr min kawhhmuh d^n a ni.

Zirlai hmasa lamahte pawh kan sawi lan fo tawh angin,Chanchin |ha hril hi ‘inring renga’ Kohhran leh ringtute awm

dân tûra Lal Isua min kawhhmuh a ni tih hre nawn leh ila.Chanchin |ha hril hi Lal Isua thupêk pawimawh ber a ni a.A lo kal lawk lohna chhan pawh Chanchin |ha la hre lo anla tam êm vâng a ni tih Peteran a sawi a (II Pet. 3:8).Chuvângin, Lal Isua lo kal hunah kut ruaka kan tawh loh nân,Chanchin |ha hril hi tihmâkmawh a ni.

Page 347: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 347/380

347NILAI THUPUI

Khawvêl hmun hrang hrangah Lal Isua lo kal leh hunatâna inring renga awm dân tûr hre chiang lo leh thiam lo sawi

tûr an \hahnem hle. Hmasâng Kohhran hun lai a\ang tawhinmahni inchhûng khur chhuahsana hmun hrana inkhuar hrang,an beisei anga an hmuah hlawhtlin loh avânga inthlahdah zuisawi tûr an \hahnem hle. Mizo Kristiante zîngah pawh chutiangmi chu sawi tûr eng emaw zât an awm tawh a. Chuvângin, achunga inring renga awm dân tûr Pathian thuin min hrilhte khikan ngaihtuah zui a \ûl hle ang.

 Sawi ho tûr 

Kan sawi lan bâk ‘inring renga awm dân’ tûr \ha nia kanhriatte sawi ni se.

Page 348: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 348/380

348 NILAI THUPUI

 November 23

LAL ISUA LO KAL LEHNA THURINPAWIMAWHZIA

Chhiar tûr : Rom 13:11-14; Tita 2:11-13; I Pet. 1:13-15

Lal Isua lo kal lehna hi hun hnuhn<ng thurin laipui a ni tiakan sawi kha kan la hre reng âwm e. Mitthi thawhlehna leh

ni hnuhn<nga rorêlna te nên hian \hen hran hleih theih lohvina inzawm a. T<n \uma kan zir tûrah pawh hian hmer kawploh theih lohna lai a awm dâwn a ni.

Lal Isua lo kal lehna thurin pawimawhzia hian kan nun akhawih dân a\angte leh Kohhanho nun leh rawngbâwlna akhawih dân a\angtein kan hre thei âwm e. A \ha lo zâwngami mal nun leh pâwlho nun a khawihna laite sawi tûr awm ve

 bawk \hin mah se, a \ha lama nghawng a neih hi sawi tûr atam z^wk hle a. Thuthlung Thar bu tin deuh thawah hian LalIsua lo kal leh beiseinain Kohhran nun a khawih dân leh he beiseina hi vawng nung reng tûra infuihna thu kan hmu tam hlea ni.

Thuthlung Thar zirtîrna êng a\angin Lal Isua lo kal lehnathurin pawimawhzia hi lo thlîr zui nghâl ila. A hmasa berin,

nun thianghlimna kawnga ringtute tichaktu leh \anpuitu a ni.Rom 13:11-14 thuah Paulan Lal Isua lo kal lehna a hnaihtawh avânga thim thiltihte paiha êng thuama inthuam tûra afuihna thu kan hmu a. Thim thiltih hi tisa châkna \ha lo – zuin leh zu ruih te, hur leh inngaih chîn te, insual leh inîtsîk te anih thu a sawi a. Hêng sualna laka inthiar fihlîm hi Lal Isua lokal leh beiseinain a ken tel pawimawh tak a ni tih Paulan min

Page 349: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 349/380

349NILAI THUPUI

hriattîr a ni. Amah vêkin Tita bung 2:11-13 thuah “Beiseinalâwmawm - kan Pathian ropui tak chhandamtu Isua Krista

ropuina inlârna chu – nghâkin, Pathian ngaihsak lohna lehkhawvêl châknate bânsanin, tûnlai khawvêlah hian insûm lehfel tak leh Pathian ngaihsakin kan awm tûr a ni tih min zirtîr a,” a ti a. Lal Isua lo kal lehna thurin hi ‘beiseina lâwmawm’thianghlimna kawnga min \anpuitu leh min tichaktu a nihzia asawi ning thei lo a ni.

Petera pawhin Lal Isua lo kal lehna hi ringtute hnêna

khawngaihna te, thuâwihna te, insûmtheihna leh thianghlimnathlentu a nih thu a sawi a (I Pet. 1:13-15). A lo kal lehna beiseina avângin ‘bawlhlawh kai lo leh sawisêl bovin thlamuangtaka in awm a hmuh theih nân che u taihmâk chhuah rawh’ tiina sawi bawk a (II Pet. 3:14). Johana pawhin Lal Isua lo kallehna hi Krista anna lama min tichaktu, ‘amah a thianghlimanga’ thianghlim ve châkna te, duhna leh tumna min petu a nih

thu a sawi bawk a ni (I Joh. 3:3).Lal Isua lo kal lehna hi ‘Chanchin |ha hril rawngbâwlna’

kawnga Kohhran leh ringtu mi mal tichaktu leh taihmâknaleh \hahnemngaihna nasa zâwk min neihtîrtu a ni. MizoramaMissionary lo chhuak hmasa, Pu Buanga leh Sâpupa te pahnihrawn tîrtu, Robert Arthington-a kha Lal Isua lo kal lehna beisei leh nghâkhlel berte zînga mi a ni ang. Lal Isua lo kal

hun hnai tawh hlein a hria a. Pu Buanga sawi dânin, amissionary tirh chhuahten mi tam zâwk hnêna Chanchin |haan hril theihna tûrin thla li aia tam hmun khata awm zui lotûrin a chah a. Pu Buanga te \hian dûn Mizorama kum thumdâwn lai an awm thu a hriatin a lungawi lo hle, ArthingtonMission hnuaia an thawh zui zêl lohna chhan pakhat niin PuBuangan a sawi ( Pu Buanga’s Letter to Rev. C.E. Wilson,dated March 23, 1916).

Page 350: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 350/380

350 NILAI THUPUI

Lal Isuan a lo kal leh hmaa hnam tin hnêna Chanchin |hahril kim hmasak a nih tûr thu a sawi a (Mk. 13:10; Mat.

24:14). A zirtîrten a lo kal lehna an beisei hnaihzia leh martar huama Chanchin |ha hril rawngbâwl hna an thawh nasatzia tekan hre bawk a. Hei hian Lal Isua Krista lo kal leh beiseinaleh Chanchin |ha hril rawngbâwl hna a inzawm nghehzia atârlang fiah hle. Timothea hnêna Paulan Chanchin |ha\hahnemngai taka hriltute hnêna felna lallukhum pêk a nih tûr a sawi te (II Tim. 4:6-8), Lal Isua lo kal leh hma loh chuChanchin |ha hril tûra Lal Isua thupêk pawm tlat tûra thupêk khauh tak a pêk thute hian (I Tim. 6:14), Lal Isua lo kal leh beiseina hi Chanchin |ha hril tûra Lal Isua thupêk hlen chhuahtheihna thurûk a ni tih min hriattîr bawk a ni.

Lal Isua lo kal leh beiseina hi Kohhran leh ringtute tânthlamuanna duhawm tak a ni. Lal Isuan a zirtîrte athlamuanna atân a hmang a, “In thinlung mangang suh se,

Pathian in ring e, kei pawh mi ring ve rawh u…in tân hmunka han siam chuan ka lo kîr leh ang a, ka hnênah ka la angche u,” tiin (Joh. 14:1,2). Ni rei lo têah a zirtîrte Lal Isuana kalsan dâwn a, an thlaphâna an mangan lohna tûrin a lokal lehna thu hian a thlamuan a ni. Thessalonika Kohhranhotenringtu kal hmasate dinhmun an ngaihtuahin, thlamuan ngaikhawpin an mangang a. Tihduhdahna leh nêkchêpna kârahan khua a har hle \hîn. Thih hnu piah lam ram awm dân tûr ngaihtuahnain an rilru a tihrehawmin, a timangang bawk a nimai thei e. Paulan Lal Isua ropui taka vân chhûm chunga alo kal leh tûr thu hrilhin, “hêng thute hian inthlamuan tawnrawh u” a ti a ni (I Thess. 4:18).

A lo kal leh beiseina leh rinna hi ringtute nun inlaichînnatinghettu leh phuar nghettu a ni. Thuthlung Thar hun laia ringtutenLal Isua lo kal beiseina an neih lenzia leh a lo kal thuai an beisei

Page 351: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 351/380

351NILAI THUPUI

dânte kan hria a. Chanchin |ha bu an ziak lawk lohna chhan pawh Lal Isua lo kal leh an rin hnaih vâng leh an beiseina a

nasat vâng niin mi thiamten an sawi \hîn a. Hetiang taka LalIsua lo kal leh rinna hian Kohhran nun a phuar khâwmin, aninpumkhatna pawh a tinghet hle a ni. Jakoba chuan Lal Isua lokal a hnaih tawh avângin inphun lo leh inhau lova chhel takaawm tûrin Kohhranhote a fuih a (Jak. 5:7f). Chuvângin, LalIsua lo kal leh beiseina thurin hi dawhtheihna te, lungawina teleh inhriatthiamnate thlentu a ni a. Ni tina eizawnna hna thawhnakawnga chhelna te, taihmâkna te, rinawmna te min petu a ni bawk a. He khawvêl hrehawmna leh harsatna tinrêng kârah pawh Lal Isua lo kal lehna leh Pathian ram a famkima lo thlengtûr beiseina hi dawhtheihna leh lungâwina nasa tak min siamsaktua ni a. Hei vâng hian chhan chhuah thu sawitu (Liberation

theologian) \henkhat chuan mi rethei te chhan chhuahna kawngdâltu niin an ngaih phah hial zâwk a ni.

Lal Isua lo kal lehna hi Krista chhandamna hnathawhtihfamkimna leh Pathian ram a famkima a lo thlenna tûr a nihavângin a pawimawh a. Pathian lalzia leh engkim chunga rorêltuleh thuneitu a nihzia mi tinrêngte mithmuh leh benghriatatârlanna tûr a nih av^ngin a pawimawh êm êm a ni. Lal IsuaKrista chhandamna hnathawh hi tlûkna avânga sualin a tihchhiatleh tihkhawlohte tundin lehna a ni. Lal Isua lo kal hma chuanmihring chhandamna pawh a la famkim thei rih lo va. Hekhawvêl leh thilsiamte pawh chhiatna bâwih ata an chhuak zalên thei rih dâwn lo va. Lal Isua a lo kal hunah chauh,mitthite kaihthawhin an awm ang a, rorêlnain a zui nghâl anga. Chutih hunah chuan chhandamna famkim kan changin, sualina tihkhawloh, lei leh vân leh a chhûnga thilsiamte pawh chhiatna bâwih ata chhuakin, Pathian fate zalênna ropui chu an changve dâwn a ni (Rom 8:18; Kol. 1:19,20).

Page 352: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 352/380

352 NILAI THUPUI

Lal Isua lo kal hunah chhandamna tihfamkima a awmrualin, Pathian ram pawh a famkimin a lo thleng dâwn a ni.

Lal Isua lo kal lehna hi Pathian lalzia leh engkim chunga rorêltuleh thuneitu a nihzia lanna niin mi thiamten an sawi \hin a. LalIsua thawhlehnain Pathian ropuizia leh thiltihtheihzia a lantîr ang bawkin, mitthi zawng zawng a kaihthawh tûr thu hianPathian lalzia leh thiltihtheihzia a tilang a. Chumi hnuah Krista\hutphah hmaa a lian a têa rorêlsak kan nih tûr thu hian Pathianchu dikna leh felnaa khat a nihzia a lantîr a ni.

 Ni hnuhn<nga rorêlna a awm hunah dikna hi kawtlaiah alet mai mai tawh lo vang. Rorêlna dik chu lui angin a luangtawh zâwk ang a, felna pawh Lal Isua lo kal hunah chuanluipui kang ngai lo angin a luang tawh dâwn a ni (Amos.5:24). He lei rorêlna hmaa tualthat leh zu zuar hremna pumpelh\hînte khân Krista rorêlna hmaah hremna an pumpelh theitawh lo vang a; amaherawhchu, Krista ringtu, an retheihna

avânga hnehchhiah leh awpbeha awm \hînte chu hlimin an âuchhuak ve thung tawh ang. Lal Isua lo kal lehna hi chhandamnaa famkima lo thlen hun, Pathian lalna leh rorêlna a famkimatundinna hun, tlûkna avânga sualin a tihkhawloh tawh zawngzawngte siam \hat lehna hun a nih avângin, harsatna kârah pawh Kohhranhote hi beiseina nung min petu a ni a. Chuvângin,Kohhranhoten Lalpa lo kal lehna thurin hi nghet taka kanvawn a pawimawh tak zet a ni.

 Sawi ho tûr 

Lal Isua lo kal lehna t<ra inbuatsaih a pawimawhzia engtinnge kan inzirtîr ang?

Page 353: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 353/380

353NILAI THUPUI

 November 30

VÂNRAM NUN DÂN TÛR Chhiar tûr : Mat. 11:28; Joh. 13:34; Phil. 2:5-8;

  I Joh. 3:2

Vânram nun dân tûr zânina kan ngaihtuah tûr hi zirlaihmasa lama ‘Ringtu Chanvo’ tih nên a danglamna a tlêm hleâwm e. Nakin thih hnu piah lama ringtute vânrama an nun dântûr sawina a nih rualin, tûna he leia ringtute nun dân leh awmdân sawina pawh a ni tel lo thei lo va. Eng pawh ni se, hunhnuhn<ng thu zir kan nih avângin nakin thih hnu piah lam lehkhawvêl tâwpa ringtute vânrama kan nun dân tûr lam thlîrinkan thupui hi kan ngaihtuah dâwn a ni.

Sadukai-ten thawhlehna chungchâng an zawhna leh Lal

Isuan a chhânna thu a\angin vânram nun dân tûr ngaihtuahnahi a inan loh theihzia kan hre thei âwm e. Sadukai-hote chuanthawhlehna awm an ring lo va, Pharisai-hote ngaih dân chuannakin thawhleh hunah kan taksa pângngai hi thawhpuia, kanhmêl ngai pawh la pua, nupui pasalte pawh la innei zui zêltûrin an ngai a ni.

Vânram nun dân tûr hi he leia mihring khawsak dân leh

ngaihtuahna mil hian sakhaw zirtîrna hian a kalpui niin a lang.Insual hrât tak hnam sakhaw inzirtîrnaah vânram hi insualnaleh inbeihna hmun la ni zêl tûra ngaih a ni a. America ramaramvah hrât tak mai hnamte chuan vânram hi duh tâwka anramvah theihna tûr hmun niin an ngaihtuah a. Mizo pi leh pute pawhin pialrâl nun dân tûr kha an khawsak dân milin anngaihtuah ve niin a lang. Hêng vânram nun dân tûr ngaih dânhrang hrangte hi Lal Isua zirtîrna nên a inang lo hle. Lal Isuan

Page 354: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 354/380

354 NILAI THUPUI

vânramah nupui pasal an inneih loh tûr thu a sawi a. Thihnaa awm loh tûr thu leh vântirhkoh tluka ringtute an awm tûr thu

a sawi a ni (Mat. 22:23ff; Mk. 12:18f; Lk. 20:34f).Bible zirtîrna êngah vânram nun dân t<r hi kawng hrang

hrangin a sawi theih a. T<n \umah hian kawng thum emawchauh târlan kan tum dâwn a ni. Vânram hi Pathian awmnahmun, a lalna leh thuneihna lan chhuahna hmun a ni a. Ahmangaihna leh \hatna a miten chatuana an chênna hmun a ni.Bible hian Pathian hi hmangaihnaa khat, hmangaih Pathian a

ni tih min hrilh a. Johana phei chuan Pathian hi hmangaihna ani tiin a sawi hial nghe nghe a ni (I Joh. 3:8). Pa leh Fapa lehThlarau Thianghlim pawh hmangaihnaa khat, hmangaihnain a phuar khâwm tlatte an ni. A chhandamna hnathawh pawhhmangaihna a\anga chhuak a ni a. Lei leh vâna a thilsiamte leha enkawlna hna chenin hmangaihna a\anga chhuak vek a ni.Chutiang taka Pathian hi hmangaihnaa khat a nih avângin

mihringte hi amah hmangaih tûr leh kan mihringpuite nên pawhinhmangaih tawn thei tûrin min siam a. A tîra Pathian minsiam dân ang tak khân awm thei ni ila, vânram nun dân kanlo zâwm dâwn a lo ni reng a ni. Chuvângin, vânram nun dântûr hi Pathian hmangaihna leh kan mihringpuite nênahmangaihnaa inphuar khâwm hi a ni tih kan hriat hmasak a pawimawh âwm e.

Thuthlung Hlui hun a\anga thupêk ropui ber leh a dawttuchu Pathian hmangaih leh kan mihringpuite hmangaih hi a ni tihLal Isuan a sawi a (Mk. 12:29-31). Johanan Pathian hmangaihleh kan mihringpuite hmangaih hi \hen hran hleih theih lohkhawpa inzawm a nih thu a sawi a. “Tu pawhin Pathian ahmangaih chuan a unau pawh a hmangaih bawk tûr a ni,” ati nghe nghe a ni (I Joh. 4:21). Pathian hi hmangaihna a nihavâng leh hmangahna hi a laka chhuak a nih avângin, Paula

Page 355: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 355/380

355NILAI THUPUI

  pawhin, “Hmangaihna hi eng tikah mah a reh lovang…chutichuan, hêng pathum rinna te, beiseina te,

hmangaihna te hi a awm reng ang,” tiin, vân thlenga hmangaihnahi kan chhawm zêl tûr a nih thu a sawi a (I Kor. 13:8). Heivâng hian Lal Isua pawhin “Thupêk thar ka pêk che u hi,inhmangaih ula, keiin ka hmangaih ang tak che u hian nangni pawh inhmangaih ula. In inhmangaih chuan mi zawng zawnginka zirtîrte in ni tih chumiah chuan an hria ang,” a ti nghe nghea (Joh. 13:34). He thupêk thar leh thupêk ropui ber pahnihLal Isua sawite hi ringtuten vân thlenga an nun dân t<r lehawm dân tûr a ni a. Paulan hmangaihna hi vân thlenga kanchhawm tûr, eng tikah mah reh lo tûr a nih thu a lo sawi bawk a. Chuvângin, hmangaihna hrui vuana Krista rilru pua awm hodial dial hi vânram awm dân tûr a ni.

Reformed theologian ropui tak Emil Brunner-a chuanKristiante beiseina thu a sawinaah Pathian chawimawi leh a

ropuina tihlan hi vânram nun dân tûr a nih thu a sawi a (EternalHope, p. 85). Hei hi Bible-in vânram nun dân tûr a sawi pawimawh dang leh chu a ni. Zâwlnei Isaian Pathian kohna adawn \um khân Pathian lal\hutthlênga \hu seraphim-ten ‘athianghlim e, a thianghlim e, a thianghlim e’ tia an chawimawilai a hmu a (Isa. 6:3). Rev. Liangkhaian “Thisen, thisen, thisentiin, bâng lovin kan zai ang,” a tih ang deuh khân, vân mitenPathian an chawimawi \hîn a nih a rinawm. Thupuan bung 4leh bung 5-ah vân miten Berâmno an fak thu kan hmu bawk a. Mipui chhiar sên lohten tûmkau kenga Berâmno an fak lehchawimawi thu pawh kan hmu bawk a ni (Thup. 6:9f). Pathianfak leh chawimawi hi vânram nun dân tûr a ni tih Bible hianmin kawhhmuh a ni.

Westminster Thuinchhângah ‘Pathianin mihring a siamchhan chu amah fak leh chawimawi hi a ni e,’ tiin a sawi a.

Page 356: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 356/380

356 NILAI THUPUI

Mihring chauh ni lovin lei leh vâna thilsiamte pawh hi Pathianchawimawina atâna siam a nih thu Bible-in min hrilh a ni. Sam

ziaktu phei chuan “Vânte khian Pathian ropuizia chu a hriattîr a, boruak zau tak khian a kutchhuak chu a lantîr \hîn,” tiin asawi nghe nghe a (Sam 19:1). Lal Isua chhandamna hnathawhzawng zawng pawh hi Pathian chawimawina tûr a ni a. Ringtutehi a tîra Pathian fak leh chawimawi tûra siam kan nih ang  bawk khân, chhandam kan nih chhan hi Pathian fak lehchawimawi hi a ni a. Kan âwkâ chauh ni lovin, Marin a sawianga, ‘kan nuna’ Pathian chawimawi tûr kan ni. Emil Brunner-a vêkin Pathian duhzâwng tih hi Pathian chawimawina a nihthu a sawi a (ibid.,). Lal Isuan ‘Nangin thil tih t<r mi p>k khaka ti zo va, khawv>lah ka chawimawi tawh a che’ tiin a Paduhz^wng tih kha Pa chawimawi d^n a nih thu a sawi (Joh.17:4). Lal Isuan “I duhzâwng vâna an tih angin leia min tirawh se,” (Mat. 6:10) tia \awng\ai dân tûr a zirtîr ang khân,vân mite nun dân tûr hi Pathian duhzâwng tia, kumkhuaa fak 

leh chawimawi hi a ni.

Vânram nun dân tûr hi hahchawlhna a ni. Lal Isuan,“Nangni thawkrim leh phurrit phur zawng zawngte u, ka hnênahlo kal ula, keiman ka chawlhtîr ang che u,” a tih khân, LalIsua zui hi vân thlen thlenga hahchawlhna a ni tih min hriattîr a. Thupuan bung 14:13-ah “T<n hnuah chuan mitthi, Lalpaathite chu an eng a thâwl ang; Thlarauvin, a ni, an thawhrimnatechu an chawlhsan tawh ang,” tih thu kan hmu bawk a ni.

Vânram nun dân hahchawlhna a nih thu hi kawng thuminngaihtuah theih a ni. A hmasa berin, hahchawlhna nun hi hekhawvêla thawhrimna te, hrehawmna leh harsatna tinrêng lakahahchawlhna a ni. Taksaa thawhrimna laka hahchawlhthlâkhlelhawmzia hi thawkrimte tân lo chuan a hlutzia hriat ahar mai thei e. Mi retheite hnêmtu ber chu he vânram,

Page 357: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 357/380

357NILAI THUPUI

hahchawlhna nun ram hi a ni. Tûn hma lam deuhva Americarama Negro-hote hla duh ber pakhat chu “Nakin vânram kan

thlen hun chuan nang leh kei hian pheikhawk bun tûr kan neive tawh ang a, Pathian fate zawng zawngin pheikhawk buntûr kan la nei vek dâwn,” tih hla hi a ni. Lung \hîl hmun satak mai kâra ke khi tiar tuar chunga ni tla vanvuaia la pâr enathawkrimten an thlâkhlelh êm êm chu, vânrama pheikhawk an bun ve hun tûr chu a ni. Mi rethei, thawkrim leh phurrit phurtetân vânram hi thawhrimna ata hahchawlhna a ni.

Hahchawlhna dang leh chu Lalpaa thite hahchawlhna,Pathian tâna an thawhrimnate an chawlhsan tawh tûr thu hi a ni.Lalpaa thiten an thawhrimna an chawlhsan tûr thu a sawi zawhah“An thiltihte chuan a rawn zui ve dâwn si a,” tih thu kan hmutel a (Thup. 14:13). Hei hi ringtute an thawhrimna avângalâwmman pêk an nih tûr sawina a ni. An dam laia Krista avângamartarte leh thawkrimte chuan vânramah hahchawlhna leh

chawimawina lallukhum an khum dâwn a ni. Thupuan bung21:4-ah “An mit ata mittui zawng zawng a hru fai ang a, thihnaa awm leh thei tawh lo vang a; lungngaih te, \ah te, nat te pawha awm tawh hek lo vang,” tiin Lalpaa thi, ringtute hahchawlhnathu a sawi a. Chuvângin, vânram kan thlen hunah Krista avângathawkrimten felna lallukhum an chang ang a. Natna leh thihnate, lungngaih leh \ah te tuar tawh lovin, kan hmangaihte nênchatuanin hlimna hla kan sa ho tawh ang.

Vânram nun dân tûr hahchawlhna dang leh chu sual phurritlaka thlarau nun hahchawlhna hi a ni. Sualna - mahni hmasialnaleh chapona phurrit phurin he leiah hian ringtute pawh kanrûm \hîn a. Sualnain hmun an chan ve tawh lohna vânram kanthlen hunah erawh chuan kan phurrit zawng zawng a tla faivek tawh ang a, Krista rilru - inngaihtlâwmna leh

Page 358: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 358/380

358 NILAI THUPUI

thuhnuairawlhna te, hmangaihna leh lainatna thinlung puin thlarauhahchawlhna nuam kan chang hlen tawh dâwn a ni.

  Sawi ho tûr 

V^nram nun d^n t<r kan sawi lan b^k engte nge?T<nlai mite rilru mil leh hriat thiam theih t<rin engtin ngekan sawi ang?

Page 359: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 359/380

359NILAI THUPUI

 December 7 

HUN HNUHNÛNG THUA ZIRTÎRNA HIMTÂWK LOTE

Chhiar t<r : I Tim. 2:15-19; Tita 2:1,7-8; I Pet. 4:11

Hun hnuhn<ng thu kan lo zir zo dâwn hnai ta a. Thupuihrang hrang kan zir tawh a\angte khân Bible-in hun hnuhn<ng

thu a sawi dân leh Kohhran thurinin a puan chhuah dânte engemaw chen kan hre thei âwm e. Chutih rual chuan hunhnuhn<ng thu hi thu harsa tak, sawi fiah leh dawnsawn thiam pawh awlai lo tak a nih dân te pawh kan hria ang a. Hêngteavâng hian hmasâng a\ang tawhin hun hnuhn<ng thu hi inhnialnachawk chhuaktu a ni ve \hin a. Zirtîrna dik lo leh him lo pawha chhuah ve fo \hinna a ni. Mizo Kristiante zîngah pawh hunhnuhn<ng thu kalsual phah nâna hmang sawi tûr kan \hahnemta hle. Chuvângin, kan thupui zir tûr hi kan ngaihtuah chian a pawimawh hle ang.

Hun hnuhn<ng thua zirtîrna him lo langsâr tak mai chu alo kal lehna thurin phatsanna hi a ni. Tirhkohte leh ringtuhmasaten Lal Isua lo kal lehna nghâkhlel taka an thlîr lai khân“A lo kal lehna thutiam chu khawiah nge? Siam tirh ata engkima awm pângngaiin a la awm zêl alâwm?” (II Pet. 3:4) tia LalIsua lo kal leh ring lo, pawm hauh lo ringtute eng emaw zâtan awm a ni. Hêng mite hi Grik finnain an ngaihtuahna akaihhruai ‘Gnostics’ an tihhote an ni hlawm a. Hun hnuhn<ngthua zirtîrna him lo satliah mai pawh ni lo, zirtîrna dik lo tiasawi ngei ngei tûr chi a ni. Gnostic-hoten Lal Isua lo kal lehnamai ni lovin, mihring taka a lo chan thu pawh an pawm lo (IJoh. 4:3). Chuvângin, ringtu hmasate zînga Gnostic zirtîrna

Page 360: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 360/380

360 NILAI THUPUI

 pawmtute chuan Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thlengkha Lal Isua lo kal lehnaah an ngai a. Chu bâkah, mi malin

Krista a zawmna leh a hnêna a inpuanna hi a lo kal lehnaahan bel a. A hranpaa Lal Isua lo kal lehna hi awm tûrah anngai lo.

Lal Isua lo kal leh ring loten a lo kal leh huna mitthithawhlehna leh rorêlna lo awm tûr hi an pawm thei lo bawk.A \ûlna leh pawimawhna a hre lo va. Mitthi thawhlehna te, nihnuhn<nga rorêlna leh Lal Isua lo kal lehna te hi thil inzawm

tlat a nih avângin, Lal Isua lo kal lehna phatsantute tân mitthithawhlehna leh ni hnuhn<nga rorêlna thu hi pawm theih a nilo rêng a ni. Anni ngaih chuan Lal Isua ringtute chu thlarauThianghlim zârah Pathian lamah tihnun leh kaihthawhin kanawm tawh a. Chatuan nun, vân nun tem tawh kan ni a. Pathianhmaa thiam chang kan ni tawh bawk a. Chuvângin, anni ngaihchuan a hranpaa awm leh tûr chi-ah an ngai lo.

Chu bâkah, Grik finnain taksa hi sual nêna inzawm thlarautân in nia a ngaih, chatuan thil ni lova a dah a ni a. Lal Isuachhandamnain a huam tel tûrah an ngai lo. Chuvângin, chutiangGrik finnain a kaihhruai ringtute chuan mitthi thawhlehna hi anhrethiam thei lo va, an pawm thei lo va. Ringtu thlarau tihnunaawm hi thawhlehna chu ni tawh maiin an ngai a (II Tim. 2:15-19). Ni hnuhn<nga rorêlna pawh thleng tawhin an ngai a.

Ringtu thiam chang tawhte tân pawimawhna leh hlutna neiinan hre lo.

A chunga hun hnuhn<ng thua zirtîrna dik lo kan sawilan tâkte khian Mizo Kristiante zîngah bu an khuar ve a.Kohhran nâwlpuiin Lal Isua lo kal lehna thu te, mitthithawhlehna leh ni hnuhn<nga rorêlna lo thleng tûrte nghâkhleltaka kan thlîr mêk lai hian, Mizorama harhna lo thlen tirh

Page 361: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 361/380

361NILAI THUPUI

lam kum 1913 vêl a\ang tawh khân Mizo Kristiante zîngahLal Isua lo kal leh tawha ngai tlatte an awm a. Gnostic

Kristiante ang deuh bawkin, harhna lo thlennaa Thlarauhnathawh lo thleng hi Isua lo kal lehnaa ngaiin, a lo kal lehlehna dang awm \ûlin an hre lo a ni. Chutih rual chuan Isuaneih hi thawhlehnaah an ngai nghet êm êm bawk a. He zirtîrnahi mi hrang hrangin rawn paw chhuakin, Mizo Kristiante himin chîm deuh renga sawi theih a ni. Hetiang hun hnuhn<ngthua zirtîrna dik lo leh him lo hi Bible zirtîrna kalh a ni tihkan chhinchhiah a pawimawh a. Johana phei chuan ‘Kristadodâltu’ a ti hial a (I Joh. 4:3). Paula pawhin Pathian zah lo,Setana hnêna pêk tûr a ti a ni (I Tim. 1:20).

Zirlai hmasa lamahte kan sawi lan tawh angin kum sângrorêl thu leh a kaihhnawih zirtîrna hian zirtîrna him tâwk loken tel a nei nual bawk. Chûng zîngah chuan Thuthlung Hluizâwlneite hrilhlâwk anga Israel hnam tundin leh tûra ngaih d^n

chak tak awm hi a ni. He ngaih d^n hi kum sâng rorêl leh akaihhnawih – mi thianghlim lâwr thu te, hrehawmna nasa tak hun leh Har-Magedon Indona chungchânga zirtîrna rawn irhchhuahna bul niin a lang. A him lohna chu Thuthlung Thar hiThuthlung Hluia Israel-te hnêna Pathian thutiam leh zâwlneitehrilhlâwk lo thlen famkimna a nih thu an pawm lo va. Kohhranleh a rawngbâwlna hi Thuthlung Hlui zâwlneite hrilhlâwknaalang lo nia ngaiin, programme tlazep ang lekah an chantîr a.Hei hian Israel hnam aia Kohhran an dah hniamzia leh anngaih pawimawh tâwk lohzia a tichiang hle. Kohhran hi Israel-te dinhmun luahtu a ni tih an pawm lo bawk a. Hêng a\angtehian kum sâng rorêl thu leh a kaihhnawih zirtîrna hi bih chian\ûl tak a ni tih a hriat theih.

Chu bâkah, kum sâng rorêl thu leh a kaihhnawih kansawi lan tâkte khi khuhhawnna bu leh thuziak \an chhana

Page 362: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 362/380

362 NILAI THUPUI

chher chhuah a ni hlawm a. Daniela bu leh Thupuan butehi an innghahna pui ber a ni a. Ezekiela bu leh Bible bu

danga khuhhawnna thuziakte an hmang nasa hle bawk a.Hêng lehkhabua thuziakte hi a ngial a nganin an pawmtlângpui a, inzirtîrna atân pawh an hmang zui nghâl niin alang. Hetianga Pathian thu an hrilhfiah dân leh kalpui dân pawh hi bihchian a \ûl hle. Bible bu pum puiah kum sângrorêl thu hi Thupuan bung 20-ah chauh sawi lan a ni a. Hunhnuhn<ng thurin laipui ber anga kalpui hi Bible zirtîrnakalpui dân him leh \ha a ni lo.

Kum sâng rorêl huna Jerusalem temple din thar leh t<rainzirtîrna te, temple-a inthâwina te pawh Thuthlung Hlui hunlai anga tihthar leh tûra zirtîrnate phei hi chu Chanchin |hanên a inkalh a. Temple-a inthâwinate tihthar a nih chuan LalIsua tlanna hnathawh leh Chanchin |ha hi eng mah lovah anchantîr tihna anga ngaih theih niin a lang. Israel hnam heti taka

ngaih pawimawhna hi Juda rilru leh ngaihtuahna a\anga chhuak a ni a. Bible leh Kohhran thurin a\angin zirtîrna him lo tak niina lang.

Kum sâng rorêl leh a kaihnawih zirtîrna hian Lal Isua lokal lehna hi \um khat mai ni lovin \um hnih angin a kalpui a.Mi thianghlim lâwr \uma lei rap lova vân chhûm thlenga a lokal \um leh Har-Magedon indona titâwp tûr leh kum sâng

rorêl tûra a lo kal \um nên, a pahnihin Lal Isua lo kal lehnahi \um hnih anga sawi lan a ni a. Mitthi thawhlehna phei chumi thianghlim lâwr \uma ringtute thawhlehna bâkah kum sângrorêl \antirha martarte thawhlehna leh kum sâng rorêl zawharinglote thawhlehna te nên, \um thum lai mai sawi lan a ni a.Kohhran thurin leh zirtîrna hian Lal Isua lo kal lehna te, mitthithawhlehna leh ni hnuhn<nga rorêlna te hi \um khata a indawtalo thleng tûr angin a kalpui a. Mitthi thawhlehna chi thum awm

Page 363: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 363/380

363NILAI THUPUI

tûr thu leh Lal Isua lo kal lehna \um hnih lai awm tûra zirtîrnahi Kohhran zirtîrna nên sawi rem ngai tak a ni bawk.

Hun hnuhn<ng thua zirtîrna dik lo leh him tâwk lote khivawiin thlenga Kohhranhote min chîmtu an nih avângin kanngaihvena, a laka Kohhranhote kan invên fîmkhur a pawimawhhle. Rev. Lals^wman a sawi angin, kum sâng lalramchungchâng zirtîrna hi Mizo Kristiante zînga zirtîrna pênhleh(Apocalyptic sects) eng emaw zât lo irh chhuahna bul a ni a.(Kristian Thurin Zirna, p. 313). He zirtîrna avâng hian mi eng

emaw zâtin Kohhran an chhuahsan phahin, India ram khua lehtui \ha ni thei lo khawpin mi \henkhatte phei chu a tibuaiin, atichi-ai a. A \hente phei chuan Mizo nihna leh Kristianna pawh hnualsuatin, an thlauhthlâk phah a, Chanchin |ha pawhan hnâwl phah hial ta a ni. Chuvângin, hun hnuhn<ngchungchânga zirtîrna dik lo leh him lo lakah hian Kohhranhotekan invên fîmkhur a \ûl hle.

 Sawi ho tûr 

Hun hnuhn<ng thua zirtîrna him lo kan sawi tâkte khi engangin nge kan ngaih? Hêng zirtîrna him lo lakah Kohhranhoteengtin nge kan inv>n ang?

Page 364: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 364/380

364 NILAI THUPUI

 December 14 

HUN HNUHNÛNG LEHTÛNLAI THIL AWMZIA

Chhiar tûr : Rom 13:11-14; II Pet. 3:11-13; Mk. 13:24

Hun hnuhn<nga khawvêla thil lo thleng tûr chi hranghrangte Bible-ah sawi lan a ni a. Chanchin |ha bu hmasa

 pathuma kan hmuh angin, Lal Isuan a lo kal hmaa indo lehindo thuthang an hriat tûr thu a sawi bâkah hri, \âm leh lîrnghînglo awm tûr thute a sawi a. Ni leh thla a ên tawh loh tûr thute, arsite an tlâk tûr thu te leh vân thiltihtheihna tihnghîn a nihtûr thute chenin a sawi a ni.

Thuthlung Hluia zâwlneiten hun hnuhn<nga Lalpa Ni lothleng tûr an sawinaah chhiatna chi hrang hrang lo thlen tûr 

thu an sawi \hîn. Amosa phei chuan “Lalpa Ni chu êng nilovin, thim a ni dâwn lo vem ni?” a ti chhuak hial nghe nghea ni (Amos. 5:19). Joela pawhin “Ni thimah a chang ang a,thla thisenah a chang ang a, Lalpa Ni ropui tak leh hmingthangtak chu a lo thlen hmain” a ti bawk a ni (Joel. 2:31).

A chunga Lal Isua thusawite leh zâwlneite thusawitekhi ngaihtuah chungin, Paulan “Tûnlai thil awmzia in hriat

avâng leh muhîlte thawh harh a hun tawh tak zet a ni tih inhriat avângin chu chu ka sawi a ni” (Rom 13:11) tiin, LalIsua lo kal leh a hnaih tawhzia a sawi a, hlim taka an tawhtheih n^n \ha taka inbuatsaih tûrin a fuih a. Pathian thuinhun hnuhn<nga thil thleng tûr a sawite leh Paulan ‘tûnlaithil awmzia’ a sawina \awngkam hi hawhin, kan thupui hikan thlîr zui nghâl dâwn a ni.

Page 365: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 365/380

365NILAI THUPUI

Zirlai hmasa lamah hun hnuhn<ng chhinchhiahna chi hranghrangte kan zir tawh a. Chuvângin, t<n \umah hian khawvêl

tâwpna thlentîr thei mai dâwna khawvêl mi fingte pawhin anngaih, thuneitu leh rorêltute lu pawh tihai \hîntu thil pahnihemaw chauh kan luhchilh deuh bîk dâwn a ni.

A hmasain, râlthuam hlauhawm ‘nuclear râlthuam’ avângakhawvêla chhiatna râpthlâk lo thlen hlauhna thu hi lo thlîr ila. Nuclear râlthuam hlauhawm avânga chhiatna lo thleng tûr hi J.Moltmann-a chuan ‘Nuclear râlthuam avânga khawvêl tâwp

hun” (Nuclear End – Time) tiin a sawi a. Nuclear râlthuamhmanga indona lo awm hun tûr hi khawvêl tâwp nî ni theiina ngai a ni.

Indopui 2-na tâwp dâwna Atom bomb siam chhuah a lonih a\ang khân, râlthuam hlauhawm ‘nuclear râlthuam’ chi hranghrang hi khawvêl sawrk^r lian leh thil tithei zual pangatensiamin, an kawl reng tawh a. Hun eng emawti chhûng sawrk^r 

lian zual panga emaw lekin an siam leh kawl \hin kha tûnahhian sawrk^r sawmhnih dâwn laiin nuclear râlthuam hi ansiamin, an lo kawl ta a. Chûng zîngah chuan Israel pawh a tela, India leh Pakistan pawh an tel tawh bawk a ni. Nuclear râlthuam neih tumin Mosolman ram \henkhatte pawhin \an anla mêk a. Iran leh Syria phei chuan rei lo têah he râlthuamhlauhawm hi an neih ve theih mai rin a ni.

 Nuclear râlthuam hlauhawmzia hi sawi t<r tam tak a awmang. A tîra atom bomb an siam chhuah hmasak ber Japankhawpui pahnih, Hiroshima leh Nagasaki khawpuia an thlâk ringawt pawh Indopui Pahnihna titâwp nghâl thei khawpin achak a ni. Tûnlaia nuclear râlthuam phei hi chu a lêt tam takina chak lehnghâl a. Tûna nuclear râlthuam neih sate hi engemaw avângin tihpuah ni ta hlawm sela, khawvêl pum pui hi

sawi hleih theih loh khawpa nasaa chhe vek tûra ngaih a ni.

Page 366: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 366/380

366 NILAI THUPUI

Chutiang khawpa râlthuam hlauhawm chu mihring, mahnihmasialna leh chaponaa khat kutah hian a awm a. Eng tikah

emaw chuan a kawltu mihringte hian insûm theih loh hun anla neiin, hmeh puah hun an la neih ngei a rinawm a. Lal Isualo kal leh hma hian khawvêl hi a chhe vek hman ang tihhlauhthâwnawm tak a ni. Hetianga chhiat rup theihna dinhmunakhawvêl hi a din tâk avâng hian scientist-hote leh sawrkar hotute hi khawvêl tâwp hnaih tawhzia hre chiangtute an lo nizâwk mah a. Atomb bomb hmu chhuaktu Albert Einstein-a phei kha chuan ‘khawvêl hi a chhiat mai lohna tûrin, mihringngaihtuahna hi thlâk danglam a \ûl ber” a ti chhuak hial a ni(Moltmann , The Coming of God , p. 204)

Pathian thu a\angin nuclear râlthuam hi khawvêl tâwpnaatâna Pathian hmanrua a ni thei mai ang em tih zawhna hingaihtuah theih tak a ni. Lal Isuan a lo kal leh huna ni leh thlaa ên loh tûr thu te, vân tihnghîn a nih tûr thu a sawi te leh,

Lalpa Ni lo thlen hun tûr zâwlneiten an sawi te han ngaihtuahin,nuclear râlthuam hmang hian khawvêl tâwpna hi Pathianin athlentîr thei a ni. Reformed Theologian Moltmann-a meuh pawhin, khawvêl chhiatna hi Pathian kutah chauh a awm emawkan tih laiin, mihring kutah pawh a lo awm reng a ni, a tih phah hial a ni (Ibid). Engkim hi Pathian rorêlna leh thuneihnahnuaiah a awm tih erawh theihnghilh loh tûr a ni ang.Chawngzawng pakhat pawh a thu lova tlâktîr remti lotu,Engkimtithei Pathian thu lovin tu man nuclear bomb tihpuahnaan hmet puak lo vang tih kan ring tlat tûr a ni a. Chutih rualchuan, khawvêl hi Pathianin \ûl a tih hunah a titâwp mai theitih hi hriat reng bawk tûr a ni.

 Nuclear râlthuam ang bawka khawvêl chhiatna thlentîr theitu dang leh chu tûnlaia thilsiam chunga chhiatna thlengmêk  (ecological crisis/enviromental cririsis) hi a ni.

Page 367: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 367/380

367NILAI THUPUI

Moltmann-a chuan ‘thilsiamte chhiatna avânga khawvêl tâwphun’ (Ecological End Time) tiin a sawi a ni.

Indona râlthuam hlauhawm siam chhuah avâng te, thilsiamlama hmasawnna chi hrang hrang (industrial, scientific,

technological) leh mihring ei leh bâr lama hmasâwnna chi hranghrang hian thilsiamte chungah chhiatna a thlentîr nasa êm êmreng a. Vân boruak leh tuifinriat te pawh chhiatnain a nang vêlmêk a. Hêng chhiatna lo thleng avâng hian tûn hma lama la hriatngai loh chhiatna hmahruai - vân boruak pawh thu te, chhim

tâwp leh hmâr tâwpa vûr tlangte leh tlâng sâng chhîpa vûr tuiral\an tâk thute hian khawvêl hi a \hâwng nasa ta hle a. Nakinlawka tuifinriat tui chîm chin (Ocean level) lo sâng chho avânga pil mai t<r khawpui leh thliarkâra chêngte tân phei chuan amanganthlâk \an hle tawh a. Kan \henawm ram \henkhat,Bangladesh leh Assam phaitual hmun \henkhat a rawn chîmhun tûr hi Mizoram tân pawh thil lungngaih thlâk tak a ni. Dîl

leh luipui \henkhat a kangchat a. Phaitual tuichhunchhuahte akangchat \an mêk bawk a. Mihring duhâmna leh chin tâwk neihlohna avângin ramngaw lah an chereu sâwtin, ramsa \henkhattean mang \an mêk bawk a. Leilung ata ramsa lianpui Dinosaur (Dai-no-sawr) an mang hlen ta ang maia, ramsa mang hlen tûr hi an la tam hle dâwn a ni.

Thilsiam dangte leh mihring nunna te hi a inzawm nghehzia

Bible a\angin kan hre thei. Pathianin thing leh mau leh ramsatea siam zawh hnua a tâwpa mihring a siam thu hian thilsiamdangte tel lova mihring hi nung thei kan nih bîk lohzia, mihringnunna leh thilsiamte nunna a inzawm nghehzia min hriattîr a ni. Natna leh nuclear indona avângin thi vek lo pawh ni teh rêngila, thing leh mau leh ramsate an rêm hun chu mihring tâwphun tûr, rêm hun tûr a ni thei tho dâwn a ni. Nuclear indonahi vawi leh khata chhiat rupna thlentu tûr a nih laiin, thilsiamte

Page 368: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 368/380

368 NILAI THUPUI

chunga chhiatna hi zâwi zâwia thleng tûr, nuclear indona aia pawha mihring tân control harsa zâwk a ni a. Cancer leh

AIDS natna mihringin kan thihpui ang deuha khawvêl mihringinkan la chhiatpui tûr niin mi thiamte chuan an ngai a ni.

Pathian thuin thilsiam chunga chhiatna lo thleng tûr hi ahai lo. Mihring sualna hnathawh a nihzia pawh Genesis bungthum thua mihring tlûkna thu khân a lo târlang tawh a. Mihringsualna - chapona, mahni hmasialna leh duhâmna avângathilsiamte chhiatna bâwihah an tân thu leh nauvei na tuar ang

maia rûm ve ang hialin Paula phei chuan a sawi a ni. Hetitaka thilsiamte mihring sualnain a tihkhawloh avâng hian LalIsua chhandamna pawhin thilsiamte chhandamna hi a keng tela. Paula vêkin Lal Isua Krista kraws hi lei leh vâna thilsiamzawng zawngte infâwk khâwmna leh inremna a nih thu a losawi tawh a (Kol. 1:19,20). Lal Isua pawhin, “Khawvêl zawngzawngah kal ula, thilsiam zawng zawng hnênah chuan Chanchin

|ha hi hril rawh u,” a ti bawk a ni.Eng pawh ni se, thilsiamte chunga chhiatna lo thleng hi

mihring leh khawvêl chhiatna thlen thei a ni tih hre reng ila.Chutiang bawkin, nuclear indona pawhin eng hunah pawhkhawvêla chhiat rupna a thlen thei bawk a ni. Pathian kutahkhawvêl leh kan nunna hi a awm tih hre chungin, hêng tûnlaithil awmzia kan hriatte hi Pathian hnaih phah nân hmang thei

ila a duhawm hle ang.

 Sawi ho tûr 

Tûnlai thil awmzia kan sawi pahnihte b^kah hian Lal Isualo kal hnaih tawhzia chhinchhiahna thil dang kan hriatte sawini se. H>ng khawv>l chhiatna thlentîr theitute lakah hian

Kohhranin engtia hmal^k nge \ha ber ang?

Page 369: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 369/380

369NILAI THUPUI

 December 21

HUN HNUHNÛNG LEH MIZOTEChhiar tûr : Isa. 52:10; Heb. 1:1; 10:23

Rev. William Williams-a’n kum 1891 March leh Aprilthlaa ni sawmthum lai Chanchin |ha hrila Mizoram a rawntlawh \um khân a thinlunga Pathian thu nung reng awm chu,“He ram Chanchin |ha hi hnam zawng zawng hriattîrna tûrinkhawvêl zawng zawngah hrilhin a awm ang; chumi zawhahchuan tâwpna chu a lo thleng ang,” tih thu hi a ni (Mat.24:14). Khasi rama a haw hnua Wales ram lama report a zu pêk \umin a sawi tel nghe nghe a. “Keini Chanchin |ha hresi, Ênna hmu tate hian; Chatuan nunna êng thu hi an hriat kan phal lâwm ni” tiin Welsh Kohhranin Mizoramah Chanchin |hameichher chhi êng ngei se a duhzia a târlang zui a ni.

Rev. William Williams-a’n min rawn tlawh hun lai khânMizoram hi ram dang miten an la tlawh pawh loh ram thimtak mai a la ni a. Rev. Williams-a kalpui Scottish Upa Aitken-a pawhin Mizoram an thlîr vêl a, “Africa khawmualpui ang bawka thim a la nih hi,” a ti chhuak nghe nghe. Khatih hunlaia kan pipute kha hnam mâwl bera an chhiar an la ni rênga. Mihring pawh a sîng bia chhiar tham lek an la ni. Ziak leh

chhiar thiam sawi tûr pawh awm lo khawpin an la mâwl a.Taksa thila an pachhiat ang bawkin, thlarau lam thilah pawhan pachhia a. Ramhuai hlauhnain an khat a. Hma lam thlîrnaleh beiseina an la nei chau hle a ni. Khawvêl lo awm \an dânthawnthu an nei ve a, a tâwp hun tûr thlîrna erawh sawi tûr an nei meuh lo. Natna leh thihna hian an nun ram a tibuaithei hle. Thihna hi mihring tâwp hlenna angin an ngai lo va,

Page 370: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 370/380

370 NILAI THUPUI

mitthite thlarau dinhmun an hriat phâk chin erawh athlâkhlelhawm loh hle.

Mizo piputen mitthite thlarau awmna t<r hmun pahnih – mitthi khua leh Pialrâl awmin an ring a. Pialrâl hi faisa ringanuamsa deuha awm theihna hmun, thangchhuah nu leh patechauh kalna tûrah an ngai a. A bâk zawng chu Mitthi khuaakal vek tûra ngaih an ni. Mitthi khuaah hian an dam laia ankhawsak dân ang deuhvin, nupui pasal pawh la inneih zuitheih tûrah an ngai. Hnate pawh thawka, in leh lote pawh nei

tûra ngaih an ni. An thil neihte erawh chu an dam laia an thilneihte nêna khaikhin chuan a nêp hlei hle, a lem ang deuhangaih theih vek a ni. Mizo pi leh puten thih hnu piah lamkhawvêl an thlîr dân hi nêp hlein lang mah se, Thuthlung Hluihun laia thih hnu piah lam thlîr dân nên erawh a inhlat lo.Saltân hmaa Seol ngaih dân nêna khaikhin phei chuan kan pipute thlîr dân kha \ha deuh zâwka ngaih theih a ni.

A chunga kan sawi tâkte khi kan pi puten Chanchin |haan hriat hmaa taksa lama an dinhmun tlângpui leh hun hnuhn<ngan thlîr dân a ni a. Kum zabi 19-na tâwp dâwn \êpah khawvêltâwp dâwn \êpa an ngaih hun tawhah Welsh Mission lehArthington Mission hmangin Pathianin Chanchin |ha min rawn pe a. Mitthi khua leh pialrâl aia nuam zâwk vânram a lo langa. Mi rethei leh chak lo ber tân pawh Lal Isua rin chuan luh

mai theihna leh kai mai theihna a lo ni reng mai bawk a. Chu bâkah, anmahni hruai tûra ropui tak maia vân a\anga Lal Isualo kal tûr an hriat \antirh laia an thinlung lâwmzia tûr kha,keini \hangtharhote hi chuan kan hriat thiampui phâk lo hleang le! Harhna thupui ber a lo ni \hin te kha a mak lo va.Vânram ngaih hla pawh lo phuah hnem tûr rêng an lo ni!

A chunga kan sawi tâk ang khian Mizo Kristiante hi

Chanchin |ha kan hriat \antirh a\angin hun hnuhn<ng thu hian

Page 371: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 371/380

371NILAI THUPUI

min chiah hneh hlein a lang. Mizorama missionary lo chhuaktekha kum zabi 19-naa Sâpram harhna (evangelical 

movement)-in a hrual leh a châwmhote an ni hlawm a. Welshram harhna ngaisâng takte an ni hlawm a. Hrehmun leh vânramawm ring nghet tak mai, Lal Isua lo kal leh beiseina nghettaka vuantute an ni.

Rev. William Williams-a thinlung luahtu Matthaia bung24:14 a nih dân a\ang ringawt pawhin Welsh Kohhran lehMission khân Lal Isua lo kal lehna an ring hnai hle tih a hriat

theih a. Pu Buanga te \hian dûn rawn tîrtu Robert Arthington-a phei kha chu Lal Isua lo kal leh nghâkhlel ber pâwl zîngami a ni. Hei vâng hian Missionary-te khân hun hnuhn<ng beiseina hi a tîr a\angin Mizote thinlungah an tuh nghet a. LalIsua - mitthite kaitho tûr leh rorêl tûra a lo kal leh tûr thu te,ni hnuhn<nga mi zawng zawng kaihthawh kan nih tûr thu lehrorêlna \hutphah hmaa kan la din tûr thute fiah takin a tîr 

a\angin min lo zirtîr a. ‘A lo kalin, A lo kalin, a lungmawilâwr tûrin,’ tih hla hmang tein, a lian a têin Lal Isua lo kaltûr thu hi kan Missionary-te khân min zirtîrin, kan thinlungahan tuh nghet hle a ni.

Harhna \um hnihna (1913) leh \um thumna (1919) tekhân Lal Isua lo kal lehna hi thupui berah neihin, MizoKristiante thinlungah a rawn chhêm alh nasa hle tih harhna

chanchin a\angin kan hre thei a. Kum 1919 harhna phei khachuan hun hnuhn<ng beiseina hi a rawn chhêm alh nasa lehzuala. Nakin beiseina lam hla \ha tak tak a rawn kai chhuak  bawk a. Revd. Chuau\huaman a sawi angin, hêng harhna hlatehian pialrâl tih \awngkam pawh a ti-kristianin, vânram sawinaatân hman \an a lo ni ta hial a. Tûnlaia Pathian thu zirnaamahni hman zia (culture) hmanga Pathian thu sawi leh zirtîr 

Page 372: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 372/380

372 NILAI THUPUI

ngaih pawimawhna (contextual theology) bul \antu a lo nithei hial a ni (Calvin-a leh Mizo Nun, p.106 ).

Kum 1919-a harhna \um thumnain Mizo Kristiantethinlunga hun hnuhn<ng beiseina a chhêm alhsak nasat laitakin, NEIG Mission kal tlangin Mizo Kristian \henkhattenkum sâng rorêl thu leh a kaihhnawih zirtîrnate kan hmêlhriat\an a. Heta \ang hian Mizo Kristiante zîngah kum sâng rorêltuipui leh lunglênpui tâwk an awm chho ta reng a ni. Israelhnam ngaihsânna leh Israel mi nih ve châkna te pawh a chawk 

chhuak nasa zual a. Kum sâng lalram ngaihna boruak a\angairh chhuak zirtîrna chi hrang hrang, Kohhran thurin leh inzirtîrnanêna inkâwlkalh tak tak eng emaw zat a lo chhuah phah ta ani. Kan rama zirtîrna dik lo av^nga Kohhran chhuahsan zîngahhian kum s^ng ror>l zirtîrna av^nga chhuak an tam ber hial^wm e. Vawiin thlenga Mizo nihna leh Kristianna thlauhthlakhawpa Israel mi nih duhna leh châkna lo sosâng chho zêl

 pawh hi kum sâng rorêl tuipuina nên inzawmna neiin a lang.Kum sâng rorêl leh a kaihnawih zirtîrna tuipui tâwkte

awmin, he zirtîrna avânga rinna kawnga harsatna tâwkte sawitûr awm bawk \hîn mah se, Mizo Kristian tam ber hian hunhnuhn<ng chungchânga Kohhran thurin leh zirtîrnate kan zui\ha hlein a lang. Missionary-te pawhin Theological School lehSunday School te \ha taka min neihpuiin, Bible leh Kohhran

thurinte a chîn chhuakin min zirtîr a. Hêngte hi Kohhran mipuitenhun hnuhn<ng chungchânga Kohhran thurin leh zirtîrna kan lazui \hat phahna chhan a ni. Chutih rual chuan hun hnuhn<ngthu hian Kohhranhote thinlungah hmun a chang tam hle zêlina lang. Hmasâwnna chi hrang hrangin min chîm fê tawh hnu pawhin nakin beiseina leh vânram ngaih hlate hi kan hla sak tam pâwl a la ni reng a. Kan \halaite thlarau nun awih tleinahla tam tak hi vân lam ngaihna leh nakin hun beiseina hlate a

Page 373: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 373/380

373NILAI THUPUI

ni hlawm a. Harhna lam hla tam tak pawh hi hun hnuhn<ng beiseinain a pawlh tam hle a ni.

Kan sawi tâkte a\ang khian hun hnuhn<ng thuin MizoKristiante a phuar ngheh dân a hriat theih âwm e. MizoKristianna bul \antu kan mission te leh kan missionary-te khahun hnuhn<ng beiseina nung nghet taka vuantute an ni a.Chanchin |ha leh Kristianna an rawn ken hi Mizote tân beiseina nung min siamsaktu a ni. Harhnain hun hnuhn<ng beiseina hi nasa takin min chhêm alhsak a. Vawiin thlengin

Mizo Kristiante hi hun hnuhn<ng beiseinain a awih tlei lehchâwm lente kan ni a. Kan hrehawm ber lai pawha kaninthlamuanna ber a la ni reng bawk. Petek phah nân leh pên bo phah nâna hmang tâwkte awm bawk \hîn mah se, MizoKristiante hian ‘Lal hna i thawk ang u, Lalpa lo kal thlengin’ 

tia kan beisei thurin hi nghet taka vuan chung zêlin Chanchin|ha kan hril zêl dâwn a ni.

 Sawi ho tûr 

Mizo Kristianten hun hnuhn<ng thute hi thlarau lam nunahkan sâwtpuiin kan inhria em? Tûn aia kan sâwtpui lehzualtheih nân engti kawnga hmalâk t<r nge ni ang?

Page 374: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 374/380

374 NILAI THUPUI

 December 28

ENNAWNNA

Hun hnuhn<ng thu kan zir t^k a\anga sawi chhuah duh kanneih apiangte sawi n^n hman ni se.

Emaw

Kohhranin \ha a tih anga hman ni se.

Page 375: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 375/380

375NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

LEHKHABU LEH THUZIAK DANGRÂWNTE

Bavink, Hermon. The Last Things: Hope for This World and 

the Next . Grand Rapids: Baker Books, 1996

Biaksiama, P.C. Hun Hnuhn<ng Hrilhlâwkna. Aiz^wl: Lal\hai,1999.

Biederwolf, William E. The Second Coming Commentary.

Grand Rapids: Baker Book House, 1985Bock, Darrell L (ed). Three Views on the Millennium and 

 Beyond . Secunderabad: OM books, 1999

Brunner, Emil. Eternal Hope .Trans. Harold Knight. Philadelphia:The Westminster Press, 1954.

 Buhfai\hâm Centenary Souvenir. Aizâwl: Presbyterian Hmeichhe

Inkhâwmpui Lian, 2010.Bultmann, Rudolf. History and Eschatology. Edinburgh: The

University Press, 1957.

Chhiatni |hatni Kaihhruaina. Aizâwl: Mizoram PresbyterianKohhran, 2009.

Chhuanliana R & Rawsea, LH. Thuthlung Thar Zirna.Aizâwl:

ATC, 2006.Chuau\huama. “Hun Hnuhn<ng Chungchâng” A paper 

 presented in a Seminar dated 9.11.1990.

Chuau\huama. “Mizo Kristiante Hun Hnuhn<ng Thlir D^n” inCalvina leh Mizo Nun, Ed. C. Lalhlira. Aizâwl: CSC, 2002, pp.98 – 127.

Page 376: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 376/380

NILAI THUPUI376

www.mizoramsynod.org

Chuau\huama, 2002 Nilai leh Beihrual Thupui. Aizâwl: SLPB,2001.

Cox, William E.   Amillennialism Today. Phillipsburgh :Presbyterian and Reformed Pub. Co., 1966

Cox, William E. Biblical Studies in Final Things. Phillipsburgh: Presbyterian and Reformed Pub. Co., 1966.

Crouch, Leon.  An Introduction to Eschatology. Ft. Worth :Star Bible Publications, nd.

Eichrodt, Walther. Theology of the Old Testament , Vol I.London : SCM Press Ltd., 1961.

Erickson, Millard J. Contemporary Options in Eschatology: A

Study of the Millennium. Grand Rapids: Baker Book House, 1977.

Gowan, Donald E.   Eschatology in the Old Testament .

Edinburgh: T & T Clark, 1987.Gundry, Robert H.  A Survey of the New Testament . Grand

Rapids: Zondervan Pub. House, 1981.

Hall, Francis J. Hall. Eschatology Indexes. London: Longmans,Green & Co., 1922.

Heim, Karl. The World: Its Creation and Consummation.Edinburgh: Oliver and Boyd, 1962

Henry, George, S. The Westminster Confession for Today.London: SCM Press Ltd., 1960.

Heron, Alasdair I.C.   A Century of Protestant Theology.Lutterworth Press, 1980.

Hoekema, Anthony A. The Bible and the Future. Grand Rapids:William B. Eerdmans Pub. Co., 1979

Page 377: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 377/380

377NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Hinson, David F. Theology of the Old Testament . Delhi: ISPCK,1990.

  India Ram Presbyterian Kohhran Dân Bu. Aizâwl : SLPB,2005.

Jewett, P. “Eschatology” in The Zondervan Pictorial 

 Encyclopaedia of the Bible, Vol. 2., Ed. Merrill C. Terryet al., Grand Rapids: Regency Reference Library, 1976. pp.342 – 358.

Kane, J. Herbert.  A Concise History of the Christian World Mission. Grand Rapids: Baker Book House, 1994.

Kelly, Anthony.   Eschatology and Hope. New York: OrbisBooks, 1970

 Kristian Chhûngkaw Kaihhruaina. Aizâwl: Central Committee,Mizoram Presbyterian Kohhran Hmeichhe Inkhâwmpui Lian,2002.

Ladd, George Eldon.   A Theology of the New Testament .London: Lutterworth Press, 1974.

Ladd, George Eldon. “Eschatology” in The International 

Standard Bible Encyclopaedia, Vol 2. Ed. GeoffreyBromiley et al. Exter: The Paternoster Press, 1982.

Lalbiaktluanga. Thupuan Hrilhfiahna. Aizâwl: Synod Bookroom,

1977Lalfakzuala & Lallâwmzuala K. Thuthlung Hlui Zirna. Aizâwl:

ATC, 2004.

Lalfakzuala. Thuthlung Hlui Zirchianna. Aizâwl: SLPB, 2007.

Lalfakzuala. Thuthlung Hluia Israelte Chanchin. Aizâwl: Lois Bet,2007.

Page 378: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 378/380

NILAI THUPUI378

www.mizoramsynod.org

Lalhlira, C. (Ed). Calvina Zirtirna leh Mizo Nun. Aiz^wl: CSC,2002.

Lalsawma. Kristian Thurin Zirna. Aiz^wl: SLPB, 1998.Liangkhaia. Pathian Thu Tluantling . Aizâwl: LTL Publications,

2009

Lalthanmawia R, “Mizorama Pathian Thu Buaipui Langsâr Zualte” Kum Za Mêl Lung Ed. Vânlalnghâka Râlte. Aizâwl: ATC,2007, pp. 128-135.

Mckenzie, John L.  A Theology of the Old Testament . NewYork: Geoffrey Chapman, 1974.

Miller, Donald G. The Nature and Mission of the Church.Richmond: John Knox Press, 1966.

Mizoram Presbyterian Kohhran Hmeichhe Report (Jan –Dec2009). Aizâwl: 2010.

Moltmann, Jurgen. Theology of Hope. London: SCM PressLtd., 1967.

Moltmann, Jurgen. The Coming of God: Christian Eschatology.Mineapolis: Fortres Press, 2001.

Moltmann, Jurgen. Experiences of God. Philadelphia: FortressPress, 1980.

 Nieklsburg, George W.E. “Eschatology: Early Jewish Literature”in The Anchor Bible Dictionary. Vol. 2. Ed. David NoelFreedman. New York: Doubleday, 1992, pp.579-593.

Pentecost, J. Dwight.   A Study in Biblical Exchatology.Secunderabad: OM Books, 1999

Pathil, K & Veliath, D. An Introduction to Theology. Bangalore:Theological Publications in India, 2003.

Page 379: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 379/380

379NILAI THUPUI

www.mizoramsynod.org

Petersen, David L. “Eschatology” in The Anchor Bible Diction-

ary. Vol. 2. Ed. David Noel Freedman. New York:

Doubleday, 1992, pp. 575 – 579.“Pu Buanga (J.H. Lorrain)’s Letter to Rev. C.E. Wilson,” dated

March 23, 1916.

Rosiama, C. Nilai leh Beihrual, 1995. Aizâwl: SPB, 1994.

Rosiamliana Tochhawng. A Study of the Ten Articles of Faith

of the Presbyterian Church of India. Delhi: ISPCK, 2007.

Rosiamliana Tochhawng & Vânlalauva, H. Kristian Theology.Aizâwl: ATC, 2004.

Shaw, Robert. An Exposition of the Westminster Confession

of Faith. Fearn: Christian Focus Publications,, 1992.

Schwarz, Hans. Eschatology. Grand Rapids: William B. EerdmnsPub. Co., 2000.

Shires, Henry M. The Eschatology of Paul . Philadelphia: TheWestminster Press, 1990.

Synod Ramthar Rawngbâwl Hna Kaihhruaina. Aizâwl: SynodMission Board, 2009.

Thiessen, Henry Clarence. Lectures in Systematic Theology.Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans Pub. Co., 1981.

Torrance, Thomas F. Space, Time and Resurrection. Edinburgh:T&T Clark, 1976.

Vânlalchhuanga An zirtirnate Vol I & II..Aizâwl: Gosen Press,1985.

Vânlalchhûnga. Kum Zabi Pariatna Zâwlneite. Aizâwl: SLPB,2009.

Page 380: Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

8/8/2019 Nilai Leh Beihrual Thupui 2011

http://slidepdf.com/reader/full/nilai-leh-beihrual-thupui-2011 380/380

NILAI THUPUI380

Vânlalchhûnga. Marvellous Mission. Aizâwl: Shalom Publica-tions, 2007.

Vânlalnghâka Râlte (ed)  Kum Za Mêl Lung . Aizâwl: ATC,2007.

Vânlalnghâka Râlte. “Lal Isua Lo kal Lehna” in Leitan Pastor 

  Bial Inkhâwmpui Minutes, 2010. Aizâwl: LPBI, 2010 pp.30-43.

Vânlalnghâka Râlte. “Thupuan Bu leh Sakawlh”  Didakhe

(XXXIX) 2010: 21-29.Vânlalauva, H. Ezekiela. Aizâwl: SLPB, 2005.

Vânlalauva, H. Doctrine of God. Delhi: ISPCK, 2007

Vânlalthlana. Doctrine of Grace. Delhi: ISPCK, 2010.

Vânlalzuata. I Inah Hâwng Rawh. Aizâwl: 3J Enterprise (PvtLtd), 2002.

Vânlalzuata. Kristian Chhûngkua. Aizâwl: SLPB, 2003.

Westminster Thurin leh Welsh Thurin. Aizâwl: CSC, 2003.