ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA ve İHALELİ İŞLERDE ASGARİ İŞÇİLİK

İNCELEMESİ(YMM ve SMMM’LERCE RAPOR TANZİMİ)

Niyazi YAMAÇEmekli SGK Başmüfettişi

ODA DANIŞMANI

1- Özel Bina İnşaatlarında İnceleme:

Gerek gerçek kişiler gerekse tüzel kişiler

tarafından yapılan özel bina inşaatı işyerlerinde

yapılan işçilik incelemesi aşağıda belirtilen

prensipler dâhilinde yapılır:

a- İşin (inşaatın) bittiği tarihten sonra ve bina

maliyetine, kurum tarafından yayımlanmış

İşçilik oranı uygulanmak suretiyle yapılır.

b- Bina maliyeti, ruhsatnamede yazılı bulunan

ölçümü ile m² birim maliyet bedelinin çarpımı

suretiyle bulunur. Bu hesaplamada, her yıl

inşaatın sınıf ve grubuna göre Bayındırlık ve

İskan Bakanlığınca tespit edilen m² birim fiyatı

esas alınır.

c- İnceleme esnasında defter ve belgelerden

tespit edilecek bina maliyeti, m² birim maliyeti

ile inşaat yüzölçümünün çarpılması suretiyle

bulunan maliyetten fazla ise, bu maliyet esas

alınır.

d- İnşaat, ruhsatında belirtilen yüzölçümünden

fazla yapılmış veya inşaat sınıf grubu yüksek

ise, tespit edilen sınıf grup yüzölçümü esas

alınır.

e-Başladığı yıl içinde bitirilmiş olan inşaatın

maliyetinin hesaplanmasında o yıl için tespit

edilen, başladığı yıllardan sonra bitirilmiş

inşaatlarda ise maliyetinin inşaatın bitirildiği

yıldan bir yıl önceki yıla ait m² birim fiyatı esas

alınır.

f- İnşaatın başladığı ve bitirildiği tarih işverence

resmi makamlardan alınan belge ile kanıtlanır.

Yasal süre içinde tescil edilmemiş olan inşaatın

resmi belge ile kanıtlanmamış olması halinde,

ruhsat tarihi başladığı tarih olarak kabul edilir.

2-İhaleli İşlerde İnceleme:

İhaleli işlerde inceleme özel bina

inşaatlarından farklı olarak;

a- İşin kesin kabulünün ya da geçici kabulünün

noksansız yapıldığı tarihten sonra ve işverene

ödenen Katma değer Vergisi hariç, malzeme

fiyat farkı ve akreditif bedeli dahil, toplam

istihkak tutarına işin asgari işçilik oranı

uygulanmak suretiyle yapılır.

b- İdarece işverene ödemelerin döviz şeklinde

yapılması durumunda; döviz tutarı, ödemenin

yapıldığı tarihte TC Merkez Bankasınca

belirlenen döviz satış kuru üzerinden Türk

lirasına çevrilerek istihkak hesaplanır.

c-İhaleli iş birden fazla konuyu kapsıyor olması,

her bir iş için işçilik oranının bilinmesi halinde,

inceleme işverenin bu husustaki yazılı talebi ile,

bu işlerin en yüksek asgari işçilik oranı

uygulanmak suretiyle yapılır.

d- İhale makamı ile yapılmış olan sözleşmedeçalıştırılacak işçi sayısı belli ise, öncelikle bu işçilerinsigortalı yapılıp yapılmadığı, ücret bordrolarınınusulüne uygun düzenlenip düzenlenmediği ve defterkayıtlarına intikal edip etmediği, bu işçilerin prime esaskazançlarının ve prim ödeme gün sayılarının kurumabildirilip bildirilmediği tespit edilir. Düzenlenen raporda,sözleşmede çalıştırılması ön görülen işçi sayısı kadar sigortalınınçalıştırılıp çalıştırılmadığı, sigortalıların ay be ay aldığı ücretler,prim ödeme gün sayısına yer verilir.

3- Özel Bina İnşaatlarında İhaleli İşlerde İşçilik Hesaplaması Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar:

a-İşçilik hesaplaması yapılırken, ihale konusu

işlerde kesin kabulün veya geçici kabulün

noksansız yapıldığı özel bina inşaatlarında ise

inşaatın bitirildiği tarihe kadar Kuruma yapılmış

olan işçilik tutarı esas alınır.

b- İhaleli işlerde ödenen toplam istihkak tutarına, özelbina inşaatlarında, bina maliyetine, asgari işçilik oranıuygulamak suretiyle bulunan asgari işçilik miktarı,ihaleli işin veya özel bina inşaatının bitirildiği tarihekadar Kuruma yapılmış olan prime esas kazançlartoplamı (işçilik tutarı) mukayese edilir. Mukayeseneticesinde Kuruma, yapılmış olan toplam işçilik tutarının,hesaplanan asgari işçilik tutarı ile aynı olması veya daha fazlaolması halinde bu durum izah edilerek ilişiksizlik belgesiverilebileceğine dair rapor tanzim edilebilecektir.

c-Kuruma yapılmış olan prime esas kazançlar

toplamının ( işçilik toplamı) inceleme

sonucunca hesaplanan asgari işçilik miktarında

az olması durumunda işyeri kayıtlarında

bulunan,

aa-Alt İşveren (taşeron) tarafından

yapılan işler hariç olmak üzere, ünitesi ve işyeri

numarası belirlenmek suretiyle, işin bazı

kısımlarını yapan, kanun kapsamındaki diğer

işverenlerden alınmış malzeme ve işçilik ihtiva

eden faturalı ödemeler,

bb-5510 kapsamındaki 4/b sigortalıları

(faturada TC ve Sosyal Güvenlik sicil numarası

belirtilmeli ) tarafından işin bir bölümünü

yanında sigortalı çalıştırmadan bizzat kendisi

tarafından yapan işyeri sahiplerinden alınmış

malzeme ve işçilik ihtiva eden faturalar,

cc-Aynı fatura üzerinden malzeme ve

işçilik bedeli ayrı ayrı belirtilmiş olsa dahi

toplam fatura bedeli,

dd-Nakliye faturaları (malzeme

bedelinden ayrı olarak nakliye bedelinin kesin

şekilde belirlendiği faturalardaki bu nakliye

bedeli dahil)

ee-İşverenin kurumda tescilli bulunan

makine parkındaki araçlarının asgari işçilik

incelemesi yapılan işyerinde çalışması

durumunda, mükerrer prim ödenmesine mani olmak

için, faturaya dayanmayan, hafriyat ve nakliye bedeli,

hak ediş raporlarında belirli hafriyat ve nakliye bedeli

kadar nazara alınır. Toplam istihkaktan bu miktar kadar

düşürülür.

ff- Fatura ve gider belgelerinde yazılı

tutar hak ediş raporunda bu iş için ödenen

tutardan fazla olması durumunda, aşan kısım

hesaplamada nazara alınmaz,

gg- İncelemede, yapılan ödemelerin

Katma Değer Vergisi dışındaki kalan tutar

nazara alınır.

hh- İncelemede, bu işte çalışan işçilere,

sigortalılara prime esas kazancın üst sınırının

üzerinde ücret ödemesinin tespit edilmesi

halinde, ücret tediye bordrosunda kayıtlı brüt

ücretler ile Kuruma bildirilmiş olan üst sınır

arasındaki fark, işin asgari işçilik oranı

uygulanması suretiyle hesaplanan asgari işçilik

tutarından düşülür.

ıı- İncelemede salt işçilik ihtiva eden

faturalar, yine asgari işçilik oranı uygulanarak

hesaplanan asgari işçilik tutarından düşülür.

ii-İnceleme sonucunda hesaplanan asgari işçilik tutarının,

Kuruma bu iş için bildirilmiş olan prime esas kazançlar toplamı(işçilik toplamı) ile aynı veya daha az olduğundan anlaşılmasıdurumunda ilişiksiz belgesi verilmesi hususunda rapor düzenlenir.Hesaplanan işçilik tutarının Kuruma bildirilen işçilik tutarından fazlaolması durumunda Kuruma eksik asgari işçilik bildiriminin sözkonusu olacağından, aradaki fark işçilik faaliyette bulunulan aylartespit edilebiliyorsa, bu aylar tespit edilemiyorsa faaliyettebulunulan son aya mal edilir ve Kanunun 88. ve 89.maddeleri ile102. maddenin birinci fıkrasının (c) ve (d) bentlerine göre işlemyapılması raporda önerilir.

4- SMMM ve YMM’leri Tarafından Rapor Düzenlenmesi Yapılamayan İşler:

a- Sosyal Güvenlik Kurumunda tescilli devamlıişyeri işçileri ile yapılarak, hariçten işçi çalıştırılmaksızınyapılan işler,

b- Kuruma tescil ettirilmemiş ve tescil edilmişolmasına rağmen hiç işçilik bildirilmemiş olan ihaleliişler ve özel bina inşaatları,

hakkında SMMM ve YMM’ler rapor tanzimedemezler, bunlar hakkında sadece SGK müfettişleritarafından inceleme yapılarak rapor tanzim edilir.

ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA İŞÇİLİK HESAPLAMASI ÖRNEĞİ

İşveren (A), arsası üzerine özel bina inşaatı

yaptırmaya karar veriyor. Yapılan inşaatla ilgili

bilgiler aşağıdaki gibidir :

- İnşaatın sınıfı:III-B- Toplam m² :1500 m²- Başlama Tarihi:01/07/2007- Bitiş tarihi:30/06/2009- Kuruma bildirilen toplam işçilik tutarı: 25.000 TL- Malzemeli işçilik faturaları toplamı:200.000 TL- Salt işçilik faturaları toplamı:10.000 TL- Prime esas kazanç üst sınırı üzerinde yapılan

ödemeler tutarı:5000 TL- Asgari işçilik oranı:%9

1- Memur tarafından yapılan ön değerlendirme:

- Binalar bittiği yıldan bir yıl önceki m² birim

fiyatı ile değerlendirildiğinden bu bina inşaatı

için 2008 yılı III-B m² birim fiyatı olan 455 TL

esas alınacaktır.

- Binanın yaklaşık maliyeti=15000 m²X 455 TL =682.500 TL

- Kuruma bildirilmesi gereken işçilik miktarı

hesaplanırken memur tarafından faturalı

ödemeler dikkate alınmayacağından işçilik

oranının %25 eksiği alınır. Dolayısıyla Kuruma

bildirilmesi gereken işçilik miktarı :

682.000 TL X (%9-%2.5)%6.75=46035 TL olur.

Eğer işveren dosya memuru tarafından ön

değerlendirme sonucunda tespit edilen 21035

TL fark işçiliğin primini Kuruma yatırmayı kabul

ediyorsa SGK müfettişi incelemesi yapılmadan

ilişiksiz belgesi işverene verilir.

- Fark işçilik=46035 TL-25.000 TL =21.035TL’dir.

2- SGK Müfettişi İncelemesi

- Eğer işveren bu prim farkını yatırmak

istemezse gerekli inceleme yapılması için konu

Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğü

tarafından SGK Kurumu Rehberlik ve Teftiş

Birimi Grup Başkanlığına, Bu Başkanlık

tarafından da SGK Müfettişine havale edilir.

- SGK müfettişi tarafından inceleme esnasında

ise işverenin faturalı ödemeleri dikkate alınır;

ancak asgari işçilik oranından %25 eksiltme

yapılmaz.Yani işçilik oranı tam olarak

uygulanır.

- Binanın yaklaşık maliyeti=15000 m²X 455 TL =682.500 TL

- Kuruma bildirilmesi gereken işçilik tutarı

(Bina maliyeti) (Malzemeli işçilikli faturalar)

682.500 TL - 200.000 TL =482.500 TL 482.500 X %9 =43.425 TL

(25.000 TL Kuruma Bildirilen işçilik toplamı)

Fark İşçilik= 43.425 – (10.000 TL Salt işçilikli faturalar toplamı)

(5000 TL p.e.tavan ücreti üzeri ödemeler)

+ --------------------------------------------

40.000 TL = 3425 TL

- İlişiksiz belgesi verilmesi için işveren 3425

TL fark işçiliğin primini ödeyecek. Aynı

zamanda fark işçiliğin talep edildiği her ay için

( Fark işçilik genellikle inşaatın bittiği son aya talep edilir.) yarım

asgari ücret kayıt geçersizliği ve ek prim ve

hizmet belgesi için iki asgari ücret tutarında

idari para cezası ödeyecektir.

İHALE KONUSU İŞLERDE ASGARİ İŞÇİLİK HESAPLAMASI ÖRNEĞİ

İşveren (B) taahhüt konusu olan atık su

kanalı inşaatı işini alıyor. Bu işle ilgili bilgiler

aşağıda belirtildiği gibidir.

-İstihkak tutarı: 300.000 TL

-İşe başlama tarihi:01/05/2008

-İşin bitiş tarihi: 30/06/2009

-Kuruma bildirilen işçilik tutarı:15.000 TL

-Malzemeli işçilik faturaları toplamı:20.000 TL

-Salt işçilik faturaları toplamı:11.000 TL

-Sigorta primine esas tavan ücret üzeri ödeme:3000 TL

- Asgari işçilik oranı: %10

- Yukarıdaki bilgiler doğrultusunda işveren

dosya memuru tarafından aşağıdaki

hesaplama yapılır. Memur işçilik oranının %25

noksanını alır.

Kuruma bildirilmesi gereken işçilik miktarı:

300.000 TL X ( %10 - %2.5) %7.5 =22.500 TL

Fark işçilik :

22.500 – 15.000 (Kuruma bildirilen işçilik) = 7500 TL

Eğer işveren 7500 TL fark işçiliğin primini

ödemeyi kabul ederse SGK müfettişi

incelemesi yapılmadan ilişiksiz belgesi alabilecektir.

Eğer işveren fark işçiliğin primini ödemeyi

kabul etmezse dosya teftiş kuruluna, Kurul

tarafından da müfettişe aktarılır. Müfettiş işçilik

oranından %25 düşüm yapmaz ve incelemeyi

aşağıdaki gibi yapar:

Fark işçilik :

(İstihkak) (işçilikli faturalar)

300.000 TL – 20.000 = 280.000 TL

280.000 X %10 = 28.000 TL (İşçilik Tutarı)

(15.000 TL Kuruma bildirilen işçilik)28.000 TL – (11.000 TL salt işçilik faturaları) (3000 TL p.e.tavan ücret fazlası)

+-------------------------- 29.000 TL = 1000 TL (ücret

fazlası)

1000 TL işçilik fazlası bulunduğundan

müfettiş raporunu işverene ilişiksiz belgesi

verilmesi doğrultusunda verecektir.