Nj Vizion Drejt T Ardhmes Pr Ballkanin

Prof. Dr. Ahmet DAVUTOGLUMinistr i Punve t Jashtme

Republika e TURQIS

PRMBAJTJA

SADRINA

HYRJE 3PROCESI I BAHKPUNIMIT N EVROPN 4JUGLINSORE (SEECP): NGA SHEKULLI I 20-t N SHEKULLIN E 21-t 5PARIMET E METODOLOGJIS 6PARIMET E POLITIKS 10

Ahmet Davutogllu u lind n Konia / Tashkent n vitin 1959. Pas prfundimit t arsimit t mesm n Shkolln e Lart t Stambollit, zakonisht e njohur si Istanbul Erkek Lisesi, ai u diplomua n degn e Ekonomis dhe Shken-cave Politike n Universitetin Boazii, ku pastaj kreu Magjistraturn n fushn e Administrats Publike dhe Doktoraturn n Shkencat Politike dhe Marrdhniet Ndrkombtare. Pas emrimeve akademike jasht ven-dit n mes t vitit 1990 dhe 1995, ai punoi n Universi-tetin Marmara ndrmjet viteve 1996 dhe 1999. Ai u b ndihms profesori n vitin 1993 dhe profesor n vi-tin 1999. Ndrmjet 1999 dhe 2004, ai ishte antar i fa-kultetit dhe kreu i Departamentit t Marrdhnieve Ndrkombtare n Universitetin Beykent. Ai gjithash-tu shrbeu si Kshilltar i Lart i Kryeministrit dhe si Ambasador-n-

Large midis vitit 2002 dhe 2009 dhe ka qen Ministr i Punve t Jashtme q nga 1 Maji i vitit 2009.

Botimet e tij prfshijn Paradigmat Alternative (Lanham: Shtypi Universitar i Ameriks, 1993), Transformimi Civi-lizuese dhe Bota Myslimane (KL: Penda, 1994), Stratejik Derinlik (Thellsia Strategjike, Publikime Globi, 2001) dhe Kresel Bunalm (Kriza Globale, Publikime Globi, 2009). Ai ka ndjekur nj qasje multi-disiplinore n punn e tij dhe ka shkruar n gjuh t ndryshme n fusha t tilla si jan marrdhniet ndrkombtare, analiza rajona-le, filozofi krahasuese politike, dhe histori krahasuese e qytetrimeve. Profesor Davutogllu sht i martuar ka katr fmij dhe flet anglisht, gjermanisht dhe arabisht.

All rights reserved

3

nj bot t rajoneve ku proceset lokale dhe rajonale gjithnj e m shum fitojn rndsi. Realiteti i bashkpunimit rajonal dhe sub-rajonal gjithnj e m shum sht br fakt i shekullit 21 kur shum popuj shkojn drejt bashkveprimit m t ngusht kulturor, ekonomik dhe politik nse jo drejt integrimit n nivel rajonal. Rajoni i Ballkanit i cili tradicionalisht sht referuar si prototip i ndarjes (fragmentimit), dhe dezintegrimit, tani ka rast t shfaqet si nj rregull tjetr

rajonal ku bashkpunimi kulturor dominon. Ky ese propozo nj vizion alternativ t bashkpunimit t mtejm rajonal rreth SEECP-it bazuar n nj struktur t metodologjis dhe principeve t politiks (normave), n prpjekjen q t stimulohet nj debat m i gjer pr tematikn n qarqet intelektuale dhe politike n rajonin e Ballkanit. N veanti ky ese nnvizon bazat normative dhe principet e politiks pr

Rajoni I Ballkanit sht n nj pik historike kur SEECP-it (Procesi I bashkpunimit t Evrops Juglindore) s shpejti do t festoj 15 vjetorin e tij. sht koha pr vendet e rajonit t prkujtojn 15 vitet e kaluara dhe t rivlersojn rolin potencial q ky proces mund t luaj n t ardhmen e rajonit. Cili ishte vizioni i prbashkt q shtiu popujt e Ballkanit t iniciojn kt proces? Cilat kan qen t arriturat e SEECP-it? Cilt jan faktort q e bjn kt proces komponent

jetik t shtjeve rajonale? Cilat jan sfidat q duhet t prmbushen pr zhvillimin e mtejshm t SEECP-it? Kto jan vetm disa pyetje q ne si grupe t interesit n krijimin e nj rendi paqsor dhe t qndrueshm n Ballkan duhet seriozisht ti mendojm.

Prkundr argumentit q forcat e globalizimit do ti reduktojn dallimet lokale dhe do ta lehtsojn urgjencn pr nj shoqri t vetme globale edhe m tutje jetojm n

VIZIONI I PARAPAR PR BALLKANIN

4

tri luftrave: luftrat ballkanike, lufta e par dhe e dyt botrore. N gjysmn e dyt t shekullit t 20-t e pranishme ishte edhe lufta e ftoht e gjat. Kto luftra t nxehta apo t ftohta vendosn vija t demarkacionit n rajon dhe krijuan pasiguri, jo stabilitet dhe paragjykime. Kto tensione, deri n nj mas t caktuar, mbijetuan n dekadat e pas lufts s ftoht dhe kultura e dhuns e rritur gjat atyre dekadave t gjata akoma ndjek njerzit e rajonit.

Popujt e Ballkanit jan n nj pik kritike t zgjidhjes, nse do t prjetsojn mentalitetin e dekadave paraprake t cilat ishin t bazuara n armiqsi dhe konflikt, ose do ta adoptojn nj gjuh t re politike e cila do t vendos theksin n fatin e prbashkt dhe bashkpunim. Kjo qasje e re vetm mundet t shfaqet nga kuptimi i prbashkt pr t priturat e popujve t Ballkanit pr t ardhmen e rajonit. M me rndsi, nj vizion i parapar i till nnkupton se ne duhet ti prkushtojm prpjekjet tona intelektuale q t imagjinojm se si Ballkani dhe SEECP-i do t duken, le t themi, n vitin 2015 ose 2050, n vend q t merremi me debate t ashpra se ka ndodhur n vitin 1950 ose 1990.

N kt pik, ne duhet t pauzojm dhe t`ia parashtrojm vetes pyetjen se far roli ne parashikojm pr rajonin n marrdhniet

bashkpunimin rajonal kur popujt e Ballkanit parashikojn si ta riorganizojn arkitekturn e tyre institucionale n kt epok t re.

SEECP-I: NGA SHEKULLI I 20-T N SHEKULLIN E 21-TEdhe pse u formua n vitin 1996 kah fundi i shekullit 20 SEECP-i gjithsesi ka evoluar si nj organizat e cila do t jetoj deri tek kushtet e veanta t shekullit 21. Mbetet gati t shfaqet si nj organizat q do t shtroj rrugn drejt pr vendet e rajonit ashtu si ata krkojn t shpikin nj t ardhme t re n rajon dhe ndarje me mentalitetin e shekullit t kaluar i cili ishte i karakterizuar me dy luftra botrore dhe me nj numr t madh t konflikteve tjera. SEECP-i siguron nj drejtim t prsosur pr vendet e rajonit n krkimin e tyre t vet emancipohen nga kujtimet e kqija t shekullit t 20-t dhe q ta evitojn rrezikun e rnies n grack n nj cikl t egr t tensioneve, krizave, konflikteve dhe problemeve q ishin endemike pr at koh t caktuar. Nj ndarje e till psikologjike n t kaluarn sht nj parakusht nse vendet e rajonit sinqerisht dshirojn q ta shohin SEECP-in t evoluoj si nj organizat kryesore e cila do ti jep form t ardhmes s Ballkanit.

Sfida esenciale t ciln duhet ta adresojm sht si t nxisim nj vizion t prbashkt q do ti bashkonte vendet e Ballkanit rreth objektivave t prbashkta n kohn kur ne prgatitemi t prballemi me sfidat e shekullit 21. Pr fat t keq shekulli 20 ishte i zhytur n kujtesa t kqija dhe eksperienca e rajonit n kt periudh ishte larg e t qenit burim i inspirimit pr detyrn ton pr tu prgatitur pr nj t ardhme m t qet dhe m me prosperitet. N gjysmn e par t shekullit t 20-t rajoni ishte dshmitar i

Sfida esenciale t ciln duhet ta adresojm sht si t nxisim nj vizion t prbashkt q do ti bashkonte vendet e Ballkanit rreth objektivave t prbashkta n kohn kur ne prgatitemi t prballemi me sfidat e shekullit 21.

5

Pjesa e mbetur e eses nnvizon bazat normative dhe principet t cilat sugjerojn nj rrug prpara, si ne parashikojm si t ndrtojm kt epok t re n Ballkan. Qasja e re duhet t jet e bazuar n metodologji dhe n parimet e politiks. Ktu, ju prezantoj 3 metodologji dhe 4 parime t politiks t cilat n trsin e tyre mund t ndihmojn t formulojm nj qasje pr bashkpunimin rajonal n Ballkan.

PARMET E METODOLOGJS Parimi I par I metodologjis nnvizon rndsin e t pasurit nj qasje t orientuar kah vizioni prkundr asaj t orientuar kah kriza. Lidert dhe popujt e rajonit t Ballkanit akoma i kujtojn krizat ndr t tjerat n Bosnje dhe Hercegovin dhe n Kosov. Qasja e orientuar kah krizat mbetet e fiksuar n detajet e ktyre krizave t kaluara ashtu si ata i trajtojn problemet bashkkohore dhe si e till, ata,me qllim apo jo, vazhdimisht riprodhon trashgimi negative t ktij episodi t hidhur n konteste t ndryshme. Qasja e orientuar kah vizioni, prkundrazi krkon t veprohet prtej ktyre krizave dhe propozon t zgjidhen shtjet aktuale n nj korniz t re dhe vizion t freskt.

Parimi i dyt i metodologjis m tepr bn thirrje pr miratimin e nj qasjeje t orientuar me vshtrim nga e ardhmja se sa nga ajo me vshtrim nga e kaluara. Shoqrit dhe udhheqsit e interpretojn dhe e prdorin historin n mnyra t ndryshme. Ndoshta mnyra m e rrezikshme sht ajo q e koncepton historin si nj barr e s kaluars dhe nj penges pr t ardhmen. E vrteta sht se historia sht ajo q e bn botn e sotme. Megjithat si aktor t cilt posedojn vendosmri dhe vullnet t lir, ne nuk jemi t detyruar nga trashgimit tona t kaluara

globale n vitin 2015 dhe m pas. Sugjerimi i Turqis sht q ti qasemi ksaj epoke t re si nj periudhe t restaurimit, bashkpunimit dhe ndrtimit : restaurimit n kuptimin e restaurimit t pikave t prbashkta kulturore, ekonomike dhe politike ; bashkpunimit n kuptimin e zhvillimit t nj fryme t prbashkt t veprimit ; dhe ndrtimit n kuptimin e mnyrs q t tejkalohet trashgimia e dekadave t kaluara dhe ti prgjigjemi sfidave t dekadave t ardhshme. Kto jan parakushtet q t kemi nj atmosfer t re t partneritetit dhe nj qasje konstruktive pr ndrtimin e nj epoke paqsore dhe me prosperitet n rajon.

Ne duhet t pauzojm dhe t`ia parashtrojm vetes pyetjen se far roli ne parashikojm pr rajonin n marrdhniet globale n vitin 2015 dhe m pas.

6

parime t politiks. I pari sht pronsia rajonale dhe gjithprfshirs. Premisa jon fillestare sht ajo q rajoni i takon popujve vendas t cilt kan jetojn aty me shekuj dhe do t vazhdojn t jetojn n kt rajon. T gjith grupet etnike, religjioze dhe sektare, jan pjes integruese e rajonit dhe do t mbeten t till n vitet e ardhshme. Askush nuk duhet t mendoj asnj dbim t popullsis apo ekzil t nj individi t vetm. Popujt e rajonit t Ballkanit jan jo vetm fqinj q jetojn krah pr krah, por ato gjithashtu formojn nj familje me lidhje t dendura shoqrore dhe kulturore q i lidhin ata. Ky rajon sht si orba dhe do t ket shije t mir vetm nse kripa dhe t gjitha prbrsit jan si duhet aty. Nse ndonjri e nxjerr ndonjrn prej tyre jasht, ajo orb do t jet pa shije; q ktu del, rndsia e pronsis s rajoni. Serbt, Shqiptart, Turqit, Grekt, Boshnjakt, Bullgart, Kroatt, Rumunt, ndr t tjert, t gjith do t jetojn s bashku n shekullin e ardhshm, duke sjell pasurin e tyre n tryez.

Pronsia rajonale dhe gjithprfshirja nuk do t thot q asnjher nuk do t ket mosmarrveshje, por qasja familjare n thelb krkon q vendet e rajonit duhet ti menaxhojn krizat me frymn familjare. Ashtu si askush nuk mund t mohoj vllan apo motrn e tij, ne nuk mund thjesht ti kthejm shpinn njri tjetrit dhe t shkojm

n ndrtimin e ardhmris son. Duke pasur kt parasysh vendet e Ballkanit m tepr duhet t ken nj pamje nga e ardhmja se sa t jen t robruar n t kaluarn kur prballen me sfidat e moshs.

Parimi i tret i rndsishm i metodologjis m tepr sugjeron nj qasje t bazuar n vlera se sa qasje t bazuar n ideologji pr problemet rajonale. Vizioni i bazuar n vlera supozon se popujt e Ballkanit pajtohen pr disa vlera t prbashkta pa marr parasysh dallimet etnike, religjioze ose dallime t sekteve. Ky vizion i kundrvihet qasjes s bazuar n ideologji e cila thellsisht riprodhon dogmatizm ideologjik q prkujton epokn e lufts s ftoht ose m von ideologjit etno-nacionaliste t cilat kan shkatrruar rajonin me efekte t prhapura n zonat fqinje.

Si prmbledhje, nj qasje e re ndaj bashkpunimit rajonal m tepr sht e orientuar kah vizioni se sa kah kriza, m tepr me vshtrim nga e ardhmja se sa nga ajo me vshtrim nga e kaluara, dhe kuptimi i tyre m tepr bazohet n vlera se sa n ideologji. Kto parime mund t shrbejn si parime udhzuese pr SEECP-in si nj forum q ka t bj me shtjet n kt rajon.

PARMET E POLTKSKto parime t metodologjis duhet t plotsohen me parime t politiks n mnyr q t jen efektive n aspektin praktik. N kt kategori, do t mund ti prfshijm katr

Nj qasje e re ndaj bashkpunimit rajonal m tepr sht e orientuar kah vizioni se sa kah kriza, m tepr me vshtrim nga e ardhmja se sa nga ajo me vshtrim nga e kaluara, dhe kuptimi i tyre m tepr bazohet n vlera se sa n ideologji.

Qasja e orientuar kah vizioni, prkundrazi krkon t veprohet prtej ktyre krizave dhe propozon t zgjidhen shtjet aktuale n nj korniz t re dhe vizion t freskt.

7

hartuesit e politiks ta ken vendosmrin q shekullin e 21- t ta kthejn n nj shekull t ri-integrimit n rajonin e Ballkanit. N vend t ndarjes n nivel t ult, ne kemi nevoj t mbshtesim integrimin e nivelit t lart. N kt pik, zhvillimi i dialogut politik sht i nj rndsie t madhe. Duhet t pasur mekanizma t dialogut politik t nivelit t lart bilateral dhe multilateral q takohen rregullisht, t ngjashme me mekanizmat e Bashkimit Evropian. N vend q t ket nj samit vjetor, SEECP-i mund t mbaj dy ose tre samite, t mbshtetura nga nj numr i mekanizmave prkatse bilaterale

secili rrugs s vet. Ajo q ne kemi nevoj pr t zhvilluar jan m shum iniciativa rajonale pr ta prforcuar bashkpunimin dhe t zhvillojm mnyra dhe mjete pr ti zgjidhur problemet. N kt kuptim, mekanizmin trelateral midis Turqis, Bosnjs dhe Serbis mund ta quajm si hap historik. Askush as q ka mundur t imagjinoj vitet e 90-ta, pr shembull, se Turqia dhe Serbia tani do t punonin s bashku. Prve Ngjashm ekziston mekanizmi trelateral Turqi, Kroaci dhe Bosnje dhe Hercegovin, prve atij Turqi, Greqi dhe Bullgari. Fillimi i proceseve t tilla bilaterale, trelaterale ose multilaterale do t shtroj rrugn pr iniciativa m t gjra rajonale, t cilat do t mund t jen fokusi kryesor i forumit t SEECP-it.

Parimi i dyt i politiks sht ri-integrimi rajonal. Shekulli i 20 t ishte nj shekull i ndarjes. N mnyr pr t normalizuar rajonin n prputhje me frymn e kohs,

Popujt e rajonit t Ballkanit jan jo vetm fqinj q jetojn krah pr krah, por ato gjithashtu formojn nj familje me lidhje t dendura shoqrore dhe kulturore q i lidhin ata.

8

i jep prioritet ri-integrimit ekonomik dhe i largon barrierat pr bashkpunim m t afrt. Pr shembull, ne kemi nevoj pr lidhje t rregullt ajrore, autostrada t prshtatshme, dhe pr trena t shpejt, n Ballkan, kshtu q kto komunitete m mir mund t lidhen me njri tjetrin.

Nj fush tjetr ku ri-integrimi sht tejet i vonuar sht bashkpunimi kulturor dhe intelektual. Le ta themi at q sht e qart. Bashkpunimi m i madh kulturor dhe intelektual sht sine qua non pr secilin proces t bashkpunimit rajonal. Pr fat t keq, disa nga intelektualt n rajon jan me mendje m ngusht dhe me vshtrim m nga brenda sesa njerzit e zakonshm; kto intelektual nxisin emocione armiqsore t cilat mund t zgjojn urrejtje. N mnyr q t zhduken pengesat e ngritura nga paragjykimet kulturore, duhet t zhvillohet bashkpunim m i madh n fushat si jan bashkpunimi dhe programet shkmbimit midis universiteteve, si dhe midis institucioneve arsimore dhe krkimore. Vetm ather mund t shtrojm baz t qndrueshme pr forcimin e integrimit rajonal.

Parimi i tret prkats i politiks sht rndsia e marrjes parasysh procesin e integrimit Evropian. Natyrisht, e kaluara e rajonit ishte e zhytur n historin e kontinentit t gjer Evropian dhe e ardhmja e tij do t vazhdoj t jet n Evrop. Duke

dhe komitete t prhershme. Nj shembull i mundshm sht takimi i Kshillit strategjik t nivelit t lart Turqi-Greqi. 87 vjet para formimit t ktij kshilli, Turqia dhe Greqia kishin nnshkruar vetm 35 marrveshje. Megjithat n nj dit, m 15 Maj 2010, autoritetet Turke dhe Greke nnshkruan 25 marrveshje dhe kishin takim t prbashkt t kabinetit me t gjith ministrat prreth tryezs. Kjo gj, vetm para 5 apo 10 vjetve ishte e pa imagjinuar. Turqia dhe Greqia do t vazhdojn t mbajn takime t prbashkta t kabinetit t bashk-kryesuar nga t dy kryeministrat.

Thellimi i ndrvarsis ekonomike sht i rndsishm pr integrimin rajonal. N kt aspekt, RCC (Kshilli pr bashkpunim rajonal (KBR)) siguron nj forum t rndsishm q duhet t forcohet. Nj qasje e freskt ndaj integrimit rajonal krkon nj vshtrim t ri n rolin e qyteteve n rajon. Shum qytete kan psuar nga ndarjet e imponuara n rajon gjat rrjedhs s historis. Pr shembull, Selaniku m par ishte qendr e aktiviteteve ekonomike n Evropn lindore, duke shrbyer si port pr Evropn lindore gjat shekujve. N kt aspekt, ishte e ngjashme me Edirnen, Adrianopolisin e Turqis. Tani, ata qytete jan larg ditve t tyre t ndritshme t s kaluars. Prderisa Selaniku ishte porti pr tr Ballkanin, sot sht qytet i rndsishm vetm pr Greqin. Edhe gjendja e Shkupin nuk dallon. Kto qytete srish do t mund t lulzojn dhe t prosperojn nse rajoni

E kaluara e rajonit ishte e zhytur n historin e kontinentit t gjer Evropian dhe e ardhmja e tij do t vazhdoj t jet n Evrop.

Hartuesit e politiks ta ken vendosmrin q shekullin e 21- t ta kthejn n nj shekull t ri-integrimit n rajonin e Ballkanit.

9

nj qendr atraktive pr BE-n dhe nj zon t bashkpunimit ekonomik me prfitime reciproke.

Ballkani ka potencial t prezanton nj model t bashkjetess kulturore e cila mund t jet si nj shembull pr evropiant e tjer n prballjen me shtjet e multikulturalizmit.

Prkundr prvojs s hidhur t viteve t 90-ta multikulturalizmi ashtu si i provuar dhe i praktikuar gjat shekujve n Ballkan sht autentik n kuptimin e reflektimit t diversitetit t rajonit. Kjo nuk sht

vetm nga produkti i fundit i kushteve t domosdoshme t shkaktuara nga migrimet ; multikulturalizmi i Ballkanit kryesisht sht nj kulminacion i prvojs autentike historike q sht akumuluar gjat shekujve. Multikulturalizmi n Paris, Londr ose Berlin sht rezultat i migrimit I cili ka rezultuar n

pasur parasysh bashkimin e ngusht t fateve t tyre, e ardhmja e Evrops gjithashtu do t formohet nga e ardhmja e Ballkanit. BE-ja duhet t vazhdoj prpjekjet e saj t bhet m tepr multikulturore dhe ekonomikisht konkurruese, si dhe aktor politik dhe strategjik i rndsishm n skenn botrore. Edhe pse nj Ballkan i qndrueshm dhe prosperues ngjan t jet nj mikrokozmos i BE-s, pr fat t keq perceptimi sht ndryshe. Shum evropian mendojn se rajoni i Ballkanit sht barr pr BE-n. Njerzit e rajonit t Ballkanit duhet t punojn s bashku tiu tregojn partnerve t tyre Evropian se Ballkani n t vrtet nuk sht barr por prkundrazi nj pasuri e muar e cila mund t kontribuon pr kulturn Evropiane m shum se do rajon tjetr n Evrop. Varet nga politikant rajonal ta bjn Ballkanin

Ballkani ka potencial t prezanton nj model t bashkjetess kulturore e cila mund t jet si nj shembull pr evropiant e tjer n prballjen me shtjet e multikulturalizmit.

10

Ballkanike t vijn s bashku n NATO pr t diskutuar dhe promovuar antarsin e vendeve tjera Ballkanike? Dhnia e statusit t planit t aksionit pr antarsim pr Bosnje dhe Hercegovinn vitin e kaluar sht nj shembull i mir se t gjith vendet Ballkanike e mbshtetn kt iniciativ. Edhe pse akoma nuk sht prmbushur ende sht nj hap pozitiv prpara. Nj shtje tjetr brengos prezantimin n institucionet globale ekonomike dhe financiare sidomos n kohn kur rajoni ballafaqohet me implikime negative t krizs financiare ndrkombtare. Turqia sht vend i G-20-s. Si shtet i vetm Ballkanik n G-20-n, do t mund t prezantonte interesat e Ballkanit. Nj kuptim i ri i solidaritetit, konsultimit dhe zhvillimit t projekteve t prbashkta n kto forume globale do t ndikoj pozitivisht n bashkpunimin rajonal n Ballkan dhe anasjelltas.

PRFUNDIMI Ky vit dhe vitet e ardhshme do t jen nj kthes historike e nj qasjeje t re t bashkpunimit rajonal n Ballkan.

mnyr reaksionare dhe deri n nj mas t caktuar n opozit mbrojtse nga disa. Rajoni i Ballkanit reflekton shum msime praktike me vler dhe ka nj potencial t madh t kontribuoj n formimin e sfers kulturore evropiane.

Parmi i katrt i politiks krkon zhvillimin e nj pozit t prbashkt n organizatat rajonale dhe globale. N OKB, aktualisht nuk ka mekanizma t konsultimit ndr-ballkanik; kjo duhet t shqyrtohet urgjentisht. Mbi disa shtje ekziston hapsir t promovohet nj dialog ndr-ballkanik I cili do t lehtsonte formimin e pozicioneve t prbashkta. Gjithashtu nj dialog dhe mekanizma t konsultimit t till do t kishin shum sukses edhe n NATO. N NATO, p.sh duhet t prpiqemi m shum duke menduar pr shtje sikur kto : si mundet vendet

2012-n mund ta deklarojm si vit i Paqes n Ballkan n shekullin e 21-t.

11

e gjer nga luftrat Ballkanike tek paqja e Ballkanit. 2012-n mund ta deklarojm si vit i Paqes n Ballkan n shekullin e 21-t. Nj hap tjetr i madh n drejtimin e krijimit t nj t ardhme t re pr rajonin do t ishte formimi i nj grupi prej njerz t menur q do t vlersoj sfidat e shekullit 21 dhe do t paraqet propozime pr prmirsimin e bashkpunimit rajonal.

Deri m tani sht quajtur vetm nj proces, por me siguri sht koha q t thellohet arkitektura institucionale e SCEEP-it ashtu q ajo lviz prtej nj forumi t thjesht konsultativ ose procesi. Duhet t ket struktur m t institucionalizuar q t jet e qndrueshme dhe efektive. N kt aspekt nj mandat i grupit t njerzve t menur, q sht i prbr kryesisht nga intelektual, politikan ose diplomat nga t gjitha vendet antare, do t mund t sugjeroj mnyra pr t zgjidhur korniza t reja institucionale pr SEECP-in pr ta drejtuar punn e hartuesve t politiks n rajon.

Presidenca serbe e SEECP-it pas presidencs s suksesshme t Malit t Zi, do t jet nj mundsi e shklqyeshme pr tu angazhuar n nj debat t prtrir se si t qojm prpara arkitekturn institucionale t bashkpunimit rajonal n rajonin e Ballkanit. Idet dhe parimet e paraqitura n kt ese t nxjerra n t dyja, metodologjin dhe parimet e politiks jan nj prpjekje modeste n kt drejtim dhe shum mir do t mund t zgjeroheshin me njohuri prkatse intelektuale dhe politike nga grupet e tjera t interesit n rajon. Synimi i diskutimeve n kt ese sht q hartuesit e politiks duhet t miratojn nj vizion t ri n prputhje me frymn e shekullit t 21-t ashtu si ata hartojn zgjidhje t problemeve rajonale.

Nga ana e saj, Turqia sht e gatshme t jep disa kontribute konkrete. Pr nj, do t mund t ndrmerrnim nj projekt t prbashkt pr t prkujtuar 100 vjetorin e luftrave Ballkanike. Un mund t shoh se si ne do t zhvillonim disa projekte nn temn