Noam Chomsky - Interwencje

8/10/2019 Noam Chomsky - Interwencje

http://slidepdf.com/reader/full/noam-chomsky-interwencje 1/205



Tytuł oryginału: Interyentions

Copyright © by Noam Chomsky 2007 Published first in nglish in North !meri"a by #ights $ooks%&pen 'edia

Copyright © 200( for the Polish edition by )yda*ni"t*o +onia ,raga Copyright© 200( for the polish transłation by )yda*ni"t*o +onia ,raga

Pro-ekt okładki: )yda*ni"t*o +onia ,raga

.d-/"ie na okład"e: Corbis

edak"-a: &lga utko*ska1 'ar"in rabski 3orekta: 'agdalena $argło*ska

I+$N: 47(5(6570(50754

,ystrybu"-a: 8irma 3si/garska9a"ek &lesie-uk +p; 00 Po;na<ska 4=> 05(0 &?ar@* 'a;o*ie"ki > tel 022 72=60 00

mail: hurtA olesie-ukpl/ ***olesie-ukpl

+pr;eda? *ysyłko*a: ***merlin"ompl ***empik"om

)B,!)NICT)& +&NI! ,!! +p ; 00 pl run*ald;ki (5=0> 05403ato*i"e 132 7(2 D 771 faE 062 26 77 2( e5mail: infoAsoniadragapl

***soniadragapl

+kład i łamanie: +onia ,raga roup

3ato*i"e 200( )ydanie I

,ruk: )o-sko*a ,rukarnia * Fod;i +p ; 00

,ygitali;a"-a: hoolta-

http://www.olesiejuk.pl/


http://www.merlin.com.pl/

http://www.empik.com/

mailto:[email protected]


http://www.soniadraga.pl/

http://www.merlin.com.pl/

http://www.empik.com/


http://www.soniadraga.pl/






Okryte ;amiary * *o-nie * Iraku==

,;ied;i"t*o Kiros;imy i *sp@ł";esny terror==(

== *r;eGnia i doktryna s;la"hetny"h ;amiar@*=22

!dministra"-a $usha * ";asie se;onu huragan@* =2D

Inteligentny pro-ektJ i -ego konsek*en"-e=24

!meryka Południo*a * punk"ie ;*rotnym =62

Okryte ;na";enie *ybor@* * Iraku=67

.*y"i/st*o Kamasu i lanso*anie demokra"-iJ==

!;-a1 !meryki i r;Hd;H"e supermo"arst*o =

Teoria spra*iedli*e- *o-nyJ i pra*d;i*y G*iat=0

o;bra-anie nuklearny"h arsenał@* Iranu=

+poglHdanie na #iban pr;e; luk bombo*y=D=

!meryka Fa"i<ska ogłas;a niepodległoGL =DD

!lternaty*y dla !meryk =70

Co -est sta*kH * IrakuM=7

.imna *o-na mi/d;y )as;yngtonem i Teheranem=74

)ład;a *ielka du"hem =(

3ilka sł@* o autor;e=(4Indeks=4=



11 września - nieodrobiona lekcja

).NI! 2002 &3O

,;ie< == *r;eGnia *str;HsnHł *ieloma !merykanami do tego stopnia1 ?e

uG*iadomili sobie konie";noGL u*a?nie-s;ego pr;yglHdania si/ d;iałaniom r;Hdu

+tan@* .-edno";ony"h na arenie mi/d;ynarodo*e- i temu1 * -aki spos@b -est to

odbierane )iele spra*1 o kt@ry"h *";eGnie- mil";ano1 stało si/ pr;edmiotem

dyskus-i To dobr;e 9eGli ;amier;amy uniknHL * pr;ys;łoG"i podobny"h

pot*ornoG"i1 *yka;u-emy si/ tylko ;dro*ym ro;sHdkiem +ło*a pre;ydenta $usha1

?e nasi *rogo*ie niena*id;H nas;e- *olnoG"iJ1 byL mo?e sH po"ies;a-H"e1 ale nie

nale?y ignoro*aL pra*d;i*ego G*iata1 kt@ry u";y nas ";egoG ;upełnie innego

Pre;ydent nie -est pier*s;H osobH1 kt@ra ;apytała: ,la";ego oni nas

niena*id;HMJ C;terd;ieG"i ";tery lata temu1 pod";as dyskus-i ;e s*oimi

*sp@łpra"o*nikami1 pre;ydent isenho*er m@*ił o kampanii niena*iG"i *

G*ie"ie arabskim pro*ad;one- pr;e"i*ko nam nie pr;e; r;Hdy1 ale pr;e; narodyJ

9ego ada $e;pie";e<st*a Narodo*ego pr;edsta*iła *tedy podsta*o*e pr;y";yny

takie- sytua"-i1 st*ierd;a-H"1 ?e +tany .-edno";one popiera-H skorumpo*ane i

dyktatorskie r;Hdy ora; spr;e"i*ia-H si/ post/po*i polity";nemu i

gospodar";emuJ1 ponie*a? "h"H kontrolo*aL mie-s"o*e ;asoby ropy nafto*e-

$adania pr;epro*ad;one * G*ie"ie arabskim po li *r;eGnia u-a*niły1 ?e te

same pr;y";yny sH aktualne r@*nie? d;isia-1 a dodatko*o *;ma"nia -e nie"h/L

*obe" pe*ny"h ameryka<ski"h po";yna< Oder;a-H"e -est to1 ?e po*y?s;e poglHdy

sH ?y*e r@*nie? * ty"h ";/G"ia"h regionu arabskiego1 kt@ry mo?na u;naL ;a

upr;y*ile-o*any i ;oriento*any na .a"h@d &to -eden ; ostatni"h pr;ykład@*: i

sierpnia 2002 roku * 8ar astern "onomi" eie*J mi/d;ynarodo*y u;nany

ekspert G*iata arabskiego !h5 med ashid napisał1 ?e * Pakistanie roGnie gnie*

spo*odo*any tym1 ?e +tany .-edno";one s*oim *spar"iem umo?li*ia-H

*o-sko*emu re?imo*i Q'usharrafaR odkładanie * ";asie obie"ane- demokra"-iJ



,;isia- nie pr;ynosi nam kor;yG"i *iara * to1 ?e oni nas niena*id;HJ ";y

niena*id;H nas;e- *olnoG"iJ )r/"; pr;e"i*nie 5 "i lud;ie lubiH !merykan@* ora;

ameryka<ski styl ?y"ia1 * tym nas;e *olnoG"i To ";ego niena*id;H1 to ofi"-alna

polityka1 kt@ra odma*ia im pra*a do i"h *łasny"h *olnoG"i1 do kt@ry"h r@*nie?

dH?H

. ty"h po*od@* tyrady &samy bin #adena po == *r;eGnia 5 na pr;ykład o tym1

?e +tany .-edno";one *spiera-H skorumpo*ane i brutalne re?imy1 albo o in*a;-iJ

+tan@* .-edno";ony"h * !rabii +audy-skie- 5 *y*ołu-H pe*ien oddS*i/k1 na*et

*Gr@d ty"h1 kt@r;y si/ nim br;yd;H lub kt@r;y si/ go bo-H . nie"h/"i1 gnie*u i

frustra"-i terroryG"i ";erpiH popar"ie ora; no*y"h rekrut@*

Po*inniGmy r@*nie? ;da*aL sobie spra*/ ; tego1 ?e du?a ";/GL G*iata u*a?a

)as;yngton ;a re?im terrorysty";ny ) ostatni"h lata"h +tany .-edno";one

*spierały lub anga?o*ały si/ * ak"-e * 3olumbii1 !mery"e rodko*e-1 Panamie1

+udanie i Tur"-i 5 *ymienia-H" tylko kilka 5 kt@re były pro*ad;one ;godnie ;

ofi"-alnH ameryka<skH defini"-H pr;e"i*d;iałania terrory;mo*iJ

) na-bard;ie- ro;sHdnym piGmie nas;ego establishmentu1 8oreign !ffairsJ1

+amuel Kuntington napisał * =444 roku: Pod";as gdy +tany .-edno";one

regularnie na;y*a-H r;Hdy r@?ny"h kra-@* bandy"kimi1 * o";a"h *ielu narod@*sta-H si/ ;b@-e"kim supermo"arst*em QR1 kt@re stano*i dla ni"h na-*i/ks;e

;e*n/tr;ne ;agro?enieJ

Tego ;dania nie ;mienił fakt1 ?e == *r;eGnia po ra; pier*s;y * historii

;a"hodni kra- na *łasne- ;iemi padł ofiarH stras;li*ego ataku terrorysty";nego1 na

skal/ a? ;byt dobr;e ;nanH ofiarom ;a"hodni"h mo"arst* !tak ten był ;na";nie

po*a?nie-s;y ni? na;y*ane ";asami terrorem detali";nymJ ak"-e I!1 algierskiego

8rontu )y;*olenia Narodo*ego ";y C;er*ony"h $rygad

!tak terrorysty";ny ; == *r;eGnia *y*ołał ;de"ydo*ane pot/pienie na "ałym

G*ie"ie i *;bud;ił s;";ere *sp@ł";u"ie dla nie*inny"h ofiar !le nie be; ;astr;e?e<

'i/d;ynarodo*e badanie1 pr;epro*ad;one pr;e; Instytut allupa pod konie"

*r;eGnia 200= roku1 *yka;ało nie*ielkie popar"ie dla militarnego atakuJ +tan@*.-edno";ony"h na !fganistan Na-ni?s;e *yra?ono * !mery"e Fa"i<skie- na

pr;ykład * 'eksyku tylko 2 pro"entU1 a *i/" * regionie na-bard;ie- doG*iad";onym



pr;e; podobne ameryka<skie inter*en"-e

&be"nH kampani/ niena*iG"iJ * G*ie"ie arabskim nap/d;a r@*nie?

ameryka<ska polityka *obe" I;raela1 Palestyny i Iraku +tany .-edno";one bard;o

mo"no *spierały brutalnH i;raelskH okupa"-/ militarnH1 kt@ra tr*a -u? tr;yd;ieG"i

pi/L lat

9ednym ;e sposob@* na ;łagod;enie napi/"ia mi/d;y I;rael";ykami a

Palesty<";ykami byłoby niedopus;";enie do -ego *;rostu1 a to *łaGnie ";ynimy1

ponie*a? nie tylko nie pr;yłH";amy si/ do *ieloletniego mi/d;ynarodo*ego

konsensusu1 kt@ry *;y*a do u;nania pra*a *s;ystki"h kra-@* tego regionu do

?y"ia * poko-u i be;pie";e<st*ie1 * tym pa<st*a Palesty<";yk@* na terenie

obe"nie okupo*anym byL mo?e po nie*ielki"h korekta"h grani"U1 ale tak?e

*spieramy gospodar";o1 militarnie i dyplomaty";nie nieustanne *ysiłki I;raela1

kt@re uniemo?li*ia-H ;a?egnanie konfliktu

) Iraku dekada suro*y"h sank"-i utr;ymy*any"h pod na"iskiem +tan@*

.-edno";ony"h *;mo"niła +addama Kusa-na i -edno";eGnie dopro*ad;iła do

Gmier"i setek tysi/"y Iraki-";yk@* 5 byL mo?e *i/ks;e- li";by lud;i ni? li";ba

;amordo*any"h pr;e; tak ;*anH bro< maso*ego ra?enia * "iHgu "ałe- historii

lud;koG"iJ1 -ak napisali anality"y *o-sko*i 9ohn i 3arl 'uellero*ie * 8oreign !ffairsJ * =444 roku

9eGli ;aG "hod;i o atak +tan@* .-edno";ony"h na Irak1 to nikt1 na*et ,onald

umsfeld1 nie -est * stanie os;a"o*aL -ego kos;t@* ani konsek*en"-i

adykalni ekstremiG"i islams"y ; pe*noG"iH ma-H nad;ie-/1 ?e atak na Irak

spo*odu-e GmierL *ielu lud;i i ;nis;";enie ;na";ny"h obs;ar@* kra-u1 d;i/ki ";emu

po-a*iH si/ no*i rekru"i goto*i na terrorysty";ne ak"-e= .ape*ne "ies;H si/ oni

r@*nie? ; doktryny $ushaJ1 *y;na-H"e- pra*o do atako*ania *s;ystki"h

poten"-alny"h ;agro?e<1 kt@ry"h li";ba -est *łaG"i*ie nieograni";ona Pre;ydent

oG*iad";ył1 ?e nie mo?na po*ied;ieL1 ile tr;eba b/d;ie sto";yL *o-en1 aby

;ape*niL *olnoGL nas;e- o-";ySnieJ To pra*da

.agro?enia sH *s;/d;ie1 na*et * o-";ySnie Pro*ad;enie nieko<";H"e- si/ *o-ny stano*i ;na";nie *i/ks;e ;agro?enie dla !merykan@* ni? i"h poten"-alni

*rogo*ie1 i to ; pr;y";yn1 kt@re organi;a"-e terrorysty";ne doskonale ro;umie-H



,*ad;ieG"ia lat temu były i;raelski s;ef *y*iadu *o-sko*ego1 9eho5 s;afat

Karkabi1 kt@ry był tak?e u;nanym arabistH1 *yra;ił opini/1 kt@ra *"iH? -est

pra*d;i*a .aofero*anie Palesty<";ykom honoro*ego ro;*iH;ania1 kt@re

us;anu-e i"h pra*o do de"ydo*ania o *łasnym losie: oto ro;*iH;anie problemu

terrory;mu 5 po*ied;iał Karkabi 5 3iedy *ysus;ymy bagno1 nie b/d;ie -u?

komar@*J

)@*";as I;rael był "ałko*i"ie odporny na ak"-e od*eto*e na okupo*any"h

terytoria"h1 dlatego stan ten utr;ymał si/ -es;";e do nieda*na Pr;estroga

Karkabiego była -ednak trafna1 a *yniesiona ; historii lek"-a doty";y *i/ks;e-

li";by spra*

,ługo pr;ed == *r;eGnia ;da*ano sobie spra*/ ; tego1 ?e d;i/ki no*o";esne-

te"hnologii bogate i *pły*o*e pa<st*a stra"H monopol na stoso*anie pr;emo"y i

b/dH mogły spod;ie*aL si/ okropnoG"i na *łasne- ;iemi

9e?eli nadal b/d;iemy t*or;yL no*e bagna1 po-a*i si/ ;na";nie *i/"e-

komar@* ; niesamo*itH *r/"; siłH ra?enia

dy -ednak poG*i/"imy s*o-e ;asoby na osus;anie bagien1 ;*ra"a-H" u*ag/

na kor;enie kampanii niena*iG"iJ1 *@*";as nie tylko ;dołamy ;mnie-s;yL;agro?enia1 pr;ed kt@rymi stoimy1 ale b/d;iemy tak?e reali;o*aL *y;na*ane i

osiHgalne ideały 5 -eGli tylko ;a";niemy trakto*aL -e po*a?nie

P.BPI+B

= )yra?a-H" poglHd ekspert@* *y*iadu1 'i"hael +"heuer1 stars;y analityk

słu?b *y*iado*";y"h1 kt@ry był odpo*ied;ialny ;a Gled;enie bin #adena od

=44D roku1 pis;e * s*o-e- ksiH?"e Imperiał Hubris 200U1 ?e bin #aden nie

ma "hyba *i/ks;e- nad;iei ni? ta1 ?e +tany .-edno";one ;aataku-H Irak i b/dH

go okupo*aL1 "o byłoby dla niego Q&samy bin #adenaR pre;entem od

!merykiJ 8a*a; erges * s*o-e- na-leps;e- nauko*e- pra"y na temat ru"hud?ihad - Journey ofthe Jihadist 200DU 5 m@*i o tym1 ?e ;brodnie terroryst@*

; == *r;eGnia były ostro pot/pione pr;e; ;*olennik@* d?ihadu i d;i/ki te-



posta*ie +tany .-edno";one miały mo?li*oGL odd;ielenia i"h od bin #adena

9ednak s;ybkie od*ołanie si/ $usha do pr;emo"y1 a s;";eg@lnie ;aatako*anie

Iraku1 spo*odo*ało1 ?e połH";yli oni s*o-e siły ; bin #adenem1 "o

dopro*ad;iło * ko<"u do ;na";nie *i/ks;ego ;agro?enia terrory;mem



Stany Zjednoczone przeciwko Irakowi -skromna propozycja

= #I+T&P!,! 2002 &3O

orli*e *ysiłki administra"-i $usha1 pode-mo*ane * "elu pr;e-/"ia kontroli nad

Irakiem 5 * *yniku *o-ny1 pr;e*rotu *o-sko*ego albo -akimikol*iek innymi

Grodkami 5 *y*ołały *iele opinii doty";H"y"h moty*@*1 -akimi kieru-H si/

de"yden"i

9edna ; interpreta"-i1 pr;edsta*iona pr;e; !natola #iyiena1 *sp@łpra"o*nika

Carnegie ndo*ment for International Pea"e * )as;yngtonie1 m@*i1 ?e *ysiłki

$usha sH ;godne ; klasy";nH *sp@ł";esnH strategiH ;agro?ony"h pra*i"o*y"h

oligar"h@*1 kt@ra ma na "elu obr@"iL nie;ado*olenie społe";e<st*a *

na"-onali;mJ1 "o mo?na osiHgnHL1 *y*ołu-H" stra"h pr;ed ;e*n/tr;nymi *rogamiCelem administra"-i1 *y-aGnia dale- #eyien1 -est -ednostronne pano*anie nad

G*iatem pr;e; "ałko*itH domina"-/ militarnHJ1 dlatego *łaGnie *i/ks;oGL

społe";noG"i mi/d;ynarodo*e- oba*ia si/ r;Hdu +tan@* .-edno";ony"h i -est

nasta*iona do niego antagonisty";5 nie1 "o ";/sto -est bł/dnie na;y*ane

antyamerykani;memJ

Po*y?s;H interpreta"-/ pot*ierd;a1 a na*et ;na";nie pos;er;a1 anali;a d;iała<

popr;ednik@* d;isie-s;ego *o-o*ni";ego )as;yngtonu

&d ";asu atak@* ; == *r;eGnia republikanie *ykor;ystu-H ;agro?enie

terrory;mem -ako pretekst do pos;er;enia s*o-e- pra*i"o*e- polityki ) ";asie

*ybor@* do 3ongresu strategia ta odsun/ła u*ag/ od spra* ekonomi";ny"h i

pr;eniosła -H na *o-n/ 3iedy ;a";yna si/ kampania pre;yden"ka1 republikanie ;"ałH pe*noG"iH nie "h"H1 aby lud;ie ;ada*ali im pytania na temat pr;ys;ły"h

emerytur1 rynku pra"y1 ;mian * opie"e ;dro*otne- ";y inny"h podobny"h



problem@* Po*inni ra";e- "h*aliL s*oi"h bohaterski"h lider@* ;a to1 ?e ratu-H

nas pr;ed nieuniknionym nis;";H"ym

atakiem ;e strony groSnego *roga ora; ?e nie u"ieka-H pr;ed konfronta"-H ;

pr;e"i*nikiem1 kt@ry tylko ";eka1 aby nas uni"est*iL

&kropnoG"i == *r;eGnia były tak?e pretekstem do *dro?enia długofalo*y"h

plan@*1 kt@ry"h "elem -est pr;e-/"ie kontroli nad ogromnymi ;asobami ropynafto*e- Iraku1 -ednymi ; na-*i/ks;y"h * .ato"e Perskie-1 -u? * =4 roku

opisanymi pr;e; ,epartament +tanu -ako nie*iarygodne Sr@dło pot/gi

strategi";ne- i *ład;y ora; -edna ; na-*i/ks;y"h ;doby";y materialny"h * historii

G*iataJ 3ontrola nad Sr@dłami energii nap/d;a ameryka<skH pot/g/ ekonomi";nH

i militarnH1 a pot/ga strategi";naJ pr;ekłada si/ na po;iom kontroli nad G*iatem

Inna interpreta"-a ;akłada1 ?e administra"-a *ier;y * to1 "o m@*i1 a *i/" ?e

Irak nagle stał si/ ;agro?eniem dla nas;e- eg;ysten"-i i dla s*oi"h sHsiad@*

'usimy mieL pe*noGL1 ?e ira"ka bro< maso*ego ra?enia ora; Grodki do -e-

produk"-i ;ostanH ;nis;";one1 a pot*@r *"ielony1 +addam Kusa-n1 ;ostanie

*yelimino*any I to s;ybko )o-n/ nale?y ro;po";HL te- ;imy 5 na pr;ełomie 2002 i

2006 roku1 bo nast/pna ;ima b/d;ie terminem ;byt p@Snym )tedy bo*iem gr;ybatomo*y1 kt@ry pr;e*idu-e Condole5 e;;a i"e1 dorad"a do spra* be;pie";e<st*a1

-u? nas po"hłonie

.ał@?my1 ?e interpreta"-a ta -est *łaG"i*a 9eGli mo"arst*a rodko*ego

)s"hodu bo-H si/ )as;yngtonu bard;ieni? +addama1 "o *yda-e si/ pra*dH1 to

taka posta*a u-a*nia i"h ograni";one postr;eganie r;e";y*istoG"i ! to1 ?e

nast/pne- ;imy b/d;ie tr*ała * +tana"h .-edno";ony"h kampania pre;yden"ka1 to

po prostu ";ysty pr;ypadek

Pr;y-mu-H" ofi"-alnH interpreta"-/1 nale?y posta*iL o";y*iste pytanie o to1 *

-aki spos@b osiHgnHL ;apo*iadane "ele Pr;y taki"h ;ało?enia"h od ra;u *idaL1 ?e

administra"-a nie dostr;egła idealne- alternaty*y dla in*a;-i na Irak Nie"h ;robi

to Iran Ten prosty plan *yda-e si/ pomini/ty1 byL mo?e dlatego1 ?e ;ostałby

u;nany ;a s;alony1 i pe*nie słus;nie !le *arto ;apytaL dla";ego

+kromna propo;y"- a br;mi *i/" tak1 ?eby +tany .-edno";one ;a"h/"iły Iran

do in*a;-i na Irak1 -edno";eGnie *spiera-H" Ira<";yk@* nie;b/dnH pomo"H



logisty";nH i militarnH ; be;pie";ne- odległoG"i po"iski rakieto*e1 bomby1 ba;y

*o-sko*e itdU Ina";e- m@*iH": -eden biegun osi ;łaJ ;a-Hłby si/ drugim

Ta propo;y"-a ma *iele ;alet * por@*naniu ; ro;*iH;aniem alternaty*nym

Po pier*s;e1 +addam ;ostanie obalony ! *łaG"i*ie ro;niesiony na ka*ałki

ra;em ; ka?dym1 kto ;na-du-e si/ blisko niego 9ego bro< maso*ego ra?enia

r@*nie? ;ostanie ;nis;";ona1 *ra; ;e Grodkami do -e- produk"-i

Po drugie1 nie b/d;ie ofiar *Gr@d !merykan@* To pra*da1 ?e *ielu

Iraki-";yk@* i Ira<";yk@* ;ginie !le to ra";e- nie -est po*@d do ;mart*ie<

&to";enie $usha 5 * tym *ielu pr;e-/ty"h ;*olennik@* eagana mo"no *sparło

+addama po -ego ataku na Iran * =4(0 roku1 nie ;*a?a-H" na ogromnH li";b/ ofiar1

kt@re oddały s*o-e ?y"ie1 *tedy lub p@Snie-1 na skutek sank"-i re?imu

+addam mo?e u?yL broni "hemi";ne- !le obe"na administra"-a be; *ahania

*sparła pot*ora ; $agdaduJ1 kiedy u?ył on broni "hemi";ne- pr;e"i*ko Irano*i ;a

pre;ydentury eagana1 i p@Snie-1 kiedy u?ył ga;u bo-o*ego pr;e"i*ko *łasnemu

narodo*iJ * tym mie-s"u po*t@r;/ ;nane po*ied;enie: Pr;e"i*ko 3urdom1 kt@r;y

byli -ego narodem * takim ;na";eniu1 * -akim Indianie Cherokee byli narodem

!ndre* 9a"ksona=U

&be"ni *as;yngto<s"y planiG"i *spierali pot*oraJ r@*nie? po tym1 -akpopełnił on s*o-e na-gors;e ;brodnie1 a na*et dostar";ali mu Grodki1 d;i/ki kt@rym

m@gł ro;*inHL bro< maso*ego ra?enia1 biologi";nH i nuklearnH1 pr;ydatnH pod";as

in*a;-i * 3u*e-"ie

$ush senior i Cheney * ;asad;ie nie sta*iali +addamo*i ?adny"h ;ar;ut@*

tak?e po r;e;i na s;yita"h * mar"u =44= roku1 * interesie stabilnoG"iJ1 -ak *@*";as

to tłuma";ono )y"ofali s*o-e popar"ie dopiero po ataku na 3urd@* 5 i to tylko na

skutek ogromne- pres-i * kra-u i na G*ie"ie

Po tr;e"ie1 nie b/d;ie problemu ; &rgani;a"-H Narod@* .-edno";ony"h Nie

tr;eba b/d;ie *y-aGniaL G*iatu1 ?e &N. -est pr;ydatna tylko *tedy1 kiedy *ypełnia

ro;ka;y +tan@* .-edno";ony"h1 a * innym *ypadku nie

Po ";*arte1 Iran ; pe*noG"iH ma ;na";nie leps;e od )as;yngtonu podsta*ydo *y*oły*ania *o-ny1 a nast/pnie r;Hd;enia postsaddamo*5 skim Irakiem )

pr;e"i*ie<st*ie do administra"-i $usha1 Iran nie *spierał morder"y +addama ani



-ego programu broni maso*ego ra?enia

'o?na o";y*iG"ie ;aprotesto*aL1 ?e nie nale?y ufaL ira<skim *ład;om

5ale tym bard;ienie nale?y ufaL tym1 kt@r;y *spierali +addama -es;";e długo po

tym1 gdy popełnił on s*o-e na-*i/ks;e ;brodnie

Co *i/"e-1 os;";/d;imy sobie e*entualnego *stydu ;a GlepH *iar/ *

pr;y*@d"@*1 kt@rH słus;nie *yGmie*amy * pa<st*a"h totalitarny"h

Po piHte1 *y;*olenie spotka si/ ; entu;-a;mem du?e- ";/G"i społe";e<st*a1 o

*iele *i/ks;ym ni? * *ypadku in*a;-i !merykan@* #ud;ie b/dH G*i/to*aL na

uli"a"h $asry i 3arbali1 a my dołH";ymy do ira<ski"h d;iennikar;y * *ysła*ianiu

s;la"hetnoG"i *y;*oli"ieli i i"h słus;ne- spra*y

Po s;@ste1 Iran mo?e ;a";HL *dra?aL demokra"-/J )i/ks;oGL społe";e<st*a

to s;yi"i i Iran miałby ;na";nie mnie- problem@* ni? +tany .-edno";one *

pr;y;na*aniu im głosu * no*ym ira"kim r;Hd;ie

Nie b/d;ie problemu ; dost/pem do ;asob@* ira"kie- ropy nafto*e-1

ameryka<skie kon"erny mogłyby *i/" be; trudu pod-HL naty"hmiast eksploata"-/

ira<ski"h Sr@deł energii1 gdyby tylko )as;yngton si/ na to ;god;ił

. pe*noG"iH ta skromna propo;y"-a1 ?eby to Iran *y;*olił Irak1 -est s;alona'a tylko -ednH ;alet/: -est bard;ie- senso*na ni? plany obe"nie reali;o*ane 5 lub

byłaby1 gdyby "ele1 kt@re deklaru-e administra"-a1 miały "okol*iek *sp@lnego ;

r;e";y*istymi

P.BPI+B

= 9ak si/ oka;ało1 +addam Kusa-n nie miał broni "hemi";ne- * 2006 roku

!le pr;y-/to ;a pe*nik1 ?e ma1 i dlatego ameryka<skie *o-ska *yposa?ono *

odpo*iednie Grodki o"hrony +;";eg@lne Grodki ostro?noG"i pod-/to r@*nie? *

I;raelu



Argument przeciwko wojnie w Iraku

6 '!C! 2006 &3O

Na-pot/?nie-s;e pa<st*o * historii ogłas;a1 ?e ;amier;a kontrolo*aL G*iat ;apomo"H siły1 a *i/" * *ymiar;e1 * kt@rym ma absolutnH pr;e*ag/ Pre;ydent $ush

i -ego *sp@łpra"o*ni"y na-*yraSnie- u*a?a-H1 ?e dysponu-H Grodkami pr;ymusu tak

nad;*y";a-nymi1 ?e mogH ; pogardH ;lik*ido*aL ka?dego1 kto stanie im na drod;e

+kutki takiego ro;umo*ania mogH byL katastrofalne ;ar@*no * Iraku1 -ak i *

inny"h ";/G"ia"h G*iata1 gdy? odpo*ied;iH na d;iałania +tan@* .-edno";ony"h

mo?e byL nieby*ała kumula"-a ak"-i od*eto*y"h terroryst@*1 pro*ad;H"a na*et

do nuklearnego !rmagedonu

$ush1 Cheney i umsfeld sH oddani imperialne- ambi"-i 5 -ak napisał 9ohn

Ikenberry *e *r;eGnio*o5paSd;ierniko*ym *ydaniu V8oreign !f5 fairsW ; 2002

roku 5 -ednobieguno*ego G*iata1 * kt@rym +tany .-edno";one nie ma-H ?adnego

po*a?nego konkurentaJ i * kt@rym ?adne pa<st*o ani koali"-a nie od*a?y si/

nigdy pr;e"i*sta*iL globalnemu lidero*i1 obro<"y i eg;ekutoro*iJ !mbi"-a ta ;

"ałH pe*noG"iH obe-mu-e kontrol/ nad ;asobami .atoki Perskie- i ;ainstalo*anie

tam ba; *o-sko*y"h1 kt@re b/dH ;apro*ad;aL ameryka<ski por;Hdek * regionie

9es;";e ;anim administra"-a ;a";/ła uder;aL * *o-enne b/bny pr;e"i*

Irako*i1 po-a*iało si/ mn@st*o ostr;e?e<1 ?e agres-a +tan@* .-edno";ony"h

dopro*ad;i do ro;po*s;e"hnienia broni maso*e- ;agłady1 a tak?e terroru1

;astras;ania i od*etu

Tera; )as;yngton ud;iela G*iatu bard;o br;ydkie- i niebe;pie";ne- lek"-i: -eGli

"h"e"ie si/ pr;ed nami obroniL1 to lepie- ;a";ni-"ie naGlado*aL 3ore/ P@łno"nH i

st*@r;"ie po*a?ne ;agro?enie militarne ) pr;e"i*nym *ypadku ;mie"iemy *as ;

po*ier;"hni ;iemi

'amy po*ody pr;ypus;";aL1 ?e -ednym ; "el@* *o-ny ; Irakiem -est;ademonstro*anie tego1 ";ym kieru-e si/ imperium1 kiedy de"ydu-e si/ uder;yL

"ho"ia? sło*o *o-naJ -est * tym *ypadku terminem nie*łaG"i*ym ;e *;gl/du na



ogromnH nier@*no*ag/ siłU

Propaganda ;ale*a nas ostr;e?eniami1 ?e -eGli nie po*str;ymamy +addama

Kusa-na d;iG1 to on ;nis;";y nas -utro ) paSd;ierniku 2002 roku1 kiedy 3ongres

dał pre;ydento*i *olnH r/k/ * k*estii *o-ny1 u";ynił to1 aby "hroniL

be;pie";e<st*o +tan@* .-edno";ony"h pr;ed nieustannym ;agro?eniem ;e strony

IrakuJ

Xaden sHsiad Iraku nie ";u-e si/ -ednak ;byt mo"no ;agro?ony pr;e;

+addama1 be; *;gl/du na to1 -ak bard;o niena*id;i tego morder";ego tyrana 5 byL

mo?e dlatego1 ?e doskonale *ie o tym1 ?e Iraki-";y"y sH na skra-u *ytr;ymałoG"i

Irak stał si/ -ednym ; na-słabs;y"h pa<st* regionu 9ak mo?na pr;e";ytaL *

rapor"ie !meryka<skie- !kademii +;tuk i Nauk1 ira"ki poten"-ał gospodar";y i

in*esty"-e *o-sko*e to -edynie ułamek poten"-ału i *ydatk@* 3u*e-tu1 * kt@rym

mies;ka 40 pro"ent mnie- lud;i ni? * Iraku

) r;e";y*istoG"i sHsiednie pa<st*a pr@bo*ały dopro*ad;iL do pono*ne-

integra"-i Iraku ; regionem1 do kt@rego nale?H pr;e"ie? Iran i 3u*e-t1 a *i/" kra-e

;aatako*ane niegdyG pr;e; Irak

+addam Kusa-n kor;ystał ; pomo"y +tan@* .-edno";ony"h pod";as *o-ny ;

Iranem i p@Snie-1 a? do dnia in*a;-i na 3u*e-t &soby odpo*ied;ialne ;a ten stanr;e";y * *i/ks;oG"i po*r@"iły obe"nie do *ład;y * )as;yngtonie !dministra"- e

eagana i $usha seniora ud;ielały pomo"y +addamo*i1 dostar";a-H" mu mi/d;y

innymi Grodki do ro;*o-u broni maso*ego ra?enia1 i to * ";asa"h1 kiedy pot*@r ;

$agdaduJ był ;na";nie niebe;pie";nie-s;y ni? obe"nie i kiedy popełnił -u? s*o-e

na-*i/ks;e ;brodnie1 -ak "hoLby *ymordo*anie tysi/"y 3urd@* tru-H"ym ga;em

.ako<";enie pano*ania +addama u*olniłoby Iraki-";yk@* od ogromnego

"i/?aru 'o?na ; du?ym pra*dopodobie<st*em pr;ypus;";aL1 ?e pod;ieliby on los

Ceau"es"u i inny"h be;*;gl/dny"h tyran@* *spierany"h pr;e; +tany .-edno";one i

)ielkH $rytani/1 gdyby tylko ira"kie społe";e<st*o nie ;ostało ;nis;";one

suro*ymi sank"-ami1 pr;e; kt@re musi si/ poddaL tyranii +addama1 aby pr;e?yL1 i

kt@re tym samym *;ma"nia-H -ego i -ego klik/+addam po;osta-e ogromnym ;agro?eniem dla *s;ystki"h1 kt@r;y sH * -ego

;asi/gu ,;iG nie si/ga on -ednak po;a grani"e s*o-ego kra-u1 "ho"iH? mo?e si/ tak



;dar;yL1 ?e ameryka<ska agres-a nat"hnie no*e pokolenie terroryst@* ?Hd;H

;emsty i nakłoni Irak do pr;epro*ad;enia ak"-i terrorysty";ny"h1 podobno -u?

pr;ygoto*y*any"h

) 2002 roku ;esp@ł pod kiero*ni"t*em aryYego Karta i )arrena udmana

pr;ygoto*ał dla ady do spra* +tosunk@* 'i/d;ynarodo*y"h raport mery!a -

"#i$% nieprzy&oto"ana' "#i$% za&ro%ona. &str;ega on pr;ed pra*dopodobnymi

atakami terrorysty";nymi1 o *iele okrutnie-s;y5 mi ni? te ; == *r;eGnia1 bo ;

u?y"iem broni maso*e- ;agłady1 pr;ed ;agro?eniami bard;ie- pra*dopodobnymi

* perspekty*ie *o-ny1 kt@rH +tany .-edno";one "h"H ro;po";HL ; IrakiemJ

,;iG +addam ma *s;elkie po*ody1 aby utr;ymy*aL pod G"isłH kontrolH "ałH

bro< "hemi";nH i biologi";nH1 -akH e*entualnie dysponu-e Nie udost/pniłby -e-

osobom pokro-u &samy bin #adena1 stano*iH"ym realne ;agro?enie dla niego

samego1 pomi-a-H" ;upełnie k*esti/1 ";y istnie-e na-mnie-s;a "hoLby pr;esłanka1 ?e

do takie- Gmier"ionoGne- transak"-i * og@le mogłoby do-GL .*olenni"y ro;*iH;a<

siło*y"h * )as;yngtonie *ied;H *i/" doskonale1 ?e istnie-e ;nikome

pra*dopodobie<st*o1 ?e Irak u?y-e -akie-kol*iek broni maso*e- ;agłady 5

ry;yku-H" tym samym s*o-e "ałko*ite uni"est*ienie

.aatako*ane ira"kie społe";e<st*o ro;padłoby si/ -ednak1 a tym samymutra"ono by -akHkol*iek kontrol/ nad broniH maso*ego ra?enia 'ogłaby ona

;ostaL spry*aty;o*anaJ1 -ak ostr;ega mi/d;ynarodo*y spe"-alista do spra*

be;pie";e<st*a1 ,aniel $en-amin1 i ;aofero*ana na ogromnym rynku broni

niekon*en"-onalne-1 na kt@rym be; trudu ;nala;łaby naby*"@*J To napra*d/

s"enarius; katastrofi";ny1 podkreGla $en-amin=

#osu Iraki-";yk@* * ";asie *o-ny nikt nie -est * stanie pr;e*id;ieL: ani CI!1

ani umsfeld1 ani na*et "i1 kt@r;y na;y*a-H siebie ekspertami do spra* Iraku1

dosło*nie nikt !le mi/d;ynarodo*e organi;a"-e niosH"e pomo" lud;iom na "ałym

G*ie"ie pr;ygoto*u-H si/ na na-gors;e

)edług s;a"unk@* u;nany"h organi;a"-i medy";ny"h1 mogH ;ginHL setki

tysi/"y os@b Ta-ne raporty &N. ostr;ega-H1 ?e *o-na mo?e *y*ołaL katastrof/humanitarnH na nie*yobra?alnH skal/J1 pr;y ";ym na*et 60 pro"ent ira"ki"h d;ie"i

mo?e umr;eL ; po*odu niedo?y*ienia2



,;iG ; "ałH pe*noG"iH mo?na *yklu";yL1 ?e administra"-a * )as;yngtonie

u*;gl/dnia ostr;e?enia mi/d;ynarodo*y"h1organi;a"-i humanitarny"h o

katastrofalny"hskutka"h ataku

Ta poten"-alna katastrofa to -eden ; po*od@*1 dla kt@ry"h pr;y;*oi"i lud;ie

nie biorH pod u*ag/ ;astras;ania ani pr;emo"y 5 ";y to * ?y"iu osobistym1 ";y *

stosunka"h mi/d;ynarodo*y"h 5 -eGli nie sto-H ;a tH de"y;-H napra*d/ dru;go"H"e

argumenty 9ak dotHd nie po-a*iło si/ -ednak ni"1 "o mogłoby uspra*iedli*iLu?y"ie siły * Iraku

P.BPI+B

= Na-*yraSnie- "oG * rod;a-u s"enarius;a katastrofi";nego -u? si/ ;dar;yło )

Iraku napra*d/ były Grodki do ro;*o-u broni maso*e- ;agłady1 ale pod

nad;orem inspektor@* &N.1 kt@r;y -e demonto*ali i kt@r;y musieli si/

*y"ofaL po ataku +tan@* .-edno";ony"h umsfeld1 )olfo*it; i i"h *sp@lni"y

nie naka;ali -ednak *o-sko*ym1 aby o"hraniali składy ty"h substan"-i

Inspektor;y kontynuo*ali s*o-H pra"/ ;a pomo"H satelity i donosili1 ?e ponadsto obiekt@* -est systematy";nie grabiony"h1 * tym r@*nie? ;e

Gmier"ionoGny"h biotoksyn i "ennego spr;/tu1 kt@ry m@głby byL *ykor;ystany

* po"iska"h i * broni nuklearne- 'ie-s"e pr;e;na";enia -est nie;nane 5 i nie

-est to optymisty";ny *niosek

2 Na-bard;ie- *iarygodne s;a"unki doty";H"e li";by ofiar ;nala;ły si/ *

pr;ygoto*anym *e *sp@łpra"y ; Centrum +tudi@* 'i/d;ynarodo*y"h pr;y

'assa"husetts Institute of Te"hnology artykule ;espołu pod kierunkiem

doktora ilberta $urnhama (he Huma) *ost ofthe +ar in Ira, Straty "

udzia#h " "ojnie " Ira!u/' opubliko*anym * paSd;ierniko*ym numer;e

";asopisma #an"etJ ; 200D roku ) artykule m@*i si/ o mo?li*e- li";bie D0

tysi/"y Gmiertelny"h ofiar in*a;-i Ponadto *spomina si/ o miliona"h

u"hodS"@* ora; o ogromny"h ;nis;";enia"h i bied;ie



Skoro mamy wojn

2 '!C! 2006 &3O

9e?eli ; historii *o-en *ynika "okol*iek o";y*istego1 to ;a*iera si/ to *st*ierd;eniu1 ?e nie*iele mo?na pr;e*id;ieL

) Iraku na-pot/?nie-s;e militarne mo"arst*o * d;ie-a"h lud;koG"i

;aatako*ało ;na";nie słabs;y kra- 5 nie*iarygodna *r/"; dyspropor"-a sil Opłynie

bard;o du?o ";asu1 ;anim b/d;ie mo?na "hoLby *st/pnie o"eniL konsek*en"-e tego

ataku Nale?y ;atem pod-HL *;mo?one *ysiłki1 aby ;minimali;o*aL kr;y*dy i

;ape*niL Iraki-";ykom *s;e"hstronnH pomo" * odbudo*y*aniu

postsaddamo*skiego społe";e<st*a 'usi to byL -ednak taka pomo"1 -akie- oni

sobie ?y";H1 a nie podykto*ana pr;e; ;agrani";ny"h *ład"@*

Nie ma po*odu *HtpiL * niemal po*s;e"hne pr;ekonanie1 ?e *o-na * Iraku

-edynie ;*i/ks;y ;agro?enie terrorem i pra*dopodobie<st*o *ykor;ystania broni

maso*ego ra?enia -ako nar;/d;ia ;emsty lub Grodka odstras;a-H"ego=

) Iraku administra"-a $usha reali;u-e s*o-e imperialisty";ne ambi"-eJ1 ";yli

;astras;a G*iat i ;amienia !meryk/ * mi/d;ynarodo*ego pariasa +tany

.-edno";one nie deklaru-H1 ?e inten"-H i"h bie?H"e- polityki -est nar;u"enie pot/gi

militarne-1 kt@ra b/d;ie domino*aL nad G*iatem i kt@re- nikt nie od*a?y si/

pr;e"i*sta*iL !merykanie poka;u-H po prostu1 ?e mogH pro*ad;iL *o-ny

pre*en"y-ne1 kiedy "h"H pre*en"y-ne1 a nie *ypr;ed;a-H"eU 9eGli na*et istnie-e

-akiekol*iek uspra*iedli*ienie d;iała< *ypr;ed;a-H"y"h1 to na pe*no nie spełnia-H

one podsta*o*ego *arunku pro*ad;enia *o-ny pre*en"y-ne- 5 u?y"ia siły * "elu

*yelimino*ania poten"-alnego lub r;e";y*istego ;agro?enia

Taka polityka ot*iera drog/ do pr;edłu?a-H"y"h si/ *alk mi/d;y +tanami

.-edno";onymi a i"h *rogami1 ; kt@ry"h ";/GL ;rod;iła si/ ; po*odu ameryka<skie-

pr;emo"y i agres-i1 i to nie tylko na rodko*ym )s"hod;ie ) tym ;na";eniu atak+tan@* .-edno";ony"h na Irak był odpo*ied;iH na modły bin #adena

3os;ty *o-ny i -e- nast/pst*a dla G*iata mogH byL ogromne )ystar";y podaL



pr;yna-mnie- -ednH mo?li*oGL 5 destabili;a"-a * Pakistanie mo?e dopro*ad;iL do

pr;e-/"ia ;agubione- broni -Hdro*e-J pr;e; globalnH siatk/ terrorysty";nH1 a

in*a;-a i okupa"-a *o-sko*a Iraku -est * stanie skute";nie pobud;iL takie

d;iałania Inne groSne nast/pst*a łat*o sobie *yobra;iL

!le *idaL * tym *s;ystkim r@*nie? nad;ie-/ 5 po";H*s;y od og@lnoG*iato*e-

pomo"y dla ofiar *o-ny1 brutalne- tyranii i morder";y"h sank"-i * Iraku

&bie"u-H"ym ;nakiem -est r@*nie? to1 ?e mi/d;ynarodo*y spr;e"i* *

;*iH;ku ; in*a;-H 5 pr;ed -e- dokonaniem ora; po tym1 gdy -u? nastHpiła 5 -est

"ałko*i"ie be;pre"edenso*y ,la por@*nania1 dokładnie ";terd;ieG"i -eden lat

temu1 li";H" od mar"a 2006 roku1 kiedy administra"-a 3ennedyego ro;po";/ła

be;poGredni atak na )ietnam Południo*y1 *łaG"i*ie nikt pr;e"i*ko temu nie

protesto*ał Protesty nie pr;ybrały r@*nie? na sile pod";as ty"h kilku lat1 gdy *

)ietnamie Południo*ym pr;eby*ało kilkaset tysi/"y ameryka<ski"h ?ołnier;y1

kra- ;ostał ;nis;";ony1 a +tany .-edno";one ro;"iHgn/ły obs;ar d;iała< *o-enny"h

na )ietnam P@łno"y

,;iG * +tana"h .-edno";ony"h 5 i na "ałym G*ie"ie 5 po*s;e"hnie sH

organi;o*ane gorH"e i pryn"ypialne protesty anty*o-enne u"h na r;e"; poko-u

d;iałał silnie -es;";e pr;ed ro;po";/"iem no*e- *o-ny * Iraku&d;*ier"iedla to stale rosnH"y * ostatni"h lata"h brak toleran"-i dla agres-i i

okru"ie<st*1 b/dH"y ";/G"iH *i/ks;y"h ;mian ;a"hod;H"y"h na G*ie"ie ,;iałalnoGL

akty*ist@* * "iHgu ostatni"h ";terd;iestu lat pr;yniosła "y*ili;u-H"y narody

skutek

) te- "h*ili +tany .-edno";one1 -eGli "h"H ;aatako*aL ;na";nie słabs;ego

*roga1 mogH -edynie uru"homiL ogromnH ma"hin/ propagando*H1 pr;edsta*ia-H"H

go -ako na-*y?s;e ;ło1 a na*et -ako ;agro?enie dla nas;ego pr;etr*ania Tak

*łaGnie *yglHdał s"enarius; +tan@* .-edno";ony"h * *ypadku in*a;-i na Irak 2

,;iała";e ru"hu na r;e"; poko-u dysponu-H -ednak obe"nie o *iele *i/ks;ymi

mo?li*oG"iami po*str;ymania nast/pne- fali pr;emo"y1 "o ma kolosalne ;na";enie

+pr;e"i* *obe" *o-ny $usha ;ostał * ogromne- mier;e obud;ony pr;e;G*iadomoGL tego1 ?e Irak -est -edynie spe"-alnym pr;ypadkiem imperialny"h

ambi"-iJ1 *yra?ony"h -edno;na";nie * Narodo*e- +trategii $e;pie";e<st*a *e



*r;eGniu 2002 roku

. punktu *id;enia nas;e- obe"ne- sytua"-i1 *arto Gled;iL na-no*s;e

*ydar;enia na G*ie"ie ) paSd;ierniku 2002 roku skala ;agro?e< dla poko-u

;ostała dramaty";nie podkreGlona pod";as spotkania * Ka*anie ; oka;-i

";terd;ieste- ro";ni"y kuba<skiego kry;ysu rakieto*ego1 * kt@rym to spotkaniu

u";estni";yli pr;edsta*i"iele 3uby1 os-i i +tan@* .-edno";ony"hTo1 ?e pr;etr*aliGmy ten kry;ys1 ;akra*ało na "ud ,o*ied;ieliGmy si/1 ?e

G*iat ;ostał urato*any pr;ed pra*dopodobnH ;agładH nuklearnH pr;e; ofi"era ;

rosy-skiego okr/tu pod*odnego1 )asili-a !r"hipo*a1 kt@ry *str;ymał ro;ka;

odpalenia torped *yposa?ony"h * gło*i"e nuklearne1 kiedy rosy-skie okr/ty

pod*odne ;ostały ;aatako*ane pr;e; ameryka<skie nis;";y"iele dyby nie

!r"hipo*1 ładunek nuklearny niemal na pe*no ;ostałby odpalony1 "o *y*ołałoby

od*et1 kt@ry ;nis;";yłby p@łkul/ p@łno"nHJ1 -ak t*ierd;ił isenho*er

Ta pora?a-H"a *i;-a -est s;";eg@lnie aktualna * obe"ny"h okoli";noG"ia"h

3or;enie kry;ysu kuba<skiego si/ga-H mi/d;ynarodo*ego terrory;mu1 dH?H"ego do

;miany re?imuJ ;godnie ; d*iema na-bard;ie- popularnymi d;isia- kon"ep"-ami

!meryka<skie ataki terrorysty";ne pr;e"i*ko 3ubie ro;po";/ły si/ *kr@t"e po tym1 -ak *ład;/ pr;e-Hł Castro1 a i"h eskala"-a nastHpiła ;a ";as@* pre;ydentury

3ennedyYego1 tu? pr;ed kry;ysem ora; po nim

Te no*e odkry"ia *yraSnie poka;u-H stras;ne i niepr;e*idy*alne ;agro?enie

;*iH;ane ; atakiem na ;na";nie słabs;ego *rogaJ dH?H"ego do ;miany re?imuJ 5

;agro?enie1 kt@re mogłoby ;gubiL nas *s;ystki"h1 "o m@*i/ be; na-mnie-s;e-

pr;esady

+tany .-edno";one kar";u-H no*e i niebe;pie";ne G"ie?ki pr;e; niemal

-ednogłoGnH d?ungl/ G*iato*e- opo;y"-i

)as;yngton mo?e na d*a sposoby ;areago*aL na ;agro?enia1 kt@re po ";/G"i

*ynika-H ; -ego *łasny"h d;iała< i ;askaku-H"y"h oG*iad";e< Po pier*s;e1 mo?e

pod-HL pr@b/ ;łagod;enia ty"h ;agro?e< )ystar";y1 ?e ;*r@"i *i/ks;H u*ag/ na

u;nanie kr;y*d i stanie si/ "y*ili;o*anym ";łonkiem og@lnoG*iato*e-

społe";noG"i1 ;a"ho*u-H" s;a"unek dla mi/d;ynarodo*ego por;Hdku i -ego

instytu"-i Po drugie1 mo?e st*or;yL -es;";e groSnie-s;e instrumenty destruk"-i i



domina"-i1 tak aby ;nis;";yL ka?de dostr;e?one niebe;pie";e<st*o1 "hoLby nie

*iadomo -ak bard;o odległe )ybiera-H" t/ drugH mo?li*oGL1 spo*odu-e -ednak

po*stanie no*y"h1 -es;";e *i/ks;y"h niebe;pie";e<st*

P.BPI+B

= &pera"-e *y*iado*";e pr;epro*ad;one po in*a;-i u-a*niły1 ?e *;rost ten był;na";nie *y?s;y1 ni? si/ tego spod;ie*ano Pros;/ ;a-r;eL do mo-e- ksiH?ki 0a-

ied States 200DU1 na stron/ =( i nast/pne1 ora; do ta-nego dokumentu

National Intelligen"e stimate o"ena *y*iadu kra-o*egoU1 kt@ry referu-e

'ark 'a;;etti * artykule Spy &en#ies Say Ira$ +ar +orsens (errorism

(hreat &en#je "y"iado"#ze t"ierdz$' %e "ojna " Ira!u z"i!sza

za&ro%enie terroryzmem opubliko*anym * Ne* Bork TimesieJ ; 2

*r;eGnia 200D roku ) mar"o*o5k*ietnio*ym *ydaniu 'other 9onesJ ;

2007 roku eksper"i do spra* terrory;mu1 Peter $ergen i Paul Crui"kshank1

oma*ia-H s*o-e nieda*ne badania1 *ska;u-H"e1 ?e *o-na * Iraku

spo*odo*ała siedmiokrotny *;rost li";by Gmier"ionoGny"h atak@* d?ihadu *

"iHgu roku1 a *i/" dosło*nie setkino*y"h atak@* terrorysty";ny"h ora; tysiH"e ofiar *Gr@d "y*il@* Na*et -eGli

nie u*;gl/dnimy * ty"h s;a"unka"h

2 Polity"y sH G*iadomi tego problemu ,okument1 kt@ry po-a*ił si/ * formiepr;e"ieku * momen"ie1 kiedy *ład;/ obe-mo*ała administra"-a $ushaseniora1 anali;u-H"y ;agro?enia Tr;e"iego *iataZ



Irak jest poligonem doświadczalnym

24 3)ITNI! 2006 &3O

PoGr@d "haosu1 -aki tera; panu-e * Iraku1 podsta*o*H k*estiH spornH po;osta-epytanie o to1

Nie -est niespod;iankH1 ?e G*ie""y i religi-ni opo;y"-oniG"i +addama Kusa-na

"h"H1 aby kra-em r;Hd;ili Iraki-";y"y1 o";y*iG"ie pr;y *spar"iu &rgani;a"-i

Narod@* .-edno";ony"h

!meryka<s"y de"yden"i ma-H ;upełnie odmiennH kon"ep"-/ )yda-H si/

;de"ydo*ani *pro*ad;iL * Iraku re?im *asalny1 ;godnie ; praktykH * "ałym

regionie i pr;ede *s;ystkim na obs;ara"h ;domino*any"h pr;e; +tany .-edno";one

od stu lat 5 * !mery"e rodko*e- i na 3araiba"h

$rent +"o*"roft1 dorad"a $usha seniora do spra* be;pie";e<st*a

narodo*ego1 po*tar;a r;e"; o";y*istH: Co si/ stanie1 -eGli ;e;*olimy na *ybory *

Iraku i oka?e si/1 ?e *ygra-H radykało*ieM Co ;robi"ieM Na pe*no nie mo?emy

dopuG"iL do tego1 aby pr;e-/li *ład;/J

3ra-e regionu traktu-H moty*y +tan@* .-edno";ony"h s;";eg@lnie

s"epty";nie &d 'aroka po #iban i .atok/ PerskH blisko 4 pro"ent lud;i u*a?a1 ?e

*o-n/ * Iraku ro;po";/to po to1 aby ;ape*niL kontrol/ nad arabskimi ;ło?ami

ropy nafto*e- i podpor;Hdko*anie Palesty<";yk@* I;raelo*iJ1 -ak pis;e Boussef

Ibrahim * )ashington PostJ1 "ytu-H" *yniki bada< ;le"ony"h pr;e; +hibleya

Telhamiego ; Oni*ersytetu 'aryland

9ak u";y doG*iad";enie1 spe"-aliG"i od publi" relations ; administra"-i $usha

;e"h"H ;ape*ne ;apro*ad;iL * Iraku -akiG rod;a- formalne- demokra"-i1 pod

*arunkiem ?e b/d;ie ona nie;na";na a";e- trudno sobie *yobra;iL1 ?e )as;yngton dopuG"i do głosu s;yi"kH *i/ks;oGL1 kt@ra ;ape*ne dH?yłaby do

*pro*ad;enia islamskie- *ład;y i do G"iGle-s;e- *sp@łpra"y ; Iranem1 "o -est



ostatniH r;e";H1 -akie- "h"ieliby ;*olenni"y obe"nego pre;ydenta Podobnie mało

pra*dopodobne -est pr;eka;anie pra*a do de"ydo*ania o pr;ys;łoG"i kra-u

kurdy-skie- mnie-s;oG"i1 kt@ra dH?yłaby ;ape*ne do u;yskania autonomii * rama"h

struktur federa"-i1 "o *;bud;iłoby niena*iGL Tur"-i

Tur"-a po;osta-e gł@*nH ba;H sił *o-sko*y"h +tan@* .-edno";ony"h 5 mimo

napi/L1 -akie *y*ołała de"y;-a *ład; ture"ki"h1 kt@re pod *pły*em opinii

publi";ne- nie ;god;iły si/1 aby ameryka<ska in*a;-a na Irak ro;po";/ła si/ ; i"hkra-u

Pełna demokra"-a na rodko*ym )s"hod;ie to "el nie;godny ; dH?eniami

+tan@* .-edno";ony"h1 ";yli ; ustano*ieniem ameryka<skie- domina"-i * tym

regionie

!dministra"-a $usha oG*iad";yła publi";nie1 ?e nast/pnym "elem mogH byL

+yria i Iran 5 do ";ego1 -ak łat*o si/ domyGliL1 konie";ne b/dH du?e ba;y *o-sko*e

;lokali;o*ane * Iraku To kole-ny po*@d1 dla kt@rego +tany .-edno";one nie

;e;*olH na pełnH demokra"-/ * tym kra-u

$a;y *o-sko*e * samym ser"u regionu o na-*i/ks;y"h G*iato*y"h ;asoba"h

energety";ny"h o;na";a-H o";y*iG"ie umo"nienie kontroli nad tymi suro*"ami ora;

nad strategi";nH pot/gH i boga"t*em1 -akie one ;ape*nia-H )o-na * Iraku to pr@ba unao";nienia G*iatu1 ?e Narodo*H +trategi/

$e;pie";e<st*a ogłos;onH pr;e; administra"-/ $usha *e *r;eGniu 2002 roku

nale?y trakto*aL po*a?nie Pr;eka; -est -asny: )as;yngton ;amier;a r;Hd;iL

G*iatem siłH * tym -ednym *ymiar;e1 * kt@rym ma pr;e*ag/1 i ?e nie ;re;ygnu-e ;

tego1 usu*a-H" *s;elkie poten"-alne ;agro?enia &to sedno nieda*no ogłos;one-

doktryny *o-ny pre*en"y-ne-

Pr;ed ro;p/taniem *o-ny pr;e"i*ko Irako*i +tany .-edno";one pr@bo*ały

;musiL społe";noGL mi/d;ynarodo*H do ;aak"epto*ania s*o-e- po;y"-i i nie ;dołały

tego osiHgnHL .a;*y";a- -ednak G*iat ust/pu-e )eSmy na pr;ykład pier*s;H

*o-n/ * .ato"e Perskie- )tedy +tany .-edno";one *y*ierały ogromny na"isk na

ad/ $e;pie";e<st*a1 aby ta ;aak"epto*ała i"h plany *o-enne1 "ho"ia? *i/ks;oGL

pa<st* była im pr;e"i*na ) ka?dym systemie pra*nym *erdykty *yda*ane pod

pr;ymusem u;nano by ;a nie*a?ne !le kiedy o stosunka"h mi/d;ynarodo*y"h

de"ydu-H na-pot/?nie-si1 *tedy de"y;-e takie sH * por;Hdku To si/ na;y*a



dyploma"-a

&rgani;a"-a Narod@* .-edno";ony"h ;nala;ła si/ * niebe;pie";nym

poło?eniu +tany .-edno";one mogH dopro*ad;iL do ro;*iH;ania organi;a"-i albo 5

"o na-mnie- 5 do -e- osłabienia kstremisty";ne stano*isko obe"ne- administra"-i

po*a?nie ;agra?a pr;ys;łoG"i &N.1 a "o ;a tym id;ie 5 "ałemu por;Hdko*i pra*a

mi/d;ynarodo*ego1 kt@ry ; takim trudem budo*ano po drugie- *o-nie G*iato*e-1

aby st*or;yL be;pie";ny1 ?y-H"y * poko-u G*iat

&";y*iG"ie *a?ne -est r@*nie? utr;ymanie *ład;y *e *łasnym kra-u )

-esienny"h *ybora"h ; 2002 roku1 pr;epro*ad;any"h * poło*ie kaden"-i

pre;ydenta1 administra"-a $usha ;ape*ne nie odniosłaby suk"esu1 gdyby skupiła

si/ na problema"h społe";ny"h i gospodar";y"h Odało si/ -e- *i/" poło?yL na"isk

na spra*y be;pie";e<st*a1 -ak r;ekome ;agro?enie ;e strony Iraku ,o ";asu

na-bli?s;y"h *ybor@* pre;yden"ki"h administra"-a b/d;ie musiała ;naleSL sobie

no*ego smoka do ;gład;enia

Tym";asem -ednH ; na-*a?nie-s;y"h spra* dla !merykan@* po*inno byL

dH?enie do tego1 aby Irakiem r;Hd;ili Iraki-";y"y i aby +tany .-edno";one niosły im

ogromnH pomo"1 kt@rH Irak *ykor;ysty*ałby *edług u;nania 5 ;ape*ne ina";e-1

ni? *spierane podatkami !merykan@* korpora"-e Kalliburton i $e"htelInnym priorytetem po*inno byL ;abloko*anie nie;*ykle niebe;pie";ne-

polityki ogłos;one- * Narodo*e- +trategii $e;pie";e<st*a i ;apr;estanie

*ykor;ysty*ania Iraku -ako s*oiste- s;alki Petriego1 -ak okreGlili to ,aid +anger i

+teen )eisman * Ne* Bork TimesieJ

Tr;eba r@*nie? ;*i/ks;yL *ysiłki pode-mo*ane * "elu po*str;ymania

niekontrolo*anego handlu broniH1 kt@ry ;godnie ; o";eki*aniami b/d;ie skutkiem

*o-ny i pr;y";yni si/ do u";ynienia ;e G*iata okropnie-s;e5 go i bard;ie-

niebe;pie";nego mie-s"a

o;po";HL1 -ak ;*ykle1 po*inniGmy od ro;po;nania ;ła1 kt@re si/ d;ie-e na

G*ie"ie1 p@Snie- ;aG musimy si/ postaraL u";yniL *s;ystko1 "o * nas;e- mo"y i

*i/"e- ni? inniU1 aby temu ;łu ;apobie" Nie*ielu "ies;y si/ takH -ak myupr;y*ile-o*anH po;y"-H1 *ład;H i *olnoG"iH 5 a ;atem i takH odpo*ied;ialnoG"iH I

po*inien to byL kole-ny trui;m



!apa drogowa donik"d

=( +IPNI! 2006 &3O

,;iG1 kiedy tr*a pro"es poko-o*y mi/d;y I;raelem i PalestynH1 post/pu-e r@*nie? budo*a ;apory1 kt@rH I;rael";y"y na;y*a-H płotem be;pie";e<st*aJ1 a

Palesty<";y"y murem pod;iałuJ=

Pre;ydent eorge ) $ush i premier !riel +haron mogH mieL r@?ne ;dania "o

do umie-s"o*ienia ;apory1 ale aby *łaG"i*ie ;ro;umieL pro"es poko-o*y 5 a *i/" i

t/ ;apor/ 5 tr;eba pami/taL1 ?e be; pr;y;*olenia i *spar"ia +tan@* .-edno";ony"h

I;rael mo?e nie*iele ;d;iałaL I ro;sHdni I;rael";y"y *ied;H o tym I;raelski

komentator polity";ny !mir &ren "ałkiem tramie ;au*a?ył1 ?e s;ef ;*any

partnerem to administra"-a +tan@* .-edno";ony"hJ

) kra-a"h arabski"h mało kto ma ;łud;enia o podpor;Hdko*aniu

)as;yngtonu I;raelo*i lub te? proi;raelskiemu lobby * +tana"h .-edno";ony"h

kt@re *bre* po;orom -est nie tylko ?ydo*skieU Pomysł1 ?e +tany .-edno";one

po;*oliły I;raelo*i sobH r;Hd;iL1 -est 5 *edług mnie 5 po*a?nym

nieporo;umieniem2

)ybory1 kt@ry"h dokony*ał I;rael pr;e; ostatnie tr;yd;ieG"i lat1 ;na";nie

ograni";yły mu mo?li*oG"i d;iałania Pr;y obe"nym kursie polity";nym I;rael *

;asad;ie nie ma innego *y-G"ia ni? słu?enie +tanom .-edno";onym -ako ba;a

*o-sko*a * regionie i stoso*anie si/ do ?Hda< )as;yngtonu

'o?li*oG"i takie na-*yraSnie- było *idaL * =47= roku1 kiedy pre;ydent giptu

+adat ;apropono*ał I;raelo*i traktat poko-o*y * ;amian ;a *y"ofanie si/ I;raela ;

terytorium giptu1 ;godnie ; propo;y"-H *ysłannika &N. unnara 9arringa I;rael

m@gł dokonaL br;emiennego * skutki *yboru: albo ;aak"epto*aL propo;y"-/

;apro*ad;enia poko-u i ;integro*ania tego regionu G*iata1 albo *ybraL dals;H

ekspans-/ i konfronta"-/1 u;ale?nia-H" si/ * ten spos@b od +tan@* .-edno";ony"h

)y5 l[rał to drugie1 ale nie ;e *;gl/du na be;pie";e<st*o1 tylko ; ?Hd;y ekspans-i1

*@*";as skiero*ane- na egipski +yna-1 "o dopro*ad;iło do *o-ny * =476 roku1



kt@ra mo"no ;aanga?o*ała I;rael i "ały G*iat1 gdy? *łH";yły si/ * niH *ielkie

mo"arst*a !ni tro"h/ nie -est nie;*ykłe to1 ?e *ielkie pa<st*a1 * tym +tany

.-edno";one1 sta*ia-H be;pie";e<st*o na dals;ym planie ni? inne s*o-e "ele

) ma-u 2002 roku Kussein !gha1 nauko*ie" ; $liskiego )s"hodu pra"u-H"y

na uni*ersyte"ie * &Eford;ie1 ora; obert 'alley1 dorad"a pre;ydenta Clintona do

spra* stosunk@* arabsko5i;raelski"h1 pisali na lama"h 8oreign !ffairsJ o

;au*a?alny"h mo?li*y"h ;arysa"h ro;*iH;aniaJ impasu i;raelsko5palesty<skiego1

kt@re od pe*nego ";asu *yda-H si/ ;ro;umiałeJ !utor;y nakreGlili na*et s"hemat

takiego poro;umienia 5 dokonanie pod;iału terytorialnego *;dłu?

mi/d;ynarodo*e- grani"y1 łH";nie ; *ymianH teren@* * stosunku -eden do

-ednego Pisali le?1 ?e takie- drogi Qporo;umieniaR od po";Htku nie dostr;egała

?adna ;e stronJ1 ale spostr;e?enie to1 "hoL pra*d;i*e1 -est -ednak mylH"e T/

*łaGnie drog/ bloko*ały bo*iem +tany .-edno";one pr;e; d*ad;ieG"ia pi/L lat1 a

obe"nie * I;raelu nadal -H odr;u"a-H na*et na-bard;ie- ugodo*i polity"y

) okresie r;Hd@* +harona i $usha -uniora perspekty*y poko-o*ego

ro;*iH;ania konfliktu -es;";e si/ pogors;yły1 a I;rael 5 pr;y nieusta-H"ym *spar"iu

+tan@* .-edno";ony"h 5 ro;*inHł program ?ydo*skiego osadni"t*a I;raelskie

osiedla ;a-mu-H d;iG 2 pro"ent .a"hodniego $r;egu1 ;godnie ; danymi $YTselem1i;raelskie- organi;a"-i pra* ";ło*ieka 'i/d;y tymi osiedlami sH ro;siane osady

Palesty<";yk@*1 b/dH"e *spomnieniem po obr;ydli*y"h re?ima"h ; pr;es;łoG"i1

taki"h -ak system apartheidu * !fry"e Południo*e-J1 -ak raportu-e $YTselem 6

9eGli "hod;i o bie?H"e plany administra"-i $usha1 to dysponu-emy d*oma

Sr@dłami informa"-i: retorykH i d;iałaniami Na po;iomie retory";nym ;na-du-e si/

$usho*ska *i;-a pa<st*a palesty<skiego 5 kt@rH mamy pod;i*iaL1 ale nie *olno

nam -e- dostr;egaL 5 i mapa drogo*aJ autorst*a &N.1 os-i1 Onii urope-skie- i

+tan@* .-edno";ny"h !le mapa drogo*aJ "elo*o -est nie-asna *kilku *a?ny"h

punkta"h1 * tym * podsta*o*e- spra*ie grani" Co *i/"e-1 I;rael formalnie pr;y-Hł

map/ drogo*HJ1 ale 5 pr;y *spar"iu +tan@* .-edno";ony"h 5 ;głosił do nie-

";ternaG"ie ;astr;e?e<1 kt@re ;upełnie po;ba*iły -H treG"i ) ;*iH;ku ; tym;ar@*no +tany .-edno";one1 -ak i I;rael od ra;u pog*ał"iły map/ drogo*HJ1 kt@rH

niesłus;nie1 ale po*s;e"hnie u*a?a si/ ;a ini"-aty*/ administra"-i $usha



8akty dokonane 5 komentu-e i;raelska d;iennikarka !mira Kass 5 okreGla-H i

b/dH okreGlaL obs;ar1 na kt@rym ;ostanie ;astoso*ana Vmapa drogo*aW1 mie-s"e1

gd;ie ustano*i si/ t*@r ;nany -ako Vpa<st*o palesty<skieJ

Pro*ad;H" budo*/ muru i pode-mu-H" inne ak"-e1 I;rael ora; -ego s;ef

;*any partneremJ ni*e";H nad;ie-e na poko-o*e ro;*iH;anie dyplomaty";ne1 a na

pe*no na samo nakreGlenie takiego ro;*iH;ania1 ponie*a? skutki sH o";y*iste

I;rael tłuma";y s*o-e d;iałania palesty<skim terrorem1 kt@ry r;e";y*iG"ie stał si/

groSnie-s;y1 obe-mu-H" samob@-";e ataki na ludnoGL "y*ilnH I;raela pod";as

intifady $rygady '/";ennik@* !l5!ksy1 kt@ra *ybu"hła *e *r;eGniu 2000 roku

Nale?y -ednak ;*r@"iL u*ag/1 ?e -es;";e do nieda*na brutalna i;raelska okupa"-a

militarna *y*oły*ała nie;byt *;mo?one akty od*etu pr;e"i*ko I;raelo*i ;e

strony mies;ka<"@* terytori@* okupo*any"h1 a ;brodnie popełniane na ty"h

terena"h pr;e; *o-ska okupa"y-ne i i;raelski"h osadnik@* nie sta*ały si/

pr;edmiotem troski *ład;

Nie ina";e- było na po";Htku obe"ne- intifady ) pier*s;y"h -e- miesiH"a"h1

*edług pr;edsta*i"ieli armii i;raelskie-1 stosunek ofiar Gmiertelny"h *ynosił

niemal d*ad;ieG"ia do -ednego siedemd;iesiHt pi/L ofiar *Gr@d Palesty<";yk@*1

";tery ofiary *Gr@d I;rael";yk@*U1 a było to okres1 kiedy op@r ograni";ał si/ *łaG"i*ie do terytori@* okupo*any"h i polegał niemal *yłH";nie na obr;u"aniu

kamieniami I dopiero *tedy1 gdy stosunek ten ;bli?ył si/ do *artoG"i tr;y do

-ednego1 podniosły si/ nagle głosy obur;enia 5 nad "ierpieniami nie*inny"h

I;rael";yk@*

Ta reak"-a na "ierpienia I;rael";yk@* -est *łaG"i*a !le ";y r@*nie *łaG"i*e

było ignoro*anie ;na";nie *i/ks;y"h "ierpie< Palesty<";yk@*1 ;anim stosunek ten

;mienił si/ na niekor;yGL I;raela1 i tr*anie * te- ignoran"-i do d;iG 5 kiedy nar@d

palesty<ski "ierpi od *ielu lat1 i to pr;y ;na";nym *spar"iu ;e strony +tan@*

.-edno";ony"hM

Intifada u-a*niła du?e ;miany1 kt@re nastHpiły * I;raelu )ład;a1 -akH

osiHgn/ła tam armia1 -est tak ;na";na1 ?e i;raelski korespondent *o-sko*y $en3aspit m@*i o s*oim kra-u1 ?e nie -est to pa<st*o ;e s*o-H armiH1 ale armia ;e

s*oim pa<st*emJ !rmia1 kt@ra * dodatku -est tak napra*d/ ";/G"iH pot/gi





;*i/ks;a-H"ego ;agro?enie dla I;raela1 -eGli Palesty<";y"y nie ;ostanH *ysiedleni ;

teren@* nielegalnie ;a-/ty"h * grani"a"h muru ) ma-u 200D roku premier I;raela

ogłosił s*@- plan pr;eks;tał"eniaJ1 kt@ry ;mienia mur * lini/ *y;na";a-H"H grani"e

aneks-i Plan ten pr;e*idu-e1 ?e I;rael pr;e-mie regiony oto";one murem1 aby

pod;ieliL na ";/G"i kur";H"e si/ tereny po;osta*ione Palesty<";ykom i aby -e

;amknHL * rama"h pr;e-/"ia ,oliny 9ordanu Plan ten *sparła administra"-a

$usha1 a komentator;y ;a"hodni "h*alili go -ako umiarko*anyJ 5 mo?e ;byt

umiarko*any1 -ak ustaliły +tany .-edno";one i I;rael po in*a;-i na #iban * lip"u

200D roku

Niekiedy )as;yngton ;ba";ał ; tego kursu1 aby upokor;yL I;rael1 na "o lobby nie

reago*ało 9eden ; taki"h uder;a-H"y"h pr;ykład@* ; 200 roku ;ostał opisany

pr;e;e mnie * ksiH?"e 0aied States na stronie =(4 Ori !neri utr;ymu-e1 ?e

pole"enia +tan@* .-edno";ony"h ;abloko*ały i;raelskie plany * 200D roku

doty";H"e *o-ny ; #ibanem1 plany1 kt@re po*stały du?o *";eGnie-1 pr;e; "o premier

hud &lmert ;ło?ył re;ygna"-/ * mar"u 2007 roku 'o?na o tym pr;e";ytaL *

merfs (ruth pi@ra !neriego ; mar"a 2007 roku http:%%***anery5

ne*s"oil%english%U )i/"e- r@*nie? * pr;ypisie pod tekstem 5yematy domina#ji

* ninie-s;ym tomie#i";by te1 pr;e; pr;ypadek1 ni" nie ;na";H1 gdy? nie u*;gl/dnia-H pr;e*idy*any"h

grani" osiedli1 kt@re sH ;a;*y";a- ta-emni"H pa<st*o*H1 ";y te? ogromny"h

pro-ekt@* infrastrukturalny"h 5 superautostrad dla I;rael";yk@*1 niedost/pny"h

dla Palesty<";yk@*1 ; s;erokimi pobo";ami1 i;raelski"h punkt@* kontrolny"h i

inny"h *ymysł@*1 kt@re ma-H utrudniaL ?y"ie Palesty<";ykom $ard;ie-

realisty";ne sH ;ape*ne s;a"unki m@*iH"e1 ?e i;raelskie osiedla ;a-mu-H -u? około

70 pro"ent .a"hodniego $r;egu1 ale dokładne dane sH niedost/pne1 gdy? nie "h"H

i"h u-a*niL ani +tany .-edno";one1 ani I;rael !ktualne *iadomoG"i na temat

osiedli i;raelski"h mo?na ;naleSL * dokumenta"h $YT5 selem lub * regularnie

uka;u-H"y"h si/ aporta#h o osieda#h izraes!i#h' *yda*any"h pr;e; 8unda"-/ na

r;e"; Poko-u na $liskim )s"hod;ie 8oundation for 'iddle ast Pea"eU

http://www.avnery-news.co.il/english/








11 września i #epoka terroru

2 ).NI! 2006 &3O

) s;oku *y*ołanym samob@-";ymi ;ama"hami * $agdad;ie1 9ero;olimie iNad?afie ora; innymi nie;li";onymi aktami terroru1 kt@re nastHpiły po == *r;eGnia

200= roku1 łat*o -est ;ro;umieL1 dla";ego *iele os@b u*a?a1 ?e G*iat *kro";ył *

no*H1 pr;era?a-H"H epok/ 5 epok/ terroruJ1 -ak %ostała ona na;*ana * tytule

;bioru ese-@* nauko*"@* ; Oni*ersytetu Bale i inny"h publi"yst@* ! -ednak d*a

lata po == *r;eGnia +tany .-edno";one *"iH? -es;";e nie dotarły do kor;eni

terrory;mu1 *y*ołały *i/"e- *o-en ni? poko-o*o ;ako<";ony"h ;bro-ny"h

konflikt@* i nadal podnos;H sta*k/ og@lnoG*iato*e- konfronta"-i

Na *ydar;enia == *r;eGnia G*iat odpo*ied;iał s;okiem i pr;era?eniem ora;

*sp@ł";u"iem dla ofiar !le tr;eba pami/taL r@*nie? o tym1 ?e du?a ";/GL

społe";noG"i mi/d;ynarodo*e- ;areago*ała * -es;";e -eden spos@b: )itamy *

klubie\J Po ra; pier*s;y * historii ;a"hodnie mo"arst*o było "elem okru"ie<st*a1

kt@re -est tak po*s;e"hne gd;ie ind;ie-

3a?da pr@ba ;ro;umienia *ydar;e< ; == *r;eGnia * spos@b o";y*isty

ro;po";nie si/ od pr;eGled;enia po";yna< +tan@* .-edno";ony"h 5 i"h reak"-i i

metod dals;ego d;iałania

ok po *ydar;enia"h == *r;eGnia "elem ataku stał si/ !fganistan #ud;ie1

kt@r;y kieru-H si/ podsta*o*ymi ;asadami moralnymi1 ma-H sporo pra"y do

*ykonania1 kiedy pr@bu-H *yka;aL1 ?e +tany .-edno";one i )ielka $rytania miały

pra*o ;bombardo*aL mies;ka<"@* !fganistanu1 aby ;musiL i"h * ten spos@b do

*ydania lud;i pode-r;any"h o dokonanie ;brodni1 "o poda*ano -ako ofi"-alny

po*@d ataku=

Nast/pnie1 *e *r;eGniu 2002 roku1 na-*i/ks;e mo"arst*o * historii G*iata

ogłosiło no*H Narodo*H +trategi/ $e;pie";e<st*a1 ; kt@re- *ynika1 ?e ;amier;aono utr;ymaL na stałe s*o-H G*iato*H domina"-/ 9akiekol*iek pr@by ;agro?enia

te- domina"-i b/dH ;*al";ane silH na skal/1 * kt@re- +tanom .-edno";onym nikt nie



dor@*na

) tym samym ";asie ;a";/to uder;aL * *o-enne b/bny1 aby ;mobili;o*aL

społe";e<st*o do in*a;-i na Irak .a";/ła si/ r@*nie? kampania pr;ed

*yborami do 3ongresu1 kt@re ;de"ydu-H1 ";y administra"-a b/d;ie mogła

;reali;o*aL s*@- *e*n/tr;ny i mi/d;ynarodo*y program

&statnie dni 2002 roku były1 -ak ;au*a?ył spe"-alista do spra*

mi/d;ynarodo*y"h 'i"hael 3repon1 na-bard;ie- niebe;pie";ne od ";asu

rakieto*ego kry;ysu kuba<skiego * =4D2 rokuJ1 o kt@rym to kry;ysie !rthur Y

+"hlesinger pisał1 nie be; po*odu1 -ako o na-bard;ie- niebe;pie";nym

momen"ie * historii lud;koG"iJ 3repon był ;aniepoko-ony ro;pr;estr;e5:

nianiem broni nuklearne- * Iranie1 Iraku1 3orei P@łno"ne- i na subkon5

tynen"ie indy-skimJ ora; niestabilnym pasem1 * kt@rym bro< ta mo?e si/

ro;pr;estr;eniL1 si/ga-H"ym od Pyongyang do $agdaduJ ,;iałania administra"-i

$usha *iata"h 200252006 spot/go*ały-edynie to ;agro?enie * samym tym

pasie i *ok@ł niego

Narodo*a +trategia $e;pie";e<st*a da-e +tanom .-edno";onym pra*o do

pro*ad;enia *o-en pre*en"y-ny"hJ 5 pre*en"y-ny"h1 a nie *ypr;ed;a-H"y"h1

";yli *y*oły*any"h *tedy1 kiedy nie ma ?adnego realnego ;agro?enia1 boistnie-e ono -edynie * opinii agresor@*1 na*et -eGli -est *ymyGlone lub

domniemane )o-na pre*en"y-na -est1 na-proG"ie- m@*iH"1 na-*y?s;H

;brodniHJ pot/pionH * Norymberd;e

&d po";Htku *r;eGnia 2002 roku administra"-a $usha *ysyłała groSne

ostr;e?enia o niebe;pie";e<st*ie1 -akie +addam Kusa-n stano*ił dla +tan@*

.-edno";ony"h1 ";yniH" alu;-e1 ?e ira"ki tyran -est po*iH;any ; al 3aidH i

;amies;any * ataki ; == *r;eGnia Ten propagando*y atak pom@gł administra"-i

u;yskaL popar"ie *ystras;onego społe";e<st*a dla s*oi"h plan@* in*a;-i na

kra-1 kt@ry -est *łaG"i*ie be;bronny1 ale stano*i łakomy kHsek1 le?H" * samym

"entrum regionu o na-*i/ks;y"h G*iato*y"h ;asoba"h suro*"@*

energety";ny"h ) ma-u 2006 roku1 po domniemanym ;ako<";eniu *o-ny * Iraku1

pre;ydent $ush *ylHdo*ał na pokład;ie lotnisko*"a braham 7in#on i ogłosił1



?e odni@sł ;*y"i/st*o * *o-nie terrorem Qpr;e;R usuni/"ie *s;ystki"h

spr;ymier;e<"@* al 3aidyJ

!le nade-d;ie == *r;eGnia 2006 roku i nie pr;yniesie ?adny"h

*iarygodny"h do*od@* na r;ekome ;*iH;ki +addama ; -ego ;a*;i/tym

*rogiem

&samH bin #adenem ! -edynym ;nanym po*iH;aniem mi/d;y ;*y"i/st*em i

terrorem -est to1 ?e in*a;-a +tan@* .-edno";ony"h na Irak spo*odo*ała1 ?e do al

3aidy pr;yłH";a si/ *i/"e- o"hotnik@* ora; ?e roGnie ;agro?enie terrorem

)all +treet 9ournalJ u;nał1 ?e pr;esadna radoGL $usha1 starannie odegrana

na pokład;ie brahama 7in#ona' to po";Htek kampanii *ybor";e- pr;e;

*yborami pre;yden"kimi * 200 rokuJ1 kt@ra -ak "h"e tego $iały ,om1 b/d;ie

oparta tak dale"e1 -ak to tylko -est mo?li*e1 na ;agadnienia"h be;pie";e<st*a

narodo*egoJ 9e?eli administra"-a dopuG"i do tego1 ?e spra*y kra-o*e *e;mH * te-

kampanii g@r/1 ;na-d;ie si/ * po*a?ny"h tarapata"h

Tym";asem bin #aden po;osta-e na *olnoG"i1 a spra*"y atak@*

terrorysty";ny"h ;a pomo"H *Hglika1 -akie nastHpiły po == *r;eGnia1 *"iH? sH

nie;nani 5 "o -est tym bard;ie- upokar;a-H"H pora?kH1 ?e Sr@dło te- Gmier"ionoGne-

substan"-i ;na-du-e si/ pra*dopodobnie * +tana"h .-edno";ony"h1 byL mo?e na*et * -ednym ; federalny"h laboratori@* pra"u-H"y"h nad broniH biologi";nH Ira"ka

bro< maso*e- ;agłady ;ostała "i"hutko ;apomniana

) drugH ro";ni"/ *ydar;e< ; == *r;eGnia1 -ak i po nie-1 mamy *łaG"i*ie do

*yboru d*ie drogi 'o?emy kontynuo*aL mars; nas;y"h *o-sk do pr;odu1 *

pr;ekonaniu1 ?e G*iato*y eg;ekutor *yeliminu-e "ałe ;ło 5 -ak t*ierd;H autor;y

pre;yden"ki"h pr;em@*ie<1 dokonu-H" plagiatu staro?ytny"h opo*ieG"i i ba-ek dla

d;ie"i !lbo te? mo?emy poddaL anali;ie doktryny ogłos;one- no*e- epoki1

*y"iHga-H" ; ni"h ra"-onalne *nioski1 i byL mo?e *ydobyL sens t*or;H"e- si/

r;e";y*istoG"i

)o-ny1 kt@re na;y*a si/ *o-nami ; terroremJ1 mogH si/ to";yL pr;e; długi

";as Nie m@*my o tym1 ile potr;eba nam *o-en1 aby ;ape*niL *olnoGL * nas;e-o-";ySnieJ 5 oG*iad";ył pre;ydent * 2002 roku ) por;Hdku Poten"-alne i

niespod;ie*ane ;agro?enia sH nie;li";one I istnie-e po*a?ny po*@d1 aby *ier;yL1



?e realne ;agro?enia sta-H si/ -es;";e po*a?nie-s;e na skutek be;pra*ia i pr;emo"y

stoso*any"h pr;e; administra"-/ $usha

Po*inniGmy r@*nie? ;*r@"iL u*ag/ na nieda*ne sło*a !mi !yalona1 s;efa

i;raelskie- +łu?by $e;pie";e<st*a )e*n/tr;nego +habak1 +hin $etU * lata"h =44D5

20001 kt@ry po*ied;iał1 ?e "i1 kt@r;y "h"H odnieGL ;*y"i/st*oJ nad terrory;mem

be; oglHdania si/ na kr;y*dy1 -akie sH po*odem terrory;mu1 "h"H nieko<";H"e- si/

*o-nyJ

Ta u*aga -est be; *Htpienia uni*ersalna

*iat ma *s;elkie po*ody ku temu1 aby obser*o*aL to1 "o si/ d;ie-e *

)as;yngtonie1 ; ;aniepoko-eniem i tr*ogH Nale?y -ednak stale podkreGlaL1 ?e

lud;ie1 kt@r;y ma-H na-*i/ks;e mo?li*oG"i oddalenia tego niepoko-u1 sH * +tana"h

.-edno";ony"h +H to lud;ie1 kt@rym dano s;ans/ u";ynienia *i/"e-1 ni? dokonali

inni1 aby ks;tałto*aL nas;H pr;ys;łoGL 5 d;i/ki pot/d;e s*o-ego kra-u ora; d;i/ki

*olnoG"i i po;y"-i1 -akH si/ "ies;H1 ;na";nie *i/ks;e- ni? gd;iekol*iek ind;ie-

P.BPI+B

= Talibo*ie ;a?Hdali od +tan@* .-edno";ony"h do*od@*1 na podsta*ie kt@ry"h

mieliby *ydaL &sam/ bin #adena i -ego *sp@łpra"o*nik@* !dministra"-a

$usha odm@*iła pr;edsta*ienia -aki"hkol*iek do*od@*1 ponie*a? -ak si/ *

ko<"u oka;ało1 ?adny"h materiał@* ob"iH?a-H"y"h nie miała &siem miesi/"y

p@Snie- s;ef 8$I1 obert 'ueller1 poinformo*ał pras/1 ?e *edług *ied;yJ

biura == *r;eGnia był spiskiem1 kt@ry *ykluł si/ * !fganistanie1 a po*stał *

.-edno";ony"h mirata"h !rabski"h i * uropie Tr;y tygodnie po

ro;po";/"iu bombardo*a< ofi"-alne "ele si/ ;mieniły 5 bryty-ski admirał sir

'i"hael $oy"e poinformo*ał !fga<";yk@*1 ?e b/dH bombardo*ani dop@ty1

dop@ki nie ;mieniH s*oi"h pr;y*@d"@*J1 "o -est podr/";niko*ym

pr;ykładem terrory;mu pa<st*a $ombardo*ania ;ostały ;de"ydo*aniepot/pione pr;e; na-*a?nie-s;y"h afga<ski"h pr;y*@d"@* opo;y"-i ;*al";a-H"e-

tali5 b@*1 * tym pr;e; fa*oryta +tan@* .-edno";ony"h !bdula Ka]a1 kt@ry



błagał )as;yngton1 aby ten pr;estał ;abi-aL nie*inny"h !fga<";yk@* -edynie

po to1 aby poka;aL s*o-e muskułyJ1 tym samym ska;u-H" na pora?k/ *ysiłki

;mier;a-H"e do obalenia talib@* pr;e; samy"h !fga<";yk@* tak *łaGnie to

*yglHdało ; perspekty*y ";asuU Pr;e"i*ko bombardo*aniom ostro

*yst/po*ała *i/ks;oGL kra-@* G*iata1 -ak *ynikało ; bada< Instytutu allupa1

;*łas;";a *tedy1 kiedy "elem bombardo*a< sta*ali si/ "y*ile1 "o d;iało si/ od

samego po";Htku )ynik@* ty"h bada< nie u-a*niono * +tana"h

.-edno";ony"h 3iedy pode-mo*ano de"y;-/ o bombardo*ania"h1

spod;ie*ano si/1 ?e dopro*ad;H one miliony lud;i na skra- Gmier"i głodo*e-1 i

; tego po*odu bombardo*ania ;ostały ostro pot/pione pr;e; mi/d;ynarodo*e

organi;a"-e niosH"e pomo" humanitarnH 3ilka miesi/"y p@Snie- +arnina

!hmed1 ";oło*y spe"-alista do spra* !fganistanu pra"u-H"y na Oni*ersyte"ie

Kararda1 napisał * har*ard;kim ";asopiGmie $e;pie";e<st*o

mi/d;ynarodo*eJ ;ima 200=%2002U: ponie*a? pomo" humanitarna była

niemo?li*a pr;e; naloty armii ameryka<skie-1 miliony !fga<";yk@* sH

nara?one na ry;yko Gmier"i głodo*e-J 9est to nie;*ykły komentar; doty";H"y

moralnoG"i i kultury intelektualne- .a"hodu1 gd;ie opera"-a * !fganistanie

-est be;dyskusy-nie pre;ento*ana -ako *o-na spra*iedli*aJ



Stany Zjednoczone i $rganizacja%arod&w Zjednoczonyc'

=7 P!^,.INI3! 2006 &3O

+tany .-edno";one1 biorH" pod u*ag/ pora?k/ *o-sko*e- okupa"-i Iraku1 poprosiły

&rgani;a"-/ Narod@* .-edno";ony"h o *;i/"ie na s*o-e barki ";/GL kos;t@*

ada $e;pie";e<st*a &N. ;at*ierd;iła ameryka<sko_bryty-skH re;olu"-/

numer === -ednogłoGnie1 ale nie -ednomyGlnie Chiny1 8ran"-a i os-a

5stali ";łonko*ie ady $e;pie";e<st*a 5 spr;e"i*ili si/ tere;olu"-i i nie *yGlH

s*oi"h *o-sk ani te? nie pr;e;na";H *i/"e- fundus;y na okupa"-/1 ale podobnie -ak

Niem"y1 Pakistan i inne kra-e1 poddały si/ pres-i +tan@* .-edno";ony"h o

;a"ho*anie symboli";ne- -ednoG"i

Po*a?ne pod;iały utr;ymu-H si/ nadal1 s;";eg@lnie * -edne- spra*ie

5";y i kiedy okupan"i pr;eka?H pra*d;i*H polity";nH *ład;/ * r/"e Iraki-";yk@*

Te ;r@?ni"o*ane reak"-e na re;olu"-/ sH od;*ier"iedleniem długie- historii

arbitralnoG"i )as;yngtonu *obe" społe";noG"i mi/d;ynarodo*e- i *obe" same-

&rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h

Pro*ad;ona pr;e; +tany .-edno";one *o-na * Iraku ;ostała ro;po";/ta be;

*spar"ia &rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h )as;yngton d;iała ;godnie ;

Narodo*H +trategiH $e;pie";e<st*a 5 ogłos;onH pr;e; administra"-/ $usha *e

*r;eGniu 2002 roku 5 kt@ra dała +tanom .-edno";onym pra*o do u?y"ia siły1 *

ra;ie potr;eby -ednostronnie1 pr;e"i*ko tym1 kt@r;y sH pr;e; !meryk/ postr;egani

-ako *rogo*ie

) konsek*en"-i1 -eGli &N. nie d;iała -ak instrument * r/ka"h +tan@*

.-edno";ony"h1 )as;yngton lek"e*a?y &rgani;a"-/ Narod@* .-edno";ony"h Napr;ykład * 2002 roku oen;eto*ski 3omitet do spra*

o;bro-enia i $e;pie";e<st*a 'i/d;ynarodo*ego pr;y-Hł re;olu"-/ *;y*a-H"H do



bard;ie- ;de"ydo*anego po*str;ymy*ania military;a"-i pr;estr;eni kosmi";ne-

ora; re;olu"-/ podtr;ymu-H"H ustalenia protokołu gene*skiego ; =42 roku

pr;e"i*ko u?y*aniu tru-H"y"h ga;@* bo-o*y"h i broni bakteriologi";ne- &bie

re;olu"-e pr;egłoso*ano -ednogłoGnie1 ale pr;y d*@"h głosa"h *str;ymu-H"y"h si/ 5

+tan@* .-edno";ony"h i I;raela ) prakty"e *str;ymanie si/ +tan@*

.-edno";ony"h od głoso*ania o;na";a *eto

&d lat s;eGLd;iesiHty"h `` *ieku +tany .-edno";one po;osta-H

;de"ydo*anym liderem * głoso*ania"h nad re;olu"-ami ady $e;pie";e<st*a

&rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h1 na*et ty"h1 kt@re *;y*ały pos;";eg@lne

pa<st*a do pr;estr;egania pra*a mi/d;ynarodo*ego Na drugim mie-s"u -est

)ielka $rytania1 8ran"-a i os-a sH daleko ; tyłu &bra; ten -est -ednak *ypa";ony

pr;e; fakt1 ?e nie;*ykle silna po;y"-a )as;yngtonu ";/sto *ymus;a osłabienie

;na";enia re;olu"-i1 kt@rym spr;e"i*ia-H si/ +tany .-edno";one1 a na*et po*odu-e1

?e *a?ne spra*y * og@le nie trafia-H pod obrady

utyno*e *ykor;ysty*anie pra*a *eta pr;e; G*iato*ego lidera -est og@lnie

ignoro*ane lub bagateli;o*ane * +tana"h .-edno";ony"h ";asem na;y*a si/ go

pryn"ypialnym stano*iskiem obl/?onego )as;yngtonuJU1 ale posta*a ta nie -est

interpreto*ana -ako umnie-s;a-H"a ;asadnoGL d;iałania i *iarygodnoGL &rgani;a"-iNarod@* .-edno";ony"h1 "ho"ia? tak *łaGnie -est Pr;e"i*nie1 to nie"h/L inny"h

kra-@* do u;nania pr;y*@d;t*a +tan@* .-edno";ony"h -est postr;egana -ako

problem 5 "o -est poka;em arogan"-i1 d;i/ki kt@re- mo?na ;yskaL nie*ielu

pr;y-a"i@ł

Pod";as debaty * &N. * spra*ie Iraku )as;yngton upierał si/ pr;y u;naniu

-ego prerogaty* do -ednostronnego d;iałania Na pr;ykład na konferen"-i praso*e-

D mar"a 2006 roku $ush oG*iad";ył1 ?e istnie-e tylko -edno pytanie: C;y re?im

ira"ki pr;epro*ad;ił pełne i be;*arunko*e ro;bro-enie1 -ak naka;u-e mu

Qoen;eto*ska re;olu"-a numerR ==1 ";y te? nieMJ Nie po;osta*ił *i/"

*Htpli*oG"i1 ?e de"y;-a o tym1 -ak * r;e";y*istoG"i -est reali;o*ana ta re;olu"-a1

nale?y do +tan@* .-edno";ony"h1 nie ;aG do kogokol*iek innego1 a-u? na pe*nonie do &rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h Co *i/"e-1 naty"hmiast dał tak?e -asno

do ;ro;umienia1 ?e odpo*iedS nie ma ;na";enia1 ogłas;a-H"1 ?e * spra*a"h



nas;ego *łasnego be;pie";e<st*a tak na pra*d/ nie potr;ebu-emy ni";y-e- ;godyJ

Inspek"-e &N. i obrady ady $e;pie";e<st*a były ; tego po*odu farsH1 a *

pełni ;*eryfiko*any fakt *ypełnienia pr;e; Irak re;olu"-i i tak nie miałby ?adnego

;na";enia +tany .-edno";one *pro*ad;iłyby s*@- re?im * Iraku na*et *tedy1

gdyby +addam "ałko*i"ie si/ ro;broił tak napra*d/ na*et *@*";as1 gdyby

+addam i -ego rod;ina opuG"ili kra-1 -ak po*ied;iał pre;ydent na s;";y"ie na

!;ora"h * pr;ededniu in*a;-iU

3iedy armii okupa"y-ne- nie udało si/ ;naleSL ira"kie- broni maso*ego

ra?enia1 administra"-a ;mieniła s*o-e stano*isko m@*iH"e o absolutne- pe*noG"iJ

istnienia takie- broni i ;a";/ła argumento*aL1 ?e +tany .-edno";one ma-H pra*o

d;iałaL pr;e"i*ko ka?demu pa<st*u1 kt@re "hoLby ma ;amiar ro;*i-aL bro<

maso*e- ;agłady &bni?anie grani"y ;agro?enia1 pr;y kt@re- mo?na u"iekaL si/ do

stoso*ania siły1 -est na-bard;ie- ";ytelnym do*odem na to1 ?e ogłas;ane po*ody

in*a;-i nie istniały

,;iG na-*a?nie-s;H k*estiH -est to1 kto r;Hd;i Irakiem Nie*ielu ufa1 ?e +tany

.-edno";one dopro*ad;H do st*or;enia r;Hdu1 kt@remu po;*olH d;iałaL

nie;ale?nie . tego po*odu G*iato*a opinia publi";na ;de"ydo*anie "h"iałaby1 abyto &N. pr;e-/ła d;iałania * tym ;akresie Podobnie sHd;H !merykanie1

pr;yna-mnie- tak *ynika ; bada< pro*ad;ony"h od k*ietnia 2006 roku * rama"h

Programu na temat poglHd@* na polityk/ mi/d;ynarodo*HJ Program on

International Poli"y !ttitudeJ1 PIP!U pro*ad;onego na Oni*ersyte"ie 'aryland

Trudno o"eniaL opini/ samy"h Iraki-";yk@*1 ale ostatnie badanie ; 2006

rokuU Instytutu allupa * $agdad;ie poka;u-e1 ?e spoGr@d ;agrani";ny"h polityk@*

na-lepie- o"eniany -est Chira"1 ;na";nie lepie- ni? $ush ";y $lair Pre;ydent 8ran"-i

był o";y*iG"ie na-*i/ks;ym krytykiem in*a;-i

Pr;y ty"h *s;ystki"h ;mienia-H"y"h si/ u;asadnienia"h i preteksta"h -edna

;asada po;osta-e nie;mienna: +tany .-edno";one mus;H * ostate";nym

ro;ra"hunku u;yskaL r;e";y*istH kontrol/ nad Irakiem1 pod -akHG fasadH

demokra"-i1 -eGli b/d;ie to *ykonalne

+pos@b ro;umo*ania +tan@* .-edno";ony"h ;ostał ;obra;o*any *

s"hema"ie organi;a"y-nym !dministra"-a "y*ilna * po*o-ennym IrakuJ 9est *



nim s;esnaG"ie k*adrat@*1 ; kt@ry"h ka?dy ;a*iera na;*isko i ;akres

odpo*ied;ialnoG"i 5 po";H*s;y od pre;yden"kiego *ysłannika Paula $remera

odpo*ied;ialnego pr;ed PentagonemU1 a sko<";y*s;y na na-ni?s;y"h

stano*iska"h +iedem os@b to generało*ie1 *i/ks;oGL po;ostały"h to ameryka<s"y

ur;/dni"y r;Hdo*i Na samym dole1 * siedemnastym k*adra"ie1 *ielkoG"i -edne-

tr;e"ie- po;ostały"h k*adrat@*1 be; na;*isk i funk"-i1 napisano: ira""y dorad"y

ministerst*J

Pre;ydent $ush ;abiegał o kogoG1 ; kim b/d;ie m@gł pod;ieliL kos;ty1 ale nie

*ład;/ * po*o-ennym Iraku O *ład;y musi byL )as;yngton1 a nie &rgani;a"-a

Narod@* .-edno";ony"h ";y Iraki-";y"y



(ylematy dominacji

2D #I+T&P!,! 2006 &3O

) ";asie kiedy +tany .-edno";one ;maga-H si/ ; ;apro*ad;eniem por;Hdku *Iraku1 łH";nie ; nar;u"eniem re?imu1 kt@ry b/d;ie odpo*iadał ameryka<skim

interesom1 *ybu"h nast/pnego kry;ysu gro;i * 3orei P@łno"ne-

Na tak ;*ane- osi ;ła 3orea P@łno"na -est na-bard;ie- niebe;pie";nym

elementem1 ale 5 podobnie -ak Iran i * pr;e"i*ie<st*ie do Iraku 5 nie spełnia

pier*s;ego kryterium +tan@* .-edno";ony"h1 aby mogła staL si/ "elem ataku: nie

-est be;bronna

3orea P@łno"na ma bro< odstras;a-H"H 5 nie nuklearnH pr;yna-mnie- *

";asie1 kiedy sH pisane te sło*aU1 ale pot/?nH artyleri/ uloko*anH na grani"y strefy

;demilitary;o*ane-1 *y"elo*anH * +eul1 stoli"/ 3orei Południo*e-1 i * d;iesiHtki

tysi/"y ameryka<ski"h ?ołnier;y1 kt@r;y sta"-onu-H na południe od grani"y

Xołnier;e "i ma-H ;ostaL *y"ofani po;a ;asi/g artylerii p@łno"nokorea<skie-1

po*odu-e to -ednak niepe*noGL 5 ;ar@*no na p@łno"y1 -ak i na południu 5 "o do

inten"-i +tan@* .-edno";ony"h

) paSd;ierniku 2002 roku +tany .-edno";one oskar?yły 3ore/ P@łno"nH o to1

?e ro;po";/ła ta-ny program *;boga"ania uranu1 łamiH" * ten spos@b umo*/ ;

=44 roku Polity";na gra broniH nuklearnH1 kt@ra ro;po";/ła si/ od ty"h oskar?e<1

pr;ypomina niekt@rym obser*atorom okres kuba<skiego kry;ysu rakieto*ego )

2006 roku )as;yngton dał G*iatu ohydnH nau";k/: -eGli "h"e"ie si/ pr;ed nami

obroniL1 to naGladu-"ie 3ore/ P@łno"nH i sta<"ie si/ dla nas r;e";y*istym

militarnym ;agro?eniem=

3orea P@łno"na nie spełnia r@*nie? drugiego *arunku sta*ianego pa<st*u1

aby miało si/ staL militarnym "elem +tan@* .-edno";ony"h 5 -est -ednym ;

na-biednie-s;y"h kra-@* G*iata

!le 3orea P@łno"na ma *a?ne poło?enie geostrategi";ne1 pr;e; kt@re mo?e

staL si/ "elem ataku +tan@* .-edno";ony"h1 -eGli tylko ;na-d;ie si/ spos@b na



pokonanie -e- odstras;a-H"e- broni 3orea P@łno"na le?y * p@łno"no5*s"hodnie-

!;-i1 * regionie1 kt@ry dla )as;yngtonu stano*i nie lada *y;*anie * dH?eniu do

G*ato*e- domina"-i

) no*e- formie tr@-polarnegoJ systemu gospodarki G*iato*e-1 kt@ra *yłania

si/ od tr;yd;iestu lat1 G"iera-H si/ ;e sobH tr;y G*iato*e "entra gospodar";e: +tany

.-edno";one1 uropa i p@łno"no5*s"hodnia !;-a

) -ednym *ymiar;e tery*ali;a"-i1 * *ymiar;e militarnym1 +tany.-edno";one sH klasH samH * sobie1 ale * po;ostały"h -u? nie egiony te ry*ali;u-H

mi/d;y sobH o domina"-/1 mimo skompliko*any"h po*iH;a<1 -akie -e łH";H1 i

*łaG"i*ie taki"h samy"h interes@* elit1 kt@re -e repre;entu-H

&statnie badania grupy robo";e- do spra* polityki +tan@* .-edno";ony"h

*obe" 3orei1 kiero*ane- pr;e; +eliga + Karrisona 5 pr;epro*ad;one dla Centrum

Polityki 'i/d;ynarodo*e- Center for International Poli"yU * )as;yngtonie ora;

dla Centrum )s"hodnie- !;-i Center for ast !sian +tudiesU * Chi"ago 5 doty";yły

rela"-i !;-i P@łno"no_)s"hodnie- ; res;tH G*iata

!;-a P@łno"no5)s"hodnia -est obe"nie dynami";nym gospodar";o regionem

G*iata1 * kt@rym po*sta-e pra*ie 60 pro"ent G*iato*ego produktu kra-o*ego

brutto1 ;na";nie *i/"e- ni? * +tana"h .-edno";ony"h =4 pro"entU To 60 pro"entstano*i r@*no*artoGL poło*y globalny"h re;er* *aluto*y"h .ar@*no +tany

.-edno";one1 -ak i uropa pro*ad;H *ymian/ handlo*H ; !;-H P@łno"no5

)s"hodniH na *i/ks;H skal/ ni? *;a-emnie mi/d;y sobH

) !;-i P@łno"no5)s"hodnie- ;na-du-H si/ d*ie gł@*ne pot/gi pr;emysło*e 5

9aponia i 3orea Południo*a1 tr;e"iH takH pot/gH sta-H si/ Chiny +yberia kry-e

bogate ;asoby suro*"@* mineralny"h1 * tym rop/ nafto*H .*i/ks;a-H si/ obroty

handlo*e mi/d;y pa<st*ami tego regionu ora; -ego ;*iH;ki ; !;-H Południo*o5

)s"hodniH 5 pr;e; nieformalnH organi;a"-/1 kt@ra -est ";asem na;y*ana

+to*ar;ys;eniem Narod@* !;-i Południo*o5 )s"hodnie- !sso"iation of +outh

ast !sian Nations1 !+!NU ora; Chin1 9aponii i 3orei Południo*e-

. obs;ar@* *yst/po*ania ;ł@? suro*"@* naturalny"h1 na pr;ykład ; +yberii1

budu-e si/ ruro"iHgi do "entr@* pr;emysło*y"h Niekt@re ; ni"h mogłyby

pro*ad;iL pr;e; terytorium 3orei P@łno"ne- i 3orei Południo*e-1 a kole-

transsybery-ska mogłaby byL pr;edłu?ona * tym samym kierunku



+tosunek +tan@* .-edno";ony"h do integra"-i !;-i P@łno"no5 )s"hodnie- ;

południem -est ambi*alentny &ba*y )as;yngtonu bud;i to1 ?e ;integro*ane

regiony1 -ak uropa lub !;-a P@lno"no5)s"hodnia1 mogH "h"ieL si/ unie;ale?niL i

staL si/ tym1 "o * ";asa"h ;imne- *o-ny na;y*ano tr;e"iH silHJ

rupa robo";a do spra* polityki +tan@* .-edno";ony"h *obe" 3orei ;ale"a1

aby )as;yngton ;nala;ł dyplomaty";ne ro;*iH;anie obe"nego kry;ysu ;*iH;anego; 3oreH P@łno"nH1 "o niepe*nie i niekonsek*entnie ro;po";/ła administra"-a

Clintona -ako pro"es g*arantu-H"y be;pie";e<st*o 3orei P@łno"ne- *olne- od

broni nuklearne-1 lansu-H"y po-ednanie 3orei P@łno"ne- i 3orei Południo*e- ora;

pro*ad;H"y do *sp@łpra"y gospodar";e- mi/d;y 3oreH P@łno"nH i -e- sHsiadamiJ

Takie *sp@łd;iałanie mogłoby pr;yspies;yL reformy gospodar";e * 3orei

P@łno"ne-1 kt@re ; ";asem dopro*ad;iłyby do ro;pros;enia *ład;y ekonomi";ne-1

osłabienia polityki totalitarne- i ograni";enia łamania pra* ";ło*iekaJ

Taka polityka odpo*iadałaby konsensuso*i * regionie !lternaty*a 5

konfronta"-a ;godna ;e strategiH *o-ny pre*en"y-ne-1 -akH głosi trio $ush1 Chaney i

umsfeld 5 mogłaby *"iHgnHL !;-/ P@łno"no5)s"hodniH i +tany .-edno";one *

nie"h"ianH *o-n/J1 u*a?a-H ";łonko*ie grupy robo";e-$ard;ie- umiarko*ana polityka mogłaby ;a"h/"iL !;-/ P@łno"no5 )s"hodniH1

podobnie -ak urop/1 do u;yskania nie;ale?noG"i1 "o -ednak utrudniłoby +tanom

.-edno";onym utr;ymanie por;Hdku G*iata1 * kt@rym inni mus;H u;naL s*o-e

*łaG"i*e mie-s"e

) ty"h *;a-emny"h stosunka"h u;ale?nienie od suro*"@* energety";ny"h ma

na-*i/ks;e ;na";enie &d ";as@* drugie- *o-ny G*iato*e- ameryka<s"y strated;y

pos;uku-H sposobu pr;e-/"ia kontroli nad ogromnymi ;asobami suro*"@*

energety";ny"h $liskiego )s"hodu1 "o * re;ulta"ie pr;ekładałoby si/ na kontrol/

nad G*iatem . ty"h samy"h po*od@* uropa i po*sta-H"e mo"arst*a a;-aty"kie

dH?H do tego1 aby i"h Sr@dła ;aopatr;enia * te suro*"e były *olne od1 -ak to na;*ał

*ybitny strateg eo5 rge 3ennan1 siły *etaJ ameryka<skie- kontroli nad

dosta*ami suro*"@* energety";ny"h ora; morskimi s;lakami ?eglugo*ymi

3onflikt doty";H"y $liskiego )s"hodu i "entralne- !;-i od;*ier"iedla te oba*y

+tany .-edno";one od da*na ostro reagu-H na udany buntJ taki"h kra-@*



Tr;e"iego *iata1 -ak 3uba1 kt@re pos;uki*ały drogi nie;ale?nego ro;*o-u1 da-H"

pr;y tym pier*s;e<st*o potr;ebom *e*n/tr;nym pr;ed potr;ebami ;agrani";ny"h

in*estor@* i *as;yngto<ski"h strateg@* ,la )as;yngtonu *spomniane oba*y

;a*s;e do"ierały r@*nie? do "entr@* pr;emysło*y"h na-*i/ks;y"h mo"arst* 5

s;";eg@lnie tera;1 kiedy ten tr@- 5 polarnyJ por;Hdek G*iato*e- gospodarki

pr;ybiera no*e formy

In*a;-a na Irak była pr;ykłado*H ak"-HJ1 demonstru-H"H G*iatu1 ?e

administra"-a $usha po*a?nie traktu-e s*o-H doktryn/1 kt@ra po;*ala -e- na u?y"ie

siły *edług *łasnego u;nania * "elu ;a;na";enia s*o-e- globalne- domina"-i i

;abloko*ania *s;ystki"h poten"-alny"h pr@b k*estiono*ania te- domina"-i1

-akkol*iek odległe mogłyby one byL

Pr;emo" to pot/?ne nar;/d;ie kontroli1 -ak u";y nas historia !le dylematy

domina"-i tak?e nie sH małe

P.BPI+B

= ,o 200D roku 3orea P@łno"na1 -ak si/ s;a"u-e1 *yproduko*ała osiem dod;iesi/"iu gło*i" nuklearny"h1 pr;epro*ad;iła testy rakiet dalekiego ;asi/gu

ora; pr@bny *ybu"h -Hdro*y1 kt@ry oka;ał si/ nieudany &siHgni/"ia te mo?na

Gmiało dopisaL do listy osiHgni/L $usha 3iedy pre;ydent $ush ob-Hł ur;Hd 5

pis;e #eon +igal * *urrent History ; listopada 200D roku 5 3orea P@łno"na

;apr;estała pr@b ; rakietami dalekiego ;asi/gu 'iała *tedy ;apas plutonu *

iloG"i *ystar";a-H"e- na *yproduko*anie -edne- lub d*@"h gło*i" i nie

produko*ała *i/"e-1 "o było *@*";as pot*ierd;oneJ +igal1 -eden ;

na-leps;y"h spe"-alist@* od spra* a;-aty"ki"h1 u*a?a1 ?e * rela"-a"h ;e

+tanami .-edno";onymi 3orea P@łno"na stosu-e polityk/ *et ;a *et 5

od*;a-emnia-H" *sp@łpra"/ )as;yngtonu1 ale r@*no";eGnie biorH" od*et ;a

ka?dym ra;em1 kiedy )as;yngton odst/pu-e od te- polityki1 "h"H" pr;e; to

;musiL 3ore/ do ;miany *rogie- posta*yJ )=446 roku 3orea P@łno"na

niemal poro;umiała si/ ; I;raelem1 ?e ;apr;estanie eksportu rakiet na $liski

)s"h@d * ;amian ;a -e- dyplomaty";ne u;nanie1 "o ;de"ydo*anie



popra*iłoby be;pie";e<st*o I;raela !le +tany .-edno";one nakłoniły I;rael

do *y"ofania te- ugodyJ1 "o te? I;rael u";ynił )ybiera-H" takH ;ale?noGL od

+tan@* .-edno";ony"h1 I;rael musi tera; słu"haL pole"e< !merykan@* 3orea

P@łno"na ;areago*ała na to1 pr;epro*ad;a-H" s*@- pier*s;y test ; rakietH

Gredniego ;asi/gu Takie ;a"ho*ania po*tar;ały si/ p@Snie- pr;e; okres

pre;ydentury Clintona !gresy*ny military;m $usha miał s*o-e

pr;e*idy*alne skutki1 podobnie -ak *";eGnie- taki military;m "o te? ;res;tH

pr;e*id;ianoU spro*oko*ał ro;*@- broni ofensy*ne- pr;e; 8 )as;yngton

t*ierd;ił1 ?e 3orea P@łno"na *ykor;ystu-e banki do fałs;o*ania *aluty

ameryka<skie- )iarygodno

) lutym 2007 roku *;rasta-H"a pres-a na re?im p@łno"nokorea<ski i

;aanga?o*anH * konflikt administra"-/ +tan@* .-edno";ony"h1 stara-H"y"h si/

odnieGL suk"es * s*oi"h ;magania"h ; VosiH ;laW1 pomogły t"hnHL ?y"ie * pro"es1

kt@ry da*no u;nano ;a niemo?li*y do pono*nego pod-/"iaJ !nna

8ifield1 8e&otiators see! ri&ht #hemistry to #urb 89orea :s nu#ear ambitions

8e&o#jatorzy szu!aj$ sojuszni!;" "ypełnienia zapis;" zostały zer"ane< z

niejasny#h po"od;"' =a 9orea >;łno#na zi&noro"ała ostrze%enia ?rodo"is!

midzynarodo"y#h i przepro"adziła pr;byj$dro"e< Jim @ardey' 8u#ear (a!s

on 8orth 9orea Set to esume in Aeijin& ozmo"y o broni nu!earnej maj$ byB

"zno"ione " >e!inie' =8e" @or! (imes< z C ute&o 2DDE ro!u. (o nie do !o)#a

#ała pra"da. si$&nito porozumienie podobne do te&o' !t;re +aszyn&ton utopił

"e "rze?niu 2DDF ro!u. Jedno#ze?nie administra#ja przyznała si do te&o' %e jej

zarzuty z 2DD2 ro!u były oparte na "$tpi"y#h do"oda#h. Gstpst"o jest

tra!to"ane ja!o =zapobie&a"#ze<' a "yni!a ono z oba"y' %e je?i

midzynarodo"i inspe!torzy "ejd$ do 9orei >;łno#nej na podsta"ie no"e&o

porozumienia' to os!ar%enia +aszyn&tonu "ysunite na podsta"ie doniesie)

"y"iado"#zy#h mo&$ =byB pono"nie s!onfronto"ane z rze#zy"istymi

ustaeniami na miejs#u<' #o mo%e dopro"adziB do ta!ie&o same&o rezutatu ja! "

"ypad!u Ira!u 5aid San&er' +iiam Aroad' G.S. *on#edes Gn#ertainty n 9orean Granium f- fort Stany jedno#zone przyznaj$ si do bra!u pe"no?#i #o

do !orea)s!i#h pr;b z uranem/' =8e" @or! (imes< z 1 mar#a 2DDE ro!u.



9ak ;au*a?a #eon +igal1 ; tego *s;ystkiego *ypły*a taka nauka: d;iałania

dyplomaty";ne sH skute";ne1 -eGli pro*ad;i si/ -e * dobre- *ier;e



Saddam )usajn przed trybuna*em

= O,NI! 2006 & 3 O

)s;ys"y lud;ie1 kt@rym ;ale?y na pr;estr;eganiu pra* ";ło*ieka1 spra*iedli*oG"i i

pra*oG"i1 po*inni byL s;";eg@lnie ;ado*oleni ;e s"h*ytania +addama Kusa-na i ;

nad;ie-H o";eki*aL na -ego u";"i*y pro"es pr;ed mi/d;ynarodo*ym trybunałem =

!kt oskar?enia pr;e"i*ko +addamo*i obe-mo*ałby nie tylko li";ne

okru"ie<st*a i r;e;ie ora; ;aga;o*anie 3urd@* * =4(( roku1 ale tak?e masakr/

s;yi"ki"h bunto*nik@*1 kt@r;y mogli go obaliL * =44= roku

) tamtym okresie )as;yngton i -ego spr;ymier;e<"y *yra?ali uder;a-H"o

-ednomyGlny poglHd1 ?e be; *;gl/du na to1 -akie gr;e"hy ma na sumieniu ira"ki

pr;y*@d"a1 dał on .a"hodo*i i regiono*i *i/ks;H nad;ie-/ na stabilnoGL s*o-ego

kra-u ni? "i1 kt@r;y "ierpieli ; po*odu -ego repres-iJ 5 donosił !lan Co*ell * Ne* Bork TimesieJ +ło*o stabilnoGLJ o;na";a tuta- d;iałanie ;godne ; interesami

+tan@* .-edno";ony"h Nie było to spr;e";ne ; tym1 o ";ym pisał na łama"h Ne*

Bork TimesaJ ; 22 ma-a =477 roku 9ames Cha"e1 były *yda*"a maga;ynu 8oreign

!ffairsJ1 a miano*i"ie1 ?e ";ynione pr;e; Nb"ona i 3issingera *ysiłki ;mier;a-H"e

do destabili;a"-i *ybranego * *olny"h *ybora"h marksisto*skiego r;Hdu * ChileJ

;ostały pod-/te1 ponie*a? byliGmy ;determino*ani1 aby dopro*ad;iL do

stabilnoG"iJ

) grudniu 2002 roku 9a"k +tra*1 minister spra* ;agrani";ny"h )ielkie-

$rytanii1 u-a*nił dossier ;brodni +addama popełniony"h pr;e; niego * ";asie1

kiedy popierały go +tany .-edno";one i )ielka $rytania Pre;entu-H" 5 -ak ;*ykle 5

s*o-H moralnH pra*oGL1 ;ar@*no +tra* * rapor"ie1 -ak i )as;yngton * reak"-i naraport pr;eo";yły to popar"ie

) tego typu praktyka"h stosu-e si/ gł/boko ;akor;enionH * kultur;e



intelektualne- doktryn/ ;miany kursuJ1 do kt@re- +tany .-edno";one od*ołu-H si/

"o d*a1 tr;y lata TreGL te- doktryny -est nast/pu-H"a: Tak1 * pr;es;łoG"i robiliGmy

;łe r;e";y ; po*od@* nie;a*iniony"h lub nieumyGlny"h !le to si/ -u? sko<";yło1

nie traLmy ;atem *i/"e- ";asu na te nudne1 ;*ietr;ałe spra*yJ

,oktryna ta -est nieu";"i*a i t"h@r;li*a1 ale ma s*o-e ;alety: "hroni nas pr;ed

niebe;pie";e<st*em ;ro;umienia tego1 "o d;ie-e si/ na nas;y"h o";a"h

Na pr;ykład pier*s;ym po*odem *o-ny *yto";one- Irako*i1 -aki poda*ała

*as;yngto<ska administra"-a1 była o"hrona G*iata pr;ed tyranem1 kt@ry pra"o*ał

nad ro;*ini/"iem broni maso*ego ra?enia i kt@ry *spierał terrory;m ,;iG -u? nikt

* to nie *ier;y1 na*et autor;y pr;em@*ie< $usha

3iedy po*ody te oka;ały si/ niepra*d;i*e1 po-a*iło si/ no*e

uspra*iedli*ienie *o-ny: na-e"haliGmy na Irak1 aby ustano*iL tam 5 a tak

napra*d/ na "ałym $liskim )s"hod;ie 5 demokra"-/

Pre;ento*anie te- posta*y budo*ni";y"h demokra"-i ;ysku-e niekiedy pełne

entu;-a;mu u;nanie Na pr;ykład * listopad;ie 2006 roku ,aid Ignatius1

komentator pis;H"y dla )ashington PostJ1 opisał in*a;-/ na Irak -ako na-bard;ie-

idealisty";nH *o-n/ *sp@ł";esny"h ";as@*J1 to";onH -edynie po to1 aby ;apro*ad;iL

demokra"-/ * Iraku i * "ałym regionieIgnatius był pod s;";eg@lnym *ra?eniem Paula )olfo*it;a1 gł@*nego

idealisty administra"-i $ushaJ1 pr;edsta*iał go bo*iem -ako pra*d;i*ego

intelektualist/1 kt@ry kr*a*i na *idok opres-i Q* -akie- ?y-e G*iat arabskiR i mar;y

o -ego *y;*oleniuJ

$yL mo?e tłuma";y to karier/ )olfo*it;a1 podobnie -ak -ego popar"ie dla

+uharto * Indone;-i1 -ednego ; na-*i/ks;y"h agresor@* i ;brodniar;y `` *ieku1

kt@ry ma na sumieniu ;brodnie ludob@-st*a1 * ";asa"h1 kiedy )olfo*it; był

ambasadorem * tym kra-u ;a pre;ydentury eagana i -ednH ; os@b na-silnie-

*spiera-H"y"h +uharto1 tak ;res;tH -ak i * p@Snie-s;y"h lata"h2

9ako pra"o*nik ,epartamentu +tanu ;a ";as@* eagana1 odpo*ied;ialny ;a

)s"hodniH !;-/ i Pa"yfik1 )olfo*it; nad;oro*ał *spar"ie ud;ielane morder"y idyktatoro*i Chun ,oo5K*an * 3orei Południo*e- ora; 'ar"oso*i na 8ilipina"h

)s;ystko to nie ma ;na";enia d;i/ki *ygodne- doktrynie ;miany kursu !



*i/" tak1 ser"e )olfo*it;a kr*a*i ; po*odu ofiar repres-i1 -eGli ;aG fakty *ska;u-H

na "oG innego1 to sH to nudne1 stare spra*y1 o kt@ry"h "h"emy ;apomnieL

Nie;apomniany -est r@*nie? inny pr;e-a* miłoG"i )olfo*it;a do demokra"-i

Parlament Tur"-i1 ulega-H" niemal -ednogłoGnemu spr;e"i*o*i narodu ture"kiego

*obe" *o-ny * Iraku1 nie ud;ielił ;gody armii +tan@* .-edno";ony"h na d;iałania ;

terytorium Tur"-i )y*ołało to pra*d;i*H furi/ * )as;yngtonieNa-bard;ie- ;a-adły * s*oim spr;e"i*ie *obe" takiego obrotu spra* był

)olfo*it; Pot/pił on generał@* ture"ki"h ;a to1 ?e nie potrafili skute";nie

inter*enio*aL1 ?eby u"hyliL t/ de"y;-/1 i ;a?Hdał od ni"h pr;eprosin dla +tan@*

.-edno";ony"h ;a ten ;ły post/pek )ład;e Tur"-i słu"hały s*o-ego narodu1 a nie

ro;ka;@* ; Cra*ford * Teksasie

Na-no*s;y ro;d;iał te- historii to determina"-a )olfo*it;a * li"yta"-i o

nie;*ykle ;ysko*ne kontrakty * Iraku i skutki -ego d;iała< * tym ;akresie .ostały

; nie- *yłH";one kra-e1 kt@ry"h r;Hdy oGmieliły si/ pod;ieliL opini/ ;de"ydo*ane-

*i/ks;oG"i s*oi"h oby*ateli ;ekomym po*odem takiego *yłH";enia1 -aki poda-e

)olfo*it; -est k*estia be;pie";e<st*aJ1 kt@ra nie istnie-e1 "ho"ia? instynkto*ne-

niena*iG"i do demokra"-i trudno nie ;au*a?yL1 a tak?e to1 ?e ameryka<skie firmy *ydoby*";e Kalliburton i $et"hel mogH tera; s*obodnie konkuro*aLJ ;

O;bekistanem i )yspami +alomona1 ale nie ; na-*i/ks;ymi pot/gami

pr;emysło*ymi G*iata

&dkry*";e i *a?ne dla pr;ys;łoG"i -est to1 ?e poka; pogardy dla demokra"-i1

-aki da-e )as;yngton1 *ystHpił -edno";eGnie ; "h@ralnym *y"h*alaniem

*as;yngto<skie- administra"-i ;a pre;ento*ane pr;e; niH pragnienie demokra"-i

9est to imponu-H"e osiHgni/"ie1 trudne do naGlado*ania na*et pr;e; pa<st*a

totalitarne

Iraki-";y"y ma-H mo?li*oGL doG*iad";ania na *łasne- sk@r;e rela"-i mi/d;y

;doby*"ami i podbitymi

$ryty-";y"y st*or;yli Irak *e *łasnym interesie 3iedy r;Hd;ili tH ";/G"iH

G*iata1 ;astana*iali si/1 -ak po*ołaL do ?y"ia "oG1 "o sami na;y*ali arabskH

fasadHJ 5 słabe i uległe r;Hdy tam1 gd;ie to mo?li*e 5 parlamentarneU1 spra*u-H"e

*ład;/ tak długo1 -ak długo pra*d;i*e r;Hdy spra*o*ali $ryty-";y"y



3to by si/ spod;ie*ał1 ?e +tany .-edno";one kiedykol*iek b/dH miały ;amiar

dopuG"iL do po*stania nie;ale?nego r;Hdu ira"kiegoM +;";eg@lnie tera;1 kiedy

)as;yngton ;are;er*o*ał sobie pra*o do st*or;enia stały"h ba; militarny"h

*łaGnie tam 5 * ser"u regionu o na-*i/ks;ym na G*ie"ie *ydoby"iu ropy nafto*e-1 i

nar;u"ił re?im gospodar";y1 kt@rego nie m@głby ;aak"epto*aL ?aden su*erenny

kra-1 po*ier;a-H" * ten spos@b losy Iraku ;a"hodnim korpora"-om

) historii na*et na-suro*s;ym i na-bard;ie- haniebnym metodom to*ar;ys;H

deklara"-e s;la"hetny"h ;amiar@* i retoryka niesienia *olnoG"i i niepodległoG"i

Po";yniona kiedyG pr;e; Thomasa 9effersona obser*a"-a po;osta-e pra*d;i*a

i d;isia-: Nie bard;ie- *ier;ymy * *alk/ $onapartego o *olnoGL m@r; ni? * *alk/

)ielkie- $rytanii o *olnoGL lud;koG"i Cel -est ;a*s;e ten sam 5 ;agarnHL dla siebie

*ład;/1 boga"t*o i ;asoby inny"h narod@*J

P.BPI+B

= +addam Kusa-n był sHd;ony i ska;any ;a ud;iał * ;amordo*aniu =0 os@b *

=4(2 roku1 "o 5 *edług -ego standard@* 5 było błahym ";ynem Pro"es ;ostałpot/piony pr;e; na-*i/ks;e organi;a"-e *al";H"e o pra*a ";ło*ieka -ako

s;";eg@lnie nieu";"i*y 3omentator;y "ałko*i"ie ;ignoro*ali to1 -ak istotny

był =4(2 rok * stosunka"h +tan@* .-edno";ony"h ; Irakiem *i/"e- na ten

temat * ro;d;iale u "rze?nia i do!tryna sza#hetny#h zamiar;".

9eGli * og@le m@*iono o *spar"iu1 -akiego +addamo*i ud;ielały +tany

.-edno";one i )ielka $rytania1 "o ";yniono nie;*ykle r;adko1 to tłuma";ono

to *spar"ie tym1 ?e Irak *al";ył ; Iranem1 kt@ry był ;na";nie groSnie-s;ym

*rogiem Ten pretekst -est be;*artoG"io*y .ar@*no +tany .-edno";one1 -ak i

)ielka $rytania nie;miennie *spierały +addama1 tak?e dostar";a-H" mu

Grodki do produk"-i broni maso*ego ra?enia1 na*et po ;ako<";eniu *o-ny ;

Iranem )=4(4 roku ira"ki"h in?ynier@*1 kt@r;y ;a-mo*ali si/ energiH-H5

dro*H1 ;apros;ono do +tan@* .-edno";ony"h na ;aa*anso*ane s;kolenie )

k*ietniu =440 roku1 ";tery miesiH"e pr;ed in*a;-H +addama na 3u*e-t1

delega"-a sena"ka pod pr;e*odni"t*em $oba ,oleYa1 republika<skiego



kandydata na pre;ydenta ; =44D roku1 po-e"hała do Iraku1 aby pr;eka;aL

+addamo*i ?y";enia od pre;ydenta $usha i ;ape*nie go1 ?e nie ma on po*odu

do niepoko-u * ;*iH;ku ; krytykH1 -akH słys;y ; ust niekt@ry"h ameryka<ski"h

komentator@* )spar"ie nie usta*ało a? do in*a;-i na 3u*e-t ) *ypadku

)ielkie- $rytanii tr*ało ono na*et dłu?e-

Po*ołaniu )olfo*it;a na pre;esa $anku *iato*ego to*ar;ys;yły po"h*alne

komentar;e praso*e1 * kt@ry"h m@*iło si/ o -ego oddaniu spra*om

demokra"-i i ro;*o-u ora; *al"e ; korup"-H Pomi-ano haniebne ;asługi

)olfo*it;a *e *spieraniu d;iała< słu?H"y"h łamaniu pra* ";ło*ieka i

nis;";eniu demokra"-i * Indone;-i1 kt@re były ostro pot/piane pr;e;

tamte-s;y"h akty*ist@*1 ;apomniano o -ego roli * upadku mie-s"o*e-

gospodarki1 nie *spomniano r@*nie? o pr;ygoto*anym * tamtym ";asie pr;e;

Transparen"y International rapor"ie1 ; kt@rego *ynikało1 ?e pr;y-a"iel

)olfo*it;a1 +uharto1 był na-bard;ie- skorumpo*anym pr;y*@d"H na G*ie"ie

+;";eg@ły na ten temat mo?na ;naleSL * mo-e- ksiH?"e 0aied States strona

=66 i nast/pneU



Saddam )usajn i zbrodnie stanu

22 +TBC.NI! 200 &3O

,ługotr*ały i nie-asny ;*iH;ek mi/d;y +addamem Kusa-nem a .a"hodem rod;ipytania o to1 -akie k*estie 5 i spra*y *stydli*e 5 mogH *ypłynHL pr;ed trybunałem =

) u";"i*ym pro"esie +addama 5 "o -est *łaG"i*ie nie*yobra?alne 5 -ego

obro<"a m@głby ;upełnie słus;nie *e;*aL pr;ed sHd Collina Po*el5 la1 ,i"ka

Cheneya1 ,onalda umsfelda1 eorgeYa $usha seniora ora; inny"h *ysoki"h

ur;/dnik@* administra"-i eagana i $usha1 kt@r;y ud;ielali ;na";nego *spar"ia

dyktatoro*i na*et *tedy1 kiedy popełniał on s*o-e na-*i/ks;e okru"ie<st*a

O";"i*y pro"es po;*oliłby ;astoso*aL pr;yna-mnie- podsta*o*H moralnH

;asad/ r@*noG"i 5 oskar?y"iele i oskar?ony mus;H pr;estr;egaL ty"h samy"h

standard@* Pr;ed trybunałami do spra* ;brodni *o-enny"h pre"edensy sH

nie-asne Na*et * Norymberd;e 5 * trybunale1 kt@ry mo?na u;naL ;a ma-H"y

na-mnie- *ad spoGr@d tego rod;a-u sHd@* i pr;ed kt@rym stan/ła na-*i/ks;a grupa

na-gors;y"h ;brodniar;y1 -akH kiedykol*iek udało si/ ;ebraL * -ednym mie-s"uU 5

robo";a defini"-a ;brodniJ o;na";ała r;e";y1 kt@re robili Niem"y1 a kt@ry"h nie

robiły *o-ska spr;ymier;one

Kusa-n1 tak -ak 'iloseiL1 b/d;ie pr@bo*ał *pra*iL .a"h@d * ;akłopotanie1

m@*iH" o popar"iu1 -akie otr;ymy*ał od niego dla re?imu1 kt@ry st*or;ył * Iraku 5

"o pod *;gl/dem pra*nym byłoby nieistotne1 ale *ykr;y*iłoby t*ar; 9a"]uesYa

Chira"a i ,onalda umsfeldaJ 5 pisał ostatnio * $oston lobeJ ary 9 $ass1

profesor Oni*ersytetu Prin"eton i autor ksiH?ki Stay the Hand ofKen&ean#eL (he

>oiti#s of+ar *)mes (ribunas ; 2000 roku

) r;e";y*iG"ie u";"i*ym pro"esie na pe*no ma to ;na";enie1 gdy? obfitoGL

dokumenta"-i1 -akH mo?na ;naleSL * 3ongresie i inny"h mie-s"a"h1 poka;u-e1 ?e

)as;yngton ;a*arł ; +addamem * lata"h osiemd;iesiHty"h `` *ieku *"ale nie

G*i/te pr;ymier;e Pier*otnym -ego pretekstem było to1 ?e Irak po*str;ymy*ał

Iran 5 kt@ry ;aatako*ał pr;y *spar"iu +tan@* .-edno";ony"h 5 ale ten sam po*@d



był poda*any -es;";e długo po tym1 kiedy *o-na ira"ko5ira<ska si/ sko<";yła

! tera; "i1 kt@r;y byli odpo*ied;ialni ;a tamto pr;ymier;e1 sta*ia-H +addama

pr;ed obli";em spra*iedli*oG"i

umsfeld1 -ako spe"-alny *ysłannik eagana na $liski )s"h@d1 od*ied;ił Irak

* =4(6 i =4( roku1 aby ;a"ieGniL stosunki ; +addamem * tym samym ";asie

administra"-a +tan@* .-edno";ony"h krytyko*ała +addama ;a u?y"ie broni

"hemi";ne-U

Po*ell był dorad"H do spra* be;pie";e<st*a $usha seniora mi/d;y grudniem

=4(7 i sty";niem =4(4 roku1 a kilka miesi/"y p@Snie- ;ostał pr;e*odni";H"ym

3olegium +;ef@* PołH";ony"h +;tab@* . kolei Cheney był ministrem obrony

$usha seniora Tak *i/" Po*ell i Cheney byli na-*a?nie-s;ymi de"ydentami *

okresie1 gdy +addam dokony*ał na-*i/ks;y"h ;brodni 5 r;e;i i ;aga;o*ania

3urd@* * =4(( roku ora; ;dła*ienia * =44= roku s;yi"kiego buntu1 kt@ry m@gł go

obaliL

,;iG1 ;a ";as@* $usha -uniora1 Po*ell1 Cheney i inni be; pr;er*y u?y*a-H ty"h

*łaGnie ;brodni -ako uspra*iedli*ienia *alki ; diabłem 5 "ałkiem słus;nie1 "ho"ia?

nie *spomina-H o tym1 -ak istotne dla +addama było *@*";as popar"ie1 kt@rego

ud;ielały mu +tany .-edno";one ) paSd;ierniku =4(4 roku $ush senior *pro*ad;ił dyrekty*/ doty";H"H

be;pie";e<st*a narodo*ego1 kt@ra m@*iła1 ?e normalne stosunki mi/d;y +tanami

.-edno";onymi i Irakiem słu?yłyby nas;ym długotermino*ym interesom i

stabili;a"-i * re-onie .atoki i na $liskim )s"hod;ieJ

+tany .-edno";one dostar";ały do Iraku subsydio*anH ?y*noGL1 bard;o

potr;ebnH re?imo*i +addama po ;nis;";eniu kurdy-skie- gospodarki rolne-1 a pr;y

oka;-i r@*nie? ;aa*anso*anH te"hnologi/ i Grodki biologi";ne1 kt@re mo?na było

;astoso*aL * produk"-i broni maso*ego ra?enia

Po tym1 kiedy +addam si/ *yłamał i ;aatako*ał 3u*e-t * sierpniu =440 roku1

polityka i preteksty si/ ;mieniały1 ale -eden element po;ostał nie;mienny:

Iraki-";ykom nie *olno pr;e-HL kontroli nad *łasnym kra-em )=440 roku &rgani;a"-a Narod@* .-edno";ony"h nało?yła sank"-e

gospodar";e na Irak1 kt@ry"h pr;estr;egania pilno*ały gł@*nie +tany .-ed5



no";one i )ielka $rytania +ank"-e te1 utr;ymy*ane r@*nie? ;a pre;ydentury

Clintona i $usha -uniora1 to pra*dopodobnie na-bard;ie- po?ało*ania godna

spuG"i;na polityki +tan@* .-edno";ony"h *obe" Iraku

Nikt spoGr@d lud;i .a"hodu nie ;na lepie- Iraku ni? ,enis Kalliday i Kans on

+pone"k1 kt@r;y kole-no po sobie spra*o*ali tam * lata"h =44752000 funk"-/

koordynator@* ak"-i humanitarne- &rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h &ba-;re;ygno*ali na ;nak protestu pr;e"i*ko sank"-om1 kt@re Kalliday na;*ał

ludob@-";ymiJ 9ak pr;e; lata *ska;y*ali Kalliday1 on +pone"k i inni1 sank"-e

;d;iesiHtko*ały ludnoGL Iraku i -edno";eGnie *;ma"niały +addama i -ego klik/1

ponie*a? Iraki-";y"y sta*ali si/ bard;ie- ;ale?ni od tyrana1 "h"H" pr;e?yL

Podtr;ymaliGmy Qre?im +addamaR i odr;u"iliGmy s;ans/ na ;miany 5

po*ied;iał Kalliday * 2002 roku 5 O*a?am1 ?e gdyby Iraki-";y"y mieli s*o-H

gospodark/1 gdyby od;yskali s*o-e ?y"ie1 s*@- spos@b ?y"ia1 sami *pro*ad;iliby

*łasny spos@b r;Hd;enia1 na-bard;ie- odpo*iedni dla s*ego kra-uJ2

C;y historia ta b/d;ie kiedykol*iek pr;edsta*iona pr;ed trybunałem1 ";y te?

nie1 spra*a tego1 kto b/d;ie r;Hd;ił Irakiem * pr;ys;łoG"i1 *"iH? po;osta-e istotna1 a

obe"nie -est ona mo"no k*estiono*anaPo;a tH *a?nH spra*H "i1 kt@r;y interesu-H si/ tragediH Iraku1 mieli tr;y

podsta*o*e "ele: = obalenie tyrana1 2 ;ako<";enie sank"-i1 pr;e; kt@re "ierpieli

lud;ie1 nie pr;y*@d"y1 i 6 ;a"ho*anie pe*ny"h po;or@* G*iato*ego por;Hdku

Nie mo?e byL nie;gody mi/d;y pr;y;*oitymi ludSmi "o do d*@"h pier*s;y"h

"el@*: osiHgni/"ie i"h -est oka;-H do radoG"i1 s;";eg@lnie dla ty"h1 kt@r;y

protesto*ali na-pier* pr;e"i*ko *spar"iu1 -akiego +tany .-edno";one ud;ielały

+addamo*i1 a p@Snie- pr;e"i*ko ;brodni";ym sank"-om ,latego mogH tym "elom

pr;yklasnHL be; hipokry;-i

,rugi "el1 a ;ape*ne i pier*s;y1 był mo?li*y do osiHgni/"ia be; s;kody dla

tr;e"iego

!dministra"-a $usha ot*ar"ie deklaro*ała s*o-e inten"-e ro;monto*ania

*i/ks;oG"i tego1 "o po;ostało ; systemu por;Hdku G*iato*ego1 i r;Hd;enia G*iatem

;a pomo"H siły1 a Irak był demonstra"-H ty"h inten"-i

)y*ołały one stra"h i ";/sto niena*iGL na "ałym G*ie"ie1 a tak?e despera"-/



ty"h1 kt@ry"h troskH sH mo?li*e konsek*en"-e *yboru1 polega-H"ego na *spieraniu

polityki agres-i stoso*ane- *edług *łasnego u;nania1 -akH pro*ad;H +tany

.-edno";one 9est to o";y*iG"ie *yb@r spo";y*a-H"y gł@*nie * r/ka"h

społe";e<st*a ameryka<skiego

P.BPI+B

=9ak *spominałem *";eGnie-1 trybunał ;a-Hł si/ tylko ;brodniami ; =4(2 roku1 a

*i/" mało ;na";H"ymi *ydar;eniami * skali okrutnoG"i +addama1 d;i/ki temu

pe*ne było bo*iem to1 ?e ha<biH"a rola +tan@* .-edno";ony"h1 )ielkie-

$rytanii i inny"h kra-@*1 kt@re *spierały te ;brodnie1 nie u-r;y G*iatła

d;iennego1 a na*et nikt nie b/d;ie miał oka;-i do ;astana*iania si/1 -ak istotne

rela"-e łH";yły *tedy +tany .-edno";one i Irak

2)i/"e- na temat pr;era?a-H"y"h skutk@* sank"-i1 a tak?e roli +tan@*

.-edno";ony"h i )ielkie- $rytanii * brutalnym karaniu ludnoG"i ira"kie-1

mo?na ;naleSL * pra"y Kansa on +pone"ka 5ifferent 9ind of +arL (he G8

San#tions e&ime in Ira, ; 200D roku on +pone"k ;re;ygno*ał ; funk"-idyrektora programu opa ;a Xy*noGLJ * 2000 roku1 gdy? u;nał1 ?e -est on

pog*ał"eniem kon*en"-i * spra*ie ludob@-st*a $yła -u? mo*a o tym1 ?e -ego

popr;ednik1 ,enis Kalliday1 r@*nie? ;re;ygno*ał ; ty"h samy"h po*od@*

!dministra"- a Clintona uniemo?li*iła im poinformo*anie ady

$e;pie";e<st*a o pra*d;i*e- sytua"-i 9ak *y-aGnił to post/po*anie r;e";nik

,epartamentu +tanu 9ames ubin1 temu panu * $agdad;ie pła"i si/ ;a

pra"/1 nie ;a gadanieJ 'edia * +tana"h .-edno";ony"h postHpiły podobnie

Kalliday i on +pone"k *ied;ieli *i/"e- o Iraku ni? nie-eden oby*atel

;a"hodu 9ednak 5 a mo?e dlatego 5 i"h głosy nie były słys;ane *

na-*a?nie-s;y"h media"h ameryka<ski"h pr;e; *s;ystkie lata pr;ed in*a;-H



!ur jako bro+

26 #OT& 200 &3O

Tłuma";enie si/ pr;e; r;Hdy k*estiami be;pie";e<st*a1 kiedy pode-mu-H onekontro*ersy-ne d;iałania1 b/dH"e ";/sto pretekstem do ";egoG innego1 stało si/

*łaG"i*ie odru"hem Takie d;iałania tr;eba ;a*s;e u*a?nie obser*o*aL ,obrym

tego pr;ykładem -est i;raelski mur be;pie";e<st*aJ1 kt@ry -est pr;edmiotem

ro;po";yna-H"y"h si/ d;iG pr;esłu"ha< * 'i/d;ynarodo*ym Trybunale

+pra*iedli*oG"i * Kad;e=

Nie*ielu k*estionu-e pra*o I;raela do obrony pr;ed atakami

terrorysty";nymi1 takimi -ak ten *";ora-s;y1 na*et budo*/ muru o"hronnego1 -eGli

miałby on byL *łaG"i*ym sposobem obrony 9est r@*nie? o";y*iste1 gd;ie taki mur

nale?ałoby *;nieGL1 gdyby be;pie";e<st*o było r;e";y*istH pr;esłankH -ego

budo*y 5 *e*nHtr; I;raela1 *e*nHtr; mi/d;ynarodo*o u;nany"h grani"1 ";yli

*;dłu? ;ielone- liniiJ ustano*ione- po *o-nie ; lat =4(5=44 'ur m@głby

regulo*aL dost/p do I;raela * spos@b1 * -aki *ład;e u;na-H ;a stoso*ny:

patrolo*any pr;e; armi/ ; obu stron1 ;amino*any i niedost/pny Tego typu mur

;ape*niałby maksymalne be;pie";e<st*o i nie do"hod;iłoby do

mi/d;ynarodo*y"h protest@* ";y do łamania pra*a mi/d;ynarodo*ego

9est to ;ro;umiałe Tym";asem )ielka $rytania popiera +tany .-edno";one *

i"h spr;e"i*ie *obe" pr;esłu"ha< * Kad;e1 a bryty-ski minister spra*

;agrani";ny"h1 9a"k +tra*1 pis;e1 ?e mur -est nielegalnyJ . kolei inny ur;/dnik

ministerst*a1 kt@ry dokonał inspek"-i muru be;pie";e<st*aJ1 po*ied;iał1 ?e

po*inien si/ on ;na-do*aL na ;ielone- liniiJ lub r;e";y*iG"ie po i;raelskie- stronie

te- liniiJ $ryty-ska parlamentarna komis-a Gled";a r@*nie? *e;*ała1 ?eby mur był

*;niesiony na terytorium i;raelskim1 pot/pia-H" barier/ -ako ";/GL i;raelskie-

;amier;one- strategii brania ludnoG"i pod ob"asJ ) r;e";y*istoG"i mur po;ba*ia Palesty<";yk@* i"h ;iem 9est r@*nie? 5 -ak

okreGlił pro*ad;onH pr;e; I;rael *o-n/ i;raelski so"-olog $aru"h 3immerling



polity";nym mordemJ pr;e"i*ko Palesty<";ykom 5 pomaga * pr;eks;tał"aniu

palesty<ski"h osad * lo"hy1 pr;y kt@ry"h południo*oafryka<skie bantustany

*yglHda-H -ak symbole *olnoG"i1 su*erennoG"i i samostano*ienia

9es;";e pr;ed ro;po";/"iem budo*y muru &rgani;a"-a Narod@*

.-edno";ony"h o"eniła1 ?e i;raelskie bariery1 pro-ekty infrastrukturalne i osiedla

dopro*ad;iły do st*or;enia pi/Ld;iesi/"iu niepołH";ony"h ;e sobH palesty<ski"h

*ysepek na .a"hodnim $r;egu ) ";asie1 kiedy *yłaniały si/ plany budo*y muru1

$ank *iato*y s;a"o*ał1 ?e mo?e on odi;olo*aL 205600 tysi/"y Palesty<";yk@*1

*i/"e- ni? =0 palesty<skie- popula"-i1 i ?e realnie mo?e dopro*ad;iL do

pr;yłH";enia na*et =0 ;iem .a"hodniego $r;egu I kiedy * ko<"u r;Hd !riela

+;arona opubliko*ał map/ propono*anego pr;ebiegu muru1 stało si/ -asne1 ?e

pod;ieli on .a"hodni $r;eg na s;esnaG"ie odi;olo*any"h enkla*1 ograni";ony"h do

2 ;iem .a"hodniego $r;egu1 o kt@ry"h *";eGnie- +;aron po*ied;iał1 ?e mogH

;ostaL odstHpione pa<st*u palesty<skiemu1 -ak to *ynika ; anali;y raportu &N.

dokonane- pr;e; +ar/ oy1 nauko*"a ; Oni*ersytetu Kararda1 kt@ra ;a-mu-e si/

spra*ami $liskiego )s"hodu

'ur -u? dopro*ad;ił do pr;yłH";enia do I;raela niekt@ry"h na-bard;ie-

?y;ny"h ;iem .a"hodniego $r;egu I pr;ede *s;ystkim ro;s;er;a i;raelskH kontrol/nad Sr@dłami *ody pitne-1 ; kt@ry"h I;rael i osadni"y i;raels"y mogH ";erpaL do

*oli1 pod";as gdy mie-s"o*a ludnoGL palesty<ska ";/sto nie ma do ni"h dost/pu

Palesty<";y"y ?y-H"y * strefie mi/d;y murem a ;ielonH liniHJ b/dH mogli

poprosiL o pra*o do po;ostania *e *łasny"h doma"h1 "hoL I;rael";y"y

automaty";nie otr;ymu-H pra*o do kor;ystania ; ty"h ;iem .a argumentem

be;pie";e<st*a i po;ornie neutralnym1 biurokraty";nym -/;ykiem *o-sko*y"h

ro;por;Hd;e< kry-e si/ pretekst do *ydale< 5 napisała * d;ienniku VKaaret;W

i;raelska d;iennikarka !mira Kass 5 3rok po kroku1 nie;au*a?alnie1 * taki spos@b1

aby nie ;ostało to dostr;e?one na G*ie"ie i nie ;as;oko*ało opinii publi";ne-J To

samo doty";y r@*nie? regularny"h mord@*1 terroru i "od;ienne- da*ki brutalnoG"i

i poni?enia * "iHgu ostatni"h tr;yd;iestu pi/"iu lat "i/?kie- okupa"-i1 pod";as kiedy;iemie i ;asoby ;ostały ;agarni/te dla osadnik@* ;*abiony"h pokaSnymi

dota"-ami1 dost/pnymi d;i/ki ho-nemu kas-ero*i ; ;agrani"y1 "ho"ia? be; popar"ia



społe";noG"i ameryka<skie-2

)yda-e si/ te? pra*dopodobne1 ?e I;rael pr;eniesie do okupo*anego

.a"hodniego $r;egu 71 tysiH"a osadnik@*1 kt@ry"h1 -ak ogłosił to r;Hd i;raelski *

lutym 200 roku1 pr;esiedli ;e +trefy a;y &be"nie I;rael";y"y "i dysponu-H

?y;nymi terenami i G*ie?H *odH1 pod";as gdy milion Palesty<";yk@* -est * stanie

led*ie pr;e?yL1 ma-H" nieli";ne Sr@dła *ody1 *łaG"i*ie nie do u?ytku +trefa a;yto klatka1 a ponie*a? miasto afah na południu -est systematy";nie nis;";one1

mies;ka<"y mogH byL po;ba*ieni -akiegokol*iek kontaktu ; giptem i dost/pu do

mor;a

$ł/dem -est na;y*anie ty"h *s;ystki"h po";yna< politykH I;raelaJ 9est to

polityka ameryka<sko5i;raelska1 mo?li*a d;i/ki nieustannemu ;bro-nemu1

ekonomi";nemu i dyplomaty";nemu1 a ;*łas;";a ideologi";nemu popar"iu +tan@*

.-edno";ony"h 5 "hod;i miano*i"ie o spos@b1 * -aki *ydar;enia te sH

pr;edsta*iane * media"h

Polityka ta funk"-onu-e od =47= roku1 kiedy 5 ; popar"iem )as;yngtonu 5

I;rael odr;u"ił propo;y"-/ pełnego poko-u ofero*anH pr;e; gipt1 *ybiera-H"

podb@-1 a nie be;pie";e<st*o )=47D roku +tany .-edno";one ;a*eto*ały re;olu"-/ady $e;pie";e<st*a1 na*ołu-H"H do ro;*iH;ania pro*ad;H"ego do po*stania

d*@"h pa<st*1 kt@re miało -ednomyGlne popar"ie mi/d;ynarodo*e ,;iG *ariant

ten -est popierany pr;e; *i/ks;oGL !merykan@* i m@głby naty"hmiast byL

*pro*ad;ony * ?y"ie1 gdyby tylko )as;yngton si/ na to ;god;ił

Pr;esłu"hania * Kad;e ;ako<";H si/ "o na-*y?e- opinioda*";ym or;e";eniem1

?e mur -est nielegalny Ni";ego to -ednak nie ;mieni 9akakol*iek s;ansa na

polity";ne ro;*iH;anie 5 i na ;ape*nienie godnego ?y"ia mies;ka<"om tego regionu

5 ;ale?y od +tan@* .-edno";ony"h

P.BPI+B

= )i/"e- na temat negaty*ny"h skutk@* istnienia i;raelskiego muru mo?na

;naleSL * rapor"ie $Tselem Gnder the Muise ofSe#urityL outin& the Sepa-



ration Aarrier to nabe Npansion of Israei Settements in the +est Aan! ;

grudnia 200 roku $udo*a mura post/pu-e ; be;";elnym pog*ał"eniem

pra*a mi/d;ynarodo*ego i postano*ie< trybunału * Kad;e1 ale -ego

posied;enia nie utrudnia-H *łaG"i*ie reali;a"-i in*esty"-i1 gł@*nie d;i/ki

*spar"iu +tan@* .-edno";ony"h1 a s;";eg@lnie ;a spra*H ofi"-alnego popar"ia

pre;ydenta $usha1 kt@re *";eGnie- było popar"iem mil";H"ym )i/"e- *

artykule +ary oy (he >aestinian StateL 5iision and 5ispair * Current

KistoryJ ;e sty";nia 200 roku

)i/ks;oGL ameryka<skiego społe";e<st*a u*a?a1 ?e nale?y *y"ofaL pomo" dla te-

strony konfliktu i;raelsko5palesty<skiego1 kt@ra odma*ia ro;po";/"ia ro;m@* na

temat polity";nego ro;*iH;ania1 -akie ;yska mi/d;ynarodo*e popar"ie &;na";a to

od"i/"ie pomo"y dla I;raela1 "hoL ;ape*ne nie*ielu ;da-e sobie ; tego spra*/

)yniki taki"h bada< sH u;na*ane ;a nieistotne i spra*a nigdy nie -est podda*ana

dyskus-i )i/"e- na ten temat * ro;d;iale He&emonia i przetr"anie * ninie-s;ym

tomieU



Stany Zjednoczone - sc'ronienie dlaterroryst&w

'!C! 200 &3O

3a?dy s;anu-H"y si/ ameryka<ski pre;ydent ma s*o-H doktryn/ Na-*a?nie-s;ym

punktem doktryny $usha -uniora -est to1 ?e +tany .-edno";one mus;H u*olniL

G*iat od ;łaJ1 -ak po*ied;iał pre;ydent po *ydar;enia"h ; == *r;eGnia 200= roku

+;";eg@lnH odpo*ied;ialnoG"iH *ład;y -est pro*ad;enie *o-ny ;

terrory;mem1 ";ego nast/pst*em -est st*ierd;enie1 ?e ka?de pa<st*o1 kt@re da-e

s"hronienie terrorystom1 -est pa<st*em terrorysty";nym i po*inno byL

odpo*iednio potrakto*ane

.ada-my proste i u";"i*e pytanie: 9akie byłyby konsek*en"-e1 gdyby doktryn/

$usha potrakto*aL po*a?nie i u;naL kra-e "hroniH"e terroryst@* -ako kra-e

terrorysty";ne1 kt@re nale?y bombardo*aL i dokony*aL na nie in*a;-iM

+tany .-edno";one od da*na sH s"hronieniem dla r@?nego rod;a-u łobu;@*1

kt@ry"h ";yny po;*ala-H ;ali";yL i"h do terroryst@* i kt@ry"h obe"noGL narus;a

;asady głos;one pr;e; ameryka<ski"h polityk@*

o;*a?my * ;*iH;ku ; tym pr;ykład kuba<skie- piHtkiJ 5 grupy oby*ateli

3uby ska;any"h * 'iami * 200= roku ;a ud;iał * siat"e s;piego*skie- Pro"es

apela"y-ny kuba<skie- piHtkiJ odb/d;ie si/ * 'iami =0 mar"a 200 roku =

!by ;ro;umieL te *ydar;enia1 kt@re *y*ołały mi/d;ynarodo*e protesty1

musimy pr;y-r;eL si/ ohydne- historii stosunk@* ameryka<sko5kuba<ski"h

pomi-a-H" tuta- spra*/ *yka<";a-H"ego1 długoletniego embarga +tan@*

.-edno";ony"h1 b/dH"ego pog*ał"eniem re;olu"-i .gromad;enia &g@lnego

&rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h1 * kt@rym +tany .-edno";one sH *łaG"i*ieodi;olo*aneU

+tany .-edno";one od =44 roku brały ud;iał * ataka"h terrorysty";ny"h o



*i/ks;e- lub mnie-s;e- skaliU na 3ub/1 * tym * in*a;-i na .atok/ *i<1

d;i*a";ny"h spiska"h1 kt@re miały na "elu ;abi"ie Castro1 i * po*a?nie-s;y"h

ataka"h na 3ub/ i 3uba<";yk@* ;a grani"H ) ";asa"h 3ennedyYego opera"-ami

takimi kiero*ał obert 3ennedy1 dla kt@rego na-*a?nie-s;H spra*H było

spro*ad;enie G*iato*ego terroruJ na 3ub/1 -ak m@*ił !rthur +"hlesinger1 -ego

biograf1 a ;ara;em historyk i dorad"a !k"-e terrorysty";ne ;ostały *;no*ione

pr;e; 3ennedyego po kry;ysie rakieto*ym1 nast/pnie *str;ymane pr;e; #yndona

9ohnsona1 i uru"homione pono*nie ;a pre;ydentury NiEona

$e;poGrednie ;aanga?o*anie r;Hdu * ataki sko<";yło si/ pod konie" lat

siedemd;iesiHty"h `` stule"ia 5 pr;yna-mnie- ofi"-alnie

) =4(4 roku pre;ydent $ush senior ułaska*ił &rlando $os"ha1 -ednego ;

"ies;H"y"h si/ na-gors;H sła*H terroryst@*1 *al";H"ego ; Castro1 oskar?onego o

;aplano*anie ;ama"hu na kuba<ski samolot pasa?erski * =47D roku1 * kt@rym

;gin/ły siedemd;iesiHt tr;y osoby $ush ;mienił de"y;-/ ,epartamentu

+pra*iedli*oG"i1 kt@ry oddalił proGb/ $os"ha o a;yl1 konkludu-H"1 ?e na

be;pie";e<st*o tego narodu *pły*a-ego ;dolnoGL do pr;ekony*ania * *iarygodny

spos@b inny"h narod@*1 aby odma*iały pomo"y i s"hronienia terrorystom1 kt@ry"h

"elem sta-emy si/ ";/sto r@*nie? myJ.da-H" sobie spra*/1 ?e +tany .-edno";one ma-H ;amiar "hroniL terroryst@*

*al";H"y"h ; Castro1 agen"i kuba<s"y ro;po";/li infiltra"-/ ty"h siatek ) =44(

roku *yso"y ur;/dni"y 8$I ;ostali *ysłani do Ka*any1 gd;ie otr;ymali tysiH"e

stron dokument@* i setki god;in nagra< *ideo dokumentu-H"y"h ak"-e

terrorysty";ne kom@rek na 8loryd;ie

eak"-H 8$I było ares;to*anie lud;i1 kt@r;y udost/pnili te informa"-e1 * tym

";łonk@* grupy ;nane- obe"nie -ako kuba<ska piHtkaJ

Po ares;to*ania"h nastHpił poka;o*y pro"es * 'iami Pi/L os@b ;ostało

ska;any"h1 ; tego tr;y osoby na do?y*o"ie 5 ;a s;piegost*o1 a pr;y*@d"a1 erardo

Kernande;1 r@*nie? ;a ud;iał * spisku ma-H"ym na "elu ;ab@-st*o

Tym";asem lud;ie u;nani pr;e; 8$I i ,epartament +pra*iedli*oG"i ;aniebe;pie";ny"h terroryst@* ?y-H sobie s;";/Gli*ie * +tana"h .-edno";ony"h1 dale-

spisku-H" i popełnia-H" ;brodnie



#ista terroryst@*5re;ydent@* +tan@* .-edno";ony"h obe-mu-e r@*nie?

mmanuela Constanta ; Kaiti1 ;nanego -ako Toto1 byłego pr;y*@d"/ organi;a"-i

paramilitarne- ; ";as@* ,ualiera Constant -est ;ało?y"ielem 8rontu )spierania

Post/pu na Kaiti 8ront of !dan"ement of Progress in Kaiti1 8!PKU1 grupy

paramilitarne-1 kt@ra pr;epro*ad;iła *i/ks;oGL ak"-i terrorysty";ny"h * s*oim

kra-u na po";Htku lat d;ie*i/Ld;iesiHty"h `` *ieku1 * ";asa"h r;Hd@* -unty

*o-sko*e-1 kt@ra obaliła pre;ydenta !ristida )edług ostatni"h doniesie<1 Constant

mies;kał * cueens * No*ym 9orku

+tany .-edno";one odm@*iły Kaiti -ego ekstrady"-i Po*odem odmo*y1 -ak

si/ po*s;e"hnie u*a?a1 -est to1 ?e Constant m@głby u-a*niL ;*iH;ki mi/d;y

)as;yngtonem i -untH *o-sko*a1 kt@ra ;abiła 5 tysi/"y Kaita<";yk@*1 a *

morderst*a"h ty"h gł@*nH rol/ odgry*ały grupy paramilitarne Constanta

)Gr@d gangster@*1 kt@r;y do*od;H pr;epro*ad;anym *łaGnie ;ama"hem

stanu na Kaiti1 sH r@*nie? pr;y*@d"y 8rontu )spierania Post/pu na Kaiti

,la +tan@* .-edno";ony"h 3uba od da*na była na-*a?nie-s;ym problemem

na te- p@łkuli &dta-niony dokument ,epartamentu +tanu ; =4D roku m@*i o

Castro -ako o ;agro?eniu1 kt@rego nie mo?na tolero*aL1 gdy? repre;entu-e on

;*y"i/ski bunt pr;e"i*ko +tanom .-edno";onym1 -est nega"-H "ałe- nas;e- politykidoty";H"e- tego regionu1 kt@rH pro*ad;imy od niemal stu pi/Ld;iesi/"iu latJ1 odkHd

5 ;godnie ; doktrynH 'onroeYa 5 nie ma toleran"-i dla k*estiono*ania domina"-i

+tan@* .-edno";ony"h na te- p@łkuli

Podobny problem skute";nego buntu *yst/pu-e obe"nie * )ene;ueli )

nieda*nym artykule ; pier*s;e- strony The )all +treet 9ournalJ st*ierd;ono:

8idel Castro ;nala;ł sobie *a?nego dobro";y<"/ i spadkobier"/1 kt@ry spo*odo*ał

kra"h plan@* +tan@* .-edno";ony"h "o do !meryki Fa"i<skie- 5 pre;ydenta

)ene;ueli Kugo Chae;aJ

) lutym 200 roku )ene;uela poprosiła )as;yngton o ekstrady"-/ d*@"h

były"h ofi"er@*1 kt@r;y stara-H si/ o a;yl * +tana"h .-edno";ony"h &ba- brali

ud;iał * *o-sko*ym ;ama"hu stanu1 kt@ry 5 ;anim ;ostał obalony pr;e;og@lnonarodo*e po*stanie 5 ro;*iH;ał parlament1 +Hd Na-*y?s;y i inne

po;ostałoG"i demokra"-i )s;ystko to d;iało si/ pr;y *spar"iu )as;yngtonu1 stale





r/ka"h *ład; imigra"y-ny"h ) lutym 2007 roku s/d;ia federalny odm@*ił

;*olnienia go ;a kau"-H do ";asu de"y;-i deporta"y-ne-



%iebezpieczne czasy - wojnaameryka+sko-iracka i jej skutki

=( '!C! 200 &3O

Pot*orne ;ama"hy bombo*e * 'adry"ie 5 be; *;gl/du na i"h Sr@dło 5 sH mo"nH i

bolesnH odpo*ied;iH na pier*s;H ro";ni"/ do*od;one- pr;e; +tany .-edno";one

in*a;-i na Irak1 kt@ra -est pr;edsta*iana -ako odpo*iedS na ;ama"hy ; == *r;eGnia

) "iHgu roku od ro;po";/"ia *o-ny ; Irakiem pr;e*idy*ania *ielu

analityk@* oka;ały si/ trafne1 s;";eg@lnie -eGli "hod;i o konsek*en"-e stoso*ania

pr;emo"y1 kt@ra rod;i nast/pnH pr;emo"

Pro*ad;ona pod pr;e*odni"t*em +tan@* .-edno";ony"h *o-na ; Irakiem

;ostała ro;po";/ta mimo og@lnoG*iato*ego pr;ekonania1 ?e r@*nie dobr;e mo?e

ona dopro*ad;iL do ro;pr;estr;enienia broni maso*ego ra?enia i terroru1 ale to

ry;yko administra"-a $usha na-*yraSnie- u;nała ;a nieistotne * por@*naniu ;perspekty*H pr;e-/"ia kontroli nad Irakiem1 opano*ania ogromny"h ;ł@?

suro*"@* energety";ny"h * regionie1 tr*ałego ustalenia normy *o-ny

pre*en"y-ne-J i r/";nego stero*ania mie-s"o*ymi r;Hdami

&tr;ymu-H" sygnały o pr;yspies;onym ;bro-eniu si/ +tan@* .-edno";ony"h

na długo pr;ed == *r;eGnia1 os-a ;na";nie ;*i/ks;yła s*o-e siły ofensy*ne1

pod";as gdy inne pa<st*a1 u*a?a-H"e si/ ;a poten"-alne "ele )as;yngtonu1

;areago*ały ;a pomo"H dost/pny"h im Grodk@*: terroru -ako nar;/d;ia ;emsty lub

;astras;enia ora; 5 * *ypadku Iranu i 3orei P@łno"ne- 5 ro;*o-u pra" nad broniH

maso*ego ra?enia

#ista mie-s"1 * kt@ry"h po == *r;eGnia pr;epro*ad;ono ataki terrorysty";ne1

obe-mu-e 5 po;a 'adrytem 5 $agdad1 $ali1 Casablan"e1 Istambuł1 ,?akart/19ero;olim/1 'ombas/1 'osk*/ i i-ad Pr/d;e- ";y p@Snie- terror i bro< maso*ego

ra?enia stanH si/ nar;/d;iami * ty"h samy"h r/ka"h1 ; tragi";nymi tego skutkami



;ekome po*iH;ania Iraku ; al 3aidH były odr;u"ane pr;e; po*a?ny"h

analityk@* i nie ;nale;iono na to *iarygodny"h do*od@* !le -est obe"nie

o";y*iste1 ?e Irak po ra; pier*s;y stal si/ ra-em dla terroryst@*J1

0";ym pis;e * Ne* Bork TimesieJ 9essi"a +tern1 spe"-alistka do spra* terroru ;

Oni*ersytetu Kararda1 po ;ama"hu bombo*ym na sied;ib/ &N. * $agdad;ie *

sierpniu 2006 roku

)o-na pre*en"y-naJ -est eufemisty";nym okreGleniem agres-i *edług

*łasnego u;naniaJ To *łaGnie ta doktryna1 a nie tylko -e- *dra?anie * Iraku1

spo*odo*ała s;eroki i nie;nany *";eGnie- protest pr;e"i* ira"kie- in*a;-i

nast/pna og@lnoG*iato*a demonstra"-a takiego protestu ma si/ odbyL 20 mar"a

Q200 rokuRU eak"-a ta ; pe*noG"iH *str;ymała kole-ne pr@by *pro*ad;ania

doktryny agres-iJ * ?y"ie

$adania ,aida 3aya1 podobnie - ak pod*a?anie oskar?e< *obe" Iraku o

posiadanie pr;e; Iraki-";yk@* broni maso*ego ra?enia1 uka;ały1 -ak kru"he były

podsta*y *ład;y +addama * ostatni"h lata"h ) ten spos@b *;mo"niono tylko

opini/ *yra?anH pr;e; lud;i .a"hodu1 kt@r;y ;na-H Irak na-lepie- 5 koordynator@*

programu pomo"y &N. ,enisa Kallidaya

=Kansa on +pone"ka 5 ?e gdyby sank"-e nie uder;yły * ;*ykły"h Iraki-";yk@*1 onisami obaliliby +addama

) k*ietniu 2006 roku pr;epro*ad;ono badania1 ; kt@ry"h *ynikało1 ?e

;daniem !merykan@* to &rgani;a"-a Narod@* .-edno";ony"h1 a nie +tany

.-edno";one1 po*inna byL odpo*ied;ialna ;a polity";nH i gospodar";H odbudo*/

Iraku po ;ako<";eniu *o-ny

Pora?ka okupa"-i Iraku pr;e; +tany .-edno";one -est niespod;iankH1 biorH"

pod u*ag/ sił/ i ;asoby !meryki1 *ygaGni/"ie sank"-i i upadek tyrana ora; brak

*i/ks;ego ;e*n/tr;nego *spar"ia dla ru"hu oporu * Iraku

C;/G"io*o ; po*odu te- *łaGnie pora?ki administra"-a $usha *y"ofała si/ i

;*r@"iła o pomo" do &rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h )Htpli*e -est -ednak1 ?e

&N. dopro*ad;i do tego1 aby Irak stal si/ ";ymG *i/"e- ni? pa<st*em sateli"kim+tan@* .-edno";ony"h

)as;yngton pr;ygoto*u-e na-*i/ks;H na G*ie"ie mis-/ dyplomaty";nH *



Iraku1 * kt@rH ;aanga?o*ano 6 tysiH"e os@b 5 -ak donosi obert )right *

sty";nio*ym numer;e )ashington PostJ ; 200 roku 5 "o -est -asnym sygnałem1

?e nie;ale?noGL tego kra-u * spos@b ;amier;ony b/d;ie ograni";ona Taki *niosek

;ysku-e pot*ierd;enie * upor;e +tan@* .-edno";ony"h1 ; -akim "h"H one

utr;ymy*aL s*o-e ba;y *o-sko*e i siły ;bro-ne * Iraku1 ora; ?Hdaniami Paula

$remera1 konsula +tan@* .-edno";ony"h1 kt@ry "h"e1 aby gospodarka była ot*arta

na pr;e-/"ia pr;e; ;agrani";ne kon"erny *arunek1 -akiego nie ;aak"epto*ałoby

?adne nie;ale?ne pa<st*oU 9est r;e";H o";y*istH1 ?e utrata kontroli nad

gospodarkH * istotnym stopniu ;mnie-s;a polity";nH nie;ale?noGL i perspekty*y

s;ybkiego ro;*o-u gospodar";ego1 "o dobitnie poka;u-e historia G*iato*e-

gospodarki

Osilne ?Hdania Iraki-";yk@*1 aby *pro*ad;ono demokra"-/ i "oG *i/"e- ni?

po;ornH nie;ale?noGL1 ;musiły +tany .-edno";one do *y"ofania si/ ; ;amiaru

;ainstalo*ania r;Hdu1 kt@ry m@głby byL "ałko*i"ie kontrolo*any pr;e;

)as;yngton1 ale na*et post/p * t*or;eniu formalny"h *ład; nie ko<";y tego

nieusta-H"ego konfliktu

) grudniu 2006 roku badania opinii publi";ne-1 pr;epro*ad;one pr;e;

nada*"/ tele*i;y-nego PIP!%3no*ledge Net*ork1 poka;y*ały1 ?e !merykanie *nie*ielkim stopniu popiera-H s*@- r;Hd * -ego dH?enia"h do utr;ymania * Iraku

stałe-1 militarne- i dyplomaty";ne-1 obe"noG"i ) +tana"h .-edno";ony"h

po*s;e"hne oba*y ;*iH;ane ; *o-nH i okupa"-H sH byL mo?e * du?e- mier;e

spo*odo*ane niepoko-em "o do słus;noG"i po*od@* ty"h d;iała<

.*rot mo?e nastHpiL *ra; ; *yborami pre;yden"kimi Polity";ne spektrum *

+tana"h .-edno";ony"h -est nie;na";ne1 a lud;ie *ied;H1 ?e *ybory * !mery"e

pr;ede *s;ystkim si/ kupu-e 9ohn 3erry -est doGL trafnie pr;edsta*iany -ako $ush

* l?e-s;ym *ydaniu $ush5liteJU1 niemnie- -ednak *yb@r mi/d;y d*iema

frak"-ami partii bi;neso*e-J mo?e dopro*ad;iL do ;mian * ty"h *ybora"h1 -ak to

si/ ;dar;yło * 2000 roku

9est to pra*d;i*e ;ar@*no * stosunku do spra* *e*n/tr;ny"h1 -ak imi/d;ynarodo*y"h #ud;ie skupieni *ok@ł $usha sH bard;o oddani spra*ie

;ni*e";enia tego1 "o *ysiłkiem *s;ystki"h !merykan@* udało si/ osiHgnHL pr;e;



ostatnie sto lat 3r@tka lista "el@* obe-mu-e system opieki ;dro*otne-1

be;pie";e<st*o ;atrudnienia i progresy*ne podatki Cora; mnie-s;e sH *idoki na

r;Hd1 kt@ry słu?y dobru og@lnemu

&d ";asu ro;po";/"ia *o-ny * Iraku G*iat stał si/ -es;";e bard;ie-

niebe;pie";nym mie-s"em )ybory * +tana"h .-edno";ony"h o;na";a-H

;nale;ienie si/ na ro;*idleniu dr@g Pr;y obe"ne- ogromne- sile !meryki na*et

drobna ;miana mo?e si/ pr;eło?yL na *ielkie re;ultaty o dalekosi/?ny"h skutka"h



Irak - korzenie oporu

=6 3)ITNI! 200 &3O

Na*et -eGli pominiemy klu";o*H k*esti/ ;brodni";e- in*a;-i1 po*inno byL -asne1 ?e

pr;edłu?a-H"y si/ g*ałto*ny konflikt 5 pr;e-a*ia-H"y si/ na pr;ykład * *ielki"h

manifesta"-a"h * 8alud?y i inny"h ira"ki"h miasta"h 5 m@głby r@*nie dobr;e nie

*ybu"hnHL1 gdyby arogan"-a i ignoran"-a *o-sk okupa"y-ny"h pod *od;H +tan@*

.-edno";ony"h była mnie-s;a i gdyby okupan"i byli bard;ie- kompetentni

.doby*"y1 kt@r;y mieliby inten"-e pr;eka;ania Iraki-";ykom takie- su*erennoG"i1

-akie- oni r;e";y*iG"ie pragnH1 pro*ad;iliby s*o-e d;iałania ;upełnie ina";e-

!dministra"-a $usha1 poda-H" "ałH list/ po*od@* in*a;-i na Irak1

pr;edsta*iała *i;-/ demokraty";ne- re*olu"-i * G*ie"ie arabskim1 *yraSnie -ednak

unikała ;drad;enia na-bard;ie- pra*dopodobne- pr;y";yny ataku1 ";yli

ustano*ienia ba; militarny"h * podpor;Hdko*anym sobie pa<st*ie1 * samym

ser"u -ednego ; na-*i/ks;y"h G*iato*y"h ;ł@? suro*"@* energety";ny"h

Iraki-";y"y nie unika-H te- klu";o*e- k*estii ) badania"h pr;epro*ad;ony"h

pr;e; Instytut allupa * $agdad;ie1 u-a*niony"h * paSd;ierniku 2006 roku1 na

pytanie o to1 * -akim "elu +tany .-edno";one na-e"hały na Irak1 = pro"ent

respondent@* *ska;ało "h/L ;apro*ad;enia demokra"-i1 pro"ent 5 pomo"

Iraki-";ykom1 a res;ta 5 kontrolo*anie ;asob@* naturalny"h Iraku i reorgani;a"-i

$liskiego )s"hodu * spos@b odpo*iada-H"y ameryka<skim interesom

Inne badania opinii publi";ne- * Iraku1 u-a*nione * grudniu 2006 roku pr;e;

&Eford esear"h International1 sH r@*nie odkry*";e Na pytanie1 ";ego Irak

potr;ebu-e *łaGnie tera;1 70 pro"ent Iraki-";yk@* odpo*ied;iało1 ?e demokra"-i1 =0

pro"ent 5 3oali"y-nego ;Hdu Tym";aso*ego1 a = pro"ent 5 Ira"kie- Tym";aso*e-

ady .ar;Hd;a-H"e- '@*iH" demokra"-aJ1 Iraki-";y"y mieli na myGli demokra"-/1 a

nie su*erennoGL1 kt@rH s;yku-e im administra"-a $usha&g@lnie r;e"; biorH"1 ";ego do*iodły badania1 lud;ie nie ufa-H *o-skom

+tan@* .-edno";ony"h i )ielkie- $rytanii 74 pro"entU i 3oali"y-nemu ;Hdo*i



Tym";aso*emu 76 pro"entUJ !hmed Chalabi1 fa*oryt Pentagonu1 nie ;nala;ł *i/"

popar"ia

3onflikt mi/d;y +tanami .-edno";onymi a Iraki-";ykami * k*estii

nie;ale?noG"i Iraku był s;";eg@lnie dobr;e *ido";ny * pier*s;H ro";ni"/ in*a;-i

Paul )olfo*it; i -ego *sp@łpra"o*ni"y ; Pentagonu sygnali;o*ali1 ?e sH ;a stałH1

długotr*ałH obe"noG"iH *o-sk ameryka<ski"h * Iraku i ;a stosunko*o słabH ira"kH

armiH1 "o -est na-leps;ym sposobem na piel/gno*anie demokra"-iJ 5 -ak pisał

+tephen lain * $oston lobeJ To nie -est demokra"-a1 -akH "h"ieliby *id;ieL

Iraki-";y"y1 albo -akie- o";eki*aliby !merykanie1 gdyby ;naleSli si/ pod ob"H

okupa"-H

&d po";Htku in*a;-a na Irak nie miałaby sensu1 gdyby -e- "elem nie było

;ainstalo*anie tam na stałe ba; *o-sko*y"h 5 -ak * u;ale?nionym pa<st*ie

sateli"kim * stylu trady"y-nym dla +tan@* .-edno";ony"h &rgani;a"-a Narod@*

.-edno";ony"h byL mo?e pr;yGle s*o-e odd;iały1 ale )as;yngton domaga si/ od

nie-1 aby dała pr;ys;łemu r;Hdo*i ira"kiemu -edynie ograni";onH nie;ale?noGL i

*ład;/ Na ;apros;enie tego r;Hdu *o-ska okupa"y-ne po;ostałyby na mie-s"uJ 5 -ak

komento*ano na łama"h 8inan"ial TimesaJ * sty";niu 200 roku

Po;a kontrolH *o-sko*H Iraki-";y"y dostr;ega-H r@*nie? Grodki1 -akimiograni";a si/ i"h nie;ale?noGL gospodar";H1 "o pr;e-a*ia si/ na pr;ykład *

na*oły*aniu do ot*ar"ia ira"kiego pr;emysłu ora; ira"ki"h bank@* i do pr;e-/"ia

i"h pr;e; +tany .-edno";one

Ni" d;i*nego1 ?e plany +tan@* .-edno";ony"h ;ostały pot/pione pr;e;

ira"ki"h bi;nesmen@*1 kt@r;y u;nali1 ?e reali;a"-a ty"h pomysł@* ;nis;";yłaby

kra-o*y pr;emysł

9eGli ;aG "hod;i o robotnik@* ira"ki"h1 to akty*ista ;*iH;ko*y ,aid $a"on

donosi1 ?e *o-ska okupa"y-ne *d;ierały si/ do sied;ib ;*iH;k@* ;a*odo*y"h i

ares;to*ały i"h lider@* g;ek*u-e si/ r@*nie? antypra"o*ni5 ";e pr;episy pra"y

st*or;one * ";asa"h re?imu +addama ora; ud;iela si/ kon"es-i in*estorom

ameryka<skim1 kt@r;y sH stano*";o anty;*iH;ko*iNie"h/tny stosunek Iraki-";yk@* i pora?ka okupa"-i Iraku ;musiły

)as;yngton do *y"ofania si/ * pe*nym stopniu ; bard;ie- skra-ny"h d;iała<



Propo;y"-a ot*ar"ia gospodarki na -e- pr;e-/"ie pr;e; ;agrani";ny"h

in*estor@* nie doty";y pr;emysłu nafto*ego . pe*noG"iH ;dano sobie spra*/1 ?e

byłoby to ;byt be;";elne Niemnie- -ednak Iraki-";y"y *"ale nie mus;H ";ytaL )all

+treet 9ournalJ1 aby uG*iadomiL sobie1 ?e *i/ks;e ;aanga?o*anie * ;nis;";ony

sektor nafto*y Iraku Qd;i/ki lukraty*nym kontraktom finanso*anym pr;e;

ameryka<ski"h podatnik@*R * ostate";noG"i mo?e pom@" firmie Kalliburton

opano*aL na-*a?nie-s;H -ego ";/G"iJ1 podobnie -ak po;*oli na pr;e-/"ie tego

pr;emysłu innym *ielkim korpora"-om *spieranym pr;e; pa<st*o ameryka<skie

C;as poka?e1 ";y Iraki-";y"y kiedykol*iek ;ostanH pr;ymus;eni do

;aak"epto*ania su*erennoG"i1 kt@rH oferu-e si/ im pr;e; r@?ne fik"y-ne

konstytu"-eJ *ymyGlane pr;e; pa<st*a okupa"y-ne ,la upr;y*ile-o*any"h

mies;ka<"@* ;a"hodniego G*iata *a?nie-s;a -est inna k*estia 5 ";y po;*olH oni

s*oim r;Hdom na piel/gno*anie demokra"-iJ * interesie *Hskie- grupy mo"arst*1

kt@rym te r;Hdy słu?H1 ma-H" pr;e"i* sobie silnH nie"h/L Iraki-";yk@*M



,ak zaegna. konlikt izraelsko-palesty+ski

=0 '!9! 200 &3O

3onflikt i;raelsko5palesty<ski *"iH? po;osta-e gł@*nH pr;y";ynH "haosu i "ierpie<

na $liskim )s"hod;ie !le pr;ełamanie impasu -est mo?li*e

) kr@tkie- perspekty*ie -edynym mo?li*ym i * miar/ pr;y;*oitym

ro;*iH;aniem konfliktu -est u;godnienie długotr*ałego mi/d;ynarodo*ego

konsensusu1 ";yli ro;d;ielenie ;*aGniony"h stron *;dłu? u;nane- pr;e; społe";noGL

G*iato*H grani"y ;ielone- liniiJU1 ; pe*nymi nie*ielkimi i obustronnymi

korektami

9ak dotHd *spierana pr;e; +tany .-edno";one i;raelska taktyka ;akładania

osiedli i budo*ania infrastruktury ;mienia ;na";nie po-/"ia nie*ielkie korektyJ

Istnie-e -ednak kilka propo;y"-i ro;*iH;a< dla obu stron konfliktu1 spoGr@d kt@ry"hna-bard;ie- ;nane -est poro;umienie gene*skie1 pr;edsta*ione * grudniu 2006

roku pr;e; grup/ *ybitny"h nego"-ator@* i;raelski"h i palesty<ski"h1 kt@r;y

pra"o*ali nad nim po;a ofi"-alnymi instytu"-ami i gremiami

Poro;umienie gene*skie ;a*iera mi/d;y innymi s;";eg@ło*y plan *ymiany

teren@* * stosunku -eden do -ednego i -est "hyba na-leps;H *ers-H ugody spoGr@d

ty"h1 kt@re byłyby mo?li*e do ;a*ar"ia * kr@tkim okresie o;*iH;anie to mogłoby

byL o";y*iG"ie ;reali;o*ane1 gdyby ;yskało popar"ie r;Hdu +tan@* .-edno";ony"h

;e";y*istoGL polity";na -est bo*iem taka1 ?e I;rael musi ;aak"epto*aL to1 "o

dyktu-e mu *ielkie mo"arst*o

Plan *y"ofania si/J $usha i +harona -est tak na pra*d/ planem integra"-i po

ekspans-i Na*et *tedy1 gdy +haron *;y*a do -akie-G formy *y"ofania si/ ;e +trefya;y1 I;rael in*estu-e d;iesiHtki milion@* dolar@* * osiedla na .a"hodnim

$r;eguJ 5 "ytu-e oG*iad";enie i;raelskiego ministra finans@* $en-amina



Netanyahu reporter Ne* Bork TimesaJ 9ames $ennet Inne doniesienia *ska;u-H1

?e ro;*@- osiedli b/d;ie nast/po*ał r@*nie? po palesty<skie- stronie be;pra*nego

muru grani";negoJ

Takie osiedla sto-H * opo;y"-i do mapy drogo*e-J lanso*ane- pr;e; $usha1

kt@ra *;y*a do *str;ymania *s;elkie- d;iałalnoG"i ;*iH;ane- ; ;akładaniem

osiedliJ

Tak *a?ne *ydar;enie1 -akim -est ;ako<";enie pr;e; I;rael okupa"-i +trefy

a;y1 *ymaga odpo*iednie- ;miany polityki *obe" $liskiego )s"hodu1 aby

pa<st*o i;raelskie mogło odnieGL ; tego -akieG kor;yG"iJ 5 pis;e eoffrey !ronson ;

*as;yngto<skie- 8unda"-i na r;e"; Poko-u na $liskim )s"hod;ie 8unda"-a

opubliko*ała nieda*no map/ ; i;raelskimi planami doty";H"ymi .a"hodniego

$r;egu1 kt@ra poka;u-e skra*ki niepołH";ony"h ;e sobH1 odd;ielony"h murem

enkla* palesty<ski"h1 kt@re pr;ypomina-H na-gors;y okres

południo*oafryka<skiego apartheidu1 -ak *ska;y*ał na to 'eron $enenisti na

łama"h ga;ety Kaaret;J

Pytanie1 kt@re -est sta*iane obe"nie1 doty";y tego1 ";y społe";noG"i i;raelskie i

palesty<skie na terytoria"h okupo*any"h sH na tyle ;e sobH ;?yte1 ?eby mogły

funk"-ono*aL be; pod;iał@* ) listopad;ie 2006 roku były do*@d"a +hin $et1i;raelskie- +łu?by $e;pie";e<st*a )e*n/tr;nego1 ;god;ił si/ ; pomysłem1 ?e I;rael

m@głby i po*inien si/ "ałko*i"ie *y"ofaL ;e +trefy a;y Na .a"hodnim $r;egu od

( do 40 pro"ent osadnik@* ;ape*ne opuG"i s*o-e domy pr;y pe*nym *spar"iu

finanso*ymJ1 natomiast po;ostałe =0 pro"ent to ta"y1 ; kt@rymi do-d;ie do starLJ

* trak"ie i"h pr;enos;enia1 "o * opinii s;efa +hin $et nie -est spe"-alnie du?ym

problemem

Poro;umienie gene*skie opiera si/ na podobny"h ;ało?enia"h1 kt@re *yda-H

si/ realisty";ne

Pra*dH -est1 na*iasem m@*iH"1 ?e ?adna ; ty"h propo;y"-i nie porus;a ani

ogromne- nier@*no*agi * poten"-ale militarnym i gospodar";ym mi/d;y I;raelem

i pa<st*em palesty<skim1 ani po;ostały"h istotny"h k*estii ) dłu?s;e- perspekty*ie mogH si/ po-a*iL inne ro;*iH;ania1 * miar/ -ak

stosunki mi/d;y tymi kra-ami b/dH si/ popra*iaL 9ednH ; taki"h mo?li*oG"i1



propono*anH -u? *";eGnie-1 -est d*upa<st*o*a federa"-a1 kt@ra * lata"h =4D75

=476 mogła połH";yL I;rael i Palestyn/ ) tamtym okresie było r@*nie? osiHgalne

poro;umienie1 kt@re ;ape*niłoby "ałko*ity pok@-

mi/d;y I;raelem a pa<st*ami arabskimi 5 i r;e";y*iG"ie ;ostało ono ;aofero*ane *

=47= roku pr;e; gipt1 a nast/pnie pr;e; 9ordan !le -es;";e pr;ed =476 rokiem

;apr;epas;";ono t/ s;ans/

,opro*ad;iła do tego *o-na * =476 roku ora; ;miana opinii Palesty<";yk@*1

G*iata arabskiego i społe";noG"i mi/d;ynarodo*e- na kor;yGL pra*a

Palesty<";yk@* do *łasnego pa<st*a1 "o ;nala;ło *yra; * re;olu"-i nr 22 ady

$e;pie";e<st*a &N. ; 22 listopada =4D7 roku1 do kt@re- dodano ;apisy

pr;e*idu-H"e po*stanie pa<st*a palesty<skiego na terytoria"h okupo*any"h1 ;

kt@ry"h I;rael miał si/ *y"ofaL +tany .-edno";one -ednak bloko*ały -ednostronnie

t/ re;olu"-/ pr;e; ostatnie tr;yd;ieG"i lat

e;ultatem tego były *o-ny i ;nis;";enie1 okrutna okupa"-a militarna1

pr;e-mo*anie ;iem i ;asob@*1 po*sta*anie i d;iałalnoGL ru"hu oporu1 a * ko<"u

"ora; *i/ks;a pr;emo"1 *;a-emna niena*iGL i brak ;aufania Tego nie da si/ ;myL

Post/p *ymaga ust/pst* od ka?de- ;e stron Co -est u";"i*ym ust/pst*emMNa-bard;ie- odpo*iednia defini"-a m@*i1 ?e nale?y stoso*aL te kompromisy1 kt@re

pro*ad;H do na-leps;ego mo?li*ego ro;*iH;ania i do ;mian na leps;e

łos;ona pr;e; +harona propo;y"-a d*upa<st*o*egoJ ro;*iH;ania1 kt@re

dla Palesty<";yk@* o;na";ałoby ;amkni/"ie i"h * +trefie a;y ora; * kantona"h *

poło*ie .a"hodniego $r;egu1 nie spełnia po*y?s;ego kryterium Poro;umienie

gene*skie -est te- defini"-i bliskie i dlatego1 -ak sHd;/1 po*inno byL ;aak"epto*ane1

pr;yna-mnie- -ako punkt *y-G"ia dals;y"h nego"-a"-i i;raelsko5palesty<ski"h

9ednH ; na-bard;ie- dra?li*y"h k*estii -est pra*o Palesty<";yk@* do

po*rotu O"hodS"y palesty<s"y na pe*no nie b/dH "h"ieli si/ tego pra*a *yr;e"1

ale * d;isie-s;ym G*ie"ie 5 pra*d;i*ym G*ie"ie1 a nie * -akimG *ymyGlonym1 o

kt@rym mo?na sobie ro;pra*iaL na seminaria"h 5 nie b/d;ie mo?li*oG"i

skor;ystania ; tego pra*a1 "hyba ?e * ograni";ony spos@b1 * I;raelu Tak ";y

ina";e-1 nie*łaG"i*e -est s;afo*anie nad;ie-ami na spełnienie r;e";y niemo?li*y"h1

i to na o";a"h lud;i1 kt@r;y "ierpiH n/d;/ i u"isk .amiast tego nale?y pod-HL



konstrukty*ne *ysiłki1 łagod;H"e i"h "ierpienia i dH?H"e do ro;*iH;ania i"h

problem@* * pra*d;i*ym G*ie"ie

Propo;y"-a d*upa<st*o*ego ro;*iH;ania1 ;godna ; mi/d;ynarodo*ym

konsensusem1 -est -u? ak"epto*ana pr;e; du?H ";/GL i;raelskie- opinii publi";ne-

Na*et pr;e; ekstremist@*1 kt@r;y sH tak ;aniepoko-eni problemem

demografi";nymJ 5 problemem ;byt du?ego odsetka ludnoG"i nie?y5 do*skie- *

pa<st*ie ?ydo*skimJ 5 ?e posu*a-H si/ dale-1 proponu-H" "o obur;a-H"eU oddanie

g/sto ;aludniony"h osiedli arabski"h1 ;na-du-H"y"h si/ na terenie I;raela1 *e

*łasnoGL no*ego pa<st*a palesty<skiego

)i/ks;oGL !merykan@* r@*nie? popiera t/ propo;y"-/ Nie -est *i/"

*yklu";one1 ?e d;iałania ameryka<ski"h akty*ist@* mogH dopro*ad;iL do tego1 ?e

r;Hd +tan@* .-edno";ony"h pr;yłH";y si/ do opinii mi/d;ynarodo*e- * te- spra*ie1

a *tedy na-pra*dopodobnie- u";yni tak r@*nie? I;rael

Na*et be; na"isk@* +tan@* .-edno";ony"h ;nakomita *i/ks;oGL

I;rael";yk@* popiera tego typu ro;*iH;anie 5 * ;ale?noG"i od tego1 -ak sH im

;ada*ane pytania * badania"h opinii publi";ne- .miana stano*iska )as;yngtonu

miałaby ogromne ;na";enie $yli s;efo*ie +hin $et ora; i;raelskiego ru"hu

poko-o*ego ush +halom i inniU *ier;H1 ?e i;raelska opinia publi";na ;aak"eptu-etakie ro;*iH;anie

!le spekula"-e na ten temat nie sH nas;H pra*d;i*H troskH 9est niH ra";e-

spo*odo*anie1 aby polityka r;Hdu +tan@* .-edno";ony"h była taka sama1 -ak

polityka res;ty G*iata i dH?enia *i/ks;oG"i ameryka<skie- opinii publi";ne-



0to ma rz"dzi. światem i w jaki spos&b

=7 C.)C! 200 &3O

) ma-u 200 roku min/ła pier*s;a ro";ni"a ;adeklaro*ania pr;e; pre;ydenta

$usha ;ako<";enia mis-iJ i ;*y"i/st*a * Iraku

In*a;-a ;ostała pod-/ta ;godnie ; doktrynH $usha 5 no*H *ielkH strategiH

imperialnHJ1 -ak na;*ała -H ga;eta 8oreign !ffairsJ 5 *edług kt@re- +tany

.-edno";one ;dominu-H G*iat na ;a*s;e i uni"est*iH ka?dego1 kto t/ domina"-/

b/d;ie k*estiono*ał

Pomi-a-H" sytua"-/ * Iraku1 byL mo?e *arto si/ pr;y-r;eL temu1 *-aki spos@b

polityka sto-H"a ;a in*a;-H i okupa"-H tego kra-u u";yniła G*iat mie-s"em bard;ie-

niebe;pie";nym1 * kt@rym ;*i/ks;one ;agro?enie terrorem to tylko -eden ;

*ymiar@* rosnH"ego ;agro?enia

!meryka<ski ,epartament +tanu *łaGnie pr;y;nał1 ?e -ego oG*iad";enie ;

k*ietnia 200 roku1 ?e spadło ;agro?enie terrorysty";ne 5 "o -est gł@*nym

tematem to";H"e- si/ tera; kampanii pre;yden"kie- $usha 5 było niepra*d;i*e

Popra*iony raport pr;y;na-e1 ?e li";ba akt@* terrorysty";ny"h i li";ba ofiar

;na";nie *;rosłyJ

,la r;Hdo*y"h planist@* na-*a?nie-s;ym "elem nie była *alka ;

terrory;mem1 tylko ustano*ienie ba; militarny"h +tan@* .-edno";ony"h *

u;ale?nionym od ni"h kra-u1 * samym ser"u na-*i/ks;y"h G*iato*y"h ;ł@?

suro*"@* energety";ny"h1 a tym samym ;yskanie pr;e*agi nad ry*alami

.bignie* $r;e;i<ski pis;e * ;imo*ym *ydaniu The National InterestJ ;

2006%200 roku1 ?e rola !meryki * ;ape*nieniu be;pie";e<st*a * regionie Q"o

po angielsku o;na";a domina"-/ militarnHR da-e -e- poGredniH1 ale polity";nie

istotnH pr;e*ag/ nad gospodarkami uropy i !;-i1 kt@re r@*nie? sH u;ale?nione odimportu suro*"@* energety";ny"h ; tego regionuJ

$r;e;i<ski doskonale *ie1 ?e -ednym ; gł@*ny"h problem@* * dH?eniu



+tan@* .-edno";ony"h do domina"-i -est to1 ?e uropa i !;-a s;";eg@lnie

dynami";ny region !;-i P@łno"no5)s"hodnie-U mogH ;e"h"ieL si/ unie;ale?niL

3ontrola nad .atokH PerskH i "entralnH !;-H sta-e si/ *i/" obe"nie -es;";e

*a?nie-s;a ni? * pr;es;łoG"i 5 anality"y pr;e*idu-H1 ?e ogromna rola pa<st* .atoki

Perskie- * G*iato*e- produk"-i suro*"@* energety";ny"h b/d;ie -es;";e rosnHL

)spieranie pr;e; +tany .-edno";one i )ielkH $rytani/ Turkmenii1 O;bekistanu i

inny"h dyktatur * "entralne- !;-i ora; i"h *alka o to1 kt@r/dy b/dH pr;ebiegaL

ropo"iHgi i pod ";yim ;na-dH si/ nad;orem1 to ";/GL no*e-1 "ho"ia? te- same- "o

kiedyG1 *ielkie- gryJ

Tym";asem ;a"hodni komentator;y -u? niemal rytualnie t*ierd;H1 ?e "elem

in*a;-i była *i;-a pre;ydentaJ ;apro*ad;enia demokra"-i * Iraku

.upełnie "o innego *ynika ; bada< opinii publi";ne- pr;epro*ad;any"h *

$agdad;ie1 gd;ie *i;-aJ ta 5 ogłos;ona * drod;e do *olnoG"iJ1 pr;edsta*ione-

pr;e; $usha * listopad;ie 2006 roku1 a *i/" długo po tym1 kiedy si/ oka;ało1 ?e

poda*ane pr;y";yny in*a;-i sH niepra*d;i*e 5 -est odr;u"ana pr;e; dosło*nie

ka?dego1 panu-e natomiast pr;ypus;";enie1 ?e moty*em )as;yngtonu1 kt@ry

p"hnHł go do in*a;-i1 było pr;e-/"ie kontroli nad ira"kimi ;asobami naturalnymi i;reorgani;o*anie $liskiego )s"hodu ;godnie ; interesami +tan@* .-edno";ony"h

Nie -est ni";ym nie;*ykłym1 ?e "i1 kt@r;y nie nale?H do *łaG"i*ego klubu1 lepie-

ro;umie-H G*iat1 * kt@rym ?y-H

Istnie-e *iele inny"h do*od@* na to1 ?e )as;yngton u*a?a terrory;m ;a

mało *a?ny problem * por@*naniu ; pr;e-/"iem pr;e; +tany .-edno";one

*łaG"i*e- kontroli nad $liskim )s"hodem Nie dale- -ak * ma-u 200 roku

administra"-a $usha *pro*ad;iła sank"-e gospodar";e *obe" +yrii1

*dra?a-H" Gsta" o odpo"iedziano?#i Syrii i przy"r;#eniu su"erenno?#i 7ibanu

Syria ##ountabiity and. Syria pozostaje na ofi#janej i?#ie pa)st"

"spieraj$#y#h terroryzm' o&łoszonej przez Stany jedno#zone' mimo %e

amery!a)s!i rz$d przyznał "#ze?niej' %e Syria nie "spiera terroryzmu od "ieu

at oraz %e dostar#zyła +aszyn&tono"i "a%ny#h informa#ji "y"iado"#zy#h na

temat a 9aidy i inny#h rady!any#h &rup isams!i#h' o #zym pisał Stephen unes

"iosn$ 2DD4 ro!u " =Oidde ast >oi#y<. (a! "i# Stany jedno#zone na "łasne



%y#zenie pozba"iaj$ si dostpu do ty#h informa#ji "y"iado"#zy#h' d$%$# do

osi$&ni#ia istotniejsze&o #eu - ustano"ienia re%imu' !t;ry bdzie spełniał

%$dania Stan;" jedno#zony#h i Izraea.

&to tylko -eden ; pr;ykład@* *yraSny"h1 "hoL nie;au*a?any"h priorytet@*:

ameryka<ski ,epartament +karbu utr;ymu-e $iuro 3ontroli nad .agrani";nymi

!kty*ami &ffi"e of 8oreign !ssets Control1 &8!CU1 kt@rego ;adaniem -est

Gled;enie pode-r;any"h transfer@* finanso*y"h1 "o -est *a?nym elementem *o-ny

; terroremJ $iuro ma stu d*ud;iestu pra"o*nik@* 3ilka tygodni temu 5 * mar"u

200 roku 5 biuro poinformo*ało 3ongres1 ?e * ko<"u 2006 roku ";tery osoby

spoGr@d ty"h stu d*ud;iestu 5 tylko ";tery 5 ;a-mo*ały si/ Gled;eniem finans@*

&samy bin #adena i +addama Kusa-na1 pod";as kiedy niemal d*a tu;iny

pra"o*nik@* odpo*iadało ;a kontrolo*anie1 ";y -est pr;estr;egane embargo

nało?one na 3ub/ Co *i/"e-1 biuro donosiło1 ?e ro;bie?noGL mi/d;y st*ierd;onymi

pr;ypadkami łamania embarga a nało?onymi ;a to karami "iHgnie si/ od =440 roku,la";ego ameryka<ski ,epartament +karbu poG*i/"a ;na";nie *i/"e- energii

na tłams;enie 3uby ni? na *o-n/ ; terroremM +kute";ne pr;e"i*sta*ianie si/

+tanom .-edno";onym nie -est tolero*ane1 dlatego -est *a?nie-s;ym priorytetem

ni? ;*al";anie terrory;mu

3lu";em do suk"esu * pro"esie osiHgni/"ia domina"-i mo?e byL pr;emo"1 ale

-est ona okupiona pot/?nym kos;tem 'o?e ona r@*nie? spro*oko*aL * od*e"ie

*i/ks;H -es;";e pr;emo" Pro*oko*anie ak"-i terrorysty";ny"h nie -est na-bard;ie-

;ło*ies;";ym pr;ykładem

) lutym 200 roku os-a pr;epro*ad;iła na-*i/ks;e od d*@"h dekad

L*i";enia *o-sko*e1 poka;u-H" * ni"h no*H1 bard;ie- *yrafino*anH bro<

maso*ego ra?enia osy-s"y pr;y*@d"y polity";ni i *o-sko*i -asno dali do;ro;umienia1 ?e to *;no*ienie *yG"igu ;bro-e< było odpo*ied;iH na d;iałania i

programy administra"-i $usha 5 s;";eg@lnie na ro;*i-anie pr;e; +tany .-edno";one



broni -Hdro*e- o ograni";onym ra?eniu o mo"y do kilotonU1 ;*ane- pogrom"H

bunkr@* !nality"y strategi";ni obu stron *ied;H1 ?e taka bro< mo?e nis;";yL

bunkry ukryte * g@ra"h1 * kt@ry"h -est ro;mies;";ony rosy-ski arsenał nuklearny

'o?e to dopro*ad;iL do nuklearne- reak"-i ła<"u"ho*e- os-anie i Chi<";y"y

* odpo*ied;i na po";ynania +tan@* .-edno";ony"h ro;budo*u-H s*o-H bro<

strategi";nH Indie ;areagu-H na d;iałania Chin1 Pakistan ;areagu-e na d;iałania

Indii i byL mo?e *yG"ig ten ro;pr;estr;eni si/ na inne kra-e

Tym";asem Irak na s*@- spos@b stara si/ u;yskaL tak ;*anH su*erennoGL

>rze!azanie "ładzy "#i$% a!tuane 5 br;mi tytuł nieda*nego artykułu !ntona #a

uardii ; #ondon ,aily TelegraphJ ) ostatnim akapi"ie autor donosi1 ?e *ysoki

ur;/dnik administra"-i $usha *yra;ił to * spos@b delikatny: ;Hd ira"ki b/d;ie *

pełni su*erenny1 ale * prakty"e nie b/d;ie *ypełniał *s;ystki"h su*erenny"h

funk"-iWJ #ord Cur;on pr;ytaknHłby temu ; minH m/dr"a

.de"ydo*ana odmo*a Iraki-";yk@* ;aak"epto*ania trady"y-ne-

konstytu"y-ne- fik"-iJ ;musiła )as;yngton do stopnio*y"h ust/pst*1 ; pe*nH

pomo"H ;e strony drugiego supermo"arst*aJ1 -ak Patri"k Tyler ; Ne* Bork

TimesaJ na;*ał G*iato*H opini/ publi";nH po *ielki"h demonstra"-a"h * poło*ie

lutego 2006 roku1 kiedy po ra; pier*s;y * historii maso*e protesty pr;e"i* *o-nieodbyły si/ -es;";e pr;ed ro;po";/"iem d;iała< ;bro-ny"h 9est r@?ni"a

dyby na pr;ykład d;isie-s;e problemy * 8alud?y po-a*iły si/ * lata"h

s;eGLd;iesiHty"h `` *ieku1 ;ostałyby ro;*iH;ane ;a pomo"H bombo*"a $52+ i

maso*y"h morderst* na ;iemi

,;iG bard;ie- "y*ili;o*ane społe";e<st*o nie toleru-e taki"h Grodk@* r@*nie

łat*o -ak kiedyG1 da-H" pr;yna-mnie- ofiarom nie"o pr;estr;eni do d;iała<1 kt@re

ma-H na "elu u;yskanie pra*d;i*e- su*erennoG"i 9est na*et mo?li*e1 ?e tego typu

sygnały mogH ;musiL administra"-/ $usha do por;u"enia s*oi"h imperialny"h

ambi"-i *obe" Iraku



,o'n %egroponte - z Ameryki 2rodkowejdo Iraku

2( #IPC! 200 &3O

9ednH ; o";y*isty"h k*estii moralny"h1 kt@ra nie mo?e *y*oły*aL kontro*ers-i1

-est ;asada r@*noG"i 5 musimy *obe" siebie stoso*aL takie same standardy1 -akie

stosu-emy *obe" inny"h1 a *łaG"i*ie *obe" siebie po*inniGmy byL na*et bard;ie-

*ymaga-H"y

9est r;e";H po*s;e"hnH1 niestety1 ?e * sytua"-i1 * kt@re- -akieG pa<st*a sH na

tyle silne1 ?eby post/po*aL be;karnie1 gard;H one moralnymi o";y*istoG"iami1

t*ierd;H"1 ?e sH tym -edynym *y-Htkiem ;*olnionym od stoso*ania ;asady

r@*noG"i 'y te? stale tak ";ynimy 3a?dy d;ie< pr;ynosi na to no*e do*ody

Na pr;ykład * ";er*"u 200 roku 9ohn Negroponte po-e"hał do $agdadu

-ako ambasador +tan@* .-edno";ony"h * Iraku1 sta-H" na ";ele na-*i/ks;e- naG*ie"ie mis-i dyplomaty";ne-1 ; ;adaniem pr;eka;ania su*erennoG"i * r/"e

Iraki-";yk@*1 *ypełnia-H" tym samym mes-a<skH mis-/J $usha1 kt@ra polega na

niesieniu $liskiemu )s"hodo*i i "ałemu G*iatu demokra"-i pr;yna-mnie- tak si/

nas o tym uro";yG"ie informu-eU

Negroponte ;dobył doG*iad";enie -ako ameryka<ski ambasador *

Kondurasie * lata"h osiemd;iesiHty"h `` *ieku1 pod";as te- fa;y pre;ydentury

eagana1 kiedy kariery robiło *ielu d;isie-s;y"h *ysoki"h ur;/dnik@*

)as;yngtonu i kiedy to";yła si/ pier*s;a *o-na pr;e"i* terrory;mo*i * !mery"e

rodko*e- i na $liskim )s"hod;ie

) k*ietniu 200 roku Carla !nna obbins ; )all . 9ournalJ pisała o

po*ołaniu Negroponte na mis-/ * Iraku * artykule ;atytuło*anym 8o"o#zesny pro!onsu. ) Kondurasie był ;nany *łaGnie -ako Vprokon5 sulW1 "o -est tytułem1

-aki nada*ano pot/?nym administratorom ;a ";as@* kolonialny"hJ +tal on tam na



";ele drugie- "o do *ielkoG"i ambasady * !mery"e Fa"i<skie-1 * kt@re- była

na-*i/ks;a pla"@*ka CI! na G*ie"ie * tamtym okresie 5 ; pe*noG"iH nie dlatego1 ?e

Konduras był "hlubH na-*i/ks;ego G*iato*ego mo"arst*a

obbins ;au*a?yła1 ?e Negroponte był krytyko*any pr;e; obro<"@* pra*

";ło*ieka ;a tus;o*anie nadu?yL honduraskie- armii Q"o -est eufemi;mem

pa<st*o*ego terroru na *ielkH skal/R1 aby nie ;akł@"ały one pr;eka;y*ania

pomo"y +tan@* .-edno";ony"hJ do tego *a?nego kra-u1 kt@ry był ba;H dla ukryte-

*o-ny1 pro*ad;one- pr;e; pre;ydenta eagana ; sandinisto*skim r;Hdem

NikaraguiJ Okryta *o-na ro;po";/ła si/ po tym1 -ak re*olu"-a sandinist@* pr;e-/ła

*ład;/ * Nikaragui )as;yngton *yra?ał *@*";as oba*y1 ?e * !mery"e rodko*e-

mo?e po*staL druga 3uba ) Kondurasie Negroponte -ako prokonsul miał ;a

;adanie nad;oro*aL ba;y *o-sko*e1 * kt@ry"h na-emna armia terrorysty";na 5

Contras 5 była s;kolona1 ;bro-ona i *ysyłana ; mis-H obalenia sandinist@*

)=4( roku Nikaragua ;areago*ała na takie post/po*anie * spos@b1 * -aki

po*inien ;areago*aL ka?dy pr;estr;ega-H"y pra*a kra-1 *niosła miano*i"ie

pr;e"i* +tanom .-edno";onym skarg/ do 'i/d;ynarodo*ego Trybunału

+pra*iedli*oG"i * Kad;e Trybunał naka;ał +tanom .-edno";onym ;apr;estaL

niedo;*olonego u?y*ania siłyJ 5 ";yli1 m@*iH" -/;ykiem dla laik@*1mi/d;ynarodo*ego terrory;mu 5 pr;e"i* Nikaragui ora; ;apła"iL -e- ;na";ne

ods;kodo*ania !le )as;yngton ;ignoro*ał postano*ienie sHdu1 nast/pnie

;a*eto*ał d*ie re;olu"-e ady $e;pie";e<st*a &rgani;a"-i Narod@*

.-edno";ony"h1 kt@re podtr;ymy*ały *yrok i *;y*ały *s;ystkie kra-e do

pr;estr;egania pra*a mi/d;ynarodo*ego

,orad"a pra*ny ameryka<skiego ,epartamentu +tanu !braham , +ofaer

*y-aGnił po*ody takiego post/po*ania +koro nie mo?emy li";yLJ na to1 ?e

*i/ks;oGL G*iata pod;ieli nas;e stano*iskoJ1 musimy ;astr;e" sobie pra*o do

de"ydo*aniaJ1 * -aki spos@b b/d;iemy d;iałaL ora; kt@re spra*y b/dH podlegaL

*łaG"i*ie -urysdyk"-i *e*n/tr;ne- +tan@* .-edno";ony"h1 ;godnie ; de"y;-H

+tan@* .-edno";ony"hJ1 na pr;ykład terrorysty";ny atak na Nikaragu/1 pot/pionypr;e; trybunał

#ek"e*a?enie pr;e; )as;yngton *yroku trybunału i pogarda *as;yngto<skie-



administra"-i dla społe";noG"i mi/d;ynarodo*e- sH byL mo?e istotne dla bie?H"e-

sytua"-i * Iraku

Terrorysty";na *o-na * Nikaragui po;osta*iła po sobie formalnH

demokra"-/1 ;ale?nH i skorumpo*anH1 ustano*ionH niemo?li*ym do okreGlenia

kos;tem +;a"u-e si/1 ?e GmierL poniosły d;iesiHtki tysi/"y "y*il@* 5

propor"-onalnie ;na";nie *i/"e- ni? !merykan@*1 kt@r;y ;gin/li * *o-nie

se"esy-ne- ora; *e *s;ystki"h *o-na"h `` *iekuJ1 -ak obli";a Thomas Carothers1

u;nany historyk ;a-mu-H"y si/ k*estiH lanso*ania demokra"-iJ * !mery"e

Fa"i<skie-

Carothers pis;e ; perspekty*y ;ar@*no nauko*"a1 -ak i osoby1 kt@ra była

u";estnikiem *ydar;e< pra"o*ał -ako ur;/dnik ,epartamentu +tanu ;a

pre;ydentury eagana * ";asa"h1 kiedy reali;o*ano programy popra*iania

demokra"-iJ * !mery"e rodko*e-U )ier;y on1 ?e programy ";as@* eagana były

s;";ereJ1 "ho"ia? poniosły pora?k/J1 gdy? )as;yngton god;ił si/ -edynie na

ograni";one formy ;mian demokraty";ny"h pr;epro*ad;any"h ; g@ry * d@ł1 kt@re

nie narus;ały trady"y-ne- struktury *ład;y1 ; -akH +tany .-edno";one były *

*ieloletnim so-us;uJ9est * ty"h history";ny"h fakta"h ;de"ydo*ane podobie<st*o do pogoni ;a

*i;-H demokra"-i1 kt@rH Iraki-";y"y na-*yraSnie- ro;umie-H1 na*et -eGli my nie

"h"emy tego ;ro;umieL

,;iG Nikaragua -est drugim na-biednie-s;ym kra-em nas;e- p@łkuli na

pier*s;ym mie-s"u -est Kaiti1 gł@*ny "el inter*en"-i +tan@* .-edno";ony"h * ``

*iekuU &koło D0 pro"ent nikaragua<ski"h d;ie"i poni?e- drugiego roku ?y"ia -est

dotkni/ty"h anemiH1 b/dH"H *ynikiem nie*łaG"i*ego od?y*iania 5 oto tylko -eden

ponury ;nak tego1 "o ob*ołu-e si/ ;*y"i/st*em *olnoG"i

!dministra"-a $usha t*ierd;i1 ?e "h"e daL Irako*i demokra"-/1 *y;na";a-H"

do tego ;adania ty"h samy"h doG*iad";ony"h ur;/dnik@*1 kt@ry"h kiero*ano na

pla"@*ki * !mery"e rodko*e-

Pod";as sena"ki"h pr;esłu"ha< Negroponte1 kiedy ubiegał si/ o to stano*isko1

*spomniano kampani/ mi/d;ynarodo*ego terrory;mu * Nikaragui1 ale u;na-e si/

-H -ako ak"-/ po;ba*ionH s;";eg@lnego ;na";enia1 d;i/ki temu1 - ak nale?y



pr;ypus;";aL1 ?e my 5 ta"y *spaniali 5 stano*imy *y-Htek od konie";noG"i

stoso*ania ;asady r@*noG"i

3ilka dni po po*ołaniu Negroponte Konduras *y"ofał s*@- nie*ielki

kontyngent *o-sko*y ; Iraku To m@gł byL ;bieg okoli";noG"i1 "hoL byL mo?e

mies;ka<"y Kondurasu pami/ta-H ; ";as@*1 kiedy był u ni"h Negro5 ponte1 "oG1

";ego my *olimy nie pami/taL



3udowa demokracji musi sirozpocz". we w*asnym kraju

60 +IPNI! 200 &3O

3ampania pre;yden"ka * +tana"h .-edno";ony"h pot*ierd;a tylko po*a?ne braki

* demokra"-i1 -aka panu-e * na-pot/?nie-s;ym pa<st*ie G*iata

!merykanie mogH *ybieraL mi/d;y kandydatami gł@*ny"h partii1 kt@r;y

urod;ili si/1 aby byL bogatymi i spra*o*aL *ład;/1 kt@r;y uko<";yli ten sam

elitarny uni*ersytet1 byli ";łonkami tego samego ta-nego sto*ar;ys;enia1 gd;ie

u";yli si/ stylu i ;a"ho*a< *ład"@*1 i mogH si/ ubiegaL o *yb@r1 gdy? sH

finanso*ani pr;e; niemal te same *ielkie korpora"-e 5 "o -est na-leps;ym do*odem

na to1 ?e +tany .-edno";one1 od tak da*na u";estni";H"e * r;ekomym budo*aniu

demokra"-iJ na G*ie"ie1 konie";nie mus;H o?y*iL pro"esy demokraty";ne *e

*łasnym kra-u )eSmy na pr;ykład system o"hrony ;dro*ia1 -eden ; gł@*ny"h narodo*y"h

problem@* 3os;ty opieki ;dro*otne- * nas;ym systemie1 * *i/ks;oG"i

spry*aty;o*anym1 rosnH * ;astras;a-H"ym tempie i sH -u? ;na";nie *y?s;e ni? *

społe";e<st*a"h na por@*ny*alnym po;iomie ro;*o-u1 ale *ydolnoGL tego

systemu -est ;na";nie mnie-s;a )yniki bada< opinii społe";ne- regularnie

poka;u-H1 ?e *i/ks;oGL !merykan@* popiera -akHG form/ narodo*ego

ube;pie";enia ;dro*otnego !le to ro;*iH;anie -est regularnie pre;ento*ane -ako

polity";nie nie*ykonalneJ lub niema-H"e polity";nego *spar"iaJ Pr;e"i*ne sH

temu instytu"-e finanso*e i firmy sektora farma"euty";nego . po*odu ero;-i

kultury demokraty";ne- nie ma ;na";enia1 ";ego "h"e społe";e<st*o

Irak to na-*a?nie-s;y problem mi/d;ynarodo*y dla +tan@* .-edno";ony"h

) Kis;panii1 kiedy *ybor"y domagali si/1 aby his;pa<skie *o-ska ;ostały *y"ofane1

-eGli nie pr;e-dH pod ;*ier;"hni"t*o &N.1 ;ostali pot/pieni ;a d;iałanie na r;e";

terroryst@*J ) isto"ie taka była opinia *i/ks;oG"i !merykan@* kr@tko po in*a;-i



@?ni"a -ednak polega na tym1 ?e * Kis;panii lud;ie *ied;H1 ";ym -est opinia

og@łu1 i umie-H kor;ystaL ;e s*o-ego pra*a do głoso*ania

) +tana"h .-edno";ony"h elektorat -est ro;";aro*any1 -ak t*ierd;H t*@r"y

pro-ektu ;nika-H"y *ybor"yJ anishig oter Pro-e"tU ; 9ohn 8 3ennedy +"hool of

oernment ) ";asie kampanii *ybor";e- * 2000 roku s;ef pro-ektu1 Thomas

Patterson1 st*ierd;ał: Po";u"ie !merykan@* o braku -akiegokol*iek *pły*u na

sytua"-/ * kra-u osiHgn/ło -u? alarmu-H"y po;iomJ1 gdy? 6 pro"ent respondent@*

odpo*ied;iało bard;o małyJ lub ?adenJ na pytanie: 9ak du?y *pły*1 t*oim

;daniem1 ma-H lud;ie ta"y -ak ty na to1 "o robi r;HdMJ Popr;ednio na-*i/ks;y

odsetek podobny"h odpo*ied;i *ystHpił tr;yd;ieG"i lat temu i *ynosił = pro"ent

Nie;ado*olenie -est ;ro;umiałe1 "o poka;u-H badania1 biorH" pod u*ag/

opini/ *ybor"@*1 kt@r;y u*a?a-H1 ?e polity"y po*ied;H *s;ystko1 byleby tylko

;ostaL *ybranymi1 ora; ?e boga"i sponsor;y ma-H ;byt du?e *pły*y

)yda-e si/1 ?e * 200 roku sta*ka -est *y?s;a1 a interesy *i/ks;e1 -ak

t*ierd;H t*@r"y pro-ektu1 ale * dals;ym "iHgu *yst/pu-e brak ;aanga?o*ania1

gł@*nie po stronie repre;entant@* biednie-s;e- ";/G"i społe";e<st*a i klasy

pra"u-H"e-1 kt@r;y po prostu ma-H po";u"ie1 ?e nikt i"h nie repre;entu-e @?ni"a

*e frek*en"-i mi/d;y pier*s;H i ostatniH ";*@rkH * rankingu do"hod@* -est;de"ydo*anie na-*i/ks;a *Gr@d ;a"hodni"h demokra"-i i stale si/ po*i/ks;aJ 5

pis;e Patterson

enialnym osiHgni/"iem obe"nego systemu polity";nego -est u";ynienie

polityki ;b/dnH1 gdy? spoty *ybor";e i media kon"entru-H si/ nie na problema"hJ1

ale na pr;ymiota"hJ1 taki"h -ak styl ";y osobo*oGL kandydat@*1 i inny"h

nieistotny"h spra*a"h

,la ostrego kontrastu: $ra;ylia1 drugi na-*i/ks;y kra- na p@łkuli ;a"hodnie-1

pr;epro*ad;iła pra*d;i*ie demokraty";ne *ybory * 2002 roku .organi;o*ani

*ybor"y ogromnH *i/ks;oG"iH głos@* *ybrali #ui;a In5 a"io #ula da +il/1

pr;edsta*i"iela klasy pra"u-H"e- i na-ubo?s;y"h *arst* społe";ny"h 3ampania

*ybor";a pokonała bariery ;na";nie *i/ks;e ni? te * +tana"h .-edno";ony"h1 bo$ra;ylia to kra- represy-ny1 o ogromne- dyspropor"-i społe";ne-1 kon"entra"-i

boga"t*a i medi@* ora; o ogromne- *rogoG"i dla ob"ego kapitału i -ego instytu"-i



) *ybora"h ;*y"i/?yły maso*e organi;a"-e społe";ne1 kt@re nie poka;u-H si/

ra; na ";tery lata1 aby p"hnHL dS*igni/1 ale pra"u-H "od;iennie1 u samy"h podsta*1

nad k*estiami lokalnymi1 * mie-s"o*y"h *ład;a"h i pr;y na-*a?nie-s;y"h

k*estia"h polity";ny"h

) +tana"h .-edno";ony"h repre;entan"i .ielony"h kon"entru-H si/ na

długookreso*ym ro;*o-u alternaty*y *ybor";e-1 podobne- do ty"h1 kt@re odniosły

suk"es * kra-a"h o bard;ie- funk"-onalne- demokra"-i ni? nas;a !le .ieloni nie

ma-H popar"ia *Gr@d korpora"-i1 a to -est nie;b/dne1 ?eby stanHL do ry*ali;a"-i *

*ybora"h * +tana"h .-edno";ony"h 5 tak -ak ktoG1 kto produku-e samo"hody *

gara?u1 nie ma odpo*iedni"h Grodk@*1 aby ry*ali;o*aL ; eneral 'otors

alph Nader *ykor;ystał 5 ra";e- s;tu";ny 5 blask polityki *ybor";e-1 aby

podnieGL k*estie1 kt@rymi nie ;a-mu-H si/ korpora"-e lub partie polity";ne !le -est

on postr;egany -ako ro;rabiaka i pr;ykry*ka dla $usha *bre* s*oim inten"-omU1

"o dyskredytu-e i -ego samego1 i *spaniałe organi;a"-e1 -akie ;ało?ył

Po;a alternaty*nymi kandydatami istnie-e pra*d;i*y problem ry*ali;a"-i

$usha i 3erryYego &be"nie $ush dysponu-e ;na";nie *i/ks;ymi fundus;ami ni?

3erry1 a to d;i/ki *spaniałym pre;entom1 -akie s;";odr;e ro;da-e boga";om i

korpora"-om1 i d;i/ki nie;*ykłym osiHgni/"iom * nis;";eniu post/po*e- legisla"-i1kt@ra ;rod;iła si/ -ako re;ultat społe";ny"h *ysiłk@* * ostatni"h lata"h I $ush

pra*dopodobnie *ygra1 o ile ogromna mobili;a"-a społe";na nie dopro*ad;i do

po;ba*ienia go -ego ogromne- i ;*ykle ro;str;yga-H"e- pr;e*agi

#ud;ie skupieni *ok@ł $usha na-pe*nie- *yr;Hd;H po*a?nH s;kod/1 byL mo?e

na*et nie do napra*ienia1 -eGli b/dH mieli mo?li*oGL r;Hd;enia pr;e; -es;";e -ednH

kaden"-/ Perspekty*a r;Hd@*1 kt@re b/dH słu?yL interesom og@łu1 oddala si/ *i/"

"ora; bard;ie-

Ci1 kt@r;y d;iała-H ; ;amiarem dopro*ad;enia do pono*nego *yboru $usha1

tak napra*d/ m@*iH lud;iom: Nie*a?ne -est dla nas to1 ";y ma"ie s;ans/ na leps;H

opiek/ ;dro*otnH lub na pomo" dla *as;e- stare- matki1 albo ";y popra*i si/

Grodo*isko naturalne1 kt@re ;ape*ni *as;ym d;ie"iom dobre ?y"ie1 albo ";ypo*stanie G*iat1 * kt@rym unikniemy ;nis;";enia na skutek pr;emo"y1 kt@ra -est

inspiro*ana pr;e; klik/ $ush5Che5 ney5umsfeld5)olfo*it; i inniJ



&?y*ienie kultury polity";ne- * +tana"h .-edno";ony"h i spra*ienie1 ?eby

popra*nie funk"-ono*ała1 -est spra*H ogromne- *agi dla ro;sHdny"h lud;i1 a na

pe*no dla poten"-alny"h ofiar * kra-u i ;a grani"H I to samo doty";y ;na";nie

prosts;ego pytania1 kt@re nasunie si/ pr;y urna"h *ybor";y"h * listopad;ie 200

roku



Zaburzenie w ameryka+skiej demokracji

27 P!^,.INI3! 200 &3O

)yG"ig pre;yden"ki * +tana"h .-edno";ony"h1 pr;ypomina-H"y niemal histeri/1ra";e- nie *yglHda na pory* ;dro*e- demokra"-i

!merykan@* ;a"h/"a si/ do głoso*ania1 ale nie do bard;ie- G*iadome- i

s;ers;e- akty*noG"i polity";ne- )ybory to tak napra*d/ -es;";e -eden spos@b na

marginali;o*anie społe";e<st*a )ielka kampania propagando*a ma na "elu

skupienie u*agi oby*ateli na spersonali;o*any"h *ido*iska"h teatralny"h i

pr;ekonanie i"h1 ?e to *łaGnie -est politykaJ !le to nie -est polityka To tylko -e-

nie*ielka ";/GL

+połe";e<st*o ;ostało ostro?nie *yłH";one ; akty*noG"i polity";ne-1 i to nie

pr;e; pr;ypadek )ło?ono ogromny *ysiłek * po;ba*ienie nas pra*

oby*atelski"h ) lata"h s;eGLd;iesiHty"h `` *ieku nagły *ybu"h społe";nego

u";estni"t*a * demokra"-i *ystras;ył klasy upr;y*ile-o*ane i r;Hd;H"e1 kt@re

pr;ygoto*ały ogromnH kampani/ skiero*anH pr;e"i* temu u";estni"t*u1 tr*a-H"H

* r@?ny"h forma"h do d;iG

$ush i 3erry mogH starto*aL * *ybora"h1 bo ma-H *spar"ie finanso*e ;e

strony podobny"h oGrodk@* kon"entru-H"y"h pry*atne klasy r;Hd;H"e &ba-

kandyda"i ro;umie-H1 ?e kampania *ybor";a po*inna pomi-aL pra*d;i*e

prpblemy +H t*orami pr;emysłu pubi# reations' kt@ry tr;yma społe";e<st*o ;

dala od pro"es@* *ybor";y"h I"h ;adaniem -est skupianie u*agi *ybor"@* na

pr;ymiota"hJ kandydat@*1 nie na polity"e C;y to -est liderM 8a-ny fa"etM )ybor"y

* ko<"u ;a";yna-H popieraL *i;erunek kandydata1 nie ;aG -ego platform/

polity";nH

Normalnym po*ołaniem korpora"-i1 kt@re "o kilka lat spr;eda-H kandydat@*1

-est dystrybuo*anie d@br 3a?dy1 kto *łH";a tele*i;or1 *id;i1 ?e firmy ";yniH

ogromne *ysiłki1 aby ur;e";y*istniL abstrak"y-nH teori/1 ?e konsumen"i dokonu-H

ra"-onalny"h *ybor@* eklama 5 ina";e- ni? * pra*d;i*ym systemie rynko*ym 5



nie niesie -ednak informa"-i1 ale -est os;ust*em i ilu;-H1 kt@ra ma st*or;yL

niedoinformo*any"h konsument@* dokonu-H"y"h niera"-onalny"h *ybor@*

Niemal identy";ne metody sH stoso*ane do osłabienia demokra"-i1 a i"h "elem -est

to1 ?eby elektorat po;osta*ał niedoinformo*any i ;atopiony * ułud;ie

)e *r;eGniu 200 roku Instytut allupa ;apytał !merykan@*1 dla";ego

głosu-H na $usha lub na 3erryYego Na formular;u1 na kt@rym mo?na było *ybraL

odpo*ied;i ; podane- listy1 ;aled*ie D pro"ent *ybor"@* $usha i =6 pro"ent

*ybor"@* 3erryYego *ska;ało odpo*iedS programy% pomysły%platforma

polity";na%"eleJ &to1 -akie preferen"-e ma system polity";ny C;/sto problemy1 ;

kt@rymi boryka-H si/ lud;ie1 * og@le nie sta-H si/ tematem debaty

3*esti/ *yłH";enia si/ oby*ateli ; pro"es@* demokraty";ny"h oma*ia no*y

raport ady +tosunk@* 'i/d;ynarodo*y"h * Chi"ago Chi"ago Coun"il on 8oreign

elationsU1 kt@ra regularnie bada stosunek !merykan@* do k*estii

mi/d;ynarodo*y"h

.de"ydo*ana *i/ks;oGL !merykan@* opo*iada si/ ;a d;iałaniem * rama"h

&rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h1 na*et -eGli reali;u-e ona polityk/1 kt@ra nie

podoba si/ +tanom .-edno";onymJ )i/ks;oGL !merykan@* u*a?a1 ?e pa<st*a

po*inny mieL pra*o pro*ad;enia *o-en tylko *tedy1 kiedy ma-H mo"ne do*ody nato1 ?e gro;i im nieu"hronne niebe;pie";e<st*o stania si/ "elem atakuJ1 odr;u"a-H"

* ten spos@b ;god/ na *o-n/ *ypr;ed;a-H"HJ

9eGli "hod;i o spra*/ Iraku1 to badania pr;epro*ad;one * rama"h programu

na temat poglHd@* na polityk/ mi/d;ynarodo*H Program on International Poli"y

!ttitude1 PIPU poka;u-H1 ?e *i/ks;oGL !merykan@* popiera ide/1 aby &rgani;a"-a

Narod@* .-edno";ony"h ob-/ła nad;@r nad rekonstruk"-H i polity";nymi

pr;emianami * tym kra-u ) mar"u 200 roku his;pa<s"y *ybor"y mogli o ty"h

k*estia"h ;ade"ydo*aL * głoso*aniu

)arto ;au*a?yL1 ?e !merykanie *yra?a-H te i podobne poglHdy na pr;ykład

na temat 'i/d;ynarodo*ego Trybunału 3ryminalnego lub protokołu ; 3iotoU

*łaG"i*ie * i;ola"-i 5 r;adko słys;H -e * pr;em@*ienia"h *ybor";y"h i ;ape*neu*a?a-H -e ;a s;";eg@lne 9edno";eGnie po;iom akty*noG"i dla ;mian społe";ny"h

mo?e byL * +tana"h .-edno";ony"h



*i/ks;y ni? kiedykol*iek !le te- akty*noG"i brak ;organi;o*ania Nikt nie *ie1 "o

si/ d;ie-e na drugim ko<"u miasta

,la por@*nania sp@-r;my na konser*aty*ny"h "hr;eG"i-an Na po";Htku

paSd;iernika 200 roku * 9ero;olimie Pat obertson st*ierd;ił1 ?e ;ało?y tr;e"iH

parti/ polity";nH1 -eGli $ush i republikanie ;a*aha-H si/ "o do *spar"ia I;raela 9est

to po*a?na groSba1 ponie*a? mo?e mu si/ udaL ;mobili;o*aL d;iesiHtki milion@*protestant@*1 kt@r;y sH -u? ;na";nH polity";nH siłH d;i/ki *sp@lnym d;iałaniom *

ostatnim d;iesi/"iole"iu * kilku *a?ny"h k*estia"h ) gronie tym be; trudu

;naleSliby si/ odpo*iedni kandyda"i1 ;a-mu-H"y ekspono*ane stano*iska od rad

u";elni po pre;es@* *ielki"h firm

)yG"ig pre;yden"ki nie -est o";y*iG"ie po;ba*iony d;iała";y1 kt@r;y "h"H

ro;*iH;y*aL problemy Pod";as *ybor@* *st/pny"h1 ;anim ro;po";yna si/ gł@*na

*alka *ybor";a1 kandyda"i podnos;H *a?ne k*estie i s;uka-H dla ni"h s;erokiego

popar"ia1 pr;e; "o do pe*nego stopnia *pły*a-H na kampani/ *ybor";H C@? ;

tego1 gdy po *ybora"h *st/pny"h same tylko oG*iad";enia nie ma-H *ielkiego

;na";enia be; *ielkie- organi;a"-i1 kt@ra ;a nimi stoi

Pilnym ;adaniem dla ty"h1 kt@r;y "h"H nadaL polity"e odpo*iedni kierunek 5";/sto ;godny ; opiniH *i/ks;oG"i 5 -est umo"nienie s*o-e- po;y"-i na tyle1 ?eby

oGrodki *ład;y nie mogły tego ;na";enia ;ignoro*aL +iły nap/do*e ;mian1 kt@re

po*sta*ały oddolnie i *str;Hsały "ałym społe";e<st*em1 to ru"h lud;i pra"y1

obro<"@* pra* oby*atelski"h1 ru"hy poko-o*e1 organi;a"-e kobie"e i inne1 kt@re

mogły ;aistnieL d;i/ki nieustanne- i oddane- pra"y na *s;ystki"h po;ioma"h 5

ka?dego dnia1 a nie tylko ra; na ";tery lata

!le nie mo?emy lek"e*a?yL *ybor@* Po*inniGmy ;daL sobie spra*/1 ?e

-edna ; d*@"h grup1 kt@re obe"nie ry*ali;u-H o *ład;/1 to grupa ekstremalna i

niebe;pie";na1 kt@ra -u? spra*iała *iele kłopot@*1 a mo?e spra*iL -es;";e *i/"e-

Ponie*a? ";/sto -estem o to pytany1 po*t@r;/1 ?e mo-e stano*isko -est takie

samo -ak * 2000 roku 9e?eli si/ *aha"ie1 po*inniG"ie głoso*aL tak1 aby odsunHL

od *ład;y na-gors;y"h lud;i 9eGli -esteG"ie ;de"ydo*ani1 r@b"ie to1 "o u*a?a"ie ;a

na-odpo*iednie-s;e 9est *iele mo?li*oG"i

$ush i -ego administra"-a ;obo*iH;ali si/ publi";nie1 ?e usunH i ;nis;";H



*s;ystkie post/po*e pra*a i opiek/ społe";nH1 a *i/" *artoG"i1 kt@re *y*al";ono

d;i/ki po*s;e"hnym *ysiłkom pr;e; ostatnie sto lat ) k*estia"h

mi/d;ynarodo*y"h na*ołu-H do domina"-i nad G*iatem pr;y u?y"iu siły1 na*et

ob-/"ia * posiadanie kosmosuJ1 aby ro;*inHL monitoring ora; ;dolnoGL do

;adania pier*s;ego uder;enia

) ";asie głoso*ania tr;eba ;atem pod-HL ro;sHdnH de"y;-/ !le *ybory te sH

";ymG *t@rnym * stosunku do po*a?ne- akty*noG"i polity";ne- ł@*nym

;adaniem -est st*or;enie pra*d;i*e- demokra"-i1 i to ;adanie musi byL reali;o*ane

;ar@*no pr;ed *ybor";ym spektaklem1 -ak i po nim1 be; *;gl/du na -ego skutek



!y jesteśmy dobrzy

2 #I+T&P!,! 200 &3O

) dyskus-a"h na temat stosunk@* mi/d;ynarodo*y"h fundamentalnym

;ało?eniem -est to1 ?e my -esteGmy dobr;yJ gd;ie myJ to r;Hd1 ;godnie ;

totalitarnH ;asadH1 ?e pa<st*o i nar@d to -ednoU 'yJ -esteGmy dobrotli*i i

?y";li*i1 dH?ymy do poko-u i spra*iedli*oG"i1 "ho"ia? ;dar;a-H si/ namJ bł/dy

Pr;es;kad;a-H namJ * tym ła-da"y1 kt@r;y nie dor@*nu-H namJ po;iomem

)ydar;enia ostatni"h tygodni 5 * tym *ybory * +tana"h .-edno";ony"h1 atak

na 8alud?/ i ;miany * gabine"ie pre;ydenta $usha 5 nada-H dramaty;mu

obo*iH;u-H"e- ;asad;ie1 ;*i/ks;a-H" * prakty"e niebe;pie";e<st*o *o-ny i terroru

Polityka *o-sko*a )as;yngtonu niesie ;e sobH ;na";ne ry;yko ostate";nego

;nis;";eniaJ 5 pis;H anality"y *o-sko*i 9ohn , +teinbruner i Nan"y allagher *

letnim numer;e ,eadalusaJ ; 200 roku1 ";asopisma !meryka<skie- !kademii

+;tuk i Nauk1 i nie -est to hiperbola !utor;y *yra?a-H nad;ie-/1 ?e ry;yko to;ostanie ;a?egnane pr;e; koali"-/ miłu-H"y"h pok@- kra-@*1 na kt@ry"h ";ele sto-H

Chiny +pra*y ma-H si/ kiepsko1 skoro dobr;e poinformo*ani komentator;y sH

;mus;eni do *y"iHgania *niosku1 ?e pok@- musi ;ale?eL od Chin Okryta * tym

krytyka ameryka<skie- demokra"-i -est ostra i gor;ka

PominH*s;y na*et dosło*ne ;agro?enie dla pr;etr*ania gatunk@*1 spra*a

-est napra*d/ bard;o pilna ) Iraku mogło ;ginHL =00 tysi/"y "y*il@* 5

be;poGrednio lub poGrednio * *yniku in*a;-i ; mar"a 2006 roku1 kt@rH kiero*ały

+tany .-edno";one 5 -ak m@*iH *yniki bada< opubliko*any"h * bryty-skim

";asopiGmie medy";nym #an"etJ1 pr;epro*ad;ony"h pr;e; nauko*"@* ; 9ohns

Kopkins Oniyersity =

!dministra"-a * )as;yngtonie i #ondynie pomi-a te badania1 a na*et kiedy *spomina o ni"h drobnym drukiem1 to na;y*a -e kontro*ersy-nymiJ

Podane li";by nie obe-mu-H -ednak ostatni"h ofiar * 8alud?y !tak nastHpił *



momen"ie1 kiedy ?ołnier;e ameryka<s"y i ira""y pr;e-/li +;pital ł@*ny * 8alud?y1

opisy*any pr;e; ofi"er@* -ako ;aple";e propagando*e dla bo-@*ek QR kt@re

donosiły o "y*ilny"h ofiara"hJ1 -ak poda-e Ne* Bork TimesJ ) innym artykule

ga;eta donosi1 ?e pa"-en"i i pra"o*ni"y s;pitala ;ostali *ygonieni ; poko-@* i

ro;ka;ano im usiHGL lub poło?yL si/ na podłod;e1 pod";as kiedy ?ołnier;e *iH;ali im

r/"e na ple"a"hJ

!tak na s;pital -est pog*ał"eniem kon*en"-i gene*skie-1 kt@ra stano*i ";/GL

konstytu"-i +tan@* .-edno";ony"h i -est fundamentem no*o";esny"h pra*

";ło*ieka Osta*a o ;brodnia"h *o-enny"h ; =44D roku u"h*alona pr;e;

ameryka<ski 3ongres ;domino*any pr;e; republikan@*U pr;e*idu-e kar/ Gmier"i

dla do*@d"@* odpo*ied;ialny"h ;a po*a?ne narus;eniaJ kon*en"-i gene*skie-

Osta*a o ;brodnia"h *o-enny"h po-a*iła si/ *ra; ; po*ołaniem !lberta

on;alesa1 dorad"y $iałego ,omu1 na stano*isko prokuratora generalnego )

sty";niu 2002 roku1 * piGmie do pre;ydenta na temat metod stoso*any"h *

*o-nie ; terrory;memJ1 on;ales dorad;ał $usho*i1 aby obe-GL kon*en"-/

gene*skH i * ten spos@b ;de"ydo*anie ;mnie-s;yL ry;yko kra-o*y"h pro"es@*

kryminalny"h pro*ad;ony"h na podsta*ie usta*y o ;brodnia"h *o-enny"hJ2

Pogarda dla pra*a mi/d;ynarodo*ego -est po*odem do dumy dla lud;i$usha Condolee;;a i"e1 po*ołana pr;e; pre;ydenta na stano*isko sekretar;a

stanu1 pr;edsta*iła s*o-e poglHdy * sty";nio*ym numer;e 8oreign !ffairsJ ;

2000 roku1 gd;ie pot/piła od*oły*anie si/ QR do po-/L pra*a mi/d;ynarodo*ego

i norm mi/d;ynarodo*y"h ora; pr;ekonanie1 ?e popar"ie *ielu kra-@* 5 a na*et

instytu"-i1 taki"h -ak &rgani;a"-a Narod@* .-edno";ony"h 5 -est nie;b/dne do

legalnego i u;asadnionego u?y"ia siłyJ

Nie mamy ra";e- *Htpli*oG"i * k*estii "el@*1 -akie sta*ia-H sobie lud;ie

$usha1 ale to1 "o uda im si/ osiHgnHL1 ;ale?y od okoli";noG"i1 r@*nie? ty"h1 kt@re

sami st*or;ymy Po*inny one obe-mo*aL st*or;enie 5 a * ";/G"i odt*or;enie 5

demokra"-i1 * nie- bo*iem opinia publi";na

ma ;na";ny *pły* na plany r;Hd;H"y"h i obo*iH;u-e podsta*o*a ;asada moralna1?e stosu-emy *obe" siebie te same standardy1 -akie stosu-emy *obe" inny"h



P.BPI+B

=$ard;ie- aktualne s;a"unki ;na-du-H si/ * pr;ypisie 2 do ro;d;iału r&ument

prze#i"!o "ojnie " Ira!u.

2Osta*a o komis-a"h *o-sko*y"h ; 200D roku skute";nie "hroni ur;/dnik@*

administra"-i $usha pr;ed usta*H o ;brodnia"h *o-enny"h1 "o -est tylko

-ednym ;e sposob@* unikni/"ia pr;e; ni"h odpo*ied;ialnoG"i1 ;apisany"h * te-na-bard;ie- "hyba *stydli*e- regula"-i pra*ne- * historii !meryki



Imperialna prezydentura i jejkonsekwencje

22 O,NI! 200 &3O

To "o si/ d;ie-e * +tana"h .-edno";ony"h1 ma ogromny *pły* na res;t/ G*iata I

od*rotnie1 bo *ydar;enia mi/d;ynarodo*e ograni";a-H mo?li*oG"i na*et

na-bard;ie- pot/?nego pa<st*a 'a-H one r@*nie? *pły* na *e*n/tr;ny 5

ameryka<ski 5 składnik drugiego supermo"arst*aJ1 -ak Ne* Bork TimesJ na;*ał

G*iato*H opini/ publi";nH po ogromny"h protesta"h pr;ed in*a;-H na Irak

) pr;e"i*ie<st*ie do ty"h *ystHpie<1 * +tana"h .-edno";ony"h min/ło

bard;o du?o ";asu1 ;anim po-a*iły si/ po*a?ne protesty pr;e"i* ro;po";/te- *

=4D2 roku *o-nie * )ietnamie1 od po";Htku okrutne- i barbar;y<skie- &d tamtego

";asu G*iat si/ ;mienił1 "hoL nie ; po*odu dobrotli*y"h pr;y*@d"@*1 tylko d;i/ki

ogromnemu społe";nemu ;aanga?o*aniu1 kt@re po-a*iło si/ o *iele ;a p@Sno1 ale było skute";ne

*iat -est d;iG * opłakane- kondy"-i1 le"; i tak * ;na";nie leps;e- ni? *";ora-1

-eGli "hod;i o brak toleran"-i dla agres-i1 a tak?e pod innymi *;gl/dami1 "o po

prostu traktu-emy -ako r;e"; stałH i o";y*istH #ek"-/ ; takie- pr;emiany

po*inniGmy -ednak ;a*s;e pami/taL

Nie -est niespod;iankH1 ?e * miar/ -ak społe";e<st*a sta-H si/ bard;ie-

u"y*ili;o*ane1 *ład;a stosu-e "ora; bard;ie- *ymyGlne i brutalnie-5 s;e Grodki1 aby

ob-HL kontrolH *ielkH besti/J 5 -ak !leEander Kamilton na;y*a lud;i Ta *ielka

bestia r;e";y*iG"ie -est pr;era?a-H"a

#anso*ana pr;e; administra"-/ $usha kon"ep"-a pre;yden"kie- su*erennoG"i

id;ie tak daleko1 ?e ;rod;iła be;pre"edenso*H krytyk/ ;e strony na-bard;ie-

s;ano*any"h i po*a?ny"h ";asopism ) G*ie"ie po == *r;eGnia r;Hd ;a"ho*u-e si/

tak1 -akby normy konstytu"y-ne i inne regu5 ly pra*ne ;ostały ;a*ies;one 5 pis;e

+anford #einson1 profesor pra*a ; Oni*ersytetu * Teksasie1 * letnim numer;e



,aedalusaJ ; 200 roku1 ";asopisma !meryka<skie- !kademii +;tuk i Nauk

Posta*/ *s;ystko u"hod;i pod";as *o-nyJ mo?na s"haraktery;o*aL

nast/pu-H"o: Nie ma normy1 kt@ra miałaby ;astoso*anie * ";asa"h "haosuJ

Cytat ten1 -ak podkreGla #einson1 po"hod;i od Carla +"hmitta1 ";oło*ego

niemie"kiego filo;ofa pra*a * ";asa"h na;i;mu1 kt@rego #einson opisu-e -ako

pra*d;i*H s;arH eminen"-/ administra"-i Q$ushaRJ .godnie ; radH !lberta

on;alesa1 dorad"y $iałego ,omu1 obe"nie prokuratora generalnego1

administra"-a pr;edsta*iła *i;-/ *ład;y pre;yden"kie-1 kt@ra -est ;a bard;o

podobna do *ład;y1 -akH +"hmitt "h"iał *id;ieL * r/ka"h s*o-ego 8uhreraJ 5

;au*a?a #einson

;adko słys;y si/ takie sło*a ; samego "entrum establishmentu

Takie *łaGnie kon"ep"-e imperialisty";ne- *ład;y pre;yden"kie- tk*iH u

podsta* polityki r;Hdu In*a;-a na Irak na po";Htku była uspra*iedli*iana -ako

*o-na *ypr;ed;a-H"aJ !tak ten pog*ał"ił ;asady okreGlone pr;e; trybunał *

Norymberd;e1 b/dH"e podsta*H 3arty Narod@* .-edno";ony"h1 *edług kt@re-

*s;";ynanie *o-ny agresy-ne- -est na-*i/ks;H ;brodniH mi/d;ynarodo*H1 r@?niH"H

si/ od inny"h ;brodni *o-enny"h tylko tym1 ?e ;a*iera * sobie "ałe ;ło ty"h

;brodniJ1 a *i/": ;brodnie *o-enne * 8alud?y i !bu hraib1 ;brodnie popełnianepr;e; rebeliant@*1 pr;era?a-H"e niedo?y*ienie d;ie"i od ";asu in*a;-i obe"nie tak

*ielkie -ak * $urundi1 ;na";nie *i/ks;e ni? na Kaiti ";y * Ogand;ieU i *s;ystkie

po;ostałe okru"ie<st*a

)iosnH 200 roku 5 po tym1 -ak doniesiono1 ?e pra*ni"y ameryka<skiego

,epartamentu +pra*iedli*oG"i pr@bo*ali udo*odniL1 ?e pre;ydent ma pra*o

;e;*oliL na tortury 5 d;iekan Bale #a* +"hool Karold 3oh po*ied;iał ga;e"ie

8inan"ial TimesJ: Pr;y-/"ie ;ało?enia1 ?e pre;ydent ma konstytu"y-ne pra*o

;e;*alaL na tortury1 -est r@*no*a?ne ; pr;y;naniem1 ?e konstytu"-a po;*ala mu na

ludob@-st*oJ

,orad"y pra*ni pre;ydenta i no*y prokurator generalny nie po*inni mieL

du?ego problemu ; udo*odnieniem1 ?e $ush r;e";y*iG"ie ma takie pra*o1 -eGlidrugie supermo"arst*oJ po;*oli mu ; tego pra*a kor;ystaL=

!dministra"-a ; mo;ołem s;uka sposobu na ;*olnienie *ysoki"h rangH



ur;/dnik@* ; odpo*ied;ialnoG"i *i/ta doktryna nietykalnoG"i na pe*no b/d;ie

obo*iH;y*aL * pro"esie +addama Kusa-na * "iHgu tygodnia od daty publika"-i

tego tekstu * Iraku mo?e po*staL akt oskar?enia pr;e"i*ko ";łonkom ira"kiego

r;Hdu1 a byL mo?e r@*nie? pr;e"i*ko samemu +addamo*iU 3iedy pre;ydent $ush1

premier Tony $lair i res;ta ;a"nego to*ar;yst*a * ;a"hodni"h r;Hda"h1 a tak?e

komentator;y1 lamentu-H nad stras;nymi ;brodniami +addama1 ;a*s;e G*iadomie

pomi-a-H sło*a: ; nas;H pomo"H1 ponie*a? si/ nie pr;e-mo*aliGmyJ

C;ynione sH *ysiłki1 aby po*ołaL trybunał1 kt@ry b/d;ie nie;a*isły1 ale "o do

kt@rego +tany .-edno";one b/dH miały pe*noGL1 ?e -est pod kontrolH1 aby uniknHL

k*estiono*ania roli +tan@* .-edno";ony"h i inny"h kra-@* ;a"hodni"h1 kt@re

*";eGnie- *spierały re?imJ 5 po*ied;iał ga;e"ie #e 'onde ,iplomatiHueJ *

sty";niu 200 roku Cherif $assiouni1 profesor pra*a i ekspert * d;ied;inie

ira"kiego systemu pra*nego To spra*ia1 ?e *s;ystko to *yglHda -ak ;emsta

;*y"i/;"@*J !kurat nam tego m@*iL nie tr;eba

9aka -est na-leps;a reak"-a na t/ sytua"-/M ) +tana"h .-edno";ony"h "ies;ymy

si/ trady"-H *ielki"h pr;y*ile-@* i *olnoG"i1 niepor@*ny*alny"h ; innymi re-onami

G*iata i history";nie na-*i/ks;y"h 'o?emy t/ trady"-/ odr;u"iL i łat*o oddaL si/

nega"-i1 m@*iH": *s;ystko -est be;nad;ie-ne1 podda-/ si/'o?emy te? -ednak *ykor;ystaL t/ trady"-/ do *spar"ia demokra"-i1 * kt@re-

społe";e<st*o odgry*a pe*nH rol/ * *y;na";aniu standard@* nie tylko na arenie

polity";ne-1 ale tak?e na *a?ne- arenie gospodar";e-

To nie sH *"ale radykalne pomysły )yra?ał -e na pr;ykład 9ohn ,e*ey1

";oło*y ameryka<ski filo;of społe";ny `` *ieku1 kt@ry *ska;y*ał1 ?e dop@ki

gospodar";y feudali;mJ nie stanie si/ gospodar";H demokra"-HJ1 dop@ty polityka

po;ostanie "ieniem r;u"anym pr;e; *ielki bi;nes na społe";e<st*oJ

,e*ey ";erpał ; bogate- trady"-i myGli i ";yn@*1 kt@ra ro;*in/ła si/

nie;ale?nie *Gr@d bosto<skie- klasy pra"u-H"e- od po";Htku ameryka<skie-

re*olu"-i pr;emysło*e- Idee te mogH staL si/ ?y*e * nas;e- społe";noG"i i kultur;e

ora; * nas;y"h instytu"-a"h !le 5 podobnie -ak * *ypadku inny"h tryumf@*spra*iedli*oG"i i *olnoG"i * "iHgu *iek@* 5 ni" nie stanie si/ samo &to -edna ;

na-bard;ie- o";y*isty"h nauk1 -aka płynie ; historii1 * tym ; historii na-no*s;e-:



pra* nikt nam nie nada1 pra*a musimy sobie *y*al";yL

P.BPI+B

= !dministra"-a Clintona * ;asad;ie pr;y;nała sobie to pra*o1 kiedy

*yłH";yła si/ ; pro"esu pr;ed 'i/d;ynarodo*ym Trybunałem +pra*iedli*oG"i1

-aki 9ugosła*ia *yto";yła N!T& 9ugosła*ia po*ołała si/ na kon*en"-/ *spra*ie ludob@-st*a1 ale administra"-a Clintona argumento*ała pr;ed sHdem1

?e +tany .-edno";one "o pra*da ratyfiko*ały kon*en"-/ po ";terd;iestu

lata"hU1 ; tym -ednak1 ?e mo?e mieL ona ;astoso*anie *obe" +tan@*

.-edno";ony"h tylko *tedy1 gdy ameryka<ski 3ongres *yra;i na to ;god/

'i/d;ynarodo*y Trybunał +pra*iedli*oG"i pr;y-Hł t/ argumenta"-/1

po;*ala-H" na to1 aby +tany .-edno";one nie u";estni";yły * pro"esie

+amonietykalnoGL +tan@* .-edno";ony"h to -u? po*s;e"hnoGL !merykanie

r;adko ratyfiku-H regula"-e "hroniH"e pra*a ";ło*ieka i podobne im

kon*en"-e1 a kiedy -u? to robiH1 to ;*ykle 5 o ile nie ;a*s;e 5 doda- H

;astr;e?enie1 kt@re *yłH";a stoso*anie ty"h pr;epis@* *obe" samy"h +tan@*

.-edno";ony"h 9eGli "hod;i o kon*en"-/ * spra*ie stoso*ania tortur1 to 5 -ak

;au*a?a #einson 5 +tany .-edno";one ;aak"epto*ały -H dopiero po tym1 kiedy

+enat ;mienił -e- ;apisy tak1 aby była bard;ie- pr;y-a;na * *ypadku

pr;esłu"ha<J Istnie-e *iele inny"h pr;ykład@* takiego -a*nego *yłH";ania si/

+tan@* .-edno";ony"h spod -urysdyk"-i pr;epis@* mi/d;ynarodo*y"h



0lska w Iraku a porz"dekmidzynarodowy

== #OT& 200 &3O

Nie*iele -est obe"nie pyta< bard;ie- istotny"h ni? to o ;asadnoGL u?y"ia siły1 kt@rH

;byt kr*a*o poka;u-e si/ * obra;a"h "ierpiH"ego Iraku Po;a Gmier"iH *ielu

nie*inny"h ofiar pro*ad;ona pod pr;e*odni"t*em +tan@* .-edno";ony"h in*a;-a

i okupa"-a Iraku pog*ał"iła kru"hy por;Hdek G*iata1 -aki po*stał * nast/pst*ie

horroru drugie- *o-ny G*iato*e-1 * kt@rym u"iekanie si/ do pr;emo"y * spra*a"h

mi/d;ynarodo*y"h -est d;iałaniem be;pra*nym Narus;enie tego por;Hdku i

panos;enie si/ terrory;mu skłoniło &rgani;a"-/ Narod@* .-edno";ony"h do

pono*nego ;aini"-o*ania debaty na temat tego1 kiedy u?y"ie siły -est u;asadnione

Tłem te- dyskus-i -est pogars;a-H"a si/ sytua"-a * Iraku

3iedy *ład;a u?y*a siły1 pra*ie ;a*s;e to*ar;ys;H temu ;ape*nienia odobry"h inten"-a"h Nie ina";e- -est * *ypadku Iraku dy *s;ystkie poda*ane

*";eGnie- ofi"-alne po*ody in*a;-i oka;ały si/ niepra*d;i*e1 spe"-aliG"i od pubi#

rea)ons ; )as;yngtonu ;a";/li t*ierd;iL1 ?e mis-a * Iraku ma na "elu

;apro*ad;enie demokra"-i1 d;i/ki kt@re- ;ostanie ;reformo*any kra-1 a mo?e i "ały

region Tr;eba mieL iG"ie imponu-H"H *iar/ * d;iałania r;Hdu1 aby u;naL1 ?e

ogłas;ana pr;e; nas;y"h pr;y*@d"@* *i;-a ;apro*ad;enia demokra"-i * Iraku *

momen"ie1 kiedy inne preteksty in*a;-i upadły1 to r;e";y*iG"ie pra*d;i*e inten"-e

i"h d;iała<

9ak poka;u-H *ybory * Iraku1 +tany .-edno";one były -u? ;mus;one ;god;iL

si/ na niekt@re ; formalny"h me"hani;m@* demokra"-i 5 i bard;o dobr;e 5 ale

;goda na pra*d;i*H demokra"-/ i pra*o do su*erennoG"i dla Iraku -est * ;asad;ie

nieosiHgalne be; silne- pres-i ;e strony oby*ateli +tan@* .-edno";ony"h i Iraku

.astan@*my si/1 -aka mogłaby byL polityka su*erennego1 nie;ale?nego Iraku

Pr;y s;yi"kie- *i/ks;oG"i Irak ;ape*ne po*r@"iłby do pode-mo*any"h *";eGnie-



pr@b na*iH;ania * miar/ pr;y-a;ny"h stosunk@* ; Iranem To ; kolei mogłoby

pobud;iL ini"-aty*y na ;amies;kały"h * *i/ks;oG"i pr;e; s;yit@* terena"h !rabii

+audy-skie-1 ma-H"y"h na "elu połH";enie si/ ; nieformalnym regionem

;domino*any pr;e; s;yit@*1 kt@ry tak si/ akurat składa1 obe-mu-e d*ie tr;e"ie

G*iato*y"h ;ł@? ropy nafto*e-

3ontrola nad tymi ;asobami po;osta-e od ";as@* drugie- *o-ny G*iato*e-

klu";o*H k*estiH polity";nH1 a *obe" t*or;H"ego si/ obe"nie tr@-5 polarnegoJ

G*iata -est spra*H -es;";e *i/ks;e- *agi1 ; -ego ;agro?eniem1 -akim -est *i/ks;a

nie;ale?noGL uropy i !;-i 'o"na r/ka kontrolu-H"a *ydoby"ie ropy da-e istotnH

mo?li*oGL *pły*aniaJ na gospodarki !;-i i uropy1 -ak ;au*a?ył .bignie*

$r;e;i<ski * s*oim artykule * ;imo*ym *ydaniu National InterestJ ;

2006%200 roku1 po*tar;a-H" od da*na ;nane ;asady Co *i/"e-1 nie;ale?ny Irak

st*or;yłby * ko<"u pono*nie s*o-H armi/ i byL mo?e ro;*inHłby bro< maso*ego

ra?enia1 aby pr;e"i*sta*iL si/ arsenało*i takie- broni ;na-du-H"e- si/ * r/ka"h

*rogiego Irako*i I;raela 5 *spieranego pr;e; +tany .-edno";one

Nie nale?y si/ spod;ie*aL1 aby +tany .-edno";one mogły be;";ynnie

obser*o*aL taki obr@t spra* I"h pra*dopodobna reak"-a na to *s;ystko *ynika ;

polityki1 kt@ra *ymier;yła -u? *";eGnie- po*a?ny "ios * poro;umienie doty";H"eu?y"ia siły1 -akie osiHgni/to na G*ie"ie po drugie- *o-nie G*iato*e-

3arta Narod@* .-edno";ony"h ;a";yna si/ od *yra?enia pr;e; -e-

sygnatarius;y determina"-i1 aby u"hroniL pr;ys;łe pokolenia od kl/ski *o-ny1

kt@ra d*ukrotnie ;a nas;ego ?y"ia *yr;Hd;iła lud;koG"i nie*ypo*ied;iane

"ierpieniaJ i kt@ra od tamtego ";asu gro;iła "ałko*itym ;nis;";eniem1 o ";ym

*ied;ieli *s;ys"y sygnatarius;e1 ale *ied;ieli r@*nie?1 ?e nie mo?na było o tym

*spomnieL +ło*a atomo*aJ ";y nuklearnaJ nie po-a*ia-H si/ * 3ar"ie Narod@*

.-edno";ony"h

)o-na agresy-na była u*a?ana ;a na-*i/ks;H ;brodni/ mi/d;ynarodo*H

8ormalnie dale- istnie-e ;goda "o do takiego -e- trakto*ania .a;*y";a- -ednak

*yraSnie nie odr;u"a si/ te- ;gody1 ra";e- si/ -H ignoru-e&fi"-alnie poro;umienie to pr;estało obo*iH;y*aL "ałkiem nieda*no1 *iata"h

d;ie*i/Ld;iesiHty"h `` *ieku1 kiedy +tany .-edno";one arogan"ko pr;y;nały sobie



pra*o u?y"ia siły be; *;gl/du na to1 ";y same sH "elem ataku ,oktryna Clintona

m@*iła1 ?e +tany .-edno";one ;astr;ega-H sobie pra*o do u?y"ia siły militarne-

-ednostronnie * ra;ie konie";noG"iJ1 do obrony *a?ny"h interes@*1 taki"h -ak

;ape*nienie nieograni";onego dost/pu do klu";o*y"h rynk@*1 dosta* suro*"@*

energety";ny"h i ;asob@* strategi";ny"hJ1 ;godnie ; treG"iH raportu1 kt@ry

Pentagon pr;edło?ył 3ongreso*i * =447 roku !dministra"-a $usha konsolidu-e i

ro;s;er;a to stano*isko1 ;godnie ; kt@rym +tany .-edno";one ma-H-ednostronne

pra*o do u?y"ia siły1 kiedy u;na-H to ;a stoso*ne

Po*ody te- imperialisty";ne- posta*y sH tak stare -ak historia !meryki Taki

spos@b patr;enia na G*iat1 -ak pis;e historyk )illiam arl )e5 eks * John Puin#y

dams and meri#an Moba mpire' -est oparty na ;ało?eniu1 ?e +tany

.-edno";one ma-H unikalnH "e"h/ moralnH1 d;i/ki kt@re- mogH *ypełniaL mis-/

rato*ania G*iataJ pr;e; s;er;enie s*oi"h G*i/ty"h ideał@* i ameryka<skiego

sposobu ?y"ia ora; *iary * pr;e;na";enie narodu1 kt@re *yG*i/"ił $@gJ Ta

teologi";na oto";ka po*odu-e1 ?e polityka ;osta-e spro*ad;ona do *yboru mi/d;y

dobrem i ;łem1 u"ina-H" * ten spos@b ra"-onalnH dyskus-/ i odpiera-H" ;agro?enie1

-akim -est demokra"-a

3*estia legalnoG"i u?y"ia siły ;ostała podniesiona * listopad;ie 200 rokupr;e; ;esp@ł *ysokie- rangi ekspert@* &N.1 kt@remu pr;e*odni";ył sekretar;

generalny 3ofi !nnan .esp@ł po*t@r;ył *ielokrotnie to1 "o -est ;apisane * 3ar"ie

Narod@* .-edno";ony"h: be; ;gody ady $e;pie";e<st*a u?y"ie siły -est

ograni";one -edynie do samoobrony pr;ed ;bro-nym atakiem

)as;yngton nie ak"eptu-e ;asady1 ?e +tany .-edno";one po*inny dostoso*aL

si/ do takiego standardu 5 fakt ten po*inien byL troskH *s;ystki"h ; nas1 kt@r;y

"ies;H si/ pr;y*ile-ami i *olnoG"iH1 ale te? ;*iH;anH ; tym odpo*ied;ialnoG"iH

) s*o-e- no*e- ksiH?"e +ar 7a"L Gnderstandin& Internationa 7a" and

rmed *onfi#t >ra"o "ojenneL zrozumieB pra"o midzynarodo"e i

!onfi!t zbrojny ; 200 roku 'i"hael $yers1 nauko*ie" i ekspert * d;ied;inie

pra*a mi/d;ynarodo*ego1 sta*ia pytanie o to1 -ak pr;e?yL konflikt mi/d;yG*iatem1 kt@ry pragnie tr*ałego por;Hdku pra*nego1 a supermo"arst*em1 kt@re

na-*yraSnie- ma taki por;Hdek ;a ni"J Pytania tego nie mo?na po prostu



;lek"e*a?yL



4ansowanie demokracji na 3liskim 5sc'odzie

2 '!C! 200 &3O

Tak ;*ane lanso*anie demokra"-i stało si/ tematem pr;e*odnim

;apo*iadane- pr;e; +tany .-edno";one polityki *obe" $liskiego )s"hodu

Pro-ekt ten ma tło history";ne Istnie-e *yraSna linia "iHgłoG"iJ * okresie po

;imne- *o-nie1 -ak pis;e Thomas Carothers1 dyrektor programu ,emokra"-a i

r;Hdy pra*aJ pro*ad;onego pr;e; Carnegie ndo*ment for International Pea"e

pry*atna organi;a"-a1 kt@ra sta*ia sobie ;a "el *spieranie poko-u mi/d;y

narodamiU1 * s*o-e- no*e- ksiH?"e *riti#a OissionL ssays on 5emo#ra#y

>romotion ; 200 roku

Tam1 gd;ie demokra"-a -est * ;god;ie ; be;pie";e<st*em i interesem

ekonomi";nym !meryki1 tam +tany .-edno";one lansu-H demokra"-/ 5 konkludu-e

Carothers 5 9e?eli ;aG demokra"-a G"iera si/ ; innymi1 *a?nie-s;ymi interesami1 -est bagateli;o*ana1 a na*et ignoro*anaJ

Carothers był ur;/dnikiem ,epartamentu +tanu ;a pre;ydentury eagana i

pra"o*ał pr;y pro-ekta"h uma"niania demokra"-iJ * !mery"e Fa"i<skie- * lata"h

osiemd;iesiHty"h `` *ieku ) ksiH?"e opisał te pro-ekty1 *y"iHga-H" * ;asad;ie

identy";ne *nioski Te same d;iałania i fałs;y*e po;ory1 -akie *tedy *yst/po*ały1

sH te? "harakterysty";ne dla inny"h pa<st* o dominu-H"e- po;y"-i

)yraSna linia "iHgłoG"i i mo"arst*o*e interesy1 kt@re -H podtr;ymu-H1 ma-H

*pły* na ostatnie *ydar;enia na $liskim )s"hod;ie1 u-a*nia-H" pra*d;i*H treGL

lanso*ania demokra"-iJ

CiHgłoGL t/ pot*ierd;a "ho"ia?by nomina"-a 9ohna Negroponte na stano*isko

pier*s;ego s;efa *y*iadu narodo*ego Fuk kariery Negroponte ro;"iHga si/ odKondurasu1 gd;ie -ako ambasador ;a pre;ydentury eagana nad;oro*ał *o-n/

terrorysty";nego ugrupo*ania Contras pr;e"i* Nikaragui1 a? po Irak1 gd;ie -ako



ambasador nomino*any pr;e; $usha kr@tko nad;oro*ał inny r;ekomy ro;*@-

demokra"-i 5 -est to doG*iad";enie1 kt@re pomaga mu * no*y"h obo*iH;ka"h1

polega-H"y"h na *spar"iu *alki ; terrorem i niesieniu *olnoG"i &r*ell nie

*ied;iałby1 ";y si/ GmiaL1 ";y płakaL

)ybory * Iraku * sty";niu 200 roku były udane i godne po"h*ały Niemnie-

-ednak na-*i/ks;y i"h suk"es -est *spominany marginalnie1 miano*i"ie to1 ?e

+tany .-edno";one musiały si/ ;god;iL na te *ybory To -est pra*d;i*y triumf 5 nie

terroryst@* podkłada-H"y"h bomby1 ale poko-o*ego oporu społe";nego1 ;ar@*no

G*ie"kiego1 -ak i religi-nego is5 lamist@*1 dla kt@ry"h *ielki a-atollah !li al5+istani

-est symbolem

'imo ;*łoki ;e strony +tan@* .-edno";ony"h i )ielkie- $rytanii1 al5+istani

;a?Hdał s;ybki"h *ybor@*1 od;*ier"iedla-H" tym samym po*s;e"hnH determina"-/

* u;yskaniu *olnoG"i i nie;ale?noG"i ora; -akie-G formy demokraty";ny"h pra*

$ierny op@r społe";ny tr*ał tak długo1 a? +tany .-edno";one i )ielka $rytania1

posłus;nie idH"a ;a !merykHU nie miały *y-G"ia i musiały si/ ;god;iL na *ybory

us;yła *@*";as pełnH parH mas;yna doktrynalna1 kt@ra pr;edsta*iała *ybory

-ako ini"-aty*/ +tan@* .-edno";ony"h

.godnie ; *yraSnH liniH "iHgłoG"i i -e- instytu"-onalnymi kor;eniami1 mo?emysi/ spod;ie*aL1 ?e )as;yngton nie b/d;ie o"ho";o tolero*ał polity";ny"h skutk@*

*ybor@*1 kt@rym si/ pr;e"i*sta*ia1 s;";eg@lnie * tak *a?ne- ";/G"i G*iata

Iraki-";y"y gloso*ali ; nad;ie-H na konie" okupa"-i ) sty";niu 200 roku

pr;epro*ad;ono pr;ed*ybor";y sonda? * Iraku1 kt@rego *yniki opubliko*ali

anality"y nie;ale?nego instytutu bada*";ego $rookings Institu5 tion &ka;u-e si/1

?e D4 pro"ent s;yit@* i (2 pro"ent sunnit@* opo*iada si/ ;a s;ybkim *y"ofaniem

*o-sk ameryka<ski"hJ !le $lair1 i"e i res;ta ot*ar"ie nie "h"H ustalaL

-aki"hkol*iek termin@* *y"ofania *o-sk 5 ";yli pr;esu*a-H ten moment na bli?e-

nieokreGlonH pr;ys;łoGL 5 do momentu1 kiedy armie okupa"y-ne *ypełniH s*o-H

mis-/J1 ";yli ustano*iH demokra"-/1 ;mus;a-H" *ybrany * *ybora"h r;Hd do

spełniania ?Hda< +tan@* .-edno";ony"h1 ;godnie ; *yraSnH liniH "iHgłoG"iPr;yspies;enie *y"ofania *o-sk ameryka<ski"h i bryty-ski"h ;ale?y nie tylko

od Iraki-";yk@*1 ale r@*nie? od tego1 ";y *ybor"y * !mery"e i * )ielkie- $rytanii



;e"h"H ;musiL s*o-e r;Hdy do tego1 aby te ;aak"epto*ały ira"kH su*erennoGL

) miar/ ro;*o-u *ypadk@* * Iraku +tany .-edno";one utr;ymu-H s*o-H

bo-o*H posta*/ *obe" Iranu &statnie pr;e"ieki o tym1 ?e * Iranie ;na-du-H si/

ameryka<skie siły spe"-alne 5 be; *;gl/du na to1 ";y sH to informa"-e fałs;y*e ";y

te? pra*d;i*e 5 tylko ;aognia-H sytua"-/

Pra*d;i*ym ;agro?eniem -est to1 ?e +tany .-edno";one pr;eniosły *

ostatni"h lata"h do ba; * I;raelu ponad sto ;aa*anso*any"h bombo*"@*

odr;uto*y"h1 ; -asnym pr;esłaniem1 ?e samoloty te mogH ;bombardo*aL Iran +H

to udoskonalone *ers-e samolot@*1 kt@rymi I;rael ;bombardo*ał ira"ki reaktor

-Hdro*y * =4(= roku1 pr;ypadko*o ini"-u-H" tym samym program budo*y broni

-Hdro*e- pr;e; +addama Kusa-na1 na "o sH do*ody

Po;osta-e * sfer;e pr;ypus;";e<1 ?e to *yma"hi*anie s;abelkH ma d*a "ele:

spro*oko*anie pr;y*@d"@* ira<ski"h do *i/ks;y"h repres-i1 a pr;e; to

dopro*ad;enie do społe";nego oporu *obe" ni"h * Iranie1 ora; ;nie"h/"enie

ameryka<ski"h ry*ali * uropie i !;-i do *y"hod;enia *obe" Iranu ; ini"-aty*ami

dyplomaty";nymi i gospodar";ymi Posta*a taka -u? *ystras;yła niekt@ry"h

europe-ski"h in*estor@* * Iranie1 *łaGnie ; po*odu oba* o d;iałania od*eto*e

+tan@* .-edno";ony"h1 -ak donosi 'atthe* 3arnits"hnig na łama"h )all +treet9ournalJ

Innym *ydar;eniem okr;ykni/tym -ako triumf lanso*ania demokra"-iJ -est

;a*ies;enie broni mi/d;y +haronem i !bbasem )iadomoGL o tym poro;umieniu

-est dobrH informa"-H 5 lepie- u"hroniL lud;i pr;ed Gmier"iH ni? ;abi-aL1 na*et

"h*ilo*o !le pr;y-r;y-my si/ bli?e- *arunkom ;a*ies;enia broni 9edynym

istotnym ;apisem -est to1 ?e palesty<ski ru"h oporu1 * tym skiero*any pr;e"i*

armii okupa"y-ne-1 musi si/ sko<";yL

9astr;/bi ;e +tan@* .-edno";ony"h i ; I;raela ni" nie usatysfak"-ono*ałoby

bard;ieni? pełny pok@-1 kt@ry po;*oliłby im be; pr;es;k@d *dra?aL polityk/

pr;e-mo*ania *artoG"io*e- ;iemi i ;asob@* naturalny"h .a"hodniego $r;egu ora;

reali;o*ania *ielki"h pro-ekt@* infrastrukturalny"h1 kt@re ro;biłyby po;osta-H"e *r/ka"h Palesty<";yk@* terytorium na niesamod;ielne kantony

abunek1 kt@rego na terena"h okupo*any"h dokonu-e I;rael pr;y *spar"iu



+tan@* .-edno";ony"h1 -est od lat gł@*nH pr;y";ynH konfliktu1 ale * poro;umieniu

o ;a*ies;eniu broni nie ma o tym ani sło*a ;Hd !bbasa ;aak"epto*ał to

poro;umienie1 byL mo?e dlatego 5 "hoL mo?na si/ spr;e";aL 5 ?e u;nał t/ propo;y"-/

;a na-leps;H ; mo?li*y"h * sytua"-i1 kiedy I;rael i +tany .-edno";one upar"ie nie

god;H si/ na polity";ne ro;*iH;anie )arto tuta- dodaL1 ?e ta niepr;e-ednana

posta*a )as;yngtonu -est mo?li*a tylko tak długo1 -ak długo po;*oli na niH

ameryka<skie społe";e<st*o

Ch"iałbym o tym poro;umieniu myGleL optymisty";nie i kor;ystam sk*apli*ie

; ka?de- ;apo*ied;i ;a*ar"ia ro;e-mu1 ale p@ki "o nie *id;/ ?adny"h realny"h

d;iała<

,la )as;yngtonu r;e";y*iG"ie istnie-e *yraSna linia "iHgłoG"i1 niemal

dokładnie taka1 o -akie- ;e smutkiem m@*i Carothers1 miano*i"ie ?e demokra"-a i

r;Hdy pra*a sH ak"epto*ane *tedy i tylko *tedy1 kiedy słu?H ofi"-alnym "elom

gospodar";ym i strategi";nym !le posta*a społe";e<st*a ameryka<skiego *obe"

Iraku ora; konfliktu i;raelsko5palesty<skiego -est ;upełnie odmienna od polityki

r;Hdu * tym ;akresie1 ";ego do*od;H badania opinii publi";ne- Po*sta-e ;atem

pytanie1 ";y nie byłoby na-lepie-1 gdyby pra*d;i*e lanso*anie demokra"-i ;a";/ło

si/ * +tana"h .-edno";ony"h



6niwersalnoś. praw cz*owieka

7 3)ITNI! 200 &3O

) ostatni"h lata"h etyka i nauka po;na*";a ;gł/biły to1 "o *yda-e si/ gł/boko;akor;enionH intui"-H moralnH1 byL mo?e -est na*et samym fundamentem osHd@*

moralny"h

$adania * tym ;akresie skupia-H si/ na *ymyGlony"h pr;ykłada"h1 kt@re

";/sto u-a*nia-H ;dumie*a-H"H -ednolitoGL osHd@* * r@?ny"h kultura"h1 ;ar@*no

*Gr@d d;ie"i1 -ak i *Gr@d os@b do-r;ały"h !by to ;obra;o*aL1 posłu?/ si/ dla

odmiany r;e";y*istym pr;ykładem1 kt@ry *pro*ad;i nas * ;agadnienie

uni*ersalnoG"i pra* ";ło*ieka

)=44= roku #a*ren"e +ummers1 p@Snie-s;y sekretar; skarbu ;a pre;ydentury

Clintona1 a obe"nie rektor Oni*ersytetu Kararda1 był gł@*nym ekonomistH $anku

*iato*ego ) *e*n/tr;nym dokumen"ie banku +um5 mers st*ierd;ał1 ?e nale?y

;a"h/"aL ;anie";ys;";a-H"y Grodo*isko naturalne pr;emysł1 aby pr;enosił s*o-H

d;iałalnoGL do na-biednie-s;y"h kra-@*

Po*odem takiego post/po*ania miało byL to1 ?e *ielkoGL kos;t@*

ponos;ony"h * ;*iH;ku ; utratH ;dro*ia na skutek ;anie";ys;";e< ;ale?y od

utra"ony"h ;ysk@* * *yniku ;*i/ks;one- ;a"horo*alnoG"i i GmiertelnoG"i 5 -ak

pisał +ommers 5 . tego punktu *id;enia s;kod;H"e ;dro*iu ;anie";ys;";enie

Grodo*iska po*inno si/ kumulo*aL * kra-u o na-ni?s;y"h kos;ta"h1 ina";e-

m@*iH": * kra-u o na-ni?s;y"h pła"a"h 'yGl/1 ?e nie ma ni" nagannego * logi"e

gospodar";e-1 kt@ra m@*i1 aby *i/ks;oGL toksy";ny"h odpad@* ;nala;ła si/ *

kra-u1 gd;ie pła"e sH na-ni?s;e Po*inniGmy *i/" po*a?nie ro;*a?yL to

ro;*iH;anieJ

+ummers ;*r@"ił u*ag/1 ?e *s;ystkie ;astr;e?enia moralneJ ";y te? oba*y

społe";neJ ;*iH;ane ; takim post/po*aniem mogH mieL od*rotny skutek i byLmnie- lub bard;ie- efekty*nie *ykor;ystane pr;e"i*ko propo;y"-om liberali;a"-i1

-akie pr;edsta*ia $ank *iato*yJ



,okument ten *y"iekł do medi@* i dopro*ad;ił opini/ publi";nH niemal do

furii1 na-dobitnie- "hyba *yra?one- pr;e; 9ose #ut;enbergera1 bra;yli-skiego

ministra o"hrony Grodo*iska1 kt@ry napisał do +ummersa: Pana ro;umo*anie -est

doskonale logi";ne1 ale "ałko*i"ie "horeJ Ci1 kt@r;y ;gad;a-H si/ ; *nioskiem

#ut;enbergera1 sto-H pr;ed trudnym i *a?nym ;adaniem 9eGli doskonale logi";ny

argument pro*ad;i do "ałko*i"ie "horego *niosku1 o;na";a to1 ?e problem musi

tk*iL * pr;esłanka"h1 s;";eg@lnie * odr;u"aniu ;astr;e?e< moralny"hJ ";y oba*

społe";ny"hJ ) tym mie-s"u po-a*ia si/ nast/pu-H"a myGl: -eGli +ummers ma

ra"-/1 ?e taki krok mo?e byL *ykor;ystany pr;e"i*ko *s;ystkim propo;y"-om

$anku *iato*ego * k*estii liberali;a"-i1 to -est to *dro?enie *as;yngto<skiego

por;Hdku G*iataJ )niosek -est o";y*isty $yL mo?e interesu-H"e -est r@*nie? to1 ?e

pr;edsta*ione ro;umo*anie1 nieb/dH"e * ;asad;ie ni";ym innym ni? elementarnH

logikH1 -est ignoro*ane pr;e; na-*a?nie-s;y"h komentator@*1 kt@r;y nie pr@bu-H go

ani obaliL1 ani te? lanso*aL

)sp@ł";esnym standardem * taki"h spra*a"h -est Po*s;e"hna ,eklara"-a

Pra* C;ło*ieka1 pr;y-/ta pr;e; .gromad;enie &g@lne &rgani;a"-i Narod@*

.-edno";ony"h * =4( roku !rtykuł 2 te- deklara"-i br;mi: 3a?dy ";ło*iek ma pra*o do po;iomu ?y"ia

;ape*nia-H"ego ;dro*ie i dobrobyt -emu i -ego rod;iny1 * tym do *y?y*ienia1

od;ie?y1 mies;kania1 opieki lekarskie- i konie";ny"h G*iad";e< społe";ny"h1 ora;

pra*o do po";u"ia be;pie";e<st*a * *ypadku be;robo"ia1 "horoby1 kale"t*a1

*do*ie<st*a1 staroG"i lub utraty Grodk@* do ?y"ia * inny spos@b od niego

nie;ale?nyJ

) identy";ny"h niemal sło*a"h ;apisy te ;ostały pot*ierd;one * inny"h

kon*en"-a"h .gromad;enia &g@lnego ora; * umo*a"h mi/d;ynarodo*y"h

doty";H"y"h pra*a do ro;*o-uJ

)yda-e si/ spra*H "ałko*i"ie -asnH1 ?e tak sformuło*ane uni*ersalne pra*a

";ło*ieka odr;u"a-H nienagannH logik/ gł@*nego ekonomisty $anku *iato*ego

-ako gł/boko niemoralnH1 -eGli nie "horH 5 "o było tak napra*d/ *łaG"i*ie

po*s;e"hnH opiniH

Ch"/ tuta- podkreGliL sło*o *łaG"i*ieJ .a"hodnia kultura pot/pia *iele



narod@* -ako relaty*ist@*J1 kt@r;y *ybi@r";o interpretu-H Po*s;e"hnH ,eklara"-/

Pra* C;ło*ieka +tale -ednak pomi-a si/ to1 ?e -ednym ; na-bard;ie-

relaty*isty";ny"h kra-@* -est na-*i/ks;e G*iato*e mo"arst*o1 lider *Gr@d pa<st*

na;y*a-H"y"h siebie pa<st*ami oG*ie"onymiJ

) mar"u 200 roku ameryka<ski ,epartament +tanu opubliko*ał s*@-

doro";ny raport na temat pra* ";ło*ieka #anso*anie pra* ";ło*ieka to nie tylko

element nas;e- polityki ;agrani";ne-1 ale tak?e podsta*a nas;e- polityki * og@le i

nas;a na-*i/ks;a troskaJ 5 po*ied;iała Paula ,obriansky1 podsekretar; stanu

;a-mu-H"a si/ k*estiami demokra"-i i spra*ami mi/d;ynarodo*ymi

,obriansky pełniła funk"-/ ;ast/p"y sekretar;a stanu odpo*ied;ialnego ;a

pra*a ";ło*ieka i d;iałania humanitarne ;a pre;ydentury eagana i $usha seniora

i b/dH" na tym stano*isku1 pr@bo*ała ro;*iaL1 -ak sama to na;y*ała1 mitJ1 ?e to

Vpra*a ekonomi";ne i społe";ne stano*iH pra*a ";ło*iekaJ +tano*isko to było

*ielokrotnie po*tar;ane i -est ono *etem )as;yngtonu *obe" pra*a do ro;*o-uJ

i -ego stałH odmo*H ;aak"epto*ania *s;ystki"h kon*en"-i o pra*a"h ";ło*ieka

;Hd mo?e odr;u"aL ;apisy Po*s;e"hne- ,eklara"-i Pra* C;ło*ieka1 ale

społe";e<st*o +tan@* .-edno";ony"h nie ;gad;a si/ ; tym 9ednym ; pr;ykład@*

-est publi";na reak"-a na ostatnio ;apropono*any bud?et pa<st*a1 -ak *ynika ; bada< pr;epro*ad;ony"h * rama"h Programu na temat poglHd@* na polityk/

mi/d;ynarodo*HJ Program on International Poli"y !ttitudeJ1 PIP!U na

Oni*ersyte"ie 'aryland

&pinia publi";na domaga si/ ;na";ne- reduk"-i *ydatk@* na ;bro-enia i

;de"ydo*anie *i/ks;y"h nakład@* na eduka"-/1 badania medy";ne1 s;kolenia

;a*odo*e1 o"hron/ Grodo*iska1 odna*ialne Sr@dła energii i na inne programy

so"-alne ora; na &rgani;a"-/ Narod@* .-edno";ony"h1 pomo" gospodar";H i

humanitarnH1 ?Hda r@*nie? pr;y*r@"enia *y?s;ego opodatko*ania na-bogats;y"h1

kt@re ;reduko*ał $ush &g@lnie r;e"; biorH"1 preferen"-e społe";e<st*a

ameryka<skiego sH "ałko*itH od*rotnoG"iH tego1 "o ;nala;ło si/ * bud?e"ie

Na G*ie"ie rosnH oba*y1 * pełni u;asadnione1 ;*iH;ane ; s;ybkopo*i/ks;a-H"ym si/ defi"ytem handlo*ym i bud?eto*ym +tan@* .-edno";ony"h

.e *;rostem tym -est G"iGle ;*iH;any pro"es ero;-i demokra"-i 5 nie tylko * +tana"h



.-edno";ony"h1 ale * og@le * ;a"hodnim G*ie"ie

)łaGnie min/ła d*ud;iesta piHta ro";ni"a ;ab@-st*a ar"ybiskupa +al*adoru

&s"ara omero1 ;nanego -ako głos ty"h1 kt@r;y głosu nie ma-HJ1 ora; pi/tnasta

ro";ni"a mordu na s;eG"iu gł@*ny"h intelektualista"h !meryki Fa"i<skie-1

-e;uita"h1 r@*nie? ; +al*adoru

)ydar;enia te ;amykały okrutnH dekad/ lat osiemd;iesiHty"h `` *ieku *

!mery"e rodko*e- omero ora; -e;ui""y intelektualiG"i ;ostali ;amordo*ani

pr;e; ta-ne słu?by u;bro-one i *ys;kolone pr;e; )as;yngton )Gr@d os@b ;a to

odpo*ied;ialny"h sH ";oło*e posta"i obe"ne- administra"-i ora; i"h mentor;y

!r"ybiskup ;ostał ;amordo*any kr@tko po tym1 -ak skiero*ał list do

pre;ydenta Cartera1 pros;H" go1 aby nie ud;ielał *spar"ia dla -unty *o-sko*e- *

+al*ador;e1 kt@re ;aostr;y repres-e *obe" organi;a"-i społe";ny"h *al";H"y"h o

obron/ na-bard;ie- fundamentalny"h pra* ";ło*iekaJ Terror pa<st*o*y *;r@sł 5 ;

pomo"H +tan@* .-edno";ony"h i pr;y mil";H"ym *sp@łud;iale .a"hodu

Podobne ;brodnie sH dokony*ane r@*nie? obe"nie pr;e; organi;a"-e ;bro-ne

*yposa?one i *ys;kolone pr;e; )as;yngton1 pr;y *spar"iu ;a"hodni"h

so-us;nik@* 5 na pr;ykład * 3olumbii1 * kra-u1 kt@ry od *ielu lat -est liderem *g*ał"eniu pra* ";ło*ieka na te- p@łkuli1 a -edno";eGnie * tym samym okresie

na-*i/ks;ym benefi"-entem pomo"y militarne- ;e +tan@* .-edno";ony"h1 "o -est

kole-nH ilustra"-H *yraSne- linii "iHgłoG"i1 dobr;e udokumento*anH

&ka;u-e si/1 ?e * 200 roku 3olumbia utr;ymała po;y"-/ lidera1 mordu-H"

*i/"e- akty*ist@* ;*iH;k@* ;a*odo*y"h1 ni? łH";nie ;gin/ło i"h * "ałe- res;"ie

G*iata ) lutym 200 roku1 * mieG"ie1 kt@rego mies;ka<"y sami siebie na;y*ali

poko-o*H społe";noG"iHJ1 ;bro-ne odd;iały ;masakro*ały osiem os@b1 * tym

pr;y*@d"/ miasta i tr@-k/ d;ie"i

Pr;ypominam te ro;r;u"one pr;ykłady po to1 abyGmy pami/tali o tym1 ?e nie

-est to -edynie *ykład na temat abstrak"y-ny"h ;asad albo dyskus-a o odległy"h

kultura"h1 kt@ry"h nie ro;umiemy 'o*a -est tuta- o nas1 o *artoG"ia"h moralny"h

i intelektualny"h upr;y*ile-o*any"h społe";noG"i1 * -aki"h ?y-emy 9e?eli s;";er;e

nie podoba nam si/ *idok * lustr;e1 kiedy patr;ymy na siebie1 to mamy oka;-/

tera; *łaGnie "oG ; tym ;robiL



(oktor Strangelo7e o wieku terroru

2( 3)ITNI! 200 &3O

) pr;ys;łym tygodniu konferen"-a &rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h1 ;ło?ona ;pr;edsta*i"ieli stu osiemd;iesi/"iu pa<st*5sygnatarius;y1 b/d;ie oma*iaL traktat o

niero;pr;estr;enianiu broni maso*ego ra?enia NPTU1 po*s;e"hnie u*a?any ;a

podsta*/ *s;elki"h po*a?ny"h nad;iei na unikni/"ie katastrofy nuklearne-1 kt@ra

-est *łaG"i*ie g*aranto*ana pr;e; logik/ broni nuklearne-

Traktat nigdy -es;";e nie *yda*ał si/ tak słaby1 a -ego pr;ys;łoGL nie była tak

niepe*naJ 5 pis;e * tegoro";nym k*ietnio*ym numer;e Current KistoryJ Thomas

raham1 były spe"-alny pr;edsta*i"iel +tan@* .-edno";ony"h do spra* kontroli

;bro-e<1 niero;pr;estr;eniania broni i ro;bro-enia ora; autor ksiH?ki *ommon

Sense on +eapons ofOass 5e- stru#tion ; 200 roku

9eGli traktat pr;estanie obo*iH;y*aL * na-bli?s;y"h tygodnia"h1 ostr;ega

raham1 to nuklearny G*iat kos;maruJ mo?e staL si/ r;e";y*istoG"iHPodobnie -ak inni anality"y1 raham dostr;ega1 ?e na-*i/ks;ym ;agro?eniem

dla traktatu -est polityka r;Hdu +tan@* .-edno";ony"h1 "ho"ia? podobnH

odpo*ied;ialnoGL ponos;H inne kra-e dysponu-H"e broniH nuklearnH

Traktat był platformH1 * rama"h kt@re- kra-e ma-H"e bro< -Hdro*H * dobre-

*ier;eJ pode-mo*ały d;iałania * "elu -e- *yelimino*ania Na-*a?nie-s;y był

artykuł ";*arty traktatu 5 -ak dotHd nikt1 po;a administra"-H $usha1 nie ogłosił1 ?e

nie ak"eptu-e -u? podsta*o*ego ;apisu traktatu1 a na*et dH?y obe"nie do ro;*o-u

no*e- broni nuklearne-

Traktat ;akładał r@*nie? ;obo*iH;anie do pr;estr;egania kilku inny"h um@*:

traktatu o "ałko*itym ;aka;ie pr@b ; broniH nuklearnH1 kt@ry ;ostał odr;u"ony

pr;e; republika<ski +enat * =444 roku i nie ;na-du-e si/ obe"nie na liG"ie

poro;umie<1 kt@rymi eorge ) $ush miałby si/ ;a-mo*aL1 traktatu o

ograni";eniu system@* obrony pr;e"i*rakieto*e-1 kt@ry $ush unie*a?nił1 i 5

pra*dopodobnie na-*a?nie-s;ego 5 traktatu o ;aka;ie produk"-i materiał@*



ro;s;";epialny"h1 kt@ry -ak pis;e raham1 oddaliłby stras;ne ;agro?enie

po*i/ks;ania istnie-H"y"h -u? arsenał@* broni nuklearne-J

) listopad;ie 200 roku oen;eto*ski 3omitet do spra* o;bro-enia

;agłoso*ał ;a pr;y-/"iem traktatu stosunkiem głos@* =7 do = Ten -eden głos

+tan@* .-edno";ony"h stano*i tak napra*d/ *eto Omo?li*ia on *glHd *

priorytety planist@* r;Hdo*y"h1 -eGli "hod;i o i"h list/ gatunk@*1 kt@re miałybypr;etr*aL

)";eGnie- administra"-a $usha *ysłała do uropy s*o-ego repre;entanta1

9ohna $oltona1 ; informa"-H1 ?e długie nego"-a"-e doty";H"e *pro*ad;enia ;aka;u

u?y*ania broni biologi";ne- ;ako<";yły si/1 ponie*a? i"h pro*ad;enie nie le?ało *

na-leps;ym interesie +tan@* .-edno";ony"hJ1 pr;e; "o *;rosło ;agro?enie

bioterrorem

9est to ;godne ; -a*nym stano*iskiem $oltona: 3iedy +tany .-edno";one

pełniH funk"-/ pr;y*@d"y1 &rgani;a"-a Narod@* .-edno";ony"h r@*nie? temu

pr;y*@d;t*u podlega 9e?eli -e- d;iałania b/dH odpo*iadaL nas;ym interesom1

b/d;iemy -e *spieraL 9e?eli nie b/dH ;godne ; nas;ymi interesami1 nie b/d;iemy

i"h popieraLJ9eGli +tany .-edno";one "h"H ;nie*a?yL urop/ i res;t/ G*iata1 po*inny

po*ołaL $oltona na s*o-ego ambasadora pr;y &rgani;a"-i Narod@*

.-edno";ony"h

Pr;y obe"nie pro*ad;one- polity"e konfronta"-a nuklearna -est

nieuniknionaJ 5 ostr;ega 'i"hael '"*ire1 były planista N!T&1 * luto*ym

numer;e International !ffairsJ ; 200 roku1 ";asopiGmie *yda*anym pr;e;

$ryty-ski 3r@le*ski Instytut +pra* 'i/d;ynarodo*y"h ) por@*naniu ; kos;tami

globalnego o"ieplenia1 kos;ty elimina"-i broni nuklearne- byłyby nie*ielkie 5 pis;e

'"*ire 5 !le skutki katastrofy1 -akH byłaby globalna *o-na nuklearna1

*ielokrotnie pr;e*y?s;yłyby skutki post/pu-H"y"h ;mian klimatu1 ponie*a?

re;ultat takiego konfliktu byłby naty"hmiasto*y i nie dałoby si/ go * ?aden spos@b

;łagod;iL Ironia te- sytua"-i polega na tym1 ?e mamy mo?li*oGL *yelimino*ania

;agro?enia globalnH *o-nH nuklearnH1 natomiast ;mian klimaty";ny"h uniknHL si/

nie daJ



&str;e?enia '" *ireYa sH po*tar;ane po te- stronie !tlantyku pr;e; +ama

Nunna1 byłego senatora Partii ,emokraty";ne- i pr;e*odni";H"ego sena"kie-

3omis-i do spra* +łu?b )o-sko*y"h1 osob/1 kt@ra -est autorytetem * d;ied;inie

kontroli ;bro-e< i *ysiłk@* na r;e"; usuni/"ia ;agro?enia *o-nH nuklearnH +;anse

na pr;ypadko*y1 spo*odo*any bł/dem lub ;aini"-o*any pr;e; nieupra*nione

osoby atak nuklearny mogH *;rosnHLJ 5 napisał Nunn * 8inan"ial TimesJ *

grudniu 200 roku ) re;ulta"ie polityki1 kt@ra po;osta*iła pr;etr*anie !meryki

Q;ale?nym odR dokładnoG"i rosy-skiego systemu ostr;egania i od rosy-ski"h

do*@d"@* i rosy-skie- kontroli Q R ponosimy niepotr;ebne ry;yko !rmagedonu na

*łasne ?y";enieJ

) tle *y*od@* Nunna -est pro*ad;ona ;de"ydo*ana ekspans-a program@*

militarny"h +tan@* .-edno";ony"h1 ;abur;a-H"y"h r@*no*ag/ strategi";nH *

spos@b1 kt@ry mo?e spo*odo*aL1 ?e stanie si/ bard;ie- pra*dopodobneJ1 ?e os-a

ro;po";nie atak na podsta*ie ostr;e?enia1 be; spra*d;enia1 ";y to ostr;e?enie -est

pra*d;i*e ";y te? nieJ .agro?enie *;rasta -es;";e bard;ie-1 doda-e Nunn1 gdy?

rosy-ski system *";esnego ostr;egania -est pr;estar;ały1 a * ;*iH;ku ; tym roGnie

pra*dopodobie<st*o1 ?e pr;eka?e on fałs;y*y alarm o ;bli?a-H"y"h si/ po"iska"hJ

InnH oba*H -est to1 ?e bro< nuklearna mo?e pr/d;e- ";y p@Snie- trafiL * r/"egrup terrorysty";ny"h1 "o -est bard;ie- pra*dopodobne pr;e; to1 ?e rosy-ski arsenał

nuklearny1 ;e *;gl/du na ;ape*nienie os-i mo?li*oG"i d;iała< od*eto*y"h *obe"

+tan@* .-edno"o;ny"h1 -est ro;pros;ony na *ielkim obs;ar;e1 a materiały

ro;s;";epialne sH ";/sto transporto*ane ; mie-s"a na mie-s"e Ten "iHgły ru"h

stano*i du?H słaboGL1 gdy? transport -est pi/tH a"hilleso*H systemu be;pie";e<st*a

;*iH;anego ; broniH nuklearnHJ 5 ;au*a?a $ru"e $lair1 pre;es ma-H"ego sied;ib/ *

)as;yngtonie Center for ,efense Information organi;a"-i po;ar;Hdo*e-1 kt@ra

;a-mu-e si/ anali;H *yG"igu ;bro-e< i ro;pr;estr;eniania broni maso*ego ra?eniaU1

a *";eGnie- osoba odpo*ied;ialna ;a *dro?enie do produk"-i po"isku 'i5 nuteman

$lair m@*i o mo?li*ym s"enarius;u1 ?e terroryG"i pr;e-mH takH bro< * ";asie -e-

transportu mi/d;y fabrykH a *yr;utniHJy;yko to doty";y nie tylko terytorium os-i 5 doda-e $lair 5 Problemy ;

systemami *";esnego ostr;egania i systemami kontroli1 kt@re sH plagH *



Pakistanie1 India"h i inny"h kra-a"h budu-H"y"h arsenały nuklearne1 sH -es;";e

bard;ie- dotkli*e1 QiR * miar/ -ak kra-e te sta-H na kra*/d;i sytua"-i1 kiedy mogH

na"isnHL nuklearny gu;ik1 b/d;ie rosło ;agro?enie1 ;*iH;ane ; pr;e-/"iem i"h broni

atomo*e- pr;e; terroryst@*J )s;ystko to spra*ia1 ?e po;osta-e nam tylko ";ekaL1

kiedy ;dar;y si/ in"ydentJ1 -ak konkludu-e $lair

Terror pa<st*o*y i inne formy ;agro?enia ora; *ykor;ysty*anie siły

dopro*ad;iły G*iat na skra- nuklearnego uni"est*ienia &rgani;a"-a Narod@*

.-edno";ony"h po*inna odpo*ied;ieL na *e;*anie $ertranda ussella i !lberta

insteina spr;ed pi/Ld;iesi/"iu lat: &to *i/" problem1 kt@ry *am pr;edsta*iamy1

nagi i stras;ny1 i nieunikniony: ";y uni"est*imy ras/ lud;kH1 ";y te? lud;ie

*yr;eknH si/ *o-nyJ



$pieka socjalna nie jest w kryzysie

24 '!9! 200 &3O

) deba"ie na temat opieki so"-alne- pr;edsta*i"iele pre;ydenta $usha odnoto*ali -u? na s*oim kon"ie pe*ne ;*y"i/st*a1 pr;yna-mnie- na kr@tkH met/

eorge ) $ush i 3arl oe1 ;ast/p"a s;efa personelu1 odnieGli suk"es1

pr;ekonu-H" *i/ks;oGL !merykan@*1 * tym ponad d*ie tr;e"ie student@*1 ?e -est

pe*ien po*a?ny problem ; opiekH so"-alnH1 kt@ry ;mus;a do ro;*a?enia

r;Hdo*ego programu pry*atny"h kont * mie-s"e publi";nego systemu

emerytalnego Nar@d si/ *ystras;ył1 podobnie -ak *ystras;ył si/ nieu"hronnego

;agro?enia ;e strony +addama Kusa-na i -ego broni maso*ego ra?enia Pres-a na

polityk@* roGnie1 gdy? lider;y ameryka<skie- I;by epre;entant@* ma-H nad;ie-/1

?e u"h*alH no*H legisla"-/ * ;akresie opieki so"-alne- do ko<"a ";er*"a 200 roku

)arto byL mo?e ;au*a?yL1 ?e nas; system opieki so"-alne- -est -ednym ;

na-mnie- ho-ny"h spoGr@d kra-@* ro;*ini/ty"h1 -ak *ynika ; no*ego raportu&rgani;a"-i )sp@łpra"y ospodar";e- i o;*o-u &grani5 sation for "onomi" Co5

&peration and ,eelopmentU pr;y &rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h

!dministra"-a $usha "h"e ;reformo*aLJ opiek/ so"-alnH1 "o o;na";a -e-

demonta? Propaganda r;Hdo*a t*or;y * media"h kry;ys fiskalnyJ1 kt@ry *

*i/ks;oG"i -est *ymysłem 9eGli po-a*i si/ -akiG problem * odległe- pr;ys;łoG"i1 to

b/d;ie go mo?na pokonaL prostymi metodami1 takimi -ak ;niesienie ograni";e<

progresy*ne- sta*ki podatku

&fi"-alnie m@*i si/ o tym1 ?e pokolenie po*o-ennego *y?u demografi";nego

osoby urod;one po drugie- *o-nie G*iato*e-U dopro*ad;i do *i/ks;ego ob"iH?enia

systemu1 ponie*a? stosunek os@b pra"u-H"y"h do os@b stars;y"h si/ obni?y To

akurat -est pra*da !le "o si/ d;iało ; tym pokoleniem1 ;anim nie osiHgn/ło ono

*ieku d*ud;iestu latM C;y nie utr;ymy*ały i"h osoby *tedy pra"u-H"eM !byliGmy

*@*";as ;na";nie biednie-s;ym społe";e<st*em

) lata"h s;eGLd;iesiHty"h `` *ieku ;miany demografi";ne st*ar;ały pe*ien



problem1 ale nie kry;ys . *y?em demografi";nym porad;ono sobie d;i/ki

*i/ks;ym *ydatkom na s;koły i inne instytu"-e słu?H"e *y"ho*y*aniu d;ie"i

Problem nie był du?y1 ;anim pokolenie to nie uko<";yło d*ud;iestu lat1 dla";ego

*i/" miałby byL *i/ks;y1 kiedy b/d;ie miało lat siedemd;iesiHt lub

d;ie*i/Ld;iesiHtM

Istotnym *y;na";nikiem -est tuta- odsetek os@b pra"u-H"y"h * danym

społe";e<st*ie Ten odsetek był na-mnie-s;y * =4D roku 3ole-ny tak niski po;iom

-est pr;e*id;iany na-*";eGnie- * 20(0 roku1 ;godnie ; s;a"unkami administra"-i

opieki społe";ne- Pr;e*idy*ania tak odległe- pr;ys;łoG"i nie ma-H ;na";enia

Co *i/"e-1 defi"yt finanso*y systemu1 -aki mo?e *yniknHL ; konie";noG"i

opieki społe";ne- nad osobami stars;ymi ; *y?u lat po*o-enny"h1 ;ostał -u? d;iG

pokryty pr;e; *;rost podatk@* od os@b fi;y";ny"h * =4(6 roku1 kt@ry ;ostał

dokonany *łaGnie * tym "elu ! do ";asu kiedy ostatnia osoba ; pokolenia

po*o-ennego *y?u ode-d;ie ; tego G*iata1 społe";e<st*o b/d;ie ;na";nie bogats;e1

gdy? ka?dy pra"u-H"y b/d;ie *yt*ar;ał niepor@*ny*alnie *i/"e- ;asob@*

Innymi sło*y1 kry;ys tak napra*d/ mamy -u? ;a sobH ! *s;ystko1 "o

nad"iHga1 mo?na ro;*iH;aL ;a pomo"H takie- ";y inne- korekty

Tym";asem *yłania si/ inny r;e";y*isty kry;ys fiskalny1 miano*i"ie opieka;dro*otna +tany .-edno";one ma-H -eden ; na-bard;ienie*yda-ny"h system@*

opieki ;dro*otne- ro;*ini/tego G*iata1 * kt@rym kos;ty per #apita sH ;na";nie

*y?s;e ni? * inny"h kra-a"h i * kt@rym usługi sH na ;na";nie ni?s;ym po;iomie

+ystem opieki ;dro*otne- -est pry*atny i to -est -eden ; po*od@* -ego

nie*ydolnoG"i1 gdy? kos;ty administro*ania takim systemem sH ;de"ydo*anie

*y?s;e ni? kos;ty administro*ania programem 'edi"are r;Hdo*y program opieki

;dro*otne-1 kt@ry -est * +tana"h .-edno";ony"h alternaty*H dla program@*

pry*atny"hU ";y publi";nymi programami opieki ;dro*otne- * inny"h kra-a"h

)ysokie kos;ty to tylko -edna ; *ielu inny"h *ad pry*atnego systemu opieki

;dro*otne-

!le reformaJ systemu opieki ;dro*otne- nie ;na-du-e si/ * programie $ushaPo-a*ia si/ ;atem paradoks: pra*d;i*y i bard;o po*a?ny kry;ys fiskalny nie -est

kry;ysem1 a to1 "o kry;ysem nie -est1 *ymaga drasty";ny"h d;iała<1 aby pogors;yL



funk"-ono*anie *yda-nego systemu1 kt@ry -est "ałkiem ;dro*y

a"-onalni obser*ator;y ;a";nH pos;uki*aL r@?ni" mi/d;y systemem opieki

społe";ne- i systemami opieki ;dro*otne-1 kt@re b/dH mogły *ytłuma";yL ten

paradoks

Niekt@re po*ody *yda-H si/ o";y*iste Nie mo?na rus;aL systemu opieki

;dro*otne-1 kt@ry ;na-du-e si/ pod kontrolH firm ube;pie";enio*y"h i korpora"-ifarma"euty";ny"h Taki system -est odporny i b/d;ie odporny na*et *tedy1 kiedy

b/d;ie st*ar;ał ogromne problemy finanso*e ;upełnie inne ni? kos;ty osobo*eU1

dop@ki -akiG inny sektor o *ielkie- sile finanso*e-1 na pr;ykład pr;emysł

produk"y-ny1 nie *e-d;ie * t/ d;ied;in/ lub 5 lepie- 5 dop@ki formalne instytu"-e

demokraty";nego społe";e<st*a nie ;a";nH *ystar";a-H"o dobr;e d;iałaL dla dobra

tego społe";e<st*a1 aby dobro to było brane pod u*ag/ pr;y t*or;eniu polityki

Inny po*@d: opieka so"-alna nie ma *i/ks;e- *artoG"i dla bogaty"h1 "ho"ia?

-est nie;b/dna dla pr;etr*ania lud;i pra"y1 lud;i biedny"h1 ty"h1 kt@r;y po;osta-H

na utr;ymaniu taki"h os@b1 ora; dla os@b niepełnospra*ny"h ! -ako program

r;Hdo*y ma tak niskie kos;ty administro*ania1 ?e nie ma ni" do ;aofero*ania

instytu"-om finanso*ym Pr;ynosi on kor;yGL tylko s;erokim masomspołe";nymJ1 a nie ;amo?nym oby*atelomJ1 u?y*a-H" -/;yka Thorsteina eblena

+ystem opieki ;dro*otne- d;iała -ednak bard;o dobr;e dla ty"h lud;i1 kt@r;y

sH *a?ni &pieka medy";na -est tak napra*d/ ra"-ono*ana pr;e; boga"t*o1 a

ogromne ;yski płynH do pry*atny"h firm d;i/ki praktykom ;ar;Hd";ym

nasta*ionym na ;yski1 a nie na opiek/ ;dro*otnH +;erokim masom społe";nym

mo?na ud;ielaL *ykład@* o odpo*ied;ialnoG"i

!meryka<ski 3ongres *pro*ad;ił nieda*no pr;episy reformu-H"e ;asady

bankru"t*a1 kt@re sH ;na";nie mnie- kor;ystne dla s;eroki"h mas społe";ny"h

'nie- *i/"e- poło*a ogłas;any"h * +tana"h .-edno";ony"h bankru"t*

oby*atelski"h -est spo*odo*ana *ysokimi kos;tami le";enia

&pinia publi";na i ofi"-alna polityka pono*nie sH * konflik"ie Tak -ak *

pr;es;łoG"i1 *i/ks;oGL !merykan@* opo*iada si/ ;a po*s;e"hnym ube;pie";eniem

;dro*otnym Poda-H" -eden "hoLby pr;ykład 5 * 2006 roku1 * badania"h opinii

społe";ne- pr;epro*ad;ony"h pr;e; )ashington Post i tele*i;-/ !$C1 (0 pro"ent



respondent@* u;nało po*s;e"hnH opiek/ ;dro*otnH ;a spra*/ *a?nie-s;H ni?

niskie podatkiJ

!bstrahu-H" ;upełnie od po*y?s;y"h opinii1 nale?y st*ierd;iL1 ?e opieka

so"-alna opiera si/ na *y-Htko*o niebe;pie";ne- ;asad;ie 5 tros"e o to1 aby

niepełnospra*na *do*a na drugim ko<"u miasta miała "o -eGL eformator;yJ

opieki so"-alne- *oleliby ra";e-1 abyGmy kon"entro*ali si/ na maksymali;o*aniu

*łasne- konsump"-i i na posłus;e<st*u *ład;y Troska o inny"h ora; pr;y-mo*anie

odpo*ied;ialnoG"i ;a takie spra*y1 -ak ;dro*ie i emerytury1 to dla ni"h k*estie

gł/boko *y*roto*e



6kryte zamiary w wojnie w Iraku

= #IPC! 200 &3O

) s*oim pr;em@*ieniu ; 2( ";er*"a 200 roku pre;ydent $ush pr;ekony*ał1 ?ein*a;-a na Irak ;ostała pr;epro*ad;ona -ako ";/GL G*iato*e- *o-ny ;

terrory;memJ1 kt@rH to";H +tany .-edno";one ) r;e";y*istoG"i1 -ak si/

spod;ie*ano1 in*a;-a ;*i/ks;yła ;agro?enie terrory;mem1 byL mo?e na*et

;na";nie

P@łpra*dy1 bł/dne informa"-e i ukryte ;amiary "haraktery;u-H ofi"-alne

komunikaty * spra*ie ameryka<ski"h moty*@* ro;po";/"ia *o-ny * Iraku od

samego -e- po";Htku &statnie re*ela"-e na temat poGpie"hu1 ; -akim *s;";/to

*o-n/1 sH -es;";e bard;ie- *yraSne poGr@d "haosu1 kt@ry pustos;y kra- i stano*i

;agro?enie dla regionu1 a *łaG"i*ie dla "ałego G*iata

) 2002 roku +tany .-edno";one i )ielka $rytania proklamo*ały s*o-e

pra*o do in*a;-i na Irak1 gdy? kra- ten ro;*i-ał bro< maso*ego ra?enia $yło to-edyne pytanieJ1 -ak nieustannie podkreGlali $ush1 premier $lair i i"h

*sp@łpra"o*ni"y $yła to te? -edyna podsta*a u;yskania pr;e; $usha ;gody od

3ongresu na u?y"ie siły

&dpo*iedS na to -edyne pytanieJ po-a*iła si/ kr@tko po in*a;-i1 kiedy

nie"h/tnie pr;y;nano: bro< maso*ego ra?enia nie istniała +;ybko -ednak r;Hd i

doktrynalne media spreparo*ały no*e po*ody i uspra*iedli*ienia *o-ny

!merykanie nie lubiH myGleL o sobie -ak o agresora"h1 ale *łaGnie ; brutalnH

agres-H mieliGmy do ";ynienia * IrakuJ 5 st*ierd;ił 9ohn Pra5 dos1 ekspert *

d;ied;inie be;pie";e<st*a narodo*ego i *y*iadu1 * s*o-e- ksiH?"e Hood"in!ed

po dokładnym pr;estudio*aniu dokument@* Prados opisu-e plan pr;ekonania

!meryki i G*iata1 ?e *o-na * Iraku była konie";na i pilnaJ1 reali;o*any pr;e;

$usha -ako studium pr;ypadku nieu";"i*oG"i r;Hdu Q R kt@ra *ymagała

e*identnie niepra*d;i*y"h komunikat@* pr;eka;y*any"h opinii publi";ne- i

be;";elne- manipula"-i informa"-ami *y*iado*";ymiJ



)e*n/tr;ne pismo ; ,o*ning +treet1 kt@re i ma-a 200 roku opubliko*ał

+unday TimesJ1 ora; inne dost/pne od nieda*na ta-ne dokumenty to dodatko*e

do*ody os;ust*a

Pismo po*stało po spotkaniu gabinetu *o-ennego $laira1 kt@re odbyło si/ 26

lip"a 2002 roku1 na kt@rym sir i"hard ,earloe1 s;ef bryty-skiego *y*iadu

;agrani";nego1 oG*iad";ył1 ?e dane *y*iado*";e i fakty były naginane na potr;eby

politykiJ1 aby upra*omo"niL ro;po";/"ie *o-ny * Iraku

Pismo to ;a*iera r@*nie? *ypo*iedS bryty-skiego ministra obrony1 eoffa

Koona1 kt@ry po*ied;iał1 ?e +tany .-edno";one ro;po";/ły -u? d;iałania Vma-H"e

pr;yg*oSd;iLW Irak1 aby *y*r;eL pres-/ na re?imJ

$ryty-ski d;iennikar; 'i"hael +mith1 kt@ry dotarł do tego pisma i opubliko*ał

-e1 ro;*inHł temat * nast/pny"h artykuła"h Pr;yg*a?5 d?anieJ to obe-mo*ało

na-*yraSnie- kampani/ po*ietr;nH koali"-i1 kt@ra miała spro*oko*aL Irak do

d;iałania1 na;*anego * piGmie #asus bei pretekst do *ypo*ied;enia *o-nyU

+amoloty ro;po";/ły bombardo*ania południo*ego Iraku * ma-u 2002 roku 5

;r;u"ono * tym miesiH"u =0 ton bomb1 ;godnie ; ofi"-alnymi danymi r;Hdu

bryty-skiego Pr;yg*a?5 d?anieJ spe"-alnie ro;po";/ło si/ pod konie" sierpnia *e

*r;eGniu ;r;u"ono 1D ton bombUInnymi sło*y1 $ush i $lair ro;po";/li s*o-H *o-n/ nie * mar"u 2006 roku1

-ak *s;ys"y *ier;H1 ale pod konie" sierpnia 2002 roku1 s;eGL tygodni pr;ed

;at*ierd;eniem pr;e; 3ongres ak"-i militarne- pr;e"i* Irako*iJ 5 pis;e +mith

$ombardo*ania pr;edsta*iano -ako d;iałania obronne ma-H"e o"hroniL

samoloty koali"-i * strefie ;aka;u lot@* Irak składał protesty * &rgani;a"-i

Narod@* .-edno";ony"h1 ale nie dał si/ *"iHgnHL * pułapk/ od*etu =

,la strateg@* ;e +tan@* .-edno";ony"h i ; )ielkie- $rytanii in*a;-a na Irak

miała o *iele *i/ks;e ;na";enie ni? *o-na ; terroremJ )iele informa"-i mo?na

;naleSL * agen"-a"h *y*iado*";y"h ty"h pa<st* ) pr;edd;ie< in*a;-i1 *

poufnym dokumen"ie st*or;onym pr;e; Narodo*H ad/ )y*iadu National

Intelligen"e Coun"il1 NICU1 kt@ra -est "entrum strat/5gi";ne- d;iałalnoG"i *y*iado*";e-1 pr;e*id;iano1 ?e in*a;-a na Irak pod

;*ier;"hni"t*em +tan@* .-edno";ony"h ;*i/ks;y popar"ie dla polityk@*



islamski"h i dopro*ad;i do gł/boki"h pod;iał@* * ira"kim społe";e<st*ie1

podatnym na agresy*ny *e*n/tr;ny konfliktJ 5 pisali *e *r;eGniu 200 roku *

Ne* Bork TimesieJ ,ouglas 9ehl i ,aid +anger

) grudniu 200 roku1 o ";ym doni@sł 9ehl kilka tygodni p@Snie-1 Narodo*a

ada )y*iadu ostr;egała1 ?e konflikt * Iraku i inne mo?li*e konflikty *

pr;ys;łoG"i pr;y";yniH si/ do ;doby"ia pr;e; grupy terrorysty";ne no*y"h";łonk@*1 teren@* do s;kole< i *ied;y te"hni";ne- ora; pos;er;H ba;/ -/;yko*H

grup terrorysty";ny"h no*e- klasy1 dla kt@ry"h pr;emo" polity";na stanie si/ "elem

samym * sobieJ

oto*oGL na-*a?nie-s;y"h strateg@* do *ysta*ienia si/ na ry;yko ";/sts;y"h

atak@* terrorysty";ny"h nie o;na";a o";y*iG"ie1 ?e sH oni ;ado*oleni ; taki"h

re;ultat@* &;na";a to ra";e-1 ?e nie sH one dla ni"h bard;o istotne * osiHganiu

inny"h "el@*1 taki"h -ak kontrolo*anie -edny"h ; na-*i/ks;y"h G*iato*y"h ;ł@?

suro*"@* energety";ny"h

9eGli +tany .-edno";one utr;yma-H kontrol/ nad Irakiem1 gd;ie ;na-du-H si/

drugie pod *;gl/dem *ielkoG"i na G*ie"ie ;asoby ropy nafto*e- ora; -edne ;

na-*i/ks;y"h ;ł@? inny"h suro*"@* energety";ny"h1 *;mo"ni to ;de"ydo*aniestrategi";ne ;na";enie +tan@* .-edno";ony"h i i"h *pły* na gł@*ny"h ry*ali *

obe"nym tr@-polarnym G*ie"ie1 kt@ry ks;tałtu-e si/ od tr;yd;iestu lat:

;domino*ana pr;e; +tany .-edno";one !meryka P@łno"na1 uropa ora; !;-a

P@łno"no5)s"hodnia1 po*iH;ana ; gospodarkami !;-i Południo*e- i !;-i

Południo*o5)s"hodnie-

To ra"-onalne ro;umo*anie1 o";y*iG"ie pr;y ;ało?eniu1 ?e pr;etr*anie

";ło*ieka nie -est s;";eg@lnie istotne * por@*naniu ; posiadaniem na kr@tko

*ład;y i boga"t*a I nie -est to ni" no*ego Taka polityka ;dar;ała si/ -u? * historii

9edynH r@?ni"H mi/d;y ";asami *sp@ł";esnymi a historiH -est to1 ?e * dobie broni

nuklearne- sta*ka -est niepor@*ny*alnie *i/ks;a



P.BPI+B

= ) k*estii be;pra*nego *pro*ad;enia strefy ;aka;u lot@* i groSny"h

skutk@* tego kroku dla ludnoG"i "y*ilne- odsyłam do ksiH?ki on +pone"ka

5if- ferent 9ind of +ar ; 200D roku



(ziedzictwo )iroszimy i wsp&*czesnyterror

2 +IPNI! 200 &3O

Pr;ypada-H"a * tym miesiH"u ro";ni"a ;r;u"enia bomby atomo*e- na Kiros;im/ i

Nagasaki ;mus;a do tr;eS*e- refleks-i i ;ara;em do s;";ere- nad;iei1 ?e ten horror

nigdy si/ nie po*t@r;y Pr;e; s;eGLd;iesiHt lat atak atomo*y na -apo<skie miasta

n/kał G*iato*H *yobraSni/1 ale na-*yraSnie- nie a? tak mo"no1 ?eby stra"h ten

dopro*ad;ił do ograni";enia ro;*o-u i ro;s;er;ania bard;ie- ;ab@-";e- broni

maso*ego ra?enia

Podobne oba*y1 kt@re pre;ento*ano * literatur;e te"hni";ne- na długo pr;ed

*ydar;eniami ; == *r;eGnia1 doty";H tego1 ?e bro< nuklearna *";eGnie- ";y p@Snie-

mo?e *paGL * r/"e grup terrorysty";ny"h

Nieda*ne ;ama"hy terrorysty";ne * #ondynie * lip"u 200 roku sH -es;";e

-ednym ostr;e?eniem1 * -aki spos@b mo?e nast/po*aL eskala"-a atak@*od*eto*y"h 5 niepr;e*id;ianie1 dopro*ad;a-H" na*et do *ydar;e< ;na";nie

gors;y"h ni? te1 kt@re nastHpiły * Kiros;imie i Nagasaki

*iato*e mo"arst*o samo sobie pr;y;na-e pra*o do *ypo*iadania *o-en

*edług *łasnego u;nania1 ;godnie ; doktrynH spod;ie*ane- konie";noG"i

samoobronyJ1 kt@ra obe-mu-e ka?dH e*entualnoGL1 -akH u;na ono ;a *ystar";a-H"H

rodki do nis;";enia pr;e"i*nika ma-H byL nieograni";one

)ydatki *o-sko*e +tan@* .-edno";ony"h sH mnie- *i/"e- na takim samym

po;iomie -ak *ydatki *o-sko*e "ałe- res;ty G*iata1 ; kolei spr;eda? u;bro-enia

pr;e; tr;yd;ieG"i osiem p@łno"noameryka<ski"h firm ; kt@ry"h tylko -edna -est *

3anad;ieU to ponad D0 pro"ent G*iato*ego handlu broniH od 2002 roku nastHpił

*;rost o 2 pro"entUTr*a-H *ysiłki1 aby umo"niL t/ "ienkH niL1 na kt@re- *isi nas;e pr;etr*anie

Na-*a?nie-s;ym d;iałaniem było pr;y-/"ie * =470 roku traktatu



o niero;pr;estr;enianiu broni maso*ego ra?enia egularnie ;*oły*ana

konferen"-a * spra*ie traktatu1 organi;o*ana "o pi/L lat1 odbyła si/ ostatnio *

+tana"h .-edno";ony"h * ma-u 200 roku

Istnienie traktatu -est ;agro?one1 gł@*nie dlatego1 ?e kra-e dysponu-H"e

broniH nuklearnH nie sH * stanie go dotr;ymaL1 s;";eg@lnie ;apis@* artykułu

";*artego1 ;godnie ; kt@rym sH one ;obo*iH;ane do pode-mo*ania d;iała< *dobre- *ier;eJ * "elu *yelimino*ania broni nuklearne- +tany .-edno";one sH *

";oł@*"e pa<st*1 kt@re odma*ia-H stoso*ania ;apis@* artykułu ";*artego

traktatu 'ohamed l$aradei1 s;ef 'i/d;ynarodo*e- !gen"-i nergii !tomo*e-1

podkreGla1 ?e nie"h/L -edne- ;e stron do *ypełnienia s*oi"h ;obo*iH;a< rod;i

nie"h/L po;ostały"h stronJ

$yły pre;ydent 9immy Carter oskar?ył +tany .-edno";one o to1 ?e sH

gł@*nym spra*"H ero;-i traktatu Pr;ekonu-H"1 ?e "hroniH G*iat pr;ed groSbH

ro;*i-ania broni nuklearne- pr;e; Irak1 #ibi/1 Iran ";y 3ore/ P@łno"nH1 pr;y*@d"y

ameryka<s"y nie tylko ;nieGli u siebie ograni";enia *ynika- H"e ; traktatu1 ale

r@*nie? ma-H plany testo*ania i ro;*o-u no*y"h broni1 * tym po"isk@*

antybalisty";ny"h1 po"isk@* penetru-H"y"h pod po*ier;"hniH ;iemi i tam *ybu"ha-H"y"h1 ;*any"h Vnis;";y"ielami bun5 kr@*W1 i byL mo?e r@*nie? no*y"h

Vmały"hW bomb .*olnili si/ r@*nie? od *";eGnie-s;y"h ;obo*iH;a< i obe"nie

gro?H1 ?e pier*si u?y-H broni nuklearne- pr;e"i* pa<st*om1 kt@re -e- nie ma-HJ

) "iHgu lat1 kt@re upłyn/ły od ;nis;";enia Kiros;imy1 ;agro?enie to

*ielokrotnie niemal si/ ur;e";y*istniło Na-bard;ie- ;nanH spra*H był kuba<ski

kry;ys rakieto*y ; paSd;iernika =4D2 roku1 na-niebe;pie";nie-s;a "h*ila *

d;ie-a"h lud;koG"iJ1 -ak * 2002 roku ;au*a?ył na konferen"-i * Ka*anie !rthur

+"hlesinger1 historyk i były dorad"a pre;ydenta 9ohna 8 3ennedyYego

*iat był o *łos od nuklearne- ;agładyJ 5 *spomina obert '"Na5 mara1

minister obrony ;a pre;ydentury 3ennedyYego1 kt@ry r@*nie? brał ud;iał *

konferen"-i * Ka*anie ) ma-o*o5";er*"o*ym *ydaniu pisma 8oreign !ffairsJ ;

200 roku -ego *spomnieniom to*ar;ys;y ostr;e?enie o nad"hod;H"e-

apokalipsieJ

'"Namara u*a?a obe"nH polityk/ +tan@* .-edno";ony"h * spra*ie broni



nuklearne- ;a niemoralnH1 nielegalnH1 niepotr;ebnH ; militarnego punktu *id;enia

i ogromnie niebe;pie";nHJ1 st*ar;a-H"H ry;yko dla inny"h narod@* i dla nas

samy"h1 kt@rego nie mo?emy ak"epto*aLJ1 ;ar@*no ry;yko pr;ypadko*ego lub

nie;amier;onego odpalenia po"isk@* nuklearny"hJ1 kt@re -est nie ak"epto*alnie

*ysokieJ1 -ak i ry;yko stania si/ "elem nuklearnego ataku terroryst@* '"Namara

podpisu-e si/ pod opiniH *yra?onH pr;e; )illiama PerryYego1 ministra obrony

pełniH"ego s*o-H funk"-/ ;a pre;ydentury $illa Clintona1 ?e istnie-e ponad

pi/Ld;iesi/"iopro"ento*e pra*dopodobie<st*o nuklearnego ataku na "ele *

+tana"h .-edno";ony"h * "iHgu na-bli?s;e- dekadyJ

Podobne opinie sH ";/sto *yra?ane pr;e; ;nany"h analityk@* ) ksiH?"e

8u#ear (errorism ; 200 roku raham !llison1 ekspert do spra* stosunk@*

mi/d;ynarodo*y"h na Oni*ersyte"ie Kararda1 m@*i o po*s;e"hnym

pr;ekonaniu *Gr@d os@b odpo*ied;ialny"h ;a be;pie";e<st*o narodo*eJ 5 do

kt@ry"h i on nale?y 5 ?e atak ; *ykor;ystaniem brudne- bombyJ -est

nieuniknionyJ1 a atak ; *ykor;ystaniem bomby nuklearne- -est *yso"e

pra*dopodobny1 -eGli materiały ro;s;";epialne 5 nie;b/dne do produk"-i ładunk@*

nuklearny"h 5 nie b/dH be;pie";nie od;yski*ane i str;e?one !llison m@*i o

";/G"io*ym suk"esie1 -akim ;ako<";yły si/ *ysiłki ;mier;a-H"e do takie- kontroli1pod-/te na po";Htku lat d;ie*i/Ld;iesiHty"h `` *ieku ; ini"-aty*y senator@* +ama

Nunna i i"harda #ugara1 a kt@re ;ostały ;ni*e";one -u? * pier*s;y"h dnia"h

ur;/do*ania administra"-i $usha1 kiedy sparali?o*ał -e1 -ak to na;y*a senator

9oseph $iden1 ideologi";ny idioty;mJ

)as;yngto<ska administra"-a odło?yła na bok programy ;mier;a-H"e do

niero;pr;estr;eniania broni nuklearne- i poG*i/"a s*o-H energi/ i ;asoby na to1 aby

u*ikłaL kra- * *o-n/1 u"ieka-H" si/ pr;y tym do os;ust*a1 a nast/pnie na to1 aby

opano*aL katastrof/1 -akH spo*odo*ała * Iraku roSby i stoso*anie siły

;a"h/"a-H do pra" nad ro;*i-aniem broni nuklearne-1 podobnie -ak do

terrorysty";ny"h ak"-i d?ihadu

Pr;epro*ad;ona na *ysokim s;";eblu anali;a *o-ny ; terroremJ d*a lata poin*a;-i skon"entro*ała si/ na k*estii porad;enia sobie ; no*ym pokoleniem

terroryst@*1 s;kolony"h * Iraku * "iHgu ostatni"h d*@"h latJ1 -ak pis;e +usan $





11 września i doktryna szlac'etnyc'zamiar&w

60 +IPNI! 200 & 3 O

Nie -est łat*ym ;adaniem ;ro;umieL stosunki mi/d;ylud;kie ) niekt@ry"h

*ypadka"h -est to trudnie-s;e ni? ro;*iH;anie problem@*1 ; -akimi ;maga-H si/

nauki pr;yrodni";e 'atka Natura nie ud;iela goto*y"h odpo*ied;i1 ale

pr;yna-mnie- nie pr;e"hod;i same- siebie * t*or;eniu pr;es;k@d * ;ro;umieniu

s*oi"h po";yna<

) stosunka"h mi/d;ylud;ki"h -est konie";ne odkry*anie i usu*anie

pr;es;k@d po*stały"h *skutek obo*iH;u-H"y"h doktryn1 do ";ego tr;eba u?yL

pe*ny"h Grodk@*1 kt@re biorH si/ be;poGrednio ; kon"entra"-i siły C;asami

pr;y;na-e si/ to *prost1 -ak u";ynił +amuel Kuntingon1 profesor pra*a

administra"y-nego ; Karardu1 kt@ry *y-aGnił1 -akH funk"-/ spełniało ;agro?enie ;e

strony .*iH;ku ad;ie"kiego * =4(= roku1 kiedy administra"-a eagana ro;kr/"ała

;imnH *o-n/ $yL mo?e tr;eba b/d;ie pr;edsta*iL Qinter*en"-/ i inne d;iałania

militarneR * taki spos@b1 aby spo*odo*aL mylne *ra?enie1 ?e *rogiem1 ; kt@rym

si/ *al";y1 -est .*iH;ek ad;ie"ki 5 pisał )łaGnie * ten spos@b +tany .-edno";one

post/pu-H -u? od ";as@* doktryny TrumanaJ

+ystemy doktrynalne na-";/G"ie- pr;edsta*ia-H s*oi"h *rog@* -ako diabł@*

*"ielony"h * "elu *spar"ia *ysiłk@* marketingo*y"h Takie i"h

"haraktery;o*anie ";asem -est trafne1 ale ;brodnie r;adko sH Sr@dłem u"iekania si/

do siły * *al"e ; "elem1 kt@ry stoi na drod;e reali;a"-i bie?H"y"h plan@*

Na-no*s;H ilustra"-H takiego post/po*ania -est +addam Kusa-n 5 be;bronny

"el pr;edsta*iany -ako ogromne ;agro?enie dla nas;ego istnienia1 kt@ry był

po*iH;any ; ;ama"hami ; == *r;eGnia i kt@ry ;no*u nas ;aataku-e )=4(2 roku administra"-a eagana *ykreGliła1 b/dH"y pod r;Hdami +addama1

Irak ; listy pa<st* *spiera-H"y"h terrory;m1 a u";yniła tak po to1 aby mo?na było



ro;po";HL *ysyłanie militarne- i *s;elkie- inne- pomo"y dla tego ;brodni";ego

tyrana Pomo" ta1 kt@ra mi/d;y innymi obe-mo*ała Grodki do produk"-i broni

maso*ego ra?enia1 była kontynuo*ana długo po na-*i/ks;y"h ;brodnia"h

dokonany"h pr;e; +addama i po ;ako<";eniu -ego *o-ny ; Iranem )y";yn ten1

ra";e- ;nany1 podpada pod mil";H"H umo*/1 ?e Vnie byłoby dobr;eW *spominaL o

tym akurat fak"ieJ1 m@*iH" sło*ami &r*ella

Tr;eba t*or;yL fałs;y*e *ra?enie nie tylko * stosunku do aktualny"h

*ielki"h s;atan@*J1 ale r@*nie? "o do *łasne- *y-Htko*e- s;la"hetnoG"i

+;";eg@lnie agres-a i terror mus;H byL pr;edsta*iane -ako samoobrona i -ako

oddanie dla *ielki"h *i;-i

9apo<ski "esar; Kirohito * deklara"-i kapitula"-i * sierpniu =4 roku m@*ił

do s*oi"h poddany"h: )ypo*ied;ieliGmy *o-n/ !mery"e i )ielkie- $rytanii1 gdy?

nas;ym pra*d;i*ym pragnieniem było ;ape*nienie 9aponii o"hrony1 a *s"hodnie-

!;-i stabili;a"-i1 i dale"y byliGmy od myGli o narus;aniu su*erennoG"i inny"h

pa<st* lub pos;er;aniu *łasny"h terytori@*J

Kistoria mi/d;ynarodo*y"h ;brodni -est pr;epełniona podobnymi

s;la"hetnymi ;amiarami niemal na *skroG )=46 roku1 kiedy nad"iHgały ";arne"hmury na;i;mu1 'artin Keidegger *;y*ał Niem"y1 aby upr;ed;iły ;agro?enie

*o-enne1 kt@re rod;i si/J po;a i"h grani"ami ,;i/ki odrod;one- pod r;Hdami

na;ist@* no*e- du"ho*e- energiiJ Niem"y były * ko<"u ;dolne pod-HL si/

history";ne- mis-iJ obrony G*iata pr;ed uni"est*ieniemJ pr;e; obo-/tne masyJ

;e*s;Hd1 s;";eg@lnie ; !meryki i os-i

Na*et osoby na-bard;ie- inteligentne i "e"hu-H"e si/ na-*y?s;H moralnoG"iH

ulega-H te- patologii ) s;";yto*ym okresie bryty-ski"h ;brodni * India"h i China"h

9ohn +tuart 'ili1 ";ło*iek1 kt@ry doskonale o ty"h ;brodnia"h *ied;iał1 napisał

s*@- klasy";ny ese- o inter*en"-a"h humanitarny"h1 * kt@rym ponaglał )ielkH

$rytani/ do -ak na-s;ybs;ego pod-/"ia si/ takie- mis-i 5 na*et -eGli b/d;ie ona

u;nana ;a ha<b/J pr;e; ;a"ofane narody uropy1 kt@re nie potrafiH po-HL1 ?e

!nglia -est a*angardH G*iataJ1 narodem1 kt@ry d;iała -edynie * słu?bie innymJ1

sama ponos;H" kos;t ;apro*ad;enia poko-u i spra*iedli*oG"i na G*ie"ie

)i;erunek -edynego spra*iedli*ego *yda-e si/ niemal *s;e"hobe"ny )



+tana"h .-edno";ony"h -ednym ;e stały"h temat@* -est poG*i/"enie *

;apro*ad;aniu demokra"-i i niepodległoG"i "ierpiH"emu G*iatu

) G*ie"ie nauki i * media"h po*s;e"hny -est poglHd1 ?e ameryka<ska

polityka ;agrani";na os"ylu-e mi/d;y d*iema spr;e";nymi tenden"-ami 9edna ;

ni"h -est na;y*ana )ilsono*skim ideali;mem od )ilsona )oodro*a1 pre;ydenta

+tan@* .-edno";ony"h * ";asie pier*s;e- *o-ny G*iato*e-U1 opartym na

s;la"hetny"h inten"-a"h ,ruga to tr;eS*y reali;m1 kt@ry m@*i1 ?e musimy ;daL

sobie spra*/ ; ograni";enia nas;y"h s;la"hetny"h ;amiar@* Te d*ie tenden"-e to

-edyne1 -akie istnie-H

$e; *;gl/du na retoryk/1 trudno nie dostr;e" element@* pra*dy * obser*a"-i

historyka !rno 'ayera1 ?e od =47 roku !meryka -est gł@*nym spra*"H terroru

pa<st*o*egoJ i inny"h łobu;erski"h d;iała<J1 *y*ołu-H" nie;mierne kr;y*dy1

;a*s;e * imi/ demokra"-i1 *olnoG"i i spra*iedli*oG"iJ

,la +tan@* .-edno";ony"h *rogiem od da*ien da*na po;osta-e nie;ale?ny

na"-onali;m1 s;";eg@lnie kiedy istnie-e oba*a1 ?e stanie si/ on *irusemJ sie-H"ym

"horob/1 m@*iH" -/;ykiem Kenryego 3issingera1 kt@rego ten u?y*ał1 opisu-H"

demokra"-/ so"-alisty";nH * Chile1 ;apro*ad;anH po *ybor;e +aladora !llende na

ur;Hd pre;ydenta * =470 roku )irus ten musiał byL ;atem *ykor;eniony 5 i ;ostał *ykor;eniony == *r;eGnia =476 roku1 * dniu1 kt@ry ";/sto -est na;y*any * !mery"e

Fa"i<skie- pier*s;ym == *r;eGniaJ

Tego *łaGnie dnia1 po lata"h d;iałalnoG"i *y*roto*e- pro*ad;one- pr;e;

+tany .-edno";one1 *o-ska do*od;one pr;e; generała !ugusta Pino5 "heta

;aatako*ały pała" pre;ydenta Chile !llende ;ginHł1 a G"isłe- popełnił samob@-st*o1

nie "h"H" paGL ofiarH ataku1 kt@ry obalił na-stars;H i na-bard;ie- ?y*H demokra"-/

!meryki Fa"i<skie- Pino"het ustano*ił brutalny re?im &fi"-alna li";ba ofiar

Gmiertelny"h tego pier*s;ego == *r;eGniaJ *yniosła 612 tysiH"a os@b1 r;e";y*istH

li";b/ ofiar po*s;e"hnie s;a"u-e si/ na d*a ra;y tyle ) stosunku do li";by

mies;ka<"@* -est ona r@*no*a?na 05=00 tysiH"om ofiar * +tana"h

.-edno";ony"h &fiarami okrutny"h tortur padło p@Snie- 60 tysi/"y os@b1 -ak si/s;a"u-e1 "o odpo*iada1 * stosunku do li";by mies;ka<"@*1 700 tysiH"om ofiar

tortur * +tana"h .-edno";ony"h



)as;yngton ;de"ydo*anie popierał re?im Pino"heta i odegrał niepoGledniH

rol/ * -ego po";Htko*ym suk"esie )kr@t"e po tym Pino"het s;ybko pr;ystHpił do

integra"-i pa<st* !meryki Fa"i<skie- popierany"h pr;e; +tany .-edno";one1

r;Hd;ony"h pr;e; *o-sko*y"h dyktator@*1 * mi/d;ynarodo*H sieL pa<st*

stosu-H"y"h terrory;m pa<st*o*y1 ;*anH &pera"-H 3ondorJ1 kt@ra siała

spustos;enie * !mery"e Fa"i<skie-

9est to -edna ;e ;byt li";ny"h ilustra"-i lanso*ania demokra"-iJ na te- p@łkuli

i *s;/d;ie ind;ie-

) te- "h*ili ka?e si/ nam *ier;yL1 ?e mis-a +tan@* .-edno";ony"h *

!fganistanie i Iraku to ;apro*ad;anie tam demokra"-i

To niepra*da1 ?e V mu;ułmanie niena*id;H nas;e- *olnoG"iW1 oni ra";e-

niena*id;H nas;e- politykiJ 5 głosi raport opubliko*any *e *r;eGniu 200 roku

pr;e; ad/ Nauko*H &brony ,efense +"ien"e $oard1 ,+$U1 kt@ra -est "iałem

dorad";ym Pentagonu1 doda-H"1 ?e kiedy dyploma"-a ameryka<ska m@*i o

;apro*ad;aniu demokra"-i *Gr@d społe";noG"i islamski"h1 -est to *id;iane -ako

hipokry;-a dla *łasny"h "el@*J ) o";a"h mu;ułman@*1 ";ytamy dale- * rapor"ie1

ameryka<ska okupa"-a !fganistanu i Iraku nie dopro*ad;iła tam do demokra"-i1 a

-edynie do *i/ks;ego "haosu i "ierpie<J,aid ardner * s*oim artykule * 8inan"ial TimesJ * lip"u 200 roku1

"ytu-H" po*y?s;y raport1 pis;e: ) *i/ks;oG"i !rabo*ie sH pr;ekonani1 ?e to &sama

bin #aden obalił status ,uo' nie eorge ) $ush1 Qponie*a?R ataki ; == *r;eGnia

spra*iły1 ?e .a"h@d i -ego arabs"y despoty";ni so-us;ni"y nie mogli -u? dłu?e-

ignoro*aL układu polity";nego1 kt@ry ;rod;ił GlepH niena*iGL *obe" ni"hJ Ten sHd

mo?e si/ oka;aL ;byt optymisty";ny

Nie po*inno d;i*iL1 ?e +tany .-edno";one1 podobnie -ak inne mo"arst*a

kiedyG i obe"nie1 d;iała-H * imieniu strategi";ny"h i ekonomi";ny"h interes@*

dominu-H"y"h sektor@* ;a pomo"H retoryki s*o-ego *y-Htko*ego poG*i/"enia

na-*y?s;ym *artoG"iom

) tle katastrofy ro;gry*a-H"e- si/ * Iraku be;kryty";na *iara * s;la"hetne;amiary op@Snia -edynie s;alenie potr;ebnH ;mian/ na leps;e * pode-G"iu i polity"e



Administracja 3us'a w czasie sezonu'uragan&w

60 ).NI! 200 &3O

) miar/ -ak "i1 kt@r;y pr;e?yli huragan 3atrina1 stara-H si/ odbudo*aL s*o-e ?y"ie

na no*o1 sta-e si/ "ora; bard;ie- *yraSne1 ?e katastrof/ t/ popr;ed;iła gromad;H"a

si/ od długiego ";asu bur;a nie*łaG"i*y"h priorytet@* polityki

) rapor"ie pr;ygoto*anym pr;ed == *r;eGnia 8ederalna !gen"-a .ar;Hd;ania

3ry;yso*ego 8ederal mergen"y 'anagement !gen"y1 8'!U *ymieniała *ielki

huragan1 kt@ry pr;es;edł nad No*ym &rleanem1 -ako -ednH ; tr;e"h na-bard;ie-

pra*dopodobny"h katastrof mogH"y"h na*ied;iL +tany .-edno";one ,*ie

po;ostałe to atak terrorysty";ny * No*ym 9orku i tr;/sienie ;iemi * +an

8ran"is"o

No*y &rlean stał si/ priorytetem dla agen"-i * sty";niu 200 roku1 kiedy -e-

@*";esny dyrektor1 obe"nie -u? od*ołany1 'i"hael $ro*n1 *r@"ił ; !;-i1 gd;ieoglHdał ;nis;";enia po tsunami No*y &rlean to była na-*i/ks;a katastrofa1 o

kt@re- ro;ma*ialiGmy 5 po*ied;iał VNe* Bork Timeso*i rie # Tolbert1 były

pra"o*nik 8ederalne- !gen"-i .ar;Hd;ania 3ry;yso*ego 5 'ieliGmy obses-/ na

punk"ie No*ego &rleanu ; po*odu ry;ykaJ ok pr;ed uder;eniem 3atriny

agen"-a pr;epro*ad;iła ; suk"esem symula"-/ ak"-i na *ypadek katastrofy1 -akH

byłoby ;nis;";enie pr;e; huragan No*ego &rleanu1 ale opra"o*ane pr;e; niH plany

nie ;ostały nigdy *dro?one

) tym niepo*od;eniu *a?nH rol/ odegrała *o-na &dd;iały *ardii

Narodo*e-1 kt@re ;ostały *ysłane do Iraku1 ;abrały ;e sobH mn@st*o potr;ebnego

* taki"h sytua"-a"h spr;/tu1 * tym d;iesiHtki po-a;d@* ;dolny"h do porus;ania si/

na terena"h ;alany"h pr;e; *od/1 samo"hody Kumees1 tanko*"e i generatory1kt@re byłyby potr;ebne na *ypadek *ielkie- katastrofy 5 donosił V)all +treet

9ournalW 5 )ysoki rangH ofi"er armii ameryka<skie- po*ied;iał1 ?e odm@*iono



*ysłania ";*arte- brygady d;iesiHte- ,y*i;-i @rskie- ; 8ort Polk1 ponie*a?

-ednostka ta1 kt@ra li";y kilka tysi/"y ?ołnier;y1 -est * okresie pr;ygoto*a< do mis-i

* !fganistanieJ

$iurokraty";ne mane*ry r@*nie? były *a?nie-s;e ni? ry;yko katastrofy

naturalne- $yli pra"o*ni"y 8ederalne- !gen"-i .ar;Hd;ania 3ry;yso*ego

opo*ied;ieli Chi"ago TribuneJ1 ?e mo?li*oG"i -e- d;iałania ;ostały ;de"ydo*anie

ograni";oneJ ;a ";as@* pre;ydentury eorgeYa ) $usha1 kiedy agen"-a stała si/

";/G"iH ,epartamentu $e;pie";e<st*a )e*n/tr;nego1 -e- Grodki ;ostały

;mnie-s;one1 a pro"edury biurokraty";ne si/ ro;rosły1 nastHpił drena? m@;g@*J1

gdy? ;demoty*o*ani pra"o*ni"y odes;li1 na -e- ";ele ;aG stanHł kumpel polity";ny

$usha1 kt@ry nie miał ?adny"h k*alifika"-i 3iedyG -edna ; na-*a?nie-s;y"h agen"-i

federalny"hJ1 obe"nie nie sied;i na*et na tylnym sied;eniuJ1 -ak po*ied;iał

8inan"ial TimesJ rie Koldeman1 dyrektor ;ar;Hdu sytua"-i kry;yso*y"h *

hrabst*ie 3ing * stanie )as;yngton !gen"-a ma s*o-e mie-s"e * baga?niku

samo"hodu nale?H"ego do ,epartamentu $e;pie";e<st*a )e*n/tr;negoJ

Ci/"ia fundus;y dokonane pr;e; $usha * 200 roku skłoniły 3orpus

In?ynier@* armii ameryka<skie- do ograni";enia pra" nad ;abe;pie";eniami pr;ed

po*od;iH1 * tym nie;b/dnym umo"nieniem *ał@* pr;e"i*po*od;io*y"h1 kt@re"hroniły No*y &rlean ) bud?e"ie na 200 rok pr;ygoto*anym pr;e; r;Hd $usha

pr;e*id;iano kole-nH ;na";nH reduk"-/ nakład@* na te "ele 5 "o stało si/

spe"-alnoG"iH tego r;Hdu1 podobnie -ak ;de"ydo*ane ograni";enie *ydatk@* na

be;pie";e<st*o transportu publi";nego tu? pr;ed atakiem bombo*ym na londy<ski

system transportu publi";nego * lip"u 200 roku

$rak troski o Grodo*isko naturalne to kole-ny element1 kt@ry pr;y";ynił si/ do

katastrofalny"h skutk@* huraganu 'okradła tereny ;ale*o*eU pomaga-H

;reduko*aL sił/ huraganu i g*ałto*ny"h ule*1 ale 5 -ak napisała +andra Postel1

ekspert * d;ied;inie meliora"-i1 * Christian +"ien"e 'onitorJ 5 * *i/ks;oG"i nie

istniały one * momen"ie uder;enia huraganu 3atrinaJ1 ";/G"io*o dlatego1 ?e

administra"-a $usha * 2006 roku skute";nie reali;o*ała *obe" mokradeł polityk/V;ero stratW1 kt@ra ;ostała ;apo";Htko*ana pr;e; r;Hd $usha senioraJ

#i";ba os@b1 kt@re ;gin/ły i u"ierpiały ; po*odu huraganu 3atrina1 -est



niemo?li*a do obli";enia1 s;";eg@lnie *Gr@d na-biednie-s;y"h mies;ka<"@*1

*iadomo ;a to na pe*no1 ?e 2( pro"ent mies;ka<"@* No*ego &rleanu ?y-e *

ub@st*ie 5 i -est to *skaSnik ponad d*ukrotnie *y?s;y ni? Grednia * "ałym kra-u

Pod";as pre;ydentury $usha *skaSnik ub@st*a * +tana"h .-edno";ony"h *;r@sł1

a opieka ;e strony pa<st*a ;de"ydo*anie si/ ;mnie-s;yła +kutki tego były tak

pora?a-H"e1 ?e na*et pra*i"o*e media były pr;era?one skalH ;nis;";e<1 -aka

dotkn/ła biednH1 ;*łas;";a koloro*H ludnoGL

Pod";as kiedy prasa na pier*s;y"h strona"h pr;edsta*iała obra;y lud;kiego

nies;";/G"ia1 na dals;y"h donosiła1 ?e republika<s"y pr;y*@d"y be;;*ło";nie

pr;ystHpili do d;iała<1 *ykor;ystu-H" *s;ystkie dost/pne Grodki i sposoby

niesienia pomo"y dla ;nis;";onego pr;e; huragan *ybr;e?a * "elu ;apro*ad;enia

s;eroki"h konser*aty*ny"h d;iała< ekonomi";ny"h i so"-alny"hJ1 -ak pisał )all

+treet 9ournalJ

rodki te pr;y-/ły form/ ;a*ies;enia pr;epis@* naka;u-H"y"h ;apłat/ pr;e;

r;Hdo*y"h ;le"eniobior"@* i pr;eka;ania pr;esiedlonym d;ie"iom ou"her@* 5

kole-ne podst/pne d;iałanie pr;e"i*ko systemo*i publi";ne- eduka"-i &be-mo*ały

one tak?e ;niesienie restryk"-i ;*iH;any"h ; o"hronH Grodo*iska i ;niesienie

podatk@* ma-Htko*y"h dla ofiar Gmiertelny"h * stana"h dotkni/ty"h pr;e;huraganJ 5 *ielkie dobrod;ie-st*o dla os@b u"ieka-H"y"h ;e slums@* No*ego

&rleanu )s;ystkie te d;iałania udo*adnia-H tak napra*d/1 nie po ra; pier*s;y

;res;tH1 ?e "yni;m nie ma grani"

) "ałe- te- po*od;i uton/ła troska o potr;eby miast i potr;eby lud;i @r/

bier;e k*estia ro;s;er;ania globalne- domina"-i i *e*n/tr;ne- kon"entra"-i

boga"t*a i *ład;y

&bra;y "ierpie< * Iraku ";y skutk@* huraganu 3atrina nie byłyby * stanie

poka;aL konsek*en"-i bard;ie- dobitnie



Inteligentny projekt8 i jego konsekwencje

2 #I+T&P!,! 200 &3O

Pre;ydent eorge ) $ush -est ;*olennikiem nau";ania * s;koła"h ;ar@*no teorii

e*olu"-i1 -ak i teorii inteligentnego pro-ektuJ1 po to1 aby lud;ie ;dali sobie spra*/1

o "o to";y si/ debataJ

.*olenni"y teorii inteligentnego pro-ektuJ *yra?a-H poglHd1 ?e *s;e"hG*iat

-est ;byt skompliko*any1 aby m@gł po*staL be; ud;iału siły pot/?nie-s;e- ni?

e*olu"-a ";y dob@r naturalny ,la krytyk@* inteligentny pro-ektJ to krea"-oni;m 5

dosło*na interpreta"-a 3si/gi od;a-u 5 bard;o nieudana lub po prostu be;myGlna1

r@*nie interesu- H"a1 "o nie;ro;umiała1 -ak to ;a*s;e by*a ; pra*dH * nau"e1

;anim si/ "oG ;ro;umie ) ;*iH;ku ; tym nie mo?e byL ?adne- debatyJ

Nau";anie teorii e*olu"-i od da*na było trudne * +tana"h .-edno";ony"h

&be"nie ;rod;ił si/ narodo*y ru"h ;a nau";aniem teorii inteligentnego pro-ektuJ * s;koła"h +pra*a ta miała głoGnH odsłon/ * sHd;ie * ,oer * stanie

Pensyl*ania1 gd;ie *ład;e oG*iato*e *pro*ad;iły na lek"-a"h biologii

obo*iH;ko*y *ykład o teorii inteligentnego pro-ektuJ1 a rod;i"e1 ma-H"y na

*;gl/d;ie ;apisany * ameryka<skie- konstytu"-i ro;d;iał pa<st*a od 3oG"ioła1

;askar?yli t/ de"y;-/

) interesie spra*iedli*oG"i osoby pis;H"e pre;ydento*i pr;emo*y po*inny

trakto*aL go po*a?nie *tedy1 kiedy ka?H mu t*ierd;iL1 ?e s;koły ma-H pre;ento*aL

ot*arty umysł i nau";aL *s;ystki"h teorii 9ak na ra;ie program nau";ania nie

obe-mu-e -ednego o";y*istego poglHdu: teorii *rogiego pro-ektu

) pr;e"i*ie<st*ie do teorii inteligentnego pro-ektuJ1 na kt@rH nie ma

?adny"h do*od@*1 teoria *rogiego pro-ektu -est poparta tonami empiry";ny"hdo*od@*1 ;na";nie *i/ks;H i"h iloG"iH ni? teoria e*olu"-i ,ar*ina1 i to * ;akresie

-ednego kryterium: okru"ie<st*1 ; kt@rymi mamy do ";ynienia * G*ie"ie



Tak ";y ina";e-1 tłem obe"ny"h spor@* mi/d;y ;*olennikami e*olu"-i i

inteligentnego pro-ektuJ -est po*s;e"hne odr;u"anie odkryL nauko*y"h1 "o -est

;-a*iskiem si/ga-H"ym daleko *ste"; ameryka<skie- historii i *ykor;ysty*anym

"yni";nie dla osiHgania *Hski"h "el@* polity";ny"h * "iHgu ostatniego

L*ierL*ie";a

Teoria inteligentnego pro-ektuJ rod;i pytania o to1 ";y -est mHdr;e ignoro*aL

nauko*e do*ody * k*estia"h na-istotnie-s;y"h dla narodu i dla G*iata 5 taki"h -ak

globalne o"ieplenie

+taromodny konser*atysta *ier;yłby * *artoGL idei oG*ie"enia 5

ra"-onalnoG"i1 kryty"y;mu1 *olnoG"i sło*a1 *olnoG"i do ;ada*ania pyta< 5 i

pr@bo*ałby pr;ystoso*aL -e do *arunk@* ?y"ia *sp@ł";esnego społe";e<st*a

&-"o*ie ;ało?y"iele1 kt@r;y byli d;ieLmi oG*ie"enia1 bronili ty"h idei i * b@la"h

t*or;yli konstytu"-/1 kt@ra da*ała *olnoGL religi-nH i odd;ielała pa<st*o od

3oG"ioła +tany .-edno";one1 mimo mes-ani;mu pre;ento*anego od ";asu do ";asu

pr;e; pr;y*@d"@*1 nie sH pa<st*em teokraty";nym

) nas;y"h ";asa"h *rogoGL administra"-i $usha *obe" nauko*y"h do"ieka<

sta-e si/ dla G*iata ry;yko*na 3atastrofa ekologi";na 5 be; *;gl/du na to1 ";y

*ier;ymy1 ?e G*iat istnie-e od ";as@* opisy*any"h * 3si/d;e od;a-u1 ";y te?istnie-e od eon@* 5 -est ;byt po*a?na1 aby -H ignoro*aL

Pod";as pr;ygoto*a< do s;";ytu ( latem 200 roku narodo*e akademie

nauk *s;ystki"h pa<st* grupy * tym ameryka<skaU1 *ra; ; pa<st*o*ymi

akademiami nauk ; Chin1 Indii i $ra;ylii1 *e;*ały pr;y*@d"@* bogaty"h kra-@* do

pilny"h d;iała< ma-H"y"h na "elu ;a?egnanie globalnego o"ieplenia lub -ego

;minimali;o*anie Nauko*e ;ro;umienie ;mian klimatu -est obe"nie

*ystar";a-H"e do tego1 aby uspra*iedli*iL s;ybkie d;iałania 5 st*ierd;a-H nauko*"y

* s*oim oG*iad";eniu 5 Istotne -est1 aby *s;ystkie narody *ied;iały1 -akie

d;iałania1 efekty*ne kos;to*o1 mogH pod-HL od ;ara;1 aby pr;y";yniL si/ do

;na";ne- i długotr*ałe- reduk"-i * globalne- emis-i ga;@* "ieplarniany"hJ

) artykule ot*iera-H"ym -eden ; numer@* 8inan"ial TimesJ poparł tendS*i/k roguJ1 ;au*a?a-H" -edno";eGnie: Niestety1 $iały ,om i eorge ) $ush

upiera-H si/1 ?e *"iH? ;byt mało *iemy o ;-a*iska"h ;mienia-H"y"h klimatJ



Ignoro*anie do*od@* nauko*y"h na to1 ?e nas;e pr;etr*anie -est ;agro?one1

aby byL ;godnym ; poglHdem nauko*ym $usha1 -est rutynH 3ilka miesi/"y

*";eGnie-1 pod";as doro";nego spotkania !meryka<skiego +to*ar;ys;enia na r;e";

Post/pu * Nau"e !meri"an !sso"iation for the !dan"ement of +"ien"e1 !!!+U1

";oło*i ameryka<s"y klimatolod;y u-a*nili na-bard;ie- pr;ekonu-H"y do*@d1 -aki

doty"h";as pr;edsta*ionoJ1 na to1 ?e ;a globalne o"ieplenie odpo*iada ";ło*iek

pr;e; s*o-H d;iałalnoGL1 -ak donosi 8inan"ial TimesJ Nauko*"y pr;e*id;ieli

gł@*ne nast/pst*a klimaty";ne1 * tym ;na";ne ograni";enie ;asob@* *ody pitne-

* ty"h regiona"h1 * kt@ry"h dost/p do *ody -est ;ape*niony pr;e; r;eki ;asilane

pr;e; topnie-H"y Gnieg i lodo*"e

Inni s;ano*ani nauko*"y na te- same- konferen"-i pr;edsta*iali do*ody na

to1 ?e topnie-H"e lHdolody !rktyki i renlandii po*odu-H ;miany * ;asoleniu m@r;1

kt@re gro?H tym1 ?e pr;estanie d;iałaL &"eani";ny Pas Pr;esyło*y1 kt@ry

transferu-e "iepło ; obs;ar@* tropikalny"h do obs;ar@* polarny"h ;a

poGredni"t*em prHd@*1 taki"h -ak olfs;tormJ Takie ;miany mogH spo*odo*aL

;de"ydo*ane obni?enie temperatury * uropie p@łno"ne-

Podobnie -ak oG*iad";enie nauko*"@* ; narodo*y"h akademii nauk na

s;";y"ie pa<st* grupy (1 r@*nie? u-a*nienie na-bard;ie- pr;ekonu-H"egodo*odu1 -aki doty"h";as pr;edsta*ionoJ1 spotkało si/ ; minimalnym

;aintereso*aniem * +tana"h .-edno";ony"h1 mimo ro;głosu1 -aki nadano * tym

samym ";asie *pro*ad;eniu * ?y"ie protokołu ; 3ioto1 * ";ym nie brał ud;iału

na-*a?nie-s;y r;Hd na G*ie"ie

Tr;eba podkreGliL sło*o r;HdJ ,oniesienia o tym1 ?e +tany .-edno";one -ako

-edyne odma*ia-H pr;y-/"ia protokołu ; 3ioto1 sH pra*d;i*e tylko *@*";as1 gdy

okreGlenie +tany .-edno";oneJ nie obe-mu-e ameryka<skiego społe";e<st*a1 kt@re

mo"no popiera poro;umienie ; 3ioto 76 pro"ent oby*ateli 5 ;godnie ; *ynikami

bada< opinii publi";ne- pr;epro*ad;ony"h * lip"u 200 roku * rama"h

Programu na temat poglHd@* na polityk/ mi/d;ynarodo*HJU

$yL mo?e -edynie okreGlenie *rogi stosunekJ b/d;ie * stanie *łaG"i*ieopisaL sytua"-/1 * kt@re- nie u;na-e si/ ;de"ydo*anie nauko*y"h k*estii

;*iH;any"h ;e ;mianami klimatu +tHd ";ystoGL moralnaJ r;Hdu $usha obe-mu-e



r@*nie? -ego nons;alan"ki stosunek do losu nas;y"h *nuk@*



Ameryka 9o*udniowa w punkciezwrotnym

O,NI! 200 & 3 O

) -aki spos@b d;i/ki )ene;ueli płonH domo*e ogniska * 'assa"husettsMJ 5

";ytamy * pełnostroni"o*e- reklamie * -ednym ; gł@*ny"h ameryka<ski"h

d;iennik@*1 kt@rH ;le"ił P,+!1 *ene;uelski pa<st*o*y kon"ern nafto*y1 ora;

CIT&1 -ego filia ; sied;ibH * Kouston eklama m@*i o programie 5 *spieranym

pr;e; pre;ydenta )ene;ueli Kugo Cha5 e;a 5 spr;eda?y pr;e; )ene;uel/ taniego

ole-u opało*ego dla biedny"h mies;ka<"@* $ostonu1 Południo*ego $ronksu i

inny"h mie-s" * +tana"h .-edno";ony"h 9est to -eden ; bard;ie- ironi";ny"h

gest@*1 -akie kiedykol*iek *ystHpiły * dialogu P@łno"y ; Południem

'a to s*o-e tło Propo;y"-a )ene;ueli -est odpo*ied;iH na list grupy

ameryka<ski"h senator@*1 kt@r;y ;*r@"ili si/ do d;ie*i/"iu na-*i/ks;y"h kompanii

nafto*y"h ; proGbH o to1 aby pr;e;na";yły one ";/GL s*oi"h rekordo*y"h ;ysk@* napomo" biednym mies;ka<"om1 kt@ry"h nie staL na opła"anie ra"hunk@* ;a

ogr;e*anie 9edyna odpo*iedS nades;ła ; CIT&

3omentar;e na temat te- propo;y"-i1 -akie po-a*ia-H si/ * +tana"h

.-edno";ony"h1 sH * na-leps;ym *ypadku urHga-H"e1 kiedy m@*i si/ o tym1 ?e

Chae;1 kt@ry oskar?a administra"-/ $usha o pr@b/ obalenia s*o-ego r;Hdu1

pr;edsta*ia propo;y"-/ po*odo*any -edynie moty*ami polity";nymi 5 *

pr;e"i*ie<st*ie do1 na pr;ykład1 ";ysto humanitarny"h program@* !meryka<skie-

!gen"-i do spra* o;*o-u 'i/d;ynarodo*ego

&le- opało*y Chae;a to tylko -edno ; *ielu *y;*a< r;u"any"h pr;e; !meryk/

Fa"i<skH r;Hdo*ym strategom ; )as;yngtonu łoGne protesty pod";as *i;yty

pre;ydenta $usha na +;";y"ie &bu !meryk * !rgentynie * listopad;ie 200 rokudobr;e ilustru-H ten dylemat

&d )ene;ueli a? po !rgentyn/1 "ala p@łkula *ymyka si/ spod kontroli1 *



miar/ -ak *e *s;ystki"h niemal kra-a"h *ład;/ pr;e-mu-H r;Hdy "entro5le*i"o*e

Na*et * !mery"e rodko*e-1 kt@ra *"iH? "ierpi ; po*odu skutk@*1 -akimi

;ako<";yła si/ *o-na ; terroremJ pro*ad;ona pr;e; pre;ydenta eagana1 kontrol/

;a"ho*u-e si/ ; na-*y?s;H trudnoG"iH

d;enne społe";noG"i !meryki Południo*e- stały si/ ;na";nie bard;ie-

akty*ne i *pły*o*e1 s;";eg@lnie * $oli*ii i k*ador;e1 kt@re sH gł@*nymi

produ"entami energii i gd;ie społe";noG"i te spr;e"i*ia-H si/ *yt*ar;aniu pali* i

ga;u lub te? "h"H1 aby i"h produk"-a odby*ała si/ pod kontrolH i"h *łasny"h

r;Hd@* Niekt@re na*et na*ołu-H do st*or;enia narodu india<skiegoJ * !mery"e

Południo*e-

Tym";asem uma"nia si/ *e*n/tr;na integra"-a gospodar";a1 odrad;a-H"

tenden"-e i;ola"y-ne si/ga-H"e ";as@* his;pa<ski"h podbo-@* Co *i/"e-1

*sp@łpra"a Południa ; Południem1 s;";eg@lnie gospodar";a1 roGnie1 a pr;e*od;H -e-

na-*i/ks;e kra-e $ra;ylia1 epublika Południo*e- !fryki1 IndieU !meryka

Fa"i<ska ;*i/ks;a s*o-e obroty handlo*e ; OniH urope-skH i Chinami1 "o nie -est

*olne od problem@*1 ale ma poten"-ał ro;*o-u1 s;";eg@lnie * *ypadku

eksporter@* suro*"@* naturalny"h1 -ak $ra;ylia ";y Chile +poGr@d *s;ystki"h

pa<st* !meryki Fa"i<skie- pra*dopodobnie )ene;uela ma na-G"iGle-s;e stosunki ;Chinami i planu-e ;*i/ks;aL spr;eda? ropy nafto*e- do Chin * rama"h d;iała<1

kt@ry"h "elem -est *i/ks;e unie;ale?nienie si/ od *rogiego r;Hdu +tan@*

.-edno";ony"h

Na-bard;ie- dra?li*ym problemem dla )as;yngtonu -est )ene;uela1 kt@ra

;aspoka-a = pro"ent ;apotr;ebo*ania +tan@* .-edno";ony"h na rop/ nafto*H

Pre;ydent Kugo Chae;1 *ybrany * =44( roku1 pre;entu-e tego typu nie;ale?noGL1

kt@rH +tany .-edno";one na;y*a-H buntem 5 podobnie -ak -ego so-us;nik1 8idel

Castro ) 2002 roku )as;yngton *sparł *i;-/ demokra"-i pre;ydenta $usha1

ud;iela-H" pomo"y pr;e*roto*i *o-sko*emu1 kt@ry na kr@tko obalił r;Hd Chae;a

!dministra"-a $usha musiała -ednak ustHpiL pod na"iskiem spr;e"i*u *obe"

pr;e*rotu1 -aki ;rod;ił si/ * "ałe- !mery"e Południo*e-1 ora; ; po*odu s;ybkiegopokonania *y*roto*"@* pr;e; og@lnonarodo*e po*stanie

,odatko*y niepok@- *y*ołu-e * )as;yngtonie to1 ?e )ene;uela i 3uba



na*iH;u-H bli?s;e rela"-e )sp@lne umo*y kuba<sko5*ene;uelskie g*arantu-H

pomo" medy";nH tym lud;iom1 kt@r;y nie ma-H nad;iei u;yskania -e- * inny spos@b1

a finansu-e ten program )ene;uela

Chae; *ielokrotnie *ygry*ał nad;oro*ane *ybory i referenda1 mimo

ogromne- *rogoG"i ;e strony medi@* Popar"ie dla r;Hdu *ybranego * *olny"h

*ybora"h ogromnie *;rosło ;a pre;ydentury Chae;al

)ieloletni korespondent ; !meryki Fa"i<skie-1 Kugh 0Y+haughnessy1 *

artykule dla Irish TimesJ *y-aGnia1 dla";ego tak si/ d;ie-e: ) )ene;ueli1 gd;ie

pr;emysł nafto*y pr;e; ponad dekad/ st*or;ył elit/ superboga";y1 2 pro"ent os@b

poni?e- pi/tnastego roku ?y"ia pr;ymiera ; głodu1 a D0 pro"ent ty"h1 kt@r;y

uko<";yli pi/Ld;iesiHt d;ie*i/L lat1 nie ma * og@le ?adny"h do"hod@* 'nie- ni?

-edna piHta społe";e<st*a -est ob-/ta ube;pie";eniami społe";nymi ,opiero tera;1

;a pre;ydentury Chae;a1 QR leki ;a";/ły byL dost/pne dla ;ubo?ałe- *i/ks;oG"i *

tym bogatym1 le"; gł/boko pod;ielonym 5 a *i/" tak napra*d/ nie funk"-onu-H"ym

5 społe";e<st*ie &d ";asu1 kiedy *ygrał demokraty";ne *ybory i ro;po";Hł

reformy systemu ;dro*otnego i so"-alnego1 kt@ry tak Sle słu?ył *i/ks;oG"i

społe";e<st*a1 post/p * te- d;ied;inie byL mo?e nie -est s;ybki !le -est

dostr;egalnyJTera; )ene;uela sta-e si/ ";łonkiem 'C&+O 'er"ado Comun del +ur 5

)sp@lny ynek PołudniaU1 mi/d;ynarodo*e- organi;a"-i gospodar";e- !meryki

Południo*e- 'C&+O1 do kt@re- nale?H obe"nie !rgentyna1 $ra;ylia1 Parag*a-

i Orug*a-1 stano*i alternaty*/ dla Omo*y o *olnym handlu obu !merykJ 8ree

Trade !greement of the !me5 ri"asJU1 *spierane- pr;e; +tany .-edno";one

)a?nH k*estiH * tym regionie1 -ak i * inny"h regiona"h G*iata1 sH

alternaty*ne modele so"-alne i gospodar";e Po*stały ogromne1 be;pre"edenso*e

ru"hy społe";ne1 kt@re ro;*i-a-H ponadgrani";nH integra"-/1 ta ;aG 5 po;a spra*ami

gospodar";ymi 5 obe-mu-e pra*a ";ło*ieka1 o"hron/ Grodo*iska i kontakty

mi/d;ylud;kie u"hy te1 "o -est Gmies;ne1 sH na;y*ane antyglobali;a"y-nymiJ1

gdy? opo*iada-H si/ ;a globali;a"-H * interesie lud;i1 a nie in*estor@* i instytu"-ifinanso*y"h

Problemy +tan@* .-edno";ony"h * obu !meryka"h ro;"iHga-H si/ nie tylko na



południe1 ale i na p@łno" . o";y*isty"h po*od@* )as;yngton miał nad;ie-/1 ?e

b/d;ie m@gł si/ * *i/ks;ym stopniu opr;eL na 3anad;ie1 )ene;ueli i inny"h

dosta*"a"h ropy nafto*e- spo;a $liskiego )s"hodu !le stosunki 3anady ;e

+tanami .-edno";onymi sH bard;ie- napi/te i bo-o*eJ ni? kiedykol*iek *";eGnie-1

a *s;ystko to ; po*odu1 mi/d;y innymi1 spr;e"i*u )as;yngtonu *obe" de"y;-i

N!8T!1 kor;ystny"h dla 3anady 9ak donosi 9oel $rinkley * Ne* Bork TimesieJ:

C;/G"io*o skutek tego -est taki1 ?e 3anada ";yni *ysiłki dla ustano*ienia

stosunk@* ; Chinami QiR niekt@r;y ur;/dni"y t*ierd;H1 ?e 3anada mo?e pr;enieGL

;na";nH ";eGL s*o-e- *ymiany handlo*e-1 s;";eg@lnie * ;akresie ropy nafto*e-1 ;e

+tan@* .-edno";ony"h na ChinyJ

;e";y*iG"ie1 )as;yngton musi mieL pra*d;i*y talent1 skoro udało mu si/

;ra;iL na*et 3anad/

Polityka )as;yngtonu *obe" !meryki Fa"i<skie- pogł/bia i;ola"-/ +tan@*

.-edno";ony"h &statni pr;ykład: po ra; ";ternasty ; r;/du .gromad;enie &g@lne

&rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h głoso*ało pr;e"i*ko ameryka<skiemu

embargu *obe" 3uby łoso*anie nad re;olu"-H ;ako<";yło si/ stosunkiem głos@*

=(2 do +tany .-edno";one1 I;rael1 )yspy 'arshalla i PalauU 'ikrone;-a si/

*str;ymała ! *i/" * r;e";y*istoG"i było to =(2 do =2

P.BPI+B

= Pr;epro*ad;one * grudniu 200D roku pr;e; u;nanH "hili-skH agen"-/

#ati5 nobar@metro badania opinii publi";ne- do*iodły1 ?e )ene;uela

otr;ymała drugH na-leps;H1 ;ara; po Orug*a-u mo?na na*et po*ied;ieL1 ?e

pier*s;H eN ae$u; o"en/ ;a demokra"-/ * kra-u1 *yb@r demokra"-i -ako

form/ r;Hd@* ora; u;nanie *ybor@* -ako na-leps;ego sposobu na

dokony*anie ;mian Na-*y?e- uplaso*ały si/ * o"ena"h d;iałania r;Hdu1

kt@re u;nano -ako d;iałania dla og@łu1 a nie tylko dla grup na-bard;ie-

*pły*o*y"h O;yskała te? na-leps;e o"eny sytua"- i gospodar";e-1 perspekty*

na pr;ys;łoGL i polityki gospodar";e- r;Hdu $yła -ednym ; pi/"iu kra-@*1 *

kt@ry"h *i/ks;oGL społe";e<st*a o"eniła *ybory -ako u";"i*e & *ynika"h



ty"h bada< *spomniały media * +tana"h .-edno";ony"h1 kiedy pre;ydent

$ush *yrus;ał do !meryki Fa"i<skie-1 m@*iH" o *yraSnym

pr;e*artoG"io*aniu priorytet@* )as;yngtonu i usta*ieniu na ";ele i"h listy

k*estii odpo*ied;i na *y;*ania1 -akie sta*ia pre;ydent )ene;ueli Kugo

Chae;J #arry other1 Aush to Set ut Shift in &enda for7atin (rip' Ne*

Bork TimesJ ; D mar"a 2007 rokuU .na";enie faktu1 ?e $ush pr;e"i*sta*ia

si/ Chae;o*iJ pr;e; pr@b/ naGlado*ania -ego retoryki ale niestety nie -ego

program@*U1 nie ;ostało odnoto*ane Cho"ia? o *ynika"h bada< opinii

r;e";y*iG"ie * ko<"u *spomniano1 ale * takim aspek"ie1 ?e Chae; po;a

)ene;uelH -est tak samo negaty*nie o"eniany -ak $ush 9ohn '"3innon1

'art 'offett1 Aush >oised to *ounter *haez' )all +treet 9ournalJ ; mar"a

2007 roku> +ara 'iller5#ana1 'ark i"e5&Eley1 *haez:s i 7ar&esse

+innin& 0ansbroad' Christian +"ien"e 'onitorJ ; mar"a 2007 rokuU

)spomniane artykuły to -edyne komentar;e bada<1 -akie *id;iałem * prasie1

kt@ra po*tar;a i *;ma"nia retoryk/ )as;yngtonu * k*estii nis;";enia

demokra"-i * )ene;ueli )s;ystko to -ednak ;aled*ie osiHga po;iom *"iH?

bi-H"y"h b/bn@* histery";ne- propagandy o Chae;ie * dominu-H"y"h

pra*i"o*y"h media"h * !mery"e Fa"i<skie- i "o stało si/ tak interesu-H"ymtematem1 ?e po*inno byL pr;edmiotem odr/bne- anali;y ) listopad;ie 200D

roku gloso*anie ;ako<";yło si/ stosunkiem głos@* =(6 do ty"h samy"h

";tere"h pa<st*U



6kryte znaczenie wybor&w w Iraku

+TBC.NI! 200D &3O

Pre;ydent $ush na;*ał ira"kie *ybory ; grudnia 200 roku kamieniem milo*ym

* mars;u ku demokra"-iJ +H one r;e";y*iG"ie kamieniem milo*ym1 tylko ?e nie

tego rod;a-u1 -aki "h"iałby *id;ieL )as;yngton

Pomi-a-H" ;nane deklara"-e s;la"hetny"h inten"-i składane pr;e; niekt@ry"h

pr;y*@d"@*1 sp@-r;my na histori/ 3iedy $ush *ra; ; bryty-skim premierem

Tonym $lairem dokonał in*a;-i na Irak1 upor";y*ie po*tar;anym pretekstem

ataku było -edno pytanieJ: C;y Irak ;nis;";y s*o-H bro< maso*ego ra?eniaM Po

kilku miesiH"a"h na to -edno pytanieJ ud;ielono nie*łaG"i*e- odpo*ied;i P@Snie-1

bard;o s;ybko1 pra*d;i*ym po*odem in*a;-i stała si/ mes-a<ska mis-aJ $usha1

polega-H"H na pr;yniesieniu demokra"-i Irako*i i $liskiemu )s"hodo*i

Nie;ale?nie od upły*a-H"ego ";asu1 demokraty;a"-a 5 b/dH"a skutkiem efektuGnie?ne- kuli 5 post/pu-e na*et *bre* temu1 ?e +tany .-edno";one pr@bo*ały *

ka?dy mo?li*y spos@b nie dopuG"iL do *ybor@* * Iraku ) sty";niu 200 roku

*ybory si/ odbyły1 gł@*nie ; po*odu maso*ego poko-o*ego spr;e"i*u *obe"

d;iała< +tan@* .-edno";ony"h1 kt@rego to spr;e"i*u ?ołnier;e ameryka<s"y nie byli

* stanie po*str;ymaL 3a?dy "hyba s;anu-H"y si/ obser*ator ;gad;a si/ ;

d;iennikar;ami 8inan"ial Ti5 mesaJ1 kt@r;y * mar"u 200 roku napisali1 ?e

po*odem1 dla kt@rego Q*yboryR si/ odbyły1 był up@r *ielkiego a-atollaha !lego al5

+istaniego1 kt@ry ;a*eto*ał tr;y propo;y"-e składane pr;e; okupant@* pod *od;H

+tan@* .-edno";ony"h1 aby -e odło?yL na p@łk/ lub osłabiLJ

Po*a?ne trakto*anie *ybor@* to ;*ra"anie u*agi na *ol/ narodu

Na-*a?nie-s;e pytanie dla okupa"y-ne- armii br;mi *i/": C;y oni nas tuta- "h"HM&dpo*iedS -est ;nana Od;ieliły -e- na pr;ykład *yniki bada< opinii

społe";ne-1 pr;epro*ad;one pr;e; ira"ki"h bada";y uni*ersyte"ki"h dla



bryty-skiego ministerst*a obrony * sierpniu 200 roku1 kt@re *y"iekły do

bryty-skie- prasy )yniki te uka;u-H1 ?e (2 pro"ent badany"h -est ;de"ydo*anie

pr;e"i*naJ obe"noG"i *o-sk koali"y-ny"h1 a mnie- ni? = pro"ent u*a?a1 ?e d;i/ki i"h

obe"noG"i popra*iło si/ be;pie";e<st*o

!nality"y ; $rookings Institution * )as;yngtonie donos;H1 ?e * listopad;ie

200 roku (0 pro"ent Iraki-";yk@* opo*iadało si/ ;a bard;o s;ybkim *y"ofaniem

?ołnier;y ameryka<ski"hJ Inne Sr@dła poda-H podobne opinie=

Tak *i/" siły koali"y-ne po*inny si/ *y"ofaL1 tak -ak "h"e tego nar@d ira"ki1

;amiast po;osta*aL i usilnie pr@bo*aL st*or;yL sateli"ki re?im1 kt@rego armia

byłaby pod pełnH kontrolH koali"-i

!le $ush i $lair nadal odma*ia-H ustalenia daty *y"ofania *o-sk1 -ak na ra;ie

*y"ofu-H" si/ symboli";nie ; pe*ny"h region@*1 gd;ie osiHgn/li -u? s*o-e "ele

9est dobry po*@d1 dla kt@rego +tany .-edno";one nie sH * stanie

;aak"epto*aL su*erennego1 mnie- lub bard;ie- demokraty";nego Iraku Nie poda-e

si/ go -ednak s;erokie- opinii publi";ne-1 gdy? po;osta-e on * spr;e";noG"i ;

obo*iH;u-H"H od da*na doktrynH: mamy *ier;yL1 ?e +tany .-edno";one

na-e"hałyby na Irak r@*nie? *tedy1 gdyby był on *yspH na &"eanie Indy-skim1 a

-ego gł@*nym produktem eksporto*ym byłyby og@rki maryno*ane1 nie ;aG ropanafto*a

,la ka?dego1 kto nie -est *ierny linii r;Hd;H"e- partii1 -est o";y*iste1 ?e

pr;e-/"ie kontroli nad Irakiem nie;miernie umo"niłoby *ład;/ +tan@*

.-edno";ony"h nad globalnymi ;asobami suro*"@* energety";ny"h1 "o -est

nie;*ykle istotnym Grodkiem do u;yskania kontroli nad G*iatem

.ał@?my1 ?e Irak sta-e si/ su*erenny i demokraty";ny )yobraSmy sobie1 -akH

by upra*iał polityk/ #udnoGL s;yi"ka na południu1 gd;ie ;na-du-e si/ *i/ks;oGL

ira"ki"h ;ł@? ropy nafto*e-1 u;yskałaby dominu-H"y *pły* Ta ";/GL ludnoG"i Iraku

opo*iadałby si/ ;a pr;y-a;nymi stosunkami ; s;yi"kim Iranem I"h rela"-e -u? sH

bliskie $adr $rigade1 ";yli ugrupo*anie ;bro-ne1 kt@re kontrolu-e *i/ks;oGL

południa Iraku1 ;ostało *ys;kolone * Iranie )yso"e *pły*o*i du"ho*ni islams"yr@*nie? od da*na podtr;ymu-H rela"-e ; Iranem1 * tym a-atollah al5+istani1 kt@ry *

Iranie si/ *y"ho*ał ! tym";aso*y r;Hd ira"ki1 ;domino*any pr;e; s;yit@*1



ro;po";Hł -u? na*iH;y*anie stosunk@* gospodar";y"h 5 i byL mo?e *o-sko*y"h ;

Iranem

Co *i/"e-1 tu? ;a grani"H1 * !rabii +audy-skie-1 mies;ka du?a1 bard;o

repres-ono*ana społe";noGL s;yi"ka 9akikol*iek ru"h * kierunku niepodległoG"i

Iraku na-pra*dopodobnie- nasili starania te- społe";noG"i o u;yskanie *i/ks;e-

autonomii i spra*iedli*oG"i Tak si/ składa1 ?e to r@*nie? sH regiony1 gd;ie

;na-du-H si/ na-*i/ks;e ;ło?a saudy-skie- ropy nafto*e-

)ynikiem m@głby byL luSny so-us; s;yi"ki1 obe-mu-H"y Irak1 Iran i ro5

ponoGne obs;ary !rabii +audy-skie-1 so-us; nie;ale?ny od )as;yngtonu i

kontrolu-H"y ogromnH iloGL G*iato*y"h ;asob@* ropy nafto*e-

Nie*yklu";one1 ?e taki blok1 pod pr;y*@d;t*em Iranu1 a ; ud;iałem Chin i

Indii1 pra"o*ałby nad *a?nymi pro-ektami energety";nymi

Iran byL mo?e ;re;ygnu-e ; uropy1 pr;ypus;";a-H"1 ?e ta nie ;e"h"e d;iałaL

nie;ale?nie od +tan@* .-edno";ony"h Chiny -ednak nie dad;H si/ ;astras;yL

,latego *łaGnie +tany .-edno";one tak bo-H si/ Chin

Chiny -u? tera; na*iH;u-H stosunki ; Iranem1 a na*et ; !rabiH +audy-skH1

;ar@*no militarne -ak i gospodar";e !;-aty"ka sieL be;pie";e<st*a energety";nego

opiera si/ na China"h i os-i1 ale pra*dopodobnie dołH";H do nie- tak?e Indie13orea i inni 9e?eli Iran p@-d;ie * tym kierunku1 mo?e staL si/ na-*a?nie-s;H

";/G"iH sie"i

Taki ro;*@- *ypadk@*1 * kt@rym byłaby mo?li*a ;ar@*no su*erennoGL

Iraku1 -ak i 5 byL mo?e 5 na-leps;y"h roponoGny"h obs;ar@* !rabii +audy-skie-1

byłby dla )as;yngtonu na-*i/ks;ym kos;marem

) Iraku odrad;a-H si/ r@*nie? ;*iH;ki ;a*odo*e1 "o -est bard;o *a?nym

faktem )as;yngton bo*iem opo*iada si/ ;a utr;ymaniem niekor;ystny"h dla

pra"u-H"y"h pr;epis@* pra*a pra"y *pro*ad;ony"h pr;e; +addama Kusa-na1 ale

ru"h ;*iH;ko*y i tak pro*ad;i s*o-H d;iałalnoGL1 mimo ty"h pr;epis@* i trudny"h

*arunk@* !kty*iG"i ru"hu sH mordo*ani Nikt nie *ie pr;e; kogo1 byL mo?e pr;e;

rebeliant@*1 byL mo?e pr;e; były"h ";łonk@* so"-alisty";ne- partii $aas1 a mo?epr;e; kogoG innego !le mimo to sH upar"i +H -ednH ; gł@*ny"h sil

demokraty";ny"h1 kt@ra ma s*o-e gł/bokie kor;enie * historii Iraku i kt@ra mo?e



si/ odrod;iL1 ku pr;era?eniu sił okupa"y-ny"h

Podsta*o*e pytanie br;mi: 9ak ;areagu-e .a"h@dM C;y staniemy po stronie

*o-sk okupa"y-ny"h1 kt@re pr@bu-H ;apobie" demokra"-i i su*erennoG"iM C;y te?

staniemy po stronie mies;ka<"@* IrakuM

P.BPI+B

= $adania opinii publi";ne-1 pr;epro*ad;one * poło*ie 200D roku pr;e;

,epartament +tanu ora; * rama"h Programu na temat poglHd@* na polityk/

mi/d;ynarodo*HJ1 do*od;H1 ?e d*ie tr;e"ie mies;ka<"@* $agdadu "h"e1 aby

*o-ska ameryka<skie *ys;ły naty"hmiast1 *i/ks;oGL ;aG ?Hda *y"ofania *o-sk

* "iHgu na-*y?e- roku



Zwycistwo )amasu i #lansowaniedemokracji8

4 #OT& 200D &3O

)ybor";e ;*y"i/st*o Kamasu -est ;ło*ies;";e1 ale niestety ;ro;umiałe * G*ietle

ostatni"h *ydar;e<

O";"i*e -est opisy*anie Kamasu -ako ugrupo*ania radykalnego1

ekstremisty";nego1 stosu-H"ego pr;emo" i b/dH"ego ;agro?eniem dla poko-u ora;

spra*iedli*ego polity";nego ro;*iH;ania sytua"-i * regionie !le tr;eba pami/taL1

?e * istotny"h k*estia"h Kamas nie -est tak bard;o ekstremalny1 -ak +tany

.-edno";one i I;rael Na pr;ykład Kamas t*ierd;i1 ?e ;god;i si/ podpisaL

długotermino*y ro;e-m na grani"y spr;ed ";er*"a =4D7 roku1 u;na*ane- na

G*ie"ie1 na ";as tr*ania nego"-a"-i nad polity";nym ro;*iH;aniem Pomysł ten -est

;upełnie ob"y I;raelo*i i +tanom .-edno";onym1 kt@re nie god;H si/ ;

-akimkol*iek ograni";eniem dla i"h s*obody stoso*ania pr;emo"y1 odma*ia-H

nego"-a"-i i upar"ie pre;entu-H stano*isko1 ?e -akiekol*iek polity";ne ro;*iH;anie

musi u*;gl/dniaL pr;e-/"ie pr;e; I;rael ;na";ny"h teren@* na .a"hodnim $r;egu

i byL mo?e ;apomniane );g@r;a olanU

Kamas ;*y"i/?ył d;i/ki połH";eniu ;de"ydo*anego oporu *obe" okupa"-i

militarne- i organi";ne- pra"y dla społe";e<st*a ora; słu?by dla biedny"h1 "o -est

praktykH1 kt@ra po;*ala ;dobyL głosy *ybor"@* *łaG"i*ie *s;/d;ie na G*ie"ie

,la administra"-i $usha to ;*y"i/st*o -est -es;";e -ednH pr;es;kodH *

reali;a"-i polityki dła*ienia ro;*iH;a< demokraty";ny"h1 kt@rH ofi"-alnie i ;godnie

; panu-H"H no*omo*a na;y*a si/ lanso*aniem demokra"-iJ

+tano*isko )as;yngtonu *obe" *ybor@* * Palestynie -est nie;mienne )ybory nie odby*ały si/ a? do Gmier"i 9asira !rafata1 ponie*a? było o";y*iste1 ?e

on by -e *ygrał )ybory 5 -ak ; tego *ynika 5 nie mogH si/ odby*aL1 -eGli mo?e -e



*ygraL nie*łaG"i*y kandydat mierL !rafata ;ostała okr;ykni/ta oka;-H do

ro;po";/"ia reali;a"-i *i;-iJ demokraty";ne- Palestyny1 -akH ma $ush 5 blade i

nie*yraSne odbi"ie mi/d;ynarodo*ego konsensusu "o do d*upa<st*o*ego

ro;*iH;ania1 kt@re +tany .-edno";one bloko*ały pr;e; tr;yd;ieG"i lat

&publiko*any pr;e; Ne* Bork TimesaJ ;ara; po Gmier"i !rafata artykuł

Hopin& 5emo#ra#y *an epa#e a >aestynian I#on' -ego autor1 +teen rlanger1

ro;po";yna *y-aGnieniem1 ?e era postarafato*ska b/d;ie ostatnim spra*d;ianem

*yra?ane- pr;e; !meryk/ *iary1 ?e *ybory da-H legityma"-/ na*et na-słabs;ym

instytu"-omJ

Pod konie" artykułu ";ytamy: Paradoks dla Palesty<";yk@* -est -ednak

*ielki ) pr;es;łoG"i administra"-a $usha spr;e"i*iała si/ *yborom *Gr@d

Palesty<";yk@* 'yGlano1 ?e *ybory spra*iH1 ?e pan !rafat b/d;ie pr;e; to

*yglHdał lepie- i ?e *ybory dad;H mu no*y mandat ora; mogH ;*i/ks;yL ;aufanie

dla Kamasu i -ego *ład;/J

3r@tko m@*iH"1 typo*y akt *iaryJ -est taki1 ?e *ybory to dobra r;e";1 ale pod

*arunkiem1 ?e i"h *ynik -est *łaG"i*y

Ten problem ma s*@- odpo*iednik ) Iraku maso*y poko-o*y op@r ;musił

)as;yngton i #ondyn do pr;y;*olenia na *ybory1 kt@re *";eGnie- pr@bo*ano bloko*aL ;a pomo"H *ielu r@?ny"h program@* napra*";y"hJ Nast/pu-H"e po tym

*ysiłki1 aby *płynHL na *yniki nie"h"iany"h *ybor@* pr;e; ;na";ne *spieranie

ulubionego kandydata administra"-i pa<st* okupa"y-ny"h i *yelimino*aL

nie;ale?ne media1 r@*nie? si/ nie po*iodły

)as;yngton u"iekł si/ do podobne- d;iałalnoG"i *y*roto*e- r@*nie? *

*ypadku Palestyny ) sty";niu 200D roku )ashington PostJ donosił1 ?e

ameryka<ska !gen"-a do spra* o;*o-u 'i/d;ynarodo*ego stała si/

nie*id;ialnym kanałemJ * *ysiłka"h ;mier;a-H"y"h do ;*i/ks;enia popularnoG"i

!utonomii Palesty<skie- * pr;ededniu *a?ny"h *ybor@*1 * kt@ry"h partia

r;Hd;H"a sta-e pr;ed po*a?nym *y;*aniem ;e strony radykalnego ugrupo*ania

islamskiego KamasJ ! Ne* Bork TimesJ poda-e1 ?e +tany .-edno";one *ydały=14 miliona dolar@* ; ro";nego1 *ynos;H"ego 00 miliony dolar@* bud?etu pomo"y

dla Palesty<";yk@* na kilkanaG"ie s;ybki"h ak"-i pr;ed *yborami * tym tygodniu1



ma-H"y"h popra*iL *Gr@d *ybor"@* *i;erunek r;Hd;H"e- frak"-i 8atah ora;

*;mo"niL t/ frak"-/ * *al"e polity";ne- ;e ;bro-nym ugrupo*aniem KamasJ

9ak to ;*ykle by*a1 konsulat +tan@* .-edno";ony"h *e *s"hodnie-

9ero;olimie ;ape*niał pras/1 ?e inten"-H ukryty"h d;iała< propagu-H"y"h 8atah

było -edynie *;mo"nienie demokraty";ny"h instytu"-i i demokraty";ny"h aktor@*

s"eny polity";ne-1 nie tylko 8atahJ

) +tana"h .-edno";ony"h i * kra-a"h .a"hodu na*et na-mnie-s;y Glad tego

typu ingeren"-i ; ;agrani"y ;nis;";yłby kandydata1 ale gł/boko ;akor;eniona

mentalnoGL imperialna dopus;";a taki rod;a- *pły*u na *ynik *ybor@* * ka?dym

innym mie-s"u G*iata I tym ra;em -ednak *ysiłki te były głoGnym nie*ypałem

Tera; r;Hdy +tan@* .-edno";ony"h i I;raela mus;H sobie -akoG porad;iL ;

radykalnH partiH islamskH1 kt@ra ;bli?a si/ do podobne- -ak ameryka<ska i i;raelska

nega"-i mi/d;ynarodo*ego konsensusu1 "ho"ia? nie * "ałoG"i1 -eGli Kamas

r;e";y*iG"ie "h"e ;god;iL si/ na u;nanie ro;e-mu na grani"a"h spr;ed =4D7 roku

&ddanie Kamasu spra*ie ;nis;";enia I;raelaJ sta*ia go na r@*ni ;e +tanami

.-edno";onymi i I;raelem1 kt@re formalnie oG*iad";yły1 ?e nie mo?e byL

dodatko*ego pa<st*a palesty<skiegoJ ";yli innego opr@"; 9ordaniiU1 dop@ki

Palesty<";y"y nie ;łagod;H s*o-ego skra-nego negaty*nego stano*iska ;popr;edni"h lat i nie ;god;H si/ na ut*or;enie pa<st*aJ na terena"h1 kt@re

po;osta-H po tym1 "o I;rael pr;e-mie od Palestyny

,la ;ro;umienia sporu *yobraSmy sobie od*rotnH sytua"-/ 5 ;god/ Kamasu

na to1 aby I;rael";y"y po;ostali * poro;r;u"any"h1 nie;dolny"h do samod;ielnego

ro;*o-u kantona"h1 odseparo*any"h od siebie *;a-emnie i od 9ero;olimy1 pod";as

gdy Palestyna pro*ad;iłaby ogromny program budo*y osiedli i in*esty"-e

infrastrukturalne * "elu pr;e-/"ia "enny"h ;iem i ;asob@*1 "o uniemo?li*ia

podr@?o*anie1 na*et pr;e-a;d dla karetek pogoto*ia I Kamas god;H"y si/ na;y*aL

te fragmenty pa<st*emJ

dyby padły propo;y"-e te- ;ubo?ałe- formy pa<st*o*oG"iJ1 bylibyGmy 5 i

słus;nie 5 pr;era?eni1 byłby to sygnał o odrad;aniu si/ na;i;mu i *e;*anie doposta*ienia Kamasu pr;ed 'i/d;ynarodo*ym Trybunałem +pra*iedli*oG"i ;a

na*oły*anie do ludob@-st*a1 "o byłoby pog*ał"eniem kon*en"-i * tym ;akresie



)@*";as1 po;y"-a Kamasu byłaby *łaG"i*ie taka sama -ak +tan@* .-edno";ony"h i

I;raela

P.BPI+B

3ilka dni po uka;aniu si/ tego artykułu ameryka<skie i europe-skie elity

dramaty";nie ;ademonstro*ały s*o-H G*iadomH niena*iGL dla demokra"-i



Azja: Ameryki i rz"dz"ce supermocarstwo

7 '!C! 200D &3O

Perspekty*a1 ?e uropa i !;-a mogH ;mier;aL * kierunku *i/ks;e- nie;ale?noG"i1

-u? od ";as@* drugie- *o-ny G*iato*e- stano*i problem ameryka<ski"h strateg@*

&ba*y te -es;";e si/ ;*i/ks;yły1 kiedy tr@-polarny por;Hdek G*iataJ 5 uropa1

!meryka P@łno"na i !;-a 5 ;a";Hł si/ *yraSnie ks;tałto*aL

. ka?dym dniem r@*nie? !meryka Fa"i<ska sta-e si/ "ora; bard;ie-

nie;ale?na &be"nie !;-a i obie !meryki ;a"ieGnia-H s*o-e stosunki1 pod";as kiedy

r;Hd;H"e supermo"arst*o1 d;i*ny st*@r ; ;e*nHtr;1 po?era sam siebie na skutek

niepo*od;e< na $liskim )s"hod;ie

egionalna integra"-a * !;-i i !mery"e Fa"i<skie- to "ora; *a?nie-s;a k*estia1

kt@ra ; perspekty*y )as;yngtonu o;na";a ;bunto*any G*iat1 *ymyka-H"y si/ spod

-ego kontroli .ło?a suro*"@* energety";ny"h sH o";y*iG"ie *s;/d;iena-*a?nie-s;ym ";ynnikiem1 obiektem sporu

Chiny1 * pr;e"i*ie<st*ie do uropy1 nie da-H si/ ;astras;yL )as;yngtono*i1

"o - est gł@*nH pr;y";ynH oba*1 - akie kra- ten bud;i *Gr@d ameryka<ski"h

strateg@* Na-lepie- ilustru-e to nast/pu-H"y dylemat: d;iałania konfronta"y-ne sH

hamo*ane pr;e; u;ale?nienie ameryka<ski"h korpora"-i od Chin -ako rosnH"ego

rynku dla i"h produkt@* ora; od "hi<ski"h re;er* finanso*y"h1 kt@re sta-H si/

po*oli tak *ielkie -ak -apo<skie

) sty";niu 200D roku kr@l !rabii +audy-skie- !bdullah od*ied;ił Pekin1 "o

-ak si/ o";eku-e1 dopro*ad;i do "hi<sko5saudy-skiego poro;umienia *;y*a-H"ego

do *i/ks;e- *sp@łpra"y mi/d;y obu pa<st*ami * ;akresie spr;eda?y ropy nafto*e-

i ga;u ora; in*esty"-i *;a-emny"hJ 5 donosi )all +treet 9ournalJ9u? tera; ;na";ne iloG"i ira<skie- ropy sH eksporto*ane do Chin1 te ;aG

;aopatru-H Iran * bro<1 "o oba kra-e ;ape*ne traktu-H -ako d;iałanie odstras;a-H"e



*obe" plan@* +tan@* .-edno";ony"h

Indie r@*nie? ma-H kilka mo?li*oG"i d;iałania 'ogH *ybraL *i/ks;e

u;ale?nienie od +tan@* .-edno";ony"h albo pr;yłH";yL si/ do nie;ale?nego bloku

a;-aty"kiego1 kt@ry si/ ks;tałtu-e i "ora; bard;ie- ;a"ieGnia stosunki ; produ"entami

ropy nafto*e- ; $liskiego )s"hodu +iddarth aradar-an1 ;ast/p"a redaktora

na";elnego ";asopisma KinduJ1 ;au*a?a1 ?e -eGli ``I *iek ma byL V*iekiem

!;-iW1 to pasy*na posta*a !;-i * sektor;e energety";nym musi si/ sko<";yLJ

3lu";o*a -est *sp@łpra"a mi/d;y Indiami i Chinami Podpisana * sty";niu

200D roku * Pekinie umo*a o";yG"iła Indiom i Chinom drog/ do *sp@łpra"y nie

tylko * ;akresie te"hnologii1 ale r@*nie? * ;akresie eksploata"-i i produk"-i pali*

*/glo*odoro*y"h1 "o -est partnerst*em mogH"ym ostate";nie ;mieniL r@*no*ag/

* G*iato*ym sektor;e nafto*ym i ga;o*ymJ 5 podkreGla aradar-an

Nast/pnym d;iałaniem1 kt@re si/ *łaGnie ro;*a?a1 -est handel na a;-aty"kim

rynku ropy * euro )pły* takiego kroku na mi/d;ynarodo*y system finanso*y i

na r@*no*ag/ na G*ie"ie m@głby byL ;na";ny

Nie po*inno ;atem d;i*iL1 ?e pre;ydent $ush od*ied;ił nieda*no Indie1

pr@bu-H" -e ;atr;ymaL pr;y +tana"h .-edno";ony"h i oferu-H" * tym "elu

*sp@łpra"/ * ;akresie energii nuklearne- ora; *abiH" innymi łap@*kamiJTym";asem * !mery"e Fa"i<skie- 5 od )ene;ueli a? po !rgentyn/ 5 *ład;/

pr;e-/ły r;Hdy "entrole*i"o*e d;enne społe";noG"i stały si/ bard;ie- akty*ne i

*pły*o*e1 s;";eg@lnie * $oli*ii i k*ador;e1 gd;ie albo domaga-H si/ kra-o*e-

kontroli nad produk"-H ropy nafto*e- i ga;u1 albo ?Hda-H na*et "ałko*itego

;apr;estania i"h produk"-i )ielu rd;enny"h mies;ka<"@* ty"h kra-@* nie *id;i

na-*yraSnie- po*odu1 dla kt@rego i"h ?y"ie1 i"h społe";e<st*a lub i"h kultura

miałyby byL ;akł@"ane lub nis;";one po to1 aby no*o-or";y"y mogli * s*oi"h

sua"h staL * korka"h uli";ny"h

)ene;uela1 na-*i/ks;y eksporter ropy nafto*e- na p@łkuli1 na*iH;ała

na-pra*dopodobnie- na-G"iGle-s;e spoGr@d *s;ystki"h pa<st* !meryki Fa"i<skie-

stosunki ; Chinami i planu-e ;*i/ks;aL eksport ropy do Chin1 "o -est ";/G"iH d;iała<;mier;a-H"y"h do mnie-s;ego u;ale?nienia od ot*ar"ie *rogo nasta*ionego do nie-

r;Hdu +tan@* .-edno";ony"h



)ene;uela pr;yłH";yła si/ do 'C&+O1 południo*oameryka<skie- unii

"elne-1 "o pr;e; argenty<skiego pre;ydenta Nestora 3ir"hnera ;ostało na;*ane

krokiem milo*ymJ * ro;*o-u tego bloku i ;ostało odebranie pr;e; bra;yli-skiego

pre;ydenta #ui;a Ina"io #ula da +il/ -ako no*y ro;d;iał * nas;e- integra"-iJ

)ene;uela opr@"; tego1 ?e dostar";a !rgentynie rop/ do produk"-i pali*1

;akupiła * 200 roku niemal -ednH tr;e"iH obliga"-i dłu?ny"h *yemito*any"h

pr;e; !rgentyn/1 "o -est elementem d;iała< * "ałym regionie1 kt@re ma-H na "elu

u*olnienie si/ ty"h kra-@* spod kontroli 'i/d;ynarodo*ego 8undus;u

)aluto*ego po d*@"h dekada"h katastrofalnego * skutka"h pr;estr;egania ;asad

te- mi/d;ynarodo*e- instytu"-i finanso*e- ;domino*ane- pr;e; +tany .-edno";one

,;iałania na r;e"; integra"-i * !mery"e Południo*e- nabrały tempa *

grudniu 200 roku *ra; ; *yborem o 'oralesa na pre;ydenta $oli*ii1

pier*s;ego pre;ydenta tego kra-u *y*od;H"ego si/ spoGr@d rd;enny"h

mies;ka<"@* 'orales s;ybko podpisał kilka poro;umie< ; )ene;uelH * ;akresie

dosta* suro*"@* energety";ny"h 9ak pis;e 8inan"ial TimesJ1 o";eku-e si/1 ?e

poro;umienia te po;*olH pr;epro*ad;iL nad"hod;H"e radykalne reformy

boli*i-skie- gospodarki i sektora energety";negoJ1 u*;gl/dni*s;y ogromne re;er*y

ga;u tego kra-u1 drugie "o do *ielkoG"i * !mery"e Południo*e-1 ;ara; po )ene;ueli

+tosunki kuba<sko5*ene;uelskie sta-H si/ "ora; G"iGle-s;e1 oba kra-e ma-H

bo*iem "oG do ;aofero*ania sobie na*;a-em )ene;uela dostar";a tanie- ropy1 *

;amian ;a "o 3uba opra"o*u-e programy eduka"y-ne i ;dro*otne1 *ysyła-H" tysiH"e

*yks;tał"ony"h profes-onalist@*1 nau";y"ieli i lekar;y1 kt@r;y pra"u-H ;

na-biednie-s;ymi i * na-bard;ie- ;aniedbany"h regiona"h1 podobnie -ak to ";yniH *

inny"h kra-a"h Tr;e"iego *iata

Pomo" medy";na 3uby -est r@*nie? mile *id;iana * inny"h mie-s"a"h 9ednH

; na-*i/ks;y"h tragedii ostatni"h lat było tr;/sienie ;iemi * Pakistanie *

paSd;ierniku 200 roku &pr@"; tego1 ?e po"iHgn/ło ono ;a sobH ogromnH li";b/

ofiar Gmiertelny"h1 to nie;nana li";ba ty"h1 kt@r;y pr;e?yli1 musiała ;magaL si/ ;"i/?kimi ;imo*ymi *arunkami pogodo*ymi pr;y ;byt małe- li";bie mie-s"1 *

kt@ry"h mogliby si/ s"hroniL1 ;byt małe- iloG"i -ed;enia i niedostate";ne- pomo"y



medy";ne-

3uba pr;ysłała na-*i/ks;H li";b/ lekar;y i lek@* do PakistanuJ1 pokry*a-H"

*s;ystkie kos;ty byL mo?e kor;ysta-H" ;e *spar"ia finanso*ego

)ene;ueliU1 -ak pis;e 9ohn Cherian * indy-skie- ga;e"ie 8rontlineJ1

"ytu-H" na-*i/ks;y pakista<ski d;iennik ,a*nJ: Pre;ydent Pere;

'usharraf *yra;ił s*o-H gł/bokH *d;i/";noGLJ dla 8idela Castro ;a

du"ha i *sp@ł";u"ieJ kuba<skiego ;espołu medy";nego1 kt@ry

składał si/ ; ponad tysiH"a *ys;kolony"h os@b1 ; ";ego pro"ent

stano*iły kobiety pra"u-H"e * odległy"h g@rski"h *ioska"h1

mies;ka-H"e * namiota"h na mro;ie i * ob"e- sobie kultur;eJ po

tym1 -ak *y"ofano ;espoły ; pa<st* ;a"hodni"h:

0o;*i-a-H"e si/ ru"hy społe";ne1 s;";eg@lnie na Południu1 ale

"ora; ";/G"ie- tak?e * bogaty"h1 upr;emysło*iony"h pa<st*a"h1 sH

podsta*H *ielu d;iała< ;mier;a-H"y"h do u;yskania *i/ks;e-

nie;ale?noG"i i skupia-H"y"h si/ na potr;eba"h s;eroki"h r;es;

społe";e<st*a:

P0.BPI+B

= ,nia =( grudnia 200D roku1 po u;yskaniu 5 ogromnH *i/ks;oG"iH głos@* 5 ;gody

od 3ongresu1 pre;ydent $ush podpisał usta*/ o ameryka<sko5indy-skie-

poko-o*e- *sp@łpra"y * d;ied;inie energii atomo*e- Onited +tates5India

Pea"eful !tomie nergy Cooperation !"tU 9ak to -est praktykH od ";as@*

ur;/do*ania eagana i ingri"ha1 tytuły usta* 3ongresu sH brane ;

t*@r";oG"i &r*ella ) tym *ypadku r@*nie? nie było ina";e- Pra*d;i*H

treG"iH te- usta*y -est * r;e";y*istoG"i aprobata dla ro;*i-ania pr;e; Indie

broni nuklearne- * spos@b1 kt@ry nie podlega traktato*i o

niero;pr;estr;enianiu broni atomo*e- .ape*nia ona r@*nie? Indiom pomo"

* programa"h nuklearny"h ora; inne kor;yG"i Ini"-aty*a $usha była

-ednostronna -ak ;*ykleU1 o ";ym m@*i spe"-alista do spra* broni nuklearne-

ary 'ilhollin1 pod-/ta be; *ymaganego po*iadomienia ora; *sp@łpra"y ;



instytu"-ami mi/d;ynarodo*ymi rupa ,osta*"@* 9Hdro*y"h1 e?im

3ontrolny Te"hnologii akieto*y"hU1 kt@re po*ołano1 aby po*str;ymaL

ro;pr;estr;enianie broni nuklearne- i -e- dosta* !meryka<sko5indy-ska

umo*a -est pog*ał"eniem kardynalny"h ;asad obu instytu"-iJ1 a doty";H one

*s;ystki"h kra-@*J )as;yngton ;a"h/"ił inny"h ";łonk@* ty"h instytu"-i do

podobnego d;iałaniaJ 5 m@*i 'ilhollin1 kt@re mogH podpisaL podobne

-ednostronne umo*y ; Iranem lub PakistanemJ albo ; kimkol*iek1 *edług

*łasnego u;nania No*e ini"-aty*y )as;yngtonu1 kt@re obala-H bariery

"hroniH"e pr;ed *o-nH nuklearnH1 doda-e 'ilhollin1 mogH pr;ybli?yL nas do

dnia1 *kt@rym eksplo;-a bomby nuklearne- ;nis;";y ameryka<skie miastoJ

Po*odem u"h*alenia usta*y1 -ak pr;y;nała sekretar; stanu Pu"e1 było

*spar"ie eksportu firm ameryka<ski"h Na-*a?nie-s;ym to*arem

eksporto*ym * tym ;na";eniu1 -ak u*a?a 'ilhollin1 -est ameryka<ski samolot

*o-sko*y )iadomoGL *ysyłana * G*iat -est taka: kontrola eksportu -est dla

+tan@* .-edno";ony"h mnie- istotna ni? pieniHd;eJ1 ";yli ;yski

ameryka<ski"h korpora"-i Current KistoryJ ; listopada 200D rokuU )kr@t"e

po tym *ydar;eniu po-a*iły si/ informa"-e1 ?e Chiny i Indie ;amier;a-H

podpisaL podobne poro;umienie1 d;i/ki kt@remu Indie u;yskałyby dost/p do;aa*anso*any"h te"hnologii nuklearny"h1 -aki"h *";eGnie- im odma*ianoJ

Omo*a ta po;*oliłaby Indiom ;a"ho*aL taki sam dystans i do Chin1 i do

+tan@* .-edno";ony"hJ 5 *y-aGnił pr;edsta*i"iel Indii1 pod";as kiedy Chinom

pomogłaby ona * ro;*ini/"iu *sp@łpra"y ; os-H i Indiami1 r@*no*a?H"e-

globalnH hegemoni/ +tan@* .-edno";ony"h 9ehangir Po"ha1 *hina and

India on er&e ofnu#ear dea' $oston lobeJ ; 20 listopada 200D rokuU

Tym";asem indy-ski premier 'anmohan +ingh poinformo*ał parlament1 ?e

nie ma mo*y1 abyGmy po;*olili ameryka<skim inspektorom porus;aL si/ po

nas;y"h instala"-a"h nuklearny"hJ1 a minister spra* ;agrani";ny"h dodał1 ?e

nie ;e;*olimy na ob"H kontrol/ nas;y"h strategi";ny"h program@* lub te?

mies;anie si/ do ni"hJ1 ma-H" na myGli ro;*@- i testo*anie broni nuklearne-Pallaa $agla1 Indo-G.S. 8u#ear >a#t in Jeopardy' +"ien"eJ ; 22 grudnia

200D rokuU





Teoria #sprawiedliwej wojny8 iprawdziwy świat

'!9! 200D &3O

Cora; ";/G"ie- ;ar@*no * kr/ga"h akademi"ki"h1 -ak i polity";ny"h

odrad;a-H si/ dyskus-e na temat spra*iedli*e- *o-nyJ1 kt@ry"h podło?em sH

obe"ne in*a;-e i *sp@ł";esna pr;emo"

Tym";asem d;iałania pode-mo*ane * r;e";y*istym G*ie"ie a? na;byt ";/sto

opiera-H si/ na maksymie Tukidydesa1 kt@ry po*ied;iał1 ?e silni d;iała-H1 -ak

mogH1 a słabi "ierpiH1 -ak mus;HJ1 "o -est nie tylko * o";y*isty spos@b

niespra*iedli*e1 ale na etapie1 na -akim ;na-du-e si/ obe"nie "y*ili;a"-a1 stano*i

po*a?ne ;agro?enie dla pr;etr*ania nas;ego gatunku )sp@ł";esne odrod;enie si/

teorii spra*iedli*e- *o-nyJ ra";e- dobr;e pasu-e do te- maksymy

) s*oi"h pr;y"hylnie komento*any"h refleks-a"h na temat spra*iedli*e-

*o-nyJ 'i"hael )al;er opisu-e ameryka<skH in*a;-/ na !fganistan -ako triumfteorii takie- *o-nyJ1 podobnie -ak mianem *o-ny spra*iedli*e-J okreGla on

inter*en"-/ * 3oso*ie )al;er nie pr;edsta*ia-ednak argument@*1 a -edynie

o"en/ ) obu ty"h *ypadka"h bo*iem -ego argumenty to st*ierd;enia typu: -est

* moim od";u"iu "ałko*i"ie u;asadnioneJ1 *ier;/J1 nie ma *Htpli*oG"iJ

8akty sH ignoro*ane1 na*et te na-bard;ie- o";y*iste .ara; po ro;po";/"iu

bombardo*a< * paSd;ierniku 200= roku pre;ydent $ush ostr;egł !fga<";yk@*1 ?e

ataki b/dH kontynuo*ane tak długo1 a? nie ;ostanH *ydani lud;ie pode-r;ani pr;e;

+tany .-edno";one o terrory;m

)a?ne -est sło*o pode-r;aniJ &siem miesi/"y p@Snie- s;ef 8$I obert +

'ueller III po*ied;iał redaktorom )ashington PostJ1 ?e po tym1 "o nosiło

;namiona na-*i/ks;e- obła*y * historii lud;koG"i1 *yda-e si/nam1 ?e pomysłoda*"ami ;ama"h@* Q; == *r;eGnia 200= rokuR byli *ysoko

posta*ieni pr;y*@d"y al 3aidy pr;eby*a-H"y * !fganistanie +pisko*"y i inni



pr;y*@d"y spotykali si/ * Niem";e"h i byL mo?e * inny"h kra-a"hJ

To1 "o było nie-asne * ";er*"u 2002 roku1 nie mogło byL stupro"ento*o

pe*ne * paSd;ierniku rok *";eGnie-1 "ho"ia? nieli";ni tylko mieli na po";Htku

*Htpli*oG"i1 ?e to była pra*da 9a r@*nie? ty"h *Htpli*oG"i nie miałem1 ale

domysły i do*ody to d*ie r@?ne r;e";y )yda-e si/ u";"i*e st*ierd;enie1 ?e

okoli";noG"i 5 "hoL led*ie i"h tuta- dotykamy 5 rod;H pytanie o to1 ";y

bombardo*anie !fganistanu było -asnym pr;ykładem *o-ny spra*iedli*e-J

)i/ks;oGL ; tego -est pra*d;i*a * *ypadku bombardo*ania +erbii * =444

roku1 o "o to";yło si/ *iele dyskus-i .*łas;";a ?e nie ma kontro*ers-i "o do tego1 ?e

morderst*a i *ygnania na *ielkH skal/ nie były pr;y";ynH ty"h bombardo*a<1 -ak

"iHgle t*ierd;ono1 ale i"h skutkiem 5 skutkiem1 kt@ry pr;e*idy*ano1 mimo ?e

media i oGrodki nauko*e t*ierd;iły1 ?e taki"h pr;e*idy*a< nie było =

.ar;uty )al;era 5 nie argumenty 5 sH kiero*ane anonimo*o po;a

niepopartymi ni";ym os;";erst*ami pod adresem d*arda +aida i i"harda

8alkaU1 na pr;ykład *obe" opo;y"-i akademi"kie-1 na;y*ane- pa"yfistamiJ )al;er

doda-e1 ?e i"h pa"yfi;mJ -est ;łym argumentemJ1 gdy? on u*a?a1 ?e u?y"ie

pr;emo"y by*a ";asem u;asadnione

'o?emy si/ r@*nie dobr;e ;god;iL1 ?e pr;emo" mo?e byL u;asadniona -a si/ ;tym ;gad;amU1 trudno -ednak u;naL ;a r;u"a-H"y na kolana argument1 ;a";yna-H"y

si/ od sł@* u*a?am1 ?eJ1 kt@rego *obe" r;e";y*isty"h ;dar;e< u?y*a )al;er

Niestety u"iekanie si/ do teorii *o-ny spra*iedli*e-J -est typo*ym

*ytłuma";eniem pr;emo"y1 kt@rH stosu-e )as;yngton2

&d*ołu-H" si/ do *o-ny spra*iedli*e-J ";y posługu-H" si/ hasłem *alki ;

terrory;mem1 +tany .-edno";one ;*alnia-H si/ ; pr;estr;egania podsta*o*y"h

;asad por;Hdku G*iata1 * kt@ry"h sformuło*aniu i *pro*ad;eniu * ?y"ie

odgry*ały gł@*nH rol/

Po drugie- *o-nie G*iato*e- ;ostał ustano*iony no*y system norm pra*a

mi/d;ynarodo*ego 9ego ;asady pro*ad;enia *o-en sH ;apisane * 3ar"ie

&rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h1 * kon*en"-i gene*skie- i ;asada"h ;Norymbergi pr;y-/ty"h pr;e; .gromad;enie &g@lne 3arta ;aka;u-e stoso*ania

gr@Sb lub u?y*ania siły be; ;gody ady $e;pie";e<st*a &rgani;a"-i Narod@*



.-edno";ony"h albo ;e;*ala tylko *tedy1 kiedy ;a-dH okoli";noG"i opisane *

artykule = 5 * "elu samoobrony pr;ed ;bro-nym atakiem 5 do ";asu pod-/"ia

d;iała< pr;e; ad/ $e;pie";e<st*a

) ";asie panelu ;*ołanego * 200 roku pr;e; &rgani;a"-/ Narod@*

.-edno";ony"h1 * kt@rym u";estni";ył mi/d;y innymi były dorad"a do spra*

be;pie";e<st*a $rent +"o*"roft1 st*ierd;ono1 ?e: !rtykuł = nie *ymaga ?adny"h

;mian * ;akresie -ego stoso*ania ) G*ie"ie pełnym poten"-alny"h ;agro?e< ;byt

du?e i niemo?li*e do ;aak"epto*ania -est ry;yko1 -akie dla por;Hdku G*iata i dla

norm ;aka;u-H"y"h inter*en"-i1 na -aki"h por;Hdek ten *"iH? -est oparty1 miałaby

legali;a"-a -ednostronnego ataku pre*en"y-nego1 * pr;e"i*ie<st*ie do d;iała<

b/dH"y"h *ynikiem s;erokiego poro;umienia .goda na takie d;iałania dla -ednego

pa<st*a byłaby ;godH dla *s;ystki"h inny"hJ

Narodo*a +trategia $e;pie";e<st*a ; *r;eGnia 2002 roku1 pr;y-/ta pono*nie

* mar"u 200D roku1 da-e +tanom .-edno";onym pra*o do tak ;*ane- *o-ny

*ypr;ed;a-H"e-1 "o o;na";a *o-n/ pre*en"y-nHJ i -est be;poGrednim

pog*ał"eniem 3arty &rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h 9est to pra*o do

dokonania agres-i *yra?one prosto i *yraSnie

Po-/"ie agres-i ;ostało -edno;na";nie ;definio*ane pr;e; oberta 9a"ksona1s/d;iego ameryka<skiego +Hdu Na-*y?s;ego1 kt@ry * Norymberd;e był gł@*nym

oskar?y"ielem ; ramienia +tan@* .-edno";ony"h .ostało ono ;apisane * re;olu"-i

pr;y-/te- pr;e; .gromad;enie &g@lne &rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h 9ako

agresoraJ 9a"kson okreGla pa<st*o1 kt@re pier*s;e dopuG"i si/ d;iałania

polega-H"ego na u?y"iu s*oi"h sił ;bro-ny"h1 ; *ypo*ied;eniem lub be;

*ypo*ied;enia *o-ny1 na terytorium innego pa<st*aJ

) o";y*isty spos@b doty";y to in*a;-i na Irak

&dpo*iednie sH tak?e poni?s;e1 pełne elok*en"-i sło*a *ygłos;one pr;e;

s/d;iego 9a"ksona * Norymberd;e: 9e?eli pe*ne d;iałania łamiH"e poro;umienia

mi/d;ynarodo*e sH pr;est/pst*em1 to mus;H byL one trakto*ane -ak

pr;est/pst*o1 nie;ale?nie od tego1 ";y dopus;";H si/ i"h +tany .-edno";one ";yNiem"y Nie *olno nam formuło*aL oskar?e< o popełnienie pr;est/pst*a *obe"

inny"h1 -e?eli ty"h samy"h norm nie "h"emy stoso*aL *obe" siebie samy"hJ I



gd;ie ind;ie-: Nie *olno nam nigdy ;apomnieL1 ?e spra*y1 ;a kt@re sHd;imy ty"h

oskar?ony"h d;isia-1 to spra*y1 ;a kt@re historia osHd;i nas -utro Podanie tym

oskar?onym ;atrutego kieli"ha -est tym samym1 "o ;anur;enie *łasny"h ust * tym

kieli"huJ

,la pr;y*@d"@* polity";ny"h groSba ;astoso*ania ty"h ;asad 5 lub * og@le

pr;estr;eganie pra*a 5 -est r;e";y*iG"ie po*a?na #ub ra";e- byłaby po*a?na *

sytua"-i1 gdyby ktokol*iek od*a?ył si/ pr;e"i*sta*iL -edynemu be;*;gl/dnemusupermo"arst*u1 kt@rego pr;y*@d"y ma-H ;amiar uks;tałto*aL G*iat ;godnie ;

*łasnym1 nar;u"anym punktem *id;eniaJ 5 -ak opisał )as;yngton * tegoro";nym

ma-o*ym *ydaniu ";oło*ego pisma i;raelskiego Kaaret;J euen Pedat;ur1

korespondent *o-enny i polity";ny

.apami/ta-my kilka prosty"h pra*d Pier*s;a m@*i1 ?e d;iałania sH o"eniane

na podsta*ie skali i"h na-bard;ie- pra*dopodobny"h konsek*en"-i ,ruga -est

;asadH uni*ersalnoG"i: *obe" samy"h siebie nale?y stoso*aL te same standardy1 "o

* stosunku do inny"h1 -e?eli nie bard;ie- suro*e

Po;a tym1 ?e sH to trui;my1 ;asady te stano*iH r@*nie? fundament teorii

*o-ny spra*iedli*e-J1 a pr;yna-mnie- te- -e- *ers-i1 kt@ra -ako -edyna ;asługu-e na

po*a?ne trakto*anie !le niestety nie te- *ers-i1 kt@ra -est pre;ento*ana pr;e; -e-prominentny"h ;*olennik@*

P.BPI+B

= &dsyłam do dokument@*1 kt@re opubliko*ałem * (he 8e" Meneration 5ra"s

the 7ine ; 2000 roku1 kt@ra to ksiH?ka -est -u? uaktualniona -ak r@*nie? do moi"h

pra" He&emony or Suru"a i 0aied States. &be"nie na na-*y?s;y"h s;";ebla"h

administra"-i u;na-e si/ -u?1 ?e gł@*nH pr;y";ynH bombardo*a< nie było "i/?kie

poło?enie !lba<";yk@* ; 3oso*aJ 5 "o było o";y*iste od ra;u i *ynikało ;

nie;bity"h do*od@* 5 ale spr;e"i* 9ugosła*ii *obe" s;ers;y"h reform

polity";ny"h i gospodar";y"hJ1 m@*iH" s;yfrem neoliberalny"h program@* )as;yngtonu 9ohn Norris1 *oision *ourse' 200U

)st/p do ksiH?ki *oision *ourse ;ostał napisany pr;e; pr;eło?onego Norrisa1



+troba Talbotta1 ;ast/p"/ sekretar;a stanu ;a ";as@* Clintona1 kt@ry był

odpo*ied;ialny ;a plano*anie ;*iH;ane ; *o-nH * 9ugosła*ii Talbott pis;e1 ?e

d;i/ki 9ohno*i Norriso*iJ1 "i1 kt@r;y interesu-H si/ *o-nH * 3oso*ie b/dH

*ied;ieL Q R -ak spra*y si/ miały i "o ";uliGmy *tedy my1 kt@r;y byliGmy * te

spra*y *łH";eniJ na same- g@r;e

) k*estii !fganistanu odsyłam do tekstu 11 "rze?nia i =epo!a terroru<

&dsyłam do He&emony or Suria' gd;ie mo?na ;naleSL o"en/ *kładu

filo;of i moralisty 9ean $ethke lshtain s;";eg@lnie ro;d;iał (U



;ozbrajanie nuklearnyc'arsena*&w Iranu

= C.)C! 200D &3O

Na-pilnie-s;ym obe"nie d;iałaniem -est po*str;ymanie pro"esu ro;pr;estr;eniania

broni nuklearne- i ro;po";/"ie -e- nis;";enia

9e?eli nie uda si/ tego u";yniL1 to pra*dopodobne konsek*en"-e mogH byL

bard;o groSne1 łH";nie ; ;agładH nas;ego gatunku Nie;ale?nie od tego1 -ak bard;o

pr;era?a-H"y byłby to kry;ys1 istnie-H Grodki -ego ro;łado*ania

)yda-e si/1 ?e * pier*s;e- kole-noG"i do-d;ie do ;atr;ymania program@*

nuklearny"h * Iranie Pr;ed =474 rokiem1 kiedy kra-em tym r;Hd;ił s;a"h1

)as;yngton mo"no *spierał te programy

,;iG t*ierd;i si/1 ?e Iran nie ma potr;eby pro*ad;enia pra" nad energiH

nuklearnH1 *obe" tego musi pro*ad;iL ta-ne pra"e nad ro;*i-aniem takie- broniJ

,la tak du?ego produ"enta ropy nafto*e-1 -akim -est Iran1 pra"e nad energiH

nuklearnH to marnotra*ienie ;asob@*J 5 napisał Kenry 3issinger na łama"h

)ashington PostJ * 200 roku

9ednak?e tr;yd;ieG"i lat temu1 kiedy był sekretar;em stanu * administra"-i

pre;ydenta eralda 8orda1 3issinger u*a?ał1 ?e *dro?enie energii nuklearne-

po;*oli Irano*i ;ar@*no ;aspokoiL potr;eby ro;*i-a-H"e- si/ gospodarki1 -ak i

u*olni re;er*y ropy nafto*e-1 kt@rH mo?na b/d;ie *yeksporto*aL lub pr;et*or;yL

na pali*aJ

) 200 roku ,afna #in;er ; )ashington PostJ ;apytała 3issingera o t/ nagłH

;mian/ punktu *id;enia 3issinger odpo*ied;iał ;e s*o-H ;*ykłH u-mu-H"H

s;";eroG"iH: Iran był nas;ym so-us;nikiemJ1 dlatego miał pra*d;i*H potr;eb/ro;*i-ania energii nuklearne-

) =47D roku administra"-a 8orda poparła plany Iranu budo*y *ielkiego



pr;emysłu produku-H"ego energi/ atomo*H1 ale -edno";eGnie r@*nie? "i/?ko

pra"o*ała nad dopro*ad;eniem do *ielomiliardo*e- transak"-i1 kt@ra dałaby

Teherano*i kontrol/ nad ogromnymi iloG"iami plutonu i *;boga"onego uranu1

ot*iera-H" mu tym samym drog/ do bomby nuklearne-J 5 napisała #i;ner

Na-*i/ksi strated;y * administra"-i $usha -uniora1 kt@r;y obe"nie pot/pia-H te

programy1 byli *tedy na-*a?nie-s;ymi ludSmi odpo*iada-H"ymi ;a be;pie";e<st*o

narodo*e: ,i"k Cheney1 ,onald umsfeld i Paul )olfo*it;

Ira<";y"y nie tak "h/tnie -ak .a"h@d *yr;u"a-H histori/ do Gmietnika1 * tym

ten -e- ro;d;iał )ied;H r@*nie?1 ?e +tany .-edno";one i i"h spr;ymier;e<"y pr;e;

ponad pi/Ld;iesiHt lat dr/";yli Ira<";yk@*1 odkHd ame5 ryka<sko5bryty-ski

pr;e*r@t *o-sko*y usunHł r;Hd i ;ainstalo*ał s;a"ha1 kt@ry r;Hd;ił ?ela;nH r/kH1

g*ał"H" okrutnie pra*a ";ło*ieka1 o ";ym media mil";ały1 dop@ki nie ;ostał

usuni/ty pr;e; og@lnonarodo*e po*stanie

5*@*";as media *yra?ały s*o-e obur;enie * ;*iH;ku ; łamaniem pra* ";ło*ieka1

do ";ego do"hod;iło po obaleniu tyrana *spieranego pr;e; +tany .-edno";one=

P@Snie- administra"-a eagana *sparła napaGL +addama Kusa-na na Iran1

ud;iela-H" pomo"y militarne- i inne-1 umo?li*ia-H" mu * ten spos@b dokonanie

mordu na setka"h tysi/"y Ira<";yk@* ora; na ira"ki"h 3urda"hU Nast/pnienastała epoka ostry"h sank"-i nało?ony"h pr;e; administra"-/ Clintona1 a po nie-

groSby $usha1 kt@ry stras;y atakiem na Iran

5"o samo * sobie -est po*a?nym narus;eniem 3arty &rgani;a"-i Narod@*

.-edno";ony"h

) ma-u 200D roku administra"-a $usha *arunko*o ;god;iła si/ *łH";yL do

ro;m@* ; Iranem1 kt@re pro*ad;H pa<st*a europe-skie1 ale nie *y"ofała s*oi"h

gr@Sb ataku na Iran1 spra*ia-H"1 ?e -akakol*iek oferta nego"-a"-i1

pr;epro*ad;any"h ; pistoletem pr;y gło*ie1 nie miała ;na";enia Na-no*s;a

historia poda-e kole-ne po*ody do s"epty"y;mu1 -eGli "hod;i o inten"-e

)as;yngtonu

) ma-u 2006 roku 8lynt #eerett1 *@*";as *y?s;y ur;/dnik ady$e;pie";e<st*a Narodo*ego * administra"-i $usha1 podał1 ?e reformatorski r;Hd

'ohammada Chatamiego ;apropono*ał agend/ pro"esu dyplomaty";nego1



kt@rego "elem -est "ałko*ite ro;*iH;anie *s;elki"h spor@* mi/d;y +tanami

.-edno";onymi i IranemJ o;mo*y miały doty";yL

broni maso*ego ra?enia1 *ypra"o*ania ro;*iH;ania konfliktu i;raelsko5

palesty<skiego1 k*estii pr;ys;łoG"i organi;a"-i Ke;bollah * #ibanie ora;

*sp@łpra"y ; agen"-H be;pie";e<st*a nuklearnego &N.J 5 donosił 8inan"ial

TimesJ * ma-u 200D roku !dministra"-a $usha odm@*iła ud;iału * tym pro"esie i

;ganiła s;*a-"arskiego dyplomat/1 kt@ry pr;eka;ał t/ ofert/2

ok p@Snie- Onia urope-ska poro;umiała si/ ; Iranem: Iran miał ;a*iesiL

program *;boga"ania uranu1 * ;amian ;a to Onia urope-ska miała ud;ieliL

Irano*i g*aran"-i1 ?e nie ;ostanie ;aatako*any pr;e; +tany .-edno";one i I;rael

Na-*yraSnie- pod na"iskiem )as;yngtonu Onia urope-ska *y"ofała si/ ; tego

poro;umienia1 a Iran *;no*ił program *;boga"ania uranu6

.ar@*no * *ypadku oferty składane- * 2006 roku1 -ak i inny"h1 -est tylko

-eden spos@b1 aby si/ pr;ekonaL1 ";y ini"-aty*y Iranu sH po*a?ne 5 pr;ystHpiL do

i"h reali;a"-i Na podsta*ie doty"h";aso*y"h ;a"ho*a< mo?na -edynie *y"iHgnHL

*niosek1 ?e +tany .-edno";one i i"h so-us;ni"y oba*ia-H si/1 ?e te ini"-aty*y mogH

byL po*a?neIra<ski program nuklearny 5 ; tego "o *iadomo 5 -est ;godny ; artykułem

";*artym traktatu o niero;pr;estr;enianiu broni nuklearne-1 kt@ry da-e kra-om

niema-H"ym broni -Hdro*e- pra*o do produk"-i pali*a nuklearnego do "el@*

energety";ny"h !dministra"-a $usha t*ierd;i1 ?e ;apisy artykułu ";*artego nale?y

;aostr;yL 'oim ;daniem ma to sens

3iedy traktat o niero;pr;estr;enianiu broni nuklearne- *s;edł * ?y"ie * =470

roku1 istniała istotna luka mi/d;y produk"-H pali*a nuklearnego do "el@*

energety";ny"h i do *yt*ar;ania broni -Hdro*e- !le d;i/ki post/po*i

te"hnologi";nemu ta luka si/ ;mnie-s;yła Niemnie- -ednak *s;ystkie ;miany

;apis@* artykułu ";*artego musiałby ;ape*niL ot*arty dost/pu do materiał@*

-Hdro*y"h niepr;e;na";ony"h do u?ytku militarnego1 ;godnie ; pier*otnymi

ustaleniami traktatu1 po";ynionymi mi/d;y pa<st*ami ma-H"ymi materiały

nuklearne i tymi1 kt@re nimi nie dysponu-H

) 2006 roku senso*na propo;y"-a * tym kierunku ;ostała ;ło?ona pr;e;



'ohameda l$aradei1 s;efa 'i/d;ynarodo*e- !gen"-i nergii !tomo*e-

.akładała ona1 ?e produk"-a i pr;et*ar;anie materiał@* -Hdro*y"h1 mo?li*y"h do

;astoso*ania * broni nuklearne-1 po*inna byL ob-/ta mi/d;ynarodo*H kontrolH1 ;

;ape*nieniem1 ?e upra*nione pa<st*a b/dH mogły utr;ymy*aL dosta*yJ

)edług propo;y"-i 'ohameda l$a5 radei1 miał to byL pier*s;y krok * kierunku

pełnego *dro?enia re;olu"-i &N. ; =446 roku1 *;y*a-H"e- do podpisania traktatu o

;aka;ie produk"-i materiał@* ro;s;";epialny"h 8issile 'ateriał Cutoff Treaty1

8I++$!NU ,op@ki nie *pro*ad;i si/ * ?y"ie podobny"h do ;apropono*any"h

ro;*iH;a<1 długookreso*e perspekty*y na pr;etr*anie rasy lud;kie- nie sH

G*ietlane

,o d;iG propo;y"-a 'ohameda l$aradei ;ostała ;aak"epto*ana tylko pr;e;

-edno pa<st*o1 *edług mo-e- *ied;y 5 Iran1 "o * lutym 200D roku ;adeklaro*ał !li

#ari-ani1 gł@*ny nego"-ator ira<ski do spra* energii nuklearne-

I ;no*u -edynym sposobem na upe*nienie si/1 ";y stano*isko Iranu -est

po*a?ne1 -est pr;y-/"ie propo;y"-i ! pr;yna-mnie- m@*ienie o nie-1 tak aby

*y*ieraL na"isk na )as;yngton1 ?eby sam spra*d;ił1 ";y -est ona po*a?na

!dministra"-a $usha nie ;gad;a si/ na 8I++$!N 5 i -est * tym osamotniona1

nie pier*s;y ;res;tH ra; ) listopad;ie oen;eto*ski 3omitet do spra* o;bro-eniagloso*ał ;a pr;y-/"iem 8I++$!N Pr;y-/to go stosunkiem głos@* =7 do l +tany

.-edno";oneU1 pr;y d*@"h głosa"h *str;ymu-H"y"h si/: I;raela i )ielkie- $rytanii

) ";asie debaty ambasador )ielkie- $rytanii oG*iad";ył1 ?e -ego kra- popiera

traktat1 ale nie m@gł ;a nim głoso*aL1 bo ;apropono*ana *ers-a pod;ieliła

społe";noGL mi/d;ynarodo*HJ =7 do =U Priorytety r;Hdu $laira pre;entu-H si/

-asno i *yraSnie

) 200 roku * spra*ie traktatu głoso*ało "ałe .gromad;enie &g@lne

&rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h łoso*anie ;ako<";yło si/ *ynikiem =74 do

21 pr;y ";ym I;rael i )ielka $rytania pono*nie *str;ymały si/ od głosu ,*a głosy

pr;e"i*ko nale?ały do +tan@* .-edno";ony"h i epubliki Palau

Istnie-H sposoby na ;łagod;enie i pra*dopodobnie ;ako<";enie tego kry;ysuPo pier*s;e1 +tany .-edno";one i I;rael mus;H od*ołaL groSby ataku1 kt@re

;a"h/"a-H Iran do ro;*i-ania broni nuklearne- -ako Grodka odstras;a-H"ego pra"e



te1 -eGli ktoG "h"iałby *ied;ieL1 sH po*a?nym narus;eniem 3arty &rgani;a"-i

Narod@* .-edno";ony"hU

Po drugie1 +tany .-edno";one musiałyby dołH";yL do res;ty G*iata i pr;y-HL

8I++$!N1 -ak r@*nie? propo;y"-/ l$aradei lub innH podobnH

Po tr;e"ie1 nale?ałoby pr;estr;egaL artykułu ";*artego traktatu o

niero;pr;estr;enianiu broni nuklearne-1 kt@ry ;obo*iH;u-e pa<st*a ma-H"e

takH bro< do d;iałania * dobre- *ier;eJ * "elu -e- *yelimino*ania1 "o -est

pra*nym obo*iH;kiem ty"h pa<st*1 -ak st*ierd;ił 'i/d;ynarodo*y Trybunał

+pra*iedli*oG"i Xadne ; pa<st* dysponu-H"y"h broniH nuklearnH nie *ypełnia *

"ałoG"i ;apis@* artykułu ";*artego1 ale +tany .-edno";one *iodH prym * -ego

narus;aniu

Na*et drobne d;iałania * tym kierunku ;łagod;iłyby nad"hod;H"y kry;ys

ira<ski Pr;ede *s;ystkim *a?ne -est1 aby *;iHL pod u*ag/ sło*a 'ohameda

l$aradei: Ta sytua"-a nie ;na-d;ie ro;*iH;ania * d;iałania"h militarny"h 9est to

nie*yobra?alne 9edyne tr*ałe ro;*iH;anie mo?e byL osiHgni/te pr;e; nego"-a"-eJ

I -est to * nas;ym ;asi/gu

P.BPI+B

= &dsyłam do ksiH?ki (he G.S. >ress and Iran )illiama ! ,ormana i 'ansoura

8arhanga ; =4(7 roku )i/"e- og@lny"h informa"-i na ten temat ;na-du-e si/ *

;ałH";niku 6 pra"y Ne"essary Illusions

2 )i/"e- na-G*ie?s;y"h s;";eg@ł@* mo?na ;naleSL * artykule lenna 3esslera

2DD3 Oemo Says Iranian 7eaders Aa#!ed (a!s * )ashington PostJ ; =

lutego 2007 roku Pełny tekst ira<skie- propo;y"-i ;na-du-e si/ na strona"h

interneto*y"h )ashington PostJ

6 ) te- k*estii odsyłam do tekstu +elig Karrison It is time toput se#urity issues

on the tabe "ith Iran * 8inan"ial TimesJ ; =( sty";nia 200D roku )i/"e- * *y*iad;ie #ari-ani ud;ielonego radiu fran"uskiemu =D lutego 200D

roku Notatka praso*a r;Hdu Iranu ; =7 lutego 200D roku Pole"am r@*nie?



tekst aretha +mytha i inny"h Iran raises hopes ofnu#ear settement *

8inan"ial TimesieJ ; =2 lutego 2007 roku

Pier*s;e du?e badanie opinii publi";ne- * te- spra*ie ; lutego 2007 roku

pr;epro*ad;one * rama"h Programu na temat poglHd@* na polityk/

mi/d;ynarodo*HJU u-a*niło poglHd1 ?e gdyby +tany .-edno";one i Iran były

pa<st*ami o dobr;e funk"-onu-H"e- demokra"-i1 * kt@re- głos opinii

publi";ne- ma *pły* na polityk/1 niero;*iH;ane problemy mo?na by

pra*dopodobnie ;na";nie łat*ie- ro;*iH;aL Ira<";y"y i !merykanie *

*i/ks;oG"i ;gad;a-H si/ * niemal *s;ystki"h k*estia"h ;*iH;any"h ;

ro;pr;estr;enianiem broni nuklearne-J1 -ak *ynika ; badania1 s;";eg@lnie *

k*estii pra*a Iranu do nuklearne- energii1 ale nie nuklearne- broni1 * k*estii

elimina"-i *s;elkie- broni nuklearne- i ustano*ienia strefy *olne- od broni

nuklearne- na $liskim )s"hod;ie1 do kt@re- nale?ałyby ;ar@*no pa<st*a

islamskie1 -ak i I;raelJ )as;yngton stano*";o odr;u"a te poglHdy1 pr;y

silnym *spar"iu obu partii polity";ny"h 9est to -es;";e -eden pr;ykład

ro;dS*i/ku mi/d;y publi";nH opiniH i publi";nH politykH )i/"e- na ten temat

* mo-e- ksiH?"e 0aied States ora; * pra"y $en-amina PageYa i 'arshalla

$outonaU (he 0orei&n >oi#y 5is#onne#t ; 200D roku



Spogl"danie na 4iban przez luk bombowy

2 +IPNI! 200D &3O

) #ibanie tr*a kru"hy ro;e-m1 kole-ny * ostatni"h d;iesi/"iole"ia"h ; "ałe- serii

ro;e-m@* mi/d;y I;raelem i -ego pr;e"i*nikami1 b/dH"y ";/G"iH "yklu1 * kt@rym po

ro;e-mie po-a*iH si/ *alki1 r;e;ie i lud;kie "ierpienie

Na;*i-my ten obe"ny kry;ys po imieniu: ameryka<sko5i;raelska in*a;-a na

#iban pod "yni";nym po;orem legalnoG"i ) -e- tle1 -ak * pr;es;łoG"i1 le?y konflikt

i;raelsko5palesty<ski

Nie pier*s;y ra; I;rael ;aatako*ał #iban pod po;orem *yelimino*ania

r;ekomego ;agro?enia ) ?adnym *ypadku nie było u;asadnione- pr;y";yny ataku

@*nie? pod";as na-*i/ks;e- i;raelskie- in*a;-i na #iban * =4(2 roku1 *spierane-

pr;e; +tany .-edno";one ) !mery"e atak ten pr;edsta*iano -ako odpo*iedS na

palesty<ski terror1 na pr;ykład atak rakieto*y na alile/ 9est to ;*ykły *ymysł&rgani;a"-a )y;*olenia Palestyny &)PU stoso*ała si/ G"iGle do ;aini"-o*anego

pr;e; +tany .-edno";one ;a*ies;enia broni1 mimo po*tar;a-H"y"h si/ i ";/sto

ko<";H"y"h si/ mordem nie*inny"h lud;iU atak@* I;raela na #iban1 kt@re były

pr@bH spro*oko*ania d;iała< mogH"y"h stano*iL pretekst do plano*ane- in*a;-i

. drugie- strony tylko d*ukrotnie nastHpiła słaba reak"-a1 kt@rH ; trudem mo?na

było u;naL "hoLby ;a ostr;e?enie I;rael ;aatako*ał pod niepra*d;i*ym

pretekstem * ";er*"u =4(2 roku1 kor;ysta-H" ; popar"ia administra"-i eagana )

samym I;raelu1 * na-*y?s;y"h kr/ga"h militarnego i polity";nego *y*iadu1

in*a;-a1 * *yniku kt@re- ;gin/ło od = do 20 tysi/"y os@b i kt@ra obr@"iła * gru;y

*i/ks;H ";/GL kra-u1 była opisy*ana -ako *o-na o .a"hodni $r;eg Pod-/to -H po to1

aby &)P ;apr;estała irytu-H"y"h *e;*a< do dyplomaty";nego ro;*iH;aniakonfliktu

'imo *ielu r@?ny"h okoli";noG"i * lip"u 200D roku nastHpiła kole-na in*a;-a



na #iban Tym ra;em pretekstem było por*anie pr;e; Ke;bollah d*@"h i;raelski"h

?ołnier;y pod";as pr;ygrani";nego ataku .a"h@d na-bard;ie- krytyko*ał t/

ameryka<sko5i;raelskH in*a;-/1 kt@ra ;no*u po*odo*ała nis;";enie kra-u i GmierL

"y*ili1 ;a to1 ?e -est niepropor"-onalnaJ !le taka reak"-a to ";ysty "yni;m I;rael

pr;e; d;iesi/"iole"ia pory*ał i mordo*ał "y*ili * #ibanie lub na pełnym mor;u1 na

*oda"h liba<ski"h lub palesty<ski"h1 pr;etr;ymy*ał i"h * I;raelu pr;e; długi

okres1 ";asami -ako ;akładnik@*1 ";asami * ta-ny"h mie-s"a"h tortur1 taki"h-ak

&b@; =64=1 ";yli *i/;ienie i;raelski"h sił obronny"h =

Nie było nigdy *e;*a< do in*a;-i na I;rael !ni na +tany .-edno";one1 kt@re

pr;e"ie? ud;iela-H pomo"y nie;b/dne- do taki"h ak"-i

Podobny pretekst był pr;edsta*iany1 kiedy I;rael ;aostr;ył ataki na a;/ po

po-maniu kaprala ilada +halita1 "o nastHpiło 2 ";er*"a 200D roku +tany

.-edno";one i i"h so-us;ni"y *yra?ali s;ok ;*iH;any ; tH pr;era?a-H"H ;brodniH i 5

-ak ;*ykle ;astr;ega-H"1 ?e byL mo?e reak"-a na niH *yda-e si/ niepropor"-onalna 5

ud;ielili *spar"ia brutalne- ak"-i od*eto*e- pr;epro*ad;one- pr;e; I;rael takie-1

-ak ;nis;";enie elektro*ni1 pr;e; "o po;ba*iono ludnoGL prHdu1 *ody i kanali;a"-i1

-ak no"ne ataki bombami dS*i/ko*ymi pr;era?a-H"ymi d;ie"i1 -ak morderst*a na

"y*ila"h i *iele inny"h d;iała<1 kt@re po*odu-H1 ?e pa<st*o i;raelskie pr;estałosi/ ";ymkol*iek r@?niL od organi;a"-i terrorysty";ne-J1 kt@ra ";yni ;e s*oi"h ofiar

us"hni/ty1 ;nis;";ony ogr@d1 okryty smutkiem i "ierpieniemJ2U

&s;ust*o le?H"e u podsta* te- reak"-i było bard;ie- *ido";ne ni? ;a;*y";a-

,;ie< *";eGnie-1 2 ";er*"a 200D roku1 I;rael por*ał d*@"h "y*ili * a;ie1 bra"i

'uammar1 "o było ;na";nie *i/ks;H ;brodniH ni? por*anie ?ołnier;a1 i upro*ad;ił

i"h * głHb kra-u1 g*ał"H" * ten spos@b postano*ienia kon*en"-i gene*skie- $ra"ia

pr;epadli gd;ieG *e*nHtr; i;raelskiego systemu *i/;ienni"t*a1 gd;ie blisko tysiH"

os@b -est pr;etr;ymy*any"h be; -aki"hkol*iek ;ar;ut@* .a"h@d nie protesto*ał

pr;e"i*ko por*aniu ; 2 ";er*"a1 tak napra*d/ pra*ie tego por*ania nie

;au*a?ył

Co mogłoby pr;er*aL to bł/dne kołoM Podsta*o*e ;arysy ro;*iH;ania tegoi;raelsko5palesty<skiego konfliktu sH ;nane i ;godnie popierane pr;e; społe";noGL

mi/d;ynarodo*H -u? od ponad tr;yd;iestu lat 5 poro;umienie o u;na*ane- pr;e;



*s;ystki"h grani"y1 ; mo?li*ymi nie*ielkimi i *;a-emnymi korektami

Pa<st*a arabskie formalnie ;aak"epto*ały to ro;*iH;anie * 2002 roku1

podobnie -ak ;na";nie *";eGnie- u";ynili to Palesty<";y"y Pr;y*@d"a Ke;bollahu1

+ayyed Kasan Nasrallah1 *yraSnie oG*iad";ył1 ?e "hoL ro;*iH;anie takie nie -est dla

Ke;bollahu na-leps;e1 to organi;a"-a nie b/d;ie *yst/po*aL pr;e"i* niemu

Na-*y?s;y pr;y*@d"aJ Iranu1 ayatollah Chamenei1 nieda*no pono*nie

oG*iad";ył1 ?e Iran r@*nie? popiera ten plan Kamas *ydał *yraSne oG*iad";enie1

?e -est got@* nego"-o*aL poro;umienie ;akłada-H"e takie *arunki

+tany .-edno";one i I;rael *"iH? -ednak bloku-H to polity";ne ro;*iH;anie

konfliktu1 podobnie -ak ";yniły pr;e; ostatnie tr;yd;ieG"i lat1 ; małymi pr;er*ami

&dmo*a mo?e byL leps;ym ro;*iH;aniem * i"h kra-a"h1 ale ofiary nie ma-H tego

luksusu

Ta ameryka<sko5i;raelska odmo*a ob-a*ia si/ nie tylko * sło*a"h1 ale "o

*a?nie-s;e1 * ";yna"h . popar"iem +tan@* .-edno";ony"h I;rael systematy";nie

kontynuu-e s*@- program anekto*ania i ro;d;ielania "ora; mnie-s;y"h terytori@*

palesty<ski"h ora; ares;to*a< d;iała";y palesty<ski"h * dolinie 9ordanu Program

s"alaniaJ1 kt@ry ku ;dumieniu *s;ystki"h1 * +tana"h .-edno";ony"h -est na;y*anyod*a?nym *y"ofy*aniem si/J

) re;ulta"ie Palesty<";y"y sto-H pr;ed *i;-H ;nis;";enia s*o-ego narodu

Na-*i/ks;e *spar"ie otr;ymu-H Palesty<";y"y od Ke;bollahu1 organi;a"-i1 kt@ra

po*stała * odpo*ied;i na i;raelskH in*a;-/ ; =4(2 roku Ke5 ;bollah ;dobył

u;nanie d;i/ki *ysiłkom ;*ie<";onym ;mus;eniem I;raela do *y"ofania si/ ;

#ibanu * 2000 roku Podobnie -ak inne ru"hy islamskie1 Ke;bollah ;dobył

popar"ie ludnoG"i1 ud;iela-H" pomo"y biednym

,la strateg@* ;e +tan@* .-edno";ony"h i I;raela o;na";a to1 ?e Ke5 ;bollah

musi ;ostaL bard;o osłabiony lub ;nis;";ony1 podobnie -ak tr;eba było * =4(2 roku

pr;ep/d;iL ; #ibanu &rgani;a"-/ )y;*olenia Palestyny !le Ke;bollah -est tak

gł/boko ;atopiony * społe";e<st*ie liba<skim1 ?e nie mo?na go ;nis;";yL1 nie

nis;";H" pr;y oka;-i *i/ks;oG"i #ibanu1 dlatego atak na ludnoGL i infrastruktur/ -est

pro*ad;ony na du?H skal/

9ak mo?na si/ było spod;ie*aL1 i;raelska agres-a po*odu-e *;rost popar"ia



dla Ke;bollahu1 nie tylko * G*ie"ie arabskim1 ale i * samym #ibanie

$adania opinii publi";ne- pr;epro*ad;one * lip"u 200D roku u-a*niły1 ?e (7

pro"ent #iba<";yk@* popiera op@r Ke;bollahu *obe" in*a;-i1 * tym (0 pro"ent

"hr;eG"i-an i dru;@* Na*et kardynał 'ar Nasrallah

$outros +feir1 patriar"ha 3oG"ioła maroni"kiego1 du"ho*y pr;y*@d"a

pro;a"hodni"h d;ielni" #ibanu1 pr;yłH";ył si/ do pr;y*@d"@* religi-ny"h sunnit@*

i s;yit@* i ra;em ; nimi *ydał oG*iad";enie pot/pia-H"e agres-/J i popiera-H"e

op@r1 gł@*nie op@r Ke;bollahuJ $adania *yka;ały r@*nie?1 ?e 40 pro"ent

#iba<";yk@* u*a?a +tany .-edno";one ;a *sp@ł*inne i;raelski"h ;brodni

*o-enny"h na ludnoG"i liba<skie-J

!mal +aad5horayeb1 ";oło*y liba<ski u";ony ;a-mu-H"y si/ Ke;bol5 lahem1

;au*a?a1 ?e *yniki badania sH tym bard;ie- ;na";H"e1 -eGli por@*na si/ -e ;

*ynikami podobny"h bada< pr;epro*ad;ony"h pi/L miesi/"y temu Q* sty";niu

200D rokuR1 kiedy -edynie ( #iba<";yk@* u*a?ało1 ?e Ke;bollah miał pra*o

po;ostaL organi;a"-H ;bro-nH i kontynuo*aL s*o-H d;iałalnoGL opo;y"y-nHJ

,ynamika ta -est ;nana ami 3houri1 *yda*"a liba<skie- edy"-i ,aily

+tarJ1 pis;e1 ?e #iba<";y"y i Palesty<";y"y odpo*ied;ieli na po*tar;a-H"e si/ "ora;

";/G"ie- okrutne ataki I;raela na ludnoGL "y*ilnH1 t*or;H" organi;a"-e1 kt@re ma-Hi"h broniL i pomagaL imJ

Tego typu społe";ne siły stanH si/ -edynie silnie-s;e i bard;ie- ekstremalne1

-e?eli +tany .-edno";one i I;rael dale- b/dH nis;";yL nad;ie-e Palesty<";yk@* na

*łasne pa<st*o i nadal b/dH nis;";yL #iban

) obli";u d;isie-s;ego kry;ysu na*et kr@l !bdullah ; !rabii +audy-skie-1

kt@ra -est dla )as;yngtonu na-stars;ym i na-*a?nie-s;ymU so-us;nikiem *

regionie1 był ;mus;ony po*ied;ieL: 9e?eli pok@- ;ostanie odr;u"ony ; po*odu

arogan"-i I;raela1 to po;ostanie -edynie *o-na1 i nikt nie -est * stanie pr;e*id;ieL1

-akim e"hem ta *o-na odbi-e si/ * regionie1 ale nast/pst*em mogH byL *o-ny i

konflikty1 kt@re nie os;";/d;H nikogo1 r@*nie? te- strony1 kt@ra ma militarnH

pr;e*ag/ i pr@bu-e igraL ; ogniemJNie -est ta-emni"H1 ?e I;rael pomagał * ;nis;";eniu G*ie"kiego arabskiego

na"-onali;mu ora; * po*staniu Ke;bollahu i Kamasu1 podobnie -ak ameryka<ska



pr;emo" dopro*ad;iła do *;rostu islamskiego fundamentali;mu i terroru d?ihadu

&statnie posuni/"ia ;ape*ne st*or;H no*e pokolenia gnie*ny"h i pragnH"y"h

;emsty *o-o*nik@* d?ihadu1 podobnie -ak u";yniła to in*a;-a na Irak

I;raelski pisar; Ori !nery ;au*a?ył1 ?e i;raelski s;ef s;tabu ,an Kalut;1 były

do*@d"a sił lotni";y"h1 spoglHda na G*iat pr;e; "elo*nik bombo*yJ Tak samo

post/pu-H umsfeld1 Cheney i i"e ora; inni gł@*ni strated;y * administra"-i

$usha 9ak u";y nas historia1 takie spoglHdanie na G*iat nie -est ";ymG *y-Htko*ym

*Gr@d os@b1 kt@re dysponu-H *i/ks;oG"iH Grodk@* pr;emo"y

+aad5horayeb opisu-e obe"nH pr;emo" * kategoria"h apokalipsyJ1

ostr;ega-H"1 ?e piekło ;ostanie u*olnioneJ1 -e?eli * re;ulta"ie kampanii

ameryka<sko5i;raelskie- po*stanie sytua"-a1 * kt@re- społe";noGL s;yi"ka b/d;ie

kipieL obur;eniem *obe" I;raela1 +tan@* .-edno";ony"h i *łasnego r;Hdu1 kt@ry

-est postr;egany -ak ;dra-"aJ

Na-*a?nie-s;a k*estia 5 a *i/" konflikt i;raelsko5palesty<ski 5 mo?e byL

;ałagod;ona dyplomaty";nie1 -eGli +tany .-edno";one i I;rael pr;estanH takie

ro;*iH;anie odr;u"aL Inne niero;str;ygni/te problemy * regionie r@*nie łat*o

dałoby si/ ro;*iH;aL pr;e; nego"-a"-e i dyploma"-/ Nie mo?e byL g*aran"-i1 ?e

takie d;iałania ;ako<";H si/ suk"esem1 mo?na byL -ednak pe*nym1 ?e dals;espoglHdanie na G*iat pr;e; "elo*nik bombo*y pr;yniesie tylko *i/"e- biedy i

"ierpie<1 byL mo?e na*et apokalipty";ny"hJ

P.BPI+B

= Na temat tego *i/;ienia *i/"e- mo?na pr;e";ytaL *: !i #aie1 Inside Israe:s se#ret

prison' Kaaret;J ; 22 sierpnia 2006 roku> 9onathan Cook1 0a#iity 13Q1L Israe:s

Muantanamo' #e 'onde diplomatiHueJ ; listopada 2006 roku> Chris '"real1

0a#iity 13Q1L Israes se#ret prison' uardianJ Q*ydanie bryty-skieR ; = listopada

2006 roku

2 ideon #ey * Kaaret;J ; 2 lip"a i =( sierpnia 200D roku .oba"; raport $Tselem #t

of Ken&ean#eL Israes Aombin& ofthe Maza >o"er >ant and its ffe#ts ; *r;eGnia

200D roku To o";y*iG"ie -edynie na-bard;ie- e*identny pr;ykład



Ameryka <aci+ska og*aszaniepodleg*oś.

D ).NI! 200D &3O

Pi/L *iek@* po podbo-u dokonanym pr;e; urope-";yk@* !meryka Południo*a

pono*nie sta-e si/ niepodległa &d )ene;ueli po !rgentyn/ *i/ks;a ";/GL regionu

;a";yna odr;u"aL spuG"i;n/ ob"e- domina"-i miniony"h ";as@* ora; okrutne i

*ynis;";a-H"e pod;iały społe";ne1 kt@re po*stały * -e- *yniku

'e"hani;my imperialisty";ne- kontroli 5 pr;emo" i *o-na gospodar";a1 kt@re

nie sH * !mery"e Fa"i<skie- odległH pr;es;łoG"iH 5 pr;esta-H byL skute";ne1 "o -est

;nakiem1 ?e kra-e kontynentu ;a";yna-H dH?yL do nie;ale?noG"i )as;yngton -est

obe"nie ;mus;ony tolero*aL r;Hdy1 kt@re * pr;es;łoG"i po*odo*ałby ameryka<skH

inter*en"-/ lub d;iałania od*eto*e

Pr;e; "ały kontynent pr;e"hod;i fala ru"h@* społe";ny"h1 kt@re budu-H

podsta*y pełne- demokra"-i d;enne społe";noG"i1 -ak gdyby odkry*s;y na no*os*o-e pr;edkolumbi-skie d;ied;i"t*o1 sta-H si/ "ora; akty*nie-s;e i *pły*o*e1

s;";eg@lnie * k*ador;e i $oli*ii

Taki ro;*@- *ydar;e< -est ";/G"iH s;ers;ego ;-a*iska1 -akie od kilku lat

obser*u-H * !mery"e Fa"i<skie- spe"-aliG"i i instytu"-e bada-H"e opini/ społe";nH:

* miar/ -ak *ybrane r;Hdy sta*ały si/ formalnie bard;ie- demokraty";ne1

oby*atele ;a";ynali *yra?aL rosnH"e ro;";aro*anie sposobem funk"-ono*ania

takie- demokra"-i ora; brak *iary * instytu"-e demokraty";ne Ch"ieli st*or;enia

takiego systemu demokra"-i1 * kt@rym głos miałoby społe";e<st*o1 a nie elity i ob"a

domina"-a

Pr;ekonu-H"o *y-aGnił ten spadek *iary * istnie-H"e instytu"-e argenty<ski

politolog !tilio $or@n1 kt@ry ;aobser*o*ał1 ?e no*a fala demokraty5;a"-i * !mery"e Fa"i<skie- ;biegła si/ ; nar;u"anymi ; ;e*nHtr; reformamiJ

gospodar";ymi1 -akie uder;ały * ustr@-: neoliberalny *as;yngto<ski konsensusJ1



kt@rego ka?dy element -est pod*a?eniem demokra"-i i kt@ry dopro*ad;ił do

gospodar";e- katastrofy na tym kontynen"ie1 podobnie -ak * inny"h regiona"h

G*iata1 gd;ie był ;astoso*any

3on"ep"-e demokra"-i i ro;*o-u sH ;e sobH * *ielu aspekta"h blisko

po*iH;ane 9ednym ; taki"h aspekt@* -est i"h *sp@lny *r@g: utrata su*erennoG"i

) G*ie"ie pa<st* narodo*y"h -est o";y*iste ; defini"-i1 ?e utrata su*erennoG"ipo*odu-e ;anikanie demokra"-i ora; brak mo?li*oG"i pro*ad;enia polityki

społe";ne- i gospodar";e- To ; kolei ograni";a ro;*@-1 "o *ynika ; historii

gospodar";e- * "iHgu *iek@*

Kistoria u-a*nia r@*nie?1 ?e utrata su*erennoG"i pro*ad;i do nar;u"onego

liberali;mu1 o";y*iG"ie * interesie ty"h1 kt@r;y ma-H *ład;/ i mogH nar;u"iL s*@-

por;Hdek społe";ny i gospodar";y &statnio taki nar;u"ony por;Hdek -est na;y*any

neoliberali;memJ Nie -est to na-leps;e okreGlenie1 gdy? por;Hdek ten nie -est ani

no*y1 ani liberalny1 pr;yna-mnie- nie * ro;umieniu klasy";ny"h liberał@*

) +tana"h .-edno";ony"h społe";e<st*o r@*nie? tra"i *iar/ * instytu"-e i

ma ku temu dobre po*ody Po*stał ogromny ro;dS*i/k mi/d;y opiniH publi";nH i

politykH1 o kt@rym r;adko si/ m@*i1 "ho"ia? lud;ie ;da-H sobie spra*/ ; tego1 ?e i"hgłos -est ignoro*any

)iele nauki mo?na *ynieGL ; por@*nania ostatni"h *ybor@* pre;yden"ki"h

* na-bogats;ym kra-u G*iata i na-biednie-s;ym kra-u !meryki Fa"i<skie- 5 $oli*ii

) listopad;ie 200 roku *ybor"y * +tana"h .-edno";ony"h mieli mo?li*oGL

*yboru mi/d;y d*oma kandydatami1 kt@r;y po"hod;ili ; bogate- i

upr;y*ile-o*ane- elity I"h programy były podobne1 ;godne ; potr;ebami i"h

*ybor"@*: głosiły boga"t*o i pr;y*ile-e $adania opinii publi";ne- u-a*niły1 ?e *

ogromne- *i/ks;oG"i na-*a?nie-s;y"h k*estii obie partie sH *y"hylone

;de"ydo*anie na pra*o od o";eki*a< społe";e<st*a1 a -u? s;";eg@lnie daleko od

poglHd@* społe";e<st*a ;na-du-e si/ administra"-a $usha C;/G"io*o ; tego

po*odu pe*ne k*estie nie sH pode-mo*ane * kampanii *ybor";e- i nie*ielu

*ybor"@* ;nało opinie kandydat@* * ty"h spra*a"h 3andyda"i sH pako*ani i

spr;eda*ani -ak pasta do ;/b@*1 samo"hody lub Grodki upi/ks;a-H"e 5 i pr;e; te

*łaGnie sektory gospodarki oddane ułud;ie i os;ust*u



,la odmiany sp@-r;my na $oli*i/ i *yb@r o 'oralesa * grudniu 200 roku

)ybor"y ;nali problemy1 bard;o realne i *a?ne1 takie -ak kontrola pa<st*a nad

*ydoby"iem ga;u naturalnego i inny"h suro*"@* naturalny"h1 "o "ies;y si/ * tym

kra-u mia?d?H"ym popar"iem społe";nym Pra*a rd;enne- ludnoG"i1 pra*a kobiet1

pra*o do ;iemi i do *ody sH pr;edmiotem polityki1 podobnie -ak inne nie;*ykle

istotne k*estie1 o kt@re nieustannie *al";yły organi;a"-e społe";ne +połe";e<st*o

*ybrało kandydata r@*nego sobie statusem1 a nie repre;entanta *Hski"h grup

upr;y*ile-o*any"h To był r;e";y*isty ud;iał1 a nie -edynie *r;u"enie kartki do

urny ra; na kilka lat

To por@*nanie1 nie -edyne ; res;tH1 rod;i pytanie o to1 gd;ie sH potr;ebne

programy lansu-H"e demokra"-/J

Patr;H" na ro;*@- *ypadk@*1 mo?na si/ spod;ie*aL1 ?e !meryka Fa"i<ska

sama sobie porad;i ;e s*oimi na-*i/ks;ymi problemami egion ten -est ;nany ;

"h"i*oG"i s*oi"h klas boga";y i ; i"h ;upełnego braku po";u"ia odpo*ied;ialnoG"i

społe";ne-

Por@*nanie ro;*o-u gospodar";ego !meryki Fa"i<skie- i *s"hodnie-

!;-i-est*tym aspek"ie bard;o odkry*";e Nier@*noG"i społe";ne * !mery"e

Fa"i<skie- sH -ednymi ; na-*i/ks;y"h na G*ie"ie1 * !;-i )s"hodnie- sH one -ednymi; na-mnie-s;y"h To samo doty";y eduka"-i1 opieki ;dro*otne- i og@lnie dobrobytu

społe";e<st*a Import do !meryki Fa"i<skie- ;aspoka-ał gł@*nie konsump"-oni;m

na-bogats;y"h1 * !;-i )s"hodnie- import to pr;ede *s;ystkim in*esty"-e

;*i/ks;a-H"e produk"-/ &dpły* kapitału ; !meryki Fa"i<skie- osiHgnHł po;iom -e-

;adłu?enia1 sugeru-H" spos@b po;by"ia si/ tego ogromnego "i/?aru ) !;-i

)s"hodnie- pr;epły*y kapitało*e sH ob-/te G"isłH kontrolH

ospodarki !meryki Fa"i<skie- po;osta-H r@*nie? bard;ie- ot*arte na

in*esty"-e ;agrani";ne ni? gospodarki *s"hodnie- !;-i .godnie ; danymi

3onferen"-i Narod@* .-edno";ony"h do spra* Kandlu i o;*o-u ONCT!,U od lat

pi/Ld;iesiHty"h `` *ieku ;agrani";ne kon"erny mi/d;ynarodo*e ma-H ;na";nie

*i/ks;y ud;iał * produk"-i pr;emysło*e- !meryki Fa"i<skie- ni? * suk"esiegospodar";ym !;-i )s"hodnie- $ank *iato*y donosił1 ?e ;agrani";ne in*esty"-e i

pry*aty;a"-a ;astHpiły inne pr;epły*y kapitało*e * !mery"e Fa"i<skie-1 pr;e; "o







=476 roku * opisany *";eGnie- spos@b

)Gr@d południo*oameryka<ski"h lider@* * Co"habamba była obe"na

pre;ydent Chile 'i"helle $a"helet Podobnie -ak !llende1 -est ona so"-alistkH i

lekar;em 9est te? byłH *yp/d;onH i *i/SniarkH polity";nH 9e- o-"ie"1 generał1

;marł * *i/;ieniu na skutek tortur

) Co"habamba 'orales i pre;ydent )ene;ueli Kugo Chae; G*i/to*ali no*y

*sp@lny pro-ekt ty"h pa<st* doty";H"y eksploata"-i ga;u * $oli*ii Taka

*sp@łpra"a *;ma"nia rol/ regionu -ako -ednego ; gł@*ny"h gra";y na G*iato*ym

rynku energety";nym )ene;uela -u? obe"nie -est -edynym kra-em !meryki

Fa"i<skie-1 kt@ry -est ";łonkiem &PC1 ma-H" na-*i/ks;e1 po;a $liskim )s"hodem1

;ło?a ropy nafto*e- na G*ie"ie Cha5 e; ma *i;-/ st*or;enia Petroameri"a1

;integro*anego systemu energety";nego na *;@r tego1 kt@ry Chiny pr@bu-H

;aini"-o*aL * !;-i

No*y pre;ydent k*adoru1 afael Correa1 ;apropono*ał st*or;enie systemu

transporto*ego lHdo*ego i r;e";nego ; bra;yli-skie- pus;";y ama;o<skie- do

*ybr;e?a Pa"yfiku * k*ador;e1 "o byłoby południo*oameryka<skim

konkurentem dla kanału panamskiego Inne tego typu ini"-aty*y to na pr;ykład

Telesur tele*i;-aU1 kt@ry ma byL pr@bH ;łamania ;a"hodniego monopolu * te-d;ied;inie $ra;yli-ski pre;ydent #ui; #ula da +ila *e;*ał inny"h pr;y*@d"@* do

pokonania history";ny"h r@?ni" i ;-edno";enia kontynentu1 be; *;gl/du na to1 -ak

trudne b/d;ie to ;adanie

Integra"-a to *arunek *st/pny dla pra*d;i*e- niepodległoG"i 3oloni;a"-a 5

pro*ad;ona pr;e; Kis;pani/1 !ngli/ ";y inny"h kra-e uropy1 a tak?e pr;e; +tany

.-edno";one 5 nie tylko ro;d;ieliła od siebie pa<st*a !meryki Południo*e-1 ale

r@*nie? ostro pod;ieliła -e *e*n/tr;nie1 po*stały bo*iem nieli";ne bogate elity i

ogromne r;es;e ?y-H"e * bied;ie

Po*iH;anie ; k*estiami raso*ymi -est doGL bliskie $ogata elita była biała1

europe-ska1 ;a"hodnia1 a bied/ "ierpieli rd;enni mies;ka<"y1 Indianie1 ";arni i rasy

mies;ane Te * *i/ks;oG"i białe elity nie miały pra*ie * og@le rela"-i ; *łasnymikra-ami i społe";e<st*ami $yły ;oriento*ane na .a"h@d1 a nie *łasne

społe";noG"i na Południu



. po*odu no*y"h trend@* * !mery"e Południo*e- +tany .-edno";one

;ostały ;mus;one do korekty s*o-e- polityki ;Hdy1 kt@re obe"nie "ies;H si/

popar"iem +tan@* .-edno";ony"h 5 -ak r;Hd $ra;ylii1 na kt@rego ";ele stoi #ula da

+ila 5 * pr;es;łoG"i r@*nie dobr;e mogły byL obalone1 -ak bra;yli-ski r;Hd

pre;ydenta 9oao oularta1 kt@ry ;ostał obalony pr;y *spar"iu +tan@*

.-edno";ony"h * =4D roku

Na-*i/ks;H kontrol/ nad gospodarkH spra*o*ał * pr;es;łoG"i

'i/d;ynarodo*y 8undus; )aluto*y1 kt@ry tak napra*d/ -est ";/G"iH

ameryka<skiego ,epartamentu +karbu !rgentyna była ulubionym d;ie"kiem

fundus;u1 do kra"hu * 200= roku !rgentyna *ys;ła ; kry;ysu1 ale pr;e; ;łamanie

;asad 'i/d;ynarodo*ego 8undus;u )aluto*ego1 odma*ia-H" spłaty s*oi"h

dług@* i *ykupu-H" to1 "o ; ni"h po;ostało ";/G"io*o udało si/ to d;i/ki pomo"y

)ene;ueli * no*e- formie *sp@łpra"yU

$ra;ylia r@*nie? na s*@- spos@b pos;ła drogH1 kt@ra miała-H u*olniL od

*pły*@* 'i/d;ynarodo*ego 8undus;u )aluto*ego $oli*ia była posłus;nym

u";niem fundus;u pr;e; około d*ad;ieG"ia pi/L lat i sko<";yło si/ to dla nie-

do"hodem per #apita ni?s;ym ni? *tedy1 kiedy -e- *sp@łpra"a ; tH instytu"-H si/;a";ynała &be"nie $oli*ia r@*nie? po;by*a si/ *pły*@* 'i/d;ynarodo*ego

8undus;u )aluto*ego i te? kor;ysta pr;y tym ; pomo"y )ene;ueli

) *ypadku !meryki Południo*e- +tany .-edno";one musiały si/ dostoso*aL

do "entrole*i"o*y"h r;Hd@* i ;a";/ły ro;r@?niaL ty"h dobry"hJ od ty"h ;ły"hJ

9ednym ; dobry"h -est pre;ydent $ra;ylii #ula da +ila .łymi sH Chae; i 'orales

Otr;ymu-H" takH polityk/1 )as;yngton musi r@*nie? ak"epto*aL pe*ne fakty

Na pr;ykład to1 ?e -ednH ; pier*s;y"h r;e";y1 -akH ;robił #ula da +ila po

pono*nym *ybor;e na pre;ydenta * paSd;ierniku 200D roku1 był *y-a;d do

Cara"as i popar"ie Chae;a *-ego kampanii *ybor";e- #ula da +ila podaro*ał

r@*nie? bra;yli-ski pro-ekt infrastrukturalny * )ene;ueli1 most nad r;ekH

&rinoko1 i ro;ma*iał o inny"h *sp@lny"h pro-ekta"h

) grudniu 200D roku sygnatarius;e 'C&+O1

południo*oameryka<skiego poro;umienia handlo*ego1 kontynuo*ali ro;mo*y o

;-edno";eniu !meryki Południo*e- na spotkaniu * $ra;ylii1 na kt@rym #ula da



+ila ;ainauguro*ał obrady Parlamentu 'C&+O 5 -es;";e -eden pełen nad;iei

krok * u*alnianiu si/ od demon@* pr;es;łoG"i

$ariery dla pod*@-ne- integra"-i 5 mi/d;y kra-ami i *e*nHtr; ni"h 5

pr;es;kad;a-H1 ale pode-mu-e si/ * tym kierunku obie"u-H"e d;iałania1 * ";ym

*ielkH rol/ odgry*a-H maso*e ru"hy społe";ne1 kt@re sH podsta*H pra*d;i*e-

demokra"-i i nie;b/dny"h ;mian społe";ny"h



=o jest stawk" w Iraku

60 +TBC.NI! 2007 &3O

Niekt@re bard;o istotne informa"-e doty";H"e Iraku sH na .a"hod;ie ignoro*anealbo te? nie ro;ma*ia si/ o ni"h ,op@ki nie ;a";nie si/ i"h po*a?nie trakto*aL1

propo;y"-e ameryka<skie- polityki * Iraku nie b/dH ro;sHdne ani moralnie1 ani

strategi";nie

9ednH ; taki"h k*estii ;*iH;any"h ; "ierpiH"ym narodem ira"kim1 kt@ra nie

;ostała pra*ie *"ale ;au*a?ona1 a kt@re- ;ignoro*anie dobr;e odda-e po;iom

ignoran"-i1 sH *yniki badania opinii Iraki-";yk@* * spra*ie in*a;-i1

pr;epro*ad;one * $agdad;ie1 !nbar;e i Na-afie &koło 40 pro"ent Iraki-";yk@*

u*a?a1 ?e sytua"-a * i"h kra-u była leps;a pr;ed in*a;-H dokonanH pod *od;H

+tan@* .-edno";ony"h ni? tera;J 5 pr;edsta*ia *yniki badania ; listopada 200D

roku1 pr;epro*ad;onego pr;e; ira"kie Centrum $ada< i +tudi@* +trategi";ny"h1

organi;a"-a Onited Press International Niemal poło*a respondent@* opo*iada

si/ ;a naty"hmiasto*ym *y"ofaniem ob"y"h *o-sk in*a;y-ny"hJ 5 donosi ,aily

+tarJ * $e-ru"ie ,*ad;ieG"ia pro"ent respondent@* "h"iałoby1 aby stopnio*e

*y"ofy*anie *o-sk ro;po";/ło si/ nie;*ło";nie $adanie pr;epro*ad;one pr;e;

ameryka<ski ,epartament +tanu1 r@*nie? ;ignoro*ane1 u-a*niło1 ?e d*ie tr;e"ie

mies;ka<"@* $agdadu "h"e naty"hmiasto*ego *y"ofania *o-sk koali"y-ny"hU

&g@lnie -ednak opinia publi";na 5 ";y to * Iraku1 ";y * +tana"h

.-edno";ony"h1 ";y gd;iekol*iek ind;ie- 5 nie -est brana pod u*ag/ pr;e;

de"ydent@* polity";ny"h1 "hyba ?e mo?e ;akł@"iL im osiHgni/"ie ;amier;ony"h

"el@* 9est to -es;";e -edna o;naka tego1 * -aki spos@b strated;y i i"h pople";ni"y

lek"e*a?H demokra"-/1 pr;y -edno";esnym akompaniamen"ie ;ale*a-H"e- nas

*;niosłe- retoryki na temat miłoG"i do demokra"-i i mes-a<skie- mis-i1 -akH -est -e-

lanso*anie$adania ameryka<skie u-a*nia-H1 ?e *i/ks;oGL -est pr;e"i*na *o-nie1 ale

t*or;H" polityk/1 na t/ *i/ks;oGL nie ;*ra"a si/ u*agi i nie u*;gl/dnia si/ -e- głosu



ani te? nie bier;e pod u*ag/ krytyki *obe" plan@* polity";ny"h Na-no*s;H opiniH

tego rod;a-u był raport opubliko*any pr;e; $aker5Kamilton Ira] +tudy roup

po*ołana pr;e; ameryka<ski 3ongres d;iesi/"ioosobo*a grupa bada*";a1 ;ło?ona

; pi/"iu republikan@* i pi/"iu demokrat@*1 kt@ra ma dorad;aL r;Hdo*i $usha *

spra*a"h sytua"-i * Iraku i ;nale;ieniu polity";ny"h ro;*iH;a<U1 s;eroko

okr;ykni/ty -ako *artoG"io*a krytyka polityki administra"-i eorgeYa ) $usha1

d;i/ki kt@re- mo?na *pro*ad;iL korekty1 "o naty"hmiast stało si/ pr;y";ynH

*ysłania tego raportu * niebyt 9ednH *ybitnH "e"hH tego raportu -est brak troski o

pragnienia Iraki-";yk@* aport "ytu-e *yniki niekt@ry"h bada< opinii

Iraki-";yk@*1 ale -edynie * stosunku do be;pie";e<st*a *o-sk ameryka<ski"h

aport głosi te;/1 ?e polityka po*inna od;*ier"iedlaL interesy r;Hdu +tan@*

.-edno";ony"h1 a nie interesy Iraki-";yk@* albo !merykan@*1 r@*nie?

ignoro*any"hU

T*@r"y raportu nie do"ieka-H1 -akie sH te interesy ani dla";ego +tany

.-edno";one pr;epro*ad;iły in*a;-/ albo dla";ego ;agra?a-H su*erennemu i mnie-

lub bard;ie- demokraty";nemu Irako*i1 "ho"ia? odpo*ied;i nietrudno ;naleSL

Pra*d;i*y po*@d in*a;-i -est o";y*iG"ie taki1 ?e * Iraku sH drugie "o do *ielkoG"i

na .iemi ;ło?a ropy nafto*e-1 bard;o tanie- * *ydoby"iu 3*estiH nie -est tuta-dost/p do ty"h ;asob@*1 ale kontrola nad nimi a dla korpora"-i k*estiH sH ;yskiU

9ak ;au*a?ył * ma-u 200D roku *i"epre;ydent ,i"k Cheney1 kontrola nad

;asobami suro*"@* energety";ny"h1 -est nar;/d;iem ;astras;ania lub s;anta?uJ

o";y*iG"ie -eGli -est * r/ka"h kogoG innegoU

) rapor"ie -est ukryta rekomenda"-a1 aby po;*oliL korpora"-om gł@*nie

ameryka<skim i bryty-skimU na kontrolo*anie ira"ki"h ;ł@? suro*"@*

energety";ny"h aport u-mu-e to bard;ie- delikatnie: +tany .-edno";one po*inny

*espr;eL ira"ki"h pr;y*@d"@* * u;naniu kra-o*ego pr;emysłu *ydoby*";ego

ropy nafto*e- ;a pr;edsi/*;i/"ie komer"y-ne1 aby popra*iL d;i/ki temu

efekty*noGL1 pr;e-r;ystoGL i odpo*ied;ialnoGLJ

CiHgły brak *oli do dyskus-i nad tak nieistotnymi k*estiami spra*ia1 ?e +tudyroup nie -est * stanie sta*iL ";oła r;e";y*istoG"i ameryka<skie- polityki * obli";u

oma*iane- *";eGnie- katastrofy1 -akH spo*odo*ała in*a;-a



ł@*nH k*estiH1 -akH porus;a raport +tudy roup1 -est *y"ofanie *o-sk

ameryka<ski"h ; Iraku1 s;";eg@lnie *yłH";enie i"h ; be;poGrednie- *alki1 "ho"ia?

propo;y"-e *y-G"ia armii ;ostały ob*aro*ane *ieloma ograni";eniami i

;astr;e?eniami aport * kilku sło*a"h nama*ia pre;ydenta1 aby ten ogłosił1 ?e

+tany .-edno";one nie ;amier;a-H ustano*iL stałe- obe"noG"i *o-sko*e- * Iraku1

ale nie *;y*a do ;ako<";enia budo*ania ba; *o-sko*y"h1 *obe" tego taka

deklara"-a pra*dopodobnie nie b/d;ie po*a?nie potrakto*ana pr;e; Iraki-";yk@*

aport ;akłada1 pr;emil";a-H" t/ k*esti/1 ?e logistyka1 podpora no*o";esne-

armii1 po*inna po;ostaL pod ameryka<skH kontrolH i ?e -ednostki bo-o*e mus;H

po;ostaL * Iraku dla o"hrony poko-uJ * tym o"hrony ameryka<ski"h odd;iał@*

*"hod;H"y"h * skład odd;iał@* ira"ki"hU * kra-u1 * kt@rym D0 pro"ent ludnoG"i 5

a ludnoG"i arabskie- ;na";nie *i/"e- tam1 gd;ie ro;mies;";a si/ -ednostki 5 traktu-e

?ołnier;y -ako "el upra*niony"h atak@*

Nie ma r@*nie? mo*y o tym1 ?e +tany .-edno";one ;a"ho*a-H kontrol/ nad

pr;estr;eniH po*ietr;nH1 a pr;e; to mogH ;e"h"ieL si/gnHL po taktyk/1 kt@rH -u? ra;

;astoso*ano * *o-na"h * Indo"hina"h1 gd;ie r@*nie? *y"ofy*ano ?ołnier;y1 "o

-est ;ło*ies;";H perspekty*H 3*esti/ t/ oma*ia-H d*a- *ybitni eksper"i *spra*a"h 3ambod?y1 Taylor &*en i $en 3iernan1 dyrektor Bale Oniersity

eno"ide Pro-e"t1 * nie;*ykle *a?nym artykule Aombs oer *ambodia )alrusJ

Q*ydanie kanady-skieR ; paSd;iernika 200D rokuU 9est r;e";H dobr;e ;nanH1 ?e

*y"ofy*aniu *o-sk lHdo*y"h ; południo*ego )ietnamu to*ar;ys;yło

pr;yspies;enie be;litosny"h bombardo*a<1 s;";eg@lnie na p@łno"ny #aos i

3ambod?/ !le autor;y poda-H no*e dane na temat skali i nast/pst* ty"h

bombardo*a< O-a*nia-H one1 ?e ";/stotli*oGL nalot@* na 3ambod?/ była

pi/"iokrotnie *i/ks;a ni? *";eGnie- poda*ana ofi"-alnie1 "o o;na";a1 ?e

bombardo*ania rolni";e- 3ambod?y były *i/ks;e ni? bombardo*ania *s;ystki"h

*o-sk spr;ymier;ony"h pr;e; "ałH drugH *o-n/ G*iato*H No*e informa"-e

pot*ierd;a-H *";eGnie-s;e s;a"unki skutk@* bombardo*a< Cytu-H" sło*a

autor@*: #i";ba ofiar *Gr@d "y*ili * 3ambod?y spo*odo*ała1 ?e ro;*G"ie";one

społe";e<st*o r;u"iło si/ * ramiona rebeliant@*1 kt@r;y pr;ed nalotami "ies;yli si/

bard;o małym popar"iem1 "o spo*odo*ało do-G"ie do *ład;y C;er*ony"h



3hmer@*1 a tym samym ostate";nie ludob@-st*o * 3ambod?yJ o;ka;y NiEona o

ro;po";/"iu nalot@* ;ostały pr;eka;ane pr;e; KenryYego 3issingera sło*ami:

*s;ystko1 "o lata na *s;ystko1 "o si/ porus;aJ1 "o -est -ednym ; na-bard;ie-

dobitny"h *e;*a< do ludob@-st*a * historii G*iata Te sło*a 3issingera ;ostały

pr;ypomniane * Ne* Bork TimesieJ ; 27 ma-a 200 roku li;abeth $e"ker1

9issin&er (apes 5es#ribe *rises' +ar and Star! >hotos ofbuse' ale nie *y*ołały

?adne- reak"-i @*nie? no*e re*ela"-e ;ostały pomini/te mil";eniem $rak reak"-i

-est kole-nym do*odem na to1 -akH tak napra*d/ troskH ota";a-H mies;ka<"@*

3ambod?y "i mies;ka<"y .a"hodu1 kt@r;y radoGnie *ykor;ysty*ali i"h poło?enie

dla osobisty"h kor;yG"i i słu?H" *ład;y * okresie1 kiedy C;er*oni 3hmer;y

dokony*ali s*oi"h mord@*1 be; sugestii1 "o ; tym po";HL Całko*i"ie pr;e"i*nie

do reak"-i ty"h samy"h lud;i na inne podobne okru"ie<st*a1 ;a kt@re ponosiliGmy

na-*i/ks;H odpo*ied;ialnoGL i kt@re moglibyGmy pr;er*aL1 gdybyGmy "h"ieli=

Nie mo?na łat*o odr;u"iL oba* *yra?any"h pr;e; &*ena i 3ernana "o do

tego1 -ak sytua"-a mo?e si/ ro;*inHL * Iraku * G*ietle taki"h *";eGnie-s;y"h

*ydar;e< -ak te

Niekt@r;y obser*ator;y oba*ia-H si/1 ?e *y"ofanie si/ +tan@* .-edno";ony"h

; Iraku mogłoby dopro*ad;iL do *o-ny domo*e-1 kt@ra ob-/łaby "ały kra- i;nis;";yłaby go ;upełnie Co do skutk@* *y"ofania 5 sami mo?emy -e o"eniaL1 i

b/dH one tak samo niepe*ne i *Htpli*e -ak o"eny dokony*ane pr;e; ameryka<ski

*y*iad !le te o"eny nie ma-H ;na";enia .na";enie ma to1 "o myGlH Iraki-";y"y

#ub m@*iH" ina";e-1 to1 "o oni myGlH1 po*inno * ko<"u mieL ;na";enie

9eGli sp@-ne *yniki *ielu bada< opinii publi";ne- nie *ystar";a-H1 spra*a

*y"ofania *o-sk mogłaby ;ostaL ro;str;ygni/ta * referendum pr;epro*ad;onym

pod mi/d;ynarodo*ym nad;orem1 aby na -ego *yniki nie miały *pły*u *o-ska

okupa"y-ne i i"h pople";ni"y * Iraku

&be"nie 5 pr;e"i*nie do sugestii ;a*arty"h * rapor"ie $aker5Kamil5 ton Ira]

+tudy roup ora; opinii publi";ne- * Iraku i +tana"h .-edno";ony"hU 5

)as;yngton planu-e napły*J1 a *i/" *ysłanie *i/ks;e- li";by *o-sk do IrakuNie*ielu analityk@* *o-sko*y"h ";y spe"-alist@* do spra* $liskiego )s"hodu

*ier;y * to1 aby taka taktyka pr;yniosła suk"es1 ale nie to -est tuta- na-*yraSnie-



gł@*nym problemem1 "hyba ?e si/ ;god;imy1 ?e -edynym problemem -est to1 ";y

ameryka<ska agres-a po;*oli na osiHgni/"ie "el@*1 kt@re d;i/ki nie- "h"e si/

osiHgnHL Nie nale?y nie do"eniaL ;na";enia długotermino*ego "elu polityki

;agrani";ne- +tan@*

.-edno";ony"h1 kt@rym -est utr;ymanie pr;e; nie kontroli nad *a?nymi ;ło?ami

suro*"@* naturalny"h regionu Pra*d;i*a su*erennoGL Iraku nie b/d;ie łat*a do

;aak"epto*ania pr;e; okupanta1 ale podobnie ani Irak1 ani ?aden ; -ego sHsiad@*

nie b/d;ie * stanie ;aak"epto*aL ;mnie-s;enia ;na";enia Iraku lub te? mo?li*e-

*o-ny * regionie1 kt@ra mo?e byL tego skutkiem

P.BPI+B

= )i/"e- na temat tego ohydnego epi;odu * historii1 -ak i *ielu inny"h

podobny"h1 mo?na ;naleSL * ksiH?"e d*arda Kermana i Noama Chomskiego

Oa- nufa#turin& *onsentz =44( roku *ydanie uaktualnione uka;ało si/ *

2002 rokuU i * Sr@dła"h -u? "yto*any"h1 s;";eg@lnie * d*utomo*e- >oiti#a

#o- nomy of Huma) i&hts ; =474 roku



Zimna wojna midzy 5aszyngtonem iTe'eranem

'!C! 2007 &3O

Na bogatym * ;ło?a suro*"@* energety";ny"h $liskim )s"hod;ie -edynie d*a

pa<st*a nie podpor;Hdko*ały si/ ?Hdaniom )as;yngtonu 5 Iran i +yria1 oba sH

*i/" trakto*ane -ako *rogie pa<st*a1 ; tym ?e Iran -est *rogiem o *iele

*a?nie-s;ym

Tak -ak to było normH * ";asie ;imne- *o-ny1 u"iekanie si/ do pr;emo"y -est

regularnie uspra*iedli*iane -ako reak"-a na ;ły *pły* gł@*nego *roga1 "o ";/sto

-est na-słabs;ym ; mo?li*y"h pretekst@* Nie -est niespod;iankH1 ?e * miar/ -ak

$ush *ysyła "ora; *i/"e- *o-sk do Iraku1 po-a*ia-H si/ informa"-e o ingeren"-i

Iranu * *e*n/tr;ne spra*y Iraku 5 kra-u1 kt@ry normalnie -est *olny od *s;elki"h

;agrani";ny"h ingeren"-i1 pr;y mil";H"ym ;ało?eniu1 ?e )as;yngton r;Hd;i

G*iatem

) ;imno*o-enne- mentalnoG"i1 -aka dominu-e * )as;yngtonie1 Teheran -est

pr;edsta*iany -ako pinakiel tak ;*anego s;yi"kiego p@łksi/?y"a1 kt@ry ro;"iHga si/

od Iranu1 pr;e; s;yi"ki południo*y Irak i +yri/1 a? do Ke;bollahu * #ibanie I

pono*nie nie d;i*i1 ?e napły*o*iJ *o-sk do Iraku ora; eskala"-i gr@Sb i oskar?e<

pod adresem Iranu to*ar;ys;y nie"h/tnie *yra?ana goto*oGL do u";estni"t*a *

konferen"-i pa<st* regionu1 kt@ra ma si/ ;a-HL * ;asad;ie tylko spra*H Iraku1 a

m@*iH" G"iGle: spra*H osiHgni/"ia ameryka<ski"h "el@* * Iraku

Pr;ypus;";alnie ten nie*ielki gest * kierunku dyploma"-i ma * ;ało?eniu

;łagod;iL rosnH"y niepok@- i ;łoGL *ido";ne * "ora; bard;ie- agresy*ne- posta*ie

)as;yngtonu1 kt@rego siły militarne obsad;a-H po;y"-e pr;ed atakiem na Iran ikt@ry regularnie dopus;";a si/ pro*oka"-i i gr@Sb *obe" tego kra-u

,la +tan@* .-edno";ony"h na-*a?nie-s;H k*estiH na $liskim )s"hod;ie



;a*s;e była i po;osta-e kontrola nad ogromnymi ;ło?ami suro*"@*

energety";ny"h +pra*H drugor;/dnH -est dost/p do ni"h 9ak tylko ropa ;na-d;ie

si/ * ;biornika"h tanko*"@* na mor;u1 mo?na -H *ysłaL *s;/d;ie 3ontrola

o;na";a tuta- instrument domina"-i nad G*iatem

Ira<skie *pły*y * p@łksi/?y"u stano*iH dla +tan@* .-edno";ony"h

*y;*anie Pr;e; pr;ypadek na-*i/ks;e ;ło?a ropy nafto*e- ;na-du-H si/ * re-ona"h

$liskiego )s"hodu ;amies;kany"h pr;e; s;yit@*: południo*y Irak1 pr;ylega-H"e do

niego tereny !rabii +audy-skie- i Iran1 gd;ie ;na-du-H si/ r@*nie? ;na";ne ;asoby

ga;u ;iemnego Na-gors;ym kos;marem )as;yngtonu byłoby luSne pr;ymier;e

s;yi"kie1 kontrolu-H"e *i/ks;oGL G*iato*y"h ;asob@* ropy nafto*e- i nie;ale?ne od

+tan@* .-edno";ony"h

Taki blok1 -eGli po*stanie1 m@głby si/ pr;yłH";yL do !;-aty"kiego

Poro;umienia nergety";nego !sian nergy +e"urity ridU lub na*et do

+;angha-skie- &rgani;a"-i )sp@łpra"y +hanghai Cooperation &rgani;ation1 +C&U ;

sied;ibH * China"h Iran1 kt@ry ma -u? statut obser*atora1 ma ;ostaL ";łonkiem te-

organi;a"-i )y"hod;H"y * Kongkongu +outh China 'orning PostJ donosił *

";er*"u 200D roku1 ?e ira<ski pre;ydent 'ahmoud !hmadine-ad stał si/

obiektem og@lnego ;aintereso*ania na doro";nym spotkaniu +;angha-skie-&rgani;a"-i )sp@łpra"y1 kiedy *e;*ał grup/ pa<st* *"hod;H"H * skład te-

organi;a"-i do ;-edno";enia si/ pr;e"i*ko innym kra-om1 kt@re ostro pot/pia-H Iran

;a to1 ?e pro*ad;i s*@- program nuklearnyJ +;angha-ska &rgani;a"-a )sp@łpra"y1

do kt@re- nale?H kra-e !;-i Centralne-1 st*ierd;iła1 ?e Iran ma nie;by*alne pra*oJ

do pro*ad;enia taki"h program@* i *e;*ała +tany .-edno";one do okreGlania

terminu1 * kt@rym *y"ofa-H one instala"-e militarne ;e *s;ystki"h kra-@*

";łonko*ski"hJ=

9eGli administra"-a $usha ;reali;u-e te *e;*ania1 po;y"-a +tan@*

.-edno";ony"h * G*ie"ie b/d;ie ;na";nie osłabiona

Podsta*o*H metodH obrony pr;ed )as;yngtonem stoso*anH pr;e; Teheran

było bunto*anie si/ 5 i to -u? od "h*ili obalenia s;a"ha pr;e; +tany .-edno";one *=474 roku i kry;ysu ;*iH;anego ; ameryka<skimi ;akładnikami * ambasad;ie

+tan@* .-edno";ony"h * Teheranie !meryka odegrała * Iranie ponurH rol/ -u? *e



*";eGnie-s;y"h lata"h ) od*e"ie ;a nieust/pli*oGL Teheranu )as;yngton s;ybko

ud;ielił *spar"ia +addamo*i Kusa-no*i * -ego agresy*ne- *o-nie ; Iranem1 kt@ra

dopro*ad;iła do Gmier"i setek tysi/"y lud;i i obr@"iła kra- * ruin/ Nast/pnie1 *

okresie pre;ydentury $usha1 pr;ys;edł okres morder";y"h sank"-i i odr;u"ania

dyplomaty";ny"h *ysiłk@* Iranu na r;e"; rosnH"ego ;agro?enia atakiem

) lip"u 200D roku I;rael dokonał in*a;-i na #iban1 piHte- od =47( roku 9ak

*";eGnie-1 popar"ie pr;e; +tany .-edno";one te- agres-i było ";ynnikiem

kryty";nym Pretekst dla ataku s;ybko upadł1 gdy dokładnie- mu si/ pr;y-r;ano1 a

konsek*en"-e dla #iba<";yk@* sH po*a?ne 9ednH ; pr;y";yn te- ameryka<sko5

i;raelskie- in*a;-i -est to1 ?e rakiety1 -akimi dysponu-e Ke;bollah1 mogłyby ;agra?aL

po*od;eniu poten"-alnego ataku na Iran

'imo "ałego tego *yma"hi*ania s;abelkH -est1 moim ;daniem1 bard;o mało

pra*dopodobne1 aby administra"-a $usha ;aatako*ała Iran +pr;e"i*ia si/ temu

;de"ydo*anie "ały G*iat +iedemd;iesiHt pi/L pro"ent !merykan@* opo*iada si/

;a ro;*iH;aniami dyplomaty";nymi1 a nie siło*ymi1 i -ak *";eGnie- była mo*a1

Ira<";y"y i !merykanie * *i/ks;oG"i ;gad;a-H si/ * s*oi"h poglHda"h na k*estie

energii nuklearne- $adanie pr;epro*ad;one pr;e; nie;ale?nH organi;a"-/ Terror

8ree Tomorro* ; )as;yngtonu u-a*nia1 ?e mimo gł/bokie- history";ne- *rogoG"i1 -akH ?y*iH do siebie ira<s"y s;yi"i i i"h * *i/ks;oG"i sunni""y1 arabs"y1 ture""y i

pakista<s"y sHsied;i1 ;de"ydo*ana *i/ks;oGL mies;ka<"@* ty"h kra-@* *oli

;aak"epto*aL dysponu-H"y broniH nuklearnH Iran ni? -akHkol*iek ak"-/ militarnH

+tan@* .-edno";ony"h * tym kra-uJ &ka;u-e si/1 ?e ameryka<s"y *o-sko*i i

pra"o*ni"y *y*iadu r@*nie? sH pr;e"i*ni takim atakom

Iran nie -est * stanie obroniL si/ pr;ed atakiem ;e strony +tan@*

.-edno";ony"h1 ale mo?e odpo*ied;ieL na inne sposoby1 mi/d;y innymi pr;e;

spo*odo*anie -es;";e *i/ks;ego "haosu * Iraku Niekt@r;y ostr;ega-H1 ?e

odpo*iedS Iranu mo?e byL ;na";nie bard;ie- ;ab@-";a1 tak t*ierd;i na pr;ykład

s;ano*any bryty-ski historyk *o-sko*oG"i Corelli $arnett1 kt@ry pis;e1 ?e atak na

Iran mo?e * prakty"e spo*odo*aL *ybu"h tr;e"ie- *o-ny G*iato*e-J !dministra"-a $usha po;osta*ia po sobie katastrof/ *s;/d;ie1 gd;ie si/

po-a*ia1 po";H*s;y od doG*iad";onego pr;e; huragan 3atrina No*ego &rleanu a?



po Irak ) despera"kim ak"ie *y;*olenia1 nikt nie *ie tak napra*d/ ";ego1 r;Hd

mo?e pod-HL ry;yko spo*odo*ania -es;";e *i/ks;y"h katastrof

9edno";eGnie )as;yngton mo?e te? pod-HL pr@b/ ;destabili;o*ania Iranu od

Grodka2 'ies;ka<"y Iranu sH bard;o ;r@?ni"o*ani etni";nie1 *ielu ; ni"h nie ma

po"hod;enia perskiego Istnie-H * tym kra-u tenden"-e se"es-onisty";ne i

pra*dopodobnie )as;yngton pr@bu-e nimi kiero*aL1 na pr;ykład * 3u;estanie na

*ybr;e?u .atoki Perskie-1 gd;ie pr;et*ar;a si/ ira<skH rop/ nafto*H 5 region ten -

est * *i/ks;oG"i ;amies;kały pr;e; !rab@*1 a nie Pers@*

skala"-a gr@Sb ma r@*nie? słu?yL -ako pres-a *y*ierana pr;e; +tany

.-edno";one na inne kra-e1 aby pr;yłH";yły si/ do sank"-i gospodar";y"h ma-H"y"h

stłamsiL Iran1 i * uropie pres-a ta mo?e byL skute";na Innym skutkiem gr@Sb1

byL mo?e ;amier;onym1 -est spro*oko*anie pr;y*@d"@* ira<ski"h do ostry"h

repres-i *obe" społe";e<st*a1 pro*ad;H"y"h do niepoko-@* i byL mo?e

*e*n/tr;nego oporu *obe" *ład; i -edno";eGnie ska;u-H"y"h na niepo*od;enia

*ysiłki od*a?ny"h ira<ski"h reformator@*1 kt@r;y ;de"ydo*anie protestu-H

pr;e"i* takty"e )as;yngtonu )a?ne -est demoni;o*anie ira<ski"h pr;y*@d"@*

Na .a"hod;ie ka?de ostre st*ierd;enie pre;ydenta Iranu 'ahmouda

!hmadine-ada od ra;u trafia na ";oł@*ki ga;et * nie do ko<"a *iernymtłuma";eniu !le *iadomo pr;e"ie?1 ?e !hmadine-ad nie spra*u-e kontroli nad

politykH ;agrani";nH1 kt@ra -est * r/ka"h -ego ;*ier;"hnika1 na-*y?s;ego

pr;y*@d"y ayatollaha !li Chamenei

'edia * +tana"h .-edno";ony"h ignoru-H *ypo*ied;i Chamenei1 s;";eg@lnie

*tedy1 kiedy sH to *ypo*ied;i ugodo*e Na pr;ykład s;eroko ro;po*s;e"hnia si/

sło*a !hmadine-ada1 kiedy ten m@*i1 ?e I;rael po*inien pr;estaL istnieL1 ale

pomi-a si/ mil";eniem *ypo*ied;i Chamenei1 kiedy ten oG*iad";a1 ?e Iran

pod;iela poglHdy kra-@* arabski"h * na-*a?nie-s;y"h k*estia"h islamsko5

arabski"h1 a s;";eg@lnie * k*estii PalestynyJ1 "o o;na";a1 ?e Iran pod;iela

stano*isko #igi !rabskie- pełna normali;a"-a stosunk@* ; I;raelem * ;akresie

mi/d;ynarodo*ego konsensusu * k*estii ro;*iH;ania konfliktu1 kt@remu +tany.-edno";one i I;rael stano*";o si/ spr;e"i*ia-H1 niemal * osamotnieniu6U

!meryka<ska in*a;-a na Irak * prakty"e stano*iła dla Iranu impuls do



ro;*i-ania te"hnologii nuklearny"h -ako ";ynnika odstras;a-H"ego I;raelski

historyk *o-sko*oG"i1 'artin an Creeld1 pis;e1 ?e gdyby po in*a;-i +tan@*

.-edno";ony"h na Irak Ira@";y"y nie pod-/li si/ budo*y broni nuklearne-1 byliby

s;aleniJ Pr;esłanie1 -akim była in*a;-a na Irak1 -est -asne i *ymo*ne: +tany

.-edno";one ;aataku-H1 -eGli tylko u;na-H to ;a stoso*ne i -eGli tylko "el ataku

b/d;ie be;bronny Tera; Iran-est okrH?any pr;e; *o-ska ameryka<skie *

!fganistanie1 Iraku1 Tur"-i i kra-a"h .atoki Perskie- ora; od"i/ty pr;e; u;bro-ony *

bro< nuklearnH Pakistan1 a tak?e pr;e; I;rael1 kt@ry -est regionalnym

supermo"arst*em d;i/ki *spar"iu1 -akiego ud;iela-H mu +tany .-edno";one

9ak była mo*a *";eGnie-1 ira<skie *ysiłki * dopro*ad;eniu do ro;m@* na

temat sporny"h k*estii były odr;u"ane pr;e; +tany .-edno";one1 a poro;umienie

mi/d;y OniH urope-skH i Iranem ;ostało ;ni*e";one pr;e; odmo*/ )as;yngtonu

na ?Hdania1 aby ;apr;estał on gr@Sb ataku na Iran +;";era "h/L ;apobie?enia

ro;*o-o*i broni nuklearne- * Iranie 5 i rosnH"ego napi/"ia *o-ennego * regionie 5

spo*odo*ałaby1 ?e )as;yngton *dro?yłby * ?y"ie postano*ienia umo*y ; OniH

urope-skH1 ;god;iłby si/ na pra*d;i*e nego"-a"-e i dołH";yłby do pa<st*1 kt@re

dH?H do integra"-i Iranu ; mi/d;ynarodo*ym systemem gospodar";ym1 ";ego "h"e

opinia publi";na * +tana"h .-edno";ony"h1 Iranie1 kra-a"h ; nim sHsiadu-H"y"h itak napra*d/ opinia publi";na na "ałym G*ie"ie

P.BPI+B

= &dsyłam do artykuł@*: '3 $hadrakumar1 *hina' ussia "e#ome Iran into

thefod' !sia TimesJ ; =( k*ietnia 200D roku> $ill +aadoe1 >resident of

Iran #asfor unity a&ainst "est' +outh China 'orning PostJ ; =D ";er*"a

200D roku> 8on-ai&ned nations bae! Iran:s nu#ear pro&ram' 9apan "o5

nomi" Ne*s*ireJ ; 60 ma-a 200D roku> d*ard Cody1 Iran See!sid in sia

In esistin& the +est' )ashington PostJ ; = ";er*"a 200D roku

2 )i/"e- na ten temat mi/d;y innymi * artykule )illiama #o*thera i Colin

8reeman GSfunds terror &roups to so" #haos in Iran * +unday TelegraphJ ;

2 lutego 2007 roku



6 &G*iad";enie 3hamenei: 7eader ttends Oemoriał *eremony Oar!in& the iR h

5eparturenniersary ofmam 9homeini' ";er*"a 200D roku http:%%

***khameneiir%N%Ne*s%detail-spMid20oDoDo! U

http://www.khamenei.ir/EN/News/detail.jsp?id=20o6o6o4A

http://www.khamenei.ir/EN/News/detail.jsp?id=20o6o6o4A



5*adza wielka duc'em

=6 #IPC! 200D &3O

)ybranie kilku temat@* ; nie;*ykłe- li";by d;ieł d*arda +aida to *y;*anie 9askupi/ si/ na d*@"h: kultura imperium i odpo*ied;ialnoGL intelektualist@*1 ";y te?

ty"h1 kt@ry"h na;y*amy intelektualistamiJ1 o ile ma-H oni pr;y*ile- i mo?li*oG"i

;ostania posta"iami publi";nymi

)yra?enie odpo*ied;ialnoGL intelektualist@*J ;a*iera * sobie istotnH

d*u;na";noGL: ;a"iera r@?ni"/ mi/d;y po*innoJ i -estJ ) ;na";eniu po*innoJ 5

i"h odpo*ied;ialnoGL po*inna byL taka sama -ak ka?dego u";"i*ego ";ło*ieka1

"ho"ia? *i/ks;a: pr;y*ile-e da-H mo?li*oG"i1 a mo?li*oG"i o;na";a-H moralnH

odpo*ied;ialnoGL

'amy ra"-/1 pot/pia-H" posłus;ny"h intelektualist@* ; brutalny"h i

stosu-H"y"h pr;emo" kra-@* ;a i"h konformisty";nH słu?b/ *ład;yJ To

st*ierd;enie ;apo?y";yłem od Kansa 'orgenthaua1 t*@r"y teorii stosunk@*

mi/d;ynarodo*y"h

'orgenthau miał -ednak na myGli nie komisar;y słu?H"y"h tyranom1 ale

;a"hodni"h intelektualist@*1 kt@ry"h ;brodnie sH ;na";nie gors;e1 gdy? nie

pr;y;na*ali si/ do stra"hu pr;ed *ład;H1 ale oka;y*ali pr;ed niH t"h@r;ost*o i

*iernopodda<st*o &pisy*ał to1 "o -estJ1 a nie to1 "o po*innoJ byL

Kistoria intelektualist@* -est pisana pr;e; intelektualist@*1 nie d;i*i *i/"1 ?e

sH oni pr;edsta*iani -ako obro<"y pra*a i spra*iedli*oG"i1 "hroniH"y

na-*a?nie-s;y"h *artoG"i i sta*ia-H"y ";oło *ład;y i ;łu ; godnH pod;i*u od*agH i

pra*oG"iH ;e";y*istoGL pr;edsta*ia -ednak inny obra;

3onformisty";ne *iernopodda<st*oJ si/ga na-*";eGnie-s;e- ;nane- historii

lud;koG"i Takim konformistH był ";ło*iek1 kt@ry ;epsuł młod;ie? !tenJ ;a pomo"H

fałs;y*y"h bog@*J popi-a-H"y"h "ykut/1 a nie "i1 kt@r;y odda*ali ";eGLpra*d;i*ym bogom u;na*anym pr;e; @*";esnH doktryn/ ,u?a ";/GL $iblii -est

poG*i/"ona lud;iom1 kt@r;y pot/piali ;brodnie pa<st*a i niemoralne praktyki



Na;y*a si/ i"h prorokamiJ1 "o -est nie na-leps;ym tłuma";eniem nie-asnego *

grun"ie r;e";y sło*a )sp@ł";eGnie taki"h lud;i na;y*a si/ intelektualistami

dysydentamiJ Nie tr;eba na*et spra*d;aL1 * -aki spos@b i"h trakto*ano: n/d;nie1

"o było normalnym sposobem trakto*ania dysydent@*

$yli r@*nie? intelektualiG"i1 kt@r;y * ";asa"h prorok@* "ies;yli si/ *ielkim

s;a"unkiem: po"hleb"y d*oru *angelia pr;estr;ega pr;ed fałs;y*ymi

prorokami1 kt@r;y do *as pr;y"hod;H * od;ieniu o*";ym1 a *e*nHtr; sH *il"y

drapie?ni Po o*o"a"h i"h po;na"ieJ

,ogmaty podtr;ymu-H"e s;la"hetnoGL *ład;y pa<st*o*e- sH niemal

niepod*a?alne1 mimo ;dar;a-H"y"h si/ ";asem bł/d@* i pora?ek1 na kt@ry"h

pot/pianie po;*ala-H sobie kryty"y Ta po*s;e"hnie obo*iH;u-H"a pra*da była

*yartykuło*ana pr;e; pre;ydenta 9ohna !damsa d*a *ieki temu: )ład;a ;a*s;e

u*a?a1 ?e -est *ielka du"hem i ma *ielkie *i;-e1 kt@ry"h słabi nie potrafiH po-HLJ

9est to gł/boko ;akor;eniona kombina"-a okru"ie<st*a i pr;ekonania o *łasne-

nieomylnoG"i1 b/dH"a "horobH1 na kt@rH "ierpi mentalnoGL imperialisty";na 5 i do

pe*nego stopnia ka?da *ład;a i ka?dy pr;e-a* domina"-i

'o?na dodaL1 ?e odda*anie ";"i temu *ielkiemu du"ho*i *ład;y pr;e;

intelektualne elity -est ";ymG normalnym1 pr;y ";ym intelektualiG"i "i tłuma";yli si/tym1 ?e po*inni spra*o*aL nad *ład;H kontrol/ albo pr;yna-mnie- byL blisko nie-

Po*s;e"hnie *yr@?nia si/ d*a rod;a-e intelektualist@*: te"hnokrat@*

;oriento*any"h na polityk/J 5 odpo*ied;ialny"h1 tr;eS*o myGlH"y"h1

konstrukty*ny"h 5 i ty"h ;oriento*any"h na *artoG"iJ1 groSnH grup/ lud;i1 kt@r;y

sH ;agro?eniem dla demokra"-i1 ponie*a? poG*i/"a-H si/ krytyko*aniu

pr;y*@d"@*1 k*estiono*aniu i"h *ład;y i demasko*aniu instytu"-iJ

Cytu-/ tuta- *yniki bada< pr;epro*ad;ony"h * =47 roku pr;e; 3omis-/

Tr@-stronnH 5 ;ło?onH ; liberalny"h interna"-onalist@* ;e +tan@* .-edno";ony"h1

uropy i 9aponii .astana*iali si/ oni nad kry;ysem demokra"-iJ1 kt@ry nastHpił *

lata"h s;eGLd;iesiHty"h `` *ieku1 kiedy to ;a*s;e pasy*ne i apaty";ne grupy

społe";ne1 ;*ane grupami spe"-alne- troskiJ1 ;apragn/ły *kro";yL na aren/polity";nH i ;amanifesto*aL s*o-e oba*y

5 Te nie*łaG"i*e ini"-aty*y spo*odo*ały stan1 kt@ry raport komis-i na;y*ał



kry;ysem demokra"-iJ1 gdy? *łaG"i*e funk"-ono*anie pa<st*a było ;agro?one

pr;e; nadmiernH demokra"-/J !by ;apobie" kry;yso*i1 nale?ało grupy te

pono*nie umie-s"o*iL tam1 gd;ie było i"h mie-s"e1 -ako bierny"h obser*ator@* po

to1 aby te"hnokra"i i ;oriento*ani na *artoG"i intelektualiG"iJ mogli * spoko-u

*ykony*aL s*o-H konstrukty*nH pra"/

rupami ;akł@"a-H"ymi funk"-ono*anie demokra"-i sH kobiety1 młod;ie?1

osoby stars;e1 robotni"y1 rolni"y1 mnie-s;oG"i i *i/ks;oG"i *s;elkiego rod;a-u 5 *

skr@"ie: społe";e<st*o 9edynie -edna grupa * tym ;esta*ie nie ;ostała u-/ta1

miano*i"ie korpora"-e !le ma to sens 3orpora"-e to interes narodo*yJ i nie

mo?e byL o";y*iG"ie *Htpli*oG"i1 ?e *ład;a interes narodo*y "hroni

eak"-a na ten niebe;pie";ny "y*ili;u-H"y i demokraty;u-H"y trend od"isn/ła

s*o-e pi/tno na ";asa"h *sp@ł";esny"h

Ci1 kt@r;y "h"H ;ro;umieL1 "o nas ";eka * pr;ys;łoG"i1 po*inni s;";eg@lnie

u*a?nie pr;y-r;eL si/ od da*na ustalonym ;asadom1 -akimi * s*oi"h de"y;-a"h i

d;iałania"h kieru-H si/ na-*i/ksi 5 * d;isie-s;ym G*ie"ie pr;ede *s;ystkim +tany

.-edno";one

Cho"ia? +tany .-edno";one sH tylko -ednym ; tr;e"h mo"arst* gospodar";y"h

i polity";ny"h1 to -ednak pr;e*y?s;a-H *s;ystkie inne mo"arst*a ;nane ; historiis*o-H domina"-H militarnH1 kt@ra s;ybko roGnie i mo?e polegaL na *spar"iu uropy

i 9aponii1 drugie- na-*i/ks;e- gospodarki G*iata

9est to -asna doktryna * og@lne- linii polityki ;agrani";ne- +tan@*

.-edno";ony"h ,ominu-e ona * ;a"hodnie- prasie i niemal *e *s;ystki"h

oGrodka"h nauko*y"h1 na*et *Gr@d krytyk@* obe"ne- polityki Na";elnH k*estiH

-est *y-Htko*oGL !merykiJ: te;a1 ?e +tany .-edno";one sH inne ni? po;ostałe

*ielkie mo"arst*a * pr;es;łoG"i i obe"nie1 ponie*a? ma-H do *ypełnienia

trans"endentalny "elJ 5 dopro*ad;enie do r@*ne- *olnoG"i dla *s;ystki"h *

!mery"eJ1 a *łaG"i*ie na "ałym G*ie"ie1 gdy? s"ena1 na kt@re- +tany .-edno";one

mus;H osiHgaL ten "el i go broniL1 obe-mu-e "ały G*iatJ

)ers-a te;y ;a"yto*ane- po*y?e- -est s;";eg@lnie interesu-H"a ;e *;gl/du naosob/ -e- autora: Kansa 'orgenthaua !le ten "ytat po"hod;i ; ";as@*

3ennedyYego1 ;anim *o-na * )ietnamie *ybu"hła * pełni s*o-ego okru"ie<st*a



Popr;edni "ytat po"hod;ił ; =470 roku1 kiedy 'orgen5 thau ;a";Hł -u? myGleL

bard;ie- kryty";nie

&sobistoG"i o na-*y?s;e- inteligen"-i i ;asada"h moralny"h były mistr;ami *

pre;ento*aniu posta*y *y-Htko*oG"iJ1 ";ego pr;ykładem mo?e byL klasy";ny ese-

9ohna +tuarta 'illa 0e" +ords on 8on- Interention.

'ili ;ada*ał pytanie1 ";y !nglia po*inna inter*enio*aL * tym ohydnym

G*ie"ie1 ";y te? po*inna ;a-mo*aL si/ *łasnymi spra*ami i po;*oliL

barbar;y<"om na i"h okru"ie<st*a )niosek1 do -akiego dos;edł1 pełen nie-asnoG"i

i skompliko*any1 br;miał1 ?e po*inna1 "ho"ia? ";yniH" to1 nara;i si/ na ha<b/ i

obelgi urope-";yk@*1 kt@r;y b/dH si/ dos;uki*ali niski"h pobudekJ takiego

d;iałania1 gdy? nie sH * stanie ;ro;umieL1 ?e !nglia to no*a -akoGL na G*ie"ieJ1

anielska mo"1 kt@ra ni";ego nie pragnie dla siebie i d;iała -edynie dla dobra inny"h

Cho"ia? !nglia be;intereso*nie ponosi kos;ty inter*en"-i1 ra;em ; innymi r@*no

d;ieli si/ kor;yG"iami ; ni"h *ynika-H"ymi

)y-Htko*oGL *yda-e si/ niemal uni*ersalna Pode-r;e*am1 ?e gdyby istniały

pisemne pr;eka;y ; ";as@* C;yngis_"hana1 to tam r@*nie? mo?na byłoby o nie-

pr;e";ytaL

.asada1 kt@rH posługu-e si/ *ład;a1 -est po *ielekroL ;ilustro*ana * historii:polityka -est ;godna ; ideałami -edynie *@*";as1 gdy ideały te ;godne sH ;

interesami Po-/"ie interesyJ nie doty";y interes@* społe";e<st*a1 le"; interes@*

narodo*y"hJ 5 interesy ty"h1 kt@r;y * s*oi"h r/ka"h skupia-H *ład;/ po;*ala-H"H

im domino*aL nad społe";e<st*em

) arty kule +ho Infuen#es GS 0orei&n >oi#y' opubliko*anym * 200

roku * !meri"an Politi"al +"ien"e eie*J1 #a*ren"e 9a"ob i $en-amin Page

odkry*a-H1 "o nie d;i*i1 ?e gł@*ny *pły* ma-H korpora"-e1 kt@re pro*ad;H s*o-e

d;iałania na skal/ mi/d;ynarodo*HJ1 "ho"ia? pe*ien *pły* ma-H te? eksper"iJ1

kt@r;y1 -ak m@*iH autor;y1 sami mogH byL pod *pły*em korpora"-iJ &pinia

publi";na1 dla odmiany1 ma bard;o małe lub *r/"; ?adne ;na";enie dla

ur;/dnik@* r;Hdo*y"hJNa pr@?no s;ukaL -aki"hkol*iek moty*@* d;iałania ty"h1 kt@r;y ma-H

na-*i/ks;y *pły* na polityk/1 po;a o"hronH *łasny"h interes@*



)ielki du"h *ład;y ro;"iHga si/ daleko1 doty";y ka?de- d;ied;iny ?y"ia1 panu-e

nad nas;ymi rod;inami i nad stosunkami mi/d;ynarodo*ymi 3a?da forma *ład;y

i domina"-i musi mieL s*o-e u;asadnienie Nie mo?e sama siebie usank"-ono*aL I

-eGli dla *ład;y nie ma u;asadnienia1 to taka *ład;a musi ode-GL To -est od samego

po";Htku pr;e*odnia myGl ru"h@* anar"histy";ny"h1 pr;y-mu-H"y"h *iele ;asad

klasy";nego liberali;mu

9ednym ; na-leps;y"h osiHgni/L ostatni"h ";as@* * uropie1 moim ;daniem1

obok u;godnie< pod-/ty"h * rama"h Onii urope-skie- i *i/ks;e- elasty";noG"i1

-akH ona st*or;yła1 -est de"entrali;a"-a *ład;y pa<st*o*e-1 odrod;enie si/

trady"y-ny"h kultur i -/;yk@* ora; *i/ks;a autonomia regionalna &siHgni/"ia te

spra*ia-H1 ?e *ielu *id;i pr;ys;łoGL uropy * regiona"h *łaGnie1 ;e

;de"entrali;o*anH *ład;H pa<st*o*H

.a"ho*anie *łaG"i*y"h propor"-i mi/d;y społe";e<st*em oby*atelskim i

*sp@lnym "elem ; -edne- strony ora; regionalnH autonomiH i r@?norodnoG"iH

kulturalnH ; drugie-1 nie -est spra*H łat*H i pytania doty";H"e demokraty";ne-

kontroli nad instytu"-ami pa<st*a ro;"iHga-H si/ r@*nie? na inne sfery ?y"ia

Pytania takie po*inny byL priorytetem dla lud;i1 kt@r;y nie modlH si/ * G*iHtyni

*ielkiego du"ha *ład;y1 lud;i1 kt@r;y pragnH urato*aL G*iat pr;ed nis;";H"ymisiłami ;agra?a-H"ymi -ego pr;etr*aniu i kt@r;y *ier;H * to1 ?e *i;-a bard;ie-

"y*ili;o*anego społe";e<st*a -est mo?li*a do ur;e";y*istnienia



0ilka s*&w o autorze

N&!' CK&'+3B urod;ił si/ * 8iladelfii * stanie Pensyl*ania 7 grudnia =42(

roku +tudio*ał ling*istyk/1 matematyk/ i filo;ofi/ na Oni*ersyte"ie Pensyl*anii

) =4 roku u;yskał stopie< nauko*y doktora na ma"ier;yste- u";elni i ro;po";Hł

*ykłady * 'assa"husetts Institute of Te"hnology1 gd;ie -est emeryto*anym

profesorem na )yd;iale #ing*istyki i 8ilo;ofii

)iata"h =4=5=46 Noam Chomsky był młods;ym pra"o*nikiem nauko*ym

na Oni*ersyte"ie Kararda )tedy te? uko<";ył dyserta"-/ doktorskH

;atytuło*anH (ransformationa naysis. ł@*na myGl te- pra"y po-a*iła si/

* mo nograf ii Synta#ti#Stru#ture' kt@ra ;ostała opubliko*ana * =47 roku i

-est u;na*ana ;a d;ieło1 kt@re ;re*olu"-oni;o*ało *sp@ł";esnH ling*istyk/ Pra"a

ta była ";/G"iH *i/ks;ego opra"o*ania (he 7o&i#a Stru#ture of7in&uisti# (heory'

ro;pro*ad;onego * =4 roku * formie odbitki po*iela";o*e- )i/ks;a ";/GL

*ers-i tego d;ieła ; =4D roku ;ostała *ydana drukiem * =47 roku

) =4D= roku Noam Chomsky ;ostał profesorem na )yd;iale 9/;yk@*

)sp@ł";esny"h i #ing*istyki obe"nie )yd;iał #ing*istyki i 8ilo;ofiiU'assa"husetts Institute of Te"hnology )iata"h =4DD5=47D Noam Chom5 sky

pra"o*ał * katedr;e profesora 8errari P )arda na )yd;iale 9/;yk@*

)sp@ł";esny"h i #ing*istyki )=47D roku ;ostał profesorem 'assa"husetts

Institute of Te"hnology i pełnił t/ funk"-/ do 2002 roku

Noam Chomsky -est autorem *ielu *a?ny"h pra" ; ;akresu polityki1 * tym:

0aiedStates *ydana pr;e; 'etropolitan $ooksU1 He&emony or SuruiuaL

meri#a:s Puestfor Moba5ominan#e *ydana pr;e; 'etropolitan $ooksU1 &-11

*ydana pr;e; &pen 'edia +eries%+een +tories PressU1 Oanufa#turin&

*onsentL (he >oiti#a #onomy of the Oass Oedia' *sp@lnie ; d*ardem

Kermanem *ydana pr;e; PantheonU1 8e#essary Iusions *ydana pr;e; +outh

nd PressU1 Gnderstandin& >o"er *ydana pr;e; Ne* PressU i *ielu inny"h ) =4(( roku Noam Chomsky otr;ymał presti?o*H Nagrod/ 3ioto * d;ied;inie

myGli lud;kie-1 pr;y;na*anH dla uhonoro*ania ty"h1 kt@r;y s*o-H d;iałalnoG"iH



pr;y";ynili si/ * spos@b s;";eg@lny do nauko*ego1 kulturalnego i du"ho*ego

ro;*o-u lud;koG"iJ Nagrod/ dla Noama Chomskiego u;asadniono nast/pu-H"o:

Teorety";ne ro;*a?ania doktora Choi<skiego po;osta-H nie;*ykłym pomnikiem

d*ud;iesto*ie";ne- nauki i myGli 'o?na ; "ałH pe*noG"iH st*ierd;iL1 ?e -est on

-ednym ; na-*i/ks;y"h akademik@* i nauko*"@* tego *iekuJ

Noam Chomsky mies;ka * #eEington * stanie 'assa"husetts

PT K!T -est d;iała";em i dyrektorem 8!I 8airness !""ura5 "y in

eportingU1 instytu"-i po;ar;Hdo*e- kontrolu-H"e- media Pis;e dla Etra\J1

maga;ynu *yda*anego pr;e; 8!I1 -est tak?e produ"entem i redaktorem *

programie *ounterSpin' nada*anym pr;e; ro;głoGni/ pro*ad;onH pr;e; 8!I1

ora; autorem ksiH?ki (he h eay 0a#torL Gn- spinnin& 0oN8e"s *hanneGs

Ai o:eiy *ydanH pr;e; +een +tories Press * 2006 rokuU



Indeks

! ,i ff er en t 3i nd of )a r on +p on e" kU D0 1= 27

!bd ul la h II= 4 1= (0

!br ah am #i n" ol n l ot ni sk o* ie "U 6D

!bu h ra ib i0 2

!d am s 9o hn 20

!f ga ni st an 2 16 41 =D D1 20 =

bo mb ar do *a ni e 6 1= DD

i +tany .-edno";one =621=6D1=6(1=D opinia

publi";na =016(1=D4 !gha Kussein 60

!h ma di ne -a d 'a hm ou d =4 (1 20 0 !h me d

+arnina 6( al 3aida

domniemany ud;iał +addama Kusa-na 6D i ==

*r ;e Gn ia =6 6 !l 5! ks a 6=

al5+istani1 ayatollah ==01==5=2 !llende

+alador =61=(( ambasada

+tan@* .-edno";ony"h * Kondurasie (5(D

ambasador;y (5(D1=04

!m er yk a Fa "i <s ka = 5= D 1= 4 1= (6 1= ( 1= (7

!m er yk a Po łu dn io *a = 1 =( 6 !me ry ka

rodko*a =(7

!m er yk a< sk a !ge n" -a do sp ra * o ;* o- u

'i/d;ynarodo*ego

mies;anie si/ do *ybor@* * Palestynie =D

programy humanitarneJ = ameryka<ski

,epartament +tanu =1==

pr;epro*ad;a badanie opinii Iraki-";yk@* i

ignoru-e -ego *yniki =4=

pr;y;na-e si/ do fałs;y*y"h oskar?e< *obe"

Iraku (=

;astr;ega sobie pra*o do pr;epro*ad;enia

atak@* terrorysty";ny"h * Nikaragui (D

!m er yk a< sk ie +t o* ar ;y s; en ie na r; e" ; Po st /p u

* Nau "e ! me ri "a n !s so "i at io n fo r th e !d a n5

"ement of +"ien"eU =6 !nnan 3ofi =07

antypra"o*ni";e pr;episy pra"y * Iraku 71=6

anty*o-enny ru"h 22526 apartheid 6017( !rabia

+audy-ska =0 i Chiny =6 i Irak =0D1=6 arabskie

kra-e

opinia +tan@* .-edno";ony"h 45=0

!r af at 9a si r = 5 = D !r "h ip o* )a si li -

26

!r ge nt yn a = 71 =( 4 t

!r on so n e of fr ey 7(

atak terrorysty";ny ; == *r;eGnia 200= roku 45

=1=41671 D41=241=D5=DD arabska opinia

publi";na =6D domniemany ud;iał +addama

Kusa-na 1==6 i !fganistan 6(

pr;e*idy*ania 8ederalne- !gen"-i .ar;Hd;ania

3ry;yso*ego =67

reak"-a mi/d;ynarodo*a 6

ataki na s;pitale 4(

ataki terrorysty";ne ; *ykor;ystaniem *Hglika

67 !nery Ori 661=(0 !yaion !mi 67

!; -a P@ łn o" no 5) s" ho dn ia D 5 7 !; -a 5

;agrani";ne stosunki gospodar";e =45=D0

!; -a ty "k ie Po ro ;u mi en ie n er ge ty "; ne ! si an

nergy +e"urity ridU =4(

$a"helet 'i"helle =(( $a"on ,aid 7

$adr $rigade =2

$aker5Kamilton Ira] +tudy roup =42

ba nk i i ba nk o* oG L * Ir ak u 7

ba nk ru "t *o sp o* od o* an e *y so ki mi ko s; ta mi

le";enia =26

$arnett Corelli =44

$assary 9 7

$assiouni Cherif =06

$e"htel Corporation 27

$en-amin ,aniel =4

$enenisti 'eron 7(

$ergen Peter 21=62

$iden 9oseph =6=

bi ed ni lu d; iei"h ud;iał * polity"e 4=542 ;ale?noGL od opieki

so"-alne- =2= bilans ;asolenia o"ean@*

;agro?ony pr;e; topnie-H"e lHdolody =6



bi n #a de n &s am a =0 1= 21 =4 1 22 16 71 6( 1= 6D

Sr@dła f inanso*ania (6 biologi";na bro<

=1=4167

;aka; broni biologi";ne- odr;u"ony pr;e;

+tany .-edno";one ==(

$iuro 3ontroli nad .agrani";nymi !kty*ami

&ffi"e of 8oreign !ssets Control1 &8!CU (6

$lair $ru"e ==4

$lair Tony ==01==45=201=25=2D1==5=21=7 i

+addam Kusa-n =06 ira"ka opinia publi";na 6

bo ga "i lu d; ie kor ;y st a- H na sy st em ie o" hr on y

;dro*ia =2=

$oli*ia =D1=D05=D=1=(65=(1=(71=(4

i )ene;uela =D=1=(4 $olton 9ohn ==(1

bo mb o* "e *y pr od uk o* an e * +t an a" h

.-edno";ony"h i *ysiane do I;raela ===

$or@n!tilio =(6 $os"h &rlando DD1 D( $oy"e

'i"hael 6( $ra;ylia 4054=1=21=D5=71=(4

$remer Paul 61 7= $rinkley 9oel =( $ro*n

'i"hael =67

$r;e;i<ski .bignie* (=5(21=0D

bu d? et fe de ra ln y

opinia publi";na == $uergenthal Thomas 62

$ush eorge K) seniorU =1=(117J(1==

$ush eorge ) 41 l i1 =717541(1D417=1

4=541=021==1=2=1=6D1=641=1=(5=41

=D1=D

i Indie =D01=D2 i inteligentny pro-ektJ == i

Irak =25=61=1 26121121(541 (=5(21

(1=061=25=2D1==5=21=721=47 i I;rael 245601

D65D17757( i lotnisko*ie" !braham #in"oln

6D567 i No*y &rlean =6(

i pr@by ; broniH nuklearnH ==75==(1=6=

odr;u"a do*ody nauko*e =25=6 $yers 'i"hael

=07 $Tselem 601 661D61=(=

Carothers Thomas

(71=041==21=( Carter

a &s"ar omero ==Dro;*@- ;bro-e< +tan@* .-edno";ony"h 1>?

Castro 8idel 261DD5D71=D1=D2 Center for

,efense Information ==4 Central Intelligen"e

!ge n" y C I! U =4 1 4

opera"-a * Kondurasie (D Centrum Polityki

'i/d;ynarodo*e- Center International Poli"yU

D Cha"e 9ames Chalabi !hmed 7 Chamenei

!l i =7 41 20 0 Ch at am i 'o ha mm ad =7 2 Ch at ha m

Kouse =62 Chae; Kugo D71=5=41=((

kampania *ybor";a =(4

;ly "hłopie"J dla +tan@* .-edno";ony"h =(4

"hemi";na bro< =5=D1=4 Cheney ,i"k =1=7175

(1 421=721=(01=42 Cherian 9ohn =D2 Chile

=61=D1=((

*y b@ r +a l ad or a !l le nd e =6 *y si łk i +t an @*.-edno";ony"h pro*ad;H"e do destabili;a"-i =

Chiny =1D141(1=61=21=(1=61 =45

=D01=D61=4(

;agrani";ne stosunki gospodar";e !rabia

+audy-ska =6 Indie =61=D6 Iran =6

pr;ys;ły l ider pa<st* ko"ha-H"y"h wolnoś. @

)e ne ;u el a = D1 =( ( Ch ir a" 9a "H ue s 6 1 7

ira"ka opinia publi";na 6 Chun

,oo5K*an 2 CIT&

tani ole- opało*y dla biedny"h społe";noG"i

1BC Clintona doktryna =07 Collision Course

NorrisU =D( Common +ense on )eapon of 'ass

,estru" tion rahamU ==7 Constant

mmanuel D7 Contras armia na-emnaU (D1==0

Correa afael =(( Co*ell!lansiCriti"al 'issions CarothersU =04

Crui"kshank Paul 2 Cur;on

eorge

-e go du "h 1 kt @r y ?y -e * Ir ak u (

C;er*oni 3hmer;y =4

,eadalusJ 47 ,earloe i"hard =2D deklara"-a ;

Co"habamba =(7 ,epartament $e;pie";e<st*a

)e *n /t r; ne go =6 (

,epartament +pra*iedli*oG"i +tan@*

.-edno";ony"h t*ierd;i1 ?e pre;ydent mo?edopuG"iL stoso*anie tortur =02 ,e*ey 9ohn =06

,obriansky Paula ==

dobro i ;ło 5 podsta*y polityki ;agrani";ne-

+tan@* .-edno";ony"h 47 ,ole obert



dosta*y *ody pitne- na .a"hodnim $r;egu D25D6

,o*d 'aureen 2

druga *o-na G*iato*a 5 kapitula"-a Kirohito =6

d?ihad =21 21=6=

*y *o ła ny pr ;e ; pr ;e mo " +t an @*

.-edno";ony"h i I;raela =(0

gipt 241D6174 instein !lbert =201

isenho*er ,*ight ,aid 41 26

ekonomi";ne sank"-e -ako

ludob@-st*o 4 *obe" Iraku n1 221(5

D01701=44 *obe" +yrii (2 k*ador

=D1=D01=(61=(( l$aradei 'ohamed

=601=765=7 lshtain 9ean $ethke =D4

rlanger +teen =D euro =D0

e*olu"-a ==5=2

8ailed +tates ChomskyU 216611=D(1=7D1204

8airness !""ura"y in eporting 8!IU 2=0

8alk i"hard =DD 8alud?a1 Irak

atak +tan@* .-edno";ony"h na 8alud?/ 47

8atah =7

fałs;y*e oskar?enia administra"-i $usha *obe"

3orei P@łno"ne- 4 8$I 6(1DD8ederalna !gen"-a .ar;Hd;ania 3ry;yso*ego

8ederal mergen"y 'anagement !gen"y1 8'!U

=675=6( 8if ie ld !nna 4 8ilipiny 2

8ran"-a i +tany .-edno";one D( 8ront )spierania

Post/pu na Kaiti 8ront for t'e !d a n" em en t of

Progress in Kaiti1 8!PKU D7 8unda"-a na r;e";

Poko-u na $liskim )s"hod;ie 7(

allagher Nan"y 47

lain +tephen 7

lasser +usan $ =6=

globalne o"ieplenie =25=6 1

por@*nanie ; ;agro?eniem wojn" nuklearn"

63 on;ales !lberto 4(1=02 oulart 9oao =(4

r ah am Th om as == 75 == ( g ra ni "e i;raelsko5palesty<skie ==1601621D=1 7757(1

=1=71=7(

rupa ,osta*"@* 9Hdro*y"h Nu"lear +up5

pliers roupU =D25=D6

rupa robo";a do spra* polityki +tan@*

.-edno";ony"h *obe" 3orei 7 ush +halom (0

*ardia Narodo*a *ysiana do Iraku i

niedost/pna * No*ym &rleanie =67 gł@d *

!f ga ni st an ie 6( 56 4

Kaiti D75D(

głodu-H"e d;ie"i1 por@*nanie ; Irakiem =02

Kalliburton 2716

i ira"ki pr;emysł nafto*y 7

Kalliday ,enis 45D0170 Kalut;

,an =(0 Kamas =5=71=745

=( 0

Kamilton !leEander na;y*a lud;i *ielkH bestiHJ

=0= Ka] !bdul 6( Karkabi 9ehos;afat =2 Karrison

+elig + D1=7 Kart ary =4 Kass !mira 6=1 D2

Keidegger 'artin =6 Kernande; erardo DD

Ke;bollah =7(5=(01=47 :1@@:

l iba<ska opinia publi";na 1> Kill

Christopher 4 Kirohito =6 Kiros;ima

;bombardo*anie * =4 roku =24

Kis;pania i *o-na * Iraku1 40

Koldeman ri"k =6( Konduras (5(D

-a ko ba ;a dl a Co nt ra s (D 1= =0 *y "o fu -e *o -s ka ; Ir ak u (7 Koo d* in ked P ra do sU

=2 Kooneoffi2D Kuntington +amuel

=0 huragan 3atrina =675=64 Kusa-n

+addam ==1=1=D1=(1=2=1=6

domniemany ud;iał * ataka"h ; == *r;eGnia 6D

nie;*ykłe ;agro?enie dla nas;ego pr;etr*aniaJ

=6 6

po-manie 2

pro"es i eg;eku"-a =11=06 *spar"ie

ud;ielane pr;e; +tany .-edno";one

71===1=721=4(1

Ibrahim Boussef 2 Ignatius ,aid 2 Ikenberry

9ohn =7 Imperial Kubris +"heuerU =2 Indie

br o< nu kl ea rn a =D 25 =D 6 i Ch in y = D1 = 6 i +t an y.-edno";one =D0 *yG"ig ;bro-e< (

;agrani";ne stosunki gospodar";e =D

Indone;-a 21

Instytut allupa =0: >D



$agdad 6176

*y bo ry pr e; yd en "k ie * +t an a" h .- ed no "; on y" h

4

intelektualiG"i ==D1 20520

inteligentny pro-ektJ ==5=2

Intifada 6=

Ir a"ki e Centr um $ad a< i +tu di @*

+trategi";ny"h Ira] Center for esear"h and

+trategie +tudiesU =4=

Irak ==5=1=752716D5671=501 251 75

D 01 D 45 7 =1 7 65 7 1 ( =5 ( 21 ( 5 (7 1 40 1 4 1

471441=0=5=061=05=0D1==05==21=25=271

=605=621=61=6D5=671=641==5=1=D1=D71

=(01=4=5=41=47520=

Iran =5=D1=(12D16D111(1D41=0D1 ni1

=601=61=25=61=D01=D21=7=5=71=741

=47520=

Irlandia P@łno"na 62

I;rael ==5=21=D1 212456612 1(1D=5D1775(01

(6141=0D1===5==21=(1=1=71=765=71 =7D5

=(=1=44520=

9a"kso n ! ndre * =

9a"kson obert =D7

9a"ob #a*ren"e 20D

9aponia i ogłos;enie *o-ny * "elu ;ape*nienia

o"hronyJ=6

9arring unnar 24

9efferson Thomas

pot/pia 8ran"-/ ;a buntJ D( 9ehl

,ouglas =27 -e;ui"i ==5==D

9ohn cuin"y !dams and the !meri"an lobal

mpire )eeksU =07 9ordan 741=74

9ourney of the 9ihadist ergesU =2

9ugosła*ia =0

3ambod?a

bo mb ar do *a ni e pr ;e pr o* ad ;o ne pr ;e ; +t an y

.-edno";one =465=4 3anada

;agrani";ne stosunki gospodar";e =(

3aspit$en6i 3ay ,aid 70 3ennedy 9ohn 8

DD1=60 3ennedy obert DD 3erry 9ohn 7=14=1465

4

trafnie na;y*any $ushem * l?e-s;ym *ydaniu

7=

3houri ami =(0 3iernan $en =46

3immerling $ara"h D2 3ir"hner Nestor

=D= 3issinger Kenry =1=61=7=1=((

*e ;* an ie do lu do b@ -s t* a =4 kl as a

pra"u-H"a i -e - ud;iał * polity"e 40

klimaty";ne ;miany =6

por@*nanie ; ;agro?eniem *o-nH nuklearnH

==( 3oh Karold =02

3olumbia ==D 3omis-a Tr@-stronna 20

konflikt i;raelsko5palesty<ski ==5=2121 245661

D=5D1775(01===5==21=5=(1=761=775=(=1 200

konstytu"y-ne pra*o

r;e";y*iG"ie ;a*ies;one po == *r;eGnia =0=

kontrola u;bro-enia ==75=20 kon*en"-a

gene*ska 6212 pog*ał"enie pr;e; I;rael =7(

pog*ał"enie pr;e; +tany .-edno";one * Iraku 4(

prokurator generalny +tan@* .-edno";ony"h

dorad;a1 -ak obe-GL kon*en"-/ 4( kon*en"-a *

spra*ie ludob@-st*a D01=0 3orea Południo*a

571 21=6 3orea P@łno"na =716D1501

D41=60 3orpus In?ynier@* armii ameryka<skie-

"i/"ie fundus;y pr;e; $usha =6( 3oso*o

=D1=D( kreae-oni;m == 3repon 'i"hael 6D1=D6

3uba 261(D

ameryka<skie embargo (6 i Pakistan =D=5=D2

i +tany .-edno";one 26171 D5D(1=( i

)e ne ;u el a = D1 =D = ku ba <s ki kr y; ys ra ki et o* y

2616D11

konferen"-a po lata"h na ten temat 261=60

3urdo*ie =1=72

por@*nanie ; Indianami Cherokee =

;aga;o*ani pr;e; +addama Kusa-na * =44( roku

=(1=1( 3u*e-t =(15

ira"ka in*a;-a =(1 (

#a uardia !nton ( #an"etJ

artykuł na temat ofiar *o-ny ira"kie- 20147

#aos =46

#ari-ani !li =75=7 #atinobar@metro =(

#eerett 8lynt =72 #einson +anford =021=0

#iban 21 661



Ke;bollah =761=471

in*a;-a ameryka<sko5i;raelska =775=(=1=44

li";ba urod;e< a opieka so"-alna =22 #ieen

!n at ol e =6 #i n; er ,a fn a =7 = #on dy n

;ama"h bombo*y * 200 roku =241=62

ludob@-st*o

3ambod?a =465=4 lud;ie

grupy ;akł@"a-H"e funk"-ono*anie

demokra"-iJ 20

*ielka bestiaJ =0= ;amo?ni oby*ateleJ =26

#ugar i"hard =6=

#ula da +ila #ui; Ina"io 401=D=1=((5=(4

#ut;enberger 9ose ==

'adryt

;ama"h terrorysty";ny na kolei D4 'alley

obert 60

'anufa"turing Consent ChomskyU =41204

'ar"os 8erdinand 2

'ayer !rno =6

'"*ire 'i"hael ==(5==4

'"Namara obert =605=6=

media

system doktrynalnyJ =2 medy";na opieka=2=5=2 medy";na pomo" mi/d;ynarodo*a =D=

'C&+O=71=D=1=(4 'i/d;ynarodo*a

!ge n" -a n er gi i !to mo *e - I nt er na ti on al

!to mi e n er gy !ge n" yU =6 01 =7 6

mi/d;ynarodo*e agen"-e pomo"y pot/pia-H"e

bo mb ar do *a ni a !f ga ni st an u 6(

mi/d;ynarodo*e pra*o

niepos;ano*ane pr;e; +tany .-edno";one

21(D14(1=0

pog*ał"one pr;e; I;rael 621 D=1D6

'i/d;ynarodo*y 8undus; )aluto*y '8)U

=6

i !meryka Południo*a =D= -ako od;iał

,epartamentu +karbu +tan@* .-edno";ony"h =(4

>

'i/d;ynarodo*y Trybunał +pra*iedli*oG"i * 1

Kad;e 621=01=71=7

i Nikaragua (D

'ilhollin ary =D25=D6

militarne ba;y

Irak 2D11 7=176571(=1=461 *e;*anie

*y st os o* an e pr ;e ; +; an gh a- sk H &r ga ni ;a "- /

)s p@ łp ra "y do +t an @* .- ed no "; on y" h o

*y "o fa ni e *o -s k =4 ( 'i li 9o hn +tu ar t =6 1

20D1=70 'orales o =D=1=(1=(75=((

;ły "hłopie"J dla +tan@* .-edno";ony"h =(4

moralna filo;ofia ==65==D moralna

odpo*ied;ialnoGL 2065207 moralnoGL i

ameryka<ska mis-a rato*ania = G*iataJ =07

'orgenthau Kans 206120520D 'ueller 9ohn ==

'ueller 3arl == 'ueller obert + 6(1=D

'usharraf Pere; =01=D2

na"-onali;m =6

-a ko *r @g +t an @* .- ed no "; on y" h =6 1 =( (

Nader alph 4=

na-emne armie * !mery"e rodko*e- (D

Napoleon I $onaparte

Narodo*a ada )y*iadu National Intelligen5 "e

Coun"il1 NICU =27

Narodo*a +trategia $e;pie";e<st*a 6D1=1=D7

Nasrallah +ayyed Kassan =74 N!T& =01==(nauka i polityka ==5=6 na;isto*ska filo;ofia

=6 Negroponte 9ohn (5((1=04 neoliberali;m 5

ani nie no*y1 ani nie l iberalny =(

Netan-ahu $eniamin 7(

Ne* eneration ,ra*s the #ine ChomskyU =D(

niedo?y*ienie * Nikaragui (7 Niem"y

=171=61=DD

nie*łaG"i*ie na;*any ru"h antyglobali;a"y-nyJ

=7 Nikaragua ==0

ukryta *o-a +tan@* .-edno";ony"h pr;e"i*

Nikaragui (D5(7

NiEon i"hard =1DD1=46

Norris 9ohn =D( No*y

&rlean D(1=44

po *@dS * 2 00 ro k u =675 =64Nu"lear Terrorism !llinsonU =6=

nukle arna b ro < =1=712 01 2 61==75

=2 0:1E: i=245=6=1=44120=



Indie =D01=D25=D6 Iran =7=5=7D1=4(1 200

3orea P@łno"na 1750 nie*spomniana *

3ar"ie &rgani;a"-i Narod@* .-edno";ony"h =0D

pr;e*idy*any atak na +tany .-edno";one

==41=6=

terrory;m =24

nuklearna energia

Iran =7=

Nunn +am ==4

oddolne ru"hy społe";ne 4

odrod;enie si/ *yG"igu ;bro-e< (6

og@lne ube;pie";enie ;dro*otne

ameryka<ska opinia publi";na (41=265=2

ogrod;enia o"hronneJ na .a"hodnim $r;egu

2416=5661D=5D617( &lmert hud 66 opieka

społe";na =2=5=2 opieka ;dro*otna =225=2

3araiby =D5

=7 &ren !mir 24

& rgani;a"-a N arod@ * . -e dno ";o ny"h & N. U

=1=41 201271 245601=561 D21 701 741 401=071

==(1=761=7

&rgani;a"-a )sp@łpra"y ospodar";e- i o;*o-u

&granisation for "onomi" Co5operation and

,eelopmentU =2=

&rgani;a"-a )y;*olenia Palestyny =771=74

&r*ell eorge ==01=61=D2 &*en Taylor =465

=4 &Eford esear"h International 76

Page $en-amin =7D1 20D Pakistan 41221=120=

br o< nu kl ea rn a ( 1= 20 1= D2 tr ;/ si en ie

;iemi =D= Palestyna ==5=21 21 245661 D25

D :-D?: ===5==21=D5=(1=775=(=1 200

*y bo ry = D

Partia .ielony"h 4=

partie polity";ne * +tana"h .-edno";ony"h 7= ! :

(41 4=141 K4[ =21=7D1=( Patterson Thomas

40

P,+! *ene;uelski pa<st*o*y ko<"em

nafto*yU =

Pedat;ur euen =D( Perilous Po*er !"h"arU

=( Peny )illiam =6= Pino"het !ugusto =61=(7

poko-o*e ru"hy 22

polityka ;agrani";na +tan@* .-edno";ony"h

!f ga ni st an =0 16 1 6( 1= 62 1= 6D 1= D !m er yk a

Fa"i<ska =5=D !meryka Południo*a =(65

=(D bombardo*ania 61 6(1 D1===1=2D1=D5

=DD1 =D(1=46

$ra;ylia 4=1=(4 Chile

=(( 8ran"-a =56

Indie =D05=D6 3anada

=75=( 3orea

Południo*a 3orea

P@łno"na 50 3uba

D5DD &N. =5

organi;o*anie atak@* terrorysty";ny"h DD

+erbia =DD

t*ierd;enie: nie potr;ebu-emy ";y-egokol5

*i ek ;e ;* ol en ia J $u sh -u ni or U 2 ud ;i ał *

;brodnia"h *o-enny"h =02 )ene;uela =D

poro;umienie gene*skie 77574 por*anie

I;rael";yk@* =7( Posada Carriles #uis D( Postel

+andra =6(

Po*ell Colin 75( =

po*od;ie

No*y &rlean =675=64 Po*s;e"hna ,eklara"-a

Pra* C;ło*ieka == pra*a ";ło*ieka ==65==D

pro"esy ;brodniar;y *o-enny"h * Norymberd;e

71=021=D7

Program na temat poglHd@* na polityk/

mi/d;ynarodo*HJ Program on International

Poli"y !ttitudeJ1 PIP!U 61 41== protok@ł

gene*ski ; =42 roku 2 protok@ł ; 3ioto 4

ameryka<ska opinia publi";na =6 pr@by ;

br on iH ra ki eto *H * 3o re i P@ łn o" ne - 7 5 0

pr;emysł farma"euty";ny i -ego *pły* na polityk/

(41=26 pr;etr*anie ";ło*ieka

nieistotne *obe" *ład;y i boga"t* =27 nisko na

liG"ie priorytet@* r;Hdo*y"h ==( ;agro?one pr;e;

*o -n / =7 = pu bl i" re la ti on s i po li ty "; ni ka nd yd a" i

46

ada do spra* +tosunk@* 'i/d;ynarodo*y"h

Coun"il on 8oreign !ffairsU 4 ada Nauko*a



&brony ,efense +"ien"e $o5 ard1 ,+$U =6D

ada +tosunk@* 'i/d;ynarodo*y"h * Chi"ago

Chi"ago Coun"il on International ela5 t ionsU

4

raport o osiedla"h i;raelski"h 60166

ashid !hmed 4

rd;enni mies;ka<"y pr;e-mu-H"y r;Hdy * !mery"e

Południo*e- =D1=D0 epublika Południo*e-

!fr yk i 62

por@*nanie ; I;raelem 621 D217(

i"e Condolee;;a =14(1==01=D6

obbins Carla !nne ( obertson Pat

4 omero &s"ar == ropa nafto*a 41

21=0D !meryka Południo*a =D0

)e ne ;u el a =D 05 =D =1 =( (1

!r ab ia +a ud y- sk a =0 D1 = 6 !; -a

P@łno"no5)s"hodnia D handel

mi/d;ynarodo*y =D5=71=4 Irak

=1=D1=271=42 Iran =61=D01=7=

ka?e si/ nam *ier;yL1 ?e nie -est *a?nie-s;a

od kis;ony"h og@rk@* =2

ropa ;a ?y*noGL 5 program &N. D0 +tany

.-edno";one i blisko*s"hodnie ;ło?a suro*"@*

energety";ny"hJ 1=D01=4( os-a 261601 =5

2141 D41=61=61=D6 bro< nuklearna ==4

odrod;enie si/ *yG"igu ;bro-e< (6 oe 3arl =2=

oy +ara D21D

ro;d;iał 3oG"ioła od pa<st*a ==

ubin 9ames D0

ru"hy robotni";e

odrad;a-H"e si/ * Iraku =6

repres-ono*ane * Iraku 757

repres-ono*ane * 3olumbii ==D

udman )arren =4

umsfeld ,onald ==1=71=452017175(1421

=721=(0

ussell $ertrand =20

+aad5horayeb !mal =(05=(= +adat !n*ar 24+aid d*ard =DD1 2061 207 samob@-";e ;ama"hy

6=16 sandiniG"i (D +anger ,aid 27101=27

sank"-e gospodar";e -ako ludob@-st*o 4 *obe"

Iraku ==1=(1221(5D0170 *obe" +yrii (2 *obe"

Iranu =721=445200 +"heuer 'i"hael =2

+"hlesinger !rthur 6D1DD1=60 +"hmitt Carl =02

+"o*"roft $rent 21=D7 +feir 'ar Nasrallah

$outros =745=(0 +halit ilad =7(+haron !riel 245601771741===12=D

+hin $et 6717(1 (0

+igal #oen (50

+ingh 'anmohan =D6siły paramilitarne D7

+mith 'i"hael =2D

+ofaer !braham (D

spra*a 3uba<skie- PiHtkiJ D

spr;eda? broni 271=24

stabili;a"-aJ -ako synonim słu?enia interesom

+tan@* .-edno";ony"hJ ( +tay the Kand of

e ng ea n" e $ as sU 7 +te in br un er 9o hn , 47

+tern 9essi"a 70 +tra* 9a"k =1 D= +trefa a;y D6

atak i;raelski =7( *y"ofanie *o-sk i;raelski"h 775

7( strefy ;aka;u lot@*J =2D5=27 +uharto 21

+ummers #a*ren"e ==61== sunni"i ==01=44

pr;y*ołu-H op@r Ke;bollahu * #ibanie =(0

+yria =D61=47

propono*any "el militarny +tan@*.-edno";ony"h 2D

sank"-e ekonomi";ne +tan@* .-edno";ony"h (2

+;angha-ska &rgani;a"-a )sp@łpra"y +hanghai

Cooperation &rgani;ation1 +C&U =4( s;";yt grupy

( =25=6 s;ef *y*iadu narodo*ego ((1=04

s;yi"i =0D1=61=(=1=475=4( Irak 21=1 (1=0D1=25

=61 Iran =D1=44 #iban =(0

*y mo rd o* an i pr ;e ; +a dd am a Ku sa -n a = ;a

s;ybkim *y"ofaniem *o-sk +tan@*

.-edno";ony"h ; IrakuJ ==0

Talbott +trob/ =D(

talibo*ie 6(1=62

tele*i;-a * !mery"e Południo*e- =(( teologi";ne

podsta*y polityki ;agrani";ne- +tan@*

.-edno";ony"h =07 Terror 8ree Tomorro* =44

terroryG"i i terrory;m =05=61=71=412252161 675

6(121 D=1D5701(=5(61(5((1401 4(1 =01==01==45

=201=21=271=241=6=5=621=61 =6D5=671=D5=DD



Tolbert rie =67

topnie-H"a pokry*a lodo*a renlandii =6

tortury =021=0

* Ch il e ;a "; as @* Pi no "h et a =6 1 =( 7 * I; ra el u

=7( Toto d*ard mmanuel ConstantU D7 traktat

o "ałko*itym ;aka;ie pr@b ; broniH nuklearnH

Comprehensie Test $an TreatyU ==( traktat o

niero;pr;estr;enianiu broni maso*ego ra?enia

Nu"lear Non5Proliferation TreatyU ==71=601=76

i Iran =765=7

odmo*a pr;estr;egania -ego ;obo*iH;a< pr;e;

+tany .-edno";one ==(

G*iadomie narus;ony pr;e; umo*/ amery5

ka<sko5indy-skH =D2

traktat o ograni";eniu system@* obrony

pr;e"i*rakieto*e- !nti5$allist i" 'issile TreatyU

==( traktat o ;aka;ie produk"-i materiał@*

ro;s;";epialny"h 8issile 'ateriał Cutoff Treaty1

8I++$!NU ==(1=7

Transparen"y International

tr;e"ia *o-na G*iato*a

ro;po";/łaby si/1 gdyby Iran ;aatako*ał =44

Tukidydes =D

Tur"-a od*a?yła si/ posłu"haL s*o-ego narodu

6

Turkmenistan (2

Tyler Patri"k (

ube;pie";enie ;dro*otne i ameryka<ska opinia

publi";na (4

Onia urope-ska 601=D120= i

Iran =725=76

-a ko mo de l dl a !m er yk i Po łu dn io *e - =( 7

usta*a o ameryka<sko5indy-skie- poko-o*e-

*s p@ łp ra "y * d; ie d; in ie en er gi i at om o* e-

Onited +tates5India Pea"eful !tomie nergy

Cooperation !"tU =D0

ust a*a o k o mis-a"h *o -sko *y"h "h roniH"a

u r ;/ d ni k@ * + ta n @* . -e d no " ;o ny " h p r ;e d

ust a*H o ; b rodnia"h *o -enny"h (= ust a*a o

o d po * ie d ;i a ln o G" i + y ri i i p r ;y * r@ "e ni u

su*ere nno G"i # ib anu + yria ! ""ount ab i l i 5 t y

and # e bane se + o e re ig nity e sto rat io n ! "tU

=025=06O;bekistan 61(2

ry*ali;u-e ; Kalliburtonem i $e"htelem 6

a ni sh ig o ter s Pr o- e" t p ro -e kt . ni ka -H "y

*y bo r" yJ U 40

a ra da r- an +i dd ar th =D 0

e bl en Th or st ei n na ;y *a bo ga ty "h lu d; i

;na";H"ymi oby*atelamiJ =26 on +pone"k

Kans 45D01=27

)alrusJ 5 artykuł na temat bombardo*ania

3ambod?y =46 )al;er 'i"hel =D5=DD )ar #a*

$yersU =07 )eeks )illiam arl =07 )ene;uela

=75=(1=D= i $ra;ylia =7 i Chiny =D1=D0 i

3uba =D5=7 i +tany .-edno";one F ropa

nafto*a =D1=D05=D=1=(( )ielka $rytania

=(1611 (21=6

i Irak =151 D0171==05===1=25=2D1

i I;rael D= i &N.

21(1=7

ry;yko spo*odo*ane pr;e; so-us;nik@* +tan@*

.-edno";ony"h =62 * China"h =6 * India"h =6 *i /; ie ni a * I;r ae lu =7 (1 =( = *o -s ko* e *y da tk i =2 (

)o lf o* it ; Pa ul 20 1 21 42 1= 72 po ga rd a dl a

demokra"-i 6 *ybrany na pre;esa $anku

*iato*ego ;a pr;edłu?onym pobytem *o-sk

ameryka<ski"h * Iraku 7

*s p@ łp ra "a P@ łn o" y ; Po łu dn ie m = 5 = D

*y bo ry

!m er yk a Po łu dn io *a

$ra;ylia 401=(4 )ene;uela =75=(

Irak 21271=01==01==1=D niedopus;";alne1

-e Gl i ma *y gr aL ni eo dp o* ie dn i ka nd yd at =6 =

Palestyna =5=D1=( pre;yden"kie $oli*ia

=D=1=(5=( +tany .-edno";one 671 7=1405

461471=( +tany .-edno";one 5 2002 rok =616D

*; bo ga "o ny ur an 1= 72 5= 76

;ab@-st*a

&s"ar omero ==5==D .a"hodni $r;eg

601621661D25D617(5741===1



=1=77

;ama"h stanu D75D(

; == *r;eGnia =476 roku =65=6D1=(( ;brodnie

*o -e nn e 6D 1= 0 1= (0 +t an y .- ed no "; on e 4( 54 4

trybunały 7

usta*a o ;brodnia"h *o-enny"h 4( ;imna

*o -n a 7 1= 04 1= 66 1= 47 .u ne s +t ep he n (2 .* iH ;e k

ad;ie"ki =66

Documents

Noam Chomsky - Interwencje