Normatywy planowania produkcji (przypomnienie)

Wielkość serii / partii

Ilość materiałów

przebywających

w przedsiębiorstwie

Cykl produkcji / zaopatrzenia

Czas przebywania

materiałów

w przedsiębiorstwie

Poziom zapasów

Ilość i czas przebywania

materiałów w przedsiębiorstwieWielkość zamrożonego

kapitału obrotowego

Okres zamrożenia

kapitału obrotowegoWielkość i czas zamrożenia

kapitału obrotowego

DOSTAWCY PRODUKCJA ODBIORCY

Parametry

przepływów

materiałowych

Parametr ilościowy

(wielkość przepływu)

Parametr czasowy

(szybkość przepływu)

1

5

Zarządzanie zapasami

Dlaczego utrzymujemy zapasy ?

Jak duże utrzymywać ?

3

Zapasy – system „jedynie słuszny” #

Brak problemów logistycznych w zarządzaniu zapasami

4

Zapasy – system gospodarki rynkowej #

Złożone problemy logistyczne w zarządzaniu zapasami

„Logistyka to zarządzanie zapasami w spoczynku bądź w ruchu”

5

Redukcja zapasów w łańcuchu dostaw #

6

Zapasy – dobro czy zło ? #

PODEJŚCIE TRADYCYJNE

Dygresja lekarska - ZAPASY TO TRUCIZNA

– ma działanie niszczące

– w niedużych dawkach pomaga

Dygresja logistyczna - ZAPASY TO PRZEPŁYW MATERIAŁÓW

– wąski strumień jest źródłem życia

– nadmierny wylew grozi powodzią

Zarządzanie zapasami nie oznacza ich eliminacji

Zapasy „konieczne zło”

7

Dlaczego powstaje zapas ?

Rozbieżność między tempem dopływu (dostaw)

i odpływu materiałów (zużycia zapasu)

Tempo odpływu

(popytu)

Tempo dopływu

(dostaw)

Zapas rotujący

Zapas nierotujący

PRZEPŁYWOWY MODEL POWSTAWANIA ZAPASÓW

8

Istota i funkcje zapasów

1. FUNKCJE ANTYCYPACYJNE

Zapewnianie dostępności produktów poprzez wyprzedające zaspokajanie

potrzeb odbiorców

2. FUNKCJE EKONOMICZNE

Produkcja i zakupy w seriach/partiach ekonomicznych,

Oszczędności w zakupach przy ofertach rabatowych,

Oszczędności z zapasów spekulacyjnych przy fluktuacji cen i inflacji

3. FUNKCJE ZABEZPIECZAJĄCE

Ochrona przed niepewnością popytu i skutkami opóźnień w dostawach poprzez

tworzenie buforów bezpieczeństwa

ZAPAS

Zasób materialny znajdujący się w różnych fazach procesu gospodarczego

(w sferze zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji)

9

Klasyfikacja zapasów

1. Struktura ilościowa (wartościowa) zapasów

2. Stopień przetworzenia zapasów

3. Sposób tworzenia zapasów

KRYTERIA KLASYFIKACJI

4. Charakter popytu na zapas (system MRP)

10

Struktura ilościowa (wartościowa) zapasów

Czas

Ilość

(wartość)

Zapas bezpieczeństwaZAPAS NIEROTUJĄCY

(część nieobrotowa zapasów)Zapas nadmierny (martwy)

Zużycie zapasu

ZAPAS ROTUJĄCY

(część obrotowa zapasów)

Odnowienie zapasu

Zapas średni

11

Stopień przetworzenia zapasów

Zaopatrzenie

ZAPASY

KUPOWANE

surowce

materiały

elementy

z zakupu

Produkcja

elementów

ZAPASY PRZETWARZANE

(produkcji niezakończonej)

produkcja w toku

elementy w magazynach

elementy w trakcie realizacji

Montaż

wyrobówDystrybucja

ZAPASY

SPRZEDAWANE

wyroby

towary

części zamienne

(serwisowe)

D

O

S

T

A

W

C

Y

K

L

I

E

N

C

I

Faza

zaopatrzeniaFaza produkcji

Faza

dystrybucji

12

Sposób tworzenia zapasów

ZaopatrzenieProdukcja

elementów

Montaż

wyrobówDystrybucja

D

O

S

T

A

W

C

Y

K

L

I

E

N

C

I

Zapas kupowany Zapas produkowany

Faza

zaopatrzeniaFaza produkcji

Faza

dystrybucji

Ilość

Czas

Odnawianie zapasu Odnawianie zapasu

Czas

Ilość

13

Bufory bezpieczeństwa

ZABEZPIECZENIE DOSTĘPNOŚCI ZAPASU PRZY WYSTĘPOWANIU ZAKŁÓCEŃ

DOSTAWCA

ODBIORCA

REZULTAT

zwiększenie średniego poziomu zapasu

(ilościowego parametru przepływu)

Zapas bezpieczeństwa

(rezerwa zapasu)

Bufor ilościowy (Stock Buffer)

DOSTAWCA

ODBIORCA

REZULTAT

wydłużenie cyklu produkcyjnego

(czasowego parametru przepływu)

Wyprzedzenie czasowe

(rezerwa czasu)

Bufor czasowy (Time Buffer)

Bufor

ilościowy

Bufor

czasowy

14

Zarządzanie zapasami w przedsiębiorstwie

Funkcja zarządzania produkcją

kształtująca ilościowo-czasowe parametry przepływów materiałowych

Zarządzanie produkcją(zapasami i zdolnością produkcyjną)

Zarządzanie zapasami

Faza

zaopatrzeniaFaza produkcji

Faza

dystrybucji

ZaopatrzenieProdukcja

elementów

Montaż

wyrobówDystrybucja

D

O

S

T

A

W

C

Y

K

L

I

E

N

C

I

15

Cele zarządzania zapasami (1)

MAKSYMALIZACJA

POZIOMU OBSŁUGI

Orientacja

rynkowaCELE ZARZĄDZANIA ZAPASAMI

Sprzeczność

celów

CELE ZEWNĘTRZNE

MINIMALIZACJA KOSZTÓW

CELE WEWNĘTRZNE

Dostępność wystarczających ilości

we właściwym miejscu i czasie

Orientacja

efektywnościowa

Minimalizacja kosztów poprzez

redukcję stanów zapasów

Cele i zadania zarządzania zapasami wynikają z celów zarządzania produkcją

Konieczność szukania rozwiązań kompromisowych

16

Cele zarządzania zapasami (2)

Równowaga w rozwiązaniach kompromisowych w zarządzaniu zapasami

100 %

Poziom obsługi odbiorcy Ryzyko niedoboru

Poziom

dostępności zapasu

Poziom zapasu

bezpieczeństwa

Poziom obsługi klienta – prawdopodobieństwo niewystąpienia niedoboru

zapasu w cyklu jego uzupełniania

Np. poziom obsługi = 95% oznacza ryzyko wystąpienia niedoboru zapasu = 5%

17

Zadania zarządzania zapasami

Zapas kupowany

ODPOWIEDŹ NA PYTANIA

Zapas produkowany

Ustalenie wielkości

zamówienia

(partii zakupu)

ILE ZAMAWIAĆ ?

KIEDY ZAMAWIAĆ ?

Ustalenie terminu

uruchomienia zamówienia

KIEDY PRODUKOWAĆ ?

Ustalenie terminu

uruchomienia zlecenia produkcyjnego

ILE PRODUKOWAĆ ?

Ustalenie wielkości

zlecenia produkcyjnego

(serii / partii produkcyjnej)

18

1. Produkcja w seriach Q1 = 3000 szt.

Czas zużycia zapasu Q1

Q1Zapas średni = 1500

Q1

1. Zakupy w partiach Q1 = 3000 szt.

Czas zużycia zapasu Q1

Wielkość serii/partii a poziomu zapasu

Ilość

Czas

Zapas kupowany

Ilość

Czas

Zapas produkowany

Zapas średni = 1500

Q2

Czas Q2

2. Zakupy w partiach Q2 = 1000 szt.

Zapas średni = 500

Q2

Czas Q2

2. Produkcja w seriach Q2 = 1000 szt.

Zapas średni = 500

19

Określanie popytu na zapas

Obliczanie zapotrzebowania materiałowego na podstawie:

harmonogramów produkcji wyrobów

specyfikacji (zestawień) materiałowych wyrobów

METODY OKREŚLANIA POPYTU (ZAPOTRZEBOWANIA) NA ZAPAS

OKREŚLANIE DETERMINISTYCZNE (dokładne)

OKREŚLANIE STOCHASTYCZNE (przybliżone)

Szacowanie intuicyjne stosowane przy braku możliwości wykorzystania

metod poprzednich

OKREŚLANIE SUBIEKTYWNE (najmniej dokładne)

Prognozowanie zapotrzebowania materiałowego na podstawie:

statystyki zużycia w porównywalnych okresach w przeszłości

przewidywanych trendów zmian w przyszłości

20

Określanie podaży zapasów

Cykliczne ustalanie stanu zapasu na koniec ustalonego okresu czasu

brak konieczności informatyzacji systemu (mniejsze koszty inwestycyjne)

brak bieżącej informacji o stanie zapasu

większe zapasy bezpieczeństwa (większe koszty eksploatacji)

SYSTEMY KONTROLI (MONITOROWANIA) STANÓW ZAPASÓW

SYSTEM KONTROLI OKRESOWEJ (Periodic Inventory Monitoring System)

Bieżące monitorowanie stanu zapasu w trybie on-line

WYMAGANIA – konieczność informatyzacji (większe koszty inwestycyjne)

bieżąca informacja o stanie zapasu

mniejsze zapasy bezpieczeństwa (mniejsze koszty eksploatacji)

konieczność okresowej inwentaryzacji rzeczywistych stanów zapasów

SYSTEM KONTROLI CIĄGŁEJ (Continuous Inventory Monitoring System)

21

Koszty zapasów

KOSZTY ZMIENNE zależne od wielkości zamówień / zleceń

niezależne od wielkości zamówień / zleceńKOSZTY STAŁE

Jednostkowe koszty zakupu lub produkcji pozycji zapasu

Koszty utrzymania pomieszczeń i urządzeń magazynowych

Koszty osobowe (utrzymania służb magazynowych i zaopatrzenia)

Koszty zamawiania / zlecania (tworzenia zapasu)

Koszty utrzymania zapasu (zamrożenia kapitału)

Koszty niedoboru zapasu (wyczerpania zapasu)

Koszty nadmiaru zapasu (ryzyka związanego z zapasami)

22

Koszt tworzenia i utrzymania zapasu

Koszt związany z procesem tworzenia zapasu

zlecenie zakupu – koszt realizacji zaopatrzenia (Purchasing Cost)

zlecenie produkcyjne – koszt uruchomienia produkcji (Setup Cost)

KOSZT ZAMAWIANIA / ZLECANIA (Ordering Cost) [zł/zamówienie]

Koszt zamrożenia kapitału (Capital Cost),

Koszt oprocentowania (Interest Cost)

Koszt utraconych możliwości (Opportunity Cost)

KOSZT UTRZYMANIA ZAPASU (Holding Cost) [zł/szt/okres]

Sposób ustalania – wartość kwotowa (stała) lub procentowa (% ceny)

23

Koszt niedoboru i nadmiaru zapasu

Koszt wyczerpania zapasu (Stockout Cost)

niedobór przenoszony na następne okresy (zamówienia zaległe)

koszt obsługi zaległych zamówień, obniżenia poziomu obsługi

niedobór nieprzenoszony na następne okresy (utracona sprzedaż)

koszt utraconych zysków, obniżenia poziomu obsługi

KOSZT NIEDOBORU ZAPASU (Shortage Cost) [zł/szt/okres]

KOSZT NADMIARU ZAPASU (Excess Cost) [zł/szt/okres]

Koszt ryzyka związanego z zapasami (Inventory Risk Cost)

nadmiar przenoszony na następne okresy

koszt przedłużonego utrzymania zapasu, obniżenia zysku (obniżka cen)

nadmiar nieprzenoszony na następne okresy (utracona sprzedaż)

koszt straconych nakładów, likwidacji zapasu

24

ZARZĄDZANIE ZAPASAMI

Faza planowania Faza sterowania

Deterministyczne

(obliczanie)

Stochastyczne

(prognozowanie)

METODY

OKREŚLANIA

POTRZEB

Typologia systemów zarządzania produkcją i zapasami

System planowania potrzeb materiałowych MRP

Material Requirements Planning

System zarządzania wąskimi przekrojami OPT

Optimized Production Technology

Systemy sterowania

zapasami SCS

Stock Control Systems

System planowania potrzeb dystrybucyjnych DRP

Distribution Requirements Planning

System produkcji „dokładnie na czas” JIT

Just in Time System (KANBAN)

Dziękuję za uwagę

POMINIĘTE

27

Czynniki kształtujące problematykę zapasów

Charakter popytu

Określanie popytu

Czas dostawy

Wartość zapasu

Zużycie zapasu

Uzupełnianie zapasu

Niedobory zapasu

Rabaty cenowe

Czynnik inflacji

Niedobór zapasu

Grupowe zamawianie

Okresy planowania

Niezależny (pierwotny) Zależny (wtórny)

Deterministyczne

Niepewny

Stochastyczne Subiektywne

Pewny

Klasa A Klasa B Klasa C

Klasa X Klasa Y Klasa Z

Natychmiastowe Stopniowe

Niedopuszczalne Dopuszczalne

Nie występują Występują

Nieuwzględniany Uwzględniany

Nieprzenoszony Przenoszony

Stosowane Niestosowane

Jeden Wiele

28

Zapasy a kapitał obrotowy

Kapitał obrotowy zamrożony

Kapitał obrotowy niezamrożony

ŚRODKI PŁYNNE

ZAPASY PRZETWARZANE

ZAPASY

SPRZEDAWANE

przepływ pieniężny przepływ materialno – pieniężny

ZAPASY

KUPOWANE

DOSTAWCY(zobowiązania)

ODBIORCY(należności)

29

Wskaźnik rotacji zapasów

Rynek producenta - przemysł

3-4 obroty w roku

Poniżej - produkcja niesterowalna

(production is out of control)

SPRZEDAŻ (OBRÓT)WRZ =

ZAPAS ŚREDNI[w razach]

ZAPAS ŚREDNI · LICZBA DNI W OKRESIEWRZ =

SPRZEDAŻ (OBRÓT)[w dniach]

Kraje rozwinięte gospodarczo

Po roku 1980 – od 5 do 20 obrotów w roku

1985 - nieliczne firmy amerykańskie: 30-80 obrotów

1985 - niektóre firmy japońskie: 100 obrotów

Dzisiaj – ujemny obrót zapasami (kapitałem obrotowym)

Lata siedemdziesiąte – od 2 do 5 obrotów w roku

Firmy amerykańskie - średnio 3,7 obrotów

Firmy japońskie - średnio 5.5 obrotów