ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ Ι∆ΡΥΜΑ

(ΤΕΙ) ΛΑΜΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΟΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΠΡΟΛΗΨΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ

∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΑΝΝΑ Γ. ∆ΕΛΤΣΙ∆ΟΥ

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2005

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ .............................................................................................................................4 2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ∆ΡΟΜΗ ......................................................................................................4 3. ΟΡΙΣΜΟΙ ................................................................................................................................6

3.1. Παθογόνα µικρόβια ..........................................................................................................6 3.2. ∆υνητικά παθογόνα µικρόβια...........................................................................................6 3.3. Μη παθογόνα µικρόβια (σαπρόφυτα) ..............................................................................7 3.4. Ευκαιριακά µικρόβια ........................................................................................................7 3.5. Αποικισµός (Colonization)...............................................................................................7 3.6. Μόλυνση (Contamination) ...............................................................................................7 3.7. Επιµόλυνση.......................................................................................................................7 3.8. Αναµόλυνση .....................................................................................................................7 3.9. Λοίµωξη (Infection) .........................................................................................................7 3.10.Νοσοκοµειακή λοίµωξη (Nosocomial Infection) ............................................................8

4. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ........................................................8 5. ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ-ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ...............................................................................................9 6. ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΟ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ ...........................................................................................10 7. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ............................................10 8. ΕΠΙ∆ΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΛΥΣΙ∆Α ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ..........................11

8.1. Λοιµογόνος παράγοντας ................................................................................................13 8.1.1. Νοσογόνος ικανότητα –Παθογονικότητα (pathogenicity).......................................13 8.1.2. Μολυσµατικότητα (virulence) .................................................................................13 8.1.3. ∆ιεισδυτικότητα (invasiveness) ...............................................................................13 8.1.4. ∆όση .........................................................................................................................14 8.1.5. Ειδικότητα (specificity)............................................................................................14 8.1.6. Άλλες παράµετροι του λοιµογόνου παράγοντα .......................................................14 8.1.7. Υποδοχείς και πηγή (reservoir and source)..............................................................14 8.1.8. Περίοδος µολυσµατικότητας (infectivity period) ....................................................15 8.1.9. Πύλη εξόδου (exit) ...................................................................................................15

8.2. Μετάδοση του λοιµογόνου παράγοντα (Transmission) .................................................16 8.2.1. Μετάδοση µε επαφή (Contact).................................................................................16 8.2.2. Μετάδοση µε κοινό µέσο µεταφοράς (Common- vehicle spread)...........................17 8.2.3. Αερογενής µετάδοση (Airborne spread) .................................................................17 8.2.4. Ξενιστής (Host) ........................................................................................................17

8.3. Περιβάλλον.....................................................................................................................19 8.4. Προδιαθεσικοί παράγοντες νοσοκοµειακής λοίµωξης που αφορούν τον ξενιστή ........19

9. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ........................................................................20 10. ΑΝΤΙΣΗΨΙΑ ΧΕΡΙΩΝ .......................................................................................................21

10.1. Μικροβιακή χλωρίδα των χεριών.................................................................................21 10.1.1. Μόνιµη χλωρίδα.....................................................................................................22 10.1.2. Παροδική χλωρίδα .................................................................................................22 10.1.3. Μολυσµατική χλωρίδα...........................................................................................22

10.2. Στρατηγικές υγιεινής των χεριών .................................................................................22 10.3. Μέθοδοι περιορισµού των µικροβίων στα χέρια..........................................................24

10.3.1. Πλύσιµο των χεριών...............................................................................................24 10.3.2. Υγιεινό τρίψιµο χεριών ..........................................................................................26 10.3.3. Υγιεινό πλύσιµο των χεριών ..................................................................................26 10.3.4. Χειρουργική αντισηψία των χεριών.......................................................................27

11. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ................................................................................................................31

3

12. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ....................................................................................................................35 ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ .....................................................................................36 ΑΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ ............................................................................38

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ ΕΠΑΦΗΣ .....................................................................................................40 ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΑ ΕΜΠΕΙΡΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ .....................................................44 ΤΥΠΟΙ ΚΑΙ ∆ΙΑΡΚΕΙΑ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΩΝ (ΠΕΡΑΝ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ) ΓΙΑ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ...............................................................................................47 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ.....................................................................................................................47 Ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ .......................................................................................................54 Ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ.......................................................................................................56 Ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ.......................................................................................................61 Ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ.......................................................................................................62

4

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το ενδιαφέρον για τις Νοσοκοµειακές Λοιµώξεις (ΝΛ) έχει διεθνώς αυξηθεί τα

τελευταία 20 χρόνια. Οι ΝΛ αποτελούν ένα πρόβληµα ήδη από την εποχή που οι ασθενείς

άρχισαν να συγκεντρώνονται στα νοσοκοµεία. Σήµερα το πρόβληµα γίνεται οξύτερο και

σ’ αυτό συνετέλεσαν πολλοί παράγοντες, που σχετίζονται άµεσα µε την αλµατώδη εξέλιξη

της Ιατρικής Επιστήµης. Οι κυριότεροι παράγοντες είναι:

α) Η αύξηση του αριθµού των ανοσοκατασταλµένων ή βαρέως πασχόντων ασθενών που

νοσηλεύονται στα νοσοκοµεία όπως οι εγκαυµατίες, οι µεταµοσχευµένοι, οι

λευκοπενικοί και οι καρκινοπαθείς.

β)Οι σύγχρονες επιθετικές ιατρικές τεχνικές που εφαρµόζονται στους ασθενείς, όπως η

χρήση αναπνευστήρων, ενδαγγειακών καθετήρων ή συσκευών που σώζουν τη ζωή των

ασθενών, αλλά αποτελούν σοβαρούς προδιαθεσικούς παράγοντες για πρόκληση

νοσοκοµειακών λοιµώξεων.

γ) Η αυξηµένη χρήση των αντιβιοτικών έχει καταστήσει πολυανθεκτικά µικρόβια του

νοσοκοµειακού περιβάλλοντος, µε αποτέλεσµα οι νοσοκοµειακές λοιµώξεις που

οφείλονται σε αυτά να είναι δύσκολο να θεραπευθούν (1,2).

2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ∆ΡΟΜΗ

Ενώ οι ΝΛ αποτελούν σχετικά σύγχρονο αντικείµενο µελέτης, από την ιστορική

αναδροµή φαίνεται, ότι οι λοιµώξεις γενικότερα απασχολούσαν το ανθρώπινο γένος ήδη

από την αρχαιότητα.

Οι Έλληνες, οι Ισραηλίτες και οι Ρωµαίοι έκαιγαν θείο και διάφορα αρωµατικά ξύλα

για να απολυµαίνουν τους χώρους κατά τη διάρκεια θρησκευτικών τελετών.

Ο Ιπποκράτης δίδασκε τους µαθητές του να περιποιούνται τα τραύµατα µε βρασµένο

κρασί και νερό.

Το 1843 ο Holmes παρατήρησε ότι η συχνότητα της επιλόχειας λοίµωξης οφειλόταν

στα κοινά εργαλεία, που χρησιµοποιούνταν σε τοκετούς και νεκροτοµές. Την ίδια εποχή η

θνητότητα των λεχωίδων ήταν τέτοια, ώστε ο Semmelewis συνέστησε πλύσιµο χεριών µε

διάλυµα χλωρασβέστου, σύσταση που οδήγησε σε ραγδαία µείωση της

θνησιµότητας(1,3).

Το 1855, η Florence Nightingale σε νοσοκοµείο του Σκουτάρι καθιέρωσε τις

σύγχρονες βασικές αρχές για το σχεδιασµό των νοσοκοµείων και των τεχνικών για τη

φροντίδα των ασθενών, οι οποίες επίσης µείωσαν θεαµατικά τη θνησιµότητα (1,4).

5

Το 1865, ο Lister πρώτος δοκίµασε το καρβολικό ή φαινικό οξύ στην πρόληψη των

λοιµώξεων σε επιπλεγµένα τραύµατα και κατάγµατα. Οι αρχές του Lister

συµπληρώθηκαν λίγο αργότερα από τον Pasteur, που θεωρείται εκείνος που έθεσε και τις

βάσεις της Μικροβιολογίας (1,5).

Ο 20ος αιώνας σηµατοδοτείται από την ανακάλυψη και την εφαρµογή της πενικιλλίνης

στην κλινική πράξη. Το πρόβληµα των ΝΛ εµφανίζεται λίγα χρόνια αργότερα µε την

αποµόνωση του χρυσίζοντος Σταφυλοκόκκου ανθεκτικού στην πενικιλλίνη. Η παρουσία

του στελέχους αυτού επέβαλε την ανάγκη καθιέρωσης προγράµµατος ελέγχου λοιµώξεων

στα νοσοκοµεία. Ήδη στις ΗΠΑ αναφέρονται πανδηµίες από στελέχη ανθεκτικά στα τότε

αντιβιοτικά. Τα νοσοκοµεία αντιµετωπίζοντας το εκτεταµένο αυτό πρόβληµα οργάνωσαν

επιτροπές ελέγχου των λοιµώξεων µε σκοπό, αφενός να αναπτύξουν νέα στρατηγική για

τον έλεγχο των επιδηµιών και αφετέρου για να συντονίσουν τις προσπάθειες ελέγχου των

λοιµώξεων στα διάφορα τµήµατα του νοσοκοµείου. Στον προγραµµατισµό αυτό το

Κέντρο Ελέγχου των Νοσηµάτων (CDC- Centers for Disease Control) συµµετείχε

οργανώνοντας µονάδα έρευνας, ειδικά για την διερεύνηση επιδηµιών στα νοσοκοµεία

(1,6).

Τα πορίσµατα της πανεθνικής αυτής προσπάθειας στις ΗΠΑ συγκεντρώθηκαν για

πρώτη φορά στην Atlanta το 1958, όπου τέθηκαν και νέα θέµατα, όπως η θεραπεία των

φορέων του Σταφυλοκόκκου, η υποχρεωτική δήλωση και καταγραφή των περιπτώσεων

αυτών και η ενθάρρυνση των άσηπτων τεχνικών (1,7,8).

Από το 1959 στην Ευρώπη και το 1960 στις ΗΠΑ στο πρόγραµµα ελέγχου των

λοιµώξεων αποκτά τη θέση του και ο νοσηλευτής, που ασχολείται πλέον αποκλειστικά µε

τις ΝΛ (1,9).

Οι ερευνητές του CDC κατέληξαν ότι χρειάζεται ένας νοσηλευτής /250 κρεβάτια, µε

πλήρη και αποκλειστική απασχόληση τον έλεγχο των λοιµώξεων. Με βάση την ανάγκη

αυτή συγκροτήθηκε πρόγραµµα εκπαίδευσης , που το παρακολούθησαν 5.000 νοσηλευτές

τη δεκαετία 1974-83 (1,10).

Το 1970, το CDC συγκρότησε το 1ο διεθνές συνέδριο των λοιµώξεων στην Atlanta.

Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου συζητήθηκε για πρώτη φορά η περιορισµένη

σπουδαιότητα της δειγµατοληψίας του περιβάλλοντος και δόθηκε έµφαση στα

µικροβιολογικά , κλινικά και επιδηµιολογικά χαρακτηριστικά των ΝΛ, όπως και στους

παράγοντες του ξενιστή, που προδιαθέτουν στη λοίµωξη. Επίσης, τονίσθηκε ο ρόλος του

µικροβιολογικού εργαστηρίου σαν πηγή πληροφοριών για τις ΝΛ (1,11).

6

Από το 1970-76, 25% περίπου των νοσοκοµείων στις ΗΠΑ είχαν µειώσει ή είχαν

διακόψει τις καθηµερινές καλλιέργειες του περιβάλλοντος και το 50% είχε ένα

αποτελεσµατικό πρόγραµµα καταγραφής και παρακολούθησης των λοιµώξεων, καθώς

επίσης και επιτροπή ελέγχου λοιµώξεων. Το 42% των νοσοκοµείων είχε ένα νοσηλευτή,

να ασχολείται µε τον έλεγχο των λοιµώξεων, τουλάχιστον κατά το ήµισυ του ωραρίου

του (1,12).

Το 1980, στο 2ο διεθνές συνέδριο των ΝΛ, κυριάρχησε ο προβληµατισµός σχετικά µε

την επιδηµιολογία, τα σύγχρονα προγράµµατα και την επέκταση της έρευνας των ΝΛ

(1,13).

Το 1981, το CDC έδωσε σε κάθε νοσοκοµείο οδηγίες για τον έλεγχο του

νοσοκοµειακού περιβάλλοντος, που αφορούσαν την αντισηψία, το πλύσιµο των χεριών,

την καθαριότητα, την απολύµανση και την αποστείρωση των αντικειµένων, τη

µικροβιολογική παρακολούθηση του περιβάλλοντος και του προσωπικού του

νοσοκοµείου (1,14).

Το 1982, το CDC καθιέρωσε οδηγίες για την πρόληψη των λοιµώξεων των

χειρουργικών τραυµάτων, οι οποίες αναθεωρήθηκαν το 1984 από 150 ειδικούς

επιστήµονες ελέγχου των λοιµώξεων, όσον αφορά την προεγχειρητική προετοιµασία του

δέρµατος, τα αντισηπτικά του δέρµατος και τα αντιµικροβιακά σκευάσµατα για το

πλύσιµο των χεριών (1,15).

Στη χώρα µας το 1982 µε την εγκύκλιο Α1 ΟΙΚ-5433/ 19.5.82 του Υπουργείου Υγείας

και Πρόνοιας συγκροτήθηκαν Επιτροπές Νοσοκοµειακών Λοιµώξεων (ΕΝΛ) σε όλα τα

νοσοκοµεία. Η συγκρότηση των επιτροπών αυτών αποτελεί δυνητικά θετικό µέτρο για

τον έλεγχο των λοιµώξεων, δεδοµένου ότι το σχετικό αντικείµενο ήταν άγνωστο για τη

χώρα µας (1).

3. ΟΡΙΣΜΟΙ

3.1. Παθογόνα µικρόβια

Είναι τα µικρόβια τα οποία έχουν την ικανότητα να προκαλούν νόσο στους ευπαθείς

οργανισµούς.

3.2. ∆υνητικά παθογόνα µικρόβια

Είναι τα µικρόβια τα οποία συµπεριφέρονται άλλοτε σαν παθογόνα και άλλοτε σαν

σαπρόφυτα. Στην περίπτωση που προκαλούν νόσο , αυτό οφείλεται στο µεγάλο αριθµό

τους ή στην εγκατάστασή τους σε ιστούς που βρίσκονται µακριά από εκείνους που

7

σαπροφυτούν όπως: ο εντερόκοκκος και το κολοβακτηρίδιο, που φυσιολογικά βρίσκονται

στον εντερικό σωλήνα, εάν περάσουν στο αίµα και µεταφερθούν σε άλλους ιστούς

προκαλούν αποστήµατα, κυστίτιδα, πυελίτιδα (1).

3.3. Μη παθογόνα µικρόβια (σαπρόφυτα)

Καλούνται εκείνα τα οποία δεν έχουν καµία παθογόνο δράση ακόµα και εάν

εισχωρήσουν στον οργανισµό σε µεγάλους αριθµούς και ανεξάρτητα από την πύλη

εισόδου τους (1).

3.4. Ευκαιριακά µικρόβια

Θεωρούνται εκείνα που προκαλούν νόσο όταν η αντίσταση του οργανισµού δεν είναι

αρκετά ισχυρή για να εµποδίσει τον πολλαπλασιασµό τους και την παθογόνο δράση τους.

Σήµερα οι λοιµώξεις από ευκαιριακά µικρόβια είναι συχνές και απαντούν σε άτοµα που

πάσχουν από συγγενείς ανοσολογικές ανεπάρκειες, από νεοπλάσµατα ή βρίσκονται σε

µονάδες εντατικής θεραπείας. Τέτοια µικρόβια είναι η Pseudomonas aeruginosa, η

Serratia Marcescens, ο S. Epidermidis, το πρωτόζωο Pneumonocystis Carinii και από τους

ιούς ο µεγαλοκυτταροϊός και ο ιός του απλού έρπητα (1).

3.5. Αποικισµός (Colonization)

Αποικισµός καλείται η παρουσία ενός µικροοργανισµού µέσα ή πάνω σε ένα ξενιστή µε

αύξηση και πολλαπλασιασµό του µικροοργανισµού, αλλά χωρίς καµιά εµφανή κλινική

εκδήλωση ή ανοσολογική αντίδραση κατά το χρόνο της αποµόνωσής του (1,16).

3.6. Μόλυνση (Contamination)

Η µόλυνση αναφέρεται σε µικροοργανισµούς, οι οποίοι παροδικά βρίσκονται επάνω

στην επιφάνεια του σώµατος (όπως στα χέρια), χωρίς εισβολή στους ιστούς ή φυσιολογική

αντίδραση και οι οποίοι δεν ανήκουν στη φυσιολογική χλωρίδα. Η µόλυνση επίσης

αναφέρεται στην παρουσία µικροοργανισµών σε άψυχο αντικείµενο (1).

3.7. Επιµόλυνση

Είναι η µόλυνση µε άλλο είδος µικροβίου στη διάρκεια µιας λοίµωξης (1).

3.8. Αναµόλυνση

Είναι νέα µόλυνση ενός ξενιστή, που έχει θεραπευθεί, από το ίδιο µικρόβιο (1).

3.9. Λοίµωξη (Infection)

Λοίµωξη είναι η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασµός των µικροοργανισµών στους

ιστούς ενός ξενιστή. Η εµφάνιση κλινικών εκδηλώσεων από τον ξενιστή καλείται πλέον

«νόσος» (Disease). Αν η λοίµωξη προκαλεί µια µόνο ανοσολογική αντίδραση (response)

8

χωρίς εµφανή, κλινικά, νόσο, τότε η λοίµωξη χαρακτηρίζεται ως «µη εµφανής» ή

υποκλινική λοίµωξη (1,16).

3.10.Νοσοκοµειακή λοίµωξη (Nosocomial Infection)

Ως Νοσοκοµειακή λοίµωξη χαρακτηρίζεται η λοίµωξη που εµφανίζεται στο

νοσοκοµείο και οφείλεται σε µικροβιακά αίτια είτε της χλωρίδας του ασθενή είτε του

νοσοκοµειακού περιβάλλοντος. Η λοίµωξη αυτή δεν θα πρέπει να είναι παρούσα ή να

βρίσκεται στο στάδιο της επώασης κατά την εισαγωγή του ασθενή στο νοσοκοµείο. Ως

Νοσοκοµειακές λοιµώξεις χαρακτηρίζονται, επίσης, και οι λοιµώξεις που εµφανίζονται

µετά την έξοδο του ασθενή από το νοσοκοµείο, αλλά στις οποίες η µόλυνση έγινε κατά

την παραµονή του σ’ αυτό, όπως π.χ. η ηπατίτιδα Β, η λοίµωξη της χειρουργικής τοµής, η

σταφυλοκοκκική µαστίτιδα της θηλάζουσας µητέρας (1,17) και η λοίµωξη των νεογνών

κατά τον τοκετό. Εκτός από µερικές καταστάσεις, οι οποίες αναφέρθηκαν στους ορισµούς

δεν δίνεται καθορισµένος χρόνος κατά τη διάρκεια νοσηλείας ή µετά τη νοσηλεία , για να

καθορισθεί αν µια λοίµωξη είναι νοσοκοµειακή ή αποκτήθηκε στην κοινότητα. Έτσι, κάθε

λοίµωξη θα πρέπει να εκτιµάται για αποδείξεις που να τη συνδέουν µε τη νοσηλεία (1).

4. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ

Με βάση την προέλευση του µικροοργανισµού οι ΝΛ διακρίνονται σε εξωγενείς και

ενδογενείς.

α) Ενδογενείς καλούνται οι λοιµώξεις , οι οποίες οφείλονται σε δυνητικά παθογόνους

µικροοργανισµούς της στοµατικής ή της εντερικής χλωρίδας του ασθενή.

β) Εξωγενείς καλούνται οι λοιµώξεις που οφείλονται σε δυνητικά παθογόνους

µικροοργανισµούς του περιβάλλοντος του ασθενή, όπως είναι οι λοιµώξεις του

κατώτερου αναπνευστικού , οι οποίες συνδυάζονται µε αναπνευστικές συσκευές και

υγραντήρες. Σύγχρονα µέτρα υγιεινής έχουν µειώσει τον τύπο αυτό των λοιµώξεων (1,17).

Οι ενδογενείς λοιµώξεις διακρίνονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς.

1. Πρωτογενείς ενδογενείς λοιµώξεις καλούνται οι λοιµώξεις οι οποίες

προκαλούνται από δυνητικά παθογόνους µικροοργανισµούς οι οποίοι ανήκουν

στην φυσιολογική µόνιµη χλωρίδα του ασθενή.

2. ∆ευτερογενείς ενδογενείς λοιµώξεις καλούνται οι λοιµώξεις , οι οποίες

προκαλούνται από νοσοκοµειακούς δυνητικά παθογόνους µικροοργανισµούς, οι

οποίοι δευτερογενώς αποίκισαν το στοµατοφάρυγγα και το έντερο.

Η διάκριση αυτή έχει σπουδαία σηµασία για την πρόληψη των ΝΛ (1).

9

5. ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ-ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Περίπου 40 εκατοµµύρια ασθενείς νοσηλεύονται κάθε χρόνο στα νοσοκοµεία των

ΗΠΑ και από αυτούς ποσοστό 5-10% θα αποκτήσει µια ΝΛ. Το ποσοστό είναι

χαµηλότερο στα µικρά νοσοκοµεία (<3%) και υψηλότερο στα ειδικά νοσοκοµεία όπως τα

αντικαρκινικά, οι µονάδες πρόωρων νεογνών, οι µονάδες εγκαυµάτων, οι αναπνευστικές

µονάδες και τα θεραπευτήρια 3ης ηλικίας (>15%). Οι ΝΛ συµβάλλουν σηµαντικά στην:

α) Αύξηση της νοσηρότητας.

β) Αύξηση της θνητότητας: Η γενική θνητότητα των ΝΛ υπολογίσθηκε σε 3% ενώ η

άµεση θνητότητα αφορά το 1% των περιπτώσεων. Αφού 2-4 εκατοµµύρια ασθενείς θα

αναπτύξουν ΝΛ, οι 20.000 ασθενείς θα καταλήξουν άµεσα και σε 60.000 ασθενείς η ΝΛ

θα συντελέσει στο θάνατο (1,19). Τα ¾ των ασθενών µε νοσοκοµειακή πνευµονία και το

¼ των ασθενών µε βακτηριαιµία θα πεθάνουν, ενώ στους ασθενείς µε ουρολοίµωξη από

µόνιµο καθετήρα Foley ο κίνδυνος θανάτου είναι 3 φορές µεγαλύτερος απ’ ότι στους

ασθενείς χωρίς καθετήρα (1).

γ) Αύξηση του χρόνου νοσηλείας κατά µέσο όρο 5-10 ηµέρες.

δ) Αύξηση του κόστους νοσηλείας. Το κόστος που προκαλείται από τις ΝΛ υπό την

έννοια της νοσηρότητας και θνητότητας είναι ανυπολόγιστο. Το επιπλέον κόστος από την

παράταση του χρόνου νοσηλείας είναι περίπου 200$ την ηµέρα και ανέρχεται συνολικά

σε περισσότερα από 3.000.000.000$ κάθε χρόνο (1,20).

Το κόστος διακρίνεται σε:

1. Άµεσο: Σε αυτό περιλαµβάνονται δαπάνες από τον ασθενή και το νοσοκοµείο

(αύξηση µέσης διάρκειας νοσηλείας).

2. Έµµεσο: Απώλεια εισοδήµατος από επιµήκυνση του χρόνου νοσηλείας ή

πρόωρο θάνατο από τη λοίµωξη.

3. Άδηλο: Απροσδιόριστες δαπάνες, που ο ασθενής θα είχε αποφύγει αν δεν

συνέβαινε ΝΛ, αλλά σε επέκταση και η δοκιµασία του ασθενή από το άλγος, την

αποµάκρυνσή του από το οικογενειακό, επαγγελµατικό και το ευρύτερο

κοινωνικό του περιβάλλον (1,21).

10

6. ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΟ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ

Σε µελέτη του WHO σε 47 νοσοκοµεία από 14 χώρες, τα συχνότερα µικρόβια που

αποµονώθηκαν ήταν η Escherichia coli, ο Staphylococcus aureus και η Pseudomonas

(1,22) (Πίνακας 1).

Πίνακας 1. Μικροβιακοί παράγοντες νοσοκοµειακών λοιµώξεων σε σχέση µε την εντόπιση της

λοίµωξης.

Εντόπιση λοίµωξης Είδος µικροβίου

Ουροποιητικό σύστηµα Escherichia coli 29%, Proteus 13%, Pseudomonas aeruginosa 9%

Κατώτερο αναπνευστικό Pseudomonas aeruginosa 10%, Streptococcus pneumoniae 6%

Staphylococcus aureus 5%

Χειρουργική τοµή Staphylococcus aureus 14%, Escherichia coli 9%,

Pseudomonas aeruginosa 5%

Τραύµατα και εγκαύµατα Pseudomonas aeruginosa 29%, Staphylococcus aureus 20%

Escherichia coli 8%

∆έρµα Staphylococcus aureus 18%, Pseudomonas aeruginosa 6%

Proteus spp 4%

(1,22)

7. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ

Τα συχνότερα είδη ΝΛ είναι οι ουρολοιµώξεις, οι πνευµονίες, οι θροµβοφλεβίτιδες, οι

σηψαιµίες από ενδοφλέβιες παροχές, οι λοιµώξεις των µαλακών µορίων από κατακλίσεις

και οι γαστρεντερίτιδες. Στον Πίνακα 2 καταγράφονται τα κριτήρια βάσει των οποίων

τεκµηριώνονται οι νοσοκοµειακές λοιµώξεις(1,23)

11

Πίνακας 2. Κριτήρια καθορισµού Νοσοκοµειακών Λοιµώξεων

ΝΛ κατά εστία % των ΝΛ Κριτήρια Σχόλια

Ουρολοιµώξεις 42 Ñ 100.000 αποικ. Μικρότερος αριθµός

Μικροβίων/ml αποικιών αν συνυπάρχουν

± πυουρία κλινικά σηµεία

Γαστρεντερίτιδες 0-3 Θετική καλλιέργεια κοπρά-

νων ή ανεξήγητη διάρροια

για Ñ 2 ηµέρες

Σηψαιµία 3-5 Θετική αιµοκαλλιέργεια Πρέπει να διαφοροδιαγνω-

σθούν οι επιµολύνσεις

αιµοκαλλιεργειών

∆ιάφορες (ηπατίτιδα, 5-15 Κλινική ανάλογη εικόνα

περιτονίτιδα, λοιµώξεις

ανώτερου αναπνευστι-

κού κ.λπ.)

Φλεγµονή µετεγχειρη- 10-20 Πύο στη θέση της τοµής Εν τω βάθει µετεγχειρητι-

τικής τοµής κές λοιµώξεις, κυτταρίτιδα,

ενδοµητρίτιδα καταχωρού-

νται ξεχωριστά

Φλεγµονές µαλακών 1-5 Ύπαρξη πύου Περιλαµβάνονται κατακλίσεις-

Μορίων τραχειοστοµίες

Πνευµονίες 11 Ευρήµατα στην Παραγωγή πυωδών όχι

Ακτιν. Θώρακος απαραίτητη

(1,23)

8. ΕΠΙ∆ΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΛΥΣΙ∆Α ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ

Η λοίµωξη προκύπτει από την αλληλεπίδραση µεταξύ λοιµογόνου παράγοντα και του

ξενιστή. Αυτή η αλληλεπίδραση-καλούµενη µετάδοση- συµβαίνει µετά από επαφή του

παράγοντα και του ξενιστή. Τρείς αλληλοσχετιζόµενοι παράγοντες παρεµβαίνουν στη

διαδικασία της µετάδοσης:

- ο λοιµογόνος παράγοντας

- η µετάδοση του λοιµογόνου παράγοντα, και

- ο ξενιστής

12

Οι παράγοντες αυτοί αντιπροσωπεύουν την αλυσίδα της λοίµωξης και συσχετίζονται και

επηρεάζονται από το περιβάλλον, µέσα από µια σχέση που αναφέρεται σαν οικολογία της

λοίµωξης.

Η προσπάθεια ελέγχου των ΝΛ αποσκοπεί στην αντιµετώπιση ενός ή περισσοτέρων από

τους παράγοντες αυτούς, που συµβάλλουν στη δηµιουργία της λοίµωξης.

Η εκδήλωση της νόσου οφείλεται σε πολλούς παράγοντες . Η εξέλιξη της νόσου

αντανακλά την αλληλοεπίδραση αυτών των παραγόντων καθώς αυτή επηρεάζει τον άνθρωπο.

Μερικά άτοµα που εκτίθενται σε λοιµογόνους παράγοντες αναπτύσσουν νόσο και άλλα όχι,

π.χ. µετά από έκθεση σε Β αιµολυτικό στρεπτόκοκκο πολύ λίγα άτοµα αναπτύσσουν νόσο,

γεγονός που αντανακλά στην ποικιλία των παραγόντων που σχετίζονται µε την ανάπτυξη

τελικά της νόσου στο συγκεκριµένο ξενιστή (1,16).

Στην Εικόνα 1. φαίνονται οι σπουδαιότερες πηγές και οι τρόποι µετάδοσης της λοίµωξης

στο νοσοκοµείο.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΜΟΛΥΣΜΕΝΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟ

Αποικισµένοι ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Με λοίµωξη Φάρµακα, εργαλεία

Αποικισµένα χέρια τροφή, αέρας

ΕΞΩΓΕΝΗΣ ΜΕΤΑ∆ΟΣΗ ΧΛΩΡΙ∆Α ΑΣΘΕΝΟΥΣ

Επαφή , αέρας Αναπνευστικού, πεπτικού

Ουροποιογεννητικού

ΜΗ ΑΠΟΙΚΙΣΜΕΝΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

ΕΝ∆ΟΓΕΝΗΣ ΜΕΤΑ∆ΟΣΗ

Αυτοµόλυνση- Επαφή

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΑ

ΑΠΟΙΚΙΣΜΕΝΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

Εικόνα 1. Επιδηµιολογία νοσοκοµειακών λοιµώξεων

13

8.1. Λοιµογόνος παράγοντας

Ο πρώτος κρίκος της αλυσίδας της λοίµωξης είναι ο µικροβιακός παράγοντας, ο οποίος

µπορεί να είναι βακτηρίδιο, ιός, µύκητας ή παράσιτο. Η πλειονότητα των ΝΛ προκαλείται

από βακτηρίδια και ιούς, οι µύκητες προκαλούν λοίµωξη περιστασιακά και τα παράσιτα

σπάνια. (1).

8.1.1. Νοσογόνος ικανότητα –Παθογονικότητα (pathogenicity)

Είναι η ικανότητα του µικροοργανισµού να προκαλεί νόσο και µπορεί να εκτιµηθεί µε

τις συχνότητες νόσου- αποικισµού. Ένας µικροοργανισµός µε υψηλή νοσογόνο ικανότητα

είναι ο Yersinia Pestis, ο οποίος σχεδόν πάντα προκαλεί κλινική νόσο στον άνθρωπο

(ξενιστή). Ένας µικροοργανισµός µε χαµηλή νοσογόνο ικανότητα είναι ο Α αιµολυτικός

Στρεπτόκοκκος, που αποικίζει συνήθως τους ανθρώπους αλλά σπάνια προκαλεί κλινική

νόσο. Η νοσογόνος ικανότητα ενός µικροοργανισµού επιπλέον χαρακτηρίζεται από τη

µολυσµατικότητα και τη διεισδυτικότητά του (1).

8.1.2. Μολυσµατικότητα (virulence)

Ως µολυσµατικότητα χαρακτηρίζεται το µέτρο της βαρύτητας της νόσου. Στις

επιδηµιολογικές µελέτες , η µολυσµατικότητα ορίζεται ειδικότερα µε την εκτίµηση της

θνητότητας και της νοσηρότητας και το βαθµό της µεταδοτικότητας.

Ο µικροοργανισµός µπορεί να χαρακτηρισθεί από ήπια ως σηµαντικά µολυσµατικός.

Αν και µερικοί µικροοργανισµοί περιγράφονται ως µη µολυσµατικοί φαίνεται ότι όλοι οι

µικροοργανισµοί µπορεί να προκαλέσουν νόσο κάτω από ειδικές προϋποθέσεις όπως, η

υψηλή δόση, η µειωµένη αντίσταση του ξενιστή ή και τα δύο. Ο χαρακτηρισµός εποµένως

ενός µικροοργανισµού ως µη µολυσµατικός είναι σχετικός (1).

8.1.3. ∆ιεισδυτικότητα (invasiveness)

Ως διεισδυτικότητα περιγράφεται η ικανότητα του µικροοργανισµού να διεισδύει

στους ιστούς. Μερικοί µικροοργανισµοί εισχωρούν χωρίς λύση της συνέχειας του

δέρµατος (π.χ. Leptospira), ενώ άλλοι προϋποθέτουν τη λύση της συνέχειας του δέρµατος

και του βλεννογόνου (π.χ. clostridium tetani).Μικροοργανισµοί όπως, vibrio cholera δεν

είναι διεισδυτικοί, φθάνοντας στο πεπτικό σύστηµα δεν εισχωρούν στο επιθήλιο, αλλά

φαίνεται ότι παράγουν µία τοξίνη η οποία αντιδρά µε τους βλεννογόνους και προκαλεί

διάρροια. Το µικρόβιο Shigella είναι υψηλής µολυσµατικότητας και προκαλεί

συµπτώµατα µέσω διείσδυσης στους υποβλεννογόνιους ιστούς (1).

14

8.1.4. ∆όση

Ένας άλλος σηµαντικός παράγοντας είναι η δόση, που ορίζεται ως ο αριθµός των

µικροοργανισµών που µπορούν να προκαλέσουν λοίµωξη. Η µολυσµατική δόση ενός

µικροοργανισµού είναι εκείνη η ποσότητα του µικροοργανισµού που είναι απαραίτητη

για να προκαλέσει λοίµωξη. Ο αριθµός αυτός των µικροοργανισµών που απαιτείται για να

προκληθεί λοίµωξη διαφέρει από µικροοργανισµό σε µικροοργανισµό και από ξενιστή σε

ξενιστή, επίσης, επηρεάζεται και από τον τρόπο µετάδοσης του µικροοργανισµού (1).

8.1.5. Ειδικότητα (specificity)

Οι µικροοργανισµοί δυνατόν να είναι ειδικοί όσον αφορά το φάσµα των ξενιστών τους.

Ο ιός της εγκεφαλίτιδας St. Louis π.χ. έχει ένα ευρύ φάσµα ξενιστών, περιλαµβάνοντας

πολλά είδη πτηνών, θηλαστικών και εντόµων (κουνουπιών). Αντίθετα η Rikettsia

prowazekii, το στέλεχος το οποίο προκαλεί τύφο, παρουσιάζει περιορισµένο φάσµα που

περιλαµβάνει την ψείρα του σώµατος και τον άνθρωπο. Τέλος , η Brucella abortus

εµφανίζει µεγάλη µεταδοτικότητα στα βοοειδή αλλά καθόλου στον άνθρωπο (1).

8.1.6. Άλλες παράµετροι του λοιµογόνου παράγοντα

Άλλα χαρακτηριστικά του µικροοργανισµού είναι η παραγωγή ενζύµων, τοξινών , η

ικανότητα προσκόλλησης στον εντερικό βλεννογόνο, η αντίσταση στο γαστρικό υγρό και

τα αντισηπτικά που στοχεύουν στην παράκαµψη των αµυντικών µηχανισµών του ξενιστή

και συµβάλλουν στην ακεραιότητα και επιβίωση του µικροοργανισµού (1).

8.1.7. Υποδοχείς και πηγή (reservoir and source)

Όλοι οι µικροοργανισµοί έχουν υποδοχέα και µία πηγή που µπορεί να είναι κοινή ή

διαφορετική από τον υποδοχέα και είναι σηµαντικό να διακρίνουµε αυτές τις

διαφορετικές εστίες, εάν τα µέτρα ελέγχου και η πρόληψη στοχεύουν σε αυτό το σηµείο

της αλυσίδας της λοίµωξης.

Οι υποδοχείς είναι ο τόπος όπου ο µικροοργανισµός επιβιώνει, µεταβολίζεται και

πολλαπλασιάζεται. Οι ιοί επιβιώνουν καλύτερα σε ανθρώπινους υποδοχείς. Οι υποδοχείς

των Gram θετικών βακτηριδίων είναι συνήθως ο άνθρωπος, ενώ των Gram αρνητικών

βακτηριδίων µπορεί να είναι ή ο άνθρωπος ή τα ζώα (π.χ. Salmonella) ή το άψυχο

περιβάλλον (π.χ. Pseudomonas στο νερό). Οι υποδοχείς αυτοί µπορεί να είναι πολύ ειδικοί

όπως οι υποδοχείς για τον ιό της πολυοµυελίτιδας, είναι πάντα ο άνθρωπος. Επίσης, είδη

ψευδοµονάδας µπορεί να βρίσκονται ή σε άψυχους ή σε έµψυχους υποδοχείς.

Η πηγή είναι ο τόπος από τον οποίο οι µολυσµατικοί παράγοντες περνούν στον ξενιστή

ή µε άµεση ή µε έµµεση επαφή διαµέσου ενός φορέα ως µέσο µετάδοσης. Επίσης, οι πηγές

15

µπορεί να είναι έµψυχες ή άψυχες. Οι υποδοχείς και η πηγή µπορεί να είναι η ίδια

τοποθεσία , ενώ η πηγή µπορεί να µολυνθεί από τους υποδοχείς. Για παράδειγµα, οι

υποδοχείς της ψευδοµονάδας µπορεί να είναι το τρεχούµενο νερό σε ένα νοσοκοµείο,

όµως η πηγή από την οποία µεταφέρεται στον ασθενή µπορεί να είναι ο υγραντήρας, ο

οποίος έχει γεµίσει µε µολυσµένο τρεχούµενο νερό.

Σε µια επιδηµία ιλαράς, η δεξαµενή και η πηγή µπορεί να είναι το ίδιο άτοµο. Η πηγή

µπορεί να είναι κινητή ή σταθερή. Ένας ευαίσθητος ασθενής µπορεί να φέρει µια σταθερή

πηγή (π.χ. ο ασθενής που χρησιµοποιεί ένα µολυσµένο δινόλουτρο ) ή η πηγή µπορεί να

είναι κινητή όπως π.χ. οι µολυσµένες τροφές που έρχονται από την κουζίνα στους ασθενείς

(1,24).

8.1.8. Περίοδος µολυσµατικότητας (infectivity period)

Η µολυσµατικότητα αναφέρεται στην πιθανότητα ενός µικροοργανισµού να

µεταδίδεται από µια πηγή σε ένα ξενιστή. Ένας µολυσµένος άνθρωπος µπορεί να είναι

µολυσµατικός κατά τη διάρκεια του χρόνου επώασης, το στάδιο της κλινικής νόσου ή το

στάδιο της ανάρρωσης.

Επίσης ένας ασυµπτωµατικός φορέας (ή αποικισµένο άτοµο), ο οποίος δεν έχει καµιά

ένδειξη κλινικής νόσου, µπορεί να είναι µολυσµατικός.

Σε µερικά νοσήµατα όπως η ηπατίτιδα Β και ο τυφοειδής πυρετός, ο φορέας µπορεί να

είναι µολυσµατικός για ένα µεγάλο χρονικό διάστηµα ίσως και χρόνια, ενώ δεν εµφανίζει

κανένα σύµπτωµα της νόσου. Μικροοργανισµοί οι οποίοι συχνά προκαλούν ΝΛ όπως E.

Coli, Klebsiella, Enterobacter και pseudomonas δεν εµφανίζουν τον ίδιο τύπο

µολυσµατικότητας ή ενεργοποιούν τις προφυλακτικές αµυντικές αντιδράσεις όπως

συµβαίνει µε τον τυφοειδή πυρετό και την ηπατίτιδα Β. Οι ασυµπτωµατικοί φορείς µπορεί

να είναι µολυσµατικοί για σύντοµο διάστηµα και να συνεχίσουν να αποτελούν πηγή

λοίµωξης σε ευαίσθητα άτοµα για µεγαλύτερη περίοδο όπως στην πολιοµυελίτιδα και

ηπατίτιδα Α (1).

8.1.9. Πύλη εξόδου (exit)

Η πύλη εξόδου των µικροοργανισµών στους ανθρώπους µπορεί να είναι µια ή

πολλαπλές.

Γενικώς οι µεγαλύτερες πύλες εξόδου είναι το αναπνευστικό και το γαστρεντερικό

σύστηµα, το δέρµα και τα τραύµατα. Το αίµα µπορεί να είναι πύλη εξόδου όπως σε

λοιµώξεις ηπατίτιδας Β (1).

16

8.2. Μετάδοση του λοιµογόνου παράγοντα (Transmission)

Η µετάδοση, ο δεύτερος κρίκος στην αλυσίδα της λοίµωξης αναφέρεται στη

µετακίνηση των µικροοργανισµών από την πηγή στον ξενιστή. Η µετάδοση αυτή µπορεί

να γίνει µε έναν ή περισσότερους από τους ακόλουθους τέσσερις τρόπους: µε επαφή, µε

κοινό αγωγό, µε σταγονίδια ή µε διαβιβαστές. Ένας οργανισµός µπορεί να έχει µια ή

περισσότερες οδούς µετάδοσης. Η φυµατίωση π.χ. σχεδόν πάντα µεταδίδεται αερογενώς, η

ιλαρά µε επαφή αλλά µπορεί να µεταδοθεί και µε τον αέρα, η Salmonella µπορεί να

µεταδοθεί µε επαφή ή διαµέσου άψυχου αγωγού ή αερογενώς.

Η γνώση σε σχέση µε τον τόπο µετάδοσης για µια ειδική νόσο µπορεί ιδιαίτερα να

βοηθά στη διερεύνηση ενός προβλήµατος νοσοκοµειακής λοίµωξης. Τέτοιες πληροφορίες

ανεξάρτητα µε την πηγή επιτρέπουν την έγκαιρη εφαρµογή των µέτρων ελέγχου (1,25).

8.2.1. Μετάδοση µε επαφή (Contact)

Στη µετάδοση της νόσου µε επαφή , το θύµα έρχεται σε επαφή µε την πηγή και αυτή η

επαφή είναι άµεση, έµµεση ή µε σταγονίδια.

• Κατά την άµεση επαφή, η µετάδοση από άτοµο σε άτοµο γίνεται όταν υπάρχει

πραγµατική φυσική επαφή µεταξύ πηγής και θύµατος, όπως είναι η πρωκτο-

στοµατική µετάδοση της ηπατίτιδας Α.

• Στην έµµεση επαφή, η µετάδοση γίνεται µε τη συµµετοχή ενός ενδιάµεσου

αντικειµένου (συνήθως άψυχο), το οποίο παθητικά παρεµβάλλεται στους

µολυσµατικούς παράγοντες από την πηγή στον ξενιστή. Το ενδιάµεσο

αντικείµενο µπορεί να µολυνθεί από µια έµψυχη ή άψυχη πηγή. Ένα

παράδειγµα είναι η µετάδοση εντερικών µικροοργανισµών σε ευαίσθητους

ξενιστές µε ένα ενδοσκόπιο το οποίο µολύνθηκε όταν ήρθε σε επαφή µε ένα

µολυσµένο ασθενή. Έµµεση µετάδοση επίσης, µπορεί να γίνει µε µολυσµένους

ουροκαθετήρες, αναπνευστήρες, από τους οποίους είναι δυνατό να προκληθεί

σηψαιµία, ουρολοίµωξη ή πνευµονία από gram αρνητικά µικρόβια.

• Μετάδοση µε σταγονίδια. Η µετάδοση µε σταγονίδια αναφέρεται στη

µεταφορά των µολυσµατικών παραγόντων διαµέσου του αέρα, όταν η πηγή και

το θύµα βρίσκονται σε µικρή απόσταση µεταξύ τους, συνήθως λίγων µέτρων,

όπως όταν υπάρχει µετάδοση µε την οµιλία και το φτάρνισµα. Τα σταγονίδια

είναι µεγάλα σωµατίδια τα οποία εγκαθίστανται σε οριζόντιες επιφάνειες και

εποµένως δεν µεταδίδονται σε αποστάσεις µεγαλύτερες των λίγων µέτρων από

17

την πηγή. Παραδείγµατα λοιµώξεων που µεταδίδονται µε σταγονίδια

περιλαµβάνουν την ιλαρά και την στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα (1).

8.2.2. Μετάδοση µε κοινό µέσο µεταφοράς (Common- vehicle spread)

Σε αυτό τον τρόπο µετάδοσης ένα µολυσµένο άψυχο µέσο µεταφοράς χρησιµεύει σαν

µεταβιβαστής για τη µετάδοση του παράγοντα σε πολλά άτοµα. Ένα παράδειγµα κοινής

πηγής διασποράς είναι η µόλυνση µεγάλων ποσοτήτων ενδοφλέβια χορηγούµενων υγρών

ή φαρµακευτικής αγωγής, οι οποίες µπορεί να µολύνουν ένα µεγάλο αριθµό ασθενών.

Επίσης, η τροφή και το νερό µπορεί να αποτελέσουν πηγή µόλυνσης. Πρέπει να σηµειωθεί

ότι «κοινή πηγή» και «κοινός φορέας»δεν είναι εναλλακτικοί όροι. Κοινή πηγή είναι

ακριβώς η πηγή από την οποία πολλά µέσα µεταφοράς µπορεί να µολυνθούν. Κοινό µέσο

µεταφοράς υφίσταται όταν εµφανίζονται δύο ή περισσότερες λοιµώξεις που οφείλονται σε

αυτό το µέσο (1).

8.2.3. Αερογενής µετάδοση (Airborne spread)

Η αερογενής µετάδοση αφορά µικροοργανισµούς οι οποίοι εµφανίζουν αµιγή αερογενή

φάση στον τρόπο διασποράς τους, που συνήθως περιλαµβάνει µεγαλύτερη απόσταση των

λίγων µέτρων µεταξύ πηγής και ξενιστή. Αυτοί οι µικροοργανισµοί περιέχονται στους

πυρήνες των σταγονιδίων και σε σωµατίδια σκόνης.

Οι πρώτοι είναι αερογενή σωµατίδια τα οποία προκύπτουν από την εξάτµιση των

σταγονιδίων και έχουν µέγεθος 5µ ή µικρότερο και µπορεί να παραµείνουν αιωρούµενα

στον αέρα για µεγάλο χρονικό διάστηµα από µερικές ώρες µέχρι και ηµέρες εξαρτώµενα

από τους παράγοντες του περιβάλλοντος.

Τα σωµατίδια σκόνης που έχουν εγκατασταθεί πάνω στις επιφάνειες, µπορεί να

αιωρηθούν εκ νέου µε φυσική ενέργεια και µπορεί επίσης, να διατηρηθούν στον αέρα για

µια µακρά περίοδο, σηµαντικό δε παράγοντα µετάδοσης των αιωρούµενων σωµατιδίων

αποτελεί η πυκνότητα και το µέγεθός τους. Παράδειγµα αερογενούς µετάδοσης µε

πυρήνες σωµατιδίων είναι η φυµατίωση (1).

8.2.4. Ξενιστής (Host)

Ο τρίτος κρίκος της αλυσίδας της λοίµωξης είναι ο ξενιστής. Η νόσος δεν ακολουθεί

πάντα τη µετάδοση των λοιµωδών παραγόντων σε ένα ξενιστή. Υπάρχουν και παράγοντες

του ξενιστή που επιδρούν στην εµφάνιση της λοίµωξης ή όχι, οι οποίοι είναι: η θέση

εναπόθεσης του λοιµογόνου παράγοντα και οι ειδικοί και µη ειδικοί µηχανισµοί άµυνας

του ξενιστή (1,26).

18

8.2.4.1. Η θέση εναπόθεσης του λοιµογόνου παράγοντα

Η θέση εναπόθεσης του λοιµογόνου παράγοντα είναι το δέρµα, ο βλεννογόνος του

αναπνευστικού, του γαστρεντερικού και του ουροποιητικού συστήµατος.

Μικροοργανισµοί όπως οι λεπτόσπειρες µπορούν να εισβάλλουν διαµέσου του

φυσιολογικού δέρµατος. Άλλοι µικροοργανισµοί όπως οι σταφυλόκοκκοι χρειάζονται

λύση της συνέχειας του δέρµατος για να εισχωρήσουν στο σώµα.

Παθολογικό δέρµα όπως ένα προϋπάρχον τραύµα µπορεί να είναι η θέση εναπόθεσης

για µικροοργανισµούς όπως η ψευδοµονάδα aeruginosa. Οι λοιµώδεις παράγοντες µπορεί

να εισχωρήσουν στο σώµα διαµέσου του εντερικού σωλήνα µε µολυσµένες τροφές και

υγρά, διαµέσου µολυσµένων συσκευών και εργαλείων, όπως είναι τα ενδοσκόπια που

εισάγονται στον εντερικό σωλήνα. Στον εντερικό σωλήνα µερικοί µικροοργανισµοί

προκαλούν νόσο µε έκκριση τοξίνης, η οποία απορροφάται διαµέσου του βλεννογόνου

(enterotoxigenic E. Coli) (1).

Το ουροποιητικό σύστηµα µπορεί να µολυνθεί από µολυσµένα αντικείµενα όπως οι

καθετήρες, τα κυστεοσκόπια που εισάγονται στην ουρήθρα ή µε την µετακίνηση των

µικροοργανισµών της εξωτερικής επιφάνειας του καθετήρα που εισάγεται στην κύστη.

Ένας άλλος τρόπος πρόκλησης λοίµωξης στον ξενιστή είναι µε τη µεταµόσχευση εάν

το µόσχευµα είναι µολυσµένο π.χ. µεταµόσχευση νεφρού µε µεγαλοκυτταροϊό, την οποία

ακολουθεί λοίµωξη. Ένας µικροοργανισµός µπορεί να αποικίζει ένα σηµείο και να µην

προκαλεί νόσο, αλλά ο ίδιος ο µικροοργανισµός εάν αποικιστεί σε άλλο σηµείο του ίδιου

ξενιστή µπορεί να προκαλέσει νόσο. Για παράδειγµα η E. Coli συνήθως αποικίζει το

γαστρεντερικό σύστηµα και κάτω από φυσιολογικές συνθήκες δεν προκαλεί νόσο.

Εντούτοις, ο ίδιος µικροοργανισµός στο ουροποιητικό σύστηµα µπορεί πολύ εύκολα να

προκαλέσει λοίµωξη. Ο Staphylococcus aureus µπορεί να αποικίσει τις ρινικές κοιλότητες,

χωρίς καµιά ένδειξη νόσου, αλλά όταν αποικίσει ένα πρόσφατο χειρουργικό τραύµα

µπορεί να αναπτύξει µετεγχειρητική λοίµωξη του τραύµατος (1).

8.2.4.2. Μηχανισµοί άµυνας

Οι µηχανισµοί άµυνας του ξενιστή µπορεί να είναι ειδικοί και µη ειδικοί. Η ποσότητα

και η ποιότητα αυτών των µηχανισµών διαφέρει από άτοµο σε άτοµο. Οι µη ειδικοί

µηχανισµοί περιλαµβάνουν το δέρµα, τους βλεννογόνους του γαστρεντερικού και του

αναπνευστικού και ορισµένες σωµατικές εκκρίσεις, την τοπική αντίδραση στη φλεγµονή,

διατροφικούς, γενετικούς, ορµονικούς παράγοντες καθώς και τύπους συµπεριφοράς και

προσωπικής υγιεινής. Επίσης, οι ακραίες ηλικίες, η παρουσία χρόνιας νόσου, όπως

19

διαβήτης, αιµατολογικές διαταραχές και ορισµένες συστηµατικές αυτοάνοσες ασθένειες

µπορεί να µειώνουν την αντίσταση του ξενιστή, η οποία αντανακλά την επιρροή των

παραπάνω παραγόντων.

Οι ειδικοί µηχανισµοί περιλαµβάνουν την φυσική ανοσία που προκύπτει µετά από

εκδήλωση κλινική ή υποκλινική µιας νόσου και την τεχνητή ανοσία.

Η τεχνητή ανοσία διακρίνεται στην ενεργητική ανοσία που προκύπτει από χορήγηση

εµβολίου και στην παθητική ανοσία που προκύπτει από χορήγηση ορού που περιέχει

αντισώµατα (1).

8.3. Περιβάλλον

Το περιβάλλον επηρεάζει σηµαντικά τους πολλαπλούς παράγοντες στην αλυσίδα των

λοιµώξεων. Τέτοιοι παράγοντες είναι η υγρασία, η θερµοκρασία, το pH και η

ακτινοβολία στους υποδοχείς ή στην πηγή του µικροβίου. Επίσης από το περιβάλλον

επηρεάζονται και οι µηχανισµοί άµυνας του ξενιστή (ξηρότητα βλεννογόνων σε θερµό

περιβάλλον) (1,27).

Μόνο µετά από προσεκτική διερεύνηση κάθε κρίκου στην αλυσίδα της λοίµωξης,

είναι δυνατόν τελικά, να αντιµετωπισθεί και να προληφθεί µια λοίµωξη µέσα στο χώρο

του νοσοκοµείου.

8.4. Προδιαθεσικοί παράγοντες νοσοκοµειακής λοίµωξης που αφορούν τον

ξενιστή

• Η φύση της ασθένειας (1,28)

• Οι επιθετικές τεχνικές (1,29)

• Η φαρµακευτική αγωγή (κυτταροστατικά φάρµακα, ανοσοκατασταλτικά,

στεροειδείς ορµόνες, αντιβιοτικά) (1,30)

• Ακτινοθεραπεία (1)

• Μετάγγιση αίµατος (1)

• Μεταµοσχεύσεις (1,31)

20

9. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ

Ο πρωταρχικός ρόλος του Προγράµµατος Ελέγχου των Λοιµώξεων (ΠΕΝΛ) είναι η

µείωση των παραγόντων κινδύνου των λοιµώξεων που δηµιουργούνται στο νοσοκοµείο

για την προστασία των ασθενών, των εργαζοµένων και των επισκεπτών. Οι λειτουργίες

ενός αποτελεσµατικού προγράµµατος ελέγχου νοσοκοµειακών λοιµώξεων µπορούν να

διαιρεθούν στους εξής τοµείς:

• Καταγραφή των επιδηµιών

• Εκπαίδευση όλου του προσωπικού του νοσοκοµείου που εµπλέκεται στην

φροντίδα των ασθενών

• Υγεία των εργαζοµένων στο νοσοκοµείο

• Ανασκόπηση της χρήσης των αντιβιοτικών σε σύγκριση µε τα δεδοµένα της

αντιµικροβιακής ευαισθησίας των µικροβίων

• Ανάπτυξη πολιτικών και διαδικασιών ελέγχου λοιµώξεων

• Εκτίµηση νέων προϊόντων

• Εκτίµηση της ποιότητας µέσω επιδηµιολογικών προγραµµάτων του

νοσοκοµείου

Σε ακαδηµαϊκό επίπεδο, οι επιπλέον λειτουργίες του προγράµµατος µπορεί να

περιλαµβάνουν έρευνα και παροχή συµβουλευτικών υπηρεσιών σε θέµατα πολιτικής της

υγείας σχετικά µε τα λοιµώδη νοσήµατα (1,32).

Κάτω από συγκεκριµένες συνθήκες κανένα πρόγραµµα δεν πρέπει να θεωρείται

τελεσίδικα ιδανικό. Υπάρχουν µερικοί σηµαντικοί παράγοντες τους οποίους οι υπεύθυνοι

του νοσοκοµείου θα πρέπει να µελετούν, όταν σχεδιάζουν ένα πρόγραµµα ελέγχου των

λοιµώξεων, για κάθε µικρό ή µεγάλο νοσοκοµείο. Οι παράγοντες αυτοί είναι (1,33).

• Η επαρκής συµµετοχή του προσωπικού

• Η παρακολούθηση του επιδιωκόµενου στόχου από την ΕΝΛ (Επιτροπή

Νοσοκοµειακών Λοιµώξεων)

• Η εφαρµογή της στρατηγικής από τη διοίκηση

• Η εκπαίδευση

Κύριος σκοπός του προγράµµατος είναι η παροχή ποιοτικής φροντίδας στους ασθενείς.

Οι ΝΛ κυρίως προκαλούνται από διαδικασίες και πράξεις που έχουν σχέση µε τη

φροντίδα των ασθενών και ένα ποσοστό 30%-50% αυτών µπορούν να προληφθούν. Έτσι

η αντικατάσταση των παλαιών συνηθειών ή και των επικίνδυνων πράξεων στην φροντίδα

των ασθενών µε άλλες προληπτικού χαρακτήρα, απαιτεί πρόγραµµα ελέγχου των

21

λοιµώξεων, που συνίσταται σε οργανωµένο σύστηµα παρέµβασης, µε συγκεκριµένους

στόχους για την επιδιωκόµενη τελικά αλλαγή συµπεριφοράς του προσωπικού (1,34).

Η πετυχηµένη αλλαγή συµπεριφοράς απαιτεί πολύπλευρη αντιµετώπιση, η οποία

περιλαµβάνει προληπτικές πρακτικές σωστά προσδιορισµένες και οι οποίες θα πρέπει ,να

εκτελούνται από όλο το προσωπικό του νοσοκοµείου. Με την εφαρµογή σωστής

στρατηγικής οι ΝΕΛ (Νοσηλεύτρια Ελέγχου Λοιµώξεων) πρέπει να πετύχουν αρµονική

συνεργασία µεταξύ των υπευθύνων της ∆ιοίκησης της Νοσηλευτικής, της Ιατρικής και

της Τεχνικής Υπηρεσίας. Η καλή συνεργασία απαιτεί επιδέξια και διπλωµατική

προσέγγιση, ώστε να εξισορροπούνται οι ανάγκες των λοιµώξεων έναντι των πρακτικών

αναγκών. Τον καταλυτικό, όµως, ρόλο σ’ αυτή την προσπάθεια παίζει η συνεχιζόµενη

εκπαίδευση του προσωπικού, η οποία εφοδιάζει το προσωπικό µε ικανότητες και γνώσεις,

που απαιτούνται, για να επιτευχθεί η αλλαγή συµπεριφοράς του προσωπικού και να

εφαρµοσθούν οι νέες προληπτικές τεχνικές (1,35).

10. ΑΝΤΙΣΗΨΙΑ ΧΕΡΙΩΝ

Αν και η σηµασία των χεριών για τη µετάδοση των λοιµωδών νόσων δεν είχε

αποδειχθεί πριν από τον 19ο αιώνα, όταν η ιατρική άρχισε να προσαρµόζεται στους

επιστηµονικούς τρόπους σκέψης, µια ιδέα του ρόλου τους είχε πολύ πιο πριν ο Ούγγρος

γυναικολόγος Iguaz Phillip Semmelewis. Αυτός έκανε τις αναλυτικές του παρατηρήσεις

για την τροµακτική µετάδοση του επιλόχειου πυρετού, που προκάλεσε την αύξηση της

µητρικής θνησιµότητας στο 18%, σε Νοσοκοµείο της Βιέννης το 1846, γεγονός που το

απέδωσε στην είσοδο µικροβίων στο γεννητικό σύστηµα της γυναίκας µε τα χέρια κατά τη

διάρκεια της γυναικολογικής εξέτασης(1).

Λίγο αργότερα ο Σκωτσέζος χειρουργός Joseph Lister αναγνώρισε εκτός των άλλων

και τη σηµασία των χεριών της χειρουργικής οµάδας και συνεπώς προσπάθησε να µειώσει

τη µικροβιακή τους χλωρίδα πριν το χειρουργείο (1).

10.1. Μικροβιακή χλωρίδα των χεριών

Η µικροβιακή χλωρίδα του δέρµατος µπορεί να διακριθεί σε τρείς οµάδες µικροβίων,

την «µόνιµη» , την «παροδική» και την «µολυσµατική» µικροβιακή χλωρίδα (1).

22

10.1.1. Μόνιµη χλωρίδα

Τα µικρόβια της µόνιµης χλωρίδας ζούν και πολλαπλασιάζονται κυρίως στην επιφάνεια

των κυττάρων του αυλού των αδένων του δέρµατος ή µέσα στο θύλακα των τριχών αλλά

και στην επιφάνεια των κυττάρων της επιδερµίδας (1,36).

Οι πιο γνωστοί αποικιστές της µόνιµης χλωρίδας του δέρµατος είναι:

- Micrococcus sp

- Staphylococcus epidermidis

- Corynebacteria sp

- Acinetobacter anitratus

- Propionebacter

Ο Staphylococcus aureus δεν ανήκει στη µόνιµη χλωρίδα του δέρµατος αλλά µπορεί να

προσαρµοστεί στο υπάρχον οικοσύστηµα και να γίνει µόνιµος αποικιστής σε

περιπτώσεις διαταραχής της βιολογικής ισορροπίας λόγω παρατεινόµενης χρήσης

αντισηπτικών ουσιών και βουρτσισµάτων για την απολύµανση των χεριών (1).

Είναι δύσκολο να αποµακρυνθεί η µόνιµη χλωρίδα µε µηχανικά µέσα. Το πλύσιµο των

χεριών µε σαπούνι και νερό για πέντε λεπτά περιορίζει την απελευθέρωση των µικροβίων

του δέρµατος µόνο κατά 50% (1,37).

10.1.2. Παροδική χλωρίδα

Τα µικρόβια της οµάδας αυτής χαρακτηρίζονται από την ανικανότητά τους να

πολλαπλασιάζονται στο δέρµα. Αυτά εµφανίζονται ως µολυσµατικά του δέρµατος.

Αντίθετα µε τη µόνιµη µικροβιακή χλωρίδα του δέρµατος, η παροδική χλωρίδα

αποµακρύνεται εύκολα µε µηχανικά µέσα όπως το πλύσιµο των χεριών. Τα περισσότερα

µικρόβια φεύγουν όταν τα χέρια πλένονται για ένα λεπτό µε νερό και σαπούνι (1,38).

Ακόµα και το τρίψιµο των χεριών µόνο µε νερό είναι αποτελεσµατικό (1,39)

10.1.3. Μολυσµατική χλωρίδα

Σ’ αυτή την οµάδα µικροβίων µπορούν να συµπεριληφθούν οι αιτιολογικοί παράγοντες

των πραγµατικών λοιµώξεων όπως του αποστήµατος, της παρωνυχίδας ή του

µολυσµατικού εκζέµατος των χεριών. Αυτοί είναι αποδεδειγµένης παθογένειας. Ο

Staphylococcus aureus και ο Β αιµολυτικός στρεπτόκοκκος είναι τα είδη που συναντώνται

συχνότερα (1).

10.2. Στρατηγικές υγιεινής των χεριών

Οι στρατηγικές για την πρόληψη της µικροβιακής µεταφοράς που σχετίζεται µε τα

χέρια θα πρέπει να λαµβάνουν υπόψη το γεγονός, ότι είναι ευκολότερο να µειωθεί η

23

απελευθέρωση της παροδικής χλωρίδας από τα χέρια, απ’ ότι η µόνιµη χλωρίδα και ότι

περισσότερο απ’ όλα οι µολυσµατικές βλάβες πρέπει να επουλώνονται προτού τα χέρια

εκτιµηθούν ως ασφαλή (1). Στον Πίνακα 3 αναφέρονται οι στρατηγικές για την πρόληψη

της µετάδοσης µικροβίων µε τα χέρια.

Πίνακας 3. Στρατηγικές για την πρόληψη της µετάδοσης µικροβίων µε τα χέρια.

Αντικειµενικός σκοπός Στρατηγική

Να µειωθεί η απελευθέρωση της παροδικής ∆ιατηρήστε τα χέρια καθαρά (χωρίς µόλυνση)

Χλωρίδας - Τεχνική µη αγγίγµατος

Τα χέρια είναι ακόµα καθαρά - Γάντια (προστατευτικά)

Τα χέρια είναι µολυσµένα Προσφέρετε χέρια καθαρά (περιορισµός της

παροδικής χλωρίδας)

Μετά από επαφές µε άγνωστες ή ύποπτες - Πλύσιµο των χεριών ή

‘’επικίνδυνες’’ µολύνσεις(κλίµακα Fulkerson 5-7) - Υγιεινό πλύσιµο χεριών ή

- Υγιεινό τρίψιµο χεριών

Μετά από γνωστές ή ύποπτες επαφές µε εκκρί- - Υγιεινό τρίψιµο χεριών

σεις ασθενών, απεκκρίσεις, αίµα και µολυσµένες

περιοχές ( κλίµακα Fulkerson 8-15)

Μετά από εργασία σε µικροβιολογικό εργαστήριο - Υγιεινό τρίψιµο χεριών

Να µειωθεί ή να προληφθεί η απελευθέρωση Η πρόληψη µικροβιακής απελευθέρωσης

Της παροδικής ή της µόνιµης χλωρίδας - Χειρουργική αντισηψία χεριών

Πριν από χειρουργικές δραστηριότητες - Χειρουργικά γάντια

Πριν τη φροντίδα ασθενούς σε προστατευτική - Υγιεινό πλύσιµο χεριών και

αποµόνωση - Γάντια (αποστειρωµένα)

Αποικισµός των χεριών µε παθογόνα Αντιµετώπιση των δερµατικών βλαβών

- Χηµειοθεραπεία;

- Αντισηπτικά πλυσίµατα;

Αποφυγή µετάδοσης παθογόνων από Αποχή από δραστηριότητες που εµπεριέχουν

µολυσµατικές βλάβες των χεριών µολυσµατικό κίνδυνο (π.χ. χειρουργείο, χειρι-

σµός ειδών τροφίµων και φαρµακευτικών)

(1)

24

Πίνακας 4. Κατάταξη των επαφών του νοσηλευτικού προσωπικού από ‘’καθαρές ‘’σε ‘’ρυπαρές’’

δραστηριότητες ,µε την κλίµακα Fulkerson.

Επαφή µε:

1. Στείρα ή κλιβανισµένα υλικά

2. Καθαρά ή πλυµένα υλικά

3. Υλικά τα οποία δεν είναι απαραίτητα καθαρά, αλλά ελεύθερα από επαφή µε τον ασθενή (π.χ.

χαρτιά).

4. Αντικείµενα τα οποία έρχονται σπάνια σε επαφή µε τον ασθενή ή δεν αναµένεται ότι είναι

µολυσµένα (π.χ. έπιπλα ασθενούς).

5. Αντικείµενα που συνδέονται στενά µε ασθενείς, αλλά δεν είναι γνωστό ότι είναι µολυσµένα (π.χ.

ρόµπες ασθενούς, ιµατισµός, πιάτα κ.α.)

6. Χειραψία µε τον ασθενή, λήψη σφύξεων

7. Αντικείµενα που έρχονται σ’ επαφή µε τις εκκρίσεις ασθενών

8. Εκκρίσεις των αρρώστων από το στόµα, τη µύτη, τις γεννητικές περιοχές κ.α.

9. Υλικά µολυσµένα µε ούρα ασθενών

10. Ούρα ασθενούς

11. Υλικά µολυσµένα µε κόπρανα

12. Κόπρανα

13. Υλικά µολυσµένα µε εκκρίσεις ή απεκκρίσεις από µολυσµένες περιοχές

14. Εκκρίσεις ή απεκκρίσεις από µολυσµένες περιοχές

15. Μολυσµένες περιοχές ασθενούς (τραύµα, τραχειοτοµή)

‘’Καθαρές’’ δραστηριότητες 1-7

‘’ρυπαρές’’ δραστηριότητες 8-15

(1)

10.3. Μέθοδοι περιορισµού των µικροβίων στα χέρια

10.3.1. Πλύσιµο των χεριών

Σ’ αυτή την ενότητα ο όρος θα απευθύνεται στο πλύσιµο των χεριών µε µη

φαρµακευτικό απορρυπαντικό και νερό.

Ο αντικειµενικός σκοπός του πλυσίµατος των χεριών είναι η αποµάκρυνση της βρωµιάς

(που αποτελείται από ξένες ουσίες, ιδρώτα, λιποειδή του δέρµατος, κατεστραµµένα

επιθήλια, κλπ) και της χαλαρά προσκολληµένης µικροβιακής χλωρίδας του δέρµατος η

οποία συµπεριλαµβάνει την πλειονότητα της παροδικής, αλλά µόνο ένα µικρό µέρος της

µόνιµης χλωρίδας. Σε ιατρικό επίπεδο ο σκοπός είναι να προληφθεί η λοίµωξη που

µεταδίδεται µε τα χέρια (1).

25

Η αποτελεσµατικότητα του πλυσίµατος των χεριών εξαρτάται από το χρόνο που απαιτεί

η τεχνική. ∆υστυχώς αυτή η περίοδος συνήθως είναι µικρότερη σε φυσιολογική

νοσοκοµειακή εργασία. Η µέγιστη µείωση της απελευθέρωσης των µικροβίων από τα

χέρια επιτυγχάνεται στα πρώτα 30 sec. Η επέκταση του πλυσίµατος των χεριών στο 1

λεπτό περιορίζει ακόµα περισσότερο την απελευθέρωση των µικροβίων από τα χέρια, ενώ

η παράταση της διαδικασίας για χρόνο πάνω από 2 λεπτά δεν καταλήγει σε αξιόλογο

αποτέλεσµα , γιατί η µείωση της απελευθέρωσης των µικροβίων επιβραδύνεται (1,40).

Μια κατάλληλη τεχνική πλυσίµατος των χεριών περιλαµβάνει ρύθµιση της ροής και της

θερµοκρασίας του νερού (και οι δύο δραστηριότητες µπορούν να επισπεύδονται µε

κατάλληλες συσκευές) την ύγρανση των χεριών, τη λήψη σαπουνιού, το τρίψιµο των

χεριών για να παραχθεί σαπουνάδα χωρίς πιτσιλιές, την εκτέλεση κινήσεων πλυσίµατος,

οι οποίες συµπεριλαµβάνουν τρίψιµο παλάµη µε παλάµη, τη δεξιά παλάµη πάνω στη ράχη

του αριστερού χεριού και αντιστρόφως, παλάµη µε παλάµη µε τα δάχτυλα µπλεγµένα, τις

ανάποδες πλευρές των δακτύλων στην αντίθετη παλάµη µε τα δάχτυλα συνδεδεµένα,

περιστροφικό τρίψιµο του δεξιού αντίχειρα σφιγµένο στην αριστερή παλάµη και

αντιστρόφως, περιστροφικό τρίψιµο µε συνδεδεµένα τα δάχτυλα του δεξιού χεριού στην

παλάµη του αριστερού και αντίστροφα. Αυτή η τεχνική προτάθηκε από τον Ayliffe και

τους συνεργάτες του (1,41) σαν µια επίσηµη τεχνική και όταν τα πλυσίµατα των χεριών

γίνονται µε αντισηπτικά που ελέγχονται. Αυτό όµως θα µπορούσε να απεικονίζει µια

συστηµατική τεχνική πλυσίµατος των χεριών για κάθε µέρα. Τελικά τα χέρια ξεπλένονται

µε τις άκρες των δακτύλων προς τα κάτω (42)και το νερό τινάζεται προσεκτικά. Αυτή η

διαδικασία δεν πρέπει να διαρκεί λιγότερο από 30 sec , ένας σκοπός που δύσκολα

επιτυγχάνεται. Τα διαστήµατα κάτω από τα νύχια κρύβουν το µεγαλύτερο µέρος της

µικροβιακής χλωρίδας των χεριών (1,43). Μετά το πλύσιµο τα χέρια στεγνώνονται µε

πετσέτα (χάρτινη ή υφασµάτινη). Αν το νερό δεν κλείνει µε κάποιο αυτόµατο µηχανισµό

πρέπει να κλείνεται µε τη χρήση µιας χάρτινης πετσέτας και όχι µε τα χέρια. Η πετσέτα

πετιέται σε κατάλληλο δοχείο και στα χέρια εφαρµόζεται Lotion. Το τελευταίο βήµα είναι

εξαιρετικά σηµαντικό για την πρόληψη της ξηρότητας. Το στέγνωµα µε ηλεκτρικούς

στεγνωτήρες είναι µικρής χρησιµότητας στα νοσοκοµεία επειδή το στέγνωµα των χεριών

διαρκεί τόσο πολύ µε αυτά και επειδή αυτά στερούνται της τριβής της πετσέτας που

αποµακρύνει από το δέρµα το σαπούνι, που έχει παραµείνει. Για τον Larson µεγαλύτερη

σηµασία έχει η παρακίνηση του προσωπικού να πλένει τα χέρια του, από την λεπτοµερή

περιγραφή των τεχνικών του πλυσίµατος των χεριών και ίσως έχει δίκιο (1,44).

26

10.3.2. Υγιεινό τρίψιµο χεριών

Ο αντικειµενικός σκοπός του υγιεινού τριψίµατος των χεριών είναι να περιορίσει την

απελευθέρωση των παροδικών παθογόνων µε τη µέγιστη αποτελεσµατικότητα και

ταχύτητα, έτσι ώστε τα χέρια να είναι ασφαλή µετά από γνωστή ή ύποπτη µόλυνση. Αυτό

θα πρέπει να γίνεται µε ένα τρόπο ο οποίος αποφεύγει την µικροβιακή διασπορά στο

περιβάλλον. Η καταστροφή της µόνιµης χλωρίδας δεν λαµβάνεται υπόψιν σ’ αυτή τη

διαδικασία (1).

Η τεχνική του υγιεινού τριψίµατος των χεριών περιλαµβάνει µικρές ποσότητες (3-5 ml)

ταχείας δράσεως αντισηπτικού προετοιµασίας και στα δύο χέρια. Αυτός µπορεί να είναι

ένας πολύ κατάλληλος τρόπος αντισηψίας των χεριών µετά από γνωστή ή ύποπτη

µόλυνση. Πρέπει να καλύπτονται µε απολυµαντικό όλες οι περιοχές των χεριών. Αλλά

αυτό συχνά δεν είναι εύκολο (1,45).

Συνήθως, το απαιτούµενο αντιµικροβιακό φάσµα περιλαµβάνει τα παθογόνα µικρόβια

και τους µύκητες. Θεωρητικά, οι δυνητικοί παράγοντες για το τρίψιµο των χεριών είναι οι

αλκοόλες χρησιµοποιούµενες µόνες ή αναµεµειγµένες µε άλλα αντισηπτικά, υδατικά

διαλύµατα που περιέχουν αλογόνα όπως η χλωρίνη ή το ιώδιο, η χλωρεξιδίνη, τα άλατα

του τεταρτογενούς αµµωνίου, οι φαινόλες, το τρικλοζάν, οι αλδεΰδες, τα µεταλλικά

οργανικά άλατα και οι οξειδωτικοί παράγοντες όπως το υπεροξεικό οξύ. Οι αλκοόλες είναι

άνετες για το τρίψιµο του δέρµατος περισσότερο από τα υδατικά διαλύµατα λόγω των

ειδικών χαρακτηριστικών όπως το εξαιρετικό άπλωµα και τη γρήγορη εξάτµιση (1).

Έχει βρεθεί ότι τα τριψίµατα µε αλκοόλη είναι πολύ αποτελεσµατικά για την

αντισηψία των χεριών ως προς την αντιµικροβιακή τους δράση, δεν είναι απαραίτητη η

χρήση νιπτήρα και αυτά µπορούν να τοποθετούνται στο κρεβάτι του κάθε αρρώστου και η

εφαρµογή τους δεν προκαλεί µικροβιακή µίανση στις στολές του προσωπικού (1).

10.3.3. Υγιεινό πλύσιµο των χεριών

Ο αντικειµενικός σκοπός του υγιεινού πλυσίµατος των χεριών είναι να περιορίσει την

απελευθέρωση της παροδικής µικροβιακής χλωρίδας µε µια διαδικασία πλυσίµατος

σηµαντικά ισχυρότερης αποτελεσµατικότητας απ’ ότι του πλυσίµατος των χεριών µε µη

φαρµακευτικό σαπούνι. Η επίδραση στη µόνιµη χλωρίδα είναι αµελητέα, αλλά µια

υπόλοιπη επίδραση µπορεί να είναι επιθυµητή σε ορισµένες περιπτώσεις, όπως στην

προστατευτική αποµόνωση, κατά τη διάρκεια νοσοκοµειακών επιδηµιών και για το

χειρισµό ειδών διατροφής (1,41).

27

Η τεχνική είναι η ίδια µε εκείνη του φυσιολογικού πλυσίµατος των χεριών αλλά

σύµφωνα µε τις οδηγίες του κατασκευαστή. Όπως µε το υγιεινό τρίψιµο των χεριών, το

απαιτούµενο αντιµικροβιακό φάσµα εξαρτάται από το χώρο που πρόκειται να

χρησιµοποιηθεί. Τα πλέον συχνά χρησιµοποιούµενα είναι τα προπαρασκευασµένα

απορρυπαντικά που περιέχουν ιωδοφόρα, γλυκονική χλωρεξιδίνη, τρικλοζάν, biphenylol

και chloroxylenol. Η εξαχλωροφαίνη δεν χρησιµοποιείται λόγω της απορρόφησής της από

το δέρµα (1, 46), της νευροτοξικής δραστηριότητας (1,47) και της φτωχής της

δραστικότητας έναντι των gram- αρνητικών µικροβίων (1, 48).

10.3.4. Χειρουργική αντισηψία των χεριών

Ο αντικειµενικός σκοπός της χειρουργικής αντισηψίας των χεριών είναι να περιορίζει

την απελευθέρωση των µικροβίων του δέρµατος από τα χέρια της χειρουργικής οµάδας

καθ’ όλη τη διάρκεια µιας χειρουργικής επέµβασης σε περίπτωση που τα χειρουργικά

γάντια τρυπηθούν ή να σχιστούν. Ο σκοπός εποµένως είναι η µείωση του βιοφορτίου του

υγρού των γαντιών σε όσο το δυνατόν χαµηλότερο επίπεδο για να διατηρείται ο

µολυσµατικός ενοφθαλµισµός στο χειρουργικό πεδίο κάτω από το όριο της εισβολής της

λοίµωξης. Αυτό όµως ποικίλλει και είναι άγνωστο για το κάθε άτοµο, επειδή δεν

εξαρτάται µόνο από τη µολυσµατικότητα των µικροβίων που εισέρχονται στην

εγχειρητική περιοχή, αλλά και από την αποτελεσµατικότητα των µηχανισµών άµυνας του

ξενιστή. Πραγµατικά έµµεσες αποδείξεις για την αναγκαιότητα µιας επιπρόσθετης

προφύλαξης στα χειρουργικά γάντια µπορεί να εξάγονται από τα αποτελέσµατα των Cruse

και Foord (1,49), οι οποίοι ανέφεραν σε καθαρές χειρουργικές περιοχές συχνότητα

λοιµώξεων 1,7% αν δεν υπήρχαν τρύπες στα γάντια αλλά 5,7% σε εγχειρήσεις που

παρατηρήθηκαν τρύπες στα γάντια. Εφόσον τα γάντια Latex είναι ευπρόσβλητα δεν

µπορεί κανείς να βασίζεται σε αυτά και η διατήρηση του µικροβιακού φορτίου χαµηλού

στο δέρµα κάτω από τα γάντια είναι εποµένως σηµαντικός σκοπός (1).

Η µικροβιακή διαρροή µέσω των τρυπηµάτων των γαντιών µε βελόνη εµπειρικά έχει

βρεθεί ότι κυµαίνεται στο 103 - 104 . Αντίθετα όταν προηγηθεί χειρουργική αντισηψία

χεριών προτού φορεθούν τα γάντια, ο αριθµός των βακτηρίων από τη διαφυγή των

γαντιών δεν υπερβαίνει τα 100 (1,50). Οι παράγοντες που χρησιµοποιούνται για την

χειρουργική αντισηψία των χεριών πρέπει να είναι δραστικοί έναντι της µόνιµης χλωρίδας

και των µικροβίων που σχετίζονται µε λοιµώξεις της εγχειρητικής περιοχής (1).

Η τεχνική της χειρουργικής αντισηψίας των χεριών έχει σηµαντική επίδραση στην

απελευθέρωση της χλωρίδας του δέρµατος (1,51).

28

Υπάρχουν δύο αρχές των τεχνικών χειρουργικής αντισηψίας των χεριών και οι δύο

έχουν πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα. Αν το χειρουργικό τρίψιµο των χεριών γίνεται

µε κάποιο κατάλληλο αντισηπτικό, είναι πολύ αποτελεσµατικό στον περιορισµό της

χλωρίδας του δέρµατος και τα χέρια δεν πρέπει να στεγνώνονται µετά από αυτό. Αυτό

όµως στερείται της λειτουργίας του καθαρισµού που εξασφαλίζεται µε το χειρουργικό

πλύσιµο των χεριών. Αυτό αντίθετα απαιτεί στέγνωµα των χεριών και είναι λιγότερο

αποτελεσµατικό (1). Η διαφορά από το υγιεινό πλύσιµο των χεριών συνίσταται στο ότι οι

αγκώνες θα πρέπει να βρίσκονται σε χαµηλότερο επίπεδο από τα άκρα (42).

Η διάρκεια οποιασδήποτε προεγχειρητικής προετοιµασίας των χεριών της

χειρουργικής οµάδας πρέπει να διαρκεί όσο λιγότερο είναι δυνατόν αλλά και όσο

περισσότερο χρειάζεται για την επίτευξη του σκοπού, του χαµηλού δηλαδή µικροβιακού

φορτίου κάτω από τα γάντια (1).

Η διαδοχική χρήση κάποιου απορρυπαντικού και ισοπροπανολόλης που περιέχει

χλωρεξιδίνη έχει σαν αποτέλεσµα µια σηµαντική αύξηση της αποτελεσµατικότητας

συγκρινόµενη µε µη φαρµακευτικά σαπούνια και αλκοόλη (1,52).

Είναι δύσκολο να αναπτυχθεί ένα κριτήριο για την αποτελεσµατικότητα της

χειρουργικής αντισηψίας των χεριών. Οποιοδήποτε και αν είναι το κριτήριο δεν θα είναι

σίγουρα επαρκές, για να απαιτεί µια διαδικασία που θα περιορίζει σηµαντικά την

απελευθέρωση των µικροβίων συγκρινόµενη µε την βασική τεχνική πλυσίµατος των

χεριών (1).

Προς το παρόν συµφωνήθηκε από την Αυστρία και τη Γερµανία µια διάρκεια

πλυσίµατος 5 λεπτών, ένας χρόνος µετά τον οποίο αναµένεται άµεση επίδραση στη

µείωση της µικροβιακής χλωρίδας (1,53). Το Αµερικάνικο Κολλέγιο Χειρουργών

προτείνει το χειρουργικό πλύσιµο διάρκειας δύο λεπτών µε αντισηπτικό διάλυµα και

περιλαµβάνει βούρτσισµα των νυχιών και των άκρων των δακτύλων µε αποστειρωµένη

βούρτσα (54). Στην Ευρώπη προτείνουν τρίψιµο των χεριών µε 3-5 ml αλκοολούχου

αντισηπτικού διαλύµατος το οποίο αφήνεται να στεγνώσει πάνω στα χέρια διάρκειας 5

λεπτών (55) .

Για να εξασφαλισθεί όµως η συµµόρφωση µε τους κανόνες του πλυσίµατος των χεριών,

οι απορρυπαντικές και αντισηπτικές προετοιµασίες πρέπει να γίνουν αποδεκτές από τους

χρήστες. Το προσωπικό συχνά παραπονείται για ξηρότητα του δέρµατος, ερεθισµό του

δέρµατος ή ακόµα για αληθινά συµπτώµατα οξείας ερεθιστικής δερµατίτιδας η οποία

αυξάνει τον κίνδυνο αποικισµού µε πιθανά παθογόνα από το νοσοκοµειακό περιβάλλον.

29

Οι κατάλληλες προετοιµασίες εποµένως θα πρέπει να µειώνουν την κάθε είδους

τοξικότητα συµπεριλαµβανοµένων και των αλλεργικών και ερεθιστικών αντιδράσεων (1).

Η συχνή εφαρµογή αλκοόλης µπορεί να προκαλέσει ξηρότητα του δέρµατος, η οποία

όµως µπορεί να προληφθεί µε την προσθήκη κατάλληλου µαλακτικού στα αλκοολούχα

αντισηπτικά του δέρµατος (1,56).

Αυτό που θα πρέπει τελικά να θυµόµαστε όσοι εµπλεκόµαστε στη φροντίδα αρρώστων

µέσα στο νοσοκοµείο είναι ότι «θα πρέπει να πλένουµε τα χέρια µας διότι ότι αγγίζουµε

έχει επάνω µικρόβια».

30

31

11. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Αποστολοπούλου Ε. Νοσοκοµειακές λοιµώξεις. Ιατρικές Εκδόσεις Πασχαλίδη, Αθήνα,

1996: 3-36, 157-174.

2. Walenti and Chiarelo L. Overview of Hospital Infection Control and Nosocomial Infections.

In: Reese R and Douglas R. (eds). A Practical Approach to Infectious Diseases. Second

Edition. Little, Brown and Company, Boston/Toronto, 1986:545-557.

3. Antall J and Szebelledy G. Picture from the History of Medicine. In: The Semmelweis

Medical Historical Museum. Corniva Press, Budapest, 1973: 5-9.

4. Nightingale F. Notes on Hospital. Longman, Green, Roberts and Green, London, 1963Q 3-

8.

5. Vallery- Radot R. The life of Pasteur. Garden City, New York, 1916: 274-280.

6. Eikoff T, Brachman P, Bennet J, Brown J. Surveillance of Nosocomial Infections in

Community Hospitals: I. Surveillance methods, effectiveness and incial results. J Infect Dis

1969 ; 120: 305.

7. U.S. Public Health Service Communicable Diseases Center and The National Academy of

Sciences National Research Council. Proceedings of the National Conference on Hospital-

Acquired Staphylococcal Disease. CDC Atlanta 1958, September 15-17.

8. U.S. Public Health Service Communicable Diseases Center and The National Academy of

Sciences National Research Council. Proceedings of the National Conference on Relation of

the Environment to Hospital- Acquired Staphylococcal Disease. CDC Atlanta 1958,

December 1-2.

9. Gardner A, Stamp M, Bowgen J, Moore B. The infection control sister. Lancet 1962; 2:710-

713.

10. Wenzel K. The role of the infection control nurse. Nurs Clin North Am 1970; 5:89-92.

11. Garner J, Bennet J, Scheckler W, Maki D, Brachman P. Surveillance of Nosocomial

Infections. In: Brachman P and Eikoff T. (eds). Proceedings of the International Conference

on Nosocomial Infections, Atlanta, Georgia, Centerσ for Disease Control, August 3-6, 1970.

American Hospital Association, Chicago 1971: 277-279.

12. Haley R and Schachtman R. The emergence of infection surveillance and control programs

in U.S. Hospitals: an assessment 1976. Am J Epidemiol 1980,III (supl 5): 574-591.

13. Dixon E. Second International Conference on Nosocomial Infections. In: Nosocomial

Infections. Vorke Medical Books, Philadelphia 1981:20-22.

14. U.S. Department of Health and Human Services. Guideline for Handwashing and

Environmental Control. CDC Atlanta, 1985: 7-9.

32

15. U.S. Department of Health and Human Services. Guideline for prevention of surgical

wound infections. CDC Atlanta, Georgia 1982: 1-9.

16. Brachman P. Epidemiology of Nosocomial Infections. In: Bennett J and Brachman P (eds).

Hospital Infections. Second Edition. Little Brown and Company, Boston/ Toronto 1986:3-

16.

17. Centers for Disease Control. Outline for surveillance and control of Nosocomial Infections.

CDC Atlanta, Georgia 1972: 1-7.

18. Rose R, Hunting K, Townsend T, Wenzel R. The morbidity mortality and economics of

hospital- acquired bloodstream infections: a controlled study. South Med J 1977; 70: 1267-

1269.

19. CDC National Nosocomial Infections Study Report. Annual Summary 1979. Centers for

Disease Control. Atlanta March 1982: 5-12.

20. Haley R, Schaberg D, Von Aimen S, McCowan J. Estimating the extra changes and

prolongation of hospital stay and direct cost of hospitalization due to nosocomial infections:

a comparison of methods. J Infect Dis 1980, 141:248-257.

21. Swartz L. The cost of hospital infections presented at first symposium on control of surgical

infections. Fourth Lauder Dale 1970, March 5-7.

22. Speller D. Hospital infection by multi- resistant Gram- negative bacilli. J Antimicrob

Chemother 1981; 8:168-170.

23. Συριοπούλου Β, Σαρόγλου Γ. Ενδονοσοκοµειακές λοιµώξεις. Ενηµερωτικό φυλλάδιο για

τις λοιµώξεις 1986, Τεύχος 6:21-24.

24. Bates and James U. Salmonella typhimurium infection dust-borne in a children’s ward.

Lancet, 1958; 2:713.

25. Hornick B, Greisman E and Woodward E. Typhoid fever: pathogenesis and immunologic

control. N. Engl J Med 1970; 283:686.

26. Riley L et al. Aerial dissemination of pulmonary tuberculosis : A two- year study of

cutagion in a tuberculosis ward. Am J Hyg 1959; 70:185.

27. Waller W, Kunstsin B and Brubaker M. The incidence of airborne wound infections during

operation JAMA, 1963; 186:908.

28. Λεγάκης Ν, Κωστόπουλος Χ, Παπαβασιλείου Ι. Μικροβιολογικά δεδοµένα νοσοκοµειακών

λοιµώξεων. MMG 1983; 3:201-210.

29. Constantopoulos A and Nassar A. Tuftsin a natural and general phagocytosis stimulating

peptide affecting macrophages and polymophonuclear granulocytes. Cytobio. 1972; 6:97.

30. Gravenitz A. The role of oportunistic bacteria in human disease. Ann Rev Microb 1977;

31:447.

33

31. Osborn E. Cytomegalovirus pathogenicity, immunology and vaccine initiatives. J Int Dis

1981; 143:618.

32. Edmond M and Wenzell R. Infection control. In: Mandell G, Benett J, Dolin R (eds).

Principles and practice of infections diseases. Fourth Edition. Churchill Livingstone. New

York, London, Milan, Tokyo, 1995: 2572-2575.

33. Joint Commission on Accreditation of Hospitals. Accreditation Manual for Hospitals.

Chicago 1983:711-73.

34. Haley R, et al. Study on the Efficacy of Nosocomial Infection Control (SENIC project) :

Summary of study design (Appendix A). Am J Epidemiol 1980;III:608-705.

35. Brachman P and Eikoff T. Proceedings of the International Conference on Nosocomial

Infections. CDC Atlanta 1970, August 3-6.

36. Marples RP, Williamson P. Effect of systemic dimethyltetracycline on human cutaneous

microflora. Appl Microbiol 1969; 18:228-234.

37. Rotter M, Koller W, Wewalka G. Eingung von Chlorhexidinglukonat- undPVC- Jodhaltigen

Praparationen zur Handedesinfektion. Hyg Med 1981; 6: 425-430.

38. Lowbury EJL, Lilly HA, Bull JP. Disinfection of hands: removal of transient organisms. Br

Med J 1964; 2: 230-233.

39. Mittermayer H, Rotter M. Vergleich der Wirkung von Wasser, einigen Detergentien und

Athylalkohol auf die transiente Flora der Hande. Zentralbl Bakteriol Gyg I Abt Orig B

1975; 160:163-172.

40. Hebra F. Hochst wichtige Enfahrungen uber die Aitiologie des in Gebaranstalten

epidemischen Puerperalfiebers. Z Ges Arzte Wien 1848;5:64-65.

41. Ayliffe GAJ, Babb JR, Davies JG, Lilly HA. Hand disinfection: a comparison of various

agents in laboratory studies and ward studies. J Hosp Infect 1988; 11:226-243.

42. Sittler A, Kockrow EO. Medical Asepsis and Infection Control. In: Kockrow EO,

Christensen BL, (eds). Foundations of Nursing. 3rd ed. International Edition. Mosby,

Inc, 1999: 183-218.

43. McGinley KJ, Larson E, Leyden JJ. Composition and density of microflora in the subungual

space of the hand. J Clin Microbiol 1988;26:950-953.

44. Larson E, McGeer A, Quraishi ZA, et al. Effect of an automated sink on handwashing

practices and attitudes in high-risk units. Infect Control Hosp Epidemiol 1991; 12:422-428.

45. Taylor LS. An evaluation of handwashing techniques. Nurs Times 1978; 74:54-55, 108-111.

46. Curley A, Hawk RE, Kimbrough RD, Natheson G, Finberg L. Dermal absorption of

hexachlorophene in infants. Lancet 1971; 2: 296-297.

34

47. Kimbrough RD, Gaines TB. Hexachlorophene effects on the rat brain. Arch Environ Health

1971; 23: 114-118.

48. Sprunt K, Redman W, Leidy G. Antibacterial effectiveness of routine hand washing.

Pediatrics 1973; 52:264-271.

49. Cruse PJE, Foord R. A five-year prospective study of 23.649 surgical wounds. Arch Surg

1973; 107: 206-210.

50. Furuhashi M, Miyamae T. Effect of preoperative hand scrubbing and influence of pinholes

appearing in surgical rubber gloves during operation. Bull Tokyo Med Dent Univ 1979; 26:

73-80.

51. US General Services Administration. O-T-C- drugs generally recognized as safe, effective

and not misbranded: tentative final order. Fed Register 1978; 43:1210-1249.

52. Rotter ML, Koller W. Surgical hand disinfection: effect of sequential use of two

chlorexidine preparations. J Hosp Infect 1990; 16:161-166.

53. Rotter ML. Are models useful for testing hand antiseptics? J Hosp Infect 1988;11(Suppl A):

236-253.

54. Materson BJ. Skin Preparation. In: Wilmore DW, Brennan MF, Harken AH, Holcraft JW,

Meakins JS (eds). Care of the surgical patient, Vol 2, elective care. New York, Scientific

American Books, 1990: 1-8.

55. Groschel DHM, Pruett TL: Surgical antisepsis. In: Block SS (ed).Disinfection, sterilization

and presentation. 4th ed. Philadelphia, Lea & Febiger, 1991: 642-54.

56. Rotter ML, Koller W, Newmann R. Influence of cosmetic additives on the acceptability of

alcohol based hand disinfectants. J Hosp Infect 1991; 18(Suppl B):57-63.

35

12. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

36

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ

(Standard Precautions)

ΥΓΙΕΙΝΗ ΧΕΡΙΩΝ

Πριν και µετά την επαφή (φροντίδα) µε τον ασθενή Πριν και µετά τη χρήση γαντιών Αντισηψία χεριών µε αλκοολούχο διάλυµα, όταν τα χέρια δεν

είναι εµφανώς λερωµένα

ΧΡΗΣΗ ΓΑΝΤΙΩΝ

Πριν αγγίξετε βιολογικά υγρά του σώµατος (πιθανή έκθεση σε αίµα, υγρά παροχετεύσεων, εκκρίσεις κ.λ.π.) και µολυσµένα αντικείµενα

Πριν αγγίξετε βλεννογόνους και περιοχές µε λύση συνεχείας του δέρµατος

ΧΡΗΣΗ ΜΑΣΚΑΣ – ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΩΝ ΓΥΑΛΙΩΝ

Για την προστασία µατιών, µύτης και στόµατος όταν υπάρχει κίνδυνος εκτίναξης βιολογικών υγρών ή διαλυµάτων

ΧΡΗΣΗ ΜΠΛΟΥΖΑΣ

Για την προστασία του δέρµατος και των ενδυµάτων κατά τη

διάρκεια νοσηλείας ή παρεµβατικής πράξης, όπου υπάρχει κίνδυνος εκτίναξης βιολογικών υγρών ή διαλυµάτων

Ι∆ ΙΑΙΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ

Αποφυγή τραυµατισµού κατά τη χρήση βελονών, µαχαιριδίων και αιχµηρών αντικειµένων:

Όταν χειρίζεστε αιχµηρά εργαλεία µετά τη νοσηλεία Όταν απορρίπτετε χρησιµοποιηµένες βελόνες Όταν καθαρίζετε χρησιµοποιηµένα εργαλεία

ΠΡΟΣΟΧΗ ! Οι Βασικές Προφυλάξεις πρέπει να λαµβάνονται

από ΟΛΟ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ για ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

και για ΟΛΑ ΤΑ ΜΟΛΥΣΜΕΝΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ

Σεπτέµβριος 2003, Γραφείο Νοσοκοµειακών Λοιµώξεων, Μικροβιακής Αντοχής &

Στρατηγικής Χρήσης Αντιβιοτικών, Κέντρου Ελέγχου Ειδικών Λοιµώξεων (K.E.E.Λ.)

37

Οι Βασικές Προφυλάξεις

πρέπει να λαµβάνονται από όλο το προσωπικό

σε όλους τους ασθενείς

όταν πρόκειται να έλθουν σε επαφή

µε βιολογικά υγρά του σώµατος (αίµα, εκκρίσεις, υγρά παροχετεύσεων κ.λ.π.) καθώς

και µε µολυσµένα αντικείµενα

38

ΑΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ Επιπρόσθετα µε τις Βασικές Προφυλάξεις

ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ: Nα αναφέρονται στο Σταθµό Νοσηλείας πριν εισέλθουν στο δωµάτιο

ΧΩΡΟΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ µε κατ ιούσα σειρά προτεραιότητας

• Θάλαµος Αρνητικής Πίεσης ή • Ιδιαίτερο ∆ωµάτιο Νοσηλείας µε WC και D/S, µε προθάλαµο, µε

ανεξάρτητο σύστηµα αερισµού και εξαερισµού (µε φίλτρα HEPA και µε 6 – 12 εναλλαγές αέρα την ώρα) και µε πόρτα κλειστή

ή • Με άλλους ασθενείς που πάσχουν από το ίδιο νόσηµα σε δωµάτιο

µε WC και D/S, µε προθάλαµο, µε ανεξάρτητο σύστηµα αερισµού και εξαερισµού (µε φίλτρα HEPA και µε 6 – 12 εναλλαγές αέρα την ώρα) και µε πόρτα κλειστή

ΧΡΗΣΗ ΜΑΣΚΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

• Φυµατίωση:

Χρησιµοποιείτε µάσκα υψηλής αναπνευστικής προστασίας • Ανεµοβλογιά, Ιλαρά:

Άνοσα άτοµα : ∆εν απαιτείται η χρήση µάσκας

Μη άνοσα άτοµα: Απαιτείται η χρήση µάσκας

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΣΘΕΝΟΥΣ

• Περιορίζετε τις µετακινήσεις του ασθενούς στις απολύτως αναγκαίες

• Κατά τη µεταφορά, φοράτε µάσκα στον ασθενή

• Ενηµερώνετε το προσωπικό του Τµήµατος Υποδοχής του ασθενούς

Σεπτέµβριος 2003, Γραφείο Νοσοκοµειακών Λοιµώξεων, Μικροβιακής Αντοχής & Στρατηγικής Χρήσης Αντιβιοτικών, Κέντρου Ελέγχου Ειδικών Λοιµώξεων (Κ.Ε.Ε.Λ.)

39

ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΕΠΙΒΑΛΛΟΝΤΑΙ

ΑΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ

Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδροµο (SARS)

T B - ύποπτη / διαγνωσµένη

Ιλαρά

Για κάθε πολυανθεκτικό βακτήριο που µπορεί να µεταδοθεί Αερογενώς

Επιπλέον και προφυλάξεις επαφής στα εξής :

Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδροµο (SARS)

Ανεµοβλογιά-Ζωστήρας, (σε ανοσοκατεσταλµένους)

Αιµορραγικός πυρετός, π.χ. Ebola κ.λ.π.

40

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ ΕΠΑΦΗΣ Επιπρόσθετα µε τις Βασικές

Προφυλάξεις

ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ: Nα αναφέρονται στο Σταθµό Νοσηλείας πριν εισέλθουν στο δωµάτιο

ΧΩΡΟΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ

• Ιδιαίτερο ∆ωµάτιο Νοσηλείας

ΝΑΙ

ΟΧΙ

ΧΡΗΣΗ ΓΑΝΤΙΩΝ

Φοράτε γάντια πριν µπείτε στο δωµάτιο

Αφαιρείτε τα γάντια πριν βγείτε από το δωµάτιο

ΥΓΙΕΙΝΗ ΧΕΡΙΩΝ

Πλύνετε τα χέρια σας µε αντιµικροβιακό υγρό σαπούνι µετά την αφαίρεση των γαντιών και κάνετε αντισηψία µε αλκοολούχο διάλυµα

Αποφύγετε την επαναµόλυνση των χεριών σας

ΧΡΗΣΗ ΜΠΛΟΥΖΑΣ

Φοράτε µπλούζα πριν µπείτε στο δωµάτιο αν προβλέπετε ότι θα έλθετε σε επαφή µε τον ασθενή

Αφαιρείτε τη µπλούζα πριν βγείτε από το δωµάτιο

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΣΘΕΝΟΥΣ

Περιορίζετε τις µετακινήσεις του ασθενούς στις απολύτως αναγκαίες

Κατά τη µεταφορά λαµβάνετε τα απαραίτητα µέτρα για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου µετάδοσης της νόσου Ενηµερώνετε το προσωπικό του Τµήµατος Υποδοχής του Ασθενούς

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ

• Χρησιµοποιείτε συσκευές αποκλειστικής χρήσης (π.χ. πιεσόµετρο, θερµόµετρο κ.λ.π)

• Καθαρίζετε & απολυµαίνετε τις συσκευές και τα υλικά κοινής χρήσης

Σεπτέµβριος 2003, Γραφείο Νοσοκοµειακών Λοιµώξεων, Μικροβιακής Αντοχής & Στρατηγικής Χρήσης Αντιβιοτικών, Κέντρου Ελέγχου Ειδικών Λοιµώξεων (K.E.E.Λ.)

41

ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΕΠΙΒΑΛΛΟΝΤΑΙ

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ ΕΠΑΦΗΣ

• Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδροµο (SARS)

• Ανθεκτικά Βακτήρια (MRSA, VRE, και άλλα που καθορίζονται από την Ε.Ν.Λ.)

• Salmonella • C. Difficile • RSV • Παραϊνφλουέντσα • Έρπης Ζωστήρας, νεογνικός ή οξύς • ∆ερµατικές Λοιµώξεις Υψηλής

Μεταδοτικότητας (π.χ. Ψώρα, Ψείρες, Μολυσµατικό Κηρίο)

• Για κάθε πολυανθεκτικό βακτήριο που µπορεί να µεταδοθεί µε Επαφή

Στις παρακάτω περιπτώσεις για Νεογνά / Παιδιά (< 6 ετών), ή για κάθε ενήλικα ασθενή που έχει ακράτεια: • Εντεροϊός • Ηπατίτιδα Α • Rotavirus, Σιγκέλλα, Giardia • Άλλες γαστρεντερίτιδες

42

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ ΣΤΑΓΟΝΙ∆ΙΩΝ Επιπρόσθετα µε Βασικές Προφυλάξεις Κλλκ

• Φοράτε µάσκα, αν πλησιάσετε τον ασθενή σε απόσταση µικρότερη του 1 m

• Περιορίζετε τις µετακινήσεις του ασθενή στις απολύτως απαραίτητες

• Κατά τη µεταφορά, φοράτε µάσκα στον ασθενή

• Ενηµερώνετε το Προσωπικό του Τµήµατος Υποδοχής του Ασθενούς

• Ιδιαίτερο δωµάτιο, αν είναι εφικτό • Αν συνυπάρχει µε άλλους ασθενείς, απόσταση 1m µεταξύ των ασθενών

ΧΩΡΟΣ ΑΣΘΕΝΗ

ΧΡΗΣΗ ΜΑΣΚΑΣ

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΣΘΕΝΗ

ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ: Να αναφέρονται στο Σταθµό Νοσηλείας πριν εισέλθουν στο δωµάτιο

Σεπτέµβριος 2003, Γραφείο Νοσοκοµειακών Λοιµώξεων, Μικροβιακής Αντοχής & Στρατηγικής Χρήσης Αντιβιοτικών, Κέντρου Ελέγχου Ειδικών Λοιµώξεων (Κ.Ε.Ε.Λ.)

43

ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΕΠΙΒΑΛΛΟΝΤΑΙ

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ ΣΤΑΓΟΝΙ∆ΙΩΝ

• Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδροµο (SARS)

• Αιµόφιλος της ινφλουέντζας /µηνιγγίτις • Μηνιγγίτις (Ν) / Σήψη • ∆ιφθερίτιδα (Φαρυγγική) • Πνευµονία µε Μυκόπλασµα • Κοκκύτης • Γρίπη • Παρωτίτιδα • Parvovirus B19 • Ερυθρά • Στρεπτόκοκκος Οµάδας Α (Φαρυγγίτιδα, Πνευµονία, Οστρακιά, στα παιδιά και στους εφήβους)

• Κάθε πολυανθεκτικό βακτήριο το οποίο

µπορεί να µεταδοθεί µε τα σταγονίδια

44

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΙ∆ΙΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ (Κ.Ε.Ε.Λ.)

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ & ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΑ ΕΜΠΕΙΡΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ (ΠΕΡΑΝ ΤΩΝ

ΒΑΣΙΚΩΝ)ΓΙΑ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΝ∆ΡΟΜΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ∆ΙΑΓΝΩΣΗΣ ΜΕ

ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΜΕΤΑ∆ΟΣΗΣ ΕΠΙ∆ΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ

ΚΛΙΝΙΚΟ ΣΥΝ∆ΡΟΜΟ

∆ΙΑΡΡΟΙΑ

ΠΙΘΑΝΑ ΠΑΘΟΓΟΝΑ ΕΙ∆ΟΣ

ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΗΣ

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ

ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ

Οξεία έναρξη διάρροιας πιθανώς λοιµώδους αιτιολογίας σε ασθενείς µε ακράτεια ή παιδιά µε πάνες ∆ιάρροια σε ενήλικα µε ιστορικό πρόσφατης χρήσης αντιβιοτικών

Εντερικά παθογόνα §

Clostridium difficile

Επαφής

Eπαφής

ΜΗΝΙΓΓΙΤΙ∆Α

Μηνιγγιτιδόκοκος,

αιµόφιλος ινφλουένζας

Σταγονιδίων

ΕΞΑΝΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΟ,

ΑΓΝΩΣΤΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ

Με πυρετό, πετέχειες/εκχυµώσεις Φυσαλιδώδες Κηλιδοβλατιδώδες µε πυρετό και κόρυζα

Μηνιγγιτιδόκοκκος

Ιός ανεµευλογιάς (ευλογιάς σε υποψία βιοτροµοκρατικής ενέργειας)

Ιός ιλαράς

Σταγονιδίων

Αερογενείς, επαφής

Αερογενείς

45

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ

Βήχας, πυρετός, διήθηση άνω λοβού πνεύµονα σε ασθενή οροαρνητικό ή χαµηλού κινδύνου για HIV λοίµωξη Βήχας, πυρετός, οποιαδήποτε διήθηση πνεύµονα σε ασθενή οροθετικό ή υψηλού κινδύνου για HIV λοίµωξη Παροξυσµικός ή σηµαντικός επιµένων βήχας σε περιόδους δραστηριότητας του κοκκύτη Αναπνευστικές λοιµώξεις (βρογχιολίτιδα, croup) σε νεογνά και µικρά παιδιά Πυρετός >38ο C, συµπτώµατα από το αναπνευστικό, ακτινογραφία θώρακος (ή νεκροτοµικά ευρήµατα) συµβατά µε πνευµονία ή σύνδροµο αναπνευστικής δυσχέρειας), απουσία άλλης εµφανούς διάγνωσης ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΕΠΙ∆ΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ (τα κριτήρια εγρήγορσης και ο ορισµός κρούσµατος µπορεί να µεταβάλλονται ανάλογα µε τα επιδηµιολογικά δεδοµένα (εάν δεν υπάρχουν εστίες SARS στον κόσµο ή. εάν επιβεβαιωµένα εµφανιστεί εκ νέου επιδηµική εστία του SARS σε κάποια περιοχή του κόσµου). Για τα τρέχοντα κριτήρια, βλέπε: Επαγρύπνηση και ετοιµότητα για το SARS, www.keel.org.gr

Μυκοβακτηρίδιο φυµατίωσης Μυκοβακτηρίδιο φυµατίωσης

Bordetella του κοκκύτη Ιοί αναπνευστικού συγκυτίου (RSV) και παραϊνφλουένζας

Κοροναϊός Σοβαρού Οξέως Αναπνευστικού Συνδρόµου

(ΣΟΑΣ) (SARS-CoV)

Αερογενείς

Αερογενείς

Σταγονιδίων

Επαφής

Aερογενείς Επαφής

ΠΟΛΥΑΝΘΕΚΤΙΚΟΙ

ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

Ιστορικό λοίµωξης ή αποικισµού µε πολυανθεκτικούς µικροοργανισµούς Λοίµωξη δέρµατος, τραύµατος ή ούρων σε ασθενή µε πρόσφατη νοσηλεία στο νοσοκοµείο ή παραµονή σε οίκο ευγηρίας για ιδρύµατα µε σηµαντικό επιπολασµό πολυανθεκτικών µικροοργανισµών

Πολυανθεκτικά βακτήρια

Πολυανθεκτικά

βακτήρια

Επαφής

Επαφής

46

ΛΟΙΜΩΞΗ ∆ΕΡΜΑΤΟΣ,

ΤΡΑΥΜΑΤΩΝ, ΕΓΚΑΥΜΑΤΩΝ

Απόστηµα ή τραύµα µε εκκρίσεις που δεν καλύπτονται επαρκώς από επιθέµατα

Χρυσίζων σταφυλόκοκκος, στρεπτόκοκκος οµάδας Α

Επαφής

§ Περιλαµβάνονται το εντεροαιµορραγικό κολοβακτηρίδιο (E. coli) Ο157:H7 και άλλα στελέχη κολοβακτηριδίου, σιγκέλλα, σαλµονέλλα, καµπυλοβακτηρίδιο, κρυπτοσπορίδιο, giardia lamblia, vibrio χολέρας και άλλα είδη vibrio, υερσίνια, ιός ηπατίτιδας Α, ροταϊοί, νοροϊοί και άλλοι εντεροπαθογόνοι ιοί. ¶ Περιλαµβάνονται µικροοργανισµοί όπως ο ανθεκτικός στη µεθικιλλίνη σταφυλόκοκκος (MRSA), ο ανθεκτικός στη βανκοµυκίνη εντερόκοκκος (VRE), πολυανθεκτικά gram-αρνητικά µικρόβια (ψευδοµονάδα, ακινετοβακτηρίδιο, κ.ά.) και άλλοι µικροοργανισµοί, για τους οποίους οι αρµόδιες αρχές ελέγχου των λοιµώξεων κρίνουν ότι έχουν ιδιαίτερη κλινική ή επιδηµιολογική σηµασία. ΣΥΝΤΑΞΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΡΑΦΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ, ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ Ι. ΜΠΑΡΑΜΠΟΥΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Wenzel RP: Prevention and control of nosocomial infections. 3rd edition. Williams & Wilkins, 1997. 2. Clinical syndromes or conditions warranting additional empiric precautions to prevent transmission of epidemiologically important pathogens pending confirmation of diagnosis (Table2) in: Recommendations for isolation precautions in hospitals. Center for Disease Control and Prevention, 1996. 3. Chin J: Control of communicable diseases manual. American Public Health Association, 17th edition, 2000.

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ

ΕΙ∆ΙΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ (Κ.Ε.Ε.Λ.)

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

ΤΥΠΟΙ ΚΑΙ ∆ΙΑΡΚΕΙΑ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΩΝ (ΠΕΡΑΝ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ) ΓΙΑ

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ

ΛΟΙΜΩΞΗ /

ΛΟΙΜΟΓΟΝΟΣ

ΠΑΡΑΓΩΝ

ΕΙ∆ΟΣ

ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ

ΜΟΛΥΣΜΕΝΟ ΥΛΙΚΟ ∆ΙΑΡΚΕΙΑ

ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Αδενοϊοί (λοιµώξεις του αναπνευστικού σε νεογνά, παιδιά και νεαρούς ενήλικες)

Σταγονιδίων Επαφής

Αναπνευστικές εκκρίσεις, κόπρανα. Έµµεσα µολυσµένα χέρια, αντικείµενα, µολυσµένες πισίνες

∆ιάρκεια της νόσου

Αδενοϊοί (φαρυγγοεπιπεφυκιτιδικός πυρετός σε παιδιά, επιδηµική κερατοεπιπεφυκίτιδα σε ενήλικες)

Σταγονιδίων Επαφής

Οφθαλµικές και ρινικές εκκρίσεις. Έµµεσα µολυσµένα χερια,επιφανειες, αντικείµενα (ιατρικά όργανα, διαλύµατα, κ.ά.), µολυσµένες πισίνες

∆ιάρκεια της νόσου Οι ασθενείς πρέπει να χρησιµοποιούν ξεχωριστές πετσέτες, σεντόνια, κλπ. Μολυσµένοι ασθενείς ή ιατρικό προσωπικό δεν θα πρέπει να έρχονται σε επαφή µε µη µολυσµένους ασθενείς.

48

Αιµόφιλος ινφλουένζας τύπου Β στα παιδιά. Επιγλωττίτιδα, γνωστή ή ύποπτη Πνευµονία

Σταγονιδίων

Σταγονίδια και εκκρίσεις από τη µύτη και το φάρυγγα

Για 24 -48 ώρες από την έναρξη αποτελεσµατικής θεραπείας

Για χηµειοπροφυλαξη, βλεπε

µηνιγγίτιδα από αιµοφιλο

ινφλουενζας.

Αιµόφιλος ινφλουένζας τύπου β στα παιδιά. Μηνιγγίτιδα, γνωστή ή ύποπτη

Σταγονιδίων

Σταγονίδια και εκκρίσεις από τη µύτη και το φάρυγγα

Για 24 -48 ώρες από την έναρξη αποτελεσµατικής θεραπείας

Χηµειοπροφύλαξη (ριφαµπικίνη) για

όλους τους κατοίκους του σπιτιού

(συµπεριλαµβανoµένων των

ενηλίκων) αν στο σπίτι ζουν ένα ή

περισσότερα παιδιά κάτω των 12

µηνών (πέραν του ασθενούς) ή παιδί

1-3 ετών µη επαρκώς ανοσοποιηµένο.

Για παιδικούς σταθµούς, αν έχουν

συµβεί 2 ή περισσότερα κρούσµατα

µέσα σε 2 µήνες και στον παιδικό

σταθµό συµµετέχουν παιδιά µη

επαρκώς ανοσοποιηµένα, συνιστάται

χηµειοπροφύλαξη σε όλα τα παιδιά

και το επιβλέπον προσωπικό του

σταθµού. Αν έχει υπάρξει ένα µόνο

κρούσµα, η αναγκαιότητα της

χηµειοπροφύλαξης δεν έχει

αποδειχθεί.

49

Αιµορραγικός πυρετός από ιoύς Ebola και Marburg

Eπαφής Αίµα, σπέρµα, εκκρίσεις, όργανα

∆ιάρκεια της νόσου (ο ιός µπορεί να παραµείνει στο σπέρµα για αρκετές εβδοµάδες)

Να αποφεύγεται η σεξουαλική επαφή για 3 µήνες ή µέχρι ο ιός να µην ανευρίσκεται στο σπέρµα. Περιλαµβάνονται στους πιθανούς παράγοντες βιοτροµοκρατίας πρώτης προτεραιότητας. Βλέπε ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ.

Αναπνευστικός Συγκυτιακός ιός (RSV) σε νεογνά - παιδιά και σε ανοσοκατασταλµένους ασθενείς

Επαφής (αµφίβολο αν η προφύλαξη από σταγονίδια προσφέρει παραπάνω όφελος)

Αναπνευστικά σταγονίδια και εκκρίσεις, έµµεσα πρόσφατα µολυσµένα χέρια και αντικείµενα

∆ιάρκεια της νόσου

Ανεµευλογιά Αερογενείς Επαφής

Αναπνευστικά σταγονίδια και εκκρίσεις, υγρό φυσαλίδων

Μέχρι την πλήρη εσχαροποίηση όλων των δερµατικών βλαβών.

Ιδιαίτερο δωµάτιο - αρνητική πίεση Ευπαθή άτοµα να µην εισέρχονται στο δωµάτιο. Χρόνος µεταδοτικότητας 1-2 ηµέρες πριν την εµφάνιση του εξανθήµατος έως την πλήρη εσχαροποίησή του, συνήθως 5 ηµέρες µετά. Ανοσοκατασταλµένοι ασθενείς µπορούν να παραµείνουν µολυσµατικοί για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα. Σε ανοσοκατασταλµένους ασθενείς χορηγείται VZIG τις πρώτες 96 ώρες µετά την έκθεση. Ευπαθή άτοµα που έχουν εκτεθεί θεωρούνται µολυσµατικά (και χρήζουν αερογενούς αποµόνωσης) 10-21 ηµέρες µετά την έκθεση (µέχρι

50

28 µέρες αν έχει χορηγηθεί VZIG).

Απόστηµα ή ανοιχτές πληγές µε εκροή

Επαφής Εκρέον υγρό ∆ιάρκεια της εκροής Αν το τραύµα δεν έχει εκροή, λαµβάνονται µόνο οι βασικές προφυλάξεις.

Βurkholderia cepacia (ΒC) σε ασθενείς µε κυστική ίνωση (λοίµωξη ή αποικισµός)

Βασικές (σταγονιδίων-

βλέπε παρατηρήσεις)

Αναπνευστικές εκκρίσεις και σταγονίδια

(∆ιάρκεια της νοσηλείας)

Ασθενείς µε BC δεν θα πρέπει να νοσηλεύονται στον ίδιο χώρο (cohorted) µε ασθενείς µε κυστική ίνωση µη µολυσµένους ή αποικισµένους. Μη µολυσµένοι ασθενείς να φορούν µάσκα αν έρθουν σε απόσταση 1 µέτρου από µολυσµένο ασθενή.

ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΤΙ∆ΕΣ

Γιαρδίαση (Giardia lamblia) Βασικές (Επαφής για ασθενείς µε ακράτεια και

παιδιά µε πάνες)

Κόπρανα, µολυσµένα τρόφιµα και νερό

∆ιάρκεια της νόσου

καµπυλοβακτηρίδιο Βασικές (Επαφής για ασθενείς µε ακράτεια και

παιδιά µε πάνες)

Μολυσµένα τρόφιµα και νερό ∆ιάρκεια της νόσου Προσωπικό µε διάρροια να αποµακρύνεται από τη διαχείριση τροφών, φροντίδα ασθενών και µικρών παιδιών. Σε ασυµπτωµατικη παρατεταµένη φορεία (συνήθως µέχρι 7 εβδοµάδες), συνιστάται σχολαστικό πλύσιµο χεριών.

Κολοβακτηρίδιο (E. coli) εντεροαιµορραγικό (EHEC, O157:H7)

Βασικές (Επαφής για ασθενείς µε

Mολυσµένα τρόφιµα και νερό ∆ιάρκεια της νόσου Ασθενείς που χειρίζονται τρόφιµα ή φροντίζουν παιδιά ή ασθενείς πρέπει να απέχουν από την εργασία τους

51

ακράτεια και παιδιά µε πάνες)

µέχρι την πιστοποίηση 2 αρνητικών καλλιεργειών κοπράνων (οι καλλιέργειες να λαµβάνονται σε διάστηµα>=24 ωρών αλλά όχι νωρίτερα από 48 ώρες από τη διακοπή των αντιβιοτικών). Κριτικής σηµασίας το πλύσιµο των χεριών των ασθενών µετά τις κενώσεις για την αποφυγή µετάδοσης στο περιβάλλον τους.

Κολοβακτηρίδιο (E. coli), άλλα στελέχη (εντεροτοξινογόνα, εντεροδιεισδυτικά, εντεροπαθογόνα, κλπ)

Βασικές (Επαφής για ασθενείς µε ακράτεια και

παιδιά µε πάνες)

Mολυσµένα τρόφιµα και νερό ∆ιάρκεια της νόσου Σε περίπτωση κρούσµατος σε µονάδα νεογνών από εντεροπαθογονο στέλεχος (EPEC), όλα τα ύποπτα ή βέβαια κρούσµατα και νεογνά που εκτέθηκαν σε αυτά πρέπει να τοποθετούνται το γρηγορότερο σε αποµόνωση επαφής, να τοποθετούνται στον ίδιο χώρο (cohorting) και η νοσηλεία να γίνεται από ξεχωριστό προσωπικό. Όλες οι νέες εισαγωγές πρέπει να γίνονται σε άλλη µονάδα µε ξεχωριστό προσωπικό. Η αρχική µονάδα µπορεί να χρησιµοποιηθεί για καινούριες εισαγωγές µετά που όλα τα αρχικά νεογνά έχουν βγει από τη µονάδα και έχει γίνει η κατάλληλη απολύµανση.

κρυπτοσπορίδιο Βασικές (Επαφής για ασθενείς µε ακράτεια και

παιδιά µε πάνες)

Κόπρανα, µολυσµένα τρόφιµα και νερό

∆ιάρκεια της νόσου (αν και ο οργανισµός µπορεί να απεκκρίνεται στα κόπρανα για αρκετές εβδοµάδες)

Προσωπικό µε διάρροια να αποµακρύνεται από τη διαχείριση τροφών, φροντίδα ασθενών και µικρών παιδιών µέχρι την υποχώρηση των συµπτωµάτων. Μολυσµένα παιδιά να επιστρέφουν στον παιδικό

52

σταθµό µετά την υποχώρηση των συµπτωµάτων.

Νοροϊοί Βασικές (Επαφής για ασθενείς µε ακράτεια και

παιδιά µε πάνες)

Κόπρανα, µολυσµένα τρόφιµα (ιδιαίτερα θαλασσινά) και νερό, πιθανόν έµµεσα µολυσµένα αντικείµενα

∆ιάρκεια της νόσου

Ροταϊοί

Βασικές (Επαφής για ασθενείς µε ακράτεια και

παιδιά µε πάνες)

Κόπρανα (πιθανόν αναπνευστικές εκκρίσεις)

∆ιάρκεια της νόσου Συνιστάται συχνό πλύσιµο χεριών από άτοµα που φροντίζουν προσβεβληµένα νεογνά και παιδιά.

ΣαλµονέλΛα Βασικές (Επαφής για ασθενείς µε ακράτεια και

παιδιά µε πάνες)

Κόπρανα, µολυσµένα τρόφιµα και νερό, ερπετά και άλλα ζώα

∆ιάρκεια της νόσου Ασθενείς που χειρίζονται τρόφιµα ή φροντίζουν παιδιά ή ασθενείς πρέπει να απέχουν από την εργασία τους µέχρι την πιστοποίηση 2 αρνητικών καλλιεργειών κοπράνων (οι καλλιέργειες να λαµβάνονται σε διάστηµα>=24 ωρών αλλά όχι νωρίτερα από 48 ώρες από τη διακοπή των αντιβιοτικών). Κριτικής σηµασίας το πλύσιµο των χεριών των ασθενών µετά τις κενώσεις για την αποφυγή µετάδοσης στο περιβάλλον τους.

Σιγκέλλα

Βασικές (Επαφής για ασθενείς µε ακράτεια και

παιδιά µε πάνες)

Κόπρανα ∆ιάρκεια της νόσου Ασθενείς που χειρίζονται τρόφιµα ή φροντίζουν παιδιά ή ασθενείς πρέπει να απέχουν από την εργασία τους µέχρι την πιστοποίηση 2 αρνητικών καλλιεργειών κοπράνων (οι καλλιέργειες να λαµβάνονται σε διάστηµα>=24 ωρών αλλά όχι νωρίτερα από 48 ώρες από τη διακοπή των αντιβιοτικών). Κριτικής

53

σηµασίας το πλύσιµο των χεριών των ασθενών µετά τις κενώσεις για την αποφυγή µετάδοσης στο περιβάλλον τους.

Υερσινίωση (Yersinia enterocolitica)

Βασικές (Επαφής για ασθενείς µε ακράτεια και

παιδιά µε πάνες)

Kόπρανα, µολυσµένα τρόφιµα και νερό

∆ιάρκεια της νόσου Προσωπικό µε διάρροια να αποµακρύνεται από τη διαχείριση τροφών, φροντίδα ασθενών και µικρών παιδιών.

Χολέρα, εντερική λοίµωξη από Vibrio parahaemolyticus

Βασικές (Επαφής για ασθενείς µε ακράτεια και

παιδιά µε πάνες)

Μολυσµένο νερό και θαλασσινά

∆ιάρκεια της νόσου

Γρίπη Σταγονιδίων Ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις ∆ιάρκεια της νόσου Ιδιαίτερο δωµάτιο-αρνητική πίεση. Αν µη εφικτό, τοποθέτηση ασθενών σε ξεχωριστό χώρο (cohorting) για 5-7 ηµέρες. Χηµειοπροφύλαξη ασφαλής και αποτελεσµατική για πρόληψη και θεραπεία. Ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ

∆ιφθερίτιδα δερµατική Επαφής Εκρέον υγρό δερµατικών αλλοιώσεων. Σπανιότερα έµµεσα αντικείµενα µολυσµένα µε εκκρίσεις

Μέχρι την ολοκλήρωση της θεραπείας και την πιστοποίηση δύο αρνητικών καλλιεργειών τραύµατος

Οι καλλιέργειες να έχουν ληφθεί µε χρονική διαφορά τουλάχιστον 24 ώρες και όχι νωρίτερα από 24 ώρες από την ολοκλήρωση της θεραπείας. Αν η καλλιέργεια δεν είναι δυνατή, οι προφυλάξεις µπορούν να σταµατήσουν µετά 14 ηµέρες κατάλληλης αντιµικροβιακής αγωγής.

∆ιφθερίτιδα φαρυγγική Σταγονιδίων Φαρυγγικές και ρινικές εκκρίσεις. Σπανιότερα έµµεσα αντικείµενα µολυσµένα µε εκκρίσεις

Μέχρι την ολοκλήρωση της θεραπείας και την πιστοποίηση 2 ζευγών

Οι καλλιέργειες να έχουν ληφθεί µε χρονική διαφορά τουλάχιστον 24 ώρες και όχι νωρίτερα από 24 ώρες από την ολοκλήρωση της θεραπείας.

54

αρνητικών καλλιεργειών από το φάρυγγα και τη µύτη

Αν η καλλιέργεια δεν είναι δυνατή, οι προφυλάξεις µπορούν να σταµατήσουν µετά 14 ηµέρες κατάλληλης αντιµικροβιακής αγωγής.

∆οθιήνωση Σταφυλοκοκκική

Επαφής Πυώδεις εκκρίσεις, µολυσµένα χέρια (σπανιότατα µολυσµένα αντικείµενα ή αερογενή διασπορά).

∆ιάρκεια της νόσου Μολυσµένοι ασθενείς να αποφεύγουν την επαφή, ιδιαίτερα µε νεογνά και άτοµα µε σοβαρά χρόνια νοσήµατα.

Έλκη κατακλίσεων ή τραύµατα επιµολυσµένα

Επαφής

Εκκρίσεις και επιφάνεια έλκους ή τραύµατος

∆ιάρκεια της νόσου Συνιστώνται βασικές προφυλάξεις για µικρότερες βλάβες που καλύπτονται πλήρως από επιθέµατα.

Εντεροϊοί (λοιµώξεις από εντεροϊούς σε νεογνά και παιδιά)

Επαφής Ρινικές και φαρυγγικές εκκρίσεις, κόπρανα

∆ιάρκεια της νόσου Χρόνος µεταδοτικότητας 7-10 ηµέρες. Παραµένουν στα κόπρανα έως 6 εβδοµάδες

Εντερόκοκκος ανθεκτικός στη βανκοµυκίνη (VRE) (ενεργός λοίµωξη ή αποικισµός)

Επαφής ∆έρµα, τραύµατα, εγκαύµατα, αναπνευστικές εκκρίσεις, µολυσµένα χέρια, πιθανόν έµµεσα µολυσµένες επιφάνειες και αντικείµενα

∆ιάρκεια της νοσηλείας (βλέπε παρατηρήσεις)

Ιδιαίτερο δωµάτιο (ή µαζί µε άλλους ασθενείς µε VRE). O αποικισµός συνήθως παραµένει για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Αν και το ερώτηµα δεν έχει πλήρως απαντηθεί, συνιστάται η διατήρηση της αποµόνωσης εκτός αν υπάρχουν πολλαπλές αρνητικές καλλιέργειες από διάφορες θέσεις (κοπράνων, ορθικου επιχρίσµατος, τραύµατος, ούρων, κολοστοµίας, κ.α.) σε 3 διαφορετικές περιπτώσεις µε διάφορα τουλάχιστον 1 εβδοµάδας µεταξύ τους.

Ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ

Έρπης απλός (HSV 1 & 2) Επαφής Σίελος (HSV-1) ∆ιάρκεια της νόσου Ο ιός συνεχίζει να καλλιεργείται για 2

55

(νεογνικός, διάσπαρτος, πρωτοπαθής λοίµωξη) Αναζωπύρωση(στοµατικός, δερµατικός, γεννητικός)

Βασικές

Γεννητικό σύστηµα (HSV-2)

(βλέπε παρατηρήσεις)

-

εβδοµάδες (µέχρι και 7 εβδοµάδες) µετά πρωτοπαθή στοµατίτιδα ή πρωτοπαθή γεννητική λοίµωξη. Σε αναζωπύρωση, ο ιός συνήθως παύει να ανευρίσκεται µετά 5 ηµέρες. Ασθενείς µε ερπητικες βλάβες δεν θα πρέπει να έρχονται σε επαφή µε νεογέννητα, παιδιά µε έκζεµα ή εγκαύµατα ή ανοσοκατασταλµενους ασθενείς.

Έρπης ζωστήρας (εντοπισµένος σε ανοσοκατεσταλµένους ασθενείς ή διάσπαρτος) Έρπης ζωστήρας εντοπισµένος σε ανοσοεπαρκεις ασθενείς

Αερογενείς Επαφής

Βασικές

Υγρό φυσαλίδων. Έµµεσα µολυσµένα αντικείµενα

Μέχρι την πλήρη εσχαροποίηση όλων των δερµατικών βλαβών

-

Ιδιαίτερο δωµάτιο/ αρνητική πίεση Ευπαθή άτοµα δεν µπαίνουν στο δωµάτιο (κίνδυνος ανεµευλογιάς). Ανοσοκατασταλµένοι ασθενείς µε εντοπισµένη νόσο τίθενται σε αποµόνωση λόγω της υψηλής επίπτωσης γενικευµένης διασποράς. Σε µια τέτοια περίπτωση, αν οι βλάβες αρχίσουν να επουλώνονται και δεν υπάρχουν ενδείξεις γενίκευσης, οι ασθενείς µπορούν να τεθούν σε βασικές προφυλάξεις.

Ερυθρά Σταγονιδίων Επαφής

Ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις 7 ηµέρες µετά την έναρξη του εξανθήµατος

Μη ανοσοποιηµένες έγκυες γυναίκες πρέπει να αποφεύγουν την έκθεση σε µολυσµένους ασθενείς. Η επιστροφή στο σχολείο ή τη δουλειά να γίνεται 7 µέρες µετά την έναρξη του εξανθήµατος.

Ερυθρά συγγενής Επαφής Ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις και ούρα

Πιθανόν αρκετοί µήνες (βλέπε

Προφυλάξεις επαφής πρέπει να εφαρµόζονται σε κάθε εισαγωγή στο

56

παρατηρήσεις) νοσοκοµείο πριν τη συµπλήρωση του πρώτου έτους της ζωής εκτός αν οι καλλιέργειες από το φάρυγγα και τα ούρα είναι αρνητικές µετά τους πρώτους 3 µήνες της ζωής. Άτοµα µη ανοσοποιηµένα και ιδιαίτερα έγκυες γυναίκες να αποφεύγουν την έκθεση σε νεογνά µε συγγενή ερυθρά.

Ηπατίτιδα Α Βασικές (Επαφής για

ασθενείς µε πάνες ή παιδιά µε

ακράτεια κάτω των 6 ετών)

Κόπρανα, µολυσµένο νερό, τρόφιµα, οστρακοειδή

Ανάλογα µε την ηλικία: <3 ετών: ∆ιάρκεια της νοσηλείας 3-14 ετών: 2 εβδοµάδες >14 ετών: 1 εβδοµάδα

Για παιδιά ιδιαίτερη φροντίδα στην ατοµική υγιεινή (πάνες)

Ιλαρά / όλες οι µορφές

Αερογενείς Ρινικές και φαρυγγικές εκκρίσεις. Έµµεσα αντικείµενα πρόσφατα µολυσµένα µε εκκρίσεις

∆ιάρκεια της νόσου ή 4 ηµέρες µετά την εµφάνιση της νόσου

Ιδιαίτερο δωµάτιο-αρνητική πίεση. Επιστροφή στο σχολείο µετά από 4 ηµέρες από την εµφάνιση του εξανθήµατος.

Κλωστηρίδιο Difficile Επαφής Κόπρανα, µολυσµένα αντικείµενα και επιφάνειες, χέρια ιατρικού προσωπικού

∆ιάρκεια της νόσου

Ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ.

Κοκκύτης Σταγονιδίων Ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις, αναπνευστικά σταγονίδια

Για 5 µέρες αν χορηγηθεί θεραπεία, για 3 εβδοµάδες χωρίς θεραπεία.

Ύποπτοι ασθενείς για κοκκυτη πρέπει

να αποµακρύνονται από παιδιά και

νεογνά, ειδικά µη ανοσοποιηµένα

νεογνά, µέχρι οι ασθενείς να έχουν

λάβει τουλάχιστον 5 ηµέρες

αντιβιοτικής θεραπείας (συνολικά

τουλάχιστον 14 ηµέρες).

57

Σε περίπτωση έκθεσης: 14 ηµέρες ερυθροµυκίνης (ή άλλου δραστικού αντιβιοτικού) για όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας και εµβολιασµού. Επιπλέον, 1 δόση εµβολίου το γρηγορότερο για παιδιά κάτω των 7 ετών που δεν έχουν συµπληρώσει 4 δόσεις εµβολίου ή δεν έχουν λάβει δόση τα τελευταία 3 χρόνια. Τα παιδιά αυτά να απέχουν από το σχολείο για 5 ηµέρες αν λαµβάνουν θεραπεία ή για 3 εβδοµάδες χωρίς θεραπεία.

Κοροναϊός Σοβαρού Οξέως Αναπνευστικού Συνδρόµου (ΣΟΑΣ) (SARS-CoV)

Αερογενείς Επαφής

Σταγονίδια αναπνευστικού, σωµατικά υγρά, κόπρανα. Πιθανόν έµµεσα µολυσµένα αντικείµενα και αερογενής διασπορά

∆ιάρκεια της νόσου Ιδιαίτερο δωµάτιο-αρνητική πίεση. Όλοι οι εισερχόµενοι στο δωµάτιο να φορούν µάσκα υψηλής αναπνευστικής προστασίας κατηγορίας FFP3 ή Ν-95. Ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ.

Μηνιγγιτιδοκοκκική µηνιγγίτιδα, γνωστή ή ύποπτη.

Σταγονιδίων

Σταγονίδια και εκκρίσεις από τη µύτη και το φάρυγγα

Για 24-48 ώρες από την έναρξη αποτελεσµατικής θεραπείας

Χηµειοπροφύλαξη (ριφαµπικίνη ή κεφτριαξόνη για παιδιά και ενήλικες, σιπροφλοξασινη για ενήλικες) µετά από σηµαντική έκθεση (συγκάτοικοι στο σπίτι, στρατιωτικό προσωπικό που κοιµάται στον ίδιο κοιτώνα, άτοµα που ήρθαν σε κοινωνική επαφή τέτοια ώστε να µοιράστηκαν σκεύη φαγητού (π.χ, στενοί φίλοι στο σχολείο αλλά όχι ολόκληρη η τάξη). Αντίθετα, µικρότερα παιδιά σε παιδικούς σταθµούς πρέπει όλα να λαµβάνουν προφύλαξη σε περίπτωση κρούσµατος, ανεξαρτήτως βαθµού έκθεσης.

58

Ο κίνδυνος για το ιατρικό προσωπικό, ακόµα και αυτό που άµεσα φροντίζει τον ασθενή, είναι πολύ µικρός. Προφύλαξη συνιστάται µόνο για σηµαντική έκθεση σε ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις (π.χ., ανάνηψη στόµα µε στόµα). Καλλιέργειες (ρινο- ή στοµατοφάρυγγα) δεν βοηθούν στην απόφαση για το ποιος θα λάβει χηµειοπροφύλαξη.

Μηνιγγιτιδοκοκκαιµία/σήψη, γνωστή ή ύποπτη Μηνιγγιτιδοκοκκική πνευµονία

Σταγονιδίων

Σταγονίδια και εκκρίσεις από τη µύτη και το φάρυγγα

Για 24-48 ώρες από την έναρξη αποτελεσµατικής θεραπείας

Βλέπε µηνιγγιτιδοκοκκική µηνιγγίτιδα

Μολυσµατικό κηρίο

Επαφής

Εκκρίσεις από τις βλάβες, µολυσµένα χέρια (ο ρόλος των µολυσµένων αντικειµένων και της αερογενούς διασποράς αµφίβολος)

Για 24 ώρες από την έναρξη αποτελεσµατικής θεραπείας (βλέπε παρατηρήσεις)

Μολυσµένοι ασθενείς να αποφεύγουν την επαφή, ιδιαίτερα µε νεογνά και άτοµα µε σοβαρά χρόνια νοσήµατα. Σε περίπτωση κρούσµατος σε µονάδα νεογνών, όλα τα ύποπτα ή βέβαια κρούσµατα και νεογνά που εκτέθηκαν σε αυτά πρέπει να τοποθετούνται το γρηγορότερο σε αποµόνωση επαφής, να τοποθετούνται στον ίδιο χώρο (cohorting) και η νοσηλεία να γίνεται από ξεχωριστό προσωπικό. Όλες οι νέες εισαγωγές πρέπει να γίνονται σε άλλη µονάδα µε ξεχωριστό προσωπικό. Η αρχική µονάδα µπορεί να χρησιµοποιηθεί για καινούριες εισαγωγές µετά που όλα τα αρχικά νεογνά έχουν βγει από τη µονάδα και

59

έχει γίνει η κατάλληλη απολύµανση.

Μυκόπλασµα / πνευµονία Σταγονιδίων (αναγκαιότητά της όχι πλήρως αποδεδειγµένη)

Αναπνευστικά σταγονίδια (µύτη, φάρυγγας, κατώτερο αναπνευστικό). Έµµεσα αντικείµενα πρόσφατα µολυσµένα

∆ιάρκεια της νόσου Αποφυγή συνωστισµού σε χώρους µαζικής διαβίωσης και ύπνου (π.χ., ιδρύµατα, στρατώνες, πλοία, κλπ).

Νόσοι από πριόντα (prions) [νόσος Creutzfeldt-Jakob-CJD, ιατρογενής CJD, παραλλαγή CJD σχετιζόµενη µε τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών-BSE ή νόσο των τρελών αγελάδων, kuru και άλλες]

Βασικές Υψηλής µολυσµατικότητας:Ιστοί κεντρικού νευρικού συστήµατος (εγκεφαλος,-µηνιγγες, νωτιαίος µυελός, οφθαλµοί). Χαµηλής µολυσµατικότητας:Εγκεφαλονωτιαίο υγρό, νεφρά, ήπαρ, σπλήνας, πνεύµονες, λεµφαδένες. Μη µολυσµατικοί ιστοί θεωρούνται: Αίµα και άλλα σωµατικά υγρά, µυελός οστών, περιφερικά νεύρα και τα υπόλοιπα όργανα. Περιπτώσεις ιατρογενούς CJD έχουν συσχετιστεί µε µοσχεύµατα κερατοειδούς και σκληρας µήνιγγας, παρασκευάσµατα αυξητικής ή γοναδοτροπου ορµόνης από ανθρώπινες υποφύσεις, νευροχειρουργικο εξοπλισµό. Παραλλαγή CJD: µετά βρώση ιστών βοοειδών µε BSE. Το γάλα θεωρείται ασφαλές.

Ιστοί του κεντρικού νευρικού συστήµατος παραµένουν µολυσµατικοί καθολη τη διάρκεια της νόσου. Για άλλους ιστούς και το ΕΝΥ δεν υπάρχει οµοφωνία.

Ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ για τη διαχείριση ιατρικού εξοπλισµού και επιφανειών εκτεθειµένων σε ιστούς και σωµατικά υγρά ασθενών µε βεβαιωµένη ή πιθανή CJD.

60

Πανώλη βουβωνική Βασικές Μολυσµένοι ψύλλοι, τρωκτικά και άλλα ζώα, πυώδεις εκκρίσεις από βουβωνικούς λεµφαδένες

Οι εκκρίσεις καθίστανται µη µολυσµατικές 48 ώρες από την έναρξη αποτελεσµατικής θεραπείας. Επιβάλλεται ο αποκλεισµός συνυπάρχουσας πνευµονικής πανώλους.

Πανώλη πνευµονική Σταγονιδίων (αερογενείς σύµφωνα µε

µερικούς συγγραφείς)

Μολυσµένοι ψύλλοι, τρωκτικά και άλλα ζώα, σπάνια αναπνευστικές εκκρίσεις από ανθρώπους ή γάτες

Για 72 ώρες (κατά άλλους 48) από την έναρξη αποτελεσµατικής θεραπείας και µε εµφανή κλινική βελτίωση του ασθενούς

Χηµειοπροφύλαξη και στενή παρακολούθηση για άτοµα µε σηµαντική έκθεση σε πάσχοντες. Αν δεν δοθεί χηµειοπροφυλαξη, τα άτοµα αυτά πρέπει να διατηρηθούν σε αποµόνωση σταγονιδίων και υπό στενή παρακολούθηση για 7 ηµέρες. Περιλαµβάνεται στους πιθανούς παράγοντες βιοτροµοκρατίας πρώτης προτεραιότητας. Βλέπε ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ.

Παραϊνφλουέντζα (λοιµώξεις σε νεογνά και µικρά παιδιά)

Επαφής Ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις. Έµµεσα αντικείµενα πρόσφατα µολυσµένα

∆ιάρκεια της νόσου

Παρβοϊός Β19 Σταγονιδίων Αναπνευστικές εκκρίσεις, αίµα ∆ιάρκεια της νοσηλείας για ανοσοκατασταλµένους ασθενείς µε χρόνια νόσο. Για ασθενείς µε απλαστική κρίση: 7 ηµέρες

Να αποφεύγεται έκθεση σε ασθενείς µε παρβοϊό Β19 ατόµων µε προϋπάρχουσα αναιµία, ανοσοανεπάρκειες και έγκυες γυναίκες. Παιδιά µε λοιµώδες ερύθηµα να επιστρέφουν στο σχολείο ή παιδικό σταθµό µετά την πτώση του πυρετού.

Παρωτίτιδα Σταγονιδίων Αναπνευστικά σταγονίδια, σίελος. Έµµεσα πρόσφατα µολυσµένα αντικείµενα.

Για 9 µέρες από τη έναρξη της διόγκωσης των αδένων.

Συνιστάται ιδιαίτερο δωµάτιο, αν δυνατόν.

61

Πολυανθεκτικοί

µικροοργανισµοί, λοίµωξη ή αποικισµός (πεπτικού, αναπνευστικού, δέρµατος, τραυµάτων, εγκαυµάτων).

Επαφής ∆έρµα, τραύµατα, εγκαύµατα, αναπνευστικές εκκρίσεις, µολυσµένα χέρια, πιθανόν µολυσµένες επιφάνειες και αντικείµενα

Μέχρι τέλους της αντιβιοτικής αγωγής και µε µια ή περισσότερες καλλιέργειες αρνητικές

Ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ.

Πυρετός από ιό Lassa (και άλλους αρεναϊούς

Επαφής (από µερικούς συγγραφείς συνιστώνται αερογενείς προφυλάξεις)

Φαρυγγικές εκκρίσεις, αίµα, σπέρµα και ούρα ασθενών, απεκκρίµατα τρωκτικών

∆ιάρκεια της νόσου (η απέκκριση στα ούρα µπορεί να συνεχίζεται για 3-9 εβδοµάδες)

Ιδιαίτερο δωµάτιο (από κάποιους συγγραφείς συνιστάται θάλαµος αρνητικής πίεσης). Να αποφεύγεται η σεξουαλική επαφή για 3 µήνες ή µέχρι ο ιός να µην ανευρίσκεται στο σπέρµα. Περιλαµβάνεται στους πιθανούς παράγοντες βιοτροµοκρατίας πρώτης προτεραιότητας. Βλέπε ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ.

Σταφυλοκοκκικές λοιµώξεις δέρµατος και υποδορίου

Επαφής Πυώδεις εκκρίσεις, µολυσµένα χέρια (ο ρόλος των µολυσµένων αντικειµένων και της αερογενούς διασποράς αµφίβολος)

∆ιάρκεια της νόσου Συνιστώνται βασικές προφυλάξεις για µικρότερες βλάβες που καλύπτονται πλήρως από επιθέµατα.

Σταφυλόκοκκος Ανθεκτικός στη Μεθικιλλίνη (MRSA) (λοίµωξη ή αποικισµός)

Επαφής Πρόσθιο τµήµα ρωθώνων, δέρµα, τραύµατα, εγκαύµατα, αναπνευστικές εκκρίσεις, µολυσµένα χέρια, πιθανόν µολυσµένες επιφάνειες και αντικείµενα

∆ιάρκεια της νοσηλείας (βλέπε παρατηρήσεις)

O αποικισµός συνήθως παραµένει για µεγάλο χρονικό διάστηµα

(αρκετούς µήνες). Προσπάθειες αποµάκρυνσης του οργανισµού από

τους ρώθωνες συνήθως µε παροδική επιτυχία.

Ειδικές οδηγίεςτης ΕΝΛ

Στρεπτοκοκκικές ασθένειες, οµάδας Α Φαρυγγίτιδα, πνευµονία,

Σταγονιδίων

Αναπνευστικές εκκρίσεις

Για 24-48 ώρες από

62

οστρακιά για βρέφη και παιδιά Λοιµώξεις δέρµατος, τραυµάτων, εγκαυµάτων

Επαφής

Εκκρίσεις από τις βλάβες, φορείς (δέρµα, κόλπος, δακτύλιος, φάρυγγας)

την έναρξη αποτελεσµατικής θεραπείας

Συνιστώνται βασικές προφυλάξεις για µικρότερες βλάβες που καλύπτονται πλήρως από επιθέµατα.

Φθειρίαση Επαφής Μολυσµένη περιοχή του σώµατος και αντικείµενα (ρουχισµός, κλπ)

Για 24 ώρες από την έναρξη αποτελεσµατικής θεραπείας

Φυµατίωση –πνευµονική/λαρυγγική

Αερογενείς Πτύελα ∆ιακοπή αποµόνωσης όταν ο ασθενής βρίσκεται υπό αποτελεσµατική θεραπεία, βελτιώνεται κλινικά και υπάρχουν 3 αρνητικά πρωινά επιχρίσµατα πτυέλων (ή η φυµατίωση έχει αποκλειστεί)

Ιδιαίτερο δωµάτιο/Αρνητική πίεση

Ειδικές οδηγίες της ΕΝΛ.

Φυµατιώδης µηνιγγίτιδα Βασικές (αερογενείς αν συνυπάρχει ενεργός

πνευµονική φυµατίωση)

Επιβάλλεται ο αποκλεισµός συνύπαρξης ενεργού πνευµονικής φυµατίωσης.

Χειρουργικές λοιµώξεις Επαφής Πυώδεις εκκρίσεις ∆ιάρκεια της νόσου Ψώρα Επαφής ∆έρµα Για 24 ώρες από την

έναρξη αποτελεσµατικής θεραπείας

ΣΥΝΤΑΞΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΡΑΦΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ, ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ .Ο. ∆ΑΛΗΓΓΑΡΟΥ-ΒΙΛΑΕΤΗ, Ν. ΜΑΥΡΟΕΙ∆Η, Ι. ΜΠΑΡΑΜΠΟΥΤΗΣ, Μ. TΣΕΡΩΝΗ, Γ. ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ.

63

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Wenzel RP: Prevention and control of nosocomial infections. 3rd edition. Williams & Wilkins, 1997. 2. Type and duration of precautions needed for selected infections and conditions (Appendix A) in: Recommendations for isolation Precautions in hospitals. Center for Disease Control and Prevention, 1996. 3. Chin J: Control of communicable diseases manual. American Public Health Association, 17th edition, 2000.