Upload
others
View
10
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
75
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddenin Hâl DeğişimiDers – 08
İsabetli Bilgi
Erime ve donma olayları birbirinin
tersidir.
Derse Hazırlık
Maddenin hal değişimi nedir? Nasıl gerçekleşir?
Kaynama ve buharlaşma nedir? Aralarındaki farklılıklar nelerdir?
Sıvıların her sıcaklıkta buharlaştığı fakat belli bir sıcaklığa ulaştığında kaynamasının
sebebi nedir?
MADDENİN HÂL DEĞİŞİMİ Madde doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç hâlde bulunur.
Maddenin ısı alarak veya ısı vererek bir halden başka bir hâle geçmesine hâl değişimi
denir.
Erime Isı alır.
Buharlaşma Isı alır.
Donma Isı verir.
Yoğuşma Isı verir
Süblimleşme Isı alır.
Kırağılaşma Isı verir.
Erime ve Donma Maddenin ısı alarak katı hâlden sıvı hâle geçmesine erime denir.
Maddenin dışarıya ısı vererek sıvı hâlden katı hâle geçmesine donma denir.
ErimeIsı alır
Isı verirDonma
Katı SıvıİSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
76 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddenin Hâl DeğişimiDers – 08
Buharlaşma ve Yoğuşma Maddenin ısı alarak sıvı hâlden gaz hâle geçmesine buharlaşma denir.
Maddenin dışarıya ısı vererek gaz hâlden sıvı hâle geçmesine yoğuşma denir.
BuharlaşmaIsı alır
Isı verirYoğuşma
Sıvı Gaz
Şişe yüzeyinde
yoğuşma
Çayın
buharlaşması
Gölün
buharlaşması
Sıvının belirli bir sıcaklıkta kabarcıklar hâlinde hızlıca buharlaşmasına kaynama denir.
Her sıcaklıkta olur.
Sıvının yüzeyinde olur.
Buharlaşmakta olan sıvının sıcaklığı değişebilir.
Belli bir sıcaklıkta olur.
Sıvının her yerinde olur.
Kaynamakta olan sıvının sıcaklığı değişmez.
10°C
Su
50°C
Su
Sıcaklık
arttıkça
sıvının buharlaşma
hızı da artar.
Yüzey
alanı arttıkça
buharlaşma
miktarıda artar.
ÖRNEKÇamaşırların ipe serilerek kurutulması.
BUHARLASMA,
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
77
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddenin Hâl DeğişimiDers – 08
Süblimleşme ve Kırağılaşma Katı maddenin ısı olarak sıvı hâle geçmeden doğrudan gaz hâline geçmesine süblim-
leşme denir.
SüblimleşmeIsı alır
Isı verirKırağılaşma
Katı Gaz
Gaz maddelerin ısı kaybederek sıvı hâle geçmeden doğrudan katı hâle geçmesine
kırağılaşma denir.
Naftalinin
süblimleşmesi
Kırağı
olayı
Süblimleşme ve kırağılaşma olayları birer hâl değişimidir.
Süblimleşme Isı alır
Kırağılaşma Isı verir
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
78
Bil – Bul – Uygula
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddenin Hâl Değişimi
1. Aşağıdaki hâl değişimlerinin isimlerini yazınız.
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
Katı
Sıvı Gaz
2. Aşağıdaki hâl değişim olaylarını maddenin ısı alma ve ısı verme durumuna göre eşleştiriniz.
Erime
Isı alır
Isı verir
Donma
Buharlaşma
Yoğuşma
Donma
Erime
Süblimleşme
Kaynama
Yoğuşma
Kırağılaşma
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
79
Bil – Bul – Uygula
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddenin Hâl Değişimi
3. Aşağıdaki ifadeleri buharlaşma ve kaynama olarak eşleştiriniz.
İfade
Belli bir sıcaklıkta olur.
Sıcaklık değişir.
Her sıcaklıkta olur.
Sıcaklık değişmez.
Sıvının yüzeyinde olur.
Sıvının her noktasında olur.
Buharlaşmanın en hızlı olduğu
durumdur.
BUHARLAŞMA
KAYNAMA
4. Aşağıdaki kaplarda eşit sıcaklıkta su bulunmaktadır. Bu kaplardan eşit sürede buharlaşan su miktarlarını karşılaştırı-nız.
2s
SuK
3s
SuL
Su
4s
M
Buharlaşma sıralaması:
> >M L K
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
80
Bil – Bul – Uygula
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddenin Hâl Değişimi
5. Aşağıdaki olaylardaki hâl değişimini yazınız.
1. Tereyağının soğuyarak katılaşması.
2. Çamaşırların kuruması.
3. Kışın yolların buzlanması.
4. Naftalinin etrafına koku yayarak koybolması.
5. Bahar aylarında bitkilerin üzerinde kristal oluşumu.
6. Yağmurun yağması.
7. Buzdolabından çıkarılan bardağın etrafında damlacık oluşması.
8. Camların buğulanması.
Hâl DeğişimiAçıklama
6. Aşağıda hâl değişimi verilen maddelerin fiziksel hâllerini yazınız.
Süblimleşme
Kırağılaşma
Buharlaşma
Yoğuşma
...................... ...................... ...................... ......................
Donma
Buharlaşma
Donma
Süblimleşme
Kırağılaşma
Erime
Yoğuşma
Yoğuşma
Katı SıvıGaz Gaz
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
81İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddenin Hâl DeğişimiTest – 08
1. Bir madde ısı kaybettiğinde;
K Erime
L Donma
M Buharlaşma
N Yoğuşma
hangi hâl değişimine uğrayabilir?
A) K - M B L - N
C) K - L D) M - N
2.
1. çıkış 2. çıkış 3. çıkış 4. çıkış
D Y
D Y D Y
Maddenin ısı alarakkatı hâlden sıvı hâlegeçmesine donma
denir.
Isı alan bir madde
buharlaşabilir.
Yoğuşmada
madde ısı kaybeder.
Yukarıdaki bilgiler doğru veya yanlış olarak belirlen-diğinde hangi çıkışa ulaşılır?
A) 1. çıkış B) 2. çıkış
C 3. çıkış D) 4. çıkış
3. 1. Kışın pencerelerin buğulanması
2. Kolonya dökülen elin serinlemesi
Yukarıdaki olaylardaki hâl değişimleri nelerdir?
1 2
A Yoğuşma Buharlaşma
B) Erime Donma
C) Buharlaşma Buharlaşma
D) Donma Erime
4.
Su30°C
K
Su50°C
L
Su70°C
M
Özdeş K, L ve M kaplarındaki buharlaşma miktarı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) K > L > M B) K > M > L
C M > L > K D) M > K > L
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
82 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddenin Hâl DeğişimiTest – 08
5.
Her sıcaklıkta
olur.
Sıvının her
yerinde olur.
İstanbul İzmir
Buharlaşma Kaynama
Buharlaşma Kaynama Buharlaşma Kaynama
Bursa Ankara
Sıvının yüzeyinde
olur.
Yukarıda verilen bilgilerden doğru olanlar takip edil-diğinde hangi şehre ulaşılır?
A) İstanbul B İzmir
C) Bursa D) Ankara
6.
10°C
K
8°C
L
30°C
M
Özdeş kaplarda eşit kütlede su bulunmaktadır. Kaplar
eşit süre bekletiliyor.
Buna göre, kaplarda kalan su miktarı aşağıdakilerden hangisindeki gibi olur?
A) K > L > M B) L > M > K
C L > K > M D) M > L > K
7. Aşağıdaki olaylardan hangisinde görülen hâl değişimi diğerlerinden farklıdır?
A) Kolonya dökülen elin serinlemesi
B) Çamaşırların kuruması
C) Denizden çıkan birinin üşümesi
D Camların buğulanması
8. s Erime
l Süblimleşme
n Buharlaşma
H Yoğuşma
Yukarıda verilen olayların hangisinde dışarıya ısı ve-rilir?
A) s B) l C) n D H
9. 1. Çamaşırların kuruması
2. Tereyağının sıvılaşması
Yukarıda verilen olayların türleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
1 2
A Buharlaşma Erime
B) Erime Donma
C) Donma Buharlaşma
D) Süblimleşme Kırağılaşma
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddelerin Ayırt Edici ÖzellikleriDers – 09
İsabetli Bilgi
Kütle ve hacim ayırt edici bir özellik
değildir.
İsabetli Bilgi
Beş duyu organımızla maddelerin
renk, koku, tat, esneklik, kırılganlık,
yumuşaklık, sertlik gibi özelliklerini
anlayabiliriz. Ancak iki maddeyi bir-
birinden ayırt edemeyiz.
Derse Hazırlık
Ayırt edici özellik nedir?
Beş duyu organımızla maddeleri birbirinden ayırt edebilir miyiz?
Aynı maddeye ait erime - donma, kaynama - yoğuşma noktaları neden aynıdır?
MADDELERİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ
Saf maddeleri tanıyıp, bir maddeyi diğer maddelerden ayırmamızı sağlayan özelliklere
“ayırt edici özellik” denir.
Erime ve Donma Noktası
Saf katı bir madde ısıtıldığında sıcaklığı artar ve belli bir sıcaklıktan sonra erimeye
başlar.
Katılar erirken sıcaklık sabit kalır. Sabit kalan bu sıcaklığa “erime noktası” denir.
Saf maddelerin erime noktaları birbirinden farklıdır.
Saf maddelerin erime noktalarının farklı olması erime noktasının ayırt edici bir özellik
olduğunu gösterir.
Sıvı hâldeki saf bir maddenin sıcaklığı azaltıldığında donma olayı gerçekleşir.
Donma olayı gerçekleşirken sıcaklık sabit kalır. Sabit kalan bu sıcaklığı “donma nok-
tası” denir.
Aynı maddenin erime noktası ile donma noktası birbirine eşittir.
Buz 0°C’de erir.
Su 0°C’de donar
Saf Maddeler Erime - Donma Noktası (°C)Su
Demir
Bakır
Tungsten
Oksijen
Etil Alkol
Alüminyum
0
1535
1083
3442
-218
-117
660
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
84
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddelerin Ayırt Edici ÖzellikleriDers – 09
Kaynama Noktası Saf bir sıvının ısı alarak kaynamaya başladığı sıcaklığa “kaynama noktası” denir.
Saf maddelerin kaynama noktaları birbirinden farklıdır.
Saf maddelerin kaynama noktalarının birbirinden farklı olması, kaynama noktasının
ayırt edici bir özellik olduğunu gösterir.
Saf Madde Kaynama Noktası (°C)
Etil Alkol
Oksijen
Su
Naftalin
Demir
Bakır
Alüminyum
Aseton
Metil Alkol
Etil Eter
78
-182
100
218
2750
2567
2467
56
65
35
Aynı maddelerin kaynama noktası ile yoğuşma noktası birbirine eşittir.
Su 100°C’de
kaynar
Su buharı 100°C’de
yoğuşur
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
85
Bil – Bul – Uygula
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddelerin Ayırt Edici Özellikleri
1. Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun şekilde doldurunuz.
Bir maddenin erime sıcaklığı ........................................................ sıcaklığına eşittir.
Kaynama ........................................................ maddeler için ayırt edici bir özelliktir.
Hacim ve kütle maddeler için ayırt edici ........................................................ .
Ayırt edici özellikler ........................................................ maddeler için geçerlidir.
Donma sıcaklığı ........................................................ bir özelliktir.
2. Aşağıda verilenlerden hangileri maddeler için ayırt edici özelliktir işaretleyiniz.
Kütle
Yoğunluk
Erime noktası
Kaynamanoktası
Hacim
Donma noktası
SertlikKırılganlık
Renk
donma
sıvı
özellik değildir
farklı
ayırt edici
3
3
3
3
3
3
3İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
86
Bil – Bul – Uygula
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddelerin Ayırt Edici Özellikleri
3. Aşağıda erime ve donma noktaları verilen maddelerin istenilen sıcaklık değerlerindeki fiziksel hâllerini yazınız.
Madde
X
Y
Z
Erime Noktası
5
0
20
Kaynama Noktası
95
100
200
a) 105°C’deki fiziksel hâllerini yazınız.
X Y Z
b) 4°C’deki fiziksel hâllerini yazınız.
X Y Z
c) 15°C’deki fiziksel hâllerini yazınız.
X Y Z
4. Aşağıda verilen bilgiler uygun bir şekilde takip edildiğinde hangi çıkışa ulaşılır?
D
Y
D
Y
D
Y
Duyu organlarıyardımıyla da
maddeler birbirindenayrılabilir.
Bütün maddeleraynı sıcaklıkta
kaynamayabaşlar.
Renk, tat, kokuduyu organlarıile ayırt edilir.
L. çıkış
K. çıkış
N. çıkış
M. çıkışİSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
87İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Maddelerin Ayırt Edici ÖzellikleriTest – 09
1. Aşağıdakilerden hangisi saf maddeler için ayırt edici bir özellik değildir?
A) Erime noktası B) Donma noktası
C) Kaynama noktası D Hacim
2. Sıcaklık (°C)
Zaman (dk)
Etil alkol
20
78
Etil alkol ısıtıldığında yukarıdaki grafik oluşuyor,
Buna göre,
1. Alkol 78°C’de kaynar.
2. Kaynama sırasında sıcaklık sabit kalır.
3. Etil alkol saf maddedir.
ifadelerden hangileri doğrudur?
A) 1 - 2 B) 2 - 3
C) 1 - 3 D 1 - 2 - 3
3. • Kütle
• Hacim
• Erime noktası
• Kaynama noktası
• Donma noktası
Yukarıdakilerden kaç tanesi saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir?
A) 1 B) 2 C 3 D) 4
4. Madde
K
L
M
N
Kaynama sıcaklığı
100°C
78°C
120°C
90°C
Yukarıda bazı maddelerin kaynama noktaları verilmiş-
tir.
Buna göre, 95°C’de hangileri gaz hâlindedir?
A) K - L B L - N
C) M - N D) K - N
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
00
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Isı ve SıcaklıkDers – 10
Derse Hazırlık
Isı ve sıcaklık nedir? Aralarında ne gibi farklılıklar vardır?
Isının akış yönü neden sıcaklığı yüksek olandan düşük olana doğrudur?
Isı alışverişi sonrası maddelerin son sıcaklıkları neden eşitlenir?
ISI VE SICAKLIK
Madde taneciklerinin sahip olduğu toplam enerjiye ısı denir.
Madde taneciklerinin her birinin sahip olduğu ortalama enerjinin göstergesine sıcak-
lık denir.
Isı Toplam Enerji
Sıcaklık Ortalama enerjinin göstergesi
Isı ve sıcaklık kavramları birbirinden farklıdır.
ISI SICAKLIK Bir enerji türüdür.
Birimi joule ve kaloridir.
Kalorimetre kabı ile hesaplanır.
Kütleye bağlıdır.
Maddeler arasında alınıp verilir.
Enerji değildir.
Birimi santrigrat derecedir.
Termometre ile ölçülür.
Kütleye bağlı değil.
Maddeler arasında alınıp verilmez.
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Isı ve SıcaklıkDers – 10
Sıcaklıkları farklı maddeler arasında ısı alışverişi olur.
Sıcak sudan ele ısı akışı olur.
Sıcak olan ısı verir, soğuk olan ısı olur.
Sıcak su Isı verir
El Isı alır.
Isı alışverişi durduğunda her iki maddenin sıcaklığı eşit olur.
Önce Sonra
Demir
20°C 60°C
K L
Demir Demir
40°C 40°C
K L
Demir
20°C 50°C
Sıvı Sıvı
Sıvı
35°C
K L
M
Sıcaklıkları farklı, eşit miktarda
özdeş sıvıların karıştırılması so-
nucu sıcaklığı yüksek olan sıvı ile
sıcaklığı düşük olan sıvı arasında
ısı alış verişi olur.
Son durumda L kabında bulunan
sıvıdan K kabında bulunan sıvıya
ısı akışı meydana gelmiştir.
Alınan ısı verilen ısıya eşittir.İS
ABET YAYIN
LARI
ÇÖZÜMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Isı ve SıcaklıkDers – 10
Sıcaklıkları aynı olan maddeler arasında ısı alışverişi olmaz.
0°CBuz
0°CSu
Su ve buz arasında ısı alışverişi olmaz.
Eşit sıcaklıktaki aynı cins maddelerden kütlesi büyük olanın ısısı da büyüktür.
500 g80°CSu
300 g80°CSu
K kabındaki suyun ısısı L’den büyüktür.
K kabındaki su daha fazla buz eritir.
K L
Kütlesi büyük olan maddenin sıcaklığı daha az değişir.
5 dk 5 dk
YX
Son SıcaklıkY > X200 g
50°C Su
55°C 60°C
100 g50°C Su
100 g80°C
Su
60°C
90°C
K
L
M
M kabının sıcaklığını düşürmek için
sıcaklığı daha düşük olan K
cisminin kaba atılması gerekir.
M kabının sıcaklığını arttırmak için
sıcaklığı daha büyük olan
L cisminin kaba atılması gerekir.
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
92
Bil – Bul – Uygula
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Isı ve Sıcaklık
1. Aşağıdaki ifadeleri doğru veya yanlış olarak belirleyiniz.
D / Y1. Isı alan maddelerin sıcaklığı artabilir.
2. Sıcaklığın birimi Joule’dür.
3. Isı ve sıcaklık aynı kavramdır.
4. Sıcaklık termometre ile ölçülür.
5. Sıcaklıkları aynı olan maddeler arasında ısı alışverişi olmaz.
6. Isı veren maddenin sıcaklığı azalır.
D Y
2. Aşağıdaki açıklamaları doğru ve yanlış kartları ile eşleştiriniz.
Açıklamalar
Isı bir enerji türüdür.
Isı kütleye bağlı değildir.
Sıcaklık bir enerjidir.
Sıcaklık kütleye bağlı değildir.
Isının birimi kaloridir.
Sıcaklığın birimi derecedir.
Isı kalorimetre kabı ile hesaplanır.
Sıcaklık termometre ile ölçülür.
DOĞRU
YANLIŞ
D
D
D
D
Y
Y
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
93
Bil – Bul – Uygula
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Isı ve Sıcaklık
3. Aşağıdaki durumların hangilerinde ısı alış verişi olur? İşaretleyiniz.
-5°CBuz
10°CSu
0°CBuz
0°CSu
-10°CBuz
0°CSu
50°CBakır
30°CBakır
K L
50°CDemir
30°CDemir
X
Y70°CSu
90°CBilye
4. Aşağıda verilen grafiğe göre soruları cevaplandırınız.
Sıcaklık (°C)
Cisimler
80
70
50
K L M N
Hangi cisimler arasında ısı alışverişi olur?
Hangi cisimler arasında ısı alışverişi olmaz?
K ve N temas ettirilirse hangi cismin sıcaklığı azalır?
L ve K birbirine dokundurulduğunda hangi cismin sıcaklığı
artar?
1.
2.
3.
4.
K - L, K - M, K - N, L - N, M - N
K
L - M
L
3
3
3
7
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
94 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Test – 10 Isı ve Sıcaklık
1. Isı ile ilgili;
K Enerjidir
L Termometre ile ölçülür
M Kütleye bağlıdır
ifadelerden hangileri doğrudur?
A) K ve L B) L ve M
C K ve M D) K, L ve N
2. Sıcaklık ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlış-tır?
A) Enerji değildir.
B Kütle arttıkça artar.
C) Birimi santigrat derecedir.
D) Artırılabilir veya azaltılabilir.
3.
200 g su
40°C
150 g su
40°C
100 g su
40°C
50 g su
40°C
K L M N
Yukarıda verilen kaplardan hangisindeki suyun ısısı daha büyüktür?
A K B) L C) M D) N
4.
60°C
K
10°C
L
Aynı maddeden yapılmış K ve L birbirine dokunmakta-
dır.
Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) K ısı verir.
B) L’nin sıcaklığı artar.
C Son durumda L’nin sıcaklığı daha fazla olur.
D) L ısı alır.
5. Sıcaklık (°C)
Zaman
X
Y
X ve Y maddelerinin sıcaklık - zaman grafiği yukarıdaki
gibidir.
Buna göre, X ve Y maddelerinin ilk sıcaklıkları aşağı-dakilerden hangisi olamaz?
X (°C) Y (°C)
A) 20 5
B) 90 50
C) 30 10
D 50 60
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
95
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Isı Maddeleri EtkilerDers – 11
Derse Hazırlık
Genleşme ve büzülme nedir? Günlük hayatımızdan örnekler veriniz?
Elektrikli aletlerin içinde neden termostat kullanılır?
Tren rayları döşenirken (yaz aylarında) neden boşluk bırakılır?
Elektrik tellerinin yaz aylarında sarkmasının sebebi nedir?
ISI MADDELERİ ETKİLERGenleşme ve Büzülme Isının etkisi ile maddenin hacminde meyda-
na gelen büyümeye genleşme denir.
Soğumanın etkisiyle maddenin hacminde
meydana gelen küçülmeye büzülme denir.
Sıcaklığı artan bir madde genleşir.
Maddelerin ilk sıcaklıkları ile son sıcaklıkları arasındaki fark ne kadar büyük olursa
genleşme ve büzülme o kadar fazla olur.
Binaların yapımında kullanılan metal iskeletlerin yapımı sırasında, genleşme sonucu
binanın zarar görmemesi için boşluk bırakılır.
Tren raylarıarasında bırakılan
boşluk raylarıngenleşme sonucu
bozulmasınıönler.
Farklı maddelerin genleşme ve büzülme oranları da farklıdır.
K
L
30°C
ÖNCE50 cm
50 cm
30°C
K
L
90°C
SONRA51 cm
52 cm
90°C
L maddesi
30°C
50 cm
52 cm
54 cm
50°C
80°C
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
96
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Isı Maddeleri EtkilerDers – 11
İsabetli Bilgi
Konserve kutusu, kavanoz ka-
pakları vb. ısıtılarak genleştirilip
açılır.
İsabetli Bilgi
Isıtıldığında çok uzayan soğutuldu-
ğunda çok kısalır.
Kışın büzülmeden dolayı elektrik telleri gergin olur.
Uçan balondaki gaz ısıtılarak genleştirilir.
Yazın tekerleklerin şişkin ve sert, kışın inik olması.
Termometredeki cıvanın genleşme ve büzülmesinden
faydalanarak maddelerin sıcaklıkları ölçülür.
0°C29 cm
Büzülme
40°C30 cm
100°C32 cm
Genleşme
Metal Çifti
K L
Genleşme özellikleri birbirinden farklı K ve L uçlarından birbirine perçinlenmiştir.
K LK LK L K L
Soğutuluyor Isıtılıyor
Isıtıldığında çok uzayan soğutulduğunda çok kısalan maddelerin genleşme özelliği
büyüktür.
Ütülerde metal çifti kullanılır.
Buzdolabı ve fırınlarda metal çifti bulunan termostat kulla-
nılmıştır.
Termostatlar ısınma ve genleşme ile çalışan aletlerdir.
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
97
Bil – Bul – Uygula
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Isı Maddeleri Etkiler
1. Aşağıda resimlerde verilen olaylardan hangilerinde genleşme ve büzülme olduğunu yazınız.
Termometrenin
sıcaklığı ölçmesi
Yazın tren raylarının
bozulması
Elektrik tellerinin
kışın gergin olması
Uçan balonun
yükselmesi
Yangın alarm
cihazı
Tencerede kaynayan
suyun taşması
2. Aşağıdaki araçlardan hangilerinde metal çifti kullanılmıştır işaretleyiniz.
Genleşme ve büzülme
3
3
Genleşme
Genleşme
Genleşme
Büzülme
Genleşme
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Isı Maddeleri EtkilerTest – 11
1. • Isıtıldığında çok uzayan soğutultuğunda çok
........I........ .
• Soğuyan maddelerin .....II..... küçülür.
Yukarıdaki I ve II yerine aşağıdakilerden hangisi gel-melidir?
I II
A kısalır hacmi
B) uzar hacmi
C) kısalır kütlesi
D) uzar kütlesi
2.
K
Demir
L
Su
M
Oksijen
Isıtılan K, L ve M’den hangileri genleşir?
A) K ve L B) L ve M
C) K ve M D K, L ve M
3. s Kavanoz kapağını sıcak suya daldırarak açmak
l Elektrik tellerinin sarkması
n Tren raylarının bozulması
Yukarıdakilerden hangileri genleşme ile ilgilidir?
A) s - l B) l - n
C) s - n D s - l - n
4. Aynı boyutlardaki demirden yapılmış iki boruyu iç içe geçirmek için;
1. Yalnız birini ısıtmak
2. Yalnız birini soğutmak
3. Birini ısıtmak birini soğutmak
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
A) 1 - 2 B) 1 - 3
C) 2 - 3 D 1 - 2 - 3
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER