Sindikatat dhe Shoqata e Punëdhën-ësve të Ndërtimtarisë ranë në dakordpër përtëritjen e KPP-së për sektorinkryesor të ndërtimtarisë. Me përtë-ritjen e KPP-së duke filluar nga 1 ja-nar 2006 shtohen pagat për 106 fra-ng në muaj.

Me rregulloren e re të orarit të punës orët flek-sibile do të shndërrohen në orë të tepërta. Kyrezultat tanimë është miratuar nga të dy palëtkontraktuese.

Rregullorja e re e orarit të punësRregullorja hynë në fuqi nga 1 janar 2006: ■ Orët fleksibile shndrrohen në orë të tepërta.■ Orët e punuara mbi 48 orë në javë duhet tëpaguhen me pagën si dhe me një shtesë prej25 për qind.■ Tani mund të evidentohen 20 orë të tepër-ta në muaj (përpara 15), përkatësisht 100 orëtë tepërta (përpara 75) brenda një viti.■ Në fund marsit barazohet kontoja e oraritparaprak të punës. Orët që nuk merren të lirapaguhen me 25 për qind shtesë.■ Parimisht e shtuna është e lirë. Nëse për-jashtimisht Punohet, atëherë duhet të pa-guhet një 25 për qind shtesë.

Konferenca Profesionale e NdërtimtarisëPasi që delegatët e Shoqatës së Punëdhënës-ve të Ndërtimtarisë miratuan rezultatin e ne-gociatave pasoi edhe takimi i delegatëve tëNdërtimtarisë nga Sindikata Unia më 4 qers-hor 2004 në Cyrih. Me dy të tretat e votavemiratuan edhe delegatët e ndërtimtarisë re-zultatin e negociatave.

Arrihet një pjesë e qëllimitRregulli kthehet sërish në ndërtimtari përde-risa lufta për më tepër siguri në punë dhembrojtje shëndetësore duhet të vazhdohetpas dy viteve, kur do të zhvillohen negociatapër disa pika të KPP-së. Ne do të refuzojmë së-rish kërkesat për përkeqësime dhe të luftojmëpër kërkesat tona të drejta, për një rregulloremë të mirë të motit të keq, siguri në punë etj.

✏ Ruzhdi Ibrahimi

Nr. 5 | Juni 2005 | serbo-kroatisch & albanischErscheint als Beilage zur Zeitung «work» | Redaktion T +41 31 350 21 11, F +41 31 350 22 11 | redaktion@unia.ch | www.unia.ch

Penzione kase Novac Penzione kase: Starosna penzija ili podizanje kapitala?

Bez papiraI Ti ima¥ prava. Nijedan œovek nije ilegalan!

Shtegu i pensionimitRealizimi i së drejtës për ish të siguruarit në Zvicër 2 3 3 4

PO Shengenit!Zbatimi i marrë-veshjes akoma nuk është i qartë.

Sindikati i ≠vajcarsko udru¤enjegradjevinskih poslodavaca (SBV) sudogovorili produ¤enje Zemaljskogokvirnog ugovora. Tako su se sindi-kalne akcije itekako isplatile. Na tajnaœin svi gradjevinari od januara2006. god. dobijaju pove‘anje plataod 106 franaka meseœno.

Nov pravilnik radnog vremenaStupanjem na snagu ovaj ugovor «bri¥e» izve-sne odredbe koje su radnicima zadavale gla-vobolju: Tzv. klizni sistem radnog vremena seukida i zamenjuje se sistemom prekovreme-nog rada; Ovo drugim reœima znaœi, da ubu-du‘e ne‘e postojati minus sati. Svi sati koji bu-du odradjeni van kalendara radnog vremena,va¤e za prekovremeni rad. Ako se radi du¤e od48 sati sedmiœno, svi odradjeni sati vi¥e sepla‘aju sa 25% dodatka kao prekovremeni radi moraju biti ispla‘eni prilikom prve isplate.Izuzetno se mogu preneti u naredni period 20sati prekovremenog rada meseœno (dosada 15)odnosno 100 prekovremenih sati (dosada 75).Medjutim do kraja marta moraju biti kope-nzirani, ili ako to nije mog‘e, ispla‘eni svi pre-kovremeni sati dodatkom od 25%. Subota ostaje slobodan dan. U izuzetnimsluœajevima i to je novina, za rad subotom sepla‘a obavezan dodatak od 25%. Novo je i je-dan jasan i pre svega bolji pravilnik za tempo-rerne i radnike sa kratkoroœnim dozvolama. Jasno je, da su na ovaj naœin postignuta izve-sna pobolj¥anja ali je isto tako jasno, da su Si-ndikati morali da se odreknu izvesnih svojihpotra¤ivanja.

Deo ciljeva ostvarenPo¥to su delegati Udru¤enja poslodavaca pri-hvatili rezultate pregovora i delegati Sindika-ta iz cele ≠vajcarske su u subotu, 4. juna 2005.god. na Profesionalnoj konferenciji u Cirihutakodje dvotre‘inskom ve‘inom prihvatilidogovoreno. Red i sigurnost u gradejvini bio je jedan odosnovih zahteva Gradjevinara. Red je pono-vo tu, ali se za sigurnost i za¥titu zdravlja bo-rba mora ponovo nastaviti za dve godine. Ta-da ‘e se naime, ponovo pregovarati sa poslo-davcima o ostalim sindikalnim zahtevima. Itada kao i dosada moramo ulo¤iti sve snage iboriti se za spreœavanje pogor¥anja, na kojimaposlodavci ve‘ godinama insistiraju, a za po-stizanje pobolj¥anja, kao ¥to je napr. reguli-sanje lo¥eg vremena.

✏ Ibrahimi Ruzhdi

Përtërihet Kontrata e Përgjithshme e Punës

Sërish rregull nëndërtimtari

Obnovljen ZOU za gradjevinarstvo

Ponovo red uGradjevini

Ugovorne strane za stolarstvo su seu poslednjem momentu dogovorile osklapanju ORU-a za 15000 zaposle-nih u 4000 preduze‘a.

Kamen spoticanja je bio pove‘anje minima-lnih plata za 2%, koje su zahtevali Sindikati,posebno u perspektivi dolaska novih radnikaiz EU. Poslodavci su se insistirali na ostajanjusvega po starom. Na kraju je nadjeno kompro-misno re¥enje, koje ne samo ¥to ‘e za¥titi no-ve radnike koji dolaze na rad u ≠vajcarsku, ve‘‘e spreœiti i smanjenje plata u œitavoj dela-tnosti. U daljnjem su se ugovorne strane dogovorileo pove‘anju plata za 1 % po satu od datuma

progla¥enje ugovora op¥teobaveznim od stra-ne Savezne vlade. Uz ovo se realne plate po-ve‘avaju za 1% kao i indivi-dualne za 0,5% po satu od1.1.2006. god. U daljnjem jedogovoreno ve‘e uœe¥‘e ra-dnika kod osiguranja za bo-lest i bolja za¥tita od otkazauœenika u privredi. Posle rati-fikacije od strane profesio-nalnih konferencija obaudru¤enja, ugovor ostaje nasnazi 3 godine i va¤i kao ga-rant kako za strane tako i zadoma‘e radnike.

Dogovor u poslednjem momentu

Nov ORU za StolarePalët kontraktuese VSSM, Unia dheSyna pas negociatave të gjata ranënë dakord, më 19 maj 2005 në mo-mentin e fundit për një marrëveshje.Me këtë arrihet një siguri kontrak-tuese në sektorin e zdrukthëtarisëpër mbi15’000 të punësuar dhe 4000ndërmarrje në këtë sektor.

Rezultati i arritur në mes të palëve kontrak-tuese mundëson shtimin e kontrollit të zba-timit të KPP-së dhe parandalimit të keqpër-dorimit dhe dumpingut të pagave nga të dër-guarit e punëtorëve nga Bashkimi Evropian.Palët ranë në dakord për shtimin e përg-jithshëm të pagave për 1% në orë duke ngadata e shpalljes së detyrimit të përgjithshëm(zyrtarizmit) të KPP-së si dhe për 1% për tëgjithë si dhe 0.5 për qind shtim individual nëorë nga 1 janar 2006.Pjesëmarrja më e lartë e punëtorëve në kon-tributet për sigurimin e pagës gjatë sëmund-jes si dhe mbrojtje më e mirë nga largimi prejpunës i zdrukthëtarëve të ri.Kontrata e Përgjithshme e Punës vlen tri vitedhe ofron kushte me obligim të përgjithshëmpër zdrukthëtarët vendas dhe ata të ardhurnga vendet tjera.Për miratimin definitiv kërkohet edhe mira-timi i delegatëve të shoqatës së punëdhënës-ve dhe Sindikatave.

Sektori i zdrukthëtarisë së shpejti me KPP

Marrëveshja në momentin e fundit!

Ne jemi Zvicra! Për një Zvicër të hapur dhe të larmish-me: Manifestim gjithëzviceran më18.6.2005 në Bern.

Prizor sa Konferencije gradjevinara.

Nov ORU za ugostiteljstvopredvidja efikasnije kontrolena nivou ugostiteljskog ob-jekta. Gorka istina je: tre‘inaposlodavaca se ne pridr¤avaop¥teugovornih odredbi.

Kuvar Alfonso Pepe je radio 365 da-na godi¥nje, bez praznika, posloda-vac mu je smanjio dane godi¥njegodmora, nije mu pla‘ao nadoknaduza prekovremeni rad, 13. meseœnuplatu itd. Uz pomo‘ Unia-e Pepe je stigao do

suda: Potra¤ivanja 17 000 franaka.On ‘e na sudu sigurno dobiti, jerORU za ugostiteljsku struku predvi-dja koliko je radno vreme, kako sepla‘a prekovremeni rad i koliko ra-dnik ima pravo na godi¥nji odmor.O tome, koliko poslodavci potkrada-ju svoje zaposlene u Ugostiteljstvu,mo¤e se samo nagadjati. Po reœimapredsedavaju‘eg Paritetne komisijeza kontrolu sprovodjenja op¥teugo-vornih odredbi u ugostiteljstvu, utre‘ini restorana i hotela od ukupno26800 radno vreme uop¥te nije te-

ma. U njima se radnici varaju u ve-likom stilu i na svakom koraku.

Ve‘e kontroleUnia se kod pregovora za obnavlja-nje najve‘eg ugovora ORU-a zaugostiteljsku struku, kojim je obu-hva‘eno 200 000 zaposlenih, ko-ncentrisala na stro¤ije kontrole pri-mene ugovornih normi. I to sa uspe-hom: Ubudu‘e ‘e biti kontorlisano2000 ugostiteljskih objekata go-di¥nje. Devet, umesto dosada¥njih¥est, inspektora ne‘e kontrolisati

samo radno vreme i minimalne pla-te, ve‘ i potra¤ivanja plata zaposle-nih. Mauro Moretto, odgovoran zaUgostiteljstvo pri Unia-i ka¤e, da jena ovaj naœin stvorena baza za zna-tno pobolj¥anje radnih uslova u

ovoj struci. Unia ‘e medjutim i da-lje intervenisati, ako kontrole ne do-nesu ¤eljene efekte u boljempridr¤avanju ugovornih normi odstrane poslodavaca.

Nova vi¥estruka prava za¥ti-ta sklopljena izmedju Unia-ei Coop-osiguranja je jo¥ je-dno davanje za œlanove Unia-e i œlanove njihovih porodicakoji ¤ive u istom doma‘i-nstvu.

U praksi se pokazalo, da prava za¥ti-ta na koju imaju pravo œlanovi sindi-kata Unia iz oblasti radnog odnosai socijalnih osiguranja u dana¥njevreme nije vi¥e dovoljna. Sve vi¥eœlanova se Sindikatu obra‘a zbogprivatnih problema (uraœunati iproblemi u vezi stana) ili zbog pro-

blema u saobra‘aju. Zbog sve te¤eodbrane tekovina Op¥tih radnihugovora, koje poslodavci nepresta-no napadaju, pa su potrebne i sta-lne akcije i pregovori, kapaciteti usekcijama nisu vi¥e dovoljni, da sekao nekada posvete svakom priva-tnom problemu œlanova i njihovihporodica. Ovo osiguranje je vezano za œla-nstvo i poœelo je da funkcioni¥e 1. juna 2005. god. Ovde treba napomenuti, da slede‘eregije nisu prihvatile ovo novo osi-guranje: Vaud, Neuchâtel, Ticino iMoesa i Zürich-Schaffhausen ali se

oœekuje i njihov pristup. Zato je kodnjih premija 170 franaka godi¥nje.Godi¥nja premija u ostalim sekcija-ma i regijama Unia-e u celoj ≠va-jcarskoj iznosi 73.20 franaka a osi-guranje obuhvata privatno (uraœu-nato stanarsko pravo) i saobra‘ajnopravo. Ukolliko se ne¥to desi i potrebna Tije pravna pomo‘ odmah se obratisekretarijatu sekcije, koja ‘e posleprve procene sluœaja od strane sindi-kalne pravne slu¤be, stupiti u konta-kt sa Osiguranjem Coop ili ‘e Teuputiti direktno na nadle¤nu age-nciju osiguranja.Osiguranje prestaje istupanjem izSindikata Unia. Za sve bli¤e info-rmacije obrati se nadle¤noj sekcijiUnia-e.

horizonte Nr. 5 | Juni 2005 |serbo-kroatisch 2

Trudno‘a i materinstvoPoœetkom jula stupa na snagu zakonkoji reguli¥e status ¤ena trudnica imajki koje su zaposlene. Na hiljadezaposlenih majki ‘e imati pravo na 14sedmica pla‘enog porodiljskogodmora. Tamo gde su sindikati jaki igde postoje bolja re¥enja ona ostajuna snazi, jer zakon predvidja samo mi-nimum. Svesna va¤nosti novih za-konskih normi Unia je sastavila ka-talog prava i naœin njihovog ostva-renja, koji stoje na raspolaganju usvim sekretarijatima Unia-e.

Unia na socijalnom forumuOd 3. do 5. juna odr¤an je u Freiburgudrugi po redu Socijalni forum ≠va-jcarske na temu «Izazovi jedne drugeglobalizacije». Ovaj forum, u kome jeuœestvovalo oko 80 organizacija, je je-dan otvoreni pokret za razmenu de-mokratske diskusije izmedju svih po-jedinaca i pokreta, koje se na loka-lnom ili internacionalnom nivou boreprotiv neoliberalne globalizacije i ra-ta. U radu Foruma uœestvovali su ipredstavnici Unia-e.

Otkazi u PrattelnuFabrika za izradu ma¥ina i aparataGlatt ukida u pogonu Pratteln 65 odukupno 180 radnih mesta. Unia je odmah sazvala sastanak zaposlenih,kako bi se dogovorili o naœinu reago-vanja na ovakvu brutalnu meru po-slodavca. U vezi toga Unia postavljaslede‘e zahteve: Smanjenje otkazana minimum ponudom ¥kolovanja zaprekvalifikaciju kao i analizu sluœaje-va za ranije penzionisanje. Unia ga-rantuje zaposlenima punu podr¥ku iapeluje na vlasti da i oni daju svoj do-prinos u borbi za oœuvanje radnihmesta.

Nov Zakon za stranceO novom zakonu za strance (AuG) bi‘eraspravljano u Ve‘u naroda ¥va-jcarske Konfederacije najesen u me-secima septembru i oktobru. Po-gor¥anja kao ¥to su ukidanje prava nastalnu dozvolu boravka (C) posle 10godina, ukidanje prava na dozvolu bo-ravka (B) za suprugu i decu, kratki ro-kovi za dovodjenje dece, ukidanjeprakse detaljnog ispitivanja sluœajevalica bez papira posle œetiri godine itd.Praksa prema licima koja ve‘ ¤ive i ra-de u ≠vajcarskoj bi‘a razliœita u za-visnosti od zemlje domovine. Na tajnaœin ‘e se stvoriti dve kategorije stra-naca. Ovo ‘e dovesti do stvaranja jo¥ve‘eg broje lica bez papira i do «ne-stanka» probelma u ilegalnost. Ovaj nacrt zakona ne obe‘ava ni¥tadobro na putu integracije i otvorene≠vajcarske. Naprotiv.

News

Nijedno socijalno osiguranjenije izazivalo buru od samoguvodjenja do danas, kao ¥toje Profesionalno osiguranjetzv. BVG ili jednostavno PKPenziona kasa. Njegovomkrivicom stariji radici ne mo-gu ni da sanjaju da nadju no-vo radno mesto a zahvalju-ju‘i kapitalu iz njega mnogistranci su napustili ≠va-jcarsku i u domovini ulo¤ilikapital.

Ovo osiguranje posebno stoji u ce-ntru pa¤nje od sklapanja Bilatera-lnih ugovora ≠vajcarske u EvropskeUnije. Posle prelaznog perioda od

pet godina, koje su izborili sindika-ti, s razlogom se postavlja pitanje ka-ko dalje. ≠ta ‘e biti sa gradjanima ze-malja œlanica EU a ¥ta sa onim kojito nisu? ≠ta donosi revizija Save-znog zakona juna 2007. god.?Na sva ova i druga pitanja odgovorbi trebalo da da nova bro¥ura Unia-e, koja na osam jezika obave¥tava ogoru‘im pitanjiama na temu Penzi-one kase.Jedno je sigurno: Podizanje novca ugotovu pri definitvnom napu¥tanju≠vajcarske je mogu‘e za sve do kra-ja maja 2007. Za gradjane EU ovopravo prestaje da va¤i od juna 2007.god. Za gradjane jedne od zemalja biv¥e

Jugoslavije neœlanice EU ‘e i poslejuna 2007. god. biti mogu‘e podi-zanje novca u gotovu pri definiti-vnom napu¥tanju ≠vajcarske. Podi-zanja dela kapitala pri otvaranju pri-vatne radnje u ≠vajcarskoj i kupo-vina stambenog objekta za liœnuupotrebu u ≠vajcarskoj ili u domo-vini, regulisano je u detalje Pravi-lnikom Tvoje Penzione kase a Sa-vezni zakon predvidja samo mini-mum.Bro¥ure se mogu dobiti u svim Unia-sekretarijatima ili se mogu naruœitina adresu: Unia Migration, Welt-poststrasse 20, 3000 Bern 15 ili naE-mail adresu: migration@unia.ch

Stro¤ije kontrole u Ugostiteljstvu

Kraj nepravdama

Novac Penzione kase: Starosna penzija ili podizanjekapitala?

Promene u vezi Bilateralnihugovora i revizije Saveznogzakona BVG

U ≠vajcarskoj niko ne zna ko-liko taœno ima lica koja ne po-seduju papire za boravak irad u ≠vajcarskoj. Po nekimprocenama njih 100 000 ¤ivia zbog neposedovanja do-zvole boravka za vlasti nepostoje.

Za sekretarijate Unia-e ¥irom ≠va-jcarske medjutim, oni i njihovo brdoproblema su ve‘ davno deo svako-dnevnice zaposlenih. Potstaknutiliœnim tragedijama ovih ljudi, od

kojih su neki bili i œlanovi na¥eg si-ndikata, Unia u zajendici sa Mesti-ma za prijem lica bez papira odluœi-la se na izdavanje jedne bro¥ure natemu «Bez papira – Ti ima¥ prava». Ona sadr¤i korisne informacije zasvakodnevni ¤ivot i informi¥e oosnovnim pravima lica bez papira uslede‘im oblastima: Legalizovanjeboravka (dozvola za te¥ke sluœajeve,sklapanje braka). Sindikati zajednosa krugovima, koji godinamapodr¤avaju lica bez papira se zala¤uza kolektivna re¥enja a ne za razma-

tranje svakog pojedinaœnog sluœajakao ¥to je sada sluœaj; Pravo nazdravstvenu za¥titu i obaveza œu-vanja tajne od strane medicinskogosoblja; Radni odnos i kako najbo-lje ostvariti pravo na zaradjenu pla-tu, godi¥nji odmor itd. kao i eventu-alna potrta¤ivanja na radnom sudu;Socijalna osiguranja a posebno Sta-rosno porodiœno osiguranje AHV/IV uz korisne savete da li se odbijaod plate i da li gazda dalje prosle-djuje osiguranju; Deœji vrti‘i i ¥kolekao ljudsko pravo svakog na ¥kolo-vanje; Kursevi nemaœkog jezika i ka-ko odabrati odgovaraju‘i, Najboljinaœin za nala¤enje pristojnog stanasa posebnim osvrtom na te¤ak po-lo¤aj ku‘nih name¥tenika; Policijaza strance sa posebnim obave¥te-

njima o policijskim kontrolama iTvojim pravima (od liœnog pretresado pretresa stana). Na kraju bro¥ure nalaze se korisneadrese koje mogu pomo‘i ovim li-cima bez papira, bez straha da ‘e bi-ti prijavljene vlastima.

Bez papira

I Ti ima¥ prava

Starosna penzija ili novac u gotovu?

Penzione kase od 2007.

Pro¥irenje pravne za¥tite

Die umfassende Rechtsschutz-Versicherung

Sichern Sie Ihre Rechte – Sie erhalten dazu unsere vo-lle Unterstützung und Hilfe.

In Zusammenarbeit mit:

horizonte Nr. 5 | Juni 2005 | albanisch 3

Punëtorët që kanë punuar nëZvicër dhe kanë paguarkuotën për sigurimin e pen-sionit të pleqësisë (AHV) përsë paku gjatë një viti kanë tëdrejtë në një pension apokompensim të njëhershëm,me të arritur moshën e pen-sionimit 65 vjeçare.

Kjo parashihet edhe në konventënndërshtetërore në mes të RSFJ dheZvicrës në vitin 1964. Mirëpo nëmungesë të informacionit ish punë-torët në Zvicër paguajnë honorarë tëmajmë avokatëve për realizimin epensionimit.

Takimi në PrishtinëNë kuadër të vizitës së një delega-cioni sindikal nga Zvicra në Kosovënë vjeshtën e vitit të kaluar u dis-kutua edhe për këto probleme meBSPK-së dhe qeverinë e Kosovës.

Takimi në BernëMë 7 prill në një takim me Entin Fe-deral për sigurime sociale biseduam

mbi vështirësitë tek zbatimi i marrë-veshjes – realizimi i së drejtës përpension të pleqësisë duke propozuarhapa konkret për zgjidhjen e kësajçështje. Në Prishtinë është një zyrëpër administrimin e pensioneve tëKosovës që merret me zbatimin,mirëpo shumica e ish të siguruarvenë Zvicër nuk janë të informuar përkëtë. Ne i propozuam Entit Federalpër Sigurimet Sociale një bashkëpu-nim për nismën e një fushate infor-mative në Kosovë. Sindikata Unianë bashkëpunim me BSPK-në dheMinistrinë e Punës dhe mirëqeniesSociale në Kosovë mund të ndihmojnë realizimin e kësaj fushate.

Konventa dypalësheKonventa e Sigurimeve sociale nëmes të RSFJ dhe Zvicrës e vitit 1964vlen deri tek arritja e një marrë-veshje tjetër për të gjithë qytetarëte Kosovës. Ne u angazhuam përnismën e bisedimeve në mes të En-tit Federal për Sigurime Sociale dheinstitucioneve të Kosovës drejt arrit-jes së Konventës së re mbi Sigurimet

Sociale. Informacionet aktuale u sje-llim në numrat e ardhshëm të Ho-rizontit.

Zyra e aplikimitNë bisedat që kemi pasur me udhë-heqësen e zyres së AdministratësPensionale të Kosovës na ështëthënë se njerëzit, nga mosnjohja ekësaj zyre, marrin avokatë për para-qitjen e kërkesës për pensione tëpleqërisë, mirëpo po ata avokatëaplikimet i bëjnë nëpërmjet kësajadministrate. Avokatët shfrytëzojnëmosdijen e klientëve të tyre dhe kër-kojnë provizione të majme.

Punëtorët të cilët kanë punuar nëZvicër mbi një vit dhe tanimë gjin-den në Kosovë, me të arriturmoshën 65 vjeçare (mosha e pen-sionimit në Zvicër) mund të para-qesin kërkesën për pension apokompensim të njëhershëm në këtëadresë:Administrata Pensionale e KosovësRr. Ljublanës 638000 PrishtinëTel.: +38138 211 661

✏ Hilmi Gashi/Ruzhdi Ibrahimi

Demonstratë nacionale më18 qershor në Bern NjëZvicër e hapur dhe e lar-mishme. Në qeverinë zvice-rane ka një vit e gjysmë mepraninë e Chritoph Blocher-itnë qeveri. Në këtë kohë pre-tendohen përkeqësime ma-sive të ligjit të migrantëvedhe atij të azilit.

Edhe ligji i të huajve do të pasojëpërkeqësime të dukshme. Tanimëmjaftojnë përkeqësimet dhe ndjell-jet e frikës. Ne kërkojmë hapa pozi-tiv në favor të të huajve.Në ditën e refugjatit, të shtunen, më18 qershor do të mbahet një de-monstratë nacionale me moton «Nejemi Zvicra». Sindikata Unia dheShoqata të ndryshme të migrantëve

marrin pjesë në domonstratë me që-llim të ndryshimit të shtegut në fa-vor të migrantëve. Migrantët dhezviceranët bashkarisht më 18 qes-hor i themi qartë:

«Ne jemi Zvicra – një Zvicëre hapur dhe e larmishme!» Sindikata Unia bashkpunon në or-ganizimin dhe përgatitjen e mani-

festimit. Për të gjithë anëtarët sh-penzimet e rrugës me tren vajtjeardhje paguhen nga Sindikata. Inor-macionet e hollësishme mund t’imerrni në sekretariatin seksional tëSindikatës Unia si dhe në adresënelektronie www.ohneuns.ch.

Iniciativë vetjake e rinisë kundër racizmit

Pretendim përmendim toleruesNë sheshin e zbatharakëve në Bazel,më 3,4 e 5 qershor u mbajt festivalimë i madh i të rinjëve kundër raciz-mit. Qëllimi ishte senzibilizimi i rinisëpër problematikën e racizmit në për-ditshmëri. Përmes provokimeve tëqëllimta në skenë u përpoqën shumëgrupe muzikore kombëtare e ndër-kombëtare të thejnë stereotipet dheparagjykimet në shoqëri. Edhepsekymanifestim mbeti pa përkrahje poli-tike, u dëshmua guximi i rinisë për tëbërë hapa në drejtim të mendimit to-lerant/riorientimit. Mbetet të shpre-sojmë se për shumë të rinj festivaliishte një përjetim i këndshëm dhe atado të marrin me vehte një dozë tëmendimit tolerant në përditshmëri.

✏ Ruzhdi Ibrahimi

Botohet broshura me informacione të domosdoshme për:

Njerëzit pa letraSindikata Unia në bashkë-punim me këshillimoret enjerëzve pa letra «Sans Pa-piers» nxjerr një broshurëme informazione të hollë-sishme për njerëzit pa letranë Zvicër edhe në gjuhënshqipe.

Në këtë broshurë mund të gjeni in-formacionet e domosdoshme mbimundësinë eventuale për legalizimine lejeqëndrimit, puna, shëndeti, sh-kollimi i fëmijëve, banimi, mundësiae vijimit të kurseve gjuhësore adresate këshillimoreve, sindikatave eshumë informacione tjera të rëndë-sishme. Broshurën mund t’a gjeni nësekretariatet e Sindikatës Unia.

Dallimet përfundimtare të ligjit të ripër të huaj (AuG) do të jetë në renddite në seancën vjeshtore, shtator/tetor në këshillin kombëtar.

Gjendja aktuale përmbanpërkeqësimeHeqja e së drejtës për shndërrimine lejeqëndrimt vjetor (B) në atë tëpëhershëm (C) pas dhjetë vite qën-drimi, heqjen e së drejtës në le-jeqëndrim për bashkëshortin/endhe fëmijët, shkurtimin e kohëzg-jatjes së mundësisë për bashkimin efamiljes /sjelljen e fëmijëve, heqjene së drejtës për trajtimin e hollë-sishëm të kërkesave të njerëzve paletra (Sans-Papiers) pas katër viteshqëndrimi.

Modeli me dy rrathëParimi i modelit me dy rrathë nukmund të hiqej as pas debatit parla-mentar, mirëpo në odën e këshillitkombëtar u vendos për mundësinëe ardhjes së fuqisë punëtore jovetëm me përgatitje të lartë profe-sionale edhe nga shtetet jashtëBashkimit Evropian. Një gjë e tillë

nuk u arrit mjerisht edhe në odën ekëshillit kantonal. Në bazë të zg-jedhjes së modelit me dy rrathë tëhuajt e ardhur nga Bashkimi Evro-pian do të kenë përparësi për pjesë-marrje në tregun e punës në Zvicër.Migrantët të cilët qëndrojnë e pu-nojnë në Zvicër do të trajtohen meligj varësisht nga prejardhja e tyre.Kështu krijohen migrant dy kla-sash. Kjo është e papranueshme dhee panevojshme ngase sjell edhe mëtepër migrant ilegal përkatësishtnjerëz pa letra (Sans-Papier).

✏ Salvatore Di Concilio

Të dashur lexuesKy është numri i fundit i re-vistës Horizonte para pus-himeve verore. Numri iardhshëm i Horizont-it delmë 14 shtator 2005. Jufalënderojmëpër bashkë-punim dhe ju urojmë ditëme diell dhe pushimeçlodhëse e të rehatshmeverore!

Realizimi i së drejtës për pensionim për ish të siguruarit në Zvicër

Shtegu i gjatë drejt pensionimit

Sindikalistët kosovarëhoqën të premten dorë ngaplanet e tyre për organizimine një greve të përgjithshmetë punëtorëve më 9 qershortë këtij viti, pas arritjes sënjë kompromisi me Qeverinëe Kosovës për realizimin epjesshëm të Kontratës Ko-lektive.

Pas disa orë bisedimesh, sot më nëfund përfaqësuesit e Qeverisë dhe tëBashkimit të Sindikatave të Pavaru-ra të Kosovës (BSPK), ranë dakord që63 nene të Kontratës Kolektive të fi-llojnë së zbatuari që nga 1 korriku ikëtij viti. Si rezultat i marrëveshjes së sotmeBSPK hoqi dorë nga greva e para-lajmëruar më 9 qershor, kurse qeve-ria do të angazhohet që edhe tri ne-net e tjera të zbatohen nga 1 tetori.Duke komentuar takimin e sotëm Qe-veri- BSPK, zv.kryeministri Adem Sa-lihaj tha se është arritur një qëndrimi përbashkët që 63 nene të KontratësKolektive nga 66 sa ka gjithsej ajo,të fillojnë së zbatuari që nga 1 korri-

ku. Po ashtu ai tha se edhe nivelizi-mi i pagave fillon nga 1 korriku që epërmbus kriterin e një page minima-le për punëtorë. Ndërkaq çështja epushimit të lehonisë është shqyrtuargjatë dhe vendimi i përbashkët ështëajo të fillojë zë zbatuari nga 1 tetori ikëtij viti, theksoi Salihaj.«Tri nenet që nuk mund t'i zbatojmëpër shkak të kufizimeve më të mëd-ha të buxhetit janë shujta e ngrohtënë shumën prej 2 eurove për çdopënëtor në ditë, rroga e 13-të apo re-gresi, si quhet ndryshe dhe pushimimjekësor nga fondi social. Këto janëtri çështje për të cilat do të ponojmëderisa të gjendet zjidhja edhe për to»,sqaroi Salihaj.Kreu i BSKPK-së Bahri Shabani thase pas kësaj marërveshjeje ajo ka pe-zulluar grevën e paralajmëruar për më9 qershor.«Vendimi i sotëm ka rezultuar me pe-zullimin e grevës së 9 qershorit», thaBahri Shabani, i ckili shpreson se ed-he për tri nenet e tjera do të gjendetnjë zjidhje e kënaqshme për të filluarme zbatimin e plotë të Kontratës Ko-lektive.

Trajtimi me ligj varësisht nga prejardhja

Në vjeshtë miratohetLigji i ri për të huaj

Pezullohet greva e 9 qershorit

Demonstratë nacionale më 18 qershor në Bern

«Për një Zvicër të hapur»

News

Qytetarët zvicerian metë drejtë vote votuanmë 5 qershor PRO bash-kimit të vendit të tyrenë grupin shengenzonën e lirë evropianetë Shengenit.

Nga votimet në 26 kantone,me 54,6 për qind PRO arrihethapi i parë drejt bashkëpuni-mit të Zvicrës me BashkiminEvropian. Kjo marrëveshjepas përgatitjeve teknike e ju-ridike do të mundësoj heqjene pikave të kontrollit të pasa-portit me vendet fqinje. Pro-paganda e spektrit të djathtëpolitik për ndjelljen e frikësnga BE nuk pati sukses dhekështu qytetarët zvicerandëshmuan qëndrimin e tyrePRO Evropian si të vetmin sh-

teg drejt integrimit në Ev-ropë. Hyrja në fuqi, respekti-visht fillimi i heqjes së obli-gimit për vizë të Shengenit,apo zbatimi i Marrëveshjeskërkon kohë dhe nuk ështëakoma i qartë. BE ka pritë ng një shenjë po-zitive prej Zvicrës dhe ka njof-tuar se marëveshjen do t’a ra-tifikoj pas rezultatit të voti-mit për lëvizjen e lirë të pre-

sonave më 25 shtator 2005.Nëse ky votim dështon, atë-herë BE mund të refuzojmarrëveshjen Shengen/Du-blin. Sindikata Unia do të angaz-hohet për zbatimin sa më tëshpejtë të Marrëveshjes. Ne uinformojmë me kohë rreth fi-llimit të zbatimit.

horizonte Nr. 5 | Juni 2005 | serbo-kroatisch & albanisch 4

Beilage zu den Gewerkschaftszeitungen work, area, Événement syndical | Herausge-ber Verlagsesellschaft work AG, Zürich, Chefredaktion: Marie-José Kuhn; Événement syn-dical SA, Lausanne, Chefredaktion: Serge Baehler; Edizioni Sociali SA, Lugano, Chefre-daktion: Françoise Gehring Amato | Redaktionskommission M. Akyol, M. Beja, S. Di Con-cilio, H. Gashi, R. Ibrahimi, M. Komaromi, Montaña Martín | Sprachverantwortlich MiraKomaromi, Ruzhdi Ibrahimi| Koordination Mira Komaromi | Layout Simone Rolli, Unia |Druck Solprint, Solothurn | Adresse Redaktion «Horizonte», Strassburgstr. 11, 8021 Zü-rich, redaktion@unia.ch

www.unia.ch

Jednim jasnim da od 54,6 % ¥vajca-rski glasaœi su prihvatili sporazum≠engen/Dablin izmedju ≠vajcarskei Evropske Unije (EU). On predvidjate¥nju saradnju kod suzbijanja kri-mainala kao i pobolj¥anja u postu-pku za dobijanje politiœkog azila.

Na taj naœin su se ≠vajcarci jasno opredeliliza put bilateralnih ugovora i samim tim zaprili¤avanje EU-i. Ovaj dosije predvidja uki-danje kontrola na granicama ali je i zelenosvetlo za ukidanje viza za gradjane neœlani-ca EU-e, koji ¤ive i rade u ≠vajcarskoj. Me-

djutim, ovaj sporazum ‘e stupiti na snagu sa-mo posle glasanja o slobodnoj cirkulaciji li-ca (boravak i rad) 25. septembra 2005. god.Ukoliko bi se ¥vajcarski glasaœi tada izjasniliprotiv, dovodi se u pitanje i sporazum ≠e-ngen/Dablin, œiju ratifikaciju EU mo¤e odbi-ti. U najboljem sluœaju, da ≠vajcarci 25. se-ptembra 2005. prihvate slobodnu cirkualci-ju lica iz EU-e, dosije ≠engen/Dablin bi stu-pio na snagu tek 2007/2008. god.

Sindikat Unia ‘e se i dalje, kao i dosada, bo-riti svim raspolo¤ivim sredstvima za konaœnoukidanja ¥engenskih viza.

Glasanje u ≠vajcarskoj

Jasno da za ≠engen/Dablin

Po¥tovani œitaociOvo je poslednji broj na¥ih novina pre letnjih godi¥njihodmora. Naredni broj izlazi 14. septembra 2005.Svima vama sre‘an put i prijatan godi¥i odmor ¤eli.

✏ Redakcija

Autopremije za strance:

Neverovatno! Nemogu‘e! Diskriminiraju‘e!

≠vajcarski osiguravaju‘i zavodi za aute œesto diskrimini¥u vozaœe auta bez ¥vajcarskogpaso¥a. Uporedjenje premija donosi na svetlo dana neverovatne razlike: Vozaœi iz biv¥e Jugo-slavije i iz Turske pla‘aju 44% ve‘e premije od proseœnog ≠vajcarca! Ali, i grajdani EU-e su po-godjeni: Francuzi pla‘aju 6% ve‘e premije, Portugalci, ≠panci ili Italijani 18% vi¥e u poredjenjusa ≠vajcarcima!*

Ovo je apsurdno, jer je jasno, da vo¤nja ne zavisi od paso¥a, ve‘ od liœnih i dru¥tvenih okolno-sti. Ovo je diskriminacija jedne œitave grupe naroda, koja se na ovaj naœin kleveta i unapredosudjuje! Ovo nije fer prema desetini hiljada korektnih vozaœa bez ¥vajcarskog paso¥a. Ovakvapraksa osiguranja potpiruje mr¤nju prema strancima.

Dole potpisani zahtevaju pravedne i objektivne kriterijume kod odredjivanja visine premija. Mi podr¤avamo sistem, tj. faktore kao ¥to su snaga auta ili individualna i stalna procenaprekr¥aja vozaœa. Svim osiguranjima bi trebalo zabraniti da koriste paso¥ tj. poreklo vozaœa auta kod odredjivanja visine premije.*Izvor: Sonntagszeitung 19.12.2004

Prezime/Ime Adresa Potpis

Ovu peticiju je lansirala Unia. Slati najkasnije do 30. septembra 2005 nazad: Unia Migration, Weltpoststrasse 20, CH-3000 Bern 15

Qytetarët votuan për bashkimin me zonën e lirë Evropiane

PO marëveshjesShengen/Dublin

Kuotat e sigurimeve për të huajt:

Absurde! Jo korrekte!Diskriminuese!Shoqatat e Sigurimeve të automjeteve diskriminojnë shpesh ngasësit e makinave (vozitësit) papasaportë zvicerane. Krahasimet e kuotave të sigurimit nxjerrin në pah dallimet diskriminuese:Ngasësit e makinave nga vendet e ish-Jugosllavisë dhe Turqia paguajnë rreth 44% më shumënë krahasim me mesataren e ngasësve zviceran! Mirëpo, edhe qytetarët nga Bashkimi Evro-pian janë të prekur: Francezët paguajnë rreth 6% më shumë, përderisa e portugezët, spanjollëtapo italianët paguajnë rreth 18 % më shumë në krahasim me mesataren e ngasësve zvice-ran*!

Kjo është absurde, kur marrim parasysh faktin se në mënyrën e vozitjes së makinës nuk kandikim prejardhja, por para së gjithash rrethanat individuale dhe shoqërore.

Kjo është diskriminuese, sepse grupet e tëra të migrantëve futen në një «Thes» dhe dënohenpara se të shkelin normat ligjore në komunikacion! Kjo është e padrejtë kundrejt dhjetëra mijë-ra ngasësve (shoferëve) të pafajshëm, të cilët nuk kanë pasaportë të Zvicrës. Kjo praktikë eshoqatave të sigurimit nxitë armiqësinë ndaj të huajve.

Të nënshkruarit kërkojnë kritere objektive dhe kuptimplote gjatë caktimit të shumës së kuotave(premive). Ne përkrahim një sistem të tarifave të bazuar në indikatorët real, si fuqia e automje-tit ose sjellja individuale e ngasësit të makinës në komunikacion. Të gjitha shoqatave të siguri-mit të automjeteve duhet ndaluar llogaritjen e shumës së kuotës në bazë të prejardhjes – «pa-saportës».

Emri/mbiemri Adresa Nënshkrimi

Ky peticion është nisur nga Sindikata Unia. *Burimi: Sonntagszeitung 19.12.2004Fletët e nënshkruara të kthehen deri në fund të muajit shtatorit 2005 në këtë adresë:

Unia ZentralsekretariatAbteilung MJG, Weltpoststrasse 20, CH-3000 Bern 15