P A Ñ S T W O W Y I N S T Y T U T G E O L O G I C Z N Y

MACIEJ MULTAN

G³ówny koordynator Szczegó³owej mapy geologicznej Polski — A. BER

Koordynator regionu Wielkopolski po³udniowej — J. BADURA

1 : 50 000

Arkusz Krzeszyce (426)

(z 1 fig., 1 tab. i 2 tabl.)

WARSZAWA 2004

OBJAŒNIENIA

DO SZCZEGÓ£OWEJ MAPY GEOLOGICZNEJ

POLSKI

Wykonano na zamówienie Ministra Œrodowiskaza œrodki finansowe wyp³acone przez

Narodowy Fundusz Ochrony Œrodowiskai Gospodarki Wodnej

Autor: Maciej MULTAN

Przedsiêbiorstwo Geologiczne we Wroc³awiu PROXIMA SA,

ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wroc³aw

Redakcja merytoryczna: Ewa MI£ACZEWSKA

Pañstwowy Instytut Geologiczny,

ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Akceptowa³ do udostêpnianiaDyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego

prof. dr hab. Leszek MARKS

ISBN 83-7372-681-0

© Copyright by Ministerstwo Œrodowiskaand Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 2004

Przygotowanie wersji cyfrowej: Stanis³aw OLCZAK, Jacek STR¥K

2

SPIS TREŒCI

I. Wstêp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

II. Ukszta³towanie powierzchni terenu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

III. Budowa geologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

A. Stratygrafia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

1. Paleozoik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

2. Trias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

3. Jura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

4. Kreda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

5. Trzeciorzêd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

a. Paleogen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Oligocen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Oligocen dolny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

b. Neogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Miocen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Miocen dolny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Miocen œrodkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

6. Czwartorzêd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

a. Plejstocen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Zlodowacenia po³udniowopolskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Zlodowacenie Sanu 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Stadia³ dolny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Stadia³ górny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Zlodowacenia œrodkowopolskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Zlodowacenie Odry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Zlodowacenie Warty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Zlodowacenia pó³nocnopolskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

3

Zlodowacenie Wis³y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

b. Czwartorzêd nierozdzielony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

c. Holocen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

B. Tektonika i rzeŸba pod³o¿a czwartorzêdu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

C. Rozwój budowy geologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

IV. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

L i t e r a t u r a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

SPIS TABLIC

Tablica I — Szkic geomorfologiczny w skali 1:100 000

Tablica II — Szkic geologiczny odkryty w skali 1:100 000

4

I. WSTÊP

Arkusz Krzeszyce Szczegó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, wykonano w latach

2000–2002 w Dziale Kartografii Geologicznej Przedsiêbiorstwa Geologicznego Proxima S.A. we

Wroc³awiu (poz. planu PIG 2.02.0426.01.2), na podstawie decyzji Ministerstwa Œrodowiska, z dnia

16.06.2000 nr DG/kok/AO/489-NY-3/2000. Podstaw¹ by³ projekt wykonany przez Przedsiêbiorstwo

Geologiczne we Wroc³awiu Proxima S. A. (Król, Winnicki, 1999).

Granice obszaru przedstawionego na arkuszu Krzeszyce (426) wyznaczaj¹ wspó³rzêdne 15°00’

i 15°15’ d³ugoœci geograficznej wschodniej oraz 52°30’ i 52°40’ szerokoœci geograficznej pó³nocnej.

Pod wzglêdem administracyjnym obszar ten o powierzchni 312 km2 le¿y w ca³oœci w obrêbie

województwa lubuskiego, powiat Sulêcin, gminy: Krzeszyce, Lubniewice, Sulêcin, czêœciowo

wchodz¹ w obrêb powiatu gorzowskiego, gminy Bogdaniec, Deszczno. G³ównymi oœrodkami admi-

nistracyjnymi s¹ miasta Lubniewice na po³udniowym wschodzie i Krzeszyce na zachodzie.

Terenowe prace kartograficzne by³y prowadzone w latach 2000–2002. Wykonano 972 sond me-

chanicznych (wiertnica WH) i rêcznych o ³¹cznym metra¿u 2384 m oraz opisano 10 ods³oniêæ. Zgod-

nie z za³o¿eniami projektowymi wykonano 2 otwory kartograficzne o sumarycznej g³êbokoœci

266,5 metrów: otwór Krz/1 Rudna (otw. 30) i otwór Krz/2 P³onica (otw. 1). Na mapie dokumentacyjnej

przedstawiono lokalizacjê 246 z 600 przeanalizowanych archiwalnych wierceñ hydrogeologicznych,

surowcowych, geologiczno-in¿ynierskich i badawczych. Nastêpnie wybrane otwory — najlepiej cha-

rakteryzuj¹ce budowê geologiczn¹ kartowanego obszaru — naniesiono wed³ug kolejnej numeracji na

mapê geologiczn¹. Wiercenia o ró¿nej g³êbokoœci s¹ nierównomiernie rozmieszczone na opisywanym

terenie, zaœ dok³adnoœæ opisu jest zró¿nicowana. Œrednio na 1 km2 kartowanej powierzchni znajduj¹

siê 4 punkty dokumentacyjne. Opracowanie kartograficzne arkusza Krzeszyce uwzglêdnia Metodykê

opracowania Szczegó³owej mapy Polski w skali 1:50 000, materia³y i stan wiedzy zdobyty podczas

wykonywania arkuszy s¹siaduj¹cych, opracowanych przez Piotrowskiego (1999); Podemski i Sochan

(2000), Trelê (2000) i Winnickiego (2003).

5

W ramach badañ geologiczno-zdjêciowych wykonano ci¹g sondowañ geoelektryczno-elektroopo-

rowych (96 SGE) typu Schlumbergera o rozstawach AB od 400 do 1000 m zagêszczaj¹c sondowania na

po³udniowym odcinku przekroju, gdzie krok pomiarowy wyniós³ œrednio 150 m (M¿yk, 2001). Badania te,

mia³y na celu wybranie optymalnej lokalizacji projektowanych otworów kartograficznych, okreœlenie

g³êbokoœci po³o¿enia pod³o¿a czwartorzêdowego, rozpoznanie przebiegu i g³êbokoœci ewentualnych dolin

kopalnych oraz rozdzielenie utworów czwartorzêdowych ró¿ni¹cych siê oporami elektrycznymi. W ramach

prac kartograficznych dla arkusza Krzeszyce zosta³y wykonane badania litologiczno-petrograficzne utworów

kenozoicznych przez Dobosza i Skawiñsk¹-Dobosz (2002) oraz badania palinologiczne przez Wanat

(2002). Skorzystano tak¿e ze zdjêæ lotniczych obejmuj¹cych dolinê Warty.

Wykorzystana podczas opracowania mapy literatura dotyczy w wiêkszoœci problematyki badañ

budowy geologicznej i zagadnieñ geomorfologicznych du¿ych jednostek fizjograficznych. Prac do-

tycz¹cych badañ na kartowanym obszarze jest niewiele i g³ównie by³y prowadzone w ramach szerszych

opracowañ tematycznych. Stosunkowo dok³adnie jest opisana w literaturze budowa geologiczna mono-

kliny przedsudeckiej i przylegaj¹ce do niej obszary. Pod³o¿em podkenozoicznym zajmowali siê

Soko³owski (1966, 1967, 1970, 1974), Raczyñska (1967), K³apciñski (1971), K³apciñski, Lorenc

(1984), Skoczylas (1979), Grocholski (1977, 1991), Dyjaczyñski i Wolny (1978), Deczkowski, Ga-

jewska (1977), Gajewska (1964, 1978), Karnkowski (1980), Karnkowski i Rdzanek (1982), Dadlez

(2001), Dadlez i inni (1980), D¹browski (1980), Deczkowski i in. (1990), Jaskowiak-Schoeneichowa

(1979, 1981). Obszerne informacje zawiera praca pod redakcj¹ Marka i Pajchlowej (1997) i atlas

permsko-mezozoiczny Dadleza i in. (1998). Zagadnieniami sedymentacji i stratygrafii utworów trze-

ciorzêdowych Wielkopolski zajmowali siê Dyjor (1970, 1974 a, b, 1978), Dyjor i Sadowska (1986),

£yczewska (1958, 1964), Ciuk (1970, 1974), Walkiewicz (1968, 1979, 1984), Piwocki (1991, 1992)

oraz Piwocki i Tworzyd³o-Ziembiñska (1995). Podzia³ litostratygraficzny utworów trzeciorzêdowych

oparto na ostatniej z powy¿ej cytowanych prac. Paleomorfologia powierzchni przedplejstoceñskiej

i próby rekonstrukcji dolin kopalnych stanowi³y temat opracowañ Zdunka (1978), Dyjora (1987),

Stanis³awczyka (1975).

Wiêkszoœæ opracowañ dotycz¹cych czwartorzêdu wi¹za³a siê z problemami sedymentologicz-

no-morfologicznymi. Do najwa¿niejszych prac zaliczyæ nale¿y publikacje Augustowskiego (1961),

Bartkowskiego (1956, 1957, 1962, 1965, 1967, 1969, 1970, 1972), Skompskiego (1981), Pilarczyka

(1959), Klimko (1971), Krygowskiego (1948, 1961, 1967, 1972, 1973, 1975), Stankowskiego (1963),

Sylwestrzaka (1978), B³aszyka (1974), Bubienia (1997) oraz ¯yndy (1961, 1978), dotycz¹ce Pojezie-

rza Lubuskiego i Wielkopolskiego. Charakterystyce geologicznej Niziny Wielkopolskiej wiêksz¹

uwagê poœwiêcaj¹ Czekalska (1961) i Kozarski (1963a i b, 1965, 1981). Nowoczesne metody analiz

litofacjalnych przedstawiono w pracach Kozarskiego (1981, 1986, 1988 1991 i 1995), Kozarskiego

6

i Rotnickiego (1978), i Kozarskiego (1987) Kasprzaka i Kozarskiego (1987). Du¿e znaczenie dla roz-

poznania procesów zachodz¹cych na pograniczu plejstocenu i holocenu maj¹ publikacje Nowaczyka

(1976, 1991) i Stankowskiego (1963). Dotycz¹ one procesów eolicznych oraz wzmo¿onej erozji wy-

soczyzn w wyniku, której powsta³y liczne sto¿ki nap³ywowe.

Zagadnieniami glacitektoniki zajmowali siê Ciuk (1953, 1955), Bartkowski (1962), Krygowski

(1962 a i b), Po¿aryski (1974), Dyjor (1975), Soko³owski (1966), Grocholski (1977), Kraiñski (1989),

Karnkowski (1980), Jeziorski (1989), Urbañski (2002) a podobnymi problemami na obszarach s¹siednich,

Badura i Przybylski (2002). Surowce skalne i energetyczne omawiaj¹ Koz³owski (1978) Dyjor, Wróbel

(1978) a Siliwoñczuk (1974) okreœla perspektywy wystêpowania kruszywa naturalnego w pradolinie No-

teci-Warty. Z³o¿a gazu ziemnego i ropy naftowej opisuje Karnkowski (1993) Pierwszym opracowaniem

kartograficznym, przedstawiaj¹cym rozprzestrzenienie osadów czwartorzêdowych omawianego rejonu

jest mapa geologiczna Prus — arkusze Kriescht (Krzeszyce) i Königswalde (Lubniewice) wykonana przez

Barscha (1936) w skali 1:25 000. Nowsze opracowanie stanowi Mapa geologiczna Polski 1:200 000 arkusz

Œwiebodzin, wydanie A—Michalska i in. (1976) i wydanie B — Kucharewicz i Michalska (1976). Istniej¹

ponadto opracowania kartograficzne nawi¹zuj¹ce do geologii obszaru objêtego opracowaniem jak Mapa

hydrogeologiczna Polski 1:200 000 arkusz Œwiebodzin — Kuzynków i in. (1988).

Obszar przedstawiony na arkuszu Krzeszyce analizowano pod k¹tem wystêpowania liniowych ele-

mentów strukturalnych wyznaczonych na podstawie analizy teledetekcyjno-geofizycznej (Graniczny i in.,

1995). Na mapie wynikowej w skali 1:200 000 przedstawiono wyniki analizy zdjêæ geofizycznych (grawi-

metrii, magnetometrii) i teledetekcyjnych ukazuj¹ce przebiegi g³ównych stref nieci¹g³oœci. Czêœæ tych

struktur mo¿e mieæ odzwierciedlenie w za³o¿eniach dolin kopalnych i przypuszczalnie w ruchach neotek-

tonicznych. Wystêpowanie liniowych elementów strukturalnych przypuszczalnie zwi¹zanych z dysloka-

cjami uwzglêdniono w opracowaniu geofizycznym (M¿yk, 2002). Do innych opracowañ tego typu

w ujêciu ponadregionalnym nale¿y Atlas Grawimetryczny Polski (Królikowski, Petecki, 1995) i komplek-

sowa interpretacja grawimetryczno-magnetyczna (Cieœla i inni, 1997), w których przedstawiono mapy

geofizyczne elementów strukturalnych w skali 1:500 000 oraz zestaw map w skali 1:200 000 sporz¹dzo-

nych przy ró¿nych metodach transformacji danych pomiarowych grawimetrycznych i magnetycznych.

Obszar nale¿¹cy do arkusza Krzeszyce pokryty jest zdjêciem grawimetrycznym (Kleszcz i inni, 1972).

II. UKSZTA£TOWANIE POWIERZCHNI TERENU

W podziale regionalnym Polski obszar przedstawiony na arkuszu Krzeszyce le¿y w Kotlinie

Gorzowskiej bêd¹cej fragmentem Pradoliny Toruñsko-Eberswaldzkiej (Pradoliny Noteckiej) — Kon-

7

dracki (2000). Jest to obszerna forma dolinna, której oœ stanowi dolina Warty. Jej lewobrze¿ne poziomy

tarasowe zró¿nicowane wysokoœciowo zajête s¹ przez £êgi Warciañskie (ni¿szy poziom) i Bory Wa³do-

wickie (wy¿szy poziom). W Borach Wa³dowickich le¿¹cych na kartowanym obszarze wyró¿niæ mo¿na

3 mikroregiony: zachodni¹ czêœæ Wydm Wa³dowicko-Skwierzyñskich rozci¹gaj¹cych siê na pó³noc od

Lubniewic, tzw. Terasê Maszkowsk¹ z okolic Krzeszyc oraz Ostañce Trzebowskie z rejonu Trzebowa.

Uwa¿ane s¹ one za wyspy wysoczyznowe w obrêbie poziomu akumulacji wodnolodowcowej — Bart-

kowski (1970). Niezbyt wyraŸne za³omy tarasowe wyznaczaj¹ce po³udniow¹ granicê pradoliny podnosz¹

siê stopniowo w po³udniowej czêœci obszaru, w kierunku Pojezierza £agowskiego bêd¹cego wyso-

czyzn¹ morenow¹ wchodz¹c¹ w sk³ad pó³nocno-zachodnich czêœci Wzgórz Osieñsko-Sulechowskich.

Wzgórza te s¹ starymi morenami czo³owymi, spiêtrzonymi, przekszta³conymi podczas kolejnych zlodo-

waceñ, rozcinaj¹ je doliny Postomii, Lubniewki i Krzemiennej (tabl. I). Rozpiêtoœæ wysokoœci wzglêdnych

na obszarze ca³ego badanego obszaru wynosi oko³o 111 metrów. Najni¿szy punkt znajduje siê w pó³noc-

no-wschodniej czêœci obszaru, w dolinie Warty, w rejonie wsi Œwierkocin (13,5 m n. p. m.), najwy¿szy

zaœ punkt usytuowany w po³udniowej czêœci obszaru, obok Jarnotowa (124,7 m n. p. m.).

Obszar wysoczyzny morenowej, falistej le¿¹cy na pó³noc od Lubniewic jest doœæ zró¿nicowany.

Rzêdne tego terenu dochodz¹ do 93,8 m n. p. m. Na po³udnie od Trzebosza morena falista wynurzaj¹c

siê spod piasków wodnolodowcowych (sandrowych) osi¹ga wysokoœæ 61,3 m tworz¹c wyspê

Ostañców Trzebowskich któr¹ wspó³tworz¹ wystêpuj¹ce tam kemy. Wysoczyzna opada ku pó³nocy

³agodnie i zanurza siê stopniowo pod powierzchniê piasków wodnolodowcowych (pradolina podcina

wysoczyznê). W po³udniowo-wschodniej czêœci obszaru przykryta jest ona piaskami lodowcowymi.

Moreny czo³owe spiêtrzone w zlodowaceniu Sanu 1 tworz¹ wyniesienia dochodz¹ce do 116,5 m

n. p. m. w Jarnatowie i do 98 m na po³udnie od Miechowa, o nachyleniu zboczy 10–20° Zbudowane s¹

z glin lodowcowych, piasków i ¿wirów, a niekiedy z osadów trzeciorzêdowych zaburzonych glacitek-

tonicznie. Tkwi¹ w niej wiêksze g³azy narzutowe.

Moreny czo³owe akumulacyjne wystêpuj¹ w okolicach Jarnatowa, gdzie tworz¹ wyró¿niaj¹ce siê

w rzeŸbie terenu wzgórza o wysokoœci od 95 do 124,7 m n. p. m. Wysokoœci wzglêdne wahaj¹ siê od 10 do

20 m, a nachylenie stoków w granicach 15–25°. Moreny tego typu wystêpuj¹ tak¿e na zachód od Miechowa,

gdzie rzêdne terenu oscyluj¹ w granicach 90 m n. p. m. a wysokoœci wzglêdne dochodz¹ do 10 m.

Na po³udniu kartowanego obszaru wystêpuje poziom piasków sandrowych akumulowanych

przez wody wyp³ywaj¹ce spod lodowca stagnuj¹cego na pó³nocy. Rozpoœciera siê on od wysokoœci

oko³o 50 m n. p. m. dochodz¹c do ponad 100 m w strefie po³o¿onej miêdzy Jarnatowem a jeziorem

Lubniewko. Osady te w czasie deglacjacji zlodowacenia Wis³y akumulowane by³y na obszarze, na

którym le¿a³y bry³y martwego lodu. Po wytopieniu bry³ lodu pozosta³a powierzchnia tzw. sandru

8

dziurawego (¯ynda, 1967). W zachodniej czêœci obszaru utwory wodnolodowcowe wystêpuj¹ w po-

staci nieregularnych p³atów. Widaæ je tak¿e w postaci listew przyleg³ych do wysoczyzny morenowej

na po³udniowym wschodzie.

W po³udniowej czêœci kartowanego obszaru na powierzchni poziomu sandrowego (okolice

Trzebosza) i moreny falistej (okolice Miechowa i Lubniewic) w rzeŸbie terenu wyraŸnie zaznaczaj¹

siê pagóry kemowe.

Na badanym obszarze wydzielono dwa poziomy tarasów pradolinnych. Wy¿szy poziom le¿y na

wysokoœci 27 w do 30 m n. p. rzeki. Ni¿szy poziom po³o¿ony jest od 16 do 18 m n. p. rzeki w œrodkowej

czêœci obszaru. Taras sandrowy i tarasy pradolinne rozcinaj¹ doliny wód roztopowych.

Czêœæ jeziora Lubniewickiego i jezioro Krzywe zajmuj¹ dno rynny subglacjalnej o szerokoœci

do 300 m i g³êbokoœci do 5 m. Dno rynny jest nierówne i podzielone na izolowane baseny. Pierwotna

ich g³êbokoœæ by³a prawdopodobnie wiêksza. Zosta³y one nastêpnie wype³nione piaskami, torfami

i namu³ami torfiasto-piaszczystymi.

Na tarasach pradolinnych i poziomie sandrowym widoczne s¹ zag³êbienia po bry³ach martwego

lodu. Miejscami wystêpuj¹ bezodp³ywowe lub okresowo przep³ywowe obni¿enia zajête w du¿ym

stopniu przez torfy. Procesy rzeŸbotwórcze na ich zboczach doprowadzi³y do powstania wielu bocznych

dolinek. W okresie polodowcowego ocieplenia powsta³y na zboczach dolinnych nowe dolinki erozyjne,

zwi¹zane z wyp³ywem wód gruntowych. Wydmy i pola piasków eolicznych wystêpuj¹ na ca³ym

obszarze przedstawionym na arkuszu Krzeszyce, ale g³ówne ich obszary znajduj¹ siê na tarasach pra-

dolinnych. Sporadycznie spotyka siê je na piaskach sandrowych. Powstawa³y one co najmniej w dwóch

fazach tworz¹c najrozleglejsze na Ni¿u Polskim obszary wydm œródl¹dowych i po³¹czone z nimi pola

piasków przewianych. Pojedyncze wydmy urozmaicaj¹ wyrównan¹ rzeŸbê tarasów. Tworz¹ pagórki

o wysokoœci 4–6 m, niekiedy s¹ to pod³u¿ne wa³y o wysokoœciach wzglêdnych 10 m. WyraŸne wa³y

wydm do kilkunastu metrów wysokoœci i towarzysz¹ce im powierzchnie piasków przewianych nie

wykazuj¹cych znaczniejszych deniwelacji widoczne s¹ w œrodkowej czêœci kartowanego obszaru.

Wydmy tworz¹ wzniesienia o d³ugoœci 0,4–3,5 km i szerokoœci nawet do 1,5 km. Czêœæ z nich ma cha-

rakter barchanów inne typowych sejfów d³ugich na 1,5–2,5 km.

W pó³nocnej czêœci opracowywanego obszaru wystêpuje szeroka strefa piasków rzecznych tarasu

zalewowego, który wznosi siê od 1 do 3 m nad poziom wody w Warcie, nadbudowany miejscami roz-

leg³ymi obszarami równin torfowych. WyraŸnie znacz¹ siê w jego obrêbie starorzecza z regu³y

wype³nione wod¹ i towarzysz¹ce im odsypy — œwiadectwa migracji meandrów Warty. Dalej na

po³udnie widoczne s¹ dwa poziomy tarasów nadzalewowych: 3 do 6 i 6 do 9 m nad poziom rzeki.

9

Na obszarze przedstawionym na arkuszu Krzeszyce wystêpuj¹ równie¿ formy denudacyjne re-

prezentowane przez wzgórza morenowe przekszta³cone, dolinki, sto¿ki nap³ywowe (okolice Rudnicy),

d³ugie stoki i zag³êbienia o ró¿nej genezie.

Powszechnie wystêpuj¹cymi formami tego rodzaju s¹ wa³y przeciwpowodziowe ci¹gn¹ce siê

wzd³u¿ koryta Warty. W dolinie Warty widoczna jest gêsta sieæ kana³ów. Od Lubniewic do Jarnatowa

przebiegaj¹ nasypy po nieistniej¹cej ju¿ kolejce w¹skotorowej. Na badanym obszarze nie prowadzi

siê intensywnej eksploatacji surowców skalnych. Istniej¹ce nieliczne piaskownie w rejonie Krzeszyc

s¹ eksploatowane na potrzeby lokalne. W rejonie Jarnatowa jest kilka wyrobisk poeksploatacyjnych.

Obszar objêty arkuszem Krzeszyce le¿y w zlewni Odry. Strefa wzgórz w okolicy Lubniewic,

Jarnotowa i Trzebosza tworzy lokalny wêze³ hydrograficzny, rzeki i potoki odprowadzaj¹ wody na

pó³noc do doliny Warty. Sieæ hydrograficzna w tym rejonie jest pochodzenia polodowcowego, odzie-

dziczona g³ównie po systemie odwodnienia wód roztopowych l¹dolodu. Rzeka Warta p³ynie na wyso-

koœci oko³o 15 m n. p. m., z pó³nocny do miejscowoœci Ko³czyn, gdzie zmienia kierunek na zachodni.

Na po³udniowym wschodzie znajduje siê kilka jezior pochodzenia lodowcowego, rynnowego. S¹ to:

jezioro Lubniewickie (Lubi¹¿) o powierzchni 130 ha i g³êbokoœci 13 m, Krajnik o g³êbokoœci 35,2 m,

czêœæ jeziora Lubniewsko o powierzchni 266 ha i g³êbokoœci 15 m. Jezioro Jarnatowskie pochodzenia

wytopiskowego ma g³êbokoœæ 3,5 m (Choiñski, 1992).

III. BUDOWA GEOLOGICZNA

A. STRATYGRAFIA

1 . P a l e o z o i k

Na obszarze przedstawionym na arkuszu Krzeszyce wykonano wiele wierceñ surowcowo-po-

szukiwawczych za gazem, które pozwoli³y poznaæ budowê geologiczn¹ pod³o¿a podkenozoicznego

(Karnkowski, 1993) (otwory 2, 3, 4, 8, 16, 21, 37). W otworze 2 odwierconym w pobli¿u Jeniñca profil

otworu jest najbardziej reprezentatywny dla omawianego obszaru. W otworze tym, na g³êbokoœci

3638–3796 metrów nawiercono ró¿noziarniste, silnie zwiêz³e, brunatnoczerwone p i a s k o w c e

o krzemionkowo-ilastym spoiwie oraz brunatnoczerwone i szarozielone ³ u p k i i l a s t e . Osady te

wykazuj¹ce silne zaanga¿owanie tektoniczne (du¿e i zmienne upady warstw) nale¿¹ wed³ug badañ pa-

linologicznych (Górecka i in., 1977) do górnego karbonu. Na opisywanych utworach niezgodnie le¿¹

osady czerwonego sp¹gowca o mi¹¿szoœci 385,5 m reprezentowane niemal wy³¹cznie przez ska³y

wulkaniczne. Stanowi¹ je g³ównie b a z a l t y o strukturze mikrokrystalicznej i teksturze zbitej lub

migda³owcowej (melafiry). Na ska³ach wylewnych w otworze 2 stwierdzono obecnoœæ warstwy

10

z l e p i e ñ c ó w o gruboœci 2,3 m, a w otworze 60 warstwê o gruboœci 2,5 m silnie zwiêz³ych szarych

p i a s k o w c ó w . Na osadach czerwonego sp¹gowca le¿¹ utwory cechsztynu, w którym to podczas

czterech cykli sedymentacyjnych, osadzi³y siê s o l e k a m i e n n e , a n h y d r y t y i w a p i e n i e

oraz i³y. Osi¹gaj¹ one najmniejsze mi¹¿szoœci w otworze 37 (Drogomin 2) 731,5 m a najwiêksze

w otworze 2 (Jeniniec 2) 887,7 m.

2 . T r i a s

Utworu triasu u³o¿one s¹ zgodnie na cechsztynie i reprezentowane s¹ przez wszystkie piêtra.

Piêtro piaskowca pstrego tworz¹ kompleks naprzemianleg³ych m u ³ o w c ó w i i ³ o w c ó w ,

podrzêdnie p i a s k o w c ó w (pstry piaskowiec dolny) oraz kompleks a n h y d r y t ó w i dolomitów

z i³owcami (pstry piaskowiec górny) osi¹gaj¹c w otworze 37 (Brzozowa 2) najwiêksz¹ mi¹¿szoœæ —

650 m. W wapieniu muszlowym osadzi³y siê ska³y wêglanowe w postaci w a p i e n i , m a r g l i ,

a n h y d r y t ó w o gruboœci 253 m w otworze 21 (Maszków 1). Seriê kajpru-retyku stanowi¹ p i a -

s k o w c e , i ³ o w c e , gipsy oraz w stropie zlepieñce (redeponowane osady kajpru) o gruboœci 583 m

w otworze 8 (Jeniniec 4).

3 . J u r a

Osady jurajskie reprezentowane s¹ przez piêtro dolne (lias) i œrodkowe (dogger). Utwory liasu

o mi¹¿szoœci dochodz¹cej do 366,5 m w otworze 4 (P³onica 1) s¹ wykszta³cone jako p i a s k o w c e

i m u ³ o w c e . Dogger o najwiêkszej mi¹¿szoœci 103,5 m w otworze 37 (Brzozowa 1) jest wy-

kszta³cony w postaci m u ³ o w c ó w i m a r g l i ze skupieniami glaukonitu.

4 . K r e d a

Kreda na ca³ym obszarze le¿y na jurze œrodkowej stanowi¹c powierzchniê podkenozoiczn¹.

Stwierdzono warstwy kredy dolnej w otworze 16 (Brzozowa 1) wykszta³cone w postaci p i a s k o w -

c ó w i m u ³ o w c ó w o gruboœci 180 m oraz kredy górnej w postaci m a r g l i i w a p i e n i margli-

stych o najwiêkszej mi¹¿szoœci 492,5 m w otworze 4 (P³onica 1)

5 . T r z e c i o r z ê d

Utwory trzeciorzêdowe le¿¹ na ca³ym kartowanym obszarze pod osadami czwartorzêdowymi

osi¹gaj¹c mi¹¿szoœæ dochodz¹c¹ do 178,7 m, w otworze 19. Wykszta³cenie osadów trzeciorzêdowych

jest niepe³ne. W otworach kartograficznych wykonanych na badanym obszarze nie stwierdzono wy-

stêpowania osadów paleocenu i eocenu oraz miocenu górnego i pliocenu.

11

a . P a l e o g e n

Oligocen

O l i g o c e n d o l n y

M u ³ k i , i ³ y i p i a s k i g l a u k o n i t o w e . Na s¹siaduj¹cym od wschodu obszarze przedsta-

wionym na arkuszu Bledzew wystêpuj¹ osady oligocenu dolnego. Analizuj¹c opisy otworów po³o¿onych

na obszarze nale¿¹cym do arkusza Krzeszyce mo¿na s¹dziæ i¿ osady oligocenu dolnego wystêpuj¹ w kilku

otworach w centralnej jego czêœci. U³o¿one sa one bezpoœrednio na utworach mezozoicznych w dnie

obni¿enia pod³o¿a podczwartorzêdowego. W otworze 17, ko³o Rudnicy nawiercono na g³êbokoœci

141–200 m i³y z warstwami piasków glaukonitowych. W otworze 32, w pobli¿u Maszkowa, piaski

zielone, i³y i mu³ki wystêpuj¹ na g³êbokoœci 155,8–193,5 m, a w otworze 13, na wschód od Maszkowa

mu³owce, piaski zielone i i³y wystêpuj¹ na g³êbokoœci 164,5–201 m. Podobne osady s¹ w otworze 25

na g³êbokoœci 151,9–164 m, w otworze 31 na g³êb. 173,2–188,3, w otworze 34 na g³êb. 124–164,5 m

a w otworze 38 na g³êb.149,3–186 m. Z otworu kartograficznego Krz/2 (otw. 1) poddano badaniom

próbki z g³êbokoœci 152,7–163.5 m próbki mu³ku ilastego, zielonkawego z br¹zowym odcieniem od

domieszki py³u wêglistego. Zespó³ sporowo-py³kowy z du¿ym udzia³em Pinaceae oraz wystêpowanie

mikroplanktonu roœlinnego z rodziny Chiroptridium aspinatum i Wetzeliella cf meckelfeldiensis

Gocht wykazuje pewne podobieñstwo do utworów œrodkowooligoceñskich z otworu Gorzów Wielko-

polski IG oraz z otworu Szczecin IG 1 (Wanat, 2002). Aktualnie warstwy te nale¿y zaliczyæ do oligo-

cenu dolnego.

b . N e o g e n

Miocen

M i o c e n d o l n y

P i a s k i , i ³ y i m u ³ k i z w ê g l e m b r u n a t n y m — f o r m a c j a œ c i n a w s k a .

W czêœci sp¹gowej tej serii spotyka siê szare piaski drobnoziarniste, na których le¿¹ i³y na ogó³ za-

piaszczone. Powy¿ej nich w centralnej czêœci kartowanego obszaru wystêpuje w otworze 17 pok³ad

wêgla brunatnego o gruboœci 12 m, w otworze 139 o gruboœci 10,8 m, a w otworze 27 o mi¹¿szoœci

116.7 m. Warstwy te nale¿¹ do warstw œcinawskich zaliczanych wed³ug nowego podzia³u do miocenu

dolnego (Piwocki, Ziembiñska-Tworzyd³o, 1995).

W otworze kartograficznym Krz/1 (otw. 30) na g³êbokoœci 94,8–103 m wystêpuj¹ mu³ki ciem-

nobr¹zowe o niskiej wapnistoœci oraz i³y ciemnobr¹zowe, zawêglone, zwiêz³e z wk³adk¹ wêgla bru-

natnego, o gruboœci 1,2 m (fig. 1). W sk³adzie mineralnym zwraca uwagê wysoka zawartoœæ frakcji

ciê¿kiej 55%, z³o¿ona g³ównie z minera³ów nieprzezroczystych (Dobosz, Skawiñska-Dobosz, 2002).

Wyniki badañ palinologicznych mu³ków silnie zawêglonych z g³êbokoœci 96,5–102,5 wykaza³y, ¿e

12

13

Otw. 30 Otw. 1Rudna Krz/1 P³onica Krz/2h 52,0 m n.p.m. h 16,4 m n.p.m.g³êb. 103,0 m g³êb. 163,5 mm n.p.m.

1 2 3 4 5 6

7 8 9 10 11

Fig. 1. Zestawienie profili otworów wiertniczych

1 — gliny zwa³owe, 2 — piaski i ¿wiry, 3 — piaski z pojedynczymi ¿wirami, 4 — piaski, 5 — piaski drobnoziarniste,6 — mu³ki piaszczyste, 7 — mu³ki, 8 — mu³ki ilaste, 9 — i³y, 10 — torfy, 11 — wêgiel brunatny

badane próbki zawieraj¹ trzeciorzêdowy materia³ mieszcz¹cy siê w obrêbie miocenu, w jego dolnym

piêtrze. Obserwuje siê pewn¹ analogiê do górnych odcinków serii III ze z³o¿a Sieniawa i otworu wiert-

niczego Gorzyñ 1 — arkusz Œwiebodzin (Wanat, 2002). Obraz sporowo-py³kowy, a tak¿e obecnoœæ

starszych form py³kowych jak: Tricolporopollenites cingulum fusus, Tricolporopollenites euphorii,

Tricolporopollenites edmundi, Symplocacceae i Palmae sugeruje, ¿e badane osady mo¿na umieœciæ

wed³ug Piwockiego i Ziembiñskiej-Tworzyd³o (1995) w górnej czêœci miocenu dolnego czyli zaliczyæ

je do warstw œcinawskich (Wanat, 2002).

M i o c e n œ r o d k o w y

M u ³ k i , p i a s k i z w ê g l e m b r u n a t n y m — f o r m a c j a a d a m o w s k a . Na otworach

miocenu dolnego le¿¹ osady miocenu œrodkowego wchodz¹ce w sk³ad warstw adamowskich stwier-

dzonych w wielu otworach wiertniczych bezpoœrednio pod utworami plejstocenu. Wykszta³cone s¹

w postaci piasków dobrze wysortowanych, drobnoziarnistych z domieszk¹ detrytusu roœlinnego i py³u

wêglowego, mu³ków piaszczystych z muskowitem oraz i³ów z detrytusem roœlinnym i wk³adkami

wêgla brunatnego ze znaczn¹ zawartoœci¹ jasnych ³yszczyków. Mu³ki i i³y wykazuj¹ laminacjê falist¹

i soczewkowat¹. W po³udniowej czêœci badanego obszaru, na wschód od Maszkowa, w otworze 42

stwierdzono 3 pok³ady wêgla brunatnego, które Piwocki i Ziembiñska-Tworzyd³o (1995) zaliczaj¹ do

grupy pok³adów œrodkowopolskich.

Osadów tego wieku bior¹ udzia³ w zjawiskach glacitektonicznych podczas zlodowaceñ po³udnio-

wopolskich. Warstwy takie opisano w otworze 44, w Jarnotowie, gdzie le¿¹ pomiêdzy utworami

czwartorzêdowymi na g³êbokoœci 52–70 m. Równie¿ w otworze 46, w Trzciñcach, takie same utwory

stwierdzono na g³êbokoœci 20–114 metrów.

6 . C z w a r t o r z ê d

Osady czwartorzêdowe le¿¹ce na ca³ej powierzchni omawianego obszaru, poza strefami g³êbokich

rozciêæ pod³o¿a trzeciorzêdowego, osi¹gaj¹ œredni¹ gruboœæ oko³o 60 m. Najwiêksz¹ mi¹¿szoœæ tych

utworów — 152,4 m stwierdzono w otworze kartograficznym Krz/2 (otw. 1), w strefie kopalnego

rozciêcia na przedpolu strefy zaburzeñ glacitektonicznych, w po³udniowej czêœci obszaru objêtego opra-

cowaniem. Sedymentacja osadów mia³a miejsce podczas kolejnych zlodowaceñ, jak równie¿ w roz-

dzielaj¹cych je okresach cieplejszych.

Stratygrafiê utworów czwartorzêdowych opracowano w oparciu o obserwacje zró¿nicowania li-

tologicznego i facjalnego osadów wystêpuj¹cych na powierzchni terenu i w otworach wiertniczych.

Podstawowe znaczenie mia³y jednak wyniki badañ litostratygraficznych materia³ów uzyskanych

z wierceñ kartograficznych (Dobosz, Skawiñska-Dobosz, 2002). Przy ustalaniu mi¹¿szoœci i sposobu

u³o¿enia warstw wykorzystano tak¿e dane uzyskane z badañ elektrooporowych (M¿yk, 2002).

14

a . P l e j s t o c e n

Zlodowacenia po³udniowopolskie

Zlodowacenie Sanu 1

S t a d i a ³ d o l n y

P i a s k i , ¿ w i r y , g ³ a z y i g l i n y z w a ³ o w e w m o r e n a c h c z o ³ o w y c h s p i ê -

t r z o n y c h wystêpuj¹ na po³udniu obszaru przedstawionego na arkuszu Krzeszyce, na wschód i na

zachód od Miechowa. To najdalej na pó³noc wysuniête formy strefy morenowej Wysoczyzny Lubu-

skiej — Wzgórz Osieñsko-Sulechowskich. Przykryte s¹ cienk¹, dochodz¹c¹ do 2 m gruboœci warstw¹

piasków lodowcowych zlodowacenia Wis³y. Buduj¹ je gliny zwa³owe piaszczyste o kilku procentowej

zawartoœci frakcji ¿wirowej, piaski szare na ogó³ drobnoziarniste z warstwami drobnych ¿wirów.

W tych pakietach tkwi¹ g³azy dochodz¹ce do kilkudziesiêciu centymetrów œrednicy. Takie osady

stwierdzono w otworze 39 w Miechowie na g³êbokoœci 8 do 40 m.

G l i n y z w a ³ o w e stwierdzono w otworze kartograficznym Krz/2 (otw. 1), w pobli¿u P³onicy,

gdzie na zawêglonych mu³kach oligoceñskich le¿¹ dwie warstwy glin zwa³owych zlodowacenia Sanu 1,

na g³êbokoœci 147,2–148,9 i 149,7–152,4 m rozdzielone mioceñskim mu³kiem ilastym. Dolna war-

stwa glin ma charakter py³owaty, a górna jest bardziej piaszczysta. Sk³ad mineralny obydwu warstw

prawie nie ró¿ni siê. Zespó³ przezroczystych minera³ów ciê¿kich zdominowany jest przez granaty

(45%), amfibole (27%) oraz pirokseny i biotyt. Gliny charakteryzuj¹ siê przewag¹ wapieni pó³noc-

nych nad ska³ami krystalicznymi przy œredniej zawartoœci dolomitów. Ró¿nice w obydwu poziomach

nie daj¹ podstaw aby uznaæ te gliny za odmienne typy litostratygraficzne. Mog¹ one tak¿e wynikaæ

z niskiej zawartoœci ¿wirów. Uzyskane wspó³czynniki petrograficzne O/K=1,44; K/W=0,76;

A/B=1,23 (gdzie: O oznacza zawartoœæ ska³ osadowych i ³upków; K — ska³ krystalicznych i kwarcu;

W — wapieni i dolomitów; A — ska³ nieodpornych na wietrzenie; B — odpornych) w po³¹czeniu

z pozycj¹ geologiczn¹ glin, pozwalaj¹ skorelowaæ je z litotypem Witos³aw. Jest to litotyp zwi¹zany

w Wielkopolsce z najm³odszymi glinami zlodowaceñ po³udniowopolskich (Dobosz, Skawiñska-Do-

bosz, 2002). Rozdzielaj¹ca gliny warstwa mu³ku ilastego prawdopodobnie wieku trzeciorzêdowego

ma wapnistoœæ 1,4%. Zawartoœæ frakcji ciê¿kiej wynosi 9,9%, w której najliczniejszy jest piryt (58 %)

i syderyt (41%), a minera³y przezroczyste wystêpuj¹ tylko w pojedynczych ziarnach.

M u ³ k i i p i a s k i z a s t o i s k o w e na kartowanym obszarze stwierdzono w otworze karto-

graficznym Krz/2 (otw. 1) na g³êbokoœci 143,3–147,2 metrów w postaci naprzemianleg³ego pakietu.

Mu³kowa warstwa sp¹gowa charakteryzuje siê przewag¹ granatów (36%) nad amfibolami (26%)

i du¿¹ zawartoœci¹ biotytu (19%). Natomiast w warstwie œrodkowej, piaszczystej przewa¿aj¹ amfibole

(37%) nad granatami (25%). We frakcji 1,0–0,5 mm najwiêcej jest ziarn czêœciowo obtoczonych,

a wspó³czynnik R mieœci siê w przedziale 0,87–0,93. W osadach tych obecne s¹ ziarna o ró¿nym cha-

15

rakterze powierzchni, ale najwiêcej jest ziarn lekko zmatowionych. Kwarcowi towarzyszy znaczna

iloœæ fragmentów ska³ krystalicznych, skalenie oraz wapienie pó³nocne. Wymienione cechy wskazuj¹

wyraŸnie, ¿e omawiane osady maj¹ pochodzenie lodowcowe i by³y deponowane prawdopodobnie

w spokojnym zbiorniku zastoiskowym (Dobosz, Skawiñska-Dobosz, 2002).

S t a d i a ³ g ó r n y

G l i n y z w a ³ o w e s¹ kolejnym ogniwem zlodowacenia Sanu 1. W otworze kartograficznym

Krz/2 (otw. 1) na g³êbokoœci 100,5–143,3 m le¿¹ szarobr¹zowe gliny zwa³owe. Charakterystyczn¹

cech¹ tych osadów jest du¿a zawartoœæ frakcji piaszczystej. Powoduje to, ¿e pod wzglêdem sk³adu

ziarnowego badane gliny zwa³owe sk³adaj¹ siê z ró¿nych, p³ynnie zmieniaj¹cych siê odmian litolo-

gicznych od typowych glin lodowcowych do piasków zailonych ze ¿wirami. Wapnistoœæ glin lekko

zmienia siê w profilu pionowym. W samym sp¹gu jest niska i wynosi oko³o 5%. Wy¿ej, a¿ do g³êbo-

koœci 131 m utrzymuje siê na poziomie oko³o 9%, nastêpnie do g³êbokoœci 114 m zmienia siê w prze-

dziale 9–11%, a w czêœci stropowej w przedziale 10–14%. Sk³ad mineralny nie wykazuje wiêkszych

zmian. Jedynie w dolnej czêœci (poni¿ej g³êbokoœci 136 m) zauwa¿a siê nieco wy¿sz¹ koncentracjê

granatów (44%) ni¿ w czêœci pozosta³ej (36%). W ca³ej warstwie granaty (38%) s¹ liczniejsze ni¿ am-

fibole (27%), biotyt (9%) i pirokseny (7%). Analiza frakcji ¿wirowej pokaza³a, ¿e jedynie w kilku

próbach wapieni jest minimalnie wiêcej ni¿ ska³ krystalicznych. W pozosta³ych ska³y krystaliczne s¹

liczniejsze ni¿ wapienie. Bardzo zmienna jest natomiast skala tej przewagi. W dolnej strefie, poni¿ej

g³êbokoœci 131 m zmiennoœæ jest nieco mniejsza i jednoczeœnie przy ni¿szej zawartoœci dolomitów

wspó³czynnik K/W przyjmuje wy¿sze wartoœci ni¿ w strefie górnej. Górna strefa jest obszarem o wiêkszej

stabilnoœci, gdzie przy wy¿szej zawartoœci dolomitów stosunek miêdzy ska³ami krystalicznymi i wapie-

niami zmienia siê od stanu bliskiego równowagi, przez umiarkowan¹ i wysok¹ przewagê ska³ krysta-

licznych a¿ po przewagê dwukrotn¹. Jednak wartoœci œrednie policzone dla obydwu stref, dla ca³ej

warstwy pokazuj¹, ¿e ró¿nice s¹ niewielkie. Dla ca³ej warstwy za charakterystyczne mo¿na uznaæ

wspó³czynniki O/K=0,85; K/W=1,33; A/B=0,74. Przedstawione cechy pozwala³yby uznaæ te gliny za

litotyp Dopiewiec, które mog¹ odpowiadaæ glinom zlodowacenia Odry jednak ze wzglêdu na pozycjê

geologiczn¹ zdecydowano siê zaliczyæ je do osadów zlodowacenia Sanu 1. Piaszczystoœæ glin oraz ich

du¿a zmiennoœæ litologiczna sugeruje, ¿e mog³y one byæ redeponowane w rynnie subglacjalnej lub

byæ akumulowane w procesie dekantacji czyli materia³ wytapia³ siê ze stopy l¹dolodu i opada³ na dno

rynny (Ehlers i in., 1984). Analiza zmiennoœci pokazuje, ¿e gliny powsta³y w takich warunkach mog¹

mieæ bardzo ró¿ne wartoœci wspó³czynników petrograficznych (Dobosz, Skawiñska-Dobosz, 2002).

W otworze 31, w pobli¿u Rudnej, na g³êbokoœci 59,2–62,7 wystêpuj¹ ciemnoszare gliny zwa³owe,

które mog¹ byæ zaliczane do zlodowacenia Sanu 1. W otworze 24, ko³o Rogów, na g³êbokoœci 68–90

metrów nawiercono w g³êbokim rozciêciu pod³o¿a podczwartorzêdowego gliny zwa³owe, któr¹

16

mo¿na tak¿e chronostratygraficznie uznaæ za pochodz¹ce ze zlodowacenia Sanu 1. W ró¿nych czêœciach

obszaru gliny zwa³owe zanikaj¹ zupe³nie, a pozosta³oœci¹ jest cienka warstwa bruku morenowego

np. w otworze 52.

M u ³ k i i i ³ y z a s t o i s k o w e tego zlodowacenia stwierdzono w pó³nocnej i zachodniej czêœci

kartowanego obszaru. W otworze kartograficznym Krz/2 (otw.1) pod glinami zwa³owymi zlodowace-

nia Odry le¿y mi¹¿sza seria osadów (21,6–100,5 m) z³o¿ona z mu³ków ilastych, powy¿ej g³êbokoœci

44,3 m przechodz¹c¹ w mu³ek piaszczysty, a od g³êbokoœci 34,3 m w i³y py³owate. Mu³ki s¹ s³abo wy-

sortowane (�Imieœci siê w przedziale 1,19–1,89) i maj¹ wysok¹ wapnistoœæ. Najwy¿sz¹ wapnistoœæ

stwierdzono w stropowej, ilastej czêœci (œrednio 17%), a najni¿sz¹ w mu³ku piaszczystym (7%).

W czêœci dolnej wapnistoœæ utrzymuje siê na poziomie oko³o 13%. Sk³ad przezroczystych minera³ów

ciê¿kich jest stabilny. Charakteryzuje siê lekk¹ przewag¹ granatów 32% nad amfibolami 25% i pod-

wy¿szon¹ zawartoœci¹ biotytu. Ziarna kwarcu s¹ obtoczone raczej s³abo (R=0,92), przy dominacji

ziarn czêœciowo obtoczonych (42%). W osadach tych spotyka siê zarówno ziarna matowe jak

i b³yszcz¹ce, ale najliczniejsze s¹ ziarna o powierzchni zmatowia³ej. Kwarcowi towarzysz¹ fragmenty

ska³ krystalicznych i szarych mu³owców, skalenie, wapienie pó³nocne, a tak¿e piryt, uwêglone frag-

menty roœlinne oraz pojedyncze okrzemki (Dobosz, Skawiñska-Dobosz, 2002). Z tymi osadami mo¿na

porównaæ mu³ki nawiercone w otworze 7 na g³êbokoœci 23–29 m a tak¿e w otworze 17, ko³o Rudnicy,

na g³êbokoœci 36–41 m.

P i a s k i i ¿ w i r y w o d n o l o d o w c o w e z okresu zlodowacenia Sanu 1 w otworze karto-

graficznym Krz/1 (otw. 30) rozpoczyna warstwa gruboziaznistych ¿wirów (94,6–97,8), na której le¿y

seria ró¿noziarnistych piasków ze ¿wirami, przechodz¹cych w stropie w ¿wiry z piaskami (94,8–76,0).

S¹ to osady s³abo, a w stropie bardzo s³abo wysortowane (σI=1,4–2,1). Zawartoœæ frakcji ciê¿kiej obni¿a

siê do poziomu 0,58% wagowego. Ziarna przezroczyste s¹ ju¿ liczne (39%), a do najliczniejszej grupy

nale¿¹ granaty (44%), amfibole (20%) i biotyt (14%). Ziarna kwarcu wykazuj¹ przeciêtny stopieñ obto-

czenia (R=0,5). Najliczniejsze s¹ ziarna s³abo b³yszcz¹ce, lekko zmatowione, a nastêpnie ziarna mato-

we. Ziarn b³yszcz¹cych jest znacznie mniej. W partiach stropowych (powy¿ej 83 m) zwiêksza siê iloœæ

ziarn czêœciowo zmatowionych. Poza kwarcem, we frakcji 1,0–0,5 najliczniej pojawiaj¹ siê fragmenty

ska³ krystalicznych oraz skaleni. Wapienie paleozoiczne wystêpuj¹ jako pojedyncze ziarna. We frakcji

¿wirowej wystêpuje du¿a iloœæ ska³ krystalicznych i kwarcu, a tak¿e nieliczne krzemienie, lokalne pia-

skowce. Na powierzchni ¿wirów wapiennych widaæ efekty procesów wietrzeniowych.

Na g³êbokoœci 52–76 m stwierdzono œrednio i gruboziarniste piaski z niewielk¹ domieszk¹ ¿wirów

o lepszym wysortowaniu (σI=1,4) ni¿ osady le¿¹ce ni¿ej. Sk³ady mineralne tych utworów s¹ bardzo

zbli¿one. Lekko poprawia siê stopieñ obtoczenia ziarn kwarcu (R=0,38). Zwiêksza siê natomiast w nich

iloœæ ziarn o powierzchni czêœciowo zmatowionej lub matowej. We frakcji ¿wirowej kwarc przewa¿a

nad ska³ami krystalicznymi. Obecne s¹ tak¿e wapienie paleozoiczne. W partii 40–52 m wystêpuj¹

17

œrednioziarniste piaski tylko w sp¹gu zawieraj¹ce niewielk¹ domieszkê ¿wirów. S¹ to dobrze wysorto-

wane osady (σI=0,74). Wykazuj¹ te¿ zaawansowany stopieñ eolizacji. Najliczniejsze s¹ ziarna matowe

i czêœciowo zmatowione. Stopieñ obtoczenia wynosi 0,37. We frakcji 1,0–0,5 mm obserwuje siê frag-

menty ska³ krystalicznych, skalenie oraz trochê wapieni pó³nocnych. Sk³ad frakcji ciê¿kiej nie ulega

zmianom. Stopieñ obtoczenia pozostaje taki sam jak w osadach starszych (R=0,37). Istotn¹ zmianê

obserwuje siê we frakcji ¿wirowej. Najliczniejsze s¹ ¿wiry ska³ krystalicznych, którym towarzyszy

spora iloœæ wapieni pó³nocnych. Ma³a iloœæ ziarn b³yszcz¹cych przy dominacji zmatowia³ych w tym

wydzieleniu, wskazuje na warunki klimatyczne peryglacjalne, gdzie zeolizowany materia³ dostarczany

by³ przez rzeki, a nie w œrodowisku wód glacjalnych. Wystêpowanie tych osadów w rynnach mo¿e

wskazywaæ na akumulacjê koñcz¹c¹ zlodowacenie Sanu 1.

W otworze 23 na g³êbokoœci 55–72 m nawiercono ¿wiry drobnoziarniste z piaskiem szarym, ró¿-

noziarnistym. W sp¹gu tej warstwy stwierdzono g³azy granitowe. Prawdopodobnie s¹ to osady o genezie

mieszanej, wodnolodowcowej i rzecznej. Stwierdzono je tak¿e w szeregu otworów wiertniczych, m.in.

6, 24, 25, 31, 38 w postaci piasków ró¿noziarnistych ze ¿wirami i pojedynczymi otoczakami, miejscami

przechodz¹cych w piaski py³owate i mu³ki piaszczyste. Dochodz¹ one nawet do 40 m mi¹¿szoœci.

Zlodowacenia œrodkowopolskie

Zlodowacenie Odry

G l i n y z w a ³ o w e w otworze kartograficznym Krz/2 (otw. 1), o mi¹¿szoœci 10,3 m, le¿¹ce na

g³êbokoœci 11,3–21,6, maj¹ barwê zielonkawobr¹zow¹ i wapnistoœæ oko³o 13%. Wapnistoœæ obni¿a

siê od oko³o15–16% w czêœci œrodkowej do 9% w stropie, co mo¿e byæ efektem wietrzenia. Sk³ad

przezroczystych minera³ów ciê¿kich jest ustabilizowany w ca³ej warstwie. Podstawowymi mine-

ra³ami s¹ granaty (36%), amfibole (27%) i biotyt (14%) oraz staurolit (6%) i pirokseny (5%). We frakcji

¿wirowej obserwuje siê niewielk¹ przewagê ska³ krystalicznych (39%) nad wapieniami pó³nocnymi

(35%) co przy 3% udziale dolomitów powoduje, ¿e wspó³czynnik K/W jest zbli¿ony do zera.

W porównaniu ze starszymi glinami, gliny te zawieraj¹ wiêcej materia³u lokalnego (20%), przy czym

najwiêcej jest bia³ych, miêkkich wapieni (5%). Zwraca uwagê wystêpowanie paleogeñskich mu³owców

z glaukonitem (2%) oraz towarzysz¹cych im zwykle konkrecji fosforytowych 2%. Wspó³czynniki petro-

graficzne przedstawiaj¹ siê nastêpuj¹co: O/K=1,05; K/W=1,08; A/B=0,92. Te wartoœci, w po³¹czeniu

z pozycj¹ glin mog¹ pozwalaæ na korelowanie ich z litotypem Karolewo i zlodowaceniem Warty, ale

ze wzglêdu na pozycjê geologiczn¹ tych osadów zaliczono je do zlodowacenia Odry (Dobosz, Ska-

wiñska-Dobosz, 2002). Tak¿e w otworze 17 ko³o Rudnicy wystêpuj¹ce na g³êbokoœci 30–36 m szare,

piaszczyste ze ¿wirami i otoczakami granitów gliny zwa³owe mog¹ byæ korelowane ze zlodowaceniem

Odry, podobnie jak gliny w otworze 38 na g³êbokoœci 35,7–43,5 m.

18

Zlodowacenie Warty

P i a s k i i ¿ w i r y w o d n o l o d o w c o w e s¹ najstarszymi utworami czwartorzêdu ods³oniê-

tymi na powierzchni obszaru przedstawionego na arkuszu Krzeszyce. Opisano je w ods³oniêciu

le¿¹cym na po³udnie od Krzeszyc. Wykszta³cone s¹ one w postaci piasków szaro¿ó³tych, ró¿noziarni-

stych ze ¿wirami i pojedynczymi otoczakami. W otworze kartograficznym Krz/1 (otw. 30) na g³êbo-

koœci 12–40 m nawiercono takie same osady piaszczyste. W stropie serii le¿¹ œrednioziarniste piaski

z niewielk¹ domieszk¹ ¿wirów maj¹ce identyczny sk³ad mineralny jak osady podœcielaj¹ce ale ró¿ni¹

siê od nich gorszym wysortowaniem (σI=0,92). W górnej czêœci wydzielenia obserwuje siê du¿¹ iloœæ

ziarn o matowej powierzchni, których zawartoœæ maleje ku sp¹gowi. Stopieñ obtoczenia pozostaje

taki sam jak w osadach starszych (R=0,37). Istotn¹ zmianê obserwuje siê we frakcji ¿wirowej. Najlicz-

niejsze s¹ ¿wiry ska³ krystalicznych, którym towarzyszy du¿a iloœæ wapieni pó³nocnych.

G l i n y z w a ³ o w e tego zlodowacenia na powierzchni terenu wystêpuj¹ na po³udnie od Krze-

szyc w ods³oniêciu obserwujemy niewielkie przewarstwienie br¹zowych glin zwa³owych w osadach

wodnolodowcowych. Spotyka siê je tak¿e na pó³noc od Maszkowa, w centralnej czêœci obszaru objê-

tego opracowaniem i na po³udnie od Rudnej, gdzie czêœciowo przykryte s¹ piaskami i ¿wirami rzecz-

no-wodnolodowcowymi II poziomu pradolinnego powsta³ego podczas zlodowacenia Wis³y. Równie¿

w okolicach Wa³dowic, we wschodniej czêœci obszaru, gliny zwa³owe tego okresu przykryte s¹ piaskami

i ¿wirami rzeczno-wodnolodowcowymi I poziomu pradolinnego i piaskami eolicznymi. W otworze

kartograficznym Krz/1 (otw. 30) warstwa szarobr¹zowych glin zwa³owych le¿¹ca na g³êbokoœci

7–12 m ma gruboœæ 5 m i wapnistoœæ 13,5%. Sk³ad przezroczystych minera³ów ciê¿kich jest podobny

jak w ni¿ej le¿¹cych osadach wodnolodowcowych i tworz¹ go g³ównie granaty (40%), amfibole

(27%), biotyt (12%) i pirokseny (6%). We frakcji ¿wirowej obserwuje siê wyrównane udzia³y ska³

krystalicznych (40%) i wapieni pó³nocnych (39%). Dolomity stanowi¹ 3%. W materiale lokalnym

(15%) najliczniejsze s¹ jasne, s³abo zwiêz³e piaskowce (4,5%), kwarc (3,5%) i miêkkie wapienie

(2,5%). Obecne s¹ konkrecje fosforytowe (1,5) oraz paleogeñskie mu³owce (0,7). Œrednie wartoœci

wspó³czynników petrograficznych s¹ nastêpuj¹ce: O/K=1,07; K/W=0,98; A/B=0,97. Reprezentuj¹ one

litotyp Karolewo. Bior¹c pod uwagê pozycjê geologiczn¹ tych glin i porównuj¹c jej cechy z cechami

glin na obszarach s¹siednich, mo¿na jednak uznaæ, ¿e s¹ one zwi¹zane ze zlodowaceniem Warty. Na

nich le¿y na g³êbokoœci 4–7 m br¹zowo¿ó³ta warstwa gliniastych osadów lowowcowych. S¹ to osady

o niejednorodnym uziarnieniu. Dominuj¹ bardzo s³abo wysortowane piaski py³owate z domieszk¹

¿wirów. Zawartoœæ ¿wirów jest niewielka. Lokalnie osady staj¹ siê bardziej gliniaste, b¹dŸ zawie-

raj¹ gniazda piaszczyste. W sk³adzie mineralnym obserwuje siê, w odró¿nieniu od starszych glin,

wyrównane udzia³y granatów (36%) i amfiboli (32%), przy du¿ym udziale biotytu (10%), pirok-

senów (7%) i epidotu (7%). Odmienny jest tak¿e sk³ad petrograficzny ¿wirów. W sp¹gu wapienie

19

paleozoiczne (54%) s¹ znacznie liczniejsze ni¿ ska³y krystaliczne (30%), a w stropie wystêpuj¹ tylko

pojedyncze ziarna wapieni. Nie jest to efektem wietrzenia, gdy¿ wapnistoœæ pozostaje taka sama jak

w dolnej strefie (11%). W materiale lokalnym nie obserwuje siê mu³owców paleogeñskich ani kon-

krecji fosforytowych.

W kilku miejscach stwierdzono p³aty takich samych glin zwa³owych o gruboœci do 1 m, nieraz

przykryte piaskami tarasów pradolinnych lub piaskami eolicznymi.

P i a s k i i ¿ w i r y , l o k a l n i e m u ³ k i w o d n o l o d o w c o w e wystêpuj¹ wzd³u¿ sk³onów

wysoczyzny morenowej na pó³noc od Lubniewic i na zachód od Miechowa. S¹ to piaski barwy sza-

ro¿ó³tej, ró¿noziarniste czêsto z domieszk¹ drobnoziarnistych ¿wirów i z wk³adkami mu³ków piaszczystych

do kilkunastu centymetrów mi¹¿szoœci. Ich gruboœæ stwierdzona sondami przekracza trzy metry.

Zlodowacenia pó³nocnopolskie

Zlodowacenie Wis³y

M u ³ k i j e z i o r n e rozpoczynaj¹ce zlodowacenie Wis³y stwierdzono w otworze kartograficz-

nym Krz/2, (otw. 30) w rejonie P³onicy, w pó³nocno-wschodniej czêœci obszaru przedstawionego na

arkuszu Krzeszyce. Na glinach zwa³owych zlodowacenia Warty le¿y cienka (1,3 m) warstwa s³abo

wysortowanych (�I=1,47) mu³ków ilastych o wapnistoœci 12,6%. Przy du¿ej wagowej zawartoœci

frakcji ciê¿kiej (0,90), a¿ 84% to minera³y nieprzezroczyste, a 2% to wêglany. Minera³ów przezroczy-

stych jest niewiele. Najliczniejsze s¹ granaty (43%). Towarzysz¹ im amfibole (17%), biotyt (11%)

i pirokseny (9%). W podwy¿szonej iloœci pojawia siê cyrkon (5%). Obecne s¹ doœæ rzadkie ziarna

tytanitu i sylimanitu. Ziarna kwarcu z frakcji 1,0–0,5 mm najczêœciej maj¹ powierzchniê b³yszcz¹c¹

lub lekko zmatowia³¹, natomiast ziarna matowe pojawiaj¹ siê rzadko. Dominuj¹ ziarna czêœciowo

obtoczone (46%), a ziarna ostrokrawêdziste s¹ wyraŸnie liczniejsze (37%) ni¿ ziarna obtoczone (17%)

o wspó³czynniku R=1,51. Kwarcowi towarzyszy niewielka iloœæ fragmentów ska³ krystalicznych,

skaleni, wapieni oraz substancji organicznej. Mu³ki te mog¹ byæ osadami jeziornymi, deponowanymi

przed transgresj¹ l¹dolodu zlodowacenia Wis³y.

G l i n y z w a ³ o w e pokrywaj¹ du¿¹ powierzchniê wysoczyzny po³o¿onej w po³udnio-

wo-wschodniej czêœci badanego obszaru. Wykszta³cone s¹ w postaci glin ¿ó³tych miejscami z br¹zo-

wym odcieniem, piaszczystych ze znikom¹ iloœci¹ frakcji ¿wirowej, g³ównie ska³ krystalicznych i pia-

skowców pó³nocnych. Wapnistoœæ w stropie jest niewielka, ni¿ej silnie wzrasta. Stropowa czêœæ

warstwy jest zwietrza³a co wyra¿a siê brakiem wapieni paleozoicznych. Gruboœæ glin jest niezbyt

du¿a i nie przekracza 5 metrów. W okolicy Miechowa gliny te podœcielone s¹ osadami moren

czo³owych spiêtrzonych — piaskami, ¿wirami, g³azami i glinami zwa³owymi zlodowacenia Sanu 1.

Na obszarze pradoliny gliny z tego okresu zosta³y prawdopodobnie w wiêkszoœci rozmyte.

20

P i a s k i i ¿ w i r y l o d o w c o w e wystêpuj¹ na glinach zwa³owych zlodowacenia Wis³y. S¹

one bezstrukturalne, ró¿noziarniste, czêsto py³owate, z pojedynczymi ziarnami ¿wirów o mi¹¿szoœci nie

przekraczaj¹cej 2 m. W po³udniowo-wschodniej czêœci kartowanego obszaru w rejonie jeziora Lubi¹¿,

wed³ug autora s¹siedniego arkusza Bledzew s¹ to piaski ze ¿wirami wodnolodowcowe rynien subgla-

cjalnych (odp³ywowych). Na granicy obszarów postawiono sztuczn¹ granicê miêdzy tymi utworami.

P i a s k i , ¿ w i r y i g ³ a z y m o r e n c z o ³ o w y c h w rejonie po³o¿onym na wschód i za-

chód od Miechowa, jak równie¿ w okolicach Jarnatowa, buduj¹ wzniesienia o wysokoœci wzglêdnej

niewiele przekraczaj¹cej 10 m. Miejscami utwory piaszczyste s¹ silnie zaglinione i zawieraj¹ g³aziki.

W sp¹gu moren spotyka siê br¹zowo¿ó³te gliny zwa³owe z otoczakami. Œrednica pojedynczych

g³azów narzutowych rzadko przekracza 50 cm.

P i a s k i , m u ³ k i i ¿ w i r y k e m ó w wystêpuj¹ na powierzchni wysoczyzny na wschód od

Trzebosza i na pó³noc od Miechowa i Lubniewic. Tworz¹ one wzgórza o nieregularnych kszta³tach

o wysokoœci wzglêdnej od 20 do 30 m, bardzo wyraŸne w rzeŸbie terenu. Osady te sk³adaj¹ siê z pia-

sków o ró¿nych frakcjach , równie¿ ze ¿wirami. Powstawa³y w szczelinach miêdzy bry³ami martwego

lodu lub w przetainach w obrêbie pêkaj¹cego lodu.

P i a s k i i ¿ w i r y w o d n o l o d o w c o w e (sandrowe) osadzi³y siê w po³udniowej czêœci

kartowanego obszaru od Trzebosza na po³udniowym zachodzie do Lubniewic na po³udniowym-wscho-

dzie wnikaj¹c na obszar wysoczyznowy. Wykszta³cone s¹ w postaci jasnoszarych piasków drobno

i œrednioziarnistych miejscami z domieszk¹ ¿wirów grubych i ¿wirów, a niekiedy piasków mu³kowa-

tych. Poziom tych piasków wznosi od wysokoœci 50 m n. p. m. przekraczaj¹c miejscami 100 m n.p.m.

i osi¹ga mi¹¿szoœæ 8–11 m. S¹ one rezultatem dzia³ania wód ablacyjnych podczas recesji zlodowace-

nia Wis³y.

P i a s k i i ¿ w i r y , p i a s k i t a r a s ó w p r a d o l i n n y c h powsta³y podczas stagnacji czo³a

l¹dolodu na pó³noc od obszaru przedstawionego na arkuszu Krzeszyce. Rozwój pradoliny Toru-

ñsko-Eberswaldzkiej doprowadzi³ do powstania dwóch poziomów tarasowych rozci¹gaj¹cych siê

równole¿nikowo i le¿¹cych na wysokoœciach 1 6 , 0 – 1 8 , 0 i 2 7 , 0 – 3 0 , 0 m n . p . r z e k i .

Buduj¹ je ¿ó³toszare piaski œrednioziarniste w sp¹gu gruboziarniste, czêsto z domieszk¹ ¿wirów, œrednio

wysortowane i charakteryzuj¹ce siê doœæ dobrym obtoczeniem. Ni¿szy taras erozyjny tworz¹ piaski

szaro¿ó³te, œrednioziarniste niekiedy przykryte dochodz¹ce do 1 m gruboœci warstw¹ piasku drobnoziar-

nistego, mu³kowatego. Piaski wykazuj¹ warstwowanie poziome miejscami przechodz¹ce w przek¹tne.

W wielu miejscach spod powierzchni tego tarasu wy³aniaj¹ siê p³aty glin zwa³owych i utwory wodno-

lodowcowe zlodowacenia Warty.

P i a s k i i ¿ w i r y t a r a s ó w n a d z a l e w o w y c h 6 , 0 – 9 , 0 m n . p . r z e k i tworz¹ od

wschodniej granicy obszaru do Rudnicy pó³kê o szerokoœci ok. 1 km i mi¹¿szoœci osadów do 10 m

21

gruboœci. Taras buduj¹ piaski gruboziarniste i ¿wiry. Miejscami piaski przybieraj¹ ciemniejsz¹ barwê

od domieszki substancji organicznej. Na zachód od Rudnicy a¿ do Ko³czyna poziom ten zachowa³ siê

w postaci nieregularnych p³atów, œciêtych do poziomu ni¿szego tarasu nadzalewowego.

P i a s k i i ¿ w i r y t a r a s ó w n a d z a l e w o w y c h 3 , 0 – 6 , 0 m n . p . r z e k i buduj¹ roz-

leg³¹ p³aszczyznê nachylon¹ ku zachodowi. Wystêpuj¹ tutaj piaski ró¿noziarniste barwy ¿ó³toszarej

o mi¹¿szoœci siêgaj¹cej kilku metrów. Domieszka ¿wirów miejscami dochodzi do 20%.

b . C z w a r t o r z ê d n i e r o z d z i e l o n y

Pod koniec plejstocenu, u schy³ku fazy pomorskiej, ale g³ównie w m³odszym dryasie rozpoczê³y

siê procesy wydmotwórcze trwaj¹ce do pocz¹tków holocenu.

P i a s k i e o l i c z n e w w y d m a c h i p i a s k i e o l i c z n e wystêpuj¹ na prawie ca³ym ob-

szarze, g³ównie jednak na tarasach pradolinnych i w niewielkim stopniu na tarasie sandrowym, a spo-

radycznie na tarasie nadzalewowym i zalewowym Warty. Bazê alimentacyjn¹ dla tych osadów

tworzy³y rozleg³e tarasy rzeczne i pradolinne oraz po³acie osadów wodnolodowcowych na wysoczy-

znach. Zasadniczo faza wydmotwórcza nast¹pi³a w warunkach pustyni glacjalnej przed wytopieniem

siê bry³ lodu martwego i akumulacj¹ organiczn¹. Tworz¹ one jedne z najwiêkszych skupisk w Polsce.

Buduj¹ce je piaski maj¹ barwê ¿ó³t¹ i s¹ na ogó³ drobnoziarniste. Granice wydm na styku z s¹siadujacym

arkuszem Bledzew dopasowano do wydanej ju¿ mapy.

P i a s k i i g l i n y d e l u w i a l n e stwierdzono w strefie podstokowej obszaru wysoczyzny

w po³udniowo-wschodniej czêœci kartowanego obszaru. S¹ wykszta³cone jako piaski zaglinione lub

gliny piaszczyste, nieznacznie warstwowane zgodnie z nachyleniem zbocza. Mi¹¿szoœæ ich nie prze-

kracza 2,5–3 m.

P i a s k i i ¿ w i r y s t o ¿ k ó w n a p ³ y w o w y c h wykszta³ci³y siê u ujœcia Lubniewki, na

wysokoœci Rudnicy, na poziomie tarasu nadzalewowego. Sto¿ki s¹ zbudowane z piasków, czêsto za-

glinionych, a o ich rodzaju decyduje obszar alimentacji. Ich mi¹¿szoœæ nie przekracza 2–3 m.

c . H o l o c e n

Po okresie erozji z prze³omu plejstocenu i holocenu doliny rzeczne wype³ni³y siê osadami piaszczy-

sto-¿wirowymi, a taras zalewowy Warty w czasach historycznych zosta³ przykryty madami. Po wytopieniu

lodów w rynnach lodowcowych i zag³êbieniach po martwym lodzie powsta³y jeziora. W obni¿eniach bez-

odp³ywowych i okresowo przep³ywowych tworz¹ siê namu³y oraz rozwijaj¹ torfowiska.

P i a s k i , i ³ y m u ³ k i r z e c z n e t a r a s ó w z a l e w o w y c h 1 , 0 – 3 , 0 m n . p . r z e k i

tworz¹ w morfologii niezbyt wyraŸny poziom towarzysz¹cy rzece Warcie na ca³ym badanym obszarze.

Buduj¹ go piaski ró¿noziarniste, niekiedy z ma³¹ domieszk¹ ¿wirów, barwy ¿ó³tej i szaro¿ó³tej, a rzadziej

22

br¹zowoszare czasem laminowane poziomo cienkimi warstwami mu³ków i i³ów. Spotyka siê w nich

tak¿e mu³ki torfiaste, czarnobrunatne, b¹dŸ cienkie wk³adki czarnobrunatnych torfów, jak równie¿

szarych bardzo drobnoziarnistych piasków. Maj¹ one niewielk¹ mi¹¿szoœæ rzêdu 2 m i czêsto zawie-

raj¹ szcz¹tki organiczne.

M u ³ k i , i ³ y , m i e j s c a m i z d o m i e s z k ¹ p i a s k ó w ( m a d y ) le¿¹ce na pó³nocy kar-

towanego obszaru, na powierzchni tarasu zalewowego, powstawa³y podczas wylewów Warty. Mady wy-

kszta³cone s¹ w postaci i³ów i mu³ków miejscami zapiaszczonych barwy be¿owo-br¹zowej, rzadziej

szarej. Osi¹gaj¹ one gruboœæ 0,5–2,0 m wype³niaj¹c lokalne zag³êbienia na powierzchniach aluwialnych.

M u ³ k i , p i a s k i i n a m u ³ y z a g ³ ê b i e ñ b e z o d p ³ y w o w y c h i o k r e s o w o

p r z e p ³ y w o w y c h stwierdzono na wysoczyŸnie, na tarasach i w dolinie. Mi¹¿szoœæ tych osadów

nie przekracza 3 metrów.

P i a s k i i m u ³ k i j e z i o r n e tworz¹ poziom o niewielkiej szerokoœci przy pó³nocnym brzegu

jeziora Lubniewko i zachodnim skraju jeziora Krajnik. Mi¹¿szoœæ tych osadów limnicznych barwy

szarej ciemnoszarej, a niekiedy brunatnej od zawartoœci szcz¹tków roœlinnych miejscami wyka-

zuj¹cych niewyraŸn¹ laminacjê waha siê w granicach 2–3 m.

N a m u ³ y i p i a s k i d e n d o l i n n y c h obserwuje siê je w dolinach rzek dop³ywaj¹cych do

Warty jak i niewielkich cieków na ca³ym obszarze. Osady stanowi¹ na ogó³ drobno oraz œrednioziarniste

niekiedy z domieszk¹ humusu piaski. Warstwa utworzy³a siê na skutek akumulacji osadów z erozji

gruntów organicznych i mineralnych w wy¿szym biegu rzeki. Humus stanowi¹ rozmyte cz¹stki

namu³ów i torfów. Gruboœæ tych osadów dochodzi do 2 m.

G y t i e spotkano tylko pod torfami, w rejonie Ko³czyna, gdzie w otworze 5 po³o¿one s¹ na

g³êbokoœci 1–8 m. Jest to plastyczna, niekiedy zapiaszczona substancja pochodzenia organicznego za-

wieraj¹ca domieszkê wêglanu wapnia.

T o r f y i n a m u ³ y t o r f i a s t o - p i a s z c z y s t e na obszarze przedstawionym na arkuszu

Krzeszyce mo¿na spotkaæ w wielu miejscach. Stwierdzono wystêpowanie torfów typu niskiego: me-

chowiskowe, turzycowe, szuwarowe i olesowe na ogó³ czarnej barwy. Obecne s¹ tak¿e torfy ciemno-

brunatne sk³adaj¹ce siê ze s³abo roz³o¿onych korzeni, liœci i ga³êzi. Oba typy torfów wystêpuj¹

zarówno samoistnie jak równie¿ prze³awicaj¹ siê tworz¹c warstwy wyraŸnie od siebie oddzielone.

Torfy z regu³y osi¹gaj¹ mi¹¿szoœæ zbli¿on¹ do 2 m. Na obszarze doliny Warty tworz¹ one rozleg³e

równiny o niezbyt du¿ej mi¹¿szoœci. Narastanie torfowisk czêsto zak³ócane by³o dostarczaniem do

zbiornika materia³u mineralnego, g³ównie piasku drobnoziarnistego i mu³ku. Gdy nastêpowa³a prze-

waga materia³u mineralnego nad organicznym, powstawa³y namu³y torfiaste, osady mu³kowate

z roz³o¿on¹ substancj¹ organicznego pochodzenia. Niekiedy ich mi¹¿szoœæ przekracza 1,5 m. Barwy

namu³ów w zale¿noœci od zawartoœci materii organicznej zmieniaj¹ siê od jasno szarobe¿owych przez

szare do czarnych. Akumulacja torfowa zaczê³a siê w m³odszym holocenie.

23

B. TEKTONIKA I RZEZBA POD£O¯A CZWARTORZÊDU

Pod wzglêdem strukturalnym opracowywany obszar le¿y na obszarze niecki szczeciñskiej w obrêbie

bloku Gorzowa (Po¿aryski, 1974), w strefie zewnêtrznej monokliny przedsudeckiej (Dadlez, 1969). Ob-

szar ten, choæ równie¿ przykryty utworami górnej kredy i pozornie zwi¹zany z nieck¹ szczeciñsk¹, wy-

kazuje jednak inny styl tektoniki kompleksu cechsztyñsko-mezozoicznego. Pod³o¿e cechsztynu bardzo

³agodnie obni¿y³o siê ku pó³nocy, podczas ruchów fazy laramijskiej z pogranicza kredy i trzeciorzêdu,

wzd³u¿ starych i nowych powierzchni dyslokacyjnych, i ostatecznie podzieli³o na bloki tektoniczne. Na

pó³nocy w rejonie Jeniñca usytuowany jest zachodni odcinek wa³u wolsztyñskiego, jednostki o generalnym

przebiegu SE–NW, wypiêtrzonej i zmetamorfizowanej podczas fazy sudeckiej waryscyjskich ruchów

górotwórczych, za czym przemawia brak w³aœciwej serii osadowej saksonu. W tym obszarze wystêpuje

nieci¹g³a (wyspowa) pokrywa osadów klastycznych czerwonego sp¹gowca. Ci¹g³oœæ osadów przery-

waj¹ wychodnie ska³ karboñskich oraz ska³y wylewne subsekwentnego wulkanizmu fazy asturyjskiej.

Nadbudowane na nich bardzo p³askie antykliny wydaj¹ siê mieæ charakter mieszany, czêœciowo blokowy,

czêœciowo zwi¹zany z nieznacznymi spêcznieniami soli.

Obszar przedstawiony na arkuszu Krzeszyce le¿y na zachodnim skraju bloku o podwy¿szonej

gêstoœci i poprzecinany jest liniami nieci¹g³oœci (kontakty lub dyslokacje) wydzielonymi na podstawie

magnetyki i grawimetrii (Cieœla i inni, 1997). Przeprowadzona analiza teledetekcyjno-geofizycznej

i wykonana mapa liniowych elementów strukturalnych w skali 1:200 000 i 1:500 000 (Graniczny i in.,

1995) pozwoli³y na wykrycie na badanym obszarze kilku stref nieci¹g³oœci o charakterze regionalnym

przebiegaj¹cych ze wschodu na zachód.

W paleogenie wzmo¿one procesy denudacyjne doprowadzi³y do ukszta³towania siê powierzchni,

na której powsta³a kenozoiczna (m³odoalpejska) pokrywa monokliny przedsudeckiej. Alpejskie ruchy

górotwórcze zaznaczy³y siê wtedy transgresj¹ morsk¹, która ust¹pi³a w oligocenie wskutek ruchów

fazy sawskiej. Powolne ruchy obni¿aj¹ce zachodz¹ce w neogenie sprzyja³y nieprzerwanej akumulacji

osadów brakicznych i l¹dowych a¿ do miocenu górnego.

Podczwartorzêdow¹ powierzchniê obszaru zwi¹zanego z arkuszem Krzeszyce tworz¹ osady trze-

ciorzêdu, które na obszarze niezaburzonym glacitektonicznie le¿¹ niemal poziomo (tabl. II). W strefach

glacitektonicznych wyniesieñ i spiêtrzeñ utwory trzeciorzêdowe i czwartorzêdowe s¹ silnie zaburzone.

Strefa zaburzeñ glacitektonicznych na kartowanym obszarze rozpoœciera siê na po³udniowym jego skraju,

na granicy z obszarem przedstawionym na arkuszu Sulêcin (otw. 44) oraz w pobli¿u Jarnatowa (otw. 42).

Powsta³y one g³ównie podczas zlodowaceñ po³udniowopolskich. Materia³ moren spiêtrzonych pochodzi

ze strefy obecnej doliny Noteci, sk¹d transgreduj¹ce l¹dolody wyciska³y na swoje przedpole utwory

plastyczne. Powierzchnia podczwartorzêdowa na kartowanym obszarze zbudowana jest w wiêkszoœci

przypadków z osadów miocenu œrodkowego, a na pó³nocy, z osadów oligocenu œrodkowego i jest mocno

urozmaicona, zw³aszcza w po³udniowej jej czêœci. Ró¿nica wysokoœci wzglêdnych jest rzêdu 200 m.

24

Przy po³udniowej granicy obszaru widoczna jest strefa zaburzeñ glacitektonicznych pó³nocnego sk³onu

Wysoczyzny Lubuskiej (Wzgórz Osieñsko-Sulechowskich), gdzie zaanga¿owane w niej utwory trze-

ciorzêdowe dochodz¹ pod powierzchniê terenu (na po³udnie od otw. 38). Formy erozyjne po³o¿one na

po³udniu obszaru mog¹ byæ rynnami subglacjalnymi wyerodowanymi w pod³o¿u lodowca przez

wyp³ywaj¹ce spod niego wodami pod du¿ym ciœnieniem. Powsta³y one prawdopodobnie w czasie zlo-

dowacenia Sanu 1 i wype³niaj¹ je osady o heterogenicznym charakterze, na które sk³adaj¹ siê zaburzone

osady glacjalne i fluwioglacjalne, a tak¿e zastoiskowe.

Forma erozyjna wyerodowana w utworach trzeciorzêdowych, równole¿nikowo przecinaj¹ca

obszar przedstawiony na arkuszu Krzeszyce, zwana dolin¹ kopaln¹ Noteci osi¹ga wysokoœæ, 160 m

p.p.m., a jej dno posiada zró¿nicowan¹ morfologiê podnosz¹c siê miejscami do wysokoœci 60 m

p.p.m. Dolina przecina wypiêtrzone glacitektonicznie strefy w kilku miejscach. W œrodkowej czêœci

obszaru widoczne jest wyraŸne obni¿enie siêgaj¹ce ok. 45 m p.p.m. o ostrych zboczach kontynuuj¹ce

siê z obszaru przedstawionego na arkuszu Bledzew przechodz¹c na obszar arkusza Sulêcin zwane

rynn¹ wêdrzyñsko-lubniewick¹. Osi¹ga ona wysokoœæ rzêdu 40 m p.p.m.

Od Maszkowa w kierunku po³udniowo-wschodnim w dnie rynny wêdrzyñsko-lubniewickiej

widoczne jest wyniesienie dochodz¹ce do wysokoœci oko³o 30 m n.p.m. Podobne wyniesienie widoczne

jest na po³udnie od Rudnicy. Wyniesienia takie wystêpuj¹ce w s¹siedztwie systemów rynnowych s¹

interpretowane jako relikty reliefu trzeciorzêdowego, które nie podlega³y erozji w czasie zlodowacenia

formuj¹cego rynny. Na granicy z obszarem arkusza Sulêcin widoczny jest koñcowy odcinek rynny

sulêciñskiej osi¹gaj¹cej wysokoœæ oko³o 5 m p.p.m.

C. ROZWÓJ BUDOWY GEOLOGICZNEJ

Najstarszymi osadami stwierdzonymi na opracowywanym obszarze s¹ karboñskie piaskowce

i i³o³upki (tab. 1) obecne w obrêbie zachodniego odcinka wa³u wolsztyñskiego, jednostce wypiêtrzonej

podczas fazy sudeckiej waryscyjskich ruchów górotwórczych (Oberc, 1972, 1978). Rejon objêty obszarem

opracowania charakteryzuje siê wystêpowaniem nieci¹g³ej pokrywy osadów czerwonego sp¹gowca

zbudowanych ze ska³ wulkanicznych zwi¹zanych z faz¹ asturyjsk¹. Cechsztyñski zalew morski wy-

kszta³ci³ w czterech cyklach utwory pochodzenia chemicznego. W pstrym piaskowcu po ust¹pieniu morza

zachodzi³a sedymentacja osadów pochodzenia l¹dowego zakoñczona ponown¹ transgresj¹ morsk¹,

w wyniku której nast¹pi³a akumulacja mu³owców, i³owców, piaskowców, anhydrytów i gipsów. W wapie-

niu muszlowym powsta³y ska³y wêglanowe w facji g³êbokomorskiej. Rodzaj ska³ powsta³ych w kajprze

œwiadczy o wycofywaniu siê zalewu morskiego. Wed³ug Grocholskiego (1991) powsta³e wówczas

osady wskazuj¹ce na wys³adzanie zbiornika, stanowi¹ przejœcie do l¹dowych osadów dolnej jury (liasu)

(Karnkowski i in., 1978).

25

26

T a b e l a 1TABELA LITOLOGICZNO-STRATYGRAFICZNA

Stratygrafia

Utwory(opis litologiczny) Procesy geologiczne

Sys

tem

Odd

zia³

Pod

oddz

ia³

Piê

tro

Pod

piêt

ro

Cz

wa

rt

or

zê

d

Ho

lo

ce

n

Torfy —t hQ Akumulacja organiczna w zag³êbieniach

pod³o¿a o ró¿nej genezie

Namu³y torfiasto-piaszczyste—n h

Qtp

Akumulacja mineralno-organiczna wzag³êbieniach pod³o¿a o ró¿nej genezie

Gytie —gyli

hQ Akumulacja organiczna

Namu³y i piaski den dolinnych —np

fh

Q

Akumulacja rzeczna

Piaski i mu³ki jeziorne —pm

lih

Q

Mu³ki, piaski i namu³y zag³êbieñ bezodp³ywo-wych i okresowo przep³ywowych —

mpnli f

hQ-

Mu³ki, i³y, miejscami z domieszk¹ piasków, rzeczne(mady) —

maf

hQ

Piaski, i³y i mu³ki rzeczne tarasów zalewowych1,0–3,0 m n.p. rzeki —

pimf

h

tQ

Piaski i ¿wiry sto¿ków nap³ywowych —p¿

s Q Akumulacja rzeczna

Piaski i gliny deluwialne —pgd Q Denudacja stoków wysoczyzn i depozycja

materia³u u ich podnó¿y

Piaski eoliczne —p

e QAkumulacja eoliczna

Piaski eoliczne w wydmach —p

e wQ

Pl

ej

st

oc

en

Zl

od

ow

ac

en

ia

pó

³n

oc

no

po

ls

ki

e

Zlo

do

wa

ce

nie

Wis

³y

St

ad

ia

³g

ór

ny

Piaski i ¿wiry tarasów nadzalewowych 3,0– 6,0 m

n.p. rzeki —p¿

f

p

B3 tIVQ 4

Akumulacja rzecznaPiaski i ¿wiry tarasów nadzalewowych 6,0–9,0 m

n.p. rzeki —p¿

f

p

B3 tIIIQ 4

Piaski i ¿wiry tarasów pradolinnych 16,0–18,0 m

n.p. rzeki —p¿

f - fg

p

B3 tIIQ 4Erozja, akumulacja rzeczno-wodnolodow-cowa a nastêpnie rzecznaPiaski i ¿wiry tarasów pradolinnych 27,0–30,0 m

n.p. rzeki —p¿

f - fg

p

B3 tIQ 4

Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe (sandrowe)

—p¿

fg

p

B3Q 4

Akumulacja przez wody lodowcowe przedczo³em l¹dolodu

Piaski, mu³ki i ¿wiry kemów —pm¿

k

p

B3Q 4Akumulacja wodnolodowcowa w szczeli-nach lodowcowych

Piaski, ¿wiry i g³azy moren czo³owych —p¿g³

gc

p

B3Q 4Akumulacja lodowcowa

Piaski i ¿wiry lodowcowe —p¿

g

p

B3Q 4Wytapianie moreny supraglacjalnej

Gliny zwa³owe —g

g

p

B3Qzw 4

Akumulacja lodowcowa

Mu³ki jeziorne —m

li

p

B3Q 4 Akumulacja zastoiskowa

Zlo

dow

acen

iaœr

odko

wop

olsk

ie

Zlo

dow

acen

ieW

arty

Piaski i ¿wiry, lokalnie mu³ki, wodnolodowcowe—

p¿2

fgpWQ 3

Akumulacja wodnolodowcowa przedczo³em l¹dolodu i w rynnach pod lodem

Gliny zwa³owe —g

g

p

WQzw 3 Akumulacja lodowcowa

Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe —p¿1

fgpWQ 3

Akumulacja wodnolodowcowa przedczo³em l¹dolodu i w rynnach pod lodem

ZlodowacenieOdry

Gliny zwa³owe —g

g

p

OQzw 3 Akumulacja lodowcowa

Efektem ruchów fazy laramijskiej by³o rozbicie blokowe Sudetów oraz le¿¹cych na ich przed-

polu bloku przedsudeckiego i obszaru monokliny przedsudeckiej. Zosta³ wydŸwigniêty obszar niecki

polsko-duñskiej i na obszarze omawianym w niniejszym opracowaniu rozpoczê³y siê intensywne pro-

cesy denudacyjne, które trwa³y a¿ po oligocen (Oberc 1978). W paleogenie powsta³a s³abo zr-

ó¿nicowana morfologicznie powierzchnia za³o¿ona na utworach kredy dolnej i górnej (Kowalska

1960). Deniwelacje powierzchni nie przekraczaj¹ kilkudziesiêciu metrów (Koz³owska, 1982). Dopie-

27

c d . t a b e l i 1C

zw

ar

to

rz

êd

Pl

ej

st

oc

en

Zlo

dow

acen

iapo

³udn

iow

opol

skie

Zlo

dow

acen

ieS

anu

1

Sta

dia³

górn

y Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe —p¿

fg

p

S3Q 2Akumulacja wodnolodowcowa przedczo³em l¹dolodu

Mu³ki i i³y zastoiskowe —mi

bp

S3Q 2Akumulacja zastoiskowa w okresie wycofy-wania siê lodowca

Gliny zwa³owe —g

g

p

S3Qzw 2

Akumulacja lodowcowa

Sta

dia³

doln

y Mu³ki i piaski zastoiskowe —mp

bp

S1Q 2Akumulacja zastoiskowa w okresie czaso-wych wahañ lodowca

Gliny zwa³owe —g

g

p

S1Qzw 2

Akumulacja osadów lodowcowych, którew wyniku póŸniejszych procesów zosta³yusuniête i zachowa³y siê w niektórychobni¿eniach

Piaski, ¿wiry, g³azy i gliny zwa³owe w morenach

czo³owych spiêtrzonych —p¿g

gw

p

SQzw 2

1 Procesy glacitektoniczne

Trz

ec

iorz

êd

Neo

gen

Miocen

Miocenœrodkowy

Mu³ki i piaski z wêglem brunatnym — formacjaadamowska — mp 2M

Akumulacja mineralna i organicznaMiocendolny

Piaski, i³y i mu³ki z wêglem brunatnym — formacjaœcinawska — pi 1M

Pal

eoge

n

Oligocen Oligocendolny

Mu³ki, i³y i piaski glaukonitowe — mi 1Ol Akumulacja w sp³yconym zbiornikumorskim

Kre

da Kreda

górnaMargle i wapienie — mew Cr3 Sedymentacja morska

Kredadolna

Piaskowce i mu³owce — pcmcCr1 Sedymentacja morska i limniczna

Ju

ra

Jura

œrod

kow

a

Dogger Mu³owce i margle — mcme 2J Sedymentacja morska

Jura

doln

a

Lias Piaskowce i mu³owce — pcmc 1J Sedymentacja l¹dowa

Tr

ia

s

Tri

asœr

odko

wy

igór

ny

Kajper Piaskowce i i³owce — pcic kT Sedymentacja w p³ytkim zbiornikumorskim

Tri

asœr

odko

wy

Wapieñmuszlowy Wapienie, margle i anhydryty — wme wT Sedymentacja w g³êbokim morzu

Tri

asdo

lny

iœro

dkow

y

Piaskowiecpstry

Mu³owce, i³owce, piaskowce i anhydryty — mcic pT Sedymentacja w fazie pog³êbiania siêmorza

Pe

rm

Permgórny Cechsztyn Sole kamienne, anhydryty i wapienie — Naah PZ Sedymentacja morska w czterech

cyklotemach

Permdolny

Czerwonysp¹gowiec

Bazalty, zlepieñce i piaskowce —�zcpc csP Sedymentacja l¹dowa, intensywne procesy

wulkaniczne

Kar

bon

Kar

bon

górn

y

Piaskowce i ³upki ilaste — pc³ 3Ci Sedymentacja l¹dowa

ro w dolnym oligocenie (rupel) na omawiany obszar dotar³a transgresja morska, która osadzi³a mu³ki,

i³y i piaski glaukonitowe. W miocenie sedymentacja rozwija³a siê w rozleg³ych zbiornikach, w który-

ch powstawa³y piaski, mu³ki i i³y z wk³adkami wêgla brunatnego. Warstwy mosiñskie górne i leszczyñskie

s¹ efektem krótkotrwa³ego zalewu morskiego, który ust¹pi³ w dolnym miocenie w wyniku ruchów

górotwórczych fazy sawskiej. W okresie tym powsta³y Warstwy œcinawskie i adamowskie. Sedymentacja

warstw poznañskich w zbiorniku tym odbywa³a siê poza omawianym obszarem (D¹browski, 1985)

Przez ca³y pliocen, a tak¿e wczesny plejstocen panowa³y tu warunki l¹dowe z przewag¹ intensywnej

denudacji i erozji (Ciuk, 1970, Dyjor,1985).

Pocz¹tek plejstocenu przebiega³ pod znakiem erozji i denudacji pokrywy neogeñskiej. W okresie

czwartorzêdowym aktywn¹ rolê w kszta³towaniu rzeŸby terenu odgrywa³y l¹dolody zlodowaceñ œrod-

kowego plejstocenu. W okresie zlodowacenia Sanu 1 powsta³a g³êboka rynna subglacjalna, która kon-

tynuuje siê z obszaru przedstawionego na arkuszu Bledzew w jego pó³nocno-zachodnim skraju,

poprzez teren zwi¹zany z arkuszem Krzeszyce, na obszar arkusza S³oñsk ³¹czaca siê z rynn¹ wêdrzy-

ñsko-lubniewick¹ przechodz¹c¹ z obszaru skartowanego na arkuszu Sulêcin z oddzielaj¹c¹ siê odnog¹

na obszar arkusza Gorzów Wielkopolski, jak i rynna sulêciñska tak¿ê przechodz¹c¹ z obszaru arkusza

Sulêcin pokrywaj¹ca siê z obecn¹ dolin¹ Postomii. Transgreduj¹cy w kierunku po³udniowym l¹dolód

zlodowacenia Sanu 1 sfa³dowa³ i ponasuwa³ na siebie pakiet osadów trzeciorzêdowych i glacjalnych.

Zjawiska tego rodzaju s¹ powszechnie obserwowane w utworach czwartorzêdowych na po³udniu ob-

szaru arkusza (Ciuk 1985; Dyjor 1974b, Jeziorski 1989). U czo³a transgreduj¹cego l¹dolodu powsta³a

seria mu³ków zastoiskowych, a nastêpnie osadza³y siê kompleksy osadów glacjalnych i wodnolodowco-

wych. Osady zlodowaceñ po³udniowopolskich na ca³ym obszarze zosta³y prawie ca³kowicie zniszczone.

Zachowa³y siê jedynie w g³êbokich rynnach subglacjalnych, powsta³ych podczas obu zlodowaceñ

po³udniowopolskich.

Podczas zlodowaceñ œrodkowopolskich l¹dolody dwukrotnie wkracza³y na kartowany obszar

powoduj¹c czêœciowe wyrównanie starszej powierzchni i pozostawiaj¹c serie osadów glacjalnych,

zastoiskowych i wodnolodowcowych. Na badanym obszarze reprezentowane s¹ one przez osady zlodo-

wacenia Odry i Warty.

Wkraczaj¹cy l¹dolód zlodowacenia Wis³y zasta³ g³ówne elementy rzeŸby ju¿ w zarysach wy-

kszta³cone (Bartkowski, 1956; Mojski, 1968; Krygowski, 1972; Dyjor i Pruc, 1978; Sylwestrzak, 1978).

RzeŸba ta mia³a decyduj¹cy wp³yw na przebieg procesów akumulacyjnych. W obni¿eniach tereno-

wych powsta³y wtedy serie osadów zastoiskowych i wodnolodowcowych, a na obszarach wysoczy-

znowych g³ównie morenowych. L¹dolód tego zlodowacenia cechowa³ siê przypuszczalnie niewielk¹

mi¹¿szoœci¹ dlatego efekty jego dynamicznej dzia³alnoœci by³y znacznie mniejsze w porównaniu ze

starszymi zlodowaceniami (Kasprzak, Kozarski 1984). Cofanie siê l¹dolodu na wiêkszoœci obszaru

28

mia³o charakter arealny, czemu sprzyja³o znaczne zró¿nicowanie morfologiczne terenu (¯ynda,

1978). Pod koniec zlodowacenia, na etapie odp³ywu wód od lodu stagnuj¹cego w obni¿eniu doliny

Warty ku po³udniowi, wody ablacyjne utworzy³y na po³udniu obszaru poziom wodnolodowcowy

(sandrowy) z widocznymi strefami kontaktowymi pól sandrowych z obszarem moren czo³owych.

Wchodzenie utworów sandrowych w obrêb wzniesieñ morenowych wi¹zaæ nale¿y z etapami cofania

siê lodowca ku pó³nocy w kolejnych jego etapach recesji. Stagnacja czo³a l¹dolodu na pó³noc od obecnej

pradoliny Toruñsko-Eberswaldzkiej uruchomi³y w niej procesy erozyjne i akumulacyjne (Galon,

1968; Kozarski, 1965; Sylwestrzak, 1978).

Procesy zachodz¹ce w pradolinie (zmiany kierunków przep³ywu wód) powodowa³y wcinanie

siê rzeki i powstawanie tarasów. Dno pradoliny, nale¿y uznaæ na podstawie analizy py³kowej torfowisk

za powsta³e prawdopodobnie w okresie istnienia ba³tyckiego jeziora zaporowego. Wówczas w Kotlinie

Gorzowskiej istnia³o wielkie zastoisko. W kolejnej fazie rozwoju rzeŸby ujawni³y siê reprodukowane

formy (wytopiska, rynny) oraz formy szczelinowe (kemy) jako pozytywy. Przejœciu rzeki na ni¿sze

poziomy towarzyszy³o obni¿enie siê poziomu wód gruntowych, przesuszenie piasków i rozwój procesów

eolicznych. Na obszarach wysoczyznowych na niewielk¹ skalê zachodzi³y procesy denudacyjne,

w wyniku których powsta³y niewielkie dolinki zawieszone.

Wydmy na poziomie wy¿szym mog³y zacz¹æ siê tworzyæ ju¿ u schy³ku fazy pomorskiej, ale

g³ówna faza wydmotwórcza przypad³a na dryas m³odszy (Nowaczyk, 1986). Doprowadzi³a ona do

powstania pól piasków eolicznych i licznych wydm. By³ to tak¿e okres, w którym zaczê³y powstawaæ

utwory organogeniczne tak charakterystyczne dla holocenu. Powszechne w pradolinie, na obszarze

tarasu zalewowego i nadzalewowych Warty s¹ œwiadectwem bujnego rozwoju i obumierania roœlin-

noœci. W tym samym czasie torfy powstawa³y w zag³êbieniach wytopiskowych na wysoczyŸnie.

W holocenie g³ówne znaczenie maj¹ procesy sedymentacji drobnoklastycznej osadów aluwialnych

w dolinie Warty i mniejszych rzek: Lubniewki, Postomii i Krzemiennej. W koñcowym okresie two-

rzenia siê systemów tarasowych na ich powierzchniach powsta³y pokrywy madowe. W obni¿eniach

bezodp³ywowych i okresowo przep³ywowych nadal rozwija³y siê torfowiska i osadza³y namu³y.

IV. PODSUMOWANIE

Arkusz Krzeszyce (426) wykonano zgodnie z za³o¿eniami projektu badañ geologicznych co po-

zwoli³o w sposób kompleksowy przedstawiæ obecny stan wiedzy geologicznej i charakterystykê mor-

fologiczn¹ badanego obszaru. Wyniki wierceñ kartograficznych i analiza materia³ów wiertniczych

pozwalaj¹ stwierdziæ, i¿ w pod³o¿u czwartorzêdu na znacznym obszarze opisywanego terenu wystêpuje

niezaanga¿owana tektonicznie seria utworów neogenu (miocenu œrodkowego wykszta³cona w postaci

29

piasków, i³ów i mu³ków z wêglem brunatnym) i paleogenu (oligocenu dolnego zbudowana z mu³ków

i piasków z wêglem brunatnym). Tylko w po³udniowej czêœci obszaru miejscami widoczne s¹ strefy

zaburzeñ glacitektonicznych, które mia³y miejsce podczas starych zlodowaceñ (po³udniowopolskich)

i w których bior¹ udzia³ tak¿e osady trzeciorzêdu (miocenu œrodkowego). Na podstawie analizy ist-

niej¹cych materia³ów geologicznych wydzielono utwory glacjalne z czterech zlodowaceñ rozdzielone

utworami wodnolodowcowymi i zastoiskowymi oraz rzecznymi. Wykonane badania geofizyczne,

potwierdzone wierceniami kartograficznymi, wykaza³y obecnoœæ g³êbokich obni¿eñ zwi¹zanych

z erozj¹ subglacjaln¹ i niewielkich wyniesiêñ wyraŸnie zaznaczaj¹cych siê w morfologii powierzchni

podczwartorzêdowej oraz szerokiej kopalnej doliny praWarty. Czêœæ tych dolin bêd¹cych przypusz-

czalnie rynnami subglacjalnymi wype³niaj¹, jak to wykaza³y badania litologiczno-petrograficzne,

utwory zlodowacenia Sanu 1. Deglacjacja podczas zlodowacenia Wis³y mia³a charakter arealny.

Stwierdzono równie¿, i¿ wysokie wyniesienia w po³udniowo-zachodniej czêœci kartowanego obszaru

nie s¹ morenami lecz kemami. Dalszych prac badawczych wymaga ustalenie genezy dolin wyciêtych

w pokrywie neogeñskiej i powi¹zania ich z ewentualn¹ przynale¿noœci¹ do systemu dolin rzecznych

odwadniaj¹cych przed zlodowaceniem obszar Ni¿u Polskiego. Nale¿a³oby równie¿ okreœliæ styl zaburzeñ

glacitektonicznych wystêpuj¹cych na arkusza.

Opracowano

w Dziale Kartografii Geologicznej

Przedsiêbiorstwa Geologicznego

we Wroc³awiu PROXIMA SA

Zak³ad Geologii Czwartorzêdu

Pañstwowego Instytutu Geologicznego

Wroc³aw, 2003 r.

LITERATURA

A u g u s t o w s k i B . , 1961 — Zarys geomorfologii Miêdzyrzecza Odrzañsko-Obrzañskiego. Pr. Kom. Geogr.-Geol.

Wydz. Mat.-Przyr. PTPN, 3, 2: 85 ss.

B a d u r a J . , P r z y b y l s k i B . , 2002 — Wielofazowy rozwój zaburzeñ glacitektonicznych na Dolnym Œl¹sku. Zesz.

Nauk. UZ, 129: 15–26.

B a r s c h O . , 1936 — Erläuterungen zu Blatt Kriescht und Konigswalde. Preussische Geologische Landesanstalt. Berlin.

B a r t k o w s k i T . , 1956 — Z zagadnieñ geomorfologicznych okolicy Miêdzyrzecza. Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach. Ser.

A, 3: 11–60.

B a r t k o w s k i T . , 1957 — Rozwój polodowcowej sieci hydrograficznej w Wielkopolsce œrodkowej. UAM Ser.

Geogr., 8, 1: 3–79.

B a r t k o w s k i T . , 1962 — Zale¿noœæ rzeŸby terenu od litologii i struktury pod³o¿a (na kilku przyk³adach z obszarów

zaburzeñ glacitektonicznych Polski Zachodniej). Spraw. Pozn. Tow. Przyj. Nauk. 1: 101–102.

30

B a r t k o w s k i T . , 1965 — O formach rozciêcia marginalnego i niektórych formach strefy marginalnej na Nizinie

Wielkopolskiej. Cz. 3. Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach. Ser. A, 15: 7–59.

B a r t k o w s k i T . , 1967 — O formach strefy marginalnej na Nizinie Wielkopolskiej. Pr. Kom. Geogr.-Geol. Wydz.

Mat.-Przyr. PTPN, 7, 1: 260 ss.

B a r t k o w s k i T . , 1969 — Deglacjacja strefowa deglacjacj¹ normaln¹ na obszarach ni¿owych (na wybranych

przyk³adach z Polski Zachodniej i Pó³nocnej). Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach. Ser. A, 23: 7–34.

B a r t k o w s k i T . , 1968 — Kemy na obszarze Niziny Wielkopolskiej a deglacjacja. Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach. Ser. A,

21: 7–77.

B a r t k o w s k i T . , 1970 — Wielkopolska i Œrodkowe Nadodrze. Wyd. Nauk.PWN, Warszawa.

B a r t k o w s k i T . , 1972 — Budowa wewnêtrzna form strefy marginalnej na obszarze ostatniego zlodowacenia na Ni¿u

Polskim. Pr. Kom. Geogr.-Geol. Wydz. Mat.-Przyr. PTPN, 13, 1: 27–66.

B ³ a s z y k T . , 1974 — Czwartorzêd Wielkopolski w œwietle nowych materia³ów. Czas. Geogr., 45, 3: 349–353.

B u b i e ñ A . , 1967 — Stosunki morfologiczne powiatu gorzowskiego. Spraw. Pozn. Tow. Przyj. Nauk.

C h o i ñ s k i A . , 1992 — Katalog jezior Polski. 3. Pojezierze Wielkopolsko-Kujawskie i jeziora na po³udnie od linii

zasiêgu zlodowacenia ba³tyckiego Wyd. Nauk. UAM w Poznaniu: 148 ss.

C i e œ l a E . , G i e n t k a D . , P e t e c k i Z . , S t a n i s z e w s k a B . , T w a r o g o w s k i J . , W y b r a n i e c S . ,

¯ ó ³ t o w s k i Z . , 1997 — Kompleksowa intetpretacja grawimetryczno-magnetyczna Polski Zachodniej. Centr.

Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

C i u k E . , 1953 — Zaburzenia glacitektoniczne utworów plejstoceñskich i trzeciorzêdowych niektórych wêglonoœnych

obszarów zachodniej i pó³nocnej Polski. Biul. Inst. Geol. (bez numeru): 39–52.

C i u k E . , 1955 — O zjawiskach glacitektonicznych w utworach plejstoceñskich i trzeciorzêdowych na obszarze

zachodniej i pó³nocnej Polski. Biul. Inst. Geol., 70: 107–131.

C i u k E . , 1970 — Schematy litostratygraficzne trzeciorzêdu Ni¿u Polskiego. Kwart. Geol., 14, 4: 769–771.

C i u k E . , 1974 — Schematy litostratygraficzne paleogenu Polski poza Karpatami i zapadliskiem przedkarpackim. Biul.

Inst. Geol., 281: 7–40.

C i u k E . , 1985 — Zarys budowy geologicznej i rozwoju deformacji glacjalnych utworów trzeciorzêdowych rejonu

Sieniawy Lubuskiej i jego otoczenia. Sympozjum Naukowe Glacitektoniki: 23–54. Zielona Góra.

C z e k a l s k a A . , 1961 — Budowa geologiczna Niziny Wielkopolskiej. Formacje przedtrzeciorzêdowe. Pr. Wydz. Biol.

i Nauk. O Ziemi UAM. Ser. Geol., 1: 55 ss.

D a d l e z R . , 1969 — Stratygrafia liasu w Polsce Zachodniej. Pr. Inst. Geol., 57: 92 ss.

D a d l e z R . , D e c z k o w s k i Z . , G a j e w s k a I . , K ³ o s o w s k i J . , M a r e k S . , S t o l a r c z y k J . , S t o l a r -

c z y k F . , 1980 — Mapa tektoniczna cechsztyñsko-mezozoicznego kompleksu strukturalnego na Ni¿u Polskim,

1:500 000, Inst. Geol., Warszawa.

D a d l e z R . , M a r e k S . , P o k o r s k i J . , 1998 — Atlas paleogeograficzny epikontynentalnego permu i mezozoiku

w Polsce. 1:2 500 000. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

D a d l e z R . , 2001 — Przekroje geologiczne przez bruzdê œrodkowopolsk¹. Pañstw. Inst. Geol. Warszawa.

D ¹ b r o w s k i A . , 1980 — System rowów trzeciorzêdowych w obrazie grawimetrycznym. Prz. Geol., 28, 3: 169–172.

D ¹ b r o w s k i S . , 1985 — Dolina kopalna z interglacja³u mazowieckiego w Wielkopolsce œrodkowej. Biul. Inst. Geol.,

348: 5–43.

31

D e c z k o w s k i Z . , B ³ a s z k i e w i c z A . , G a j e w s k a I . , G a w o r - B i e d o w a E . , K r a s s o w s k a A . ,

R a d l i c z K . , 1990 — Stratygrafia i wykszta³cenie litologiczne utworów pod³o¿a trzeciorzêdu z rejonu na zachód

od Sieniawy. W: Sprawozdanie z badañ z³o¿a wêgla brunatnego na zachód od Sieniawy. Centr. Arch. Geol. Pañstw.

Inst. Geol., Warszawa.

D e c z k o w s k i Z . , G a j e w s k a I . , 1977 — Charakterystyka starokimeryjskich i laramijskich struktur blokowych

monokliny przedsudeckiej. Kwart. Geol., 21, 3: 467–478.

D o b o s z T . , S k a w i ñ s k a - D o b o s z B . , 2002 — Realizacja projektu prac geologicznych dla opracowania arkuszy

Krzeszyce (426) i Sulêcin (464) Szczegó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 Opracowania specjalne.

Badania litologiczno-petrograficzne. Arch. Przeds. Geol. we Wroc³awiu PROXIMA SA, Wroc³aw.

D y j a c z y ñ s k i K . , W o l n y S . , 1978 — Rozwój facjalny i stratygrafia cechsztynu ze szczególnym uwzglêdnieniem

poziomów wêglanowych Z1 i Z2. W: Przew. L Zjazdu Pol. Tow. Geol. Zielona Góra: 133–149.

D y j o r S . , 1970 — Seria poznañska w Polsce Zachodniej. Kwart. Geol., 14, 4: 819–833.

D y j o r S . , 1974a — Oligocen ni¿owej czêœci Dolnego Œl¹ska i Ziemi Lubuskiej. Biul. Inst. Geol., 281: 119–134.

D y j o r S . , 1974b — Zaburzenia glacitektoniczne na obszarze Ziemi Lubuskiej. Sympozjum Nauk w Zielonej Górze.

Zesz. Nauk. Wy¿. Szko³y In¿. w Zielonej Górze: 71–90.

D y j o r S . , 1975 — Zaburzenia glacitektoniczne w Polsce Zachodniej. Mat. I Krajowego Symp.: „Wspó³czesne i neo-

tektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce”: 219–229. Wyd. Geol., Warszawa.

D y j o r S . , 1978 — Utwory kenozoiczne Ziemi Lubuskiej. W: Surowce mineralne Ziemi Lubuskiej. Wyd. Geol.,

Warszawa: 37–43.

D y j o r S . , 1985 — System kopalnych dolin Polski zachodniej i fazy jego rozwoju w pliocenie i eoplejstocenie. Konfe-

rencja: Plioceñska i eopleistoceñska sieæ rzeczna i zwi¹zane z ni¹ kompleksy osadów gruboklastycznych w Polsce.

UWroc., Wroc³aw.

D y j o r S . , 1987 — Systemy kopalnych dolin Polski Zachodniej i fazy ich rozwoju w m³odszym neogenie i eoplejstocenie.

W: Problemy m³odszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce (A. Jahn, S. Dyjor, red.), Mat. Konf.: 85–101. Ossolineum,

Wroc³aw.

D y j o r S . , P r u c K . , 1978 — Budowa geologiczna zaburzonej glacitektonicznie strefy Sieniawy. Acta Univ. Wratisl.

313 Pr. Geol.-Miner., 5: 255–289.

D y j o r S . , S a d o w s k a A . , 1986 — Próba korelacji wydzieleñ stratygraficznych i litostratygraficznych trzeciorzêdu

zachodniej czêœci Ni¿u Polskiego i œl¹skiej czêœci Paratetydy w nawi¹zaniu do projektu IGCP nr 25. Prz. Geol., 34,

7: 380–386.

D y j o r S . , W r ó b e l I . , 1978 — Rozwój formacji trzeciorzêdowej i czwartorzêdowej oraz surowce mineralne Ziemi

Lubuskiej. W: Przew. L Zjazdu Pol. Tow. Geol. Zielona Góra: 66–92.

E h l e r s J . , M e y e r K . D . , S t e p h a n H . J . , 1984 — Weichselian glaciatons of north-west Europe. Quaternary

Science Reviews. 3:1–40.

G a j e w s k a I . , 1964 — Ret, wapieñ muszlowy i kajper w zachodniej i œrodkowej czêœci monokliny przedsudeckiej.

Kwart. Geol., 8, 3: 598–607.

G a j e w s k a I . , 1978 — Stratygrafia, wykszta³cenie i tektonika mezozoiku Ziemi Lubuskiej. W: Przew. L Zjazdu Pol.

Tow. Geol. Zielona Gora: 156–162. Warszawa.

G a l o n R . , 1968 — Nowe fakty i zagadnienia dotycz¹ce genezy Pradoliny Noteci–Warty i dolin z ni¹ zwi¹zanych. Prz.

Geogr., 40, 2: 307–315.

32

G ó r e c k a T . , J u r o s z e k C . , K a r w o w s k i L . , K ³ a p c i ñ s k i J . , L o r e n c S . , M i e r z e j e w s k i M . ,

S a c h a n b i ñ s k i M . , Œ l u s a r c z y k S . , 1977 — Utwory skalne pod³o¿a permu zachodniej czêœci monokliny

przedsudeckiej i perykliny ¯ar oraz przyleg³ej czêœci bloku przedsudeckiego. Pr. Nauk. Inst. Górn. PWroc., 22,

Monografie, 9: 92 ss.

G r a n i c z n y M . , D o k t ó r S . , K u c h a r s k i R . , 1995 — Mapy liniowych elementów strukturalnych Polski

1:200 000 i 1:500 000 na podstawie kompleksowej analizy zdjêæ geofizycznych i teledetekcyjnych, ark. Gniezno.

Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

G r o c h o l s k i W . , 1991 — Budowa geologiczna przedkenozoicznego pod³o¿a Wielkopolski. W: Przew. LXII Zjazdu

Pol. Tow. Geol. Poznañ: 7–18.

G r o c h o l s k i W . , 1977 — Wybrane zagadnienia tektoniki pod³o¿a geologicznego Wielkopolski. W: Kierunki i metody

poszukiwañ bituminów w utworach permu na Ni¿u Polskim. Nauk.-Techn. Konf. Geol. Referaty, Zielona Góra:

J a s k o w i a k - S c h o e n e i c h o w a M . , 1981 — Sedymentacja i stratygrafia kredy górnej w pó³nocno-zachodniej

Polsce. Pr. Inst. Geol. 98: 91 ss.

J a s k o w i a k S c h o e n e i c h o w a M . , 1979 — Budowa geologiczna Niecki Szczeciñskiej i bloku Gorzowa. Pr. Inst.

Geol., 96: 178 ss.

J e z i o r s k i J . , 1989 — Zjawiska glacitektoniczne kszta³tuj¹ce pod³o¿e osadów czwartorzêdowych po³udniowo-za-

chodniej czêœci Ziemi Lubuskiej (na tle stratygrafii czwartorzêdu tego obszaru). W: Glacitectonic deformations of

Cainozoic. Sediments. VIth Glacitectonics Symposium. Zielona Góra: 65–80.

K a r n k o w s k i P . H . , 1980 — Paleotektonika pokrywy platformowej w Wielkopolsce. Prz. Geol., 28, 3: 146–151.

K a r n k o w s k i P . H . , R d z a n e k K . , 1982 — Uwagi o pod³o¿u permu w Wielkopolsce. Kwart. Geol., 26, 2:

327–340.

K a r n k o w s k i P . , T o m a s z e w s k i J . , ¯ o ³ n i e r c z u k P . , 1978 — Budowa geologiczna oraz surowce utworów

permu i mezozoiku Ziemi Lubuskiej i Legnicko-G³ogowskiego Okrêgu Miedziowego. W: Przew. L Zjazdu Pol. Tow.

Geol. Zielona Góra: 42–65.

K a r n k o w s k i P . , 1993 — Z³o¿a ropy naftowej i gazu ziemnego w Polsce. Ni¿ Polski: 214 ss., Geos AGH, Kraków.

K a s p r z a k L . , 1988 — Dyferencjacja mechanizmów formowania stref marginalnych faz leszczyñskiej i poznañskiej

ostatniego zlodowacenia na Nizinie Wielkopolskiej. Dok.Geogr. 5–6. Wyd. IG i PZ PAN, Zak³. Nauk. im. Ossoliñskich:

159 ss.

K a s p r z a k L . , K o z a r s k i S . , 1984 — Analiza facjalna osadów strefy marginalnej fazy poznañskiej ostatniego

zlodowacenia w œrodkowej Wielkopolsce. UAM Ser. Geogr., 29: 54 ss.

K l e s z c z T . , P a s i k J . , K r u k B . , 1972 — Niecka Szczeciñska i zewnêtrzna strefa Monokliny przedsudeckiej.

Arch. PBG Warszawa.

K l i m k o R . , 1973 — Morfogeneza zachodniej czêœci Miêdzyrzecza Warciañsko-Noteckiego. Bad. Fizjogr. nad Pol.

Zach. Ser. A, 26: 21–76.

K ³ a p c i ñ s k i J . , 1971 — Litologia, fauna, stratygrafia i paleogeografia permu monokliny przedsudeckiej. Geol. Su-

det., 5: 77–126.

K ³ a p c i ñ s k i J . , L o r e n c S . , 1984 — Zró¿nicowanie petrograficzne podpermskiego kompleksu ska³ osadowych

zachodniej czêœci monokliny przedsudeckiej i perykliny ¯ar. Acta Uniw. Wratisl., 529, Pr. Geol.-Miner., 9: 19–35.

K o n d r a c k i J . , 2000 — Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

33

K o w a l s k a A . , 1960 — Paleomorfologia powierzchni podplejstoceñskiej ni¿owej czêœci dorzecza Odry. Pañstw.

Wyd. Nauk.: 66 ss.

K o z a r s k i S . , 1963a — O póŸnoglacjalnym zaniku martwego lodu w Wielkopolsce Zachodniej. Bad. Fizjogr. nad Pol.

Zach. Ser. A, 11: 51–59.

K o z a r s k i S . , 1963b — Terasa pradolinna w Kotlinie Gorzowskiej. Spraw. Pozn. Tow. Przyj. Nauk. 3.

K o z a r s k i S . , 1965 — Zagadnienie drogi odp³ywu wód pradolinnych z zachodniej czêœci pradoliny Noteci-Warty.

Poznañ. Tow. Przyj. Nauk, Pr. Kom. Geogr.-Geol. Wydz. Mat.-Przyr. PTPN, 5, 1.

K o z a r s k i S . , 1981 — Stratygrafia i chronologia Vistulianu Niziny Wielkopolskiej, Geografia. 4. PWN Warszawa,

PAN Oddz. w Poznaniu.

K o z a r s k i S . , 1986 — Skale czasu a rytm zdarzeñ geomorfologicznych vistulianu na Ni¿u Polskim. Czas. Geogr., 57,

2: 247–270.

K o z a r s k i S . , 1988 — Litostratygrafia plenivistulianu Niziny Wielkopolskiej w granicach ostatniego zlodowacenia:

nowe dane i interpretacje. W: Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzêdowych. UAM w Poznaniu. Semi-

narium Nauk. 3–4 III 1988.

K o z a r s k i S . , 1991 — Litostratygrafia górnego plenivistulianu Niziny Wielkopolskiej w granicach ostatniego

zlodowacenia: nowe dane i interpretacja. W: Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzêdowych. UAM.

Ser. Geogr., 50: 471–496.

K o z a r s k i S . , 1995 — Deglacjacja pó³nocno-zachodniej Polski: warunki œrodowiska i transformacja geosystemu

(~20 KA-10 KA BP). Dok. Geogr. PAN, 1, Wroc³aw.

K o z a r s k i S . , K a s p r z a k L . , 1987 — Sedymentologiczne i geomorfologiczne podstawy analizy maksymalnego

zasiêgu ostatniego l¹dolodu w Wielkopolsce. Centr. Program Badañ Podstaw. Ewolucja œrodowiska geofizycznego

Polski. Sprawozd. za 1987r.

K o z a r s k i S . , R o t n i c k i K . , 1978 — Problemy póŸnowürmskiego i holoceñskiego rozwoju den dolinnych na Ni¿u

Polskim. Pr. Kom. Geogr.-Geol. Wydz. Mat.-Przyr. PTPN, 19: 57 ss.

K o z ³ o w s k a M . , 1982 — Stratygrafia plejstocenu i paleomorfologia Pojezierza Myœliborskiego oraz Równiny i Kotliny

Gorzowskiej. Biul. Inst. Geol., 337.

K o z ³ o w s k i S . ( r e d . ) , 1978 — Surowce mineralne Ziemi Lubuskiej. Inst.Geol. Warszawa. 213 ss.

K r a i ñ s k i A . , 1989 — Zaburzenia glacitektoniczne w zachodniej czêœci Ziemi Lubuskiej. W: VI Sympozjum Naukowe

Glacitektoniki: 175–191. Zielona Góra.

K r ó l J . , W i n n i c k i J . , 1999 — Projekt prac geologicznych dla opracowania arkuszy: Krzeszyce (426), Sulêcin

(464) SMGP 1:50 000. . Arch. Przeds. Geol. we Wroc³awiu PROXIMA SA, Wroc³aw.

K r ó l i k o w s k i C . , P e t e c k i Z . , 1995 — Atlas grawimetryczny Polski. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

K r y g o w s k i B . , 1948 — Morfologia dorzecza Odry. W: Monografia Odry. Inst. Zach.: 91–129. Poznañ.

K r y g o w s k i B . , 1961 — Geografia fizyczna Niziny Wielkopolskiej. W: Krygowski (red.), Geografia fizyczna Niziny

Wielkopolskiej, Geomorfologia, 1. Wydz. Mat.-Przyr. Pozn. Tow. Przyjació³ Nauk, Poznañ.

K r y g o w s k i B . , 1962a — Uwagi o niektórych typach zaburzeñ glacitektonicznych ni¿owej czêœci Polski zachodniej.

Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach. Ser. A, 9: 61–85.

K r y g o w s k i B . , 1962b — Rola glacitektoniki w rozwoju ni¿owej rzeŸby Polski Zachodniej. Czas. Geogr., 33,

3: 313–325.

34

K r y g o w s k i B . , 1967 — Wa¿niejsze problemy plejstocenu Polski Zachodniej. W: Czwartorzêd Polski: 167–205.

Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

K r y g o w s k i B . , 1972 — Nizina Wielkopolska. W: Geomorfologia Polski, 2. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

K r y g o w s k i B . , 1973 — Z wa¿niejszych badawczych zagadnieñ geologiczno-geomorfologicznych Ziemi Lubuskiej.

Pr. Lubus. Tow. Nauk., 13, 1: 5–24.

K r y g o w s k i B . , 1975 — Niektóre problemy morfodynamiki Niziny Wielkopolskiej. Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach. Ser.

A, 27: 89–156.

K u c h a r e w i c z J . , M i c h a l s k a E . , 1976 — Mapa geologiczna Polski. 1:200 000, ark. Œwiebodzin, wyd. B. Inst.

Geol., Warszawa.

K u z y n k ó w H . , M o r a s i e w i c z J . , B o l Z . , 1988 — Mapa hydrogeologiczna Polski 1:200 000, ark. Œwiebodzin.

Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

£ y c z e w s k a J . , 1958 — Stratygrafia paleogenu i neogenu Polski pó³nocnej. Kwart. Geol., 2, 1:127–155.

£ y c z e w s k a J . , 1964 — Deformacje utworów neogenu i plejstocenu Polski œrodkowej i zachodniej. Rocz. Pol. Tow.

Geol., 34, 1-2: 115–148.

M a r e k S . , P a j c h l o w a M . , ( r e d . ) , 1997 — Epikontynentalny perm i mezozoik w Polsce. Pr. Pañstw. Inst.

Geol., 153: 452 ss.

M i c h a l s k a E . , N i t k a B . , W i n n i c k i J . , 1976 — Mapa geologiczna Polski 1:200 000, arkusz Œwiebodzin,

wyd. B. Inst. Geol. Warszawa.

M o j s k i J . E . , 1968 — Zarys stratygrafii zlodowacenia pó³nocnopolskiego (ba³tyckiego) w pó³nocnej i œrodkowej czêœci

Polski. W: Ostatnie zlodowacenie skandynawskie w Polsce (Galon R., red). Pr. Inst. Geogr. PAN, 74: 37–57.

M ¿ y k S . , 2001 – Dokumentacja badañ geoelektrycznych. Temat: Szczegó³owa Mapa geologiczna Polski w skali

1:50 000 arkusz Krzeszyce (426). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

N o w a c z y k B . , 1976 — Geneza i rozwój wydm œródl¹dowych w zachodniej czêœci Pradoliny Warszawsko-Berliñ-

skiej w œwietle badañ struktury, uziarnienia i stratygrafii buduj¹cych je osadów. Pr. Kom. Geogr.-Geol. Wydz.

Mat.-Przyr. PTPN. 16.

N o w a c z y k B . , 1986 — Wiek wydm w Polsce, ich cechy granulometryczne i strukturalne a schemat cyrkulacji atmos-

ferycznej w póŸnym vistulianie i holocenie. UAM Ser. Geogr., 28: 245 ss.

N o w a c z y k B . , 1991 — Wiek i warunki sedymentacji sto¿ków nap³ywowych w zachodniej czêœci pradoliny

warszawsko-berliñskiej. UAM Ser. Geogr., 50: 153–178.

O b e r c J . , 1972 — Sudety i obszary przyleg³e. W: Budowa geologiczna Polski. 4, Tektonika. 2. Inst. Geol., Warszawa:

307 ss.

O b e r c J . , 1978 — Rozwój formacji i tektonika Ziemi Lubuskiej i Legnicko-G³ogowskiego Okrêgu Miedziowego ze

szczególnym uwzglêdnieniem utworów przedpermskich. W: Przew. L Zjazdu Pol. Tow. Geol. Zielona Góra: 18–41.

P i l a r c z y k L . , 1959 — Z badañ nad geomorfologi¹ okolic Gorzowa Wielkopolskiego. Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach.

Ser. A, 5: 97–107.

P i o t r o w s k i A . , 2000 — Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. S³oñsk.

Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

P i w o c k i M . , 1991 — Geologia trzeciorzêdowych z³ó¿ wêgla brunatnego w rowach tektonicznych. W: Przew. LXII

Zjazdu Pol. Tow. Geol. Poznañ: 19–23.

35

P i w o c k i M . , 1992 — Zasiêg i korelacja g³ównych grup trzeciorzêdowych pok³adów wêgla brunatnego na platformowym

obszarze Polski. Prz. Geol., 40, 5: 281–286.

P i w o c k i M . , Z i e m b i ñ s k a - T w o r z y d ³ o M . , 1995 — Litostratygrafia i poziomy sporowo-py³kowe neogenu

na Ni¿u Polskim. Prz. Geol., 43, 11: 916–927.

P o ¿ a r y s k i W . , 1974 — Podzia³ obszaru Polski na jednostki tektoniczne. W: Budowa geologiczna Polski. 4, Tektonika, 1.

Inst. Geol., Warszawa.

R a c z y ñ s k a A . , 1967 — Stratygrafia i sedymentacja osadów kredy dolnej w Polsce Zachodniej. Biul. Inst. Geol., 210.

S i l i w o ñ c z u k Z . , 1974 — Perpektywy wystêpowania kruszywa naturalnego w pradolinie toruñsko-eberswaldzkiej

(Noteci-Warty). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

S k o c z y l a s J . , 1979 — Badania m³odopaleozoicznych piaskowców pod³o¿a geologicznego Wielkopolski. W: Od

czwartorzêdu do prekambru. UAM Ser. Geol., 9: 89–108.

S k o m p s k i S . , 1981 — Stratygrafia osadów czwartorzêdowych Ziemi Lubuskiej. Biul. Inst. Geol., 321: 151–163.

S o c h a n F . , 2000 — Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Gorzów Wielko-

polski. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

S o k o ³ o w s k i J . , 1966 — Tektonika i charakterystyka strukturalno-z³o¿owa obszaru przedsudeckiego (czêœæ II). Prz.

Geol., 14, 6: 258–264.

S o k o ³ o w s k i J . , 1967 — Charakterystyka geologiczna i strukturalna obszaru przedsudeckiego. Geol. Sudet., 3: 297–367.

S o k o ³ o w s k i J . ( r e d . ) , 1970 — Mapa strukturalno-geologiczna bez utworów kenozoiku. W: Ropo- i gazonoœnoœæ

obszaru przedsudeckiego na tle budowy geologicznej. 3. Atlas geostrukturalny i naftowy 1:200 000. Inst. Geol., Warszawa.

S o k o ³ o w s k i J . , 1974 — Obszar przedsudecki. W: Budowa geologiczna Polski. 4. Tektonika. 1. Ni¿ Polski. Wyd.

Geol., Warszawa.

S t a n i s ³ a w c z y k J . , 1975 — Budowa geologiczna pradoliny warszawsko-berliñskiej w obrêbie województwa zielo-

nogórskiego. Zesz. Nauk. Wy¿. Szko³y In¿. w Zielonej Górze, 29, 6.

S t a n k o w s k i W . , 1963 — RzeŸba eoliczna Polski pó³nocno-zachodniej na podstawie wybranych obszarów. Pr. Kom.

Geogr.-Geol. Wydz. Mat.-Przyr. PTPN, 4, 1, Poznañ: 146 ss.

S y l w e s t r z a k J . , 1978 — Rozwój sieci dolinnej na Pomorzu pod koniec plejstocenu. Gdañ. Tow. Nauk., Ossolineum,

Wroc³aw: 161 ss.

T o m a s z e w s k i J . , 1962 — Problemy stratygrafii monokliny przedsudeckiej. Rudy i Metale Nie¿elazne, 7, 12:

547–551.

T r e l a W . , 2000 — Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Bledzew. Centr.

Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

U r b a ñ s k i K . , 2002 — Deformacje glacitektoniczne na Ziemi Lubuskiej. Zesz. Nauk. UZ, 129, 37: 169–172.

W a l k i e w i c z Z . , 1968 — Sedymentacja oligocenu i miocenu w okolicach Poznania. Pr. Kom. Geogr.-Geol. Wydz.

Mat.-Przyr. Pozn. Tow. Przyj. Nauk., 7, 3: 103 ss.

W a l k i e w i c z Z . , 1979 — Trzeciorzêd w przekroju równole¿nikowym œrodkowej Wielkopolski. W: Od czwartorzêdu

do prekambru. UAM Ser. Geol., 9: 29–40.

W a l k i e w i c z Z . , 1984 — Trzeciorzêd na obszarze Wielkopolski. UAM Ser. Geol., 10: 96 ss.

W a n a t B . , 2002 — Realizacja projektu prac geologicznych dla opracowania arkusza: Krzeszyce (426) Szczegó³owej

mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 (opracowanie specjalne). Badania palinologiczne. Arch. Przeds. Geol. we

Wroc³awiu PROXIMA SA, Wroc³aw.

36

W i n n i c k i J . , 1977 — Objaœnienia do Mapy geologicznej Polski 1:200 000, ark. Œwiebodzin. Inst. Geol., Warszawa.

W i n n i c k i J . , 2003 — Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Sulêcin. Arch.

Przeds. Geol. we Wroc³awiu PROXIMA SA, Wroc³aw.

Z d u n e k T . , 1978 — Budowa geologiczna staroczwartorzêdowej kopalnej doliny Odry miêdzy Kargow¹ i Gorzowem

Wlkp. W: Przew. L Zjazdu Pol. Tow. Geol. Zielona Góra: 290–292..

¯ y n d a S . , 1961 — Morfologia po³udniowo-zachodniej czêœci Wysoczyzny Lubuskiej. Streszczenie referatów i prze-

wodnik wycieczkowy Zjazdu Regionalnego PTG w Zielonej Górze 26-28.06.1961, Poznañ.

¯ y n d a S . , 1967 — Geomorfologia przedpola moreny czo³owej stadia³u poznañskiego na obszarze wysoczyzny Lubuskiej.

Pr. Kom. Geogr.-Geol. Wydz. Mat.-Przyr. PTPN, 8, 1: 191 ss.

¯ y n d a S . , 1978 — Geomorfologia Wysoczyzny Lubuskiej. Przew. L Zjazdu Pol. Tow. Geol. Zielona Góra: 286–290.

37

KRZESZYCE

Trzebów

Rudna

Rogi

Ko³czyn

Œwierkocin

Rudnica

P³onica

Miechów

Lubniewice

Jez.

Lubnie

wsko

Jez. Lubi¹¿

Jez. Jarnatowskie

Warta

Krzem

ienna

Postomia

Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000Ark. Krzeszyce (426)

Tablica I

SZKIC GEOMORFOLOGICZNY

Skala 1:100 000

� Copyright by Ministerstwo Œrodowiskaand Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2004

Opracowa³: M. MULTAN

Formy lodowcowe

Formy wodnolodowcowe

Formy eoliczne

Formy rzeczne

Formy denudacyjne

Formy utworzone przez roœlinnoœæ

Formy antropogeniczne

Wysoczyzna morenowa falista

a) akumulacyjne

b) przewa¿nie spiêtrzone

Moreny czo³owe:

Równiny sandrowe i wodnolodowcowe w ogólnoœci

Kemy, plateau kemowe

Tarasy pradolinne (numeracja rzymska: I, II)

Rynny subglacjalne

Progi w dnach rynien

Doliny wód roztopowych

Zag³êbienia powsta³e po martwym lodzie

Wydmy

Równiny piasków przewianych

Zag³êbienia deflacyjne

Dna dolin rzecznych i równin deltowych

Tarasy akumulacyjne w dolinach rzecznych(numeracja rzymska: I, II, III)

Starorzecza:

a) œwie¿e (zawodnione)

b) suche

Krawêdzie tarasów

D³ugie stoki

Drobne zag³êbienia o ró¿nej genezie

Równiny torfowe

Wa³y przeciwpowodziowe

Kana³y

IIIIII

0 1 2 3 4 5 km

15 15'o

15 15'o

15 00'o

15 00'o

5240'

o5240'

o

5230'

o 5230'

o

I II

s

Ko³czynRudnica

P³onica

Maszków

Jarnatów

Miechów

LubniewiceJ. Lubi¹¿

KRZESZYCE

Trzebosz M2

M2

M2

M2

M2

M1

M1

M1

M1

Ol1

Ol1

J.Lubnie

wsk

o

M +16,02 M +59,42

44

M +50,52

Warta

Ol -94,01

B

A

+6,2

Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000Ark. Krzeszyce (426)

Tablica II

SZKIC GEOLOGICZNY ODKRYTY

Skala 1:100 000

� Copyright by Ministerstwo Œrodowiskaand Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2004

Opracowa³: M. MULTAN

+60

AB

TR

ZE

CIO

RZ

ÊD

NE

OG

EN

PALEOGEN

0 1 2 3 4 5 km

Mu³ki i piaski z wêglem brunatnym

Mu³ki i i³y

Piaski, i³y i wêglem brunatnymmu³ki z

Izohipsy stropu utworów podczwartorzêdowych w metrach

Granice geologiczne

Krawêdzie

Granica obszaru intensywnych zaburzeñ glacitektonicznych

Wybrane otwory wiertnicze z numeracj¹ wed³ug mapy geologicznejosi¹gaj¹ce utwory pod³o¿a trzeciorzêdowego, symbol oznacza wiek:M — miocen œrodkowy, M — miocen dolny, Ol — oligocen dolny,liczba oznacza wysokoœæ stropu w m n.p.m.

2 1 1

Wybrane otwory wiertnicze z numeracj¹ wed³ug mapy geologicznejzakoñczone w utworach czwartorzêdowych; liczba oznaczag³êbokoœæ dna otworu w m n.p.m.

Linia przekroju geologicznego na mapie geologicznej

MIOCENDOLNY

OLIGOCENDOLNY

MIOCENŒRODKOWY

MIOCEN

OLIGOCEN

15 00'o

15 00'o

5240'

o

5230'

o

15 15'o

5240'

o

15 15'o

5230'

o

M +59,42

44

43

+6,2

M2

M1

Ol1