OBRAZOVNI PROGRAM - cso.edu.me CSOa/Obrazovni programi/Obrazovni... · hemijske veze u jedinjenju - Razlikuje molekulske orbitale - Razlikuje tipove hibridizacije - Grafički prikazje

OBRAZOVNI PROGRAM

HEMIJSKO-TEHNOLOŠKI TEHNIČAR

2

SADRŽAJ OPŠTI DIO .................................................................................................. 3 1. NAZIV PROGRAMA: HEMIJSKO-TEHNOLOŠKI TEHNIČAR ........................................ 3 2. NASTAVNI PLAN ....................................................................................... 3 POSEBNI DIO ............................................................................................... 6 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ..................................................................... 6 1.2. STRUČNO TEORIJSKI PREDMETI .................................................................. 7 1.2.1. OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA ................................................................ 7 1.2.2. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA ....................................... 15 1.2.3. ANALITIČKA HEMIJA ........................................................................... 21 1.2.4. ORGANSKA HEMIJA ............................................................................ 32 1.2.5. ELEKTROTEHNIKA .............................................................................. 45 1.2.6. PREDUZETNIŠTVO .............................................................................. 49 1.2.7. FIZIČKA HEMIJA ................................................................................ 55 1.2.8. NEORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA ................................................... 72 1.2.9. TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI ....................................................... 79 1.2.10. AUTOMATSKA KONTROLA PROCESA ...................................................... 94 1.2.11. ORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA ..................................................... 99 1.3. PRAKTIČNA NASTAVA .......................................................................... 107 1.4. IZBORNI PREDMETI ............................................................................. 126 1.4.1. HEMIJSKI RAČUN ............................................................................. 126 1.4.2. EKOLOGIJA .................................................................................... 130 1.4.3. BIOHEMIJA ..................................................................................... 139 1.4.4. TEHNOLOGIJA PREMAZNIH SREDSTAVA ................................................. 147 1.4.5. PREHRAMBENA TEHNOLOGIJA ............................................................. 152 1.4.6. MIKROBIOLOGIJA ............................................................................. 158 2. ISPITNI KATALOZI ................................................................................. 166 2.1. FIZIČKA HEMIJA ................................................................................. 166 2.2. TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI ........................................................ 168 2.3. STRUČNI RAD .................................................................................... 170 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA UCENIKA.......................... 171 4. USLOVI ZA ZAVRŠETAK OBRAZOVANJA ....................................................... 171 5. NAČIN PRILAGOÐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ........ 172 6. NAČIN PRILAGOÐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH .................... 172 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ........................ 172 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOÐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ............................ 174 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE .................. 174 9. SLOBODNE AKTIVNOSTI .......................................................................... 174 10. PROFESIONALNA PRAKSA ...................................................................... 175

3

OPŠTI DIO 1.Naziv programa: HEMIJSKO - TEHNOLOŠKI TEHNIČAR 2.Nastavni plan

Redni broj

Nastavni predmeti - grupe predmeta

I II III IV Ukupno

sed. god. sed. god. sed. god. sed god. A Opšteobrazovni predmeti

1. Maternji jezik i književnost 3 108 3 108 3 108 3 99 423

2. Matematika 3 108 3 108 3 108 3 99 423 3. Strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282 4. Informatika 2 72 72 5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 72 2 66 282 Društvena grupa predmeta

1. Istorija 2 72 2 72 144 2. Sociologija 2 72 72 3. Psihologija 2 72 72 Prirodna grupa predmeta

1. Fizika 2 72 72

2. Biologija sa ekologijom 2 72 72

3. Geografija 2 72 72

UKUPNO A 20 720 14 504 12 432 10 330 1986 B Stručno - teorijski predmeti

1. Opšta i neorganska hemija 4 144 144

2. Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

2 72 72

3. Analitička hemija 2 72 72 4. Organska hemija 6 216 216 5. Elektrotehnika 1 36 36 6. Preduzetništvo 2 72 72 7. Fizička hemija 4 144 4 132 276

8. Neorganska hemijska tehnologija

3 108 108

9. Tehnološke operacije i uređaji 4 144 4 132 276

10. Automatska kontrola procesa 2 66 66

11. Organska hemijska tehnologija 3 99 99

UKUPNO B 6 216 11 396 11 396 13 429 1437 C Praktična nastava 3 108 4 144 4 144 4 132 528 D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 36 1 33 141 E Izborna nastava 2 72 2 72 4 144 4 132 420

1. Drugi strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 2. Hemijski račun 2 72 72 3. Ekologija 2 72 72 4. Biohemija 2 72 72

4

Redni broj

Nastavni predmeti - grupe predmeta

I II III IV Ukupno

sed. god. sed. god. sed. god. sed god. 5. Mikrobiologija 2 72 72

6. Tehnologija premaznih sredstava 2 72 72

7. Prehrambena tehnologija 2 72 72

F Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 10 dana 30 dana G Sedmični broj časova 32 1152 32 1152 32 1152 32 1056 4512 H Broj radnih sedmica 36 36 36 33 141

Ukupno (A + B + C + D + E) = 4.512 3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa Opšti ciljevi obrazovanja i vaspitanja u četvorogodišnjem stručnom obrazovanju omogućavaju učenicima da: - razviju sposobnosti i vještine za kavalitetan rad u zanimanju; - razviju uspješnu karijeru u zanimanju; - osposobe se za kritičko vrednovanje i odgovorno djelovanje na svom radnom

mjestu; - racionalno koriste energiju, materijal, vrijeme i opremu; - posjeduju znanja iz informatike, automatizacije i računske obrade podataka; - posjeduju znanja o vrstama, strukturi i svojstvima sirovina koje se upotrebljavaju

u hemijskoj industriji; - sastavljaju režime i vode tehnološki proces u hemijskoj industriji, - rukuju i održavaju mašine i aparate u hemijsko-tehnološkom procesu; - pripremaju izvještaje o proizvodnji i kalkulacije; - posjeduju znanje za adekvatno skladištenje sirovina i gotovih proizvoda; - poštuju standarde kvaliteta u svom zanimanju i vrše kontrolu procesa; - razviju pravilan odnos prema saradnicima, strankama i okolini; - upoznaju se sa pojmom tržišta i poslovanja; - razviju znanja i vještine za vođenje grupe, komunikaciju sa saradnicima pri radu i

rješavanju problema, motivišu saradnike; - razviju ekološku svijest i upoznaju propise o zaštiti na radu i zaštiti okoline i

važnosti njihovog dosljednog poštovanja; - unaprijede svoje radne sposobnosti, samostalno usavršavaju svoje znanje i

sposobnosti na principu cjeloživotnog učenja. 4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih U srednju stručnu školu u četvorogodišnjem trajanju mogu se upisati lica koja su: - završila osnovnu školu ili - završila dvogodišnju stručnu školu. U redovno obrazovanje mogu se uključiti lica koja nijesu starija od 17 godina, izuzetno lica do18 godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole. Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih. 5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje po obrazovnom programu Hemijsko-tehnološki tehničar traje četiri

godine. 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici prelaze u viši razred ako su iz svih predmeta u

toku tekuće školske godine postigli pozitivnu ocjenu i realizovali profesionalnu praksu.

5

- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključiti u odgovarajući razred, u zavisnosti od vrste programa prethodnog obrazovanja, uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.

- Lica koja su završila prvi razred po obrazovnom programu Izrađivač hemijskih proizvoda, mogu se, uz diferencijalne ispite, upisati u drugi razred obrazovnog programa Hemijsko-tehnološki tehničar.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa odgovarajućim pravilnikom, planom i programom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle, koji donosi nadležna institucija.

7. Nivo obrazovanja koje se stiče - Srednje stručno obrazovanje u trajanju od četiri godine –

HEMIJSKO -TEHNOLOŠKI TEHNIČAR.

6

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. DRUŠTVENA GRUPA PREDMETA 1.1.5. INFORMATIKA 1.1.6. PRIRODNA GRUPA PREDMETA 1.1.7. FIZIČKO VASPITANJE

7

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA 1. Naziv predmeta: OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred Vrste nastave

Ukupno Teorija Vježbe Praktična

nastava I 144 144 II III IV

Ukupno 144 144 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Povezuju tematske cjeline sa sadržajima već obrađenim tokom prethodnog

školovanja; - Produbljuju stečena znanja o neorganskim jedinjenjima kroz različite aktivnosti

koje - Uključuju časove diskusije; - Upoznaju ulogu i značaj neorganske hemije u svakodnevnom životu; - Razvijaju sposobnost hemijskog izražavanja; - Razvijaju smisao za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost; - Stiču znanja o uticaju hemije i hemijske industrije na život; - Razvijaju navike koje će doprinositi unapređivanju i zaštiti životne i radne

sredine; - Razvijaju sposobnosti za eksperimentalni rad, posmatranje, uočavanje i

zaključivanje; - Razvijaju stvaralačku maštu, analitičko mišljenje, objektivnost i formiraju

pravilan odnos prema radu; - Ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

8

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski

Ciljevi Preporuke za

izvođenje nastave učenik učenik učenik

Osnovni zakoni i pojmovi u hemiji - Poznaje mjesto

hemije u sistemu prirodnih nauka

- Definiše osnovne zakone u hemiji: Lavoazjeov, Prustov, Daltonov i Avogadrov

- Definiše pojam hemijskog simbola, formule i jednačine

- Definiše relativnu atomsku i molekulsku masu

- Definiše mol, molarnu masu i molarnu zapreminu

- Interpretira značaj hemije kao prirodne nauke

- Rješava računske zadatke primjenom osnovnih hemijskih zakona

- Čita hemijske simbole elemenata iz periodnog sistema elemenata

- Pravilno piše hemijske formule (molekulske, empirijske, strukturne)

- Čita relativnu atomsku masu iz periodnog sistema elemenata i izračunava relativnu molekulsku masu

- Izračunava mol, molarnu masu i molarnu zapreminu

- Razvija interesovanje prema prirodnim naukama

Stehiometrijski proračun - Razumije

stehiometrijski proračun

- Računa procenat elemenata u jedinjenjima na osnovu molekulske formule

- Izračunava masu, broj mola i zapreminu reaktanata i produkata na osnovu hemijske jednačine

Struktura atoma - Poznaje pojmove:

elementarne čestice, atom i izotopi

- Definiše energetski nivo, energetski podnivo i atomsku orbitalu

- Razlikuje redni i maseni broj elementa

- Određuje broj elementarnih čestica u atomu elementa na osnovu rednog i

- Razvija analitičko mišljenje

- Crta periodni sistem elemenata

9




- Razumije princip izgradnje elektronskog omotača i periodnog sistema elemenata

masenog broja - Razlikuje atomske

orbitale - Popunjava orbitale

u skladu sa Paulijevim principom i Hundovim pravilom

- Piše elektronsku konfiguraciju elemenata i određuje položaj elementa u periodnom sistemu

Tipovi hemijskih veza - Definiše energiju

jonizacije, afinitet prema elektronu i elektro-negativnost

- Objašnjava jonsku, kovalentnu i vodoničnu vezu

- Definiše molekulske orbitale i Diplolni momenat

- Objašnjava geometrijski oblik molekula i hibridizaciju

- Interpretira razloge spajanja atoma

- Razlikuje tipove hemijskih veza

- Određuje tip hemijske veze u jedinjenju

- Razlikuje molekulske orbitale

- Razlikuje tipove hibridizacije

- Grafički prikazje tipove hemijskih veza i sp3, sp2 i sp hibridi-zaciju na primjeru C-atoma

Hemijske reakcije - Pojašnjava uslove

nastanka hemijskih reakcija

- Objašnjava primjenu postupnog sastavljanja jednačine hemijske reakcije

- Poznaje tipove hemijskih reakcija (analiza, sinteza, oksido-redukcija, termohemijske reakcije)

- Definiše pojavu toplotnih efekata

- Definiše povratne i nepovratne reakcije

- Definiše hemijsku

- Identifikuje uslove za nastanak hemijske reakcije

- Razlikuje egzotermne i endotermne hemijske reakcije

- Analizira uticaj različitih faktora na brzinu hemijske reakcije (koncentracija, temperatura, katalizator)

- Izračunava brzinu hemijske reakcije i konstantu ravnoteže

- Uočava značaj katalizatora u laboratoriji,


Referat: - Izrada šematskog

prikaza za sudar čestica

10




ravnotežu i konstantu ravnoteže

- Definiše brzinu hemijske reakcije

- Objašnjava uticaj različitih faktora na brzinu hemijske reakcije

industriji i živim organizmima

- Razlikuje povratne i nepovratne hemijske reakcije

Rastvori - Definiše pojmove:

rastvor, rastvarač, rastvorljiva supstanca i rastvorljivost

- Poznaje vrste rastvora

- Objašnjava kvantitativni sastav rastvora

- Definiše elektrolite, elektrolitičku disocijaciju i stepen disocijacije

- Razlikuje svojstva pravih i koloidnih rastvora

- Izračunava maseni udio, masenu i količinsku koncentraciju rastvora

- Razlikuje jake i slabe elektrolite na osnovu stepena disocijacije

- Uočava važnost rastvora u svakodnevnom životu

Vrste neorganskih jedinjenja - Definiše okside,

kiseline, baze i soli - Poznaje hemijske

osobine oksida, kiselina, baza i soli

- Razumije protolitičku teoriju kiselina i baza

- Objašnjava hidrolizu soli

- Objašnjava oksido-redukcione procese

- Objašnjava proces elektrolize

- Definiše jonski proizvod vode i ph

- Razlikuje okside, kiseline, baze i soli

- Analizira reakcije oksida nemetala i oksida metala sa vodom

- Analizira reakcije kiselina i baza

- Analizira reakcije hidrolize soli

- Razlikuje procese oksidacije i redukcije

- Određuje oksidacioni broj na primjerima

- Određuje oksidaciono i redukciono sredstvo

- Razlikuje katodne i anodne reakcije

- Izračunava ph i poh rastvora

Referat: - Primjena

elektroliti-čkih procesa u industriji

11




Vodonik i kiseonik - Poznaje osobine i

postupke dobijanja vodonika

- Poznaje izotope vodonika

- Poznaje osobine i postupke dobijanja kiseonika

- Objašnjava zaštitnu ulogu ozona i nastanak ozonske rupe

- Navodi primjenu vodonika i kiseonika

- Analizira postupke dobijanja vodonika

- Analizira postupke dobijanja kiseonika

- Uočava značaj vodonika i kiseonika

Metali - Definiše pojam

metala - Navodi osobine

metala - Navodi primjenu

metala

- Upoređuje metale prema osnovnim karakteristikama

- Uočava značaj metala u industriji

I grupa periodnog sistema elemenata - Nabraja elemente I

grupe (alkalni metali) i poznaje njihove osobine

- Navodi najvažnija jedinjenja alkalnih metala i postupke njihovog dobijanja

- Upoređuje osobine alkalnih metala

- Analizira postupke dobijanja jedinjenja alkalnih metala (natrijuma i kalijuma)

- Uočava značaj i primjenu alkalnih metala

- Razvija sistematičnost

II grupa periodnog sistema elemenata - Nabraja elemente

II grupe (zemnoalkalni metali) i poznaje njihove osobine

- Navodi najvažnija jedinjenja zemnoalkalnih metala i postupke njihovog dobijanja

- Upoređuje osobine zemnoalkalnih metala

- Analizira postupke dobijanja jedinjenja zemnoalkalnih metala (kalcijuma i magnezijuma)

- Uočava značaj i primjenu zemnoalkalnih metala

III grupa periodnog sistema elemenata - Poznaje osobine - Upoređuje osobine

12




elemenata III grupe - Navodi najvažnija

jedinjenja aluminijuma i postupke njihovog dobijanja

elemenata III grupe - Analizira proces

dobijanja aluminijuma i jedinjenja aluminijuma

- Uočava značaj i primjenu aluminijuma

IV grupa periodnog sistema elemenata - Nabraja elemente

IV grupe i poznaje njihove osobine

- Navodi najvažnija jedinjenja elemenata IV grupe i postupke njihovog dobijanja

- Upoređuje osobine elemenata IV grupe

- Analizira postupke dobijanja elemenata i jedinjenja elemenata IV grupe (ugljenik, silicijum, olovo, kalaj, antimon)

- Uočava značaj i primjenu elemenata IV grupe

V grupa periodnog sistema elemenata - Nabraja elemente

V grupe i poznaje njihove osobine

- Navodi najvažnija jedinjenja elenmenata V grupe i postupke njihovog dobijanja

- Upoređuje osobine elemenata V grupe

- Analizira postupke dobijanja elemenata i jedinjenja elemenata V grupe (azot i fosfor)

- Uočava značaj i primjenu elemenata V grupe

VI grupa periodnog sistema elemenata - Nabraja elemente

VI grupe i poznaje njihove osobine

- Navodi najvažnija jedinjenja VI grupe i postupke njihovog dobijanja

- Upoređuje osobine elemenata VI grupe

- Analizira postupke dobijanja elemenata i jedinjenja elemenata VI grupe (sumpor)

- Uočava značaj i primjenu elemenata VI grupe

Referat: - Oksidi sumpora kao

zagađivači

VII grupa periodnog sistema elemenata - Nabraja elemente

VII grupe (halogeni elementi) i poznaje

- Upoređuje osobine halogenih elemenata

Referat: - Osobine halogenih

elemenata

13




njihove osobine - Upoznaje osobine i

značaj oksi kiselina hlora

- Analizira postupke dobijanje hlora i hlornih jedinjenja (halogenovodonik i oksi kiseline)

- Uočava značaj i primjenu halogenih elemenata

Prelazni metali - Poznaje opšte

karakteristike prelaznih metala

- Upoređuje osobine prelaznih metala

- Uočava značaj i primjenu prelaznih metala

Referat: - Dobijanje čelika u

visokoj peći

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Isaković, G., Lukić, Lj., Isaković, M., Panajotović, N.: Opšta i neorganska hemija

za prvi razred srednje škole, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 2003. - Đukić, S., Nikolajević, R., Šurjanović, M.: Opšta hemija za prvi razred srednje

škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Jovetić, M.: Neorganska hemija za prvi i drugi razred srednje škole, Zavod za

izdavanje udžbenika, Novi Sad, 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V

sredstvima, grafoskopom i dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi učenika

(testovi,referati) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Nastavnik: profesor hemije, diplomirani inženjer neorganske tehnologije,

diplomirani inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije.

- Stručni saradnik: hemijsko-tehnološki tehničar/hemijsko-tehnološka tehničarka, hemijski laborant.

14

9. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja

- Struktura atoma - Fizika - Borov model atoma i talasno mehanički model atoma

- Hemijske reakcije, rastvori

- Analitička hemija - Kvalitativna i kvantitativna analiza

- Neorganska jedinjenja - Neorganska tehnologija - Dobijanje kiselina, baza i soli

15

1.2.2. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA 1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA




nastava I 48 24 72 II III IV

Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Stiču znanja o pravilima, standardima i simbolima koji se upotrebljavaju u

tehničkom - Crtanju; - Stiču osnovna znanja potrebna za crtanje i čitanje tehničkih crteža; - Stiču osnovna znanja iz nacrtne geometrije; - Stiču osnovna znanja o osnovnim mašinskim elementima; - Stiču osnovna znanja o pravilnom izboru materijala; - Razvijaju smisao za tačnost, preciznost, estetiku i urednost u rješavanju radnih

zadataka i - Stvaraju navike za planski, organizovani i samostalni rad; - Ovladaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

16



ciljevi Preporuke za


Osnovi tehničkog crtanja - Definiše značaj

tehničkog crtanja - Poznaje materijal i

pribor za tehničko crtanje, kao i formate i opremu tehničkih crteža

- Zna elemente zaglavlja i sastavnice

- Upoznaje tehniku izrade jednostavnih crteža

- Razlikuje tehnički crtež od drugih crteža, skica, slika i fotografija

- Izvlači osnovne i kotne linije, šrafira, ispisuje zaglavlje i pozicione oznake elemenata

- Ispisuje tehničko pismo

- Skicira jednostavne elemente

- Razvija preciznost i tačnost

Vježba: - Tehničko pismo

Nacrtna geometrija - Definiše pojam i

vrste projekcija - Definiše pojmove

kvadranta i oktanta - Objašnjava

ortogonalnu projekciju

- Razumije ortogonalnu projekciju tačke, prave i duži na tri ravni

- Opisuje ravan i specijalne položaje ravni

- Objašnjava centralnu projekciju

- Upoznaje aksonometrijsko projekciranje

- Analizira načine prikazivanja predmeta na crtežu

- Razlikuje vrste projekciranja

- Crta projekciju tačke na jednu, dvije i tri ravni

- Crta projekciju prave i duži u opštem i specijalnom položaju

- Crta projekcije osnovnih geometrijskih likova u opštem i specijalnom položaju (kvadrat, pravougaonik, trougao)

- Crta projekcije osnovnih geometrijskih tijela u opštem i specijalnom položaju

- Crta u izometriji jednostavne elemente na osnovu ortogonalnih projekcija

- Razvija analitičnost

Vježba: - Projekcije tijela - Crtanje tijela u

izometriji na osnovu projekcija

- Crtanje projekcija na osnovu izometrijskog izgleda

17




- Uočava prednosti i nedostatke pojedinih načina prikazivanja tijela

Tehničko crtanje - Objašnjava

prikazivanje predmeta na crtežu

- Navodi vrste pogleda

- Obrazlaže presjeke i uprošćenja pri crtanju

- Definiše pojam tolerancije, položaja, oblika i veličine tolerantnog polja

- Poznaje radionički i sklopni crtež

- Razumije pojam kvaliteta površine i zna način označavanja stanja površine

- Opisuje kotiranje i elemente kotiranja

- Razumije skiciranje i čitanje tehničkih crteža

- Izrađuje tehničke crteže predmeta sa presjecima i detaljima

- Izrađuje uprošćene tehničke crteže

- Piše tolerancije dužina, oblika i položaja

- Crta radionički crtež jednostavnog mašinskog dijela i upisuje podatke neophodne za njegovu izradu

- Analizira i čita tehnički crtež

- Razvija osjećaj sigurnosti u radu

Vježba: - Prikazi-vanje

predmeta na crtežu - Kotiranje

tolerisanih dimenzija

- Izrada radioničkog crteža

Veze i spojevi mašinskih elemenata - Definiše pojam i

podjelu mašinskih elemenata

- Navodi nerazdvojive spojeve: zakovani, zavareni, lemljeni i lijepljeni spojevi

- Opisuje postupak pripreme limova za zakivanje i način zakivanja, kao i materijal za zakivke

- Poznaje osobine zavarenih, zalemljenih i lijepljenih spojeva

- Navodi razdvojive spojeve: klinove,

- Razlikuje nerazdvojive od razdvojivih veza mašinskih elemenata

- Razlikuje elemente za nerazdvojivu vezu

- Uočava prednosti i nedostatke elemenata za nerazdvojivu vezu

- Razlikuje elemente za razdvojivu vezu

- Uočava prednosti i nedostatke elemenata za razdvojivu vezu

- Uočava prednosti i nedostatke

- Stiče pozitivnu orjentaciju prema zanimanju

Vježba: - Crtanje navojnih

spojeva - Skiciranje oopruga

(rad u olovci)

18




čivije, navojne spojeve

- Poznaje osobine razdvojivih spojeva

- Navodi elemente za elastičnu vezu (opruge)

- Poznaje osobine elemenata za elastičnu vezu

elemenata za elastičnu vezu

Elementi za kružno kretanje - Poznaje

konstruktivne oblike i karakteristike osovina, osovinica i vratila

- Navodi podjelu i osobine ležišta

- Navodi vrste i karakteristike ležajeva

- Razumije ulogu spojnica

- Poznaje osobine spojnica

- Razlikuje elemente za kružno kretanje

- Crta osovine, osovinice i vratila

- Razlikuje vrste ležišta i ležajeva

- Analizira način podmazivanja ležišta

- Razlikuje vrste spojnica

- Uočava značaj i primjenu elemenata za kružno kretanje

Vježba: - Skiciranje osovina i

vratila (rad u olovci)

Elementi za prenos snage - Poznaje vrste i

primjenu elemenata za prenos snage

- Objašnjava prenos snage zupčanicima, remenom (kaišem) i lancem

- Poznaje osobine elemenata za prenos snage

- Razlikuje elemente za prenos snage

- Analizira prenos snage zupčanicima, remenom (kaišem) i lancem

- Bira odgovarajuću vrstu prenosa prema zadatim uslovima

- Uspostavlja vezu između elemenata za kružno kretanje i elemenata za prenos snage

Postrojenja hemijske industrije - Poznaje materijal

za postrojenja hemijske industrije

- Opisuje predstavljanje postrojenja hemijske industrije u tehničkoj

- Razlikuje materijale za postrojenja hemijske industrije

- Izrađuje tehničku dokumentaciju za postrojenja hemijske industrije

- Uviđa važnost očuvanja čovjekove okoline

Vježba: - Prikazivanje

hemijskih procesa

19




dokumentaciji - Objašnjava

šematske prikaze tehnoloških operacija

- Čita tehničku dokumentaciju za postrojenja hemijske industrije

Primjena računara - Razumije

mogućnosti primjene računara za tehničko crtanje

- Upoznaje osnovne programske pakete za tehničko crtanje

- Crta jednostavne tehničke crteže uz pomoć računara

- Uočava značaj primjene računara za tehničko crtanje

- Izgrađuje pozitivan stav prema upotrebi savremenih tehnologija

Vježba: - Rad sa

programskim paketom za tehničko crtanje

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Drapić, S., Gačić, D.: Tehničko crtanje sa mašinskim elementima za I ili II razred

stručnih škola, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 1980. - Drapić, S., Gačić, D., Danilović, M., Damjanac Z.: Tehničko crtanje sa nacrtnom

geometrijom, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2002. - Drapić, S., Teslić, M.: Osnovi mašinstva, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd 1989. - Drapić, S.: Mašinski elementi, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd

1967. - Pantelić, T.: Tehničko crtanje, Mašinski fakultet, Beograd - Gagić, Lj.: Nacrtna geometrija sa tehničkim crtanjem, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd 1988. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena: A/V sredstvima, grafoskopom,

dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, stolovima sa odgovarajućim priborom za crtanje i računarima sa odgovarajućim programskim paketom za tehničko crtanje.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (test-tri, grafički rad-dva) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - diplomirani inženjer mašinstva, diplomirani inženjer metalurgije, diplomirani

inženjer tehnologije.

20



- Tehnički crtež i mašinski elementi

- Tehnološke operacije i uređaji

- Šeme mašina i aparata koji se koriste u hemijskoj industriji


- Neorganska hemijska tehnologija

- Tehnološke šeme procesa


- Organska hemijska tehnologija

- Tehnološke šeme procesa

21

1.2.3. ANALITIČKA HEMIJA 1. Naziv predmeta: ANALITIČKA HEMIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 72 72 III IV

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Razvijaju smisao za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost; - Stiču znanja o analitičkim metodama (kvalitativnim i kvantitativnim) za

ispitivanje - Supstanci; - Osposobljavaju se da na osnovu stečenog znanja vrše odabir metoda za

ispitivanje, - Dokazivanje i određivanje sadržaja sastojaka u datoj supstanci; - Razvijaju sposobnosti za posmatranje, zaključivanje, uopštavanje i tumačenje

posmatranih - Pojava; - Stiču znanja o značaju sadržaja koji se izučavaju u analitičkoj hemiji za usvajanje

sadržaja - Iz drugih hemijskih disciplina; - Osposobljavaju se za istraživački rad u drugim oblastima (zaštiti životne sredine,

medicini, - Farmaciji, modernoj industriji); - Stiču sposobnosti pravilnog korišćenja odgovarajuće literature preko knjiga i

kompjuterske - Pretrage; - Razvijaju stvaralačku maštu, analitičko mišljenje, objektivnost.

22

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta /Operativni ciljevi Razred: DRUGI




- Pojam, podjela i

značaj - Analitičke hemije - Pojašnjava i

obrazlaže - Značaj analitičke

hemije

- Interpretira značaj analitičke hemije i vrši njenu podjelu

- Razlikuje kvalitativnu od kvantitativne analize


- Razvija moć zapažanja

Hemijska ravnoteža u homogenom sistemu - Definiše hemijsku

ravnotežu - Navodi faktore koji

utiču na hemijsku ravnotežu

- Definiše Le Šatelijeov princip

- Definiše: elektrolitičku disocijaciju, stepen isocijacije, jake i slabe elektrolite

- Definiše slabe elektrolite i konstantu disocijacije

- Definiše značaj izračunavanja koncentracija H+ i OH- jonova u rastvorima

- Definiše suzbijanje disocijacije slabih elektrolita

- Definiše:

disocijaciju vode, jonski proizvod vode, odonični eksponent ph, hidroksilni eksponent poh

- Definiše: kiselo-bazne indikatore, regulatorske smješe-pufere

- Pojašnjava brzinu hemijske reakcije i analizira faktore koji utiču na brzinu hemijske reakcije

- -primjenjuje zakon o dejstvu masa na različitim primjerima

- Objašnjava Le Šeteljeov princip na primjerima i nabraja faktore koji utiču na pomjeranje hemijske ravnoteže

- Analizira elektrolite i vrši njihovu podjelu

- Pravilno piše elektrolitičku

- Disocijaciju kiselina, baza i soli

- Razlikuje jake i slabe elektrolite na osnovu vrijednosti stepena disocijacije

- Pravilno piše izraze za konstante disocijacije kiselina

- -pravilno vrši podjelu kiselina u

- Odnosu na veličinu konstante disocijacije

- Objašnjava suzbijanje disocijacije slabih elektrolita uticajem




- Rješavanjem računskih zadataka izračunava na različitim primjerima koncentracije H+ i OH- jonova

- Rješavanjem

računskih zadataka izračunava na različitim primjerima ph i poh rastvora

- Rješavanjem

računskih zadataka izračunava na različitim primjerima koncentracije jonova u rastvoru teško rastvorljivih elektrolita na osnovu proizvoda rastvorljivosti

23




zajedničkog jona na primjerima

- Izračunava koncentraciju H+ i OH- na osnovu jonskog proizvoda vode (Kw)

- Izračunava ph i poh rastvora na osnovu [H+] ili [OH-] na različitim primjerima

- Nabraja neke kiselo-bazne indikatore

- Analizira promjenu boje indikatora u kiseloj i baznoj sredini

- Razlikuje ph vrijednosti u sredini univerzalnim indikatorom (na osnovu skale boja)

- Pravilno određuje ph vrijednost u puferu i izračunava [H+] i [OH-] vrijednosti u puferskoj smješi

Hemijska ravnoteža u heterogenom sistemu - Pojašnjava

ravnotežu u rastvorima teško rastvorljivih elektrolita

- Definiše proizvod rastvorljivosti

- Nabraja faktore koji utiču na proizvod rastvorljivosti

- Definiše taloženje i rastvaranje

- Pravilno predstavlja jednačinu

- Ravnotežnog stanja i proizvod rastvorljivosti kod teško rastvorljivog elektrolita

- Razlikuje reakcije taloženja i rastvaranja i pravilno ih predstavlja hemijskim jednačinama




Kompleksna jedinjenja - Upoznaje opšte

karakteristike kompleksnih

- Interpretira nomenklaturu kompleksnog jedinjenja

- Pravilno određuje


24




jedinjenja - Pojašnjava

disocijaciju i konstantu disocijacije kompleksnih jedinjenja

graditelje kompleksa, koordinacioni broj i navodi ligande u kompleksnim jedinjenjima

- Uočava značaj i primjenu kompleksnih jedinjenja (neorganskih i organskih) u analitičkoj hemiji

Kvalitativna analiza - Pojašnjava i

obrazlaže značaj kvalitativne analize u analitičkoj hemiji

- Definiše: metode kvalitativne analize, analitičke reakcije i uslove za njihovo izvođenje

- Navodi osnovne karakteristike analitičkih reakcija

- Interpretira osnovne principe kvalitativne hemijske analize

- Analizira analitičke reakcije i način njihovog izvođenja

- Nabraja reakcije suvim putem

- Navodi promjene koje su uočljive kod reakcija mokrim putem na primjerima

- Navodi primjere specifičnih, selektivnih i karakterističnih reakcija

- Razlikuje reagense (specifične, selektivne i grupne) i navodi primjere


- Razvija moć

zapažanja

Analitičke grupe katjona - Navodi podjelu

analitičkig grupa katjona

- Obrazlaže i analitičku grupu katjona

- Navodi podjelu II analitičke grupe na sulfobaze i sulfokiseline

- Obrazlaže smješu katjona II

- Razlikuje VI analitičkih grupa katjona i grupne reagense za pojedine grupe

- Analizira taložne i dokazne reakcije za Ag+, Pb2+ i Hg2

2+ jone

- Interpretira ulogu H2S, uslove taloženja i piše reakcije taloženja

- Analizira reakcije

- Razvija sistematičnost

- Razvija logiku

mišljenja - Razvija preciznost i

tačnost - Razvija sposobnost

zapažanja

25




analitičke grupe - sulfobaze

- Nabraja katjone III analitičke grupe

- Obrazlaže smješu katjona III analitičke grupe

- Nabraja katjone IV analitičke grupe

- Obrazlaže smješu katjona IV analitičke grupe

- Nabraja katjone V analitičke grupe

- Obrazlaže smješu katjona V analitičke grupe

- Nabraja katjone VI analitičke grupe

- Obrazlaže smješu katjona VI analitičke grupe

rastvaranja taloga i dokazivanja katjona sulfobaza (Pb2+, Hg2+, Cu2+ i Bi3+)

- Interpretira grupni reagens, uslove taloženja i piše reakcije za identifikaciju III grupe katjona

- Uočava amfoterni karakter Al3+ i Cr3+

- Piše hemijske jednačine reakcija Al(OH)3 i Cr(OH)3 sa jakim kiselinama i jakim bazama

- Interpretira grupni reagens za IV grupu katjona (svježe pripremljen)

- Analizira reakcije taloženja i pravilno piše reakcije za identifikaciju Mn2+ i Zn2+

- Obrazlaže amfoternost Zn2+ i

- Jednačinama prikazuje amfoternost Zn(OH)2

- Interpretira grupni reagens za V

- Grupu katjona - Analizira reakcije

taloženja i pravilno piše reakcije za identifikaciju Ca2+ i Ba2+

- Analizira i pravilno piše reakcije za identifikaciju Na+, Mg2+, NH4

+ jona Analitičke grupe anjona - Navodi podjelu

analitičkih grupa anjona

- Razlikuje grupe anjona

- Analizira i pravilno piše reakcije za identifikaciju najvažnijih anjona

- Razvija sistemati-čnost u radu

26




Gravimetrija Pojam i klasifikacija gravimetrijskih analiza - Definiše

gravimetriju - Navodi klasifikaciju

metoda i osnovne operacije gravimetrijske analize

- Obrazlaže uticaj primjesa na onečišćenje taloga (koprecipitacija)

--------------------------- Proračun u gravimetriji - Navodi podatke za

izračunavanje mase (m), masenog udjela (ω) pepela i vlage

- Definiše gravimetrijski faktor

- Navodi načine prikazivanja sadržaja supstance u analizi.

- Obrazlaže gravimetrijsko određivanje vožđa i sumporne kiseline

Volumetrija Opšti pojmovi, principi i klasifikacija volumetrijskih metoda - Navodi opšte

pojmove, principe i uslove volumetrijskih metoda

- Navodi klasifikaciju volumetrijskih metoda

- Definiše standardne rastvore

Proračun u volumetriji --------------------------

- Razumije titraciju kao najvažniju

- Operaciju volumetrijskih analiza

- Razlikuje završnu tačku titracije (ZTT) i ekvivalentnu tačku titracije (ETT)

- Interpretira uslove koje treba da ispunjava hemijska reakcija u volumetriji i vrši klasifikaciju volumetrijskih metoda na osnovu osnovne reakcije koja se dešava u toku titracije

- Razlikuje primarne i sekundarne standardne rastvore prema načinu pripremanja i navodi njihovu ulogu kao titracionog sredstva

- Pravilno piše hemijsku reakcijuizmeđu titracionog rastvora i titracionog sredstva i uočava molski odnos

- Primjenjuje stehiometrijski račun za izračunavanje mase (m), masenog udjela (ω), zapremine (V) i koncentracije (c) ispitivane supstance

-------------------------- - Pravilno piše

reakciju neutralizacije u


- Razvija moć

zapažanja - Razvija preciznost - Razvija tačnost

- Rješavanj-em

računskih zadataka određuje % vlage i pepela različitih supstanci

27




- Neutralizacione metode

- Definiše metodu - Navodi opšte

principe neutralizacionih (kiselo-baznih) metoda

- Definiše kiselo-bazne indikatore

- Objašnjava titraciju jake i slabe kiseline sa jakom bazom

- Obrazlaže standardizaciju hcl, naoh i određivanje sadržaja baze, jake i slabe kiseline

-------------------------- Oksido-redukcione metode - Navodi opšte

principe oksido- redukcionih metoda

- Navodi podjelu oksido-redukcionih metoda

Permanganometrijs-ke metode - Definiše

permanganometriju - Navodi osobine

kmno4 kao standardnog rastvora

- Obrazlaže određivanje sadržaja Fe po Cimerman-Rajnhartovoj (Zimmermann-Reinhardt) metodi

Metode jodimetrije i jodometrije - Definiše metode

molekulskom i jonskom obliku

- Razlikuje acidimetriju i alkalimetriju

- Interpretira značaj promjene boje indikatora za određivanje ZTT

- Analizira kiselo-bazne indikatore i uticaj različitih faktora na promjenu boje indikatora

- Analizira tok neutralizacije preko grafičkog prikaza promjene ph vrijednosti u zavisnosti od dodate zapremine titracionog sredstva (krive neutralizacije)

- Izračunava potrebnu masu ili zapreminu supstance za pripremanje rastvora približne koncentracije (hcl i naoh)

- Interpretira postupak određivanja tačne koncentracije (hcl i naoh)

- Pravilnom primjenom stehiometrijskog proračuna izračunava sadržaj ispitivane supstance i prikazuje rezultat kao masu (m), maseni udio (ω), zapreminu (V) ili koncentraciju (c)

-------------------------- - Analizira reakcije

oksido-redukcije,

28




- Obrazlaže jodometrijsku metodu

- Navodi osobine natrijum-tiosulfata (Na2S2O3

.5H2O) kao standardnog rastvora

- Obrazlaže određivanje sadržaja bakra (Cu) i hroma (Cr) jodometrijskom metodom

C)Kompleksometrijske metode - Definiše metodu - Navodi vrste

kompleksona - Navodi osobine

metalnih indikatora - Pojašnjava načine

izvođenja titracije u kompleksometriji

- Obrazlaže ompleksometrijska određivanja Ca2+ i Mg2+

Taložne metode - Definiše metode - Navodi opšte

principe metode i uslove za analizu ovom metodom

- Navodi podjelu taložnih metoda

- Obrazlaže argentometrijske metode i određivanje sadržaja hlorida po Moru (Mohr)

razmjenu elektrona između ispitivane supstance i standardnog rastvora

- Razlikuje oksidacione i redukcione metode na osnovu oksidacionih, odnosno redukcionih sposobnosti standardnog rastvora

- Uočava oksidacione sposobnosti kmno4 i različita valentna stanja mangana u zavisnosti od sredine

- Interpretira postupak pripremanja rastvora približne koncentracije i određivanja tačne koncentracije (postupak standardizacije) kmno4

- Analizira primjenu standardnog rastvora kmno4

- Pravilno piše oksido-redukcionu reakciju između Fe2+ i kmno4

- Razumije uslove permanganometrijskog određivanja i ulogu Cimerman- Rajnhartovog rastvora

- Primjenjuje stehiometrijski proračun za izračunavanje sadržaja Fe u uzorku i prikazuje rezultat preko mase (m), masenog udjela (ω) ili

29




zapremine (V) rastvora izdatog za analizu

- Razlikuje jodimetrijsku i jodometrijsku metodu prema standardnom rastvoru za titraciju

- Piše i analizira reakcije na kojima se zasnivaju ove metode

- Interpretira uslove indirektne jodometrijske metode, postupak pripremanja rastvora Na2S2O3

.5H2O približne koncentracije i postupak

- Određivanja tačne koncentracije (standardizacija

- Rastvora) - Pravilno piše

oksido-redukcione reakcije ispitivane supstance i standardnog rastvora

- Primjenjuje stehiometrijski proračun za izračunavanje sadržaja Cu i Cr i prikazuje rezultat kao m, ω i V

-------------------------- - Razumije ulogu

velike stabilnosti kompleksa između metalnih jona i titracionog sredstva

- Razlikuje kompleksone po sastavu (KI, KII i KIII)

30




- Interpretira praktični značaj KIII (EDTA) i način stvaranja helata

- Interpretira uslove koje treba

- Da ispunjava metalni indikator

- Za kompleksometrijs-ka određivanja

- Razlikuje direktne i indirektne kompleksometrijs-ke titracije

- Interpretira postupak pripreme standardnog rastvora KIII i slove izvođenja titracije

- Analizira reakciju između jona Ca2+ i Mg2+ sa KIII

- Pravilno primjenjuje stehiometrijski proračun za izračunavanje sadržaja Ca2+ i Mg2+ i prikazuje rezultat kao m, ω iv

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Vilim Vajgand: Analitička hemija sa osnovama instrumentalne analize za treći

razred hemijsko-tehničkog smjera, Naučna knjiga, Beograd, 1981. - B. Stanković, J. Jorgović Kremzer, S. Draklić Đinđić: Analitička hemija za drugi

razred medicinske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2003. - Darko Šepa: Analitička hemija sa praktikumom za treći razred hemijsko-

tehnološke struke, Naučna knjiga Beograd, 1981. - Momčilo Jovetić: Analitička hemija za drugi razred usmjerenog obrazovanja

prehrambene struke, Zavod za izdavanje udžbenika Novi Sad, Zavod za izdavanje udžbenika Beograd, 1988.

- M. Krajačević, M. Ignjatov, O. Mladenović: Analitička hemija sa praktikumom za drugi razred hemijsko-tehnološke struke, Budućnost, Novi Sad, 1997.

- M. Sikirica: Stehiometrija, Školska knjiga Zagreb, 1979. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - kompjuter sa priključkom za internet - računarska video projekcija.

31

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Znanje se provjerava i ocjenjuje usmeno i pismeno (testovi poslije svake oblasti),

minimum po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. Ocjenjuje se aktivnost na času tokom izrade računskih zadataka.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Profesor hemije, diplomirani inženjer neorganske tehnologije, diplomirani

inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije. 9. Povezanost predmeta


- Kvalitativna i kvantitativna analiza - Opšta i neorganska hemija

- Hemijske reakcije, rastvori

- Određivanje sadržaja elemenata u uzorcima

- Praktična nastava - Određivanje sadržaja elemenata u uzorcima

32

1.2.4. ORGANSKA HEMIJA 1. Naziv predmeta: ORGANSKA HEMIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 108 108 216 III IV

Ukupno 108 108 216 Vježbe- odjeljenje se dijele na grupe do 12 učenika 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Povezuju odabrane tematske cjeline sa sadržajima već obrađenim tokom

prethodnog - Školovanja; - Produbljuju stečena znanja o organskim jedinjenjima kroz različite aktivnosti

koje - Uključuju časove diskusije; - Upoznaju ulogu i značaj organske hemije u svakodnevnom životu; - Ukazuju na značaj funkcionalnih grupa i upoznaju mogućnosti sinteze složenih

organskih - Jedinjenja; - Razvijaju smisao za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost; - Upoznaju toksično dejstvo pojedinih organskih supstanci na zdravlje i životnu

sredinu; - Razvijaju navike koje će doprinositi unapređivanju i zaštiti životne i radne

sredine; - Razvijaju sposobnosti za eksperimentalni rad, posmatranje, uočavanje i

zaključivanje; - Povezuju teorijske sadržaje sa praktičnim radom koji se odvija u sklopu

proizvodnih ciklusa - U materijalnoj proizvodnji; - Stiču sposobnost korišćenja odgovarajuće literature preko knjiga i kompjuterske

pretrage; - Razvijaju stvaralačku maštu, analitičko mišljenje, objektivnost i formiraju

pravilan odnos - Prema radu.

33

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Uvod - Poznaje tipove

hemijskih veza u organskim jedinjenjima i reakcije organskih jedinjenja u zavisnosti od strukture

- Obrazlaže vrste hemijskih reakcija organskih jedinjenja

- Navodipodjelu organskih jedinjenja prema ugljovodoničnom nizu i prema funkcionalnoj grupi

- Razlikuje na primjerima prostu, dvostruku i trostruku vezu

- Razlikuje reakcije supstitucije, adicije, eliminacije, kao i homolitičko i heterolitičko raskidanje veze

- Razlikuje aciklična i ciklična jedinjenja

- Razlikuje najvažnije klase organskih jedinjenja prema funkcionalnoj grupi


Alkani - Definiše alkane,

homologi niz i izomeriju niza

- Imenuje jedinjenja po IUPAC nomenklaturi

- Navodi načine dobijanja alkana sintetičkim putem

- Poznaje fizičke i hemijske osobine alkana

- Uočava kako se obrazuje niz i šta su homolozi

- Razlikuje n-alkane i izo-alkane na osnovu strukturne formule

- Pravilno koristi nomenklaturu pri pisanju formula alkana

- Analizira reakcije adicije i supstitucije za sintezu alkana

- Analizira reakcije supstitucije (lančane reakcije), kao i značaj reakcije oksidacije i reakcije pirolize (krekovanja)

- Razvija sposobnost zaključivanja

Referat: - Praktična primjena

alkana

Alkeni i alkini - Definiše alkene i

alkine i navodi funkcionalne grupe

- Imenuje jedinjenja po IUPAC

- Razlikuje alkene i alkine po funkcionalnoj grupi

- Pravilno koristi nomenklaturu pri

- Razvija tačnost i preciznost

Referat: - Praktičan značaj

proi-zvoda na bazi etena i acetilena

- Poli-akrilna vlakna

34




nomenklaturi - Navodi načine

sintetičkog dobijanja alkena i alkina

- Definiše izomeriju položaja i niza

- Poznaje fizičke i hemijske osobine alkena i alkina

- Navodi vrste polimerizacije i primjenu polimera

pisanju formula alkena i alkina

- Analizira reakciju eliminacije atoma ili atomskih grupa zasićenih jedinjenja za sintezu alkena i alkina

- Razlikuje "cis" i "trans" izomeriju i izomeriju niza

- Analizira reakcije adicije alkena i alkina i adicije primjenom Markovnikovog pravila

- Upoređuje brzinu oksidacije alkena i alkina sa istim oksidacionim sredstvom

- Razlikuje adicionu i kondenzacionu polimerizaciju

- Interpretira značaj etena i acetilena u industriji

- Interpretira značaj plastičnih masa u proizvodnji sintetičkih vlakana

(orlon, dralon) - Polivinil-hlorid

(PVC)

Dieni - Definiše diene - Navodi primjere

jedinjenja i njihov značaj

- Poznaje fizičke i hemijske osobine diena

- Razlikuje konjugovane, kumulovane i izolovane diene

- Piše strukturnu formulu izoprena i 1,3 butadiena

- Interpretira značaj kaučuka i njegove osobine


Cikloalkani - Navodi podjelu i

dobijanje cikloalkana

- Poznaje fizičke i hemijske osobine cikloalkana

- Prikazuje strukturne formule cikloalkana

- Analizira dobijanje i stabilnost ciklopentana i


35




cikloheksana Aromatični ugljovodonici - Obrazlaže

strukturu i hemijska svojstva benzena

- Imenuje derivate benzena po IUPAC-u

- Navodi jedinjenja sa kondenzovanim benzenovim prstenom

- Navodi značaj aromatičnih ugljovodonika

- Interpretira strukturu benzena pomoću molekulskih orbitala i ostvarivanja π veze

- Analizira reakcije supstitucije i adicije kod benzena

- Razlikuje monosupstitucione, disupstitucione i polisupstitucione derivate

- Prikazuje strukturnim formulama naftalen, antracen i fenantren


Halogeni derivati ugljovodonika - Definiše halogene

derivate ugljovodonika

- Imenuje jedinjenja po IUPAC-u

- Objašnjava postupke dobijanja halogenih derivata ugljovodonika

- Poznaje fizičke i hemijske osobine halogenih derivata ugljovodonika

- Navodi najvažnije predstavnike halogenih derivata ugljovodonika i njivov značaj

- Razlikuje alkil i aril halogenide

- Pravilno koristi nomenklaturu pri pisanju formula jedinjenja

- Prikazuje reakcije sinteze alkil i aril halogenida

- Analizira reakcije nukleofilne supstitucije – Sn1 i Sn2

- Interpretira značaj najvažnijih predstavnika halogenih derivata ugljovodonika


Alkoholi - Definiše alkohole - Navodi podjelu

alkohola prema broju hidroksilnih grupa


- Navodi načine

- Razlikuje mono-, di- i polihidroksilne, alifatične i aromatične alkohole

- Pravilno koristi nomenklaturu pri pisanju formula


Referat: - Dobijanje etanola

36




dobijanja alkohola - Poznaje fizičke i

hemijske osobine alkohola

- Navodi primjenu alkohola

jedinjenja - Piše reakcije

dobijanja alkohola - Analizira kiselost

alkohola pri građenju alkoholata

- Prikazuje reakciju esterifikacije sa organskim i neorganskim kiselinama

- Razlikuje oksidaciju primarnih i sekundarnih alkohola

- Inerpretira značaj najvažnijih alkohola

Fenoli - Definiše fenole - Navodi podjelu i

način dobijanja fenola

- Poznaje fizičke i hemijske osobine fenola

- Navodi primjenu mono-,di- i polihidroksilnih fenola

- Razlikuje monohidroksilne i polihidroksilne fenole

- Prikazuje hemijskim jednačinama dobijanje fenola

- Analizira kiselost, esterifikaciju fenola i supstituciju u prstenu

- Interpretira značaj fenola za proizvodnju plastičnih masa

Etri - Definiše etre - Imenuje jedinjenja

po IUPAC nomenklaturi

- Poznaje fizičke i hemijske osobine etara

- Navodi primjenu etara

- Razlikuje proste i mješovite etre

- Pravilno koristi nomenklaturu pri pisanju formula jedinjenja

- Interpretira praktični značaj etara kao rastvarača (dietil-etra)

37




Aldehidi i ketoni - Definiše karbonilna

jedinjenja - Imenuje jedinjenja

po IUPAC nomenklaturi

- Navodi načine dobijanja aldehida i ketona

- Objašnjava fizičke i hemijske osobine aldehida i ketona

- Razlikuje aldehide i ketone po funkcionalnoj grupi


- Piše reakcije dobijanja aldehida i ketona

- Upoređuje hemijske osobine aldehida i ketona

- Analizira reakcije nukleofilne adicije

- Interpretira praktični značaj metanala, etanala, acetona, benzaldehida i acetofenona

Karboksilne kiseline - Definiše

karboksilne kiseline - Navodi podjelu

prema ugljovodoničnom nizu i broju karboksilnih grupa


- Navodi načine dobijanja zasićenih monokarboksilnih kiselina

- Poznaje fizičke i hemijske osobine karboksilnih kiselina

- Navodi primjere i značaj karboksilnih kiselina

- Razlikuje aciklične, ciklične, supstituisane, mono-, di- i poli- karboksilne kiseline

- Pravilno primjenjuje nomenklaturu pri pisanju formula kiselina

- Piše reakcije dobijanja kiselina

- Analizira disocijaciju kiselina

- Analizira reakcije sa metalima i bazama

- Analizira reakcije obrazovanja estara, amida, hlorida i anhidrida

- Interpretira praktičan značaj najvajžnijih monokarboksilnih zasićenih kiselina (mravlje, sirćetne), viših masnih kiselina (zasićene i

- Uviđa veze nauke i svakodnevnog života

Referat: - Praktični značaj

sirćetne kiseline

38




nezasićene) i aromatičnih (benzoeve i cimetne)

Derivati karboksilnih kiselina - Definiše derivate

karboksilnih kiselina

- Navodi reakcije dobijanja derivata

- Poznaje fizičke i hemijske osobine derivata karboksilnih kiselina

- Navodi podjelu lipida

- Definiše voskove, masti i ulja

- Obrazlaže hemijska svojstva masti i ulja

- Razlikuje hloride, estre, anhidride i amide

- Piše reakcije dobijanja derivata

- Analizira reakcije hidrolize, amonolize, alkoholize, mehanizam esterifikacije i saponifikacije

- Razlikuje proste i složene lipide

- Analizira sastav voskova, masti i ulja

- Analizira reakcije hidrolize, saponifikacije i hidrogenizacije


voskova, masti i ulja

Supstituisane karboksilne kiseline - Navodi podjelu,

načine dobijanja halogen karboksilnih i hidroksi kiselina

- Definiše optičku izomeriju

- Prepoznaje hiralni C atom i ponašanje enantiomera pri prolasku polarizovane svjetlosti i njihovo obilježavanje sa (-L) i (+D)

- Navodi osobine i primjenu najvažnijih supstituisanih kiselina

- Razlikuje α, β i γ -halogen supstituisane karboksilne kiseline

- Piše reakcije dobijanja supstituisanih kiselina

- Analizira hidrolizu halogen- supstituisanih kiselina, esterifikaciju hidroksi kiselina

- Interpretira značaj mliječne, jabučne, vinske, limunske i salicilne kiseline


limunske i salicilne kiseline

Ugljeni hidrati - Navodi podjelu i

strukturu monosaharida

- Razlikuje aldoze i ketoze, alifatičnu i cikličnu stukturu

- Razvija odgovornost prema zaštiti zdravlja

Referat: - Industrijsko

dobijanje saharoze

39




- Poznaje fizičke i hemijske osobine monosaharida

- Navodi primjenu glukoze

- Definiše disaharide - Poznaje fizičke i

hemijske osobine disaharida

- Definiše polisaharide

- Poznaje fizičke i hemijske osobine polisaharida

- Navodi najvažnije proizvode na bazi celuloze

- Prikazuje cikličnu strukturu Hejvortovim formulama

- Analizira reakcije sa Felingovim rastvorom, Tolensovim reagensom i vrenje glukoze

- Razlikuje monomerne jedinice (saharoze, maltoze i laktoze) i način kako se povezuju u cikličnu strukturu

- Razlikuje redukujuće i neredukujuće disaharide

- Analizira reakcije hidrolize saharoze i osobine invertnog šećera

- Razlikuje skrob i celulozu po načinu vezivanja monomernih jedinica

- Analizira hidrolizu skroba i celuloze i reakciju esterifikacije celuloze

- Interpretira značaj skroba i celuloze u prehrambenoj i tekstilnoj industriji

Organska jedinjenja sa sumporom - Definiše

tioalkohole i tioetre


- Navodi načine dobijanja.

- Poznaje fizičke i hemijske osobine tioalkohola i

- Razlikuje tioalkohole i tioetre


- Piše reakcije dobijanja tioalkohola i tioetara

- Analizira oksidaciju

40




tioetara tioalkohola i tioetara

Organska jedinjenja sa azotom - Definiše amine i

nitro jedinjenja - Navodi

funkcionalne grupe i podjelu amina i nitro jedinjenja prema ugljovodoničnom nizu

- Imenuje amine i nitro jedinjenja po IUPAC nomenklaturi

- Poznaje fizičke i hemijske osobine amina i nitro jedinjenja

- Navodi primjenu amina i nitro jedinjenja

- Definiše diazo i azo jedinjenja

- Navodi primjenu azo jedinjenja

- Definiše aminokiseline

- Imenuje aminokiseline po IUPAC nomenklaturi

- Poznaje fizičke i hemijske osobine aminokiselina

- Definiše proteine i navodi podjelu prema sastavu, rastvorljivosti i funkciji

- Navodi karakteristične reakcije proteina

- Navodi podjelu, osobine i mehanizme djelovanja enzima

- Razlikuje amine i nitro jedinjenja po funkcionalnoj grupi

- Pravilno koristi nomenklaturu pri pisanju formula organskih jedinjenja sa azotom

- Analizira redukciju alifatičnih i aromatičnih nitro jedinjenja, baznost amina, građenje soli (diazonijum i kvaternerne)

- Interpretira značaj azo jedinjenja u industriji boja

- Piše opštu formulu amino kiselina

- Analizira obrazovanje cviter jona, amfoternost i izoelektičnu tačku amino kiselina i građenje peptidne veze

- Razlikuje proste i složene (konjugovane) proteine

- Interpretira značaj fibroznih i globularnih proteina

- Analizira bojene i taložne reakcije proteina

- Razlikuje enzime prema vrsti reakcije i prema sastavu

- Analizira katalitičko svojstvo enzima i mehanizam vezivanja enzima

Referat: - Azo boje - Fiziološki značaj

proteina

41




za supstrat

Alkalodi - Definiše alkaloide - Navodi načine

dobijanja heterocikličnih jedinjanja

- Poznaje fizičke i hemijske osobine alkaloida

- Navodi podjelu i primjenu alkaloida

- Objašnjava fiziološko dejstvo alkaloida (nikotina, efedrina, kokaina)

- Razlikuje petočlana i šestočlana heterociklična jedinjenja sa kiseonikom, azotom i sumporom

- Piše reakcije dobijanja alkaloida

- Analizira reakcije supstitucije i hidrogenizacije pirola, tiofena i furana, baznost i supstituciju piridina

- Razlikuje alkaloide grupe pirola, piridina i piperidina

- Uočava značaj alkaloida

Referat: - Fiziološki značaj

nikotina i kokaina

Vitamini i hormoni - Definiše vitamine - Navodi podjelu

vitamina prema rastvorljivosti i najvažnije predstavnike

- Definiše hormone - Navodi podjelu

hormona prema fiziološkom dejstvu

- Razlikuje vitamine rastvorljive u vodi i u mastima (ulju)

- Interpretira fiziološki značaj najvažnijih vitamina (A, B, C, D)

- Razlikuje hormone prema fiziološkom dejstvu

- Inerpretira fiziološki značaj najvažnijih predstavnika hormona (nadbubrežne žlijezde, polne)

Referat: - Fiziološko dejstvo

vitamina i hormona

Pesticidi - Definiše pesticide - Navodi podjelu

prema namjeni i prema sastavu i najvažnije predstavnike

- Razlikuje pesticide prema namjeni i sastavu

- Interpretira dejstvo herbicida i insekticida, toksičnost i simptome trovanja

Razvija analitičko mišljenje

Referat: - Toksičnost

insekticida i herbicida

42




i pružanja prve pomoći

Vježbe - Upoznaje

hemikalije u organskoj hemijskoj laboratoriji

- Upoznaje toksično dejstvo organskih supstanci

- Navodi povrede organskim supstancama i mjere zaštite

- Obrazlaže kvalitativnu analizu organskih supstanci

- Opisuje postupke dobijanja i ispitivanja osobina metana

- Opisuje postupke dobijanja i ispitivanja osobina etena

- Opisuje postupke dobijanja i ispitivanja osobina etina

- Opisuje postupke dobijanja i ispitivanja osobina diena

- Opisuje postupke ispitivanja osobina benzena i toluena

- Opisuje postupak sinteze etil- bromida

- Opisuje postupak dobijanja etil alkohola alkoholnim vrenjem

- Opisuje postupke ispitivanja osobina etil alkohola

- Opisuje postupke ispitivanja osobina fenola

- Razlikuje hemikalije pravilnim čitanjem naziva sa etiketa na bocama

- Pravilno radi sa toksičnim i lako zapaljivim organskim supstancama

- Kvalitativno dokazuje elemente poznate i nepoznate organske supstance

- Eksperimentalno dobija metan

- Ispituje osobine metana različitim ogledima

- Ekserimentalno dobija eten

- Ispituje osobine etena različitim ogledima

- Eksperimentalno dobija etin

- Ispituje osobine etina različitim ogledima

- Eksperimentalno dobija dien

- Ispituje osobine diena različitim ogledima

- Ispituje osobine benzena i toluena različitim ogledima

- Eksperimentalno dobija etil bromid

- Izračunava prinos etil bromida

- Eksperimentalno dobija etil alkohol

- Ispituje osobine etil alkohola različitim ogledima

- Ispituje osobine

- Razvija sposobnost za samostalan rad

- Stiče radne navike - Razvija sposobnost

tačnosti i preciznosti

- Učenici se dijele u grupe.

- Svaki učenik vodi dnevnik na bazi unaprijed datih uputstava od strane nastavnika.

- Učenik eksperimetalno izvodi vježbe uz pomoć nastavnika

43




- Opisuje postupke dobijanja i ispitivanja osobina aldehida i ketona

- Opisuje postupke ispitivanja osobina karboksilnih kiselina

- Opisuje postupak dobijanja etilacetata

- Opisuje postupak saponifikacije masti – dobijanja sapuna

- Opisuje postupak sinteze aspirina

- Opisuje postupke ispitivanja osobina monosaharida, disaharida i polisaharida

- Opisuje postupke dobijanja i ispitivanja osobina amino jedinjenja

- Opisuje postupak sinteze aminokiselina

- Opisuje postupke ispitivanja osobina aminokiselina i proteina

fenola različitim ogledima

- Eksperimentalno dobija etanal i aceton

- Ispituje različitim ogledima osobine aldehida i ketona

- Eksperimentalno ispituje osobine karboksilnih kiselina

- Eksperimentalno dobija etil acetat

- Izračunava prinos etil acetata

- Eksperimentalno izvodi saponifikaciju masti - dobijanja sapuna

- Eksperimentalno dobija aspirin

- Izračunava prinos aspirina

- Ispituje osobine monosaharida, disaharida i polisaharida različitim ogledima

- Eksperimentalno dobija amin

- Ispituje osobine amina različitim ogledima

- Eksperimentalno dobija aminokiselinu

- Izračunava prinos aminokiseline

- Ispituje svojstva aminokiselina i proteina različitim ogledima

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Pavlović, V., Mardović, R.: Organska hemija za drugi i treći razred srednje škole,

Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1991. - Milovanović, A., Pavlović, V.: Organska hemija sa praktikumom za vežbe za prvi i

drugi razred srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1996.

44

- Vitorović, D., Pfendt, P., Krsmanović, V.: Primjenjena hemija, Naučna knjiga, Beograd, 1985.

- Petrović, J., Velimirović, S.: Hemija za četvrti razred gimnazije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997.

- Rondović, D., Plamenac, N.: Organska hemija za treći razred usmjerenog srednjeg obrazovanja, Republički zavod za unapređivanje vaspitanja i obrazovanja,Titograd, 1988.

- Stojiljković, A.: Hemija za treći razred, Beograd, 1996. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V

sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima. - Vježbe se realizuju u laboratoriji koja je opremljena odgovarajućim

laboratorijskim posuđem i hemikalijama. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika Znanje se provjerava i ocjenjuje putem: - usmenog odgovora (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu), - pismenog odgovora (testovi poslije svake oblasti, referati) i - opservacije rada, koja obuhvata praktični rad u laboratoriji i vođenje dnevnika,

najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Nastavnik: profesor hemije, diplomirani inženjer neorganske tehnologije,


- Stručni saradnik: hemijsko-tehnološki tehničar, hemijski laborant. 9. Povezanost predmeta


- Hemijske veze - Opšta i neorganska hemija - Tipovi hemijskih veza

- Ugljeni hidrati i polimeri - Organska tehnologija - Tehnologija šećera i vrenja, plastične mase

- Ugljovodonici - Neorganska tehnologija - Tehnologija goriva

45

1.2.5. ELEKTROTEHNIKA 1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 36 36

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje osnovnih znanja iz osnova elektrotehnike; - Upoznavanje sa osnovnim zakonitostima na području elektrotehnike; - Primjena stečenih znanja na praktičnim aplikacijama na području elektrotehnike; - Rješavanje osnovnih primjera u elektrotehnici; - Upoznavanje sa osnovnim mjernim instrumentima i njihovom upotrebom; - Upoznavanje sa osnovnim mjernim metodama za mjerenje električnih veličina i

njihovom upotrebom; - Upoznavanje sa opasnostima pri radu sa električnom strujom i razvijanje osjećaja

za bezbjedan rad; - Povezivanje stečenih znanja sa ostalim stručno-teoretskim predmetima, prije

svega sa praktičnom nastavom.

46





Osnovni pojmovi električne struje - Razumije pojmove:

elektricitet, električni napon, izvor i potencijal, električna struja, električni otpor i provodljivost

- Poznaje oznake i jedinice

- Povezuje pojam električnog potencijala i električnog napona

- Određuje smjer struje

- Određuje izvore električnog napona

- Stiče radne navike - Razvija

odgovornost u izvršavanju zadataka

- Demonstracija naelektrisanja

- Prikaz izvora napona i otpora

- Mjerenje otpornosti različitih provodnika

Osobine i zakonitost električnog kola - Poznaje osnovne

elemente jednostavnog električnog kola

- Zna Omov zakon - Zna Kirhofove

zakone - Objašnjava: - Paralelnu vezu

otpornika u kolu, serijsku vezu otpornika u kolu,

- Mjerenje struje i napona

- Zna da funkcionalno poveže osnovne elemente električnog kola

- Upotrebljava u primjerima Omov zakon

- Rješava paralelno električno kolo

- Rješava serijsko električno kolo

- Razvija preciznost u radu

- Prikaz praktičnih primjera električnog kola: paralelno povezivanje, serijsko povezivanje, mjerenja U i I

- Izračunavanje veličina u jednostavnim kolima

Električni rad i snaga - Razumije i

objašnjava: - Električni rad i

električnu snagu - Mjerenje

električnog rada i snage

- Poznaje oznake, jedinice i osnovne jednačine električnog rada

- Razlikuje osnovne oblike energije

- Analizira odnos korisnog rada određene sprave i uložene električne energije

- Uočava značaj stepena iskorišćenja i njegovu upotrebu

- Razvija smisao za logično povezivanje zakonitosti i događaja u okolini

- Izračunavanje električnog rada i snage

- Izračunavanje korisnog rada i stepena iskorišćenja u %

Električno polje - Razumije i

objašnjava: - Osnovne osobine

električnih polja i zašto i gdje nastaje;

- Dejstva električnog polja;

- Ponašanje provodnika i izolatora u

- Predstavlja električno polje pomoću sila

- Zna da izračuna ekvivalentni kapacitet za jednostavno povezane kondenzatore

- Izračunavanje ekvivalentnog kapaciteta različitih veza kondenzatora

47




električnom polju; kapacitet i kondenzator; vezivanje kondenzatora

Magnetno polje - Zna opšte osobine

magnetnih polja - Poznaje magnetno

polje provodnika i kalema

- Poznaje osnovne veličine magnetnog polja, njihov značaj, oznake i jedinice

- Razumije pojam indukcije kalema i zna od čega zavisi njena veličina

- Crta oblike magnetnih polja stalnih magneta

- Razumije dejstvo sile na feromagnetno tijelo i dejstvo sile na provodnik i njenu praktičnu upotrebu

- Demonstracija magnetnih efekata, magnetisanje i razmagnetisanje feromagnetn-og materijala

Osnovni pojmovi naizmjeničnih električnih veličina - Poznaje razliku

između jednosmjerne i naizmjenične veličine, kao i između periodične i neperiodične

- Razumije i poznaje pojam perioda i frekvencije

- Razlikuje pojam trenutna, maksimalna, srednja i efektivna vrijednost naizmenične veličine


- Posmatranje naizmeničnog napona na osciloskopu

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Ratko Opačić: Osnove elektrotehnike za i razred trogodišnjeg obrazovanja za

elektrotehničke škole, Zavod za uđžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2003. - Miroslava Piroćanac: Osnove elektrotehnike I, Zavod za udžbenike, Beograd 2003. - Jasna Menart: Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike I, Zavod za udžbenike

Beograd 2003. - Zoran Pendić, Miodrag Pendić, Jasna Menart: Osnove elektrotehnike II, Zavod za

udžbenike Beograd 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena: - A/V sredstvima za predmet, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajučim

slajdovima, osciloskopom. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (testovi) - najmanje po jedan u klasifikacionom periodu i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda.

48

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka školska sprema iz područja elektrotehnike. 9. Povezanost predmeta


Uvodni dio Matematika Fizika

Poznavanje fizičkih veličina i jedinica Pretvaranje jedinica

Osnovni pojmovi i veličine Fizika Hemija

Poznavanja građe atoma Poznavanje i razumijevanje osnovnih mjernih veličina

Jednosmjerna struja Elektrotehnika Matematika Praktična nastava

Mjerenje i računanje električnih veličina Rešavanje složenih kola Računaje primjera iz prakse

Elektrostatika Elektromagnetizam

Hemija Praktična nastava

Poznavanje dielektričnih i feromagnetnih materijala Rešavanje primjera sa primjenom kondenzatora i kalemova u praksi

49

1.2.6. PREDUZETNIŠTVO 1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO

2. Broj časova prema godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 72 72

3. Opšti ciljevi nastave Kroz nastavu predmeta učenici: - Razvijaju preduzetničke sposobnosti; - Stiču znanja o razvoju biznis ideje; - Stiču znanja o izradi biznis plana; - Stiču znanja i vještine za osnivanje privrednog društva; - Stiču znanja i vještine za upravljanje malim privrednim društvom; - Osposobljavaju se za rad u timu; - Stiču sposobnosti da primjenjuju moderne vrste komunikacije; - Stiču sposobnost prezentovanja rezultata rada uz pomoć savremenih tehnologija.

50





Biznis ideja i Biznis plan Biznis ideja - Upoznaje pojam

biznis ideja - Opisuje nastanak

biznis ideje - Nabraja i

opredjeljuje se za poslovnu ideju

- Nabraja moguće vrste djelatnosti

- Suočavajući argumente kritički procjenjuje kvalitet poslovne ideje u skladu sa postulatima tržišnog poslovanja

- Razvija kreativnost - Razvija sposobnost

postizanja kompromisa

- Razvija analitičko

mišljenje - Razvija

odgovornost u radu - Razvija stručnost - Uočava važnost

očuvanja zdrave životne sredine

- Razvija marljivost i

preciznost

- Poželjno je učenicima ukazati na primjere uspješnih preduzetnika

- Organizovati

prisustvo predstavnika realnog privrednog društva

- Primjena tehnika

za unapređenje razmišljanja, npr. Eksperiment Šest šešira

- Kao model može da

posluži biznis plan realnog privrednog društva

- Pripremiti

integralnu cjelinu od elemenata biznis plana

- Opisuje pojam biznis plan

- Uviđa važnost izrade biznis plana u kontekstu obezbjeđivanja podrške kako unutar samog privrednog društva tako i od strane eksternih partnera (investitora, kreditora)

Elementi biznis plana - Upoznaje pojmove

vizija, misija, strategija, ciljevi

- Razlikuje pojmove vizija, misija, strategija

- Kroz primjere obrazlaže ciljeve privrednog društva

- Upoznaje postupak istraživanja tržišta

- Kroz primjere obrazlaže postupak istraživanja

- Tržišta na novom primjeru

- Izvodi zaključke o potencijalnoj konkurenciji

- - izvodi zaključak o potencijalnim kupcima/korisnicima usluga

- Upoznaje pojmove marketing plan i plan prodaje

- Vrši opis proizvoda/usluge

- Uviđa značaj sprovođenja kontrole kvaliteta proizvoda/usluge

51




- Opisuje elemente finansijskog plana privrednog društva

- Kroz primjere obrazlaže elemente finansijskog plana privrednog društva

- Objašnjava neophodnost očuvanja životne sredine

- Sarađuje kod izrade plana očuvanja životne sredine za konkretno privredno društvo

- Rezimira biznis plan

- Prezentuje biznis plan

- Oblikuje dinamiku realizacije biznis plana

- Kritički procjenjuje slabosti sačinjenog biznis plana

Osnivanje preduzeća

Ime privrednog društva - Nabraja moguća

rješenja za ime privrednog društva

- Opredjeljuje se za ime privrednog društva u skladu sa propisima i poštujući principe jednostavnosti i jedinstvenosti

- Razvija logičko mišljenje i sposobnost za pravilno rasudjivanje i zaključivanje

- Stiče radne navike

- Rad u grupama: učenici predlažu moguća rješenja a nakon toga,

- Kroz diskusiju donose odluku

- Rad na računaru:

učenici koriste programe za obradu teksta i slika

Vježba: - Izrada

organograma privrednog društva

Vizuelni identitet privrednog društva - Upoznaje elemente

i značaj oblikovanja vizuelnog identiteta privrednog društva

- Oblikuje vizuelni identitet privrednog društva

Registracija privrednog društva - Upoznaje postupak

registracije privrednog društva

- - opisuje moguće oblike organizovanja privrednog društva

- Popunjava formulare za registraciju privrednog društva

- Sprovodi aktivnosti na pribavljanju pečata i štambilja

Otvaranje računa kod poslovne banke - - opisuje postupak

otvaranja računa kod poslovne banke

- Popunjava formulare za otvaranje računa kod poslovne banke

- Obavlja postupak otvaranja računa

52




kod poslovne banke Poslovni kodeks preduzeća - Upoznaje pojam

poslovni kodeks privrednog društva

- Nabraja elemente poslovnog kodeksa privrednog društva

- Uočava važnost poštovanja poslovnog kodeksa privrednog društva za njegov uspješan rad

Organizaciona struktura privrednog društva - Upoznaje tipove

organizacione strukture privrednog društva

- Pronalazi sličnosti i razlike između različitih tipova organizacionih struktura privrednog društva

Rad u sektorima i poslovanje privrednog društva - Upoznaje različite

nivoe upravljanja privrednim društvom

- Upoznaje postupak zasnivanja radnog odnosa u preduzeću

- Upoznaje postupak izrade godišnjeg izvještaja o radu

- Pronalazi sličnosti i razlike u nivoima upravljanja privrednim društvom

- Popunjava prijavu o slobodnom radnom mjestu

- Učestvuje u izradi jednostavnog godišnjeg izvještaja o radu

- Razvija sposobnost snalaženja u hijerarhiji socijalnih odnosa

- Razvija spremnost i

sposobnost za saradnju

- Razvija

odgovornost u radu - Razvija

komunikativnost, efikasnost u radu, marljivost i preciznost

- Kao model može da posluži konkurs za prijem u radni odnos objavljen u dnevnoj štampi

- Rad u grupama od

tri do pet učenika - Upotrebljava

kancelarijsku opremu (telefon, fax, fotokopir aparat, skener, štampač)

- Rad na računaru:

učenici koriste programe za obradu teksta,

Služba opštih poslova - Nabraja i opisuje

aktivnosti u okviru službe opštih poslova

- Obavlja usmenu i pisanu komunikaciju unutar privrednog društva i sa eksternim partnerima

- Tehnički održava internet sajt privrednog društva

- Šalje i prima poštu i druge službene materijale

Sektor Marketing - Upoznaje pojam

marketing . - Opisuje postupak

- Kroz primjere obrazlaže strukturu asortimana proizvoda/usluga.

53




istraživanja tržišta. - Upoznaje pojam i

elemente marketing miksa: proizvod, cijena, promocija i distribucija.

- Sprovodi postupak formiranja cijene proizvoda/usluge.

- Kroz primjere obrazlaže važnost i načine promocije.

- Upoređuje moguća rješenja za reklamni slogan i reklamnu poruku privrednog društva.

- Upoređuje moguće forme i sadržaje reklamnog materijala.

- Planira način reklamiranja privrednog društva odnosno proizvoda/usluge.

- Kroz primjere obrazlaže moguće načine distribucije.

slika, programe za elektronsku komunikaciju

Vježba: - Izrada reklamnog

materijala

Sektor Komercijala - Upoznaje vrste i

elemente dokumentacije koja prati poslove nabavke i prodaje

- Izrađuje ponudu, porudžbenicu, predračun, upit, račun i ostala dokumenta iz oblasti poslova nabavke i prodaje


- Podstiče razvoj

tačnosti, preciznosti i urednosti

- Formira stav o

preuzimanju odgovornosti

Sektor Finansije i računovodstvo - Opisuje postupak

obračuna zarada - Opisuje način

obračuna poreza i doprinosa

- Upoznaje blagajničke poslove

- Upoznaje postupak plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

- Kroz primjere obrazlaže način obračuna zarada, poreza i doprinosa

- Obavlja blagajničke poslove

- Obavlja poslove plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

54

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Vukotić, V.: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996. - Manojlović J., Ignjatović S.: Poslovna i službena korespondencija za prvi razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - Bogdanović D., Ivanišević G.: Osnovi ekonomije za prvi razred, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Dragišić D., Ilić B., Medojević B., Pavlović M.: Osnovi ekonomije za drugi razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Simić D.: Ekonomika i organizacija proizvodnje, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd 1997. - Lijiljana Kosar: Ekonomika i organizacija preduzeća, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd 1998. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - grafoskop, A/V oprema, multimedijski računar sa programskom opremom i

pristupom Internetu, softveri za oblikovanje dopisa, knjigovodstvo, pripremu rada i kalkulacije.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika Provjeravaju se i ocjenjuju: - usmeni odgovori (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu) i - pisani radovi učenika (testovi, domaći zadaci). Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u klasifikacionom periodu. Opšta ocjena na kraju godine izvodi se iz zaključnih ocjena u pojedinim klasifikacionim periodima. 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja ekonomije. 9. Povezanost predmeta


- Oblikovanje vizuelnog identiteta privrednog društva

- Usmena i pisana komunikacija

- Održavanje internet sajta - Izrada reklamnog materijala

- Informatika - Informacije u tekstualnom vidu

- Multimedijalno predstavljanje informacija

- Internet - Korišćenje računarskih

programa kao vida komuniciranja

55

1.2.7. FIZIČKA HEMIJA 1.Naziv premeta: FIZIČKA HEMIJA

2.Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III 72 72 144 IV 66 66 132

Ukupno 138 138 276 Vježbe- odjeljenje se dijele na grupe do 12 učenika 3.Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Stiču znanja o vezi između strukture materije i energetskih promjena sistema u

makroskopskim razmjerama; - Stiču znanja o fizičkim uzrocima i promjenama pri hemijskim reakcijama da bi

shvatili proces u hemijskoj industriji; - Stiču znanja o termodinamičkim i hemijskim procesima; - Razvijaju sposobnost za samostalan eksperimentalni rad; - Razvijaju logičko mišljenje.

56

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ТREĆI




Gasno agregatno stanje - Navodi uslove

postojanja gasnog agregatnog stanja materije i osobine gasa

- Definiše idealni gas i osnovne gasne zakone: Bojl-Mariotov, Gej- Lisakov i Šarlov

- Definiše Klajperonovu jednačinu

- Obrazlaže primjenu Klajperonove jednačine

- Definiše Daltonov zakon

- Obrazlaže ponašanje gasa u smješi

- Objašnjava promjenu energije translatornog kretanja molekula, pritisak i kinetičku energiju

- Objašnjava raspodjelu brzine molekula gasa

- Navodi osobine realnog gasnog stanja

- Poznaje parametre Van der Valsove jednačine

- Razlikuje gasovito, tečno i čvrsto agregatno stanje

- Rješava računske zadatke primjenjujući gasne zakone

- Grafički predstavlja gasne zakone i analizira međusobni odnos pritiska, zapremine i temperature

- Rješava računske zadatke primjenom Klajperonove jednačine

- Analizira parametre Klajperonove jednačine

- Interpretira primjenu Klajperonove jednačine za određivanje molarne mase i svođenje zapremine na normalne uslove

- Rješava računske zadatke primjenom Daltonovog zakona

- Analizira promjenu energije translatornog kretanja molekula

- Matematički zapisuje osnovnu jednačinu kinetičke teorije i kinetičku energiju molekula gasa

- Grafički predstavlja Maksvel – Bolcmanove krive raspodjele brzina

- Analizira pritisak i

- Razvija preciznost

57




zapreminu realnog gasnog sistema

- Rješava računske zadatke primjenom Van der Valsove jednačine

Hemijska termodinamika - Definiše:

unutrašnju energiju, termodinamičke sisteme i I zakon termodinamike

- Obrazlaže rad pri promjeni zapremine gasa

- Objašnjava primjenu I zakona termodinamoke na izohorski, izobarski, izotermski i adijabitski proces

- Definiše pojam specifične toplote

- Objašnjava jednačinu za količinu toplote i odnos (cp >cv, Cp > Cv)

- Navodi osobine entalpije kao veličine funkcije stanja

- Objašnjava toplotni efekat egzotermnih i endotermnih hemijskih reakcija

- Obrazlaže egzotermne i endotermne reakcije praćene promjenom zapremine

- Definiše termohemijske jednačine

- Navodi oznake za agregatno stanje supstanci i toplotni efekat

- Razlikuje otvorene, zatvorene i izolovane termodinamičke sisteme

- Pravilno označava ulaz i izlaz toplote i rada u sistemima

- Rješava računske zadatke primjenom I zakona termodinamike

- Analizira stanje gasa prije i poslije eksplozije i piše izraz za izvršeni zapreminski rad

- Grafički predstavlja promjenu pritiska u funkciji od zapremine pri različitim uslovima (V = const, p = const, t = const, Q = 0)

- Pravilno obilježava i izražava jedinice za molarnu toplotu, specifični i toplotni kapacitet

- Matematički zapisuje jednačinu za količinu toplote u različitim oblicima zavisno od uslova zagrijavanja gasa

- Grafički predstavlja promjenu entalpije kod egzotermnih i endotermnih reakcija


58




- Definiše: standardnu entalpiju, toplotu rastvaranja, toplotu neutralizacije i toplotu sagorijevanja

- Razumije Hesov zakon

- Definiše II zakon termodinamike

- Objašnjava Karnov kružni ciklus

- Definiše pojam entropije

- Objašnjava povezanost entropije sa vjerovatnoćom

- Objašnjava povezanost Gibsove energije sa entropijom i entalpijom

- Navodi jedinice mjere za slobodnu energiju

- Analizira toplotni efekat hemijskih reakcija pri stalnom pritisku uz praćenje promjene zapremine

- Pravilno piše termohemijske jednačine

- Analizira na primjerima toplotu stvaranja, rastvaranja, neutralizacije i sagorijevanja

- Izračunava toplotni efekat pomoću Hesovog zakona

- Razlikuje povratne i nepovratne procese

- Prikazuje grafički u P-V dijagramu Karnov kružni ciklus

- Uočava vezu entropije i vjerovatnoće

- Uočava vezu slobodne energije, entalpije i entropije

Tečno agregatno stanje - Navodi osobine

materije u tečnom agregatnom stanju

- Definiše: napon pare, toplotu isparavanja, temperaturu ključanja

- Objašnjava promjenu napona pare sa temperaturom

- Navodi uslove prevođenja materije iz gasovitog u tečno agregatno stanje

- Definiše kritičnu

- Analizira promjenu zapremine tečnosti sa temperaturom

- Razlikuje napon zasićene i nezasićene pare

- Grafički predstavlja krive napona pare za različite tečnosti i krive zagrijavanja

- Analizira na P-V dijagramu izotermski proces na različitim temperaturama za CO2

- Uočava značaj


59




temperaturu i kritični pritisak

kondenzacije gasova u industriji

Čvrsto agregatno stanje - Navodi osobine

materije u čvrstom agregatnom stanju

- Definiše: toplotu topljenja, energiju kristalne rešetke, alotropiju i polimorfizam

- Objašnjava pojavu defekta u kristalnoj rešetki

- Razlikuje kristalne i amorfne supstance

- Razlikuje tipove kristalnih rešetki

- Razlikuje pojmove monotropija, enantiotropija, dinamička alotropija i polimorfizam

- Analizira Frenkelov i Šotkijev tip defekta kristalne rešetke

Referat: - Alotropska

modifikacija čvrstih supstanci

Ravnoteža u homogenom i heterogenom sistemu - Definiše pojam

faze - Razumije hemijsku

ravnotežu - Definiše zakon o

dejstvu mase - Obrazlaže

konstantu ravnoteže

- Definiše Le Šateljejev princip i navodi faktore koji izazivaju pomjeranje ravnoteže

- Objašnjava uspostavljanje fizičke ravnoteže

- Definiše rastvore i navodi podjelu rastvora

- Obrazlaže relativno učešće komponenti u rastvoru, rastvorljivost gasova u tečnostima i čvrstih supstanci u tečnostima

- Definiše Raulov zakon

- Objašnjava

- Razlikuje homogene i heterogene sisteme

- Analizira na primjeru uspostavljanje dinamičke ravnoteže hemijskih procesa

- Matematički izvodi zakon o dejstvu masa

- Analizira uticaj koncentracije reaktanata i produkata, temperature i pritiska na pomjeranje ravnoteže

- Rješava računske zadatke primjenom zakona o dejstvu masa i Le Šateljeovog principa

- Razlikuje fizičku i hemijsku ravnotežu

- Razlikuje molaritet, maseni udio, molalitet i molski udio kao

- Zvija smisao za

sistematičan rad

Referat: - Metode

razdvajanja smješe dviju tečnosti

- -Značaj termijske

analize za ispitivanje sastava legura

60




sniženje temperature mržnjenja i povećanje temperature ključanja rastvora

- Definiše krioskopsku i ebuloskopsku konstantu

- Objašnjava primjenu Raulovog zakona na rastvore elektrolita

- Navodi osobine idealnih sistema

- Objašnjava napon pare i temperaturu ključanja idealnih sistema

- Navodi osobine tečnosti koje se djelimično miješaju i koje se ne miješaju

- Objašnjava Gibsovo pravilo faza

- Objašnjava dijagram stanja jednokomponentnih sistema

- Objašnjava termičku analizu i navodi njen praktični značaj

načine izražavanja količine komponente u rastvoru

- Analizira proces rastvaranja čvrste supstance i krive rastvorljivosti različitih soli

- Grafički predstavlja zavisnost napona pare rastvarača i rastvora različitih koncentracija u funkciji od temperature

- Interpretira primjenu krioskopije i ebulioskopije za određivanje molarne mase

- Razlikuje idealne sisteme sa minimalnom i maksimalnom temperaturom ključanja

- Uočava primjenu Raulovog zakona na idealne sisteme

- Grafički prikazuje parcijalni napon pare u funkciji od sastava smješa i zavisnost temperature ključanja od sastava smješe

- Interpretira ponašanje idealnih sistema pri destilaciji

- Analizira uzajamnu rastvorljivost komponenti u rastvoru

- Grafički predstavlja uzajamnu

61




rastvorljivost tečnosti koje se ne miješaju

- Primjenjuje pravilo faza na jednokomponentne i dvokomponentne sisteme i računa broj stepena slobode

- Analizira dijagram stanja jednokomponentnih sistema (voda–led–para)

- Čita krive hlađenja legura

- Interpretira značaj termičke analize za ispitivanje strukture metala i legura

Hemijska kinetika - Definiše brzinu

hemijske reakcije - Navodi uticaj

različitih faktora na brzinu hemijske reakcije

- Objašnjava klasifikaciju hemijskih reakcija prema mehanizmu nastajanja

- Definiše molekularnost i red reakcije

- Navodi vrste složenih hemijskih reakcija

- Razumije primjenu analitičkih metoda za eksperimentalno određivanje brzine hemijske reakcije

- Analizira uticaj koncentracije, temperature i katalizatora na brzinu hemijske reakcije

- Razlikuje homogenu i heterogenu katalizaciju

- Razlikuje proste i složene reakcije


Referat: - Primjena

katalizatora u industrijskim procesima

Pojave na granici faza - Analizira na

različitim primjerima jednomolekulske, dvomolekulske i tromolekulske reakcije

- Određuje red reakcije

- Razlikuje

62




istovremene, uporedne i uzastopne hemijske reakcije

- Objašnjava pojam površinskog napona i silu površinskog napona

- Navodi primjenu površinski aktivnih supstanci

- Razumije pojmove adsorpcija, apsorcija i sorpcija

- Navodi faktore koji utiču na količinu adsorbovane supstance i primjenu adsorpcije

- Definiše hromatografiju

- Razumije princip adsorpcione i podione hromatografije

- Objašnjava hromatografiju na hartiji

- Razumije princip gasne i jonoizmjenjivačke hromatografije

- Analizira na različitim primjerima pojavu površinskog napona

- Matematičkim izrazom predstavlja silu površinskog napona i koeficijent površinskog napona

- Interpretira značaj flotacije

- Razlikuje fizičku i hemijsku adsorpciju

- Grafički prikazuje uticaj pritiska na količinu adsorbovane supstance

- Analizira jednačinu adsorpcione izoterme

- Interpretira praktični značaj adsorpcije kod prečišćavanja i razdvajanja smješa

- Razlikuje adsorpcionu i podionu hromatografiju

- Čita hromatogram - Interpretira

praktični značaj jonoizmjenjivačke i gasne hromatografije



flotacije - Jonoizmje-njivačka

hromato-grafija

Nuklearni procesi - Definiše prirodnu

radioaktivnost - Navodi vrste i

svojstva radioaktivnih zraka

- Obrazlaže stabilnost atomskog jezgra

- Razlikuje α, β i γ zrake

- Analizira ponašanje (α, β, γ) zraka u električnom polju i druga svojstva

- Interpretira značaj izotopa

- Uviđa važnost

očuvanja čovjekove

Referat: - Nuklearni reaktori

63




- Navodi prirodni radioaktivni niz

- Definiše vrijeme poluraspada i Fajone – Sodijevo pravilo

- Obrazlaže stabilnost izotopa

- Definiše zakon radioaktivnog raspadanja

- Navodi tipove nuklearnih reakcija

- Obrazlaže vještačku radioaktivnost (fisija, fuzija)

- Navodi ulogu i djelove nuklearnog reaktora

- Obrazlaže mjerenje, detekciju radioaktivnog zračenja i dozimetrijske norme

- Razlikuje supstitucione i adicione nuklearne reakcije

- Analizira na različitim primjerima supstitucione i adicione reakcije koristeći PSE (periodni sistem elemenata)

- Analizira reakciju fisije na cijepanju uranovog jezgra

- Razlikuje pojmove: kritična masa, kontrolisana i nekontrolisana lančana reakcija

- Interpretira značaj nuklearnog reaktora za dobijanje energije

- Analizira princip rada jonizacione komore, proporcionalnog i GM – brojača

- Interpertira štetna dejstva i praktičnu primjenu radioaktivnog zračenja u industriji, laboratoriji i nauci

okoline

Vježbe - Objašnjava

karakter eksperimantalnih greški

- Obrazlaže postupak rada za provjeru Bojl – Mariotovog, Gej – Lisakovog i Šarlovog zakona

- Objašnjava postupak određivanja molarne mase Viktor – Majerovom

- Razlikuje sistemske i slučajne greške

- Računa apsolutnu i relativnu grešku

- Vrši eksperimentalnu provjeru gasnih zakona

- Određuje molarnu masu Viktor – Majerovom metodom

- Određuje gustinu kiseonika

- Razvija sposobnost

za samostalni rad - Razvija sposobnost

logičkog

64




metodom - Razumije postupak

određivanja gustine kiseonika

- Razumije postupak određivanja odnosa molarnih toplota Cp/Cv

- Objašnjava postupak određivanja toplotnog kapaciteta kalorimetra

- Objašnjava postupak određivanja toplote rastvaranja i neutralizacije

- Razumije postupak provjere Hesovog zakona

- Objašnjava postupak određivanja rastvorljivosti ugljendioksida

- Objašnjava postupak određivanja rastvorljivosti neorganskih soli

- Objašnjava postupak određivanja molarne mase krioskopskom metodom

- Objašnjava postupak određivanja temperature topljenja kristalnih supstanci

- Objašnjava postupak razdvajanja Fe (III) i Co (II) jona uzlaznom hromatografijom na papiru

- Eksperimentalno određuje odnos molarnih toplota Cp/ Cv

- Određuje toplotni kapacitet kalorimetra

- Određuje toplotu rastvaranja i neutralizacije

- Eksperimentalno provjerava Hesov zakon

- Eksperimentalno određuje rastvorljivost ugljendioksida

- Eksperimentalno određuje rastvorljivost neorganskih soli

- Određuje molarnu masu krioskopskom metodom

- Određuje temperaturu topljenja kristalnih supstanci

- Vrši razdvajanje Fe (III) i Co (II) jona uzlaznom hromatografijom na papiru

- Vrši razdvajanje Fe (III) i Co (II) jona silaznom hromatografijom na papiru

- Vrši razdvajanje aminokiselina na tankom sloju

- Izračunava Rs-vrijednost

- Opslužuje gasni hromatograf

- Crta kalibracionu krivu

- Prati rad radiološkog detektora DRM3

zaključivanja - Stiče

samopouzdan-je

65




- Objašnjava postupak razdvajanja Fe (III) i Ni (II) jona silaznom hromatografijom na papiru

- Objašnjava postupak razdvajanja aminokiselina na tankom sloju

- Razumije princip rada gasnog hromatografa i radiološkog detektora DRM3

66

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik učenik učenik Optička svojstva materije i spektri - Obrazlaže prirodu i

svojstva elektromegnetnih radijacija

- Obrazlaže refraktometrijsku analizu i principe refraktometrijskog određivanja

- Navodi primjere refraktometrijske analize

- Definiše polarimetriju

- Opisuje polarimetar i navodi primjenu polarimetrijske analize

- Definiše kolorimetrijsku analizu i Lamber – Berov zakon

- Opisuje princip vizuelne kolorimetrije

- Opisuje fotoelektrični kolorimetar i njegovu primjenu

- Definiše elektromagnetski spektar

- Obrazlaže spektrohemijsku analizu

- Obrazlaže plamenu fotometriju i atomsku apsorpcionu spektrofometriju

- Opisuje spektrofometriju u indukcionoj oblasti

- Interpretira prirodu i svojstva elektromegnetnih radijacija

- Analizira rezultate refraktometrijske analize

- Interpretira primjenu refraktometrijskih analiza u različitim granicama industrije

- Analizira polarizaciju svjetlosti i optički aktivne supstance

- Analizira rad polarimetra i njegovu primjenu u industriji

- Analizira Henerov cilindar

- Analizira fotooelektrični kolorimetar i njegovu primjenu

- Analizira elektromagnetski spektar prema talasnoj dužini, izgledu i mehanizmu nastajanja

- Analizira plamenu fotometriju i anatomsku apsorpcionu spektrofotometriju


Izračunava: - Indeks prelamanja;

specifičnu moć optičke rotacije;

- Crta šemu foto-električnog kolorimetra

Izračunava: - Talasnu dužinu

fotona i - Energiju kvanta

Električna provodljivost - Obrazlaže hemijske

i elektrohemijske reakcije i provodnike I i II

- Razlikuje provodnike I i II vrste

- Analizira Kolraušov

67




vrste - Definiše električnu

provodljivost i konstantu posuda

- Obrazlaže Kolraušovu modifikaciju Vitstonovog mosta

- Definiše molarnu provodljivost

- Definiše zakon o nezavisnom putovanju jona

- Definiše pokretljivost jona

- Obrazlaže konduktometrijsku titraciju

most - Interpretira zakon

o nezavisnom putovanju jona

- Određuje krive titracije na primjerima

Konverzija energije u elektrohemijskim sistemima - Obrazlaže teoriju

galvanskog elementa

- Opisuje Danijelov element

- Definiše Nernstovu jednačinu

- Navodi elektrohemijski niz

- Definiše elektrode I i II vrste

- Definiše i razumije princip rada redoks – elektroda

- Opisuje Vestonov standardni elemenat

- Obrazlaže određivanje elektromotorne sile i elektrodnog potencijala

- Navodi potenciometrijsku titraciju

- Definiše koroziju - Razumije proces

korozije i faktore koji utiču na koroziju

- Definiše Faradejeve zakone

- Interpretira teoriju galvanskog elementa

- Analizira Danijelov elemenat

- Piše i analizira Nernstovu jednačinu

- Interpretira elektrohemijski niz elemenata i standardni potencijal

- Razlikuje redoks elektrode (vodonikov, Kalomelova, Hinhidronova i staklena)

- Analizira Vestonov standardni elemenat

- Analizira aparaturu za određivanje elektromotorne sile

- Pravilno prati promjenu potencijala u toku potenciometrijske titracije

- Interpretira Faradejeve zakone

- Povezuje uzroke i posljedice

68




elektrolize - Navodi primjenu

Faradejevih zakona - Obrazlaže

polarizaciju i napon razlaganja

- Definiše nadnapon - Navodi teorijske

principe elektrolitičkog izdvajanja metala

- Navodi metode zaštite metala od korozije

- Obrazlaže hemijske izvore struje i olovni akumulator

- Analizira kulonometriju i kulonometrijsku titraciju

- Razlikuje sistem sa polarizabilnim i nepolarizabilnim metodama

- Interpretira elektrogravimetrijsku metodu

- Interpretira metode zaštite metala od korozije

- Analizira Leklanšeov element i olovni akumulator

Vježbe - Opisuje postupak

određivanja relativnog indeksa prelamanja vazduh/ tečnost

- Razumije postupak određivanja procenta šećera metodom kalibracione krive pomoću Abeovog refraktometra

- Razumije postupak određivanja procenta alkohola metodom kalibracione krive pomoću Abeovog refraktometra

- Opisuje refraktometrijsko određivanje smješe benzen-aceton i fazni dijagram

- Opisuje polarimetrijsko određivanje sastava rastvora šećera metodom kalibracione krive

- Poznaje postupak određivanja

- Eksperimetalno određuje relativni indeks prelamanja vazduh / tečnost

- Eksperimetalno određuje procenat šećera pomoću Abeovog refraktometra i analizira rezultate

- Eksperimetalno određuje procenat alkohola pomoću Abeovog refraktometra i analizira rezultate

- Refraktometrijski određuje smješu benzen-aceton

- Određuje sastav rastvora šećera metodom kalibracione krive

- Određuje koncentraciju bakra Diboskovim kolorimetrom

- Priprema rastvor bakra i određuje koncentraciju Cu fotoelektričnim kolorimetrom

- Razvija sposobnost za samostalni rad

- Razvija sposobnost

logičkog zaključivanja

- Razvija preciznost

u radu

69




koncentracije bakra Diboskovim kolorimetrom i fotolektričnim kolorimetrom

- Razumije princip kalibrisanja spektroskopa pomoću živine lampe

- Opisuje spektrofotometrijsko određivanje gvožđa

- Opisuje postupak određivanja provodljivosti Kolraušovim mostom

- Opisuje postupak određivanja pokretljivosti jona

- Opisuje postupak određivanja granične molarne provodljivosti

- Opisuje postupak konduktometrijske titracije

- Razumije princip određivanja elektromotorne sile i elektromotornog potencijala metodom kompenzacije

- Razumije princip određivanja ph rastvora metodom kompenzacije

- Opisuje princip rada ph-metra

- Objašnjava postupak potenciometrijske titracije jake kiseline jakom bazom

- Opisuje postupak ph-metrijske titracije

- Kalibriše spektroskop pomoću živine lampe

- Spektrofotometrijski određuje gvožđe

- Određuje provodljivost Kolraušovim mostom

- Eksperimetalno određuje pokretljivost jona

- Eksperimetalno određuje graničnu molarnu provodljivost

- Eksperimetalno izvodi konduktometrijsku titraciju

- Eksperimetalno određuje elektromotornu silu i elektromotorni potencijal

- Određuje ph rastvora metodom kompenzacije

- Mjeri ph rastvora pomoću ph-metra

- Izvodi potenciometrijsku titraciju jake kiseline jakom bazom

- Eksperimetalno izvodi ph-metrijsku titraciju

- Određuje Faradejevu konstantu gasnim kulometrom

- Eksperimetalno određuje iskorišćenja struje pri niklovanju

- Izvodi kulometrijsku titraciju hlorovodonične

70




- Opisuje postupak određivanja Faradejeve konstante gasnim kulometrom

- Objašnjava postupak određivanja iskorišćenja struje pri niklovanju

- Opisuje postupak kulometrijske titracije hlorovodonične kiseline

- Poznaje postupak elektro-gravimetrijskog određivanje Cu u rastvoru

- Poznaje postupak određivanja napona razlaganja u sistemu Pt/H2SO4/Pt

- Opisuje postupak ampermetrijske titracije joda tiosulfatom

- Opisuje postupak anodne oksidacije aluminijuma (eloksiranje)

kiseline - Elektro-

gravimetrijski određuje Cu u rastvoru

- Eksperimetalno određuje napon razlaganja u sistemu Pt/H2SO4/Pt

- Eksperimetalno izvodi ampermetrijsku titraciju joda

- Eksperimetalno izvodi anodnu oksidaciju aluminijuma

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Uvodić – Karadžić, S., Marković, M.: Fizička hemija za III i IV razred srednje škole,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Uvodić – Karadžić, S., Marković, M.: Praktikum iz fizičke hemije za III i IV razred

srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V

sredstvima, grafoskopom i dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima. - Vježbe se realizuju u laboratoriji koja je opremljena osnovnim laboratorijskim

posuđem i hemikalijama, digestorom i sljedećim nastavnim sredstvima: kalorimetrom, Kipovim aparatom, termostatom, krioskipskim aparatom, Tileovim sudom, demonstracionim gasnim hromatografom, radiološkim detektorom, zatim aparaturom za: određivanje odnosa molarnih toplota, provjeru gasnih zakona, određivanje rastvorljivosti gasa i čvrstih supstanci, hromotografsko razdvajanje, a potrebni su i: potenciometar, Rumkorfov induktor, elektrode, akumulator, Nernstov aparat, hronometar, baterija, konduktometar, galvanometar, hinhidron,

71

standardni element, Pt-elektrode, pH-metar, gasni kulometar, otpornik, ampermetar, ispravljač, magnetna mješalica, Vinklerove elektrode, olovni akumulator, miliampermetar od 10 – 15 mA, Abeov refraktometar, polarimetar, Diboskov kolorimetar, fotoelektrični kolorimetar, živina lampa sa transformatorom, dvocijevni spektroskop i spektrofotometar - spekol.


učenika (referati, domaći zadaci, računski zadaci posle svake oblasti), usmeni odgovori učenika i opservacija rada koja obuhvata rad u laboratoriji i vođenje dnevnika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja.

- Zaključna ocjena na kraju godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u

klasifikacionim periodima. 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Nastavnik: profesor hemije, diplomirani inženjer tehnologije, diplomirani

inženjer neorganske tehnologije, diplomirani fiziko-hemičar. - Stručni saradnik: hemijski laborant ili hemijsko-tehnološki tehničar. 9. Povezanost predmeta


- Hemijska kinetika - Opšta i neorganska hemija - Brzina hemijske reakcije - Gasno agregatno stanje - Fizika - Gasni zakoni - Optička svojstva materijala - Instrumetalna analiza - Refratometrijska i

polarimetrijska analiza

72

1.2.8. NEORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA 1. Naziv predmeta: NEORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA




nastava I II III 108 108 IV

Ukupno 108 108 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Stiču znanja o tehnološkim procesima u okviru neorganske hemijske tehnologije; - Upoznaju uređaje i opremu koji se koriste u procesima neorganske tehnologije; - Stiču znanja o vrstama, svojstvima i primjeni proizvoda neorganske tehnologije; - Upoznaju faktore koji utiču na ekonomičnost procesa neorganske tehnologije; - Razvijaju interesovanje za tehnička dostignuća; - Ovladavaju stručnom terminologijom neophodnom za komuniciranje u struci.

73

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI

Informativni ciljevi i Sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski



Tehnologija vode - Navodi podjelu

vode prema porijeklu, upotrebi i tvrdoći

- Objašnjava postupke prečišćavanja površinskih i podzemnih voda

- Objašnjava pripremu vode za industriju

- Objašnjava prečišćavanje otpadnih voda

- Razlikuje vrste vode prema porijeklu, upotrebi i tvrdoći

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza pri procesima prečišćavanja površinskih i podzemnih voda (taloženje, flokulacija, aeracija, filtracija i dezinfekcija)

- Analizira postupak omekšavanja vode termičkim i hemijskim postupcima i jonoizmjenjivačima

- Razlikuje postupke prečišćavanja otpadnih voda

- Razvija odgovoran odnos prema zaštiti svog zdravlja i zdravlja drugih

- Crta šemu prečišća-vanja površinskih voda

- Crta šemu prečišća-vanja otpadnih voda

Tehnologija goriva - Navodi osobine

goriva - Poznaje sastav

goriva i toplotnu vrijednost goriva

- Objašnjava proces prerade prirodnih goriva

- Razlikuje vrste goriva

- Računa gornju i donju toplotnu vrijednost goriva

- Razlikuje mehaničku i hemijsku preradu goriva

- Upoređuje postupke gasifikacije i karbonizacije čvrstih goriva

- Uočava značaj goriva

- Posjeta rudniku uglja u Pljevljima

Tehnologija sumporne kiseline - Navodi osobine

sumporne kiseline - Objašnjava

kontaktni i nitrozni postupak dobijanja sumporne kiseline

- Razlikuje kvalitete tehničke sumporne kiseline

- Analizira kontaktni postupak i ocjenjuje značaj

- Crta šemu apsorpci-onog postupka

74




pojedinih faza ovog postupka (dobijanja i prečišćavanja sumpor (IV) oksida, konverzije sumpor (IV) oksida u sumpor (VI) oksid i apsorpcije sumpor (VI) oksida)

- Uočava značaj i primjenu sumporne kiseline

Tehnologija azotnih jedinjenja - Navodi značaj

azota i njegovo nalaženje u prirodi

- Navodi osobine amonijaka

- Obrazlaže postupak dobijanja sinteznih gasova (azota i vodonika)

- Objašnjava dobijanje amonijaka po Haber – Bošovom postupku

- Navodi osobine azotne kiseline

- Objašnjava proces dobijanja azotne kiseline iz amonijaka

- Objašnjava koncentrisanje razblažene azotne kiseline

- Uočava kruženje azota u prirodi

- Analizira Lindeov postupak likvefakcije

- Analizira postupak rektifikacije vazduha

- Analizira dobijanje vodonika iz ugljovodonika

- Analizira proces sinteze amonijaka

- Uočava značaj i primjenu amonijaka

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza procesa dobijanja azotne kiseline iz amonijaka (oksidacija amonijaka u azot (II) oksid, oksidacija azot (II) oksida u azot (IV) oksid i apsorpcija azot (IV) oksid)

- Analizira postupak koncentrisanja azotne kiseline

- Uočava značaj i primjenu azotne kiseline u hemijskoj industriji

- Uviđa značaj ekologije u svakodnevnom životu

- Crta tehnološku šemu za dobijanje razbla-žene azotne kiseline

75




Tehnologija hlorovodonične kiseline - Navodi osobine

hlorovodonične kiseline

- Obrazlaže postupak dobijanja hlorovodonične kiseline

- Razlikuje industrijske postupke dobijanja hlorovodonika

- Analizira postupak apsorpcije hlorovodonika

- Uočava značaj i primjenu hlorovodonične kiseline u industriji


Tehnologija fosforne kiseline - Navodi osobine

fosforne kiseline - Obrazlaže postupke

dobijanja fosforne kiseline (iz bijelog fosfora i iz prirodnih fosfata)

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza procesa dobijanja fosforne kiseline iz fosfora (dobijanje bijelog fosfora, oksidacija fosfora u fosfor (V) oksid i apsorpcija fosfor (V) oksida)

- Analizira procese dobijanja fosforne kiseline iz prirodnih fosfata

- Uočava značaj i primjenu fosforne kiseline u industriji

Referat: - Primjena fosfata u

prehra-mbenoj industriji

Tehnologija neorganskih soli - Navodi osobine

natrijum hlorida - Objašnjava

postupke dobijanja natrijum hlorida

- Navodi osobine bakar (II) sulfata

- Objašnjava postupke dobijanja bakar (II) sulfata

- Analizira postupke proizvodnje natrijum hlorida (iz kamene soli i uparavanjem slanih rastvora)

- Uočava značaj i primjenu natrijum hlorida

- Uočava značaj i primjenu bakar (II) sulfata

- Razvija ekološku svijest

Referat: - Proizvo-dnja

morske soli

Tehnologija sode - Navodi osobine

sode - Objašnjava

Solvejev amonijačni postupak za

- Interpretira uz šemu Solvejev postupak

- Prikazuje hemijskim jednačinama

- Razvija analitičnost - Koristi tehno-lošku šemu Solveje-vog postupka

76




dobijanje sode Solvejev postupak - Uočava značaj i

primjenu sode Tehnologija kaustične sode - Navodi osobine

kaustične sode - Objašnjava

postupke proizvodnje sode (kaustifikacijom i elektrolizom)

- Analizira postupke dobijanja sode (kaustifikaciju i elektro – hemijske postupke)

- Uočava značaj i primjenu natrijum hidroksida

- Crta šemu elektroli-zera sa živinom katodom

Tehnologija vještačkih đubriva - Navodi osobine i

podjelu vještačkih đubriva

- Objašnjava postupke dobijanja azotnih đubriva

- Objašnjava postupke proizvodnje fosfornih đubriva

- Razlikuje vrste vještačkih đubriva

- Analizira postupke dobijanja azotnih đubriva (amonijm nitrat, amonijum sulfat, urea, i dr.)

- Analizira procese dobijanja superfosfata i trostrukog superfosfata

- Uočava značaj azotnih, fosfornih, kalijumovih, krečnih i mješovitih đubriva

- Crta šemu procesa proizvo-dnje super-fosfata

Tehnologija silikatnih proizvoda - Navodi osobine i

vrste silikatnih proizvoda

- Objašnjava postupak proizvodnje keramike

- Objašnjava postupak proizvodnje vatrostalnih materijala

- Objašnjava postupak proizvodnje stakla

- Razlikuje keramičke proizvode

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza procesa proizvodnje keramičkih proizvoda (priprema sirovina, oblikovanje, sušenje, pečenje i dorada)

- Analizira postupak proizvodnje vatrostalnih materijala (šamotnih opeka i azbesta)


77




- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza procesa proizvodnje stakla (priprema sirovina, topljenje, oblikovanje, odgrijavanje i naknadna obrada)

- Uočava značaj i primjenu keramičkih proizvoda

Tehnologija neorganskih veziva - Navodi osobine i

podjelu neorganskih veziva

- Objašnjava postupke proizvodnje kreča i gipsa

- Objašnjava postupak proizvodnje cementa

- Poznaje sastav betona i vrste betona

- Razlikuje neorganska veziva po načinu vezivanja

- Analizira postupke proizvodnje kreča i gipsa

- Analizira postupak proizvodnje portland cementa

- Razlikuje vrste cementa

- Uočava značaj i primjenu neorganskih veziva

- Stiče naviku brige o okolini

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Kostić–Gvozdenović, Lj., Ninković, R., Miladinović, J.: Neorganska hemijska

tehnologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - Popović, S. Kostić-Gvozdenović, Lj.: Neorganska hemijska tehnologija – izabrana

poglavlja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Degremont: Tehnologija prečišćavanja voda, Tehnološko-metalurški fakultet,

Beograd 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V

sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima i odgovarajućim šemama.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi učenika

(test poslije svake oblasti, referati) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja.

78

- Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - diplomirani inženjer neorganske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske

tehnologije. 9. Povezanost predmeta


- Tehnološke šeme procesa - Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

- Tehnički crteži i mašinski elementi

- Tehnoločki procesi proizvodnje

- Opšta i neorganska hemija - Hemijske reakcije

- Tehnološki procesi proizvodnje


- Tehnološke operacije

79

1.2.9. TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI 1. Naziv predmeta: TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI




nastava I II III 72 72 144 IV 66 66 132

Ukupno 138 138 276 Vježbe- odjeljenje se dijeli na grupe do 12 učenika 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Stiču znanja o mašinama, aparatima i tehnološkim operacijama; - Stiču znanja koja će im omogućiti da samostalno izvode poslove u okviru svog

zanimanja, stručno odlučuju i usvajaju nova znanja iz ove oblasti; - Razumiju tehnološke procese; - Razvijaju osjećaj za racionalno korišćenje materijala i vremena; - Razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu; - Ovladavaju stručnom terminologijom neophodnom za komuniciranje u struci.

80

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI




Uvod - Poznaje osnovne

pojmove o mašinama, aparatima i operacijama

- Nabraja operacije, mašine i aparate

- Razlikuje tehnološke operacije prema pogonskoj sili

Osnovi hidraulike - Definiše pojam i

vrste fluida - Nabraja osnovne

karakteristike fluida (gustina, pritisak, temperatura, viskozitet, maseni i zapreminski protok)

- Objašnjava zakonitosti i režime strujanja fluida (granični sloj i Rejnoldsov kriterijum)

- Razumije jednačinu kontinuiteta i Bernulijevu jednačinu

- Upoređuje fluide prema osnovnim karakteristikama

- Računa maseni i zapreminski protok

- Razlikuje režime strujanja fluida prema Rejnoldsovom kriterijumu

- Pravilno primjenjuje jednačinu kontinuiteta i Bernulijevu jednačinu


Transport materijala - Razumije operaciju

transporta i njen značaj, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Poznaje rezervoare za tečnosti i gasove

- Razlikuje hidraulični od pneumatskog transporta

- Obrazlaže na primjeru značaj pogonske sile za transport fluida

- Računa pogonsku silu za transport materijala

- Upoređuje crpke prema namjeni i vrsti fluida

- Bira crpku prema namjeni i vrsti fluida

- Razlikuje princip

- Razvija odgovornost u izvršavanju zadataka

- Crta uređaje koji se koriste za transport materijala

81




sabirnog i rasturnog pneumatskog transporta

- Razlikuje vrste transporta čvrstog materijala (horizontalni, kosi i vertikalni)

- Upoređuje principe rada transportera

- Analizira i ocjenjuje rad transportera

- Bira transporter prema namjeni i vrsti čvrstog materijala i prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacije transoprta materijala u industriji

- Bira rezervoar za skladištenje tečnosti i gasova prema osnovnim karakteristikama fluida

Sitnjenje i prosijavanje - Razumije operaciju

sitnjenja i prosijavanja i način rada uređaja koji se za to koriste

- Pravilno koristi pojmove sitnjenja i prosijavanja

- Razlikuje uređaje za sitnjenje i prosijavanje prema stepenu sitnjenja i prosijavanja (drobilice, mlinovi, sjeckalice, sita)

- Pronalazi sličnosti i razlike među uređajima za sitnjenje i prosijavanje

- Analizira i ocjenjuje rad uređaja za

- Uviđa važnost zaštite na radu

- Crta uređaje za sitnjenje i prosijavanje

- Posjeta

industrijskom mlinu

82




sitnjenje i prosijavanje

- Bira uređaj za sitnjenje i prosijavanje prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacija sitnjenja i prosijavanja u industriji

Miješanje - Razumije operaciju

miješanja, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje vrste mješalica za tečnosti, za gasove i za čvrsti materijal

- Analizira i ocjenjuje rad uređaja za miješanje

- Bira mješalicu prema vrsti materijala i prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacije miješanja u industriji

Razdvajanje faza - Razumije operacije

taloženja, filtriranja i centrifugiranja, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razumije operaciju taloženja, filtriranja i centrifugiranja

- Pronalazi sličnosti i razlike između uređaja za taloženje

- Pronalazi sličnosti i razlike između uređaja za filtriranje

- Pronalazi sličnosti i razlike između uređaja za centrifugiranje

- Analizira i ocjenjuje rad uređaja za

- Razvija sistematičnost u radu

83




taloženje, filtriranje i centrifugiranje

- Bira uređaj za taloženje, filtriranje i centrifugiranje prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj i primjenu taloženja, filtriranja i centrifugiranja u industriji

Vježbe - Upoznaje se sa

uređajima i opremom hemijske industrije, izvorima opasnosti i mjerama zaštite

- Poznaje osnovne i izvedene jedinice Si sistema i nesistemske jedinice koje su u svakodnevnoj upotrebi

- Poznaje različite instrumente za mjerenje pritiska

- Razumije princip rada manometara

- Razumije princip mjerenja protoka preko zapremine i vremena isticanja fluida

- Razumije princip baždarenja manometara

- Razumije princip mjerenja protoka preko brzine kretanja fluida (prigušna ploča)

- Razumije mjerenje protoka fluida rotametrom

- Preračunava veličine iz jedinica jednog mjernog sistema u jedinice drugog sistema

- Mjeri pritisak fluida manometrom sa tečnostima i burdonovim manometrom

- Određuje protok tečnosti i izračunava brzinu kretanja tečnosti kroz cijevni vod

- Određuje protok gasa pomoću gasnog sata i izračunava srednju brzinu proticanja gasa

- Vrši baždarenje manometra prigušne ploče

- Određuje protok tečnosti prigušnom pločom

- Mjeri protok fluida pomoću rotametra

- Određuje režim kretanja fluida preko Rejnoldsovog kriterijuma

- Određuje pad

- Stiče naviku održavanja radnog prostora

- Razvija

odgovornost za kvalitet i ispunjavanje radnih obaveza

84




- Opisuje postupak određivanja režima kretanja fluida

- Objašnjava pojavu otpora pri proticanju fluida

- Razumije princip određivanja optimalnih uslova centrifugalne crpke

- Razumije princip određivanja vakuuma kod laboratorijske vakuum crpke

- Razumije princip određivanja kritičnog i radnog broja obrtaja kod mlina sa kuglama

- Razumije princip granulometrijske analize

- Opisuje princip određivanja kapaciteta filter-prese

pritiska usljed podužnog trenja pomoću pijezometarskih cijevi, pri malim i velikim brzinama strujanja fluida

- Određuje optimalne uslove rada centrifugalne crpke (kapacitet, snaga, stepen iskorišćenja)

- Određuje vakuum koji stvara laboratorijska vakuum crpka pri određenoj brzini strujanja fluida

- Određuje kritični i radni broj obrtaja mlina sa kuglama

- Vrši granulometrijsku analizu prosijavanjem na standardnom sistemu sita

- Određuje kapacitet filter-prese u odnosu na količinu izdvojenog taloga

85




učenik učenik učenik Fenomeni prenosa toplote - Definiše pojmove

temperature i toplote

- Poznaje izvore i nosioce toplote

- Razumije načine i zakone prenosa toplote (provođenje, miješanje i zračenje)

- Pravilno koristi pojmove temperature i toplote

- Bira izvor i nosilac toplote prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Razlikuje načine prenosa toplote karakteristične za određene materijale

- Pravilno primjenjuje zakone prenosa toplote

- Razvija tehničku kulturu

Razmjena toplote - Razumije operaciju

razmjene toplote, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje vrste razmjenjivača toplote

- Pronalazi sličnosti i razlike između razmjenjivača toplote

- Analizira i ocjenjuje rad razmjenjivača toplote

- Bira razmjenjivač toplote prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacije razmjene toplote u industriji

- Crta razmjenjivače toplote

Hlađenje - Razumije operaciju

hlađenja, kao i uređaje koji se za to koriste

- Razlikuje vrste hladnjaka

- Pronalazi sličnosti i razlike između uređaja za hlađenje

- Analizira i ocjenjuje rad uređaja za hlađenje

- Bira uređaj za

- Razvija sistema-tičnost u radu

- Crta uređaje za hlađenje

86




hlađenje prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacije hlađenja u industriji

Ukuvavanje - Razumije operacije

ukuvavanja, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje vrste ukuvača

- Pronalazi sličnosti i razlike između ukuvača

- Analizira i ocjenjuje rad ukuvača

- Bira ukuvač prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacije ukuvavanja u industriji

- Stiče radne navike - Crta ukuvače Referat: - Primjena ukuvača u

prehrambe-noj industriji

Destilacija i rektifikacija - Poznaje tipove

tečnih smješa i zakone kojima se pokoravaju

- Objašnjava fazni i ravnotežni dijagram

- Razumije operaciju destilacije i rektifikacije, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Interpretira princip destilacije i rektifikacije

- Razlikuje vrste uređaja za destilaciju (pod atmosferskim pritiskom, pod vakuumom, sa vodenom parom)

- Razlikuje vrste rektifikacionih kolona

- Pronalazi sličnosti i razlike između uređaja za destilaciju

- Pronalazi sličnosti i razlike između rektifikacionih kolona

- Analizira i ocjenjuje rad uređaja za destilaciju i rad rektifikacionih

- Crta uređaje za destilaciju i rektifikaciju

87




kolona - Bira uređaj za

destilaciju i rektifikacionu kolonu prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacije destilacije i rektifikacije u industriji

Fenomeni prenosa mase - Definiše pojam

difuzije - Razumije

mehanizam prenosa mase i zakon difuzije

- Pravilno upotrebljava pojam difuzije

- Razlikuje mehanizme prenosa mase

- Pravilno primjenjuje zakon difuzije

Vlaženje - Definiše apsolutnu i

relativnu vlažnost vazduha

- Objašnjava dijagram vlažnosti vazduha

- Razumije metode određivanja vlažnosti vazduha

- Razumije značaj kondicioniranja vazduha, kao i način rada kondicionera

- Razlikuje apsolutnu od relativne vlažnosti

- Primjenjuje metode za određivanje vlažnosti vazduha

- Analizira i ocjenjuje rad kondicionera

- Uočava značaj kondicionaranja vazduha u industriji

- Ravija analitičnost - Crta kondicioner - Posjeta

Hidrometeo-rološkom zavodu

Destilacija i rektifikacija - Poznaje tipove

tečnih smješa i zakone kojima se pokoravaju

- Objašnjava fazni i ravnotežni dijagram

- Razumije operaciju destilacije i rektifikacije, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Interpretira princip destilacije i rektifikacije

- Razlikuje vrste uređaja za destilaciju (pod atmosferskim pritiskom, pod vakuumom, sa vodenom parom)

- Razlikuje vrste rektifikacionih

- Crta uređaje za destilaciju i rektifikaciju

88




kolona - Pronalazi sličnosti i

razlike između uređaja za destilaciju

- Pronalazi sličnosti i razlike između rektifikacionih kolona

- Analizira i ocjenjuje rad uređaja za destilaciju i rad rektifikacionih kolona

- Bira uređaj za destilaciju i rektifikacionu kolonu prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacije destilacije i rektifikacije u industriji

Fenomeni prenosa mase - Definiše pojam

difuzije - Razumije

mehanizam prenosa mase i zakon difuzije

- Pravilno upotrebljava pojam difuzije

- Razlikuje mehanizme prenosa mase

- Pravilno primjenjuje zakon difuzije

Vlaženje - Definiše apsolutnu i

relativnu vlažnost vazduha

- Objašnjava dijagram vlažnosti vazduha

- Razumije metode određivanja vlažnosti vazduha

- Razumije značaj kondicioniranja vazduha, kao i način rada

- Razlikuje apsolutnu od relativne vlažnosti

- Primjenjuje metode za određivanje vlažnosti vazduha

- Analizira i ocjenjuje rad kondicionera

- Uočava značaj kondicionaranja vazduha u

- Ravija analitičnost - Crta kondicioner - Posjeta

hidrometeo-rološkom zavodu

89




kondicionera industriji Sušenje - Razumije operaciju

sušenja, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje vrste sušnica koje se koriste u industriji

- Pronalazi sličnosti i razlike između sušnica

- Analizira i ocjenjuje rad sušnica

- Bira sušnicu prema vrsti materijala i zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacije sušenja u industriji

- Crta uređaje za sušenje

Rastvaranje i kristalizacija - Objašnjava

dijagram rastvorljivosti

- Razumije operaciju kristalizacije, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Planira uslove kristalizacije koristeći dijagram rastvorljivosti

- Razlikuje vrste uređaja koji se koriste za kristalizaciju

- Pronalazi sličnosti i razlike između kristalizatora

- Analizira i ocjenjuje rad kristalizatora

- Bira kristalizator prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacije kristalizacije u industriji

- Uviđa vezu nauke i pojava iz svakodnevnog života

- Crta uređaje za kristali-zaciju

Ekstrakcija - Razumije operaciju

ekstrakcije, kao i način rada koji se za to koriste

- Razlikuje vrste uređaja koji se koriste za ekstrakciju

- Pronalazi sličnosti i razlike između ekstraktora

- Crta uređaje za ekstrakciju

90




- Analizira i ocjenjuje rad ekstraktora

- Bira ekstraktor prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacije ekstrakcije u industriji

Apsorpcija - Razumije operaciju

apsorpcije, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje vrste uređaja koji se koriste za apsorpciju

- Pronalazi sličnosti i razlike između apsorbera

- Analizira i ocjenjuje rad apsorbera

- Bira apsorber prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacije apsorpcije u industriji

- Crta uređaje za apsorpciju

Adsorpcija

- Razumije operacije adsorpcije, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje vrste uređaja koji se koriste za adsorpciju

- Pronalazi sličnosti i razlike između uređaja za adsorpciju

- Analizira i ocjenjuje rad uređaja za adsorpciju

- Bira uređaj za adsorpciju prema zahtjevima tehnološkog procesa

- Uočava značaj operacije

- Crta uređaje za adsorpciju

91




adsorpcije u industriji

Vježba - Poznaje različite

vrste termometara - Razumije princip

rada termometara - Razumije princip

baždarenja termometara

- Opisuje princip rada parnog kotla

- Razumije princip određivanja koeficijenta provođenja, koeficijenta prelaza i koeficijenta prolaza toplote

- Opisuje postupak podešavanja vode kroz kondenzator sa zmijastim cijevima

- Razumije princip određivanja količine ukuvanog rastvora i stepen koncentrisanja rastvora u ukuvaču sa kratkim vertikalnim cijevima

- Razumije princip određivanja toplotnih gubitaka tokom ukuvavanja

- Razumije princip određivanja specifične potrošnje pare i koeficijent iskorišćenja grejne pare tokom ukuvavanja

- Opisuje destilaciju tečnih smješa koje se potpuno miješaju

- Razumije princip

- Mjeri temperaturu pomoću dilatacionih i manometarskih termometara, termometara sa trajnom deformacijom, termoelemenata, termokolor termometra i zračnog pirometra

- Baždari termoelement živinim termometrom

- Sprovodi postupak proizvodnje vodene pare električnim parnim kotlom

- Određuje koeficijent provođenja toplote izolatora kroz jednoslojan cilindričan zid

- Određuje koeficijent prelaza toplote sa cijevi na vazduh

- Određuje koeficijent prolaza toplote sa pare na vazduh kroz dvoslojan cilindričan zid

- Podešava protok vode kroz kondenzator sa zmijastim cijevima

- Određuje količinu ukuvanog rastvora i stepen koncentrisanja rastvora u ukuvaču sa kratkim vertikalnim cijevima

92




određivanja efikasnosti rektifikacione kolone

- Razumije princip određivanja vlažnosti vazduha metodom tačke rose i metodom adijabatske prave

- Razumije princip određujivanja brzine sušenja vlaknastog materijala u etažnoj sušnici

- Opisuje postupak određivanja stepena iskorišćenja kristalizatora

- Razumije postupak određivanja količine toplote koja se gubi tokom hlađenja rastvora

- Opisuje postupak određivanja mase rastvorenog ugljen-dioksida u vodi i u natrijum hidroksidu u tornju za apsorpciju

- Opisuje postupak određivanja brzine adsorpcije metilenskog plavog na silikagelu ili aktivnom uglju

- Određuje toplotne gubitke tokom ukuvavanja

- Određuje specifičnu potrošnju pare i koeficijent iskorišćenja grejne pare tokom ukuvavanja

- Vrši destilaciju tečnih smješa koje se potpuno miješaju

- Određuje efikasnost rektifikacione kolone

- Određuje vlažnost vazduha metodom tačke rose i metodom adijabatske prave

- Određuje brzinu sušenja vlaknastog materijala u etažnoj sušnici

- Određuje stepen iskorišćenja kristalizatora

- Određuje količinu toplote koja se gubi tokom hlađenja rastvora

- Određuje masu rastvorenog ugljen-dioksida u vodi i u natrijum hidroksidu u tornju za apsorpciju

- Određuje brzinu adsorpcije metilenskog plavog na silikagelu ili aktivnom uglju

93

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Cvijović, S., Končar-Đurđević, S., Cvijović, R.: Mašine, aparati i operacije, Zavod

za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - Ivanović, D., Dobričanin, M.: Praktikum iz mašina, aparata i operacija u hemijskoj

industriji, Naučna knjiga - Beograd i Zavod za udžbenike - Novi Sad, 2005. - Simonović, D., Vuković, D., Cvijović, S., Končar-Đurđević, S.: Tehnološke

operacije I, Tehnološko-metalurški fakultet, Beograd, 2000. - Cvijović, S., Simonović, D., Vuković, D., Končar-Đurđević, S.: Tehnološke

operacije II, Tehnološko-metalurški fakultet, Beograd, 2000. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V

sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima. - Vježbe se realizuju u laboratoriji za mašine, aparate i operacije- koja je

opremljena osnovnim laboratorijskim posuđem, hemikalijama, a potrebni su i sljedeći instrumenti i mašine: U-manometar, Burdonov manometar, rotametar, gasni sat, prigušna ploča, centrifugalna crpka, laboratorijska vakuum crpka, ručni mlin sa kuglama, sistem standardnih sita, filter presa, dilatacioni i manometarski termometri, termometri sa trajnom deformacijom, termoelementi, termokolor termometri, zračni pirometri, parni kotao, kondenzator, otvoreni i zatvoreni ukuvač, rektifikaciona kolona, kolona sa punjenjem za apsorpciju.


učenika (referat, test poslije svake oblasti), usmeni odgovori učenika i opservacija rada- koja obuhvata praktični rad u laboratoriji i vođenje dnevnika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Nastavnik: diplomirani inženjer neorganske tehnologije, diplomirani inženjer

organske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije. - Stručni saradnik: hemijsko-tehnološki tehničar, hemijski laborant. 9. Povezanost predmeta


- Pojave na granici faza - Fizička hemija - Hromatografsko određivanje - Šeme uređaja - Tehničko crtanje sa

mašinskim crtanjem - Tehnički crtež i mašinski

elementi - Rastvaranje, kristalizacija - Opšta i neorganska hemija - Rastvorljivost, dobijanje

ekstrakta, prečišćavanje supstanci

94

1.2.10. AUTOMATSKA KONTROLA PROCESA 1. Naziv predmeta: AUTOMATSKA KONTROLA PROCESA




nastava I II III IV 58 8 66

Ukupno 58 8 66 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Stiču osnovna znanja iz automatizacije procesa; - Stiču znanja koja će im omogućiti da samostalno izvode poslove u okviru svog

zanimanja, da stručno odlučuju i usvajaju nova znanja; - Razumiju i prate proces automatske kontrole procesa; - Razvijaju osjećaj o važnosti automatizacije; - Razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti pri radu; - Ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

95

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI




Automatika - Upoznaje i

razumije pojam automatske regulacije

- Upoznaje se sa sistemima upravljanja

- Upoznaje se sa simbolima i oznakama u sistemima automatske regulacije

- Razlikuje sisteme upravljanja

- Crta i analizira blok dijagram koristeći simbole i oznake elemenata sistema automatske regulacije

- Uočava značaj automatizacije procesa

- Razvija osjećaj o značaju automatizacije za napredak

Regulaciono kolo - Upoznaje i

razumije pojam regulisanog procesa

- Navodi parametre i promjenljive procesa

- Razumije statičku i dinamičku karakteristiku procesa

- Razlikuje parametre i promjenljive procesa

- Razlikuje statičku i dinamičku karakteristiku procesa

- Mjeri i računa statičku i dinamičku karakteristiku procesa

- Razvija inicijativnost i efikasnost pri radu

Vježbe: - Određivanje

statičke i dinamičke karakteri-stike procesa

Mjerni element - Navodi i definiše

pojam mjernog elementa

- Objašnjava princip rada transmitera temperature

- Objašnjava princip rada transmitera efektivnog pritiska

- Objašnjava princip rada transmitera diferencijalnog pritiska (regulacija nivoa, protoka i gustine)

- Razlikuje ulogu djelova mjernog elementa

- Razlikuje transmitere temperature

- Analizira rad transmitera temperature

- Bira transmiter temperature prema uslovima i zahtjevima sistema automatske regulacije

- Razlikuje transmitere efektivnog i diferencijalnog pritiska

- Razvija preciznost pri radu

Vježbe: - Provjera-vanje

mjernog opsega pneumatskog transmitera temperature

- Provjeravanje mjernog opsega diferenci-jalnog transmitera pritiska

96




- Analizira rad transmitera efektivnog i diferencijalnog pritiska

- Bira transmiter pritiska prema uslovima i zahtjevima sistema automatske regulacije

Izvršni element - Navodi i definiše

pojam izvršnog elementa

- Objašnjava princip rada pneumatskog i električnog regulacionog ventila

- Objašnjava princip rada pozicionera

- Razumije statičku karakteristiku regulacionog ventila

- Razlikuje pneumatski i električni regulacioni ventil

- Uočava ulogu i značaj pozicionera u sistemima automatske regulacije

- Mjeri i crta protočnu karakteristiku regulacionog ventila

Vježbe: - Određivanje

protočne karakteri-stike pneumatskog regulacionog ventila

Regulatori - Navodi i definiše

pojam regulatora - Objašnjava princip

rada: - Dvopoložajnog - Proporcionalnog - Proporcionalno-

integralnog - Proporcionalno-

diferencijalnog i - Proporcionalno-

intergralno-diferencijalnog regulatora

- Navodi i definiše parametre koji karakterišu dinamiku regulatora

- Razlikuje regulatore prema načinu obrade signala greške i kvalitetu obrade signala

- Pronalazi sličnosti i razlike među regulatorima

- Procjenjuje upotrebu određenog regulatora u određenom sistemu automatske regulacije prema uslovima i zahtjevima regulacije

Vježbe: - Crtanje uprošćenih

blok-dijagrama regulatora

Uređaji za automatsku regulaciju - Navodi uređaje za

automatsku regulaciju

- Razumije ulogu

- Podešava izlazni pritisak na pneumatskoj napojnoj jedinici i

- Stiče sigurnost u radu

97




uređaja za automatsku regulaciju u sistemima automatske regulacije

- Objašnjava princip rada:

- Napojne jedinice - Sklopke za ručno-

automatski rad - Pisača i indikatora - Pretvarača

standardnih signala

izlazni napon na električnoj napojnoj jedinici

- Podešava rad sistema pomoću sklopke za ručno-automatski rad

- Prati izlazne signale na pisaču i indikatoru

- Razlikuje električno-pneumatske i pneumatsko-električne pretvarače standardnih signala

- Uočava značaj uređaja za automatsku regulaciju u sistemima automatske regulacije

Automatska regulacija procesa - Objašnjava

automatsku regulaciju temperature, pritiska i nivoa

- Objašnjava automatsku regulaciju u aparatu kontinualnog dejstva (rektifikaciona kolona)

- Crta blok dijagram sistema automatske regulacije temperature, pritiska i nivoa

- Crta tehnološku šemu regulacije rektifikacione kolone

- Analizira uslove i zahtjeve regulacije i definiše elemente sistema automatske regulacije temperature, pritiska i nivoa

- Analizira uslove i zahtjeve regulacije i definiše elemente automatske regulacije rektifikacione kolone

- Uočava greške u

- Razvija pozitivnu orjentaciju prema zanimanju

Referat: - Automats-ka

regulacija temperature u otvorenom ukuvaču

- Automats-ka regulacija pritiska u autoklavu

- Automats-ka regulacija nivoa u otvorenim rezervoarima

- Posjeta Kombinatu aluminijuma u Podgorici

98




sistemu automatske regulacije

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Cvijović, S., Končar-Đurđević, S., Sadibašić, A., Simonović, D.: Mašine, aparati i

operacije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2006. - Ivanović, D., Dobričanin, M.: Praktikum iz mašina, aparata i operacija, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva Beorad, 2006. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - materijalni ventil, pozicioner, dvopoložajni regulator, proporcionalni regulator,

proporcionalno-integralni regulator, proporcionalno -diferencijalni regulator, proporcionalno-integralno-diferencijalni regulator, kružni i linijski pisač, pretvarači standardnih signala.


učenika (referati, test poslije svake oblasti) i usmeni odgovori učenika. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja.


8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - diplomirani inženjer tehnologije, diplomirani inženjer mašinstva, diplomirani

inženjer elektrotehnike. 9. Povezanost predmeta


- Principi rada električnih elemenata regulacionog kola

- Elektrotehnika - Struja, napon, otpor

- Parametri i promjenljive procesa

- Mjerni elementi - Automatska regulacija

procesa


- Karakteristike fluida i instrumenti za mjerenje pritiskaTemperatura i toplota i instrumenti za mjerenje temperature

- Šeme mašina i aparata

99

1.2.11. ORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA 1. Naziv predmeta: ORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA




nastava I II III IV 99 99

Ukupno 99 99 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Stiču znanja o tehnološkim procesima u okviru organske hemijske tehnologije; - Upoznaju uređaje i opremu koja se koristi u procesima organske tehnologije; - Stiču znanja o vrstama, svojstvima i primjeni proizvoda organske tehnologije; - Upoznaju faktore koji utiču na ekonomičnost procesa organske tehnologije; - Razvijaju interesovanje za tehnička dostignuća; - Razvijaju svijest o potrebi očuvanja radne i životne sredine; - Stiču pozitivan odnos prema profesiji; - Ovladavaju stručnom terminologijom neophodnom za komuniciranje u struci.

100

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI




Tehnologija nafte - Upoznaje predmet

proučavanja i značaj organske hemijske tehnologije

- Prepoznaje porijeklo, sastav i svojstva nafte

- Navodi postupke prerade nafte

- Objašnjava postupak destilacije nafte

- Nabraja proizvode destilacije nafte i njihovu primjenu

- Objašnjava sekundarne postupke prerade nafte

- Uočava vezu između porijekla nafte i mjesta njenog nalaženja

- Razlikuje primarne i sekundarne postupke prerade nafte

- Upoređuje atmosfersku i vakuum destilaciju

- Analizira postupak destilacije nafte

- Razlikuje termičke i katalitičke postupake prerade

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih sekundarnih postupaka prerade nafte (visbrejking, koksovanje, piroliza, krekovanje, alkilacija, postupci rafinacije, i dr.)

- Uočava vezu između sastava nafte i kvaliteta proizvoda

- Uočava značaj i primjenu nafte i derivata nafte

- Navikava se na sistematičnost u radu

- Crta šemu postrojenja za atmosfersku destilaciju nafte

- Crta šemu postrojenja za katalitičko krekovanje nafte

Tehnologija uglja - Opisuje postupak

koksovanja kamenog uglja

- Objašnjava postupak prerade isparljivih proizvoda koksovanja

- Opisuje postupak prerade katrana

- Nabraja proizvode destilacije katrana i njihovu primjenu

- Razlikuje vrste ugljeva

- Uočava vezu između vrste uglja i njegovog kvaliteta

- Analizira postupak koksovanja kamenog uglja

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza postupka prerade


- Crta šemu postupka prerade gasa iz koksne peći

101




isparljivih proizvoda koksovanja

- Razlikuje frakcije katrana

- Uočava značaj i primjenu katrana

Tehnologija boja - Definiše pojam i

svojstva organskih boja

- Navodi podjele organskih boja

- Opisuje postupak dobijanja azo-boje hrizoidina

- Razlikuje organske boje prema hemijskom sastavu i prema namjeni

- Uspostavlja vezu između strukture i osobina organskih boja

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza postupka za dobijanje azo-boje hrizoidina

- Uočava značaj i primjenu hrizoidina

- Povezuje uzroke i posljedice

- Crta šemu postupka za dobijanje hrizoidina

- Test: Tehnologije nafte, katrana i boja

Tehnologija pesticida - Definiše pojam i

vrste pesticida - Upoznaje svojstva i

primjenu pesticida

- Razlikuje pesticide prema namjeni, hemijskom sastavu, načinu i putevima djelovanja

- Uočava pozitivne i negativne aspekte primjene pesticida

- Poštuje propise radi očuvanja zdravlja i okoline

- Prospekti proizvođača pesticida

Tehnologija masti i ulja - Definiše sastav i

osobine masti i ulja - Nabraja postupke

za dobijanje masti i ulja

- Objašnjava postupke dobijanja ulja

- Poznaje postupke prerade masti i ulja

- Piše opštu formulu masti i ulja

- Razlikuje jestive i tehničke masti i ulja

- Razlikuje jodni, saponifikacioni, kiselinski i estarski broj

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza pri postupku proizvodnje ulja iz sjemena uljarica

- Uočava cilj i značaj

- Crta šemu postupka za izrađivanje biljnih ulja iz sjemena uljarica

102




hidrogenovanja ulja

Tehnologija sredstava za pranje - Nabraja vrste

tenzida - Razumije

mehanizam dejstva tenzida

- Objašnjava postupak proizvodnje sapuna

- Objašnjava postupak proizvodnje praškastih deterdženata

- Razlikuje anjonske, katjonske i nejonske tenzide

- Piše reakciju saponifikacije

- Razlikuje osnovne grupe deterdžentskih proizvoda

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza pri proizvodnji sapuna i praškastih deterdženata

- Uočava nedostatke sapuna

- Uočava značaj biorazgradivosti deterdženata

- Šematski prikazuje mehanizam dejstva tenzida pri pranju

- Prospekti

proizvođača tenzida i deterdženata

- Test: Tehnologija masti i ulja i sredstva za pranje

Tehnologija polimernih materijala - Objašnjava pojam

makromolekula, značaj i ekološki problem primjene makromolekulskih materijala

- Navodi podjele makromolekula

- Navodi uslove i osnovne reakcije obrazovanja polimera

- Objašnjava mehanizam polimerizacije i polikondenzacije

- Nabraja i opisuje industrijske postupke polimerizacije

- Nabraja svojstva i primjenu polimerizacionih polimera

- Nabraja osobine i primjenu polikondenzacionih

- Razlikuje makromolekule prema porijeklu, strukturi, hemijskom sastavu, raspodjeli molekulskih masa, primjeni i ponašanju pri zagrijavanju

- Razlikuje postupke polimerizacije i polikondenzacije

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza reakcije polimerizacije

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza reakcije polikondenzacije

- Upoređuje industrijske postupke polimerizacije


- Razvija odgovoran

pristup radu

- Crta šemu postupka za dobijanje PE male gustine

- Crta šemu dvovaljka i mješača za plastifikaciju kaučuka i pripremu smješe za vulkanizaciju

- Crta šemu postupka za dobijanje sulfatne celuloze

Domaći zadatak, referat: - Svojstva, dobijanje

i primjena polietilena

- Svojstva, dobijanje i primjena polipropilena

- Svojstva, dobijanje i primjena polivinilhlorida

- Dobijanje, osobine i primjena fenol –

103




proizvoda - Definiše i navodi

postupke prerade polimernih materijala

- Navodi vrste gumenih proizvoda

- Objašnjava postupak vulkanizacije kaučuka

- Poznaje strukturu celuloze i nalaženje u prirodi

- Nabraja proizvode i postupke prerade drveta

- Objašnjava postupke proizvodnje: drvenjače, sulfitne celuloze, sulfatne celuloze i papira

- Nabraja derivate celuloze i njihovu primjenu

- Objašnjava postupak dobijanja viskoze

- Upoređuje osobine polietilena, polipropilena, polivinilhlorida, polivinilacetata i polistirena

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza pri postupku vulkanizacije kaučuka

- Uočava vezu između načina prerade drveta i upotrebe

- Razlikuje sulfitni i sulfatni postupak za dobijanje tehničke celuloze

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza pri proizvodnji drvenjače, sulfitne celuloze, sulfatne celuloze i papira

- Razlikuje viskozna vlakna

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza pri postupku proizvodnje viskoze

- Uočava značaj i primjenu makromolekulskih materijala

formaldehidnih smola

- Poliestarske smole,prospekti proizvođača polimerizaci-onih i polikonde-zacionih proizvoda

Tehnologija šećera - Definiše podjelu i

značaj ugljenih hidrata

- Objašnjava tehnološki postupak dobijanja šećera iz šećerne repe

- Razlikuje vrste ugljenih hidrata

- Piše reakciju hidrolize saharoze

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza pri procesu proizvodnje šećera iz šećerne repe

- Uočava značaj proizvodnje šećera

- Crta šemu ekstrakcije u kosoležećem ekstraktoru

104




Tehnologija skroba - Navodi osobine

skroba - Objašnjava

postupak dobijanja skroba iz kukuruza

- Piše reakciju hidrolize skroba

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza procesa dobijanja skroba iz kukuruza

- Uočava značaj i primjenu skroba

- Crta šemu postupka za dobijanje skroba iz kukuruza

- Test: tehnologija polimernih materijala, šećera i skroba

Tehnologija vrenja - Navodi vrste vrenja - Objašnjava

postupak proizvodnje etilalkohola iz melase i skrobnih sirovina

- Objašnjava postupke proizvodnje piva i vina

- Razlikuje anaerobne od aerobnih procesa

- Razlikuje neorganske i biološke katalizatore

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza procesa proizvodnje etilalkohola iz melase i skrobnih sirovina

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza procesa proizvodnje piva i vina

- Uočava značaj enzimskih reakcija

- Razvija analitičnost i logičko mišljenje

- Crta šemu postrojenja za dobijanje alkohola iz melase

- Prospekti

proizvođača piva i vina

Tehnologija mlijeka i mliječnih proizvoda - Poznaje hemijski

sastav mlijeka - Objašnjava

postupke prerade mlijeka

- Nabraja mliječne proizvode

- Objašnjava postupke proizvodnje mliječnih proizvoda

- Razlikuje mliječne proizvode

- Analizira postupke prerade mlijeka

- Analizira postupke proizvodnje mliječnih proizvoda

- Uočava značaj i primjenu mlijeka i mliječnih proizvoda

- Posjeta mljekari

Konzervisanje životnih namirnica - Razumije značaj

konzervisanja životnih namirnica

- Objašnjava

- Razlikuje vrste i načine konzervisanja

- Analizira postupke

105




postupke konzervisanja životnih namirnica

konzervisanja životnih namirnica

- Uspostavlja vezu između vrste namirnica i načina konzervisanja

- Uočava značaj konzervisanja životnih namirnica

Tehnologija kože - Navodi osobine

kože - Objašnjava

postupak štavljenja kože

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza postupka štavljenja kože

- Uočava značaj i primjenu kože i prerađevina od kože

Tehnologija farmaceutskih proizvoda - Navodi podjelu

farmaceutskih proizvoda

- Opisuje postupak proizvodnje penicilina

- Razlikuje lijekove za infektivne i neinfektivne bolesti

- Analizira postupak proizvodnje penicilina

- Uviđa vezu teorije i prakse

- Crta šemu fermentatora za proizvodnju penicilina

- Posjeta fabrici lijekova

- Test: Tehnologije vrenja mlijeka i mliječnih proizvoda Konzervisanje namirnica, kože, farmaceutskih proizvoda

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Vrhovac, Lj.: Organska hemijska tehnologija, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2005. - Vrhovac, Lj. Petrović, D., Filipović, J.: Praktikum za organsku hemijsku

tehnologiju, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - Ostali izvori: internet, časopisi, reklamni i propagandni materijal proizvođača. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V



učenika (referati, testovi poslije svake oblasti)i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na

106

kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja.


8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - diplomirani inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer neorganske

tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije. 9. Povezanost predmeta



- Organska hemija - Hemijske reakcije

- Tehnološke šeme procesa - Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom

- Tehnički crteži i mašinski elementi



- Tehnološke operacije

107

1.3. PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA




nastava I 108 108 II 144 144 III 144 144 IV 132 132

Ukupno 528 528 Praktična nastava- odjeljenje se dijeli na grupe do12 učenika 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Povezuju teorijska znanja sa praktičnim radom; - Razvijaju sposobnosti hemijskog izražavanja; - Stiču sposobnost pravilnog korišćenja uputstva za izvođenje eksperimenta; - Samostalno izvode eksperimente; - Samostalno zapisuju rezultate, predstavljaju ih u odgovarajućem obliku i donose

zaključke; - Razvijaju smisao za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost; - Razvijaju analitičko mišljenje i stvaralačku maštu.

108





Hemijska laboratorija - Upoznaje se sa

radom u hemijskoj laboratoriji

- Upoznaje se sa zaštitom na radu

- Navodi moguće povrede na radu

- Upoznaje se sa pružanjem prve pomoći

- Održava radno mjesto

- Primjenjuje mjere i sredstva zaštite pri radu u laboratoriji

- Razvija pozitivan odnos prema zaštiti na radu

- Učenici se dijele u grupe

- Svaki učenik vodi dnevnik na bazi unaprijed datih uputstava od strane nastavnika praktične nastave

Toplotni izvori u hemijskoj laboratoriji - Poznaje goriva koja

se koriste u hemijskoj laboratoriji

- Poznaje laboratorijski pribor za zagrijavanje

- Razlikuje goriva koja se koriste u hemijskoj laboratoriji

- Pravilno rukuje laboratorijskim priborom za zagrijavanje


Hemikalije i reagensi - Definiše pojmove

hemikalija i reagens

- Poznaje oznake kojima se označava stepen čistoće hemikalija

- Poznaje uslove čuvanja i način rada sa reagenasima

- Razlikuje hemikalije pravilnim čitanjem naljepnica na reagens bocama

- Pravilno radi sa toksičnim i lako zapaljivim supstancama

- Pravilno čuva i radi sa reagensima

- Razvija samostalnost u radu

Laboratorijski pribor - Upoznaje se sa

laboratorijskim priborom i posuđem

- Upoznaje se sa obradom stakla i zapušača

- Pravilno koristi laboratorijski pribor i posuđe

- Razlikuje laboratorijski pribor i posuđe prema namjeni

- Oprezno pere i održava laboratorijski pribor i posuđe

- Priprema staklene cijevi za aparature

- Pravilno obrađuje zapušače

109




Mjerenje čvrstih i tečnih supstanci - Upoznaje se sa:

tehničkom vagom, analitičkom vagom i sudovima za mjerenje tečnosti

- Precizno odmjerava čvrstu supstancu na tehničkoj i analitičkoj vagi

- Pravilno odmjerava i očitava utrošenu zapreminu tečnosti na: bireti, pipeti, menzuri i mjernom balonu

- Eksperimentalno provjerava Lavoazjeov zakon


Osnovne operacije u hemijskoj laboratoriji - Upoznaje se sa

osnovnim operacijama u hemijskoj laboratoriji

- Precizno obavlja: sitnjenje, rastvaranje, taloženje, dekantovanje, filtriranje, ispiranje i dr.

- Pravilno priprema aparaturu za destilaciju, ekstrakciju, sublimaciju i kristalizaciju

- Vrši destilaciju (sa vazdušnim i vodenim hladnjakom), ekstrakciju, sublimaciju i kristalizaciju


Fizičke konstante čistih supstanci - Opisuje metodu za

određivanje tačke topljenja

- Opisuje metodu za određivanje tačke ključanja

- Određuje tačku topljenja u aparatu po Tileu

- Određuje tačku ključanja u aparaturi za destilaciju

Pripremanje rastvora - Definiše

rastvorljivost - Poznaje načine

izražavanja kvantitativnog sastava rastvora

- Računa koncentraciju rastvora (maseni udio, molski udio, molaritet, molalitet)

110




- Priprema rastvore različite koncentracije

Neorganska jedinjenja - Poznaje metode

dobijanja oksida različitih elemenata (sumpor, magnezijum, kalcijum, vodonik, i dr.)

- Poznaje metode dobijanja različitih kiselina

- Poznaje metode dobijanja različitih baza

- Poznaje različite indikatore

- Poznaje metode dobijanja različitih soli

- Razumije hidrolizu soli

- Razlikuje bazne, kisele i amfoterne okside

- Dobija okside različitih elemenata u laboratorijskim uslovima

- Dobija različite kiseline u laboratorijskim uslovima

- Dobija različite baze u laboratorijskim uslovima

- Dokazuje prisustvo kiselina i baza

- Dobija različite soli u laboratorijskim uslovima

- Eksperimentalno vrši hidrolizu i suzbija hidrolizu soli


Elektroliza - Opisuje postupak

elektrolize vode u Hofmanovom aparatu

- Priprema Hofmanov aparat

- Opslužuje Hofmanov aparat u toku elektrolize vode

- Dokazuje proizvode elektrolize vode

- Razvija sistema-tičnost

Vodonik - Opisuje različite

postupke dobijanja vodonika

- Dobija vodonik različitim metodama u laboratorijskim uslovima

- Dokazuje prisusutvo vodonika

Kiseonik - Opisuje različite

postupke dobijanja kiseonika

- Dobija kiseonik različitim metodama u laboratorijskim

111




uslovima - Dokazuje

prisusutvo kiseonika

Alkalni metali - Opisuje metode

ispitivanja osobina i prsustva natrijuma i kalijuma

- Opisuje metode dobijanja nekih jedinjenja natrijuma i kalijuma

- Dokazuje osobine i prisustvo natrijuma i kalijuma

- Dobija jedinjenja natrijuma i kalijuma (okside, karbonate, i dr.) U laboratorijskim uslovima

Zemnoalkalni metali - Opisuje metode

dobijanja nekih jedinjenja magnezijuma i kalcijuma

- Dobija jedinjenja magnezijuma i kalcijuma (baze, karbonate, i dr.) U laboratorijskim uslovima


III grupa PSE - Opisuje metode

ispitivanja osobina aluminijuma

- Opisuje metode dobijanja nekih jedinjenja aluminijuma

- Dokazuje osobine aluminijuma

- Dobija jedinjenja aluminijuma (oksid, hidroksid, i dr.) U laboratorijskim uslovima

IV grupa PSE - Opisuje metode

ispitivanja i dobijanja jedinjenja elemenata IV grupe periodnog sistema elemenata

- Ispituje i dobija jedinjenja elemenata IV grupe periodnog sistema elemenata (C, Si, Su, Pb) u laboratorijskim uslovima

V grupa PSE - Opisuje metode

ispitivanja i dobijanja jedinjenja elemenata V grupe periodnog sistema elemenata

- Ispituje i dobija jedinjenja elemenata V grupe periodnog sistema elemenata (N, P) u laboratorijskim uslovima

VI grupa PSE - Opisuje metode

ispitivanja i - Ispituje osobine

sumpora

112




dobijanja jedinjenja sumpora

- Dobija jedinjenja sumpora (oksid, sulfid, kiselina i dr.) U laboratorijskim uslovima

VII grupa PSE - Opisuje metode

dobijanja elemenata VII grupe periodnog sistema elemenata

- Opisuje metode ispitivanja i dobijanja jedinjenja elemenata VII grupe periodnog sistema elemenata

- Dobija elemente VII grupe periodnog sistema elemenata (Cl, Br, J)

- Ispituje i dobija jedinjenja elemenata VII grupe periodnog sistema elemenata u laboratorijskim uslovima

Prelazni elementi - Opisuje metode

ispitivanja i dobijanja jedinjenja prelaznih elemenata

- Ispituje i dobija jedinjenja prelaznih elemenata u laboratorijskim uslovima

113

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Uvod - Poznaje postupke

za određivanje koncentracije H+ i OH- jona

- Poznaje postupke za suzbijanje disocijacije slabih elektrolita

- Poznaje pufere i razumije mehanizam dejstva pufera

- Eksperimentalno određuje koncentraciju H+ i OH- jona

- Eksperimentalno suzbija disocijaciju slabih elektrolita uticajem zajedničkog jona

- Priprema pufere i ispituje dejstvo pufera

- Stvara i rastvara talog

- Učenici se dijele u grupe

- Svaki učenik vodi dnevnik na bazi unaprijed datih uputstava od strane nastavnika praktične nastave

Analitičke reakcije - Definiše:

specifičnost, selektivnost i osjetljivost analitičkih reakcija

- Navodi analitičke reakcije suvim putem: bojenjem plamena, bojenjem fosforne i boraksove đinđuve, topljenje

- Određuje specifičnost, selektivnost i osjetljivost na primjerima katjona prve analitičke grupe

- Dokazuje katjone suvim putem

- Razvija osjećaj za preciznost i pouzdanost

I analitička grupa - Navodi katjone I

analitičke grupe - Poznaje reakcije za

dokazivanje katjona I grupe

- Eksperimentalno dokazuje i odvaja katjone I analitičke grupe u poznatom i nepoznatom uzorku

II analitička grupa - Navodi katjone II


dokazivanje katjona II grupe

- Eksperimentalno dokazuje i odvaja katjone ii analitičke grupe u poznatom i nepoznatom uzorku

III analitička grupa - Navodi katjone III


dokazivanje katjona III grupe

- Eksperimentalno dokazuje i odvaja katjone III analitičke grupe u poznatom i nepoznatom uzorku

- Stiče osjećaj za sigurnost na radu

IV i V analitička grupa - Navodi katjone IV i - Eksperimentalno

114




V analitičke grupe - Poznaje reakcije za

dokazivanje katjona IV i V grupe

dokazuje i odvaja katjone IV analitičke grupe u poznatom i nepoznatom uzorku

- Eksperimentalno dokazuje i odvaja katjone V analitičke grupe u poznatom i nepoznatom uzorku

VI analitička grupa - Navodi katjone VI


dokazivanje katjona VI grupe

- Eksperimentalno dokazuje i odvaja katjone VI analitičke grupe u poznatom i nepoznatom uzorku

Anjoni - Poznaje reakcije za

dokazivanje anjona - Eksperimentalno

dokazuje anjone u poznatom uzorku

Gravimetrija - Definiše

gravimetriju - Navodi klasifikaciju

gravimetrijskih metoda

- Razumije princip gravimetrijske analize

- Poznaje postupak gravimetrijskog određivanja gvožđa i sulfatnog jona

- Razlikuje tipove gravimetrijske analize

- Pravilno žari i mjeri lončić do konstantne mase

- Gravimetrijski određuje masu gvožđa u ispitivanom uzorku

- Gravimetrijski određuje masu sulfatnih jona u ispitivanom uzorku

- Razvija sposobnost samostalnog rješavanja problema

Volumetrija - Definiše

volumetriju - Navodi klasifikaciju

volumetrijskih metoda

- Razumije princip volumetrijske analize

- Definiše standarde rastvora

- Poznaje postupak određivanja sadržaja jake

- Priprema rastvor hlorovodonične kiseline i vrši njegovu standardizaciju

- Eksperimentalno određuje i izračunava masu naoh, odnosno zapreminu naoh

- Eksperimentalno određuje sekundarni rastvor

115




kiseline - Poznaje postupak

određivanja sadržaja slabe kiseline

naoh i vrši standardizaciju

- Eksperimentalno određuje i izračunava masu H2SO4, odnosno zapreminu H2SO4

- Eksperimentalno određuje i izračunava masu CH3COOH, odnosno zapreminu CH3COOH

Oksido-redukcione metode - Navodi podjelu

oksido–redukcionih metoda

- Poznaje opšte principe oksido–redukcionih metoda

- Analizira reakcije oksido – redukcije

- Eksperimentalno priprema sekundarni rastvor kmno4

Određivanje sadržaja Fe (II) jona po Cimerman - Rajnhardu - Poznaje postupak

određivanja sadržaja Fe(II) jona po Cimerman-Rajnhardovoj metodi

- Računa masu (Fe3+) odnosno V (Fe3+) po Cinerman – Rajnhardovoj metodi

Jodometrijsko određivanje hroma i bakra - Poznaje postupak

određivanja hroma i bakra jodometrijskom metodom

- Određuje hrom i bakar jodometrijskom metodom

Kompleksometrija (helatometrija) - Definiše metodu

kompleksometrije - Navodi vrste

kompleksona - Poznaje postupak

određivanja sadržaja Ca jona kompleksometrijski

- Poznaje postupak određivanja sadržaja Mg jona kompleksometrijski

- Određuje sadržaj Ca jona kompleksometrijski

- Određuje sadržaj Mg jona kompleksometrijski

- Razvija sposobnost samostalnog rješavanja problema

Taložne metode - Navodi podjelu

taložnih metoda - Poznaje opšte

- Određuje saržaj hlorida u vodi metodom po Moru

116




principe taložnih metoda

- Poznaje postupak određivanja hlorida metodom po Moru

117

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Uzorkovanje - Upoznaje se sa

postupcima uzorkovanja različitih materijala

- Uočava pravilnost uzorkovanja

- Uzorkuje određeni materijal

- U radu koristiti materijale: brašno, žito

Ispitivanje vode - Poznaje postupke

uzorkovanja i analize različitih vrsta vode

- Uzorkuje vodu i priprema uzorke za analizu

- Određuje tvrdoću vode

- Računa količinu sode i kreča za omekšavanje vode

- Određuje alkalitet vode

- Interpretira rezulatate analiza

- Posjeta laboratoriji koja se bavi ispitivanjem vode

- U radu koristi aparaturu za omekšavanje vode postupkom soda - kreč

Ispitivanje goriva - Poznaje postupke

uzorkovanja i ispitivanja uglja

- Uzorkuje ugalj i priprema uzorke za analizu

- Određuje isparljive materije i pepeo u uglju

- Određuje sumpor u uglju

- Analizira gasovita goriva po Orsatu

- Računa minimalnu količinu kiseonika potrebnu za sagorijevanje goriva

- Interpretira rezultate analiza

- Razvija osjećaj za sigurnost na radu

- U radu koristi aparat za analizu gasova po Orsatu

- Posjeta rudniku

uglja

Ispitivanje kiselina - Poznaje postupke

uzorkovanja i ispitivanja kiselina

- Poznaje postupke pripremanja rastvora različitih koncentracija

- Uzorkuje kiselinu i priprema uzorke za analizu

- Priprema standardne rastvore

- Određuje koncentracije sumporne kiseline (pomoću piknometra i titracijom)

- U radu koristi piknometar i aparaturu za određivanje SO2 po Rajhu

118




- Određuje sadržaj SO2 u smješi gasova jodometrijskom metodom


Ispitivanje baza i soli - Poznaje postupke

uzorkovanja i ispitivanja baza.

- Poznaje postupke uzorkovanja i ispitivanja soli

- Poznaje metode uzorkovanja i ispitivanja hlornog kreča

- Uzorkuje tehnički naoh i priprema uzorke za analizu

- Određuje sadržaj naoh u uzorku, titracijom standardnim rastvorom 1M hcl

- Uzorkuje tehnički Na2CO3 i priprema uzorke za analizu

- Određuje ukupnu alakalnost u tehničkom Na2CO3, metodom titracije

- Uzorkuje hlorni kreč i priprema uzorke za analizu

- Određuje sadržaj hlora u hlornom kreču jodometrijskim postupkom


- Razvija tačnost, preciznost i ekonomično-st u radu

- Posjeta solani

Ispitivanje vještačkih đubriva - Poznaje postupke

uzorkovanja i analize vještačkih đubriva

- Uzorkuje azotna i fosforna đubriva i priprema uzorke za analizu

- Analizira fosforna đubriva (određuje: vlagu, sadržaj P2O5 rastvorenog u vodi i slobodnu fosfornu kiselinu)

- Analizira azotna đubriva (određuje ukupni azot i amonijačni azot)



- Razvija tačnost i

preciznost

- U radu koristi aparaturu za destilaciju amonijaka

Ispitivanje keramike - Poznaje postupke - Uzorkuje silikatnu - Razvija sposobnost

119




uzorkovanja i ispitivanja keramike

sirovinu i priprema uzorak za analizu

- Određuje sadržaj sio2 alkalnim topljenjem

- Interpretira rezultate analize

za samostalan rad

Ispitivanje stakla - Poznaje postupke

uzorkovanja i ispitivanja stakla

- Uzorkuje staklo i priprema uzorke za analizu

- Određuje hidrolitičku otpornost stakla


Ispitivanje neorganskih veziva - Poznaje postupke

uzorkovanja i ispitivanja neorganskih veziva

- Uzorkuje kreč i priprema uzorak za analizu

- Ispituje kreč (određuje sadržaj CO2 u kreču)

- Uzorkuje gips i priprema uzorak za analizu

- Ispituje gips (određuje vrijeme vezivanja gipsa)

- Uzorkuje cement i priprema uzorak za analizu

- Ispituje cement hemijskom analizom


- Razvija sposobnost za donošenja odluka

- U radu koristi kalcimetar i Vikatov aparat

- Posjeta krečani

120




učenik učenik učenik Ispitivanje nafte i njenih derivata - Poznaje postupke

uzorkovanja i analize nafte i njenih derivata

- Određuje gustinu nafte piknometrom i areometrom

- Određuje tačku zapaljivosti nafte na aparatu po Markusonu

- Interpretira rezultate ispitivanja

- U radu koristi piknometar, areometar, Englerov viskozimetar, aparat po Markusonu i hronometar

Ispitivanje boja i lakova - Poznaje postupke

uzorkovanja i ispitivanja boja i lakova

- Određuje viskozitet premaza Ostvaldovim viskozimetrom

- Određuje vrijeme sušenja premaza

- Interpretira rezultate ispitivanja

- Uviđa značaj ekologije u svako-dnevnom životu

- U radu koristi Ostvaldov viskozimetar, staklena mikrozrnca, gumeni diskovi, hronometar

Ispitivanje jestivih masti i ulja - Poznaje postupke

uzorkovanja i ispitivanja jestivih masti i ulja

- Određuje sadržaj ulja ekstrakcijom u Soksletovom aparatu

- Određuje saponifikacioni, kiselinski i jodni broj ulja

- Pravilno koristi obrasce i tabele za preračunavanje rezultata

- Izvodi zaključke na osnovu rezultata

- U radu koristi Soksletov aparat

- Posjeta fabrici za

proizvodnju ulja

Ispitivanje sredstava za pranje - Poznaje postupke

uzorkovanja i ispitivanja sapuna i deterdženata

- Određuje ukupne masne kiseline u sapunima ekstrakcionim postupkom i postupkom pomoću parafinskog kolača

- Određuje i razlikuje ukupne, slobodne i vezane alkalije

- Određuje sadržaj površinski aktivne

- Izgrađuje pravilan stav prema zdravlju

- Posjeta fabrici za proizvodnju tečnih i praškastih deterdženata

121




materije i aktivnog kiseonika u deterdžentima

- Pravilno koristi obrasce za preračunavanje rezultata

Ispitivanje gume - Poznaje postupke

uzorkovanja i ispitivanja mehaničkih svojstava gume

- Određuje tvrdoću gume

- Interpretira dobijene rezultate

- U radu koristi aparat po Šoru

Ispitivanje plastičnih masa - Poznaje postupke

uzorkovanja i ispitivanja osobina plastičnih masa

- Ispituje mehanička svojstva plastičnih masa

- Ispituje fizičke osobine plastičnih masa

- Pravilno preračunava dobijene rezultate


- Stiče naviku brige o okolini

- U radu koristi aparat po Vikatu

Ispitivanje tekstilnih vlakana - Poznaje postupak

mikroskopskog ispitivanje porijekla tekstilnih vlakana

- Vrši mikroskopsko ispitivanje porijekla tekstilnih vlakana

- Pravilno tumači dobijene rezultate

- U radu koristi mikroskop i uzorke tkanina

Ispitivanje papira - Poznaje postupke

uzorkovanja i ispitivanja papira

- Određuje gramaturu papira


Ispitivanje šećera - Poznaje postupke

ispitivanja šećera - Određuje sadržaj

saharoze Bestrandovim i polarimetrijskim postupkom

- Pravilno koristi tablice za određivanje šećera po Bertrandu


- U radu koristi saharimetar

122




Ispitivanje alkoholnih pića - Poznaje postupke

ispitivanja alkoholnih pića

- Poznaje postupke ispitivanja kvasca

- Određuje procenat alkohola u vinu

- Određuje procenat alkohola i ekstrakta u pivu

- Vrši mikroskopsko ispitivanje kvasca

- Pravilno koristi tablice za određivanje etilalkohola iz gustine


- U radu koristi aparaturu za destilaciju, piknometar i mikroskop

- Posjeta fabrici piva

i vina

Ispitivanje mlijeka i mliječnih proizvoda - Poznaje postupke

uzorkovanja i ispitivanja mlijeka i mliječnih proizvoda

- Određuje gustinu mlijeka laktodenzimetrom

- Određuje procenat masti po Gerberu

- Određuje kiselost mlijeka

- Vrši korekcije i analizu dobijenih rezultata

- Uviđa ljepotu svog zanimanja

- U radu koristi laktodenzime-tar i piknometar

- Posjeta mljekari

Ispitivanje konzervansa - Poznaje postupak

dokazivanja prisustva konzervansa

- Dokazuje prisustvo konzervansa


Ispitivanje kože - Poznaje postupak

ispitivanja kože - Određuje sadržaj

masti Soksletovim aparatom

- Pravilno preračunava dobijene rezultate


- U radu koristi Soksletov aparat

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Lukić, Lj., Isaković, G.: Praktikum iz opšte i neorganske hemije, Zavod za

udžbenika i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Krajčević, M., Ignjatov, M., Mladenović, O.: Praktikum iz analitičke hemije,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - Kostić-Gvozdenović, Lj., Ninković, R., Miladinović, J.: Praktikum za vježbe iz

neorganske hemijske tehnologije, Zavod za udžbenika i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

- Nešić, S., Jovetić, M.: Hemijski praktikum za gimnazije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.

123

- Jovanović – Vitorović, O., Rekić, V.: Ispitivanje u tehnološkoj proizvodnji sa praktikumom, Zavod za udžbenika i nastavna sredstva, Beograd, 2003.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Praktična nastava se izvodi u laboratoriji koja je opremljena: A/V sredstvima,

zaštitnim sredstvima i opremom, opremom za prvu pomoć, laboratorijskim priborom i posuđem, hemikalijama i sljedećim aparatima i uređajima: tehničkom i analitičkom vagom, aparaturom za omekšavanje vode postupkom soda – kreč, aparatom za analizu gasova po Orsatu, piknometrom, aparaturom za određivanje SO2 po Rajhu, automatskom biretom, aparaturom za destilaciju amonijaka, kalcimetrom, Vikatovim aparatom, areometrom, Englerovim viskozimetrom, aparatom po Markusonu, hronometrom, Ostvaldovim viskozimetrom, Soksletovim aparatom, aparatom po Šoru, saharimetrom, mikroskopom, laktodenzimetrom.

Hemikalije:

Aluminijum Al (traka ili lim) Kalijum tiocijanat KSCN Aluminijum Al (prah) Kalijum hromat K2CrO4 Aluminijum Al (folija) Kalijum dihromat K2Cr2O7 Aluminijum oksid Al2O3 Kalijum permanganat KMnO4 Aluminijum hlorid AlCl3 Kalijum hidroksid KOH Aluminijum sulfat Al2(SO4)3 Kalijum hlorat KClO3 Amonijak NH3 Kalijum bromat KBrO3

Amonijum hlorid NH4Cl Kalijum heksacijanoferat (II K4 [Fe(CN)6]

Amonijum karbonat (NH4)2CO3 Kalcijum Ca Amonijum acetat NH4CH3COO Negašeni kreč CaO Amonijum tiocijanat NH4 SCN Kalcijum hidroksid Ca(OH)2 Amonijum hidroksid NH4OH Kalcijum karbonat CaCO3 Amonijum hidrogenfosfat (NH4)2HPO4 Kalcijum hlorid CaCl2

Amonijum nitrat NH4NO3 Kalcijum sulfat CaSO4 ⋅ 2H20 Amonijum molibdat (NH4)2MoO4 Kalaj (II) hlorid SnCl2 Amonijum oksalat (NH4)C2O4 ⋅ H20 Kobalt (II) nitrat Co(NO3)2 ⋅ 6H2O Amonijum sulfat (NH4)2SO4 Ksilenoloranž Amonijum sulfid (NH4)2S Komplekson III EDTA Na2H2⋅2H2O Azotna kiselina HNO3 Magnezijum Mg (traka) Antimon Sb (u prahu) Magnezijum oksid MgO Antimon (III) oksid Sb4O6 Magnezijum hlorid MgCl2

Antimon (III) hlorid SbCl3 Magnezijumova smješa

MgCl2⋅6H2O + NH4Cl + NH4OH

Arsen (III) oksid As4O6 Mangan (IV) oksid MnO2 Bakar Cu (žica) Mravlja kiselina HCOOH Bakar Cu (granule) Mureksid Bakar (II) hlorid CuCl2 Metilcrveno Bakar (II) oksid CuO Metiloranž Bakar (II) sulfat CuSO4 Natrijum Na Plavi kamen CuSO4.5H2O Natrijum sulfat Na2SO4

Barijum oksid BaO Natrijum sulfat dekahidrat Na2SO4.10H2O

Barijum hlorid BaCl2 Natrijum karbonat Na2CO3 Baritna voda Ba(OH)2 Natrijum hidroksid NaOH Barijum nitrat Ba(NO3)2 Natrijum tiosulfat Na2S2O3

Barijum peroksid BaO2 Natrijum hidrogensulfit NaHSO3

124

Benzen C6H6 Natrijum hidrogenfosfat Na2HPO4

Bizmut (III) hlorid BiCl3 Natrijum nitrit NaNO2 Bizmut (III) nitrat BI(NO3)3 Natrijum nitrat NaNO3 Bromna voda Br2 + H2O Natrijum arsenit NaAsO2 Cink Zn (prah) Natrijum acetat CH3COONa⋅3H2O Cink Zn (granule) Natrijum oksalat Na2C2O4 Cink hlorid ZnCl2 Boraks Na2B4O7⋅10H2O

Cink nitrat Zn(NO3)2 ⋅ 6H2O Natrijum heksanitrokobalt (III) Na3[Co(NO2)6]

Cink uranil acetat Zn(UO2)3(CH3 COO)8 Natrijum bromid NaBr Cimerman – Rajnhardov rastvor. Natrijum hlorid NaCl

Dimetilglioksim C4H8N2O2 Neslerov reagens K2 [HgJ4]+ NaOH Etar C4H10O Olovo Pb Etanol C2H5OH Olovo (II) acetat Pb(CH3 COO)2 Fenolftalein Olovo (II) oksid PbO Fosfor P (crveni) Olovo (II) nitrat Pb(NO3)2 Fosforna kiselina H3PO4 Olovo (II) hlorid PbCl2 Gvožđe Fe (opiljci) Oksalna kiselina H2C2O4

Gvožđe Fe (žica) Perhlorna kiselina HClO4 Gvožđe (II) sulfid FeS Puferska smješa NH4OH + NH4Cl Gvožđe (II) sulfat FeSO4 Sirćetna kiselina CH3COOH Gvožđe (II) oksid FeO Silicijum (IV) oksid SiO2 Gvožđe (III) oksid Fe2O3 Skrob (C6H10O5)n Gvožđe (II) hlorid FeCl2 Srebro nitrat AgNO3 Gvožđe (III) hlorid FeCl3 Sumpor S Hlor (hlorna voda Cl2 Sumporna kiselina H2SO4 Hlorovodonična kiselina HCl Stroncijum oksid SrO

Hloroform CHCl3 Stroncijum hlorid SrCl2 Hrom (III) sulfat Cr2(SO4)3 Stroncijum nitrat Sr(NO3)2 Hrom (III) hlorid Cr Cl3. 6H2O Trihrom crno T Jod J2 Ugljenik C Kadmijum hlorid CdCl2 ⋅ 2,5H2O Ugljenik (IV) oksid CO2 Kalaj Sn (lim) Ugljenik (IV) sulfid CS2 Kalaj Sn (granule) Vodonik peoksid H2O2 Kalaj (II) hlorid SnCl2 Vodonik sulfid H2S Kalaj (IV) oksid SnO2 Živa Hg Kalijum K Živa (I) nitrat Hg2(NO3)2 ⋅ 2H2O Kalijum nitrat KNO3 Živa (II) nitrat Hg(NO3)2 Kalijum jodid KJ Živa (II) oksid HgO Kalijum hlorid KCl Živa (II) hlorid HgCl2 Kalijum cijanid KCN

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori

učenika i opservacija rada, koja obuhvata praktični rad u laboratoriji i vođenje dnevnika (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu).

- Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna

ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

125

klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja.


8. Profil stručne sprema nastavnika i stručnih saradnika - Nastavnik: profesor hemije, diplomirani inženjer tehnologije, diplomirani

inženjer neorganske tehnologije, diplomirani fiziko-hemičar. - Stručni saradnik: hemijski laborant, hemijsko-tehnološki tehničar. 9. Povezanost predmeta


- Neorganska jedinjenja - Opšta i neorganska hemija - Osobine i dobijanje oksida, kiselina, baza I soli

- Operacije u hemijskim laboratorijama


- Sitnjenje, filtriranje i taloženje

126

1.4. IZBORNI PREDMETI 1.4.1. HEMIJSKI RAČUN 1. Naziv predmeta: HEMIJSKI RAČUN




nastava I 72 72 II III IV

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave - Sadržajno povezuje tematske cjeline sa sadržajima obrađenim u toku školovanja; - Produbljuje stečena znanja kroz rješavanje računskih zadataka; - Razvija sposobnost hemijskog izražavanja; - Razvija smisao za tačnost i sistematičnost; - Razvija sposobnost za uočavanje i zaključivanje; - Razvija stvaralačku maštu, analitičko mišljenje i formira pravilan odnos prema

radu; - Ovladava stručnom terminologijom neophodnom za komuniciranje u struci; - Razvija kriterijum za samostalno procjenjivanje izvora podataka i sposobnost

njihove upotrebe.

127





Fizičke veličine i mjerne jedinice - Upoznaje se sa

fizičkim veličinama i mjernim jedinicama

- Pravilno izražava fizičke veličine u odgovarajućim mjernim Si – jedinicama

- U računu razlikuje oznake: fizičkih veličina, njihovih jednica, fizičkih konstanti i matematičkih operacija

- Razvija analitičko mišljenje, tačnost i sistematičnost

- Kroz računske zadatke utemeljuje znanje iz ove oblasti

Osnovni hemijski pojmovi i zakonitosti - Pojašnjava

pojmove: materije, supstance, elemenata i jedinjenja, simbola, formule i jednačine, mola, molarne mase i molarne zapremine

- Pravilno piše strukturne i molekulske formule

- Pravilno izračunava: Ar, Mr, M, broj atoma u uzorku, broj molekula u uzorku

- Stehiometrjski izračunava % sastav elemenata i maseni udio (ω) na osnovu hemijske formule

- Postavlja empirijske i molekulske formule

Struktura atoma - Pojašnjava

strukturu atoma - Definiše energetski

nivo, podnivo i atomsku orbitalu

- - definiše tipove hemijskih veza

- Određuje broj elementarnih čestica u atomu elementa na osnovu rednog i masenog broja

- Pravilno vrši raspored elektrona po energetskim nivoima na osnovu rednog broja i odredjuje položaj elemenata u PSE

- Šematski predstavlja konfiguraciju elemenata

- Određuje karakter

128




hemijske veze u molekulu iz tablice elektonegativnosti (Paulingove tabele)

Hemijske reakcije - Ponavlja definiciju

hemijskih reakcija i nabraja tipove hemijskih reakcija

- Definiše hemijsku ravnotežu

- Definiše brzinu hemijske reakcije i nabraja faktore koji utiču na brzinu hemijske reakcije

- Izračunava toplotu pri hemijskoj reakciji

- Izračunava broj hemijskih reaktanata pri promjeni koncentracije reaktanata

- Izračunava konstantu ravnoteže reakcija

- Izračunava ravnotežnu koncentraciju reaktanata i proizvoda

Rastvori - Definiše: rastvor,

rastvarač, rastvorljivu supstancu i rastvorljivost

- Definiše: elektrolite, elektrolitičku disocijaciju i stepen elektrolitičke disocijacije

- Definiše jonski proizvod vode

- Izračunava maseni udio

- Izračunava molsku koncentraciju

- Izračunava konstantu disocijacije (kiselina i baza)

- Izračunava koncentraciju: CH3O+; COH- i PH; POH

- Razvija analitičko mišljenje, tačnost i sistematičnost

- Kroz računske zadatke utemeljuje znanje iz ove oblasti

Oksido – redukcija - Definiše: oksido –

redukcione procese, oksidacioni broj i naponski niz

- Određuje oksidacioni broj u jedinjenjima i jonima

- Odredjuje koeficijent u oksido – redukcionim reakcijama

Stehiometrijski proračun - Izračunava masu,

broj nivoa i zapreminu reaktanata i

129




proizvoda na osnovu hemijske jednačine

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Miodrag Milovanović, Ljubica Lazić: Zbirka zadataka iz opšte i neorganske hemije

za I i II razred srednjeg obrazovanja i vaspitanja; Naučna knjiga, Beograd, Zavod za izdavanje udžbenika Novi Sad, 2003.

- Lija Stefan: Zbirka riješenih zadataka iz opšte i neorganske hemije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2004.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V sredstvima,

grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima i odgovarajućim šemama.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Znanje se provjerava i ocjenjuje putem pismenih radova (testovi) i usmenih

odgovora, najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8.Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - profesor hemije, diplomirani inženjer tehnologije, diplomirani inženjer

neorganske tehnologije, diplomirani fiziko-hemičar. 9.Povezanost predmeta


- Stehiometrijiski proračun - Opšta i neorganska hemija - Oksidi, kiseline, baze i soli - Koncentracija rastvora - Opšta i neorganska hemija - Rastvori- osobine i vrste

130

1.4.2. EKOLOGIJA 1. Naziv predmeta: EKOLOGIJA




nastava I II 66 6 72 III IV

Ukupno 66 6 72 3. Opšti ciljevi nastave - Shvatanje pojmova, činjenica, procesa i zakonitosti u ekologiji; - Uočavanje međuzavisnosti žive i nežive prirode; - Shvatanje raznolikosti odnosa živih bića u prirodi; - Razumijevanje uticaja čovjeka na životnu sredinu; - Razvijanje sposobnosti uočavanja ekoloških problema u okviru date struke; - Sposobnost praktične primjene stečenih znanja; - Razvijanje odgovornog odnosa prema živoj i neživoj prirodi.

131





Ekologija - Definiše pojam

prirode - Definiše pojam

ekologije - Definiše pojam

životne sredine - Definiše pojam

biotope i životnog staništa

- Definiše pojam populacioje

- Definiše pojam biocenoze

- Definiše pojam ekosistema

- Definiše pojam biosfere

- Ukazuje na međupovezanost žive i nežive prirode

- Određuje elemente životne sredine

- Uviđa ravnopravnost uticaja kojima su živa bića izložena u prirodi

- Objašnjava na konkretnom primjeru osobine pojedinih tipova staništa

- Određuje osnovne odlike populacije na datom primjeru

- Razumije životnu zajednicu kao realan oblik grupisanja živog svijeta u prirodi

- Ukazuje na neraskidivo jedinstvo žive i nežive prirode

- Razumije ulogu živih bića u procesu kruženja materije i proticanje energije kroz ekosistem

- Navodi osobine hidrosfere, litosfere i atmosfere kao okvira rasprostranjenja živih bića

- Razumije povezanost žive i nežive prirode

- Uviđa značaj

ekoloških saznanja u svakodnevnom životu

- U radu koristiti materijale: brašno, žito

Ekološki problemi u životnoj sredini - Definiše pojmove

ugrožavanja i uništavanja prirodnih ekosistema

- Definiše pojam

- Obrazlaže na primjeru uništavanje šumskih ekosistema

- Analizira pojmove toksičan,

- Stiče sposobnost uviđanja i rješavanja ekoloških problema

- Uviđa opasnost negativnih uticaja

- Posjeta laboratoriji koja se bavi ispitivanjem vode

- U radu koristi aparaturu za omekšavanje vode

132




zagađenja životne sredine

- Definiše pojam polutanata

- - navodi efekte negativnih zagađujućih uticaja u životnoj sredini

taratogen, mutagen, kancerogen

u životnoj sredini za ljudsku vrstu i ostali živi svijet

postupkom soda - kreč

Zagađenje vazduha - Poznaje fizička,

hemijska i biološka svojstva vazduha

- Definiše pojam lokalnog zagađenja vazduha

- Definiše pojam globalnog zagađenja vazduha

- Navodi prisustvo čvrstih i gasovitih zagađujućih materija vazduha

- Nabraja neke čvrste i gasovite zagađivače vazduha

- Ukazuje na uzrok pojave kisjelih kiša

- Nabraja meteorološke prilike koje utiču na zagađenje vazduha

- Ukazuje na povezanost zagađenja vazduha i globalnog poremećaja klime

- Navodi posljedice zagađenja vazduha na ljudsko zdravlje

- Nabraja posljedice zagađenja vazduha na biljni i životinjski svijet

- Nabraja posljedice zagađenja vazduha na materijalna i kulturna dobra

- Navodi mjere za zaštitu vazduha od

- Analizira fizička, hemijska i biološka svojstva vazduha

- Ukazuje na uzroke, izvore lokalnog zagađenja vazduha

- Navodi uzroke i posljedice globalnog zagađenja vazduha(efekat staklene bašte, oštećenje ozonskog omotača)

- Ukazuje na porijeklo čvrstih, gasovitih zagađujućih materijala u vazduhu

- Obajašnjava način nastanka kiselih kiša i posljedice njihovog dejstva na površinske vode, zemljište, vegetaciju, životinje, materijalna i kulturna dobra

- Analizira dejstvo pojedinih meteoroloških elemenata na zagađenje vazduha

- Objašnjava uzroke i posljedice globalnog poremećaja klime

- Ukazuje na opasnost od

- Razvija svijest o značaju očuvanja osobina vazduha zarad očuvanja životne sredine

- Uviđa raznolikost i

kompleksnost raznovrsnih uticaja koji doprinose zagađenju vazduha

- U radu koristi aparat za analizu gasova po Orsatu

- Posjeta rudniku

uglja

133




zagađenja (lokalno, globalno)

najrazličiijih hroničnih i akutnih posljedica uzrokovanih zagađenim vazduhom

- Ukazuje na poremećaj ekološke ravnoteže u lancima ishrane, usljed povećanog mortaliteta nekih populacija

- Objašnjava vezu zakona o zaštiti vazduha od zagađenja sa ekološkim mjerama za poboljšanje kvaliteta vazduha

Zagađenje voda - Poznaje različite

tipove voda u prirodi

- Poznaje oblike zagađenja voda u prirodi

- Definiše pojam prirodnog zagađenja voda

- Definiše pojam fizičkog zagađenja voda

- Definše pojam hemijskog zagađenja voda

- Definiše pojam biološkog zagađenja voda

- Nabraja metode prečišćavanja voda na različitim nivoima

- Ukazuje na uticaje zagađenog vazduha i zemljišta na vode

- Poznaje obavezu kontrole vode za piće u pogledu različitih uticaja

- Ukazuje na hemijske, fizičke, biološke različitosti voda u prirodi

- Razlikuje prirodno od vještačkih oblika zagađenja voda

- Ukazuje i objašnjava uzroke promjena osobina vode usljed prirodnih procesa koji se dešavaju u vodenom ekosistemu i njegovoj okolini

- Naglašava značaj i objašnjava uzroke termalnog radioaktivnog zagađenja voda, kao najtežih oblika zagađenja

- Razlikuje izvore organskog i neorganskog zagađenja voda

- Analizira najzastupljenije

- Razumije značaj različitosti prirodnih voda kao dijela biosfere

- Razumije značaj

očuvanja vodenih ekosistema i raznolikosti živog svijeta u njima

- U radu koristi piknometar i aparaturu za određivanje SO2 po Rajhu

134




neorganske i organske zagađujuće materije u vodi

- Razlikuje uzročnike biološkog zagađenja voda

- Uočava infekcije koje su rezultat hidričnih epidemija

- Analizira metode, principe i mehanizme prečišćavanja voda

- Analizira načine kojima zagađenost vazduha i zemljišta pojačava ili uzrokuje zagađenje voda

- Obrazlaže obaveznu kontrolu u pogledu prisustva deterdženata, pesticida, teških metala, radioaktivnih izotopa, patogenih organizama, itd.

Zagađenje zemljišta - Poznaje način

formiranja zemljišta

- Poznaje značaj za kopnene biljke, životinje i čovjeka

- Nabraja načine kojima se zemljište ugrožava

- Nabraja načine kojima se zemljište trajno zauzima

- Poznaje načine zagađenja zemljišta pri poljoprivrednoj proizvodnji

- Poznaje značaj biljnog pokrivača za očuvanje strukture zemljišta

- Obrazlaže uticaj prvih kopneneih biljaka i mikroorganizama, kao i klimatskih promjena na formiranje zemljišta

- Razumije značaj zemjljišta za žive organizme

- Analizira sve negativne uticaje koji remete sastav, strukturu i osobine zemljišta

- Analizira hemijske promjene u zemljištu uzrokovane uotrebom

- Uviđa posljedice hemizacije zemljišta uzrokovane na razne načine

- Razumije prednost

i zdrave hrane

- Posjeta solani

135




- Poznaje razlog upotrebe mineralnih đubriva

- Poznaje negativne uticaje koje mineralna đubriva uzrokuju u zemljištu

- Definiše pojam pesticida

- Poznaje svrhu upotrebe pesticida u poljoprivredi

- Poznaje toksičnost pesticida

- Nabraja grupe otpadnih materija koje zagađuju zemljište

- Definiše pojam erozije

- Definiše pojam rekultivacije zemljišta

mineralnih đubriva - Razlikuje grupe

pesticida - Razlikuje hemijske

grupe pesticida - Uočava i

objašnjava sve toksične efekte koje pesticidi izazivaju u organizmu čovjeka

- Obrazlaže ostale hemijske osobine pesticida kojima se obezbjeđuje dugotrajno toksično dejstvo u životnoj sredini

- Obrazlaže porijeklo različitih otpadnih materijala i njihove osobine

- Razlikuje tipove erozije

- Uzrokovane vjetrom,vodom i lednicima

- Obrazlaže metode i načine rekultivacije zemljišta

- Uviđa značaj mogućnosti očuvanaja zemljišta

Zagađenje hrane - Definiše pojam

hrane i životnih namirnica

- Poznaje načine hranljivih sirovina biljnog i životinjskog porijekla u fazi njihovog uzgajanja

- Poznaje načine zagađenja hrane u fazi industrijske prerade sirovina biljnog i životinjskog porijekla

- Definiše pojam aditiva

- Navodi tipove

- Ukazuje na značaju osnovnih hranljivih materija za čovjeka

- Analizira uticaj mineralnih đubriva, pesticida, koncentrata, hormona, antibiotika na zagađenje biljaka koje se koriste u ljudskoj ishrani

- Uočava negativne posljedice upotrebe ovih materijala

- Objašnjava svrhu upotrebe aditiva

- Razumije neophodnost koriščenja osnovnih hranjivih materija za osnovne životne funkcije

- Uviđa značaj

ispravnosti proizvedenih namirnica

- U radu koristi aparaturu za destilaciju amonijaka

136




aditiva - Poznaje načine

zagađenja hrane u fazi pakovanja, čuvanja i magacioniranja namirnica

- Poznaje neophodnost biološke ispravnosti namirnica

- Ukazuje na različite osobine tipova aditiva

- Razlikuje i objašnjava grupu negativnih uticaja koje aditivi izazivaju u ljudskom organizmu

- Obrazlaže uticaj neadekvatne ambalaže i uslova u kojima se magacioniraju i čuvaju namirnice

- Uočava ulogu i značaj sanitarne kontrole namirnica u svim fazama proizvodnje

Radioaktivno zagađenje životne sredine - Definiše pojam

zračenja i radijacije

- Definiše jonizujuće zračenje

- Definiše X zračenje - Navodi vještačke

izvore radioaktivnosti

- Nabraja negativne uticaje radioaktivnosti na živi svijet

- Poznaje načine zaštite od radioaktivnosti

- Poznaje problematiku radioaktivnog otpada

- Razlikuje tipove jonizujućih zraka (alfa, beta, gama)

- Ukazuje na različite biološke efekte alfa, beta, gama zračenja

- Analizira biološke efekte X zračenja

- Analizira dejstvo (pojedinačno) prirodnih izvora radioaktivnosti

- Objašnjava svrhu i upotrebni značaj radioaktivnih izvora

- Naglašava kancerogenost, mutagenost i teratogenost radioaktivnosti

- Ukazuje na mogućnost i domete sredstava za zaštitu od radioaktivnosti

- Ukazuje na metode adekvatnog

- Uviđa opasnost nekontrolisane upotrebe nuklearne energije

137




odlaganja radioaktivnog otpada

Buka - Definiše pojam

buke - Navodi izvore buke - Nabraja negativne

uticaje buke na zdravlje

- Poznaje oblike zvučne izolacije

- Objašnjava buku sa aspekta fizike(mjerna jedinica, intezitet, frekvencija)

- Obrazlaže prirodu buke u zavisnosti od izvora

- Ukazuje na međuzavisnost posljedica i jačine buke kao i stepen izloženosti zvuku velike jačine

- Analizira izolacionu moć pojedinih oblika zvučne izolacije

Zaštita prirode - Nabraja zaštićene

objekte prirode (nacionalni parkovi, parkovi prirode, predjeli izuzetnih oblika, rezervati prirode, spomenici prirode i prirodne rijetkosti

- Poznaje pojam crvena knjiga

- Definiše pojam ekocida

- Nabraja ekološke mjere očuvanja biodiverziteta planete

- Obrazlaže specifičnosti svakog od navedenih zaštićenih objekata prirode

- Ukazuje na neophodnost zakonske zaštite mnogih biljaka, životinja i mikroorganmizama

- Analizira najčešće uzroke i povode ekocida

- Obrazlaže nezamjenjivu ulogu koju svaka vrsta ima u održavanju sveukupne ekološke ravnoteže

- Poštuje i podržava propise koji se odnose na zaštitu ugroženih, endemskih, reliktnih biljnih i životinjskih vrsta

- U radu koristi kalcimetar i Vikatov aparat

- Posjeta krečani

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Ivo Savić, Veljko Terzija – Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike

i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - Ratajac Ružica i drugi: Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2003. - Mara Đukanović, Ekološki izazov, Elit, Beograd

138

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - dijaprojektor, slajdovi, - grafoskop, - TV prijemnik, video-rikorder, video kasete, - računar. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Znanje se provjerava i ocjenjuje putem usmenog odgovora, najmanje jedna

ocjena u svakom klasifikacionom periodu. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema: profesor biologije, diplomirani biolog. 9. Povezanost predmeta


- Zagađujuće materije vazduha, vode, zemljišta i hrane

- Opšta i neorganska hemija - Karakteristike i hemijske oobine neorganskih zagađujućih materija

- Zagađujuće materije vazduha, vode, zemljišta i hrane

- Organska hemija - Karakteristike i hemijske osobine organskih zagađujućih materija

- Uticaji zagađujućih materija na žive organizme

- Biologija - Toksičnost, kancerogenost, mutagenost, teratogenost

- Radioaktivno zračenje životne sredine

- Fizika - Osobine i oblici radioaktivnog zračenja

- Buka - Fizika - Osobine i karaketristike zvuka i vibracije

139

1.4.3. BIOHEMIJA 1. Naziv predmeta: BIOHEMIJA





Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Povezuju tematske cjeline sa sadržajima već obrađenim u toku prethodnih

razreda; - Stiču znanja o organskim jedinjenjima koja su neophodna za normalno

funkcionisanje živih organizama; - Povezuju teorijska znanja sa procesima koji se odvijaju u živim organizmima; - Razvijaju sposobnosti za posmatranje, uočavanje i zaključivanje; - Ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

140

4. Sadržaji/ Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI




Uvod - Pojašnjava

biohemiju kao prirodnu nauku i predmet njenog izučavanja

- Interpretira rezultate proučavanja hemijskog sastava ćelija, tkiva i organizma kao cjeline, njihove fizičko hemijske strukture i funkcije


Ugljeni hidrati - Zna definiciju

ugljenih hidrata i podjelu

- Poznaje poluacetalne i poliketalne oblike monosaharoze

- Navodi deoksi – šećere i amino šećere

- Obrazlaže hemijske osobine monosaharide

- Navodi oligosaharide i polisaharide od biološkog značaja

- Razlikuje ugljene hidrate prema sastavu

- Razlikuje aldoze i ketoze

- Prikazuje ciklične poluacetalne i poluketalne Fišerovim projekcionim formulama i Hejvertovim perspektivnim formulama

- Razlikuje deoksi i amino šećere kao komponente složenih biomolekula

- Analizira reakcije oksidacije, građenje glikozida estara

- Razlikuje strukturu maltoze, laktoze i saharoze

- Analizira strukturu rezervnih i strukturnih polisaharida

Lipidi - Zna definiciju

lipida i njihovu ulogu u živim organizmima

- Navodi podjelu lipida u zavisnosti od hemijskog

- Razlikuje lipide kao grupu biomolekula i njihovu ulogu u živim organizmima

- Upoređuje lipide u zavisnosti od hemijskog sastava

- Razvija smisao za sistematičan rad i marljivost

141




sastava i strukture - Navodi

fosfogliceride i sfingolipide i njihov značaj

- Definiše i navodi steroide – sterole, žučne kiseline i steroidne hormone

- Razlikuje masne kiseline neutralne masti i voskove kao komponente živih organizama

- Upoređuje strukturu fosfoglicerida i sfingolipida i njihov značaj u živim organizmima

- Razlikuje sterole (holesterol) i hormone nadbubrežne žlijezde, ženske i muške polne hormone

Proteini - Zna definiciju

amino – kiseline i reaktivnost

- Navodi podjelu proteina i strukturu

- Opisuje osobine proteina

- Definiše enzime i navodi podjelu

- Navodi enzimske kofaktore (koenzime)

- Obrazlaže mehanizam djelovanja enzima

- Opisuje antitijela i njihov značaj

- Analizira optičku aktivnost, kiselo – bazne osobine, izoelektričnu tačku aminokiselina

- Razlikuje proteine prema sastavu, rastvorljivosti i prema biološkoj funkciji

- Analizira primarnu, sekundarnu, tercijalnu i kvaternernu strukturu proteina

- Analizira metodu elektroforeze

- Analizira bojenje i taložne reakcije (denaturacija)

- Razlikuje enzime prema vrsti supstance

- Razlikuje vrste koenzima

- Analizira mehanizam djelovanja enzima

- Obrazlaže uticaj temperature, ph, aktivatora i inhibatora na

142




aktivnost enzima i njihovu regulaciju

- Interpretira stvaranje antitijela i njihov značaj

Nukleinske kiseline - Definiše nukleinske

kiseline - Opisuje strukturu i

osobine nukleinskih kiselina

- Pojašnjava genetsku šifru

- Obrazlaže biosintezu proteina

- Definiše pojam mutacije

- Interpretira nukleinske kiseline kao biomolekule

- Analizira strukturu nukleinskih kiselina – nukleotida (purinske i pirimidinske baze, šećera)

- Analizira strukturu, osobine i funkciju DNK kao molekulsku osnovu za očuvanje i prenošenje genetske informacije

- Analizira strukturu i funkciju RNK – ribozomalne, transportne i informacione

- Interpretira genetski kod i njegov značaj

- Razlikuje faze biosinteze proteina

- Interpertira nastanak mutacija


Alkaloidi i antibiotici - Zna definiciju

alkaloida i navodi podjelu

- Opisuje dejstvo i značaj alkaloida

- Definiše antibiotike i navodi podjelu

- Obrazlaže mehanizam djelovanja antibiotika

- Razlikuje alkaloide prema strukturi, alkaloide sa azotom van prstena (efedrin) i alkaloide sa azotom u prstenu (nikotin, atropin, kokain, morfin)

- Interpretira značaj alkaloida u terapeutske svrhe

- Uočava fiziološko dejstvo alkaloida

- Razlikuje

- Razvija sposobnost analitičkog mišljenja, povezuje uzroke i posljedice

143




antibiotike prema osnovnim strukturnim karakteristikama (penicilin, cefalosporin, gramicidin, streptomicin, eritromicin, tetraciklini, nikomicin, hloramfenikal)

- Upoređuje mehanizam djelovanja pojedinih antibiotika

Vitamini i hormoni - Zna definiciju

vitamina - Navodi podjelu i

opisuje ulogu vitamina

- Ponavlja definiciju hormona

- Navodi podjelu i opisuje ulogu pojedinih hormona

- Interpretira vitamine kao biološki važna jedinjenja

- Razlikuje vitamine prema rastvorljivosti u mastima (A, D, E i K) i vitamine rastorljive u vodi (vitamini B kompleksa i C)

- Interpretira uloge pojedinih vitamina i dnevne potrebe vitamina

- Interpretira hormone kao biološki važna jedinjenja

- Razlikuje hormone prema strukturi (adrenalin, tiroksin, prolaktin, somatotropin, insulin)

- Interpretira uloge pojedinih hormona

- Stiče naviku brige o

zdravlju

Osnovi metabolizma - Navodi izvore

ugljene energije i korišćenja azota

- Navodi osnovne

- Razlikuje autotrofne i heterotrofne organizme

- Razvija marljivost i upornost

- Koristitii šeme procesa: katabolizma i anabolizma,

144




faze metabolizma i energetski ciklus u ćelijama

- Pojašnjava procese varenja i resorpcije proteina, masti i ugljenih hidrata

- Obrazlaže procese razgradnje molekula nastalih varenjem proteina, masti i ugljenih hidrata

- Opisuje procese respiratornog niza i oksidativnog fosforilovanja

- Obrazlaže procese biosinteze aminokiselina, neutralnih masti i ugljenih hidrata

- Navodi regulacije metabolizma

- Analizira procese kruženja ugljenika, kiseonika i azota

- Razlikuje katabolizam i anabolizam – kao osnovne faze metabolizma

- Interpretira energetski ciklus u procesima katabolizma i anabolizma u pojedinim etapama prema datoj šemi (ATP, ADP, AMP)

- Analizira procese varenja i resorpcije proteina, masti i ugljenih hidrata

- Analizira pojedine faze razgradnje aminokiselina

- Analizira pojedine faze razgradnje sastojaka neutralnih masti (glicerola i masnih kiselina – z – oksidacije) prema datoj šemi

- Analizira faze razgradnje glukoze prema datoj šemi

- Analizira faze ciklusa trikarbonskih kiselina – Krebsov ciklus prema datoj šemi

- Razlikuje enzime i koenzime respiratornog niza i analizira proces oksidativne fosforilacije

- Analizira procese biosinteze aminokiselina, neutralnih masti i ugljenih hidrata

razgradnje neutralnih masti, razgradnje glukoze i šemu Krebsovog ciklusa

145




- Interpretira načine regulacije metabolizma

Biotehnologija - Pojašnjava pojam

biotehnologije i njene mogućnosti

- Interpretira biotehnologiju kroz primjenu mikroorganizama ili enzima za dobijanje različitih proizvoda

- Interpretira značaj dobijanja proizvoda u prehrambenoj industriji (piva, vina, prerađevina mlijeka, pivski kvasac), farmaceutskoj (antibiotici), hemijsko – prerađivačkoj i drugim

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Petrović, J., Velimirović, S.: Hemija za IV razred gimnazije, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Ristić, M. S., Ristić Z. M.: Medicinska biohemija za III razred usmjerenog

obrazovanja zdravstvene struke, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1988.

- Džamić, M.: Biohemija, IRO – Građevinska knjiga, Beograd, 1998. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V

sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima. 7. Obavezni način provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Znanje se provjerava i ocjenjuje putem usmenog i pismenog odgovora (testovi

poslije svake oblasti), najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Nastavnik: profesor hemije, diplomirani inženjer neorganske tehnologije,


146



- Ugljeni hidrati, lipidi, proteini

- Organska hemija - Osobine ugljenih hidrata, lipida, proteina

- Nukleinske kiseline - Biologija - Struktura nukleinskih kiselina

147

1.4.4. TEHNOLOGIJA PREMAZNIH SREDSTAVA 1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA PREMAZNIH SREDSTAVA




nastava I II III IV 58 8 66

Ukupno 58 8 66

3.Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Stiču znanja o procesima u tehnologiji premaznih sredstava; - Upoznaju uređaje i opremu koji se koriste u proizvodnji premaznih sredtava; - Upoznaju sastav i vrste premaznih sredstava; - Stiču znanja koja će im omogućiti da samostalno izvode poslove u okviru svog

zanimanja, stručno odlučuju i usvajaju nova znanja iz ove oblasti; - Upoznaju metode ispitivanja premaznih sredstava i premaza; - Razvijaju osjećaj za racionalno korišćenje materijala i vremena; - Razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu; - Ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

148

4. Sadržaji/ Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI




Sastav premaznih sredstava - Definiše premazno

sredstvo i razumije njegovu osnovnu namjenu

- Upoznaje pojam sistem premaza

- Objašnjava sastav premaznih sredstava

- Nabraja vezivna sredstva

- Nabraja i objašnjava smole kao veziva za premazno sredstvo

- Navodi klasifikacije alkidnih smola i obrazlaže njihov hemijski sastav i svojstva

- Nabraja oplemenjene prirodne proizvode

- Definiše pigmente i objašnjava njihova svojstva

- Definiše punioce i navodi vrste punila

- Nabraja pomoćna sredstva (aditive)

- Navodi svojstva i vrste rastvarača

- Opisuje formiranje filma premaznog sredstva

- Razlikuje pojmove: premazno sredstvo, premaz i film premaznog sredstva

- Analizira sistem premaza

- Razlikuje osnovne komponente premaznog sredstva

- Uočava ulogu pigmenata u premaznim sredstvima

- Pronalazi sličnosti i razlike između pigmenata i punioca

- Razlikuje vrste pomoćnih sredstava

- Upoređuje fizičko i hemijsko sušenje

- Razvija smisao za sistematičan rad i marljivost

- Prospekti proizvođača premaznih sredstava

Referat: - Modifikacija

alkidnih smola

Vrste premaznih sredstava - Navodi podjele

premaznih sredstava

- Nabraja i objašnjava vrste premaznih sredstava

- Uočava mogućnost kombinovanja osnovnih sirovina

- Razlikuje providne i neprovidne vrste premaznih sredstava

- Analizira pomoćne i specifične materijale


Referat: - Vrste, svojstva i

primjena smolnih lakova

- Prospekti proizvodjača premaznih sredstava

Test: - Sastav i vrste

premaznih sredstava

149




Proizvodnja premaznih sredstava - Definiše

mehanizam dispergovanja pigmenata i punioca i objašnjava kvašenje

- Objašnjava koloidnu stabilnost

- Navodi posljedice nestabilnosti disperzije

- Upoznaje pojam ''pigment – volumna koncentracija'' (pvk)

- Razumije postupak proizvodnje pigmentiranih premaznih sredstava

- Razumije postupak proizvodnje providnih premaznih sredstava

- Opisuje postupke dorade nepigmentiranih i pigmetiranih proizvoda

- Navodi primjere proizvodnih linija

- Poznaje standarde kvaliteta

- Uočava cilj dispegovanja

- Upoređuje primarne čestice, agregate i aglomerate

- Analizira uticaj pvk na svojstva premaznog sredstva

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza postupka proizvodnje pigmentiranih premaznih sredstava

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza postupka proizvodnje providnih premaznih sredstava

- Analizira i ocjenjuje značaj pojedinih faza postupka dorade nepigmentiranih i pigmentiranih premaznih sredstava

- Poštuje standarde kvaliteta premaznih sredstava

- Adekvatno skladišti sirovine i gotove proizvode

- Šematski prikazuje vrste čestica prisutne u prahu pigmenata

- Šematski prikazuje stabilizaciju disperzije pomoću adsorpcionih slojeva

- Razvija

interesovanje prema istraživanju i novim saznanjima

150




- Šematski prikazuje pigmentni šok

- Crta tehnološku šemu postupka pigmentiranih premaznih sredstava

- Crta tehnološku šemu postupka providnih premaznih sredstava

- Crta tehnološku šemu postupka dorade nepigmentiranih i pigmentiranih premaznih sredstava

Svojstva premaznih sredstava i njihovo ispitivanje - Opisuje dobijanje

reprezentativnog uzorka

- Opisuje metode ispitivanja svojstava premaznih sredstava u tečnom stanju

- Opisuje metode ispitivanja svojstava premaza u čvrstom stanju

- Uzorkuje premazna sredstva u tečnom i čvrstom stanju i priprema uzorke za analizu

- Razlikuje mehanička, optička, fizička, hemijska, biološka i električna svojstva

- Pravilno primjenjuje aparate za ispitivanje svojstava premaznih sredstava u tečnom stanju

- Pravilno primjenjuje aparate za ispitivanje svojstava premaza u čvrstom stanju

- - razvija ekološku svijest

Referat: - Određivanje

premaznog sredstva u tečnom stanju

- Određivanje premaznog sredstva u čvrstom stanju

Primjena premaznih sredstava - Opisuje pripremu

površina za nanošenje pramaznih sredstava

- Razlikuje postupke pripreme metalne, mineralne i površine od drveta

- Priprema površinu

- Navikava se na red i urednost

Referat: - Priprema metalne,

mineralne i drvene površine

- Nanošenje

151




- Navodi i opisuje načine nanošenja premaznih sredstava

- Poznaje uslove sušenja

- Nabraja područja primjene premaznih sredstava

za nanošenje premaznih sredstava

- Nanosi premazno sredstvo na površinu

- Razlikuje diskontinualni i kontinualni proces sušenja

premaznog sredstva na površinu

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Rikovski, G.: Zaštita premazima, Zavod za udžbenika i nastavna sredstva,

Beograd, 2000. - Tomaš, M.: Tehnologija premaznih sredstava, Zavod za udžbenika i nastavna

sredstva, Beograd, 2003. - Tomić, B.: Tehnologija boja i lakova, Naučna knjiga- Beograd, Zavod za izdavanje

udžbenika Novi Sad, 2000. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V


7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Znanje se provjerava i ocjenjuje putem usmenog odgovora, najmanje jedna


8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - diplomirani inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer neorganske

tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije. 9. Povezanost predmeta


- Smole kao vezivo za premazna sredstva

- Organska hemijska tehnologija

- Sastav i struktura smole

- Pigmentirana i nepigmentirana premazna sredstva

- Neorganska hemija - Struktura i osobine pigmenata

- Nanošenje i ispitivanje premaznih sredstava


- Aparati za nanošenje i ispitivanje premaznih sredstava

152

1.4.5. PREHRAMBENA TEHNOLOGIJA 1. Naziv predmeta: PREHRAMBENA TEHNOLOGIJA




nastava I II III IV 72 72

Ukupno 72 72

3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Stiču znanja o hemijskom sastavu hrane; - Primjenjuju principe pravilne ishrane; - Stiču znanja o značaju pomoćnih sirovina, aditiva i njihovoj pravilnoj primjeni; - Razumiju važnost konzervisanja u svakodnevnom životu; - Osposobljavaju se da razlikuju vrste ambalaže i skladišta prema vrsti

prehrambenih proizvoda; - Ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci; - Razvijaju svijest o potrebi očuvanja radne i životne sredine.

153

4. Sadržaji/ Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI




I Uvod - Upoznaje predmet

izučavanja i podjelu prehrambene tehnologije

- Interpretira definiciju, značaj i podjelu prehrambene tehnologije

II Životne namirnice i osnovni sastojci - Definiše životne

namirnice i njihovu podjelu

- Objašnjva ulogu životnih namirnica u ishrani

- Poznaje osnovne hranljive materije, podjelu i izvore

- Upoznaje principe pravilne ishrane

- Poznaje ishranu pojedinih kategorija zdravih ljudi

- Nabraja osnovne funkcije mineralnih materija u organizmu

- Upoznaje bolesti nepravilne ishrane

- - navodi najčešća trovanja izazvana hranom

- Razlikuje gradivnu, energetsku i zaštitnu ulogu hranljivih sastojaka

- Razlikuje namirnice biljnog i životinjskog porijekla

- Razlikuje dnevne potrebe hrane muškarca i žene

- Analizira biološku ulogu ugljenih hidrata, masti i bjelančevina u organizmu

- Vrši podjelu vitamina i analizira njihov značaj u ishrani

- Uočava potrebe čovjeka za vitaminima i posljedice nedostataka vitamina po zdravlje

- Razlikuje mikroelemente i makroelemente

- Izračunava energetsku vrijednost pojedinih namirnica

- Predlaže primjer jelovnika koji zadovoljava principe pravilne ishrane

- Upoređuje karakteristike


- Usvaja uzročnu

povezanost ishrane i zdravlja

- Koristi: skice, fotografije, nutricionističke tabele, vodiče za ishranu

- Film: - Bolesti nepravilne

ishrane

154




ishrane pojedinih kategorija zdravih ljudi

- - komentariše ishranu srednjoškolaca

III Pomoćne materije u prehrambenoj industriji - Upoznaje pomoćne

sirovine koje se koriste u prehrambenoj industriji

- Razumije značaj i objašnjava upotrebu: zaslađivača, skroba, kuhinjske soli, pekarskog kvasca, začina, kafe, kakaoa, arome

- Uočava značaj pomoćnih sirovina u prehrambenoj industriji

- Analizira rastvorljivost šećera

- Obrazlaže značaj upotrebe kuhinjske soli u prehrambenoj industriji i navodi oblike nalaženja u prirodi

- Uočava značaj pekarskog kvasca u proizvodnji pekarskih proizvoda

- Analizira dejstvo povećane temperature na kvasne ćelije

- Interpretira pojam začina i uočava značaj njihove upotrebe

- Vrši podjelu aroma i nabraja najčešće korišćene aromatične materije

- Razvija odgovornost u donošenju odluka

- Koristi: fotografije pomoćnih sirovina raznih proizvođača, uzorke zaslađivača, sredstava za narastanje

IV Aditivi - Definiše pojam i

podjelu aditiva - Objašnjava

označavanje aditiva na proizvođačkim specifikacijama

- Razumije svrhu i objašnjava upotrebu: konzervanasa,

- Vrši podjelu aditiva prema namjeni

- Prema Pravilniku o kvalitetu razvrstava aditive

- Razlikuje opravdanu i neopravdanu upotrebu aditiva

- Shvata značaj upotrebe propisane

- Stiče samostalnost u radu

- Koristi pravilnik o primjeni aditiva u prehrambenoj industriji

- Koristi uzorke

aditiva

155




antioksidanasa, kiselina, emulgatora, zgušnjivača, stabilizatora, humektanata, sredstava za želiranje

- Upoznaje zakonske norme o upotrebi aditiva

količine aditiva - Analizira

djelovanje konzervanasa i nabraja najčešće korišćene u prehrambenoj industriji

- Interpretira pojam antioksidanasa i objašnjava njihovo djelovanje vezano za procese u mastima, voću i povrću

- Analizira ulogu emulgatora i nabraja najviše korišćene

- Analizira mehanizam djelovanja sredstava za narastanje tijesta

V Pesticidi - Definiše pojam

pesticida - Objašnjava karencu

i tolerancu - Poznaje vrste

pesticida i način njihove primjene

- Vrši podjelu pesticida prema namjeni

- Ističe značaj korišćenja dozvoljene količine pesticida

- - predlaže mjere zaštite životne sredine od pesticida


Referat: - Vještačka đubriva

VI Ambalaža - Definiše pojam i

funkciju ambalaže - Poznaje ambalažne

materijale - Objašnjava opšte

karakteristike i značaj u prehrambenoj industriji: bijelog i crnog, aliminijuma i aluminijum- ambalaže, stakla

- Nabraja najčešće korišćene plastične

- Analizira funkciju ambalaže

- Razlikuje ambalažu prema materijalu za izradu, namjeni, prirodi proizvoda koji se pakuje

- Ističe nedostatke metalne ambalaže i prednosti staklene ambalaže

- Shvata značaj jedinstvenog međunarodnog EAN

- Navikava se na urednost i brigu o radnom prostoru

- Koristi uzorke različitih ambalažnih materijala

Referat: - Staklena ambalaža

156




mase za izradu ambalaže

- Razumije EAN sistem numerisanja

- - definiše recikliranje otpadne ambalaže

sistema numerisanja

- Komentariše problem zagađivanja čovjekove sredine kao posljedicu loših postupaka sa ambalažom

- Predlaže postupke u zaštiti životne sredine od otpadne ambalaže

- Ukazuje na mogućnost recikliranja otpadne ambalaže kao zagađivača životne sredine

VII Skladištenje - Definiše pojam

skladišta - Poznaje podjelu i

vrste skladišta - Poznaje

karakteristike pojedinih vrsta skladišta i objašnjava rad: silosa, podnih skladišta i hladnjača

- Navodi skladišne štetočine

- Shvata značaj čuvanja i skladištenja sirovina i namirnica

- Analizira uslove koji moraju biti obezbijeđeni tokom skladištenja namirnica

- Vrši podjelu skladišta prema namjeni

- Ističe prednosti skladištenja u kontrolisanoj gasnoj atmosferi

- Ističe prednosti silosnog skladištenja

- Uočava značaj skladištenja žitarica i zrnastog industrijskog materijala

- Predlaže načine suzbijanja štetočina u skladištu


- Koristi šeme raznih tipova skladišta

Referat: - Uloga silosa

157

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Rosić, I. Anđelković I G. Rosić: Osnovni principi nutricionizma i dijetetike,

Medicinski fakultet Univerziteta u Kragujevcu, 1998. - S. Cvejanov i saradnici: Prehrambena tehnologija za II razred srednje škole, ZUNS

Beograd, 2002. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V

sredstvima, grafoskopom i dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima i šemama.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Znanje se provjerava i ocjenjuje putem usmenog odgovora, najmanje jedna


8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - diplomirani inženjer prehrambene tehnologije, diplomirani inženjer tehnologije –

prehrambreno inženjerstvo.



- Životne namirnice i osnovni sastojci - Hemija

- Ugljeni hidrati, proteini, lipidi

- Podjela životnih namirnica - Pomoćne sirovine u

prehrambenoj industriji - Praktična nastava - Ispitivanje pomoćnih sirovina i aditiva

- Korišćenje fosfata u prehrambenoj industriji

- Neorganska hemijska tehnologija

- Tehnologija fosforne kiseline

158

1.4.6. MIKROBIOLOGIJA 1. Naziv predmeta: MIKROBIOLOGIJA





Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Upoznaju osnovne pojmove iz mikrobiologije; - Upoznaju se sa značajem mikroorganizama u prehrambenoj industriji; - Stiču znanja o korisnim i štetnim mikroorganizmima; - Stiču znanja o metodama uništavanja mikroorganizama; - Stiču znanja o značaju mikrobiološke kontrole proizvodnje, mikrobiološkim

normama i higijenskoj ispravnosti; - Stiču rutinu u radu sa mikroskopom; - Upoznaju postupak sterilizacije laboratorijskog pribora; - Razvijaju ekološku svijest; - Ovladavaju stručnom terminologijom.

159

4. Sadržaji/ Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI




Uvod - Definiše predmet

izučavanja mikrobiologije

- Navodi značaj i podjelu mikrobiologije

- Opisuje istorijat i razvoj mikrobiologije

- Uočava brzi razvoj mikrobiologije kao nauke

- Navodi primjere primjene mikrobiologije u poljoprivredi, prehrambenoj industriji, medicini i dr.

Referat: - Naučnici –

istraživači značajni za razvoj mikrobiologije (Levenhuk, Paster, Koh, Mečnikov, Ivanovski, Vinogradski i dr.)

Osnovne karakteristike živih bića - Poznaje strukturnu

građu ćelije - Navodi hemijski

sastav ćelija mikroorganizama

- Objašnjava osnovne životne funkcije gradivnih jedinica ćelije

- Uočava sličnosti i razlike u građi prokariotskih i eukariotskih ćelija

- Razlikuje hemijski sastav ćelija mikroorganizama

- Uočava međusobnu povezanost strukturne građe ćelije i osnovnih životnih funkcija ćelije

- Razumije odnos čovjeka i prirode

- Šematski prikazuje izgled strukturne građe prokariotske i eukariotske ćelije

Morfologija mikroorganizama (MO) - Poznaje morfološke

karakteristike bakterija (oblik, građu, veličinu i kretanje bakterija)

- Definiše bakterijske kapsule, spore i oblike porasta bakterija

- Opisuje opšte karakteristike i morfologiju gljiva (plijesni i kvasca)

- Razlikuje oblike bakterija (okruglaste, štapićaste, izvijene)

- Uočava red, veličine, dužine i prečnike bakterije

- Analizira građu bakterija

- Razlikuje aktivno i pasivno kretanje bakterija

- Interpretira kretanje bakterija pomoću flagela

- Uočava značaj bakterijskih kapsula i spora u prehrambenoj industriji

- Razlikuje kolonije i druge oblike

- Razvija pozitivan stav prema novim saznanjima

- Šematski prikazuje izgled okruglastih, štapićastih i izvijenih bakterija

Vježba: - Rukovanje

mikroskopom i priprema nativnih i fiksiranih preparata

160




porasta bakterija - Analizira opšte

karakteristike gljiva

- Razlikuje morfologiju plijesni od morfologije kvasca

Uticaj spoljašnjih činilaca na MO (ekologija MO) - Opisuje uticaj

fizičkih činilaca na mikroorganizme (voda, temperatura, osmotski pritisak, svjetlost, zračenje i ultrazvuk)

- Poznaje uticaj

hemijskih činilaca na mikroorganizme (ph, molekulski kiseonik, hemijska jedinjenja: neorganske kiseline, organske kiseline, baze, soli, oksidaciona sredstva, alkoholi, fenoli, sapuni, deterdženti, sulfonalidi, antibiotici i dr.)

- Poznaje i razlikuje uticaj bioloških činilaca na MO

- Definiše mutualizam, sinergizam i komensalizam

- Definiše antibiozu, inhibiciju i parazitizam

- Uočava uticaj vode na razvoj i životnu aktivnost MO

- Interpretira praktičan značaj isušivanja u konzervisanju namirnica

- Uočava uticaj temperature na mogućnost razvoja MO

- Razlikuje minimalnu, optimalnu i maksimalnu temperaturu u životu MO i izvodi podjelu MO u odnosu na temperature

- Razlikuje postupke sterilizacije i pasterizacije

- Analizira djelovanje visoke temperature na MO

- Razlikuje pojave plazmalize i plazmoptize ćelija MO

- Analizira uticaj UV, X i radioaktivnih zraka na MO

- Analizira djelovanje ultrazvuka na mikroorganizme

- Analizira uticaj reakcije sredine (ph) na mikroorganizme


- Razvija pozitivan

stav prema novim saznanjima

- Razvija pozitivnu

orjentaciju prema zanimanju

Referat: - Uloga

pasterizacije i sterilizacije u mljekarskoj industriji

- Konzervi-ranje namirnica primjenom fizičkih faktora

161




- Razlikuje obligatno aerobne, obligatno anaerobne, fakultativno anaerobne i mikroaerofilne mikroorganizme

- Analizira stimulativno, mikrobiostatično i mikrobicidno djelovanje hemijskih jedinjenja na MO

- Analizira djelovanje neorganskih i organskih kiselina na MO

- Analizira djelovanje baza, soli i oksidacionih sredstava na MO

- Analizira djelovanje alkohola, fenola, sapuna i deterdženta na MO

- Interpretira djelovanje antibiotika na mikroorganizme

- Upoređuje djelovanje različitih hemijskih činilaca na MO

- Razlikuje indiferentni odnos MO, simbiozu i antibiozu

- Razlikuje pojave mutualizma, sinergizma i komensalizma MO u prirodi

- Uspostavlja vezu između biotičkih činilaca i tehnologije mlijeka

Fiziologija mikroorganizama - Definiše - Razlikuje - Razvija moć Referat:

162




metabolizam - Objašnjava ulogu

(značaj) fermenata - Navodi mehanizme

djelovanja fermenata

- Poznaje procese ishrane mikroorganizama (sastav hrane za MO tj. Hranljive podloge i načine uzimanja hrane)

- Poznaje anaerobno i aerobno disanje mikroorganizama

- Objašnjava razmnožavanje bakterija, plijesni i kvasca

- Definiše promjenljivost MO (modifikacije, mutacije)

anabolizam i katabolizam

- Interpretira značaj i djelovanje fermenata

- Izražava uticaj temperature, ph i aktivatora na djelovanje fermenata

- Analizira sastav hrane za MO

- Uspostavlja vezu između vrsta MO i hranljivosti podloga

- Razlikuje fototrofne, hemotrofne, heterotrofne MO

- Razlikuje procese osmoze, difuzije i aktivnog transporta

- Analizira procese disanja MO

- Razlikuje anaerobno i aerobno disanje MO

- Razlikuje načine razmnožavanja bakterija, plijesni i kvasca

- Analizira krivu rasta populacije MO

- Razlikuje modifikacije i mutacije

- Uočava praktičnu primjenu mutagenih MO

zapažanja - Razvija analitičko

mišljenje

- Fermenti-sani mliječni proizvodi

- Uticaj temperature na razmnožavanje i uticaj hlađenja na zaustavljanje procesa razmnožavanja mikro-organizama

Vježba: - Zasijavanja tečnih i čvrstih hranljivih podloga

Klasifikacija MO - Poznaje

klasifikaciju bakterija

- Navodi grupe bakterija koje su značajne za prehrambenu industriju

- Poznaje

- Analizira osobine MO koji su korisni u prehrambenoj industriji

- Upoređuje djelovanje bakterija mliječnog, sirćetnog i aceton –

- Povezuje teorijska saznanja sa praktičnim radom

- Uraditi šematsku klasifikaciju bakterija

- Šematski prikazati klasifikaciju plijesni

- Šematski prikazati klasifikaciju kvasaca

163




klasifikaciju plijesni i navodi vrste plijesni koje su značajne za prehrambenu industriju

- Poznaje klasifikaciju kvasaca i navodi kvasce koji su značajni u prehrambenoj industriji

buternog vrenja - Razlikuje

termofilne od psihrofilnih bakterija

- Razlikuje klase plijesni

- Klasifikuje (razvrstava) plijesni sa štetnom i korisnom ulogom u prehrambenoj industriji i poljoprivredi

- Razlikuje klase kvasaca

- Upoređuje djelovanje sporogenih i asporogenih kvasaca i interpretira njihovu ulogu u prehrambenoj industriji

Mjesto i uloga mikroorganizama u prirodi - Poznaje ulogu MO u

kruženju materije - Objašnjava ulogu

MO u atmosferi, zemljištu, vodi kao i u životu biljnog i životinjskog svijeta

- Interpretira ulogu MO u kruženju materije

- Upoređuje uloge MO u atmosferi, zemljištu i vodi

- Interpretira ulogu MO u životu biljaka i životinjskog svijeta

- Povezuje djelovanje MO iz prirode sa prehrambenom tehnologijom

- Razvija sistematičnost u radu

Uloga MO u prehrambenoj industriji - Poznaje primjenu

fermentacionih procesa MO (vrenja) u prehrambenoj industriji

- Poznaje primjenu biosintetičkih procesa MO u

- Uočava korisnu i štetnu ulogu MO u prehrambenoj industriji

- Razlikuje anaerobnu od aerobne fermentacije

- Upoređuje

- Uviđa važnost

prirodnih nauka

Referat: - Primjena

fermentacionih procesa u prehrambenoj industriji

- Alge - Zanatsko gajenje

pečuraka

164




industriji - Poznaje MO –

uzročnike kvarenja mlijeka i proizvoda od mlijeka

- Definiše patogene MO

- Navodi MO koji su prouzrokovali trovanja hranom

- Poznaje mikrobiološke norme higijenske ispravnosti namirnica

mehanizme alkoholne, mliječne, buterne, sićetne i limunske fermentacije

- Interpretira važnost (ulogu) biosintetičkih procesa

- Uočava značaj i navodi primjere primjene biosintetičkih procesa MO u poljoprivredi, medicini, prehrambenoj industriji

- Interpretira djelovanje MO koji su izazvali kvarenje mlijeka i mliječnih proizvoda

- Analizira osnovne karakteristike patogenih MO

- Razlikuje vrste imuniteta

- Razlikuje intoksikaciju hranom od toksikoinfekcije

- Pravilno primjenjuje pravilnik o mikrobiološkoj kontroli namirnica

- Mikro-biološka kontrola namirnica

Vježba: - Dokazuje hidrolizu

skroba na skrobnom agaru

- Određuje dejstva penicilina, streptomici-na i teramicina na kulturu Staphlylococcus aureus

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Stojanović, M.: Mikrobiologija za III razred prehrambene škole, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V

sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima. - Vježbe se izvode u mikrobiološkoj laboratoriji. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Znanje se provjerava i ocjenjuje putem usmenog odgovora, najmanje jedna

ocjena u svakom klasifikacionom periodu.

165


8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Nastavnik: Diplomirani inženjer tehnologije – smjer prehrambeno-tehnološko

inženjerstvo, diplomirani inženjer prehrambene tehnologije, diplomirani inženjer poljoprivrede za animalne proizvode, diplomirani inženjer tehnologije – smjer mikrobiološki procesi, diplomirani inženjer poljoprivredne prerade i kontrole poljoprivrednih proizvoda.



- Osnovne karakteristike živih bića

- Biologija

- Strukturna građa ćelije; osnovne životne funkcije

- Utucaj spoljašnjih činilaca na MO

- Hemija - pH, T, P, O2, hemijska jedinjenja; dezinfekcija

- Fiziologija i sistematizacija mikroorganizama

- Biohemija - Fermenti

166

2. ISPITNI KATALOZI Tip ispita: Usmeno Nastavnik/aktiv formuliše pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu. Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača. 2.1. FIZIČKA HEMIJA 1. Agregatna stanja materija i međumolekulske sile. 2. Osnovni gasni zakoni. 3. Jednačina idealnog gasnog stanja (Klapejronova jednačina). 4. Daltonov zakon parcijalnih pritisaka. 5. Realno gasno stanje - Van Der Valsova jednačina. 6. Termodinamički sistemi. 7. Unutrašnja energija. 8. Prvi zakon termodinamike i rad pri promjeni zapremine. 9. Primjena prvog zakona termodinamike na izohorske, izotermske, izobarske i

adijabatske procese. 10. Molarne i specifične toplote - jednačine za količinu toplote. 11. Funkcije stanja i entalpija. 12. Promjena entalpije pri procesima rastvaranja i neutralizacije. 13. Hesov zakon. 14. Karnoov kružni ciklus i drugi princip termodinamike. 15. Entropija. 16. Svojstva materije u tečnom agregatnom stanju. 17. Napon pare i toplota isparavanja. 18. Svojstva materije u čvrstom agregatnom stanju - amorfno i kristalno stanje. 19. Kristalne strukture. 20. Brzina hemijske reakcije. 21. Uticaj temperature, koncentracije i katalizatora na brzinu reakcije. 22. Klasifikacija hemijskih reakcija (molekularnost i red reakcije). 23. Hemijska ravnoteža i zakon o dejstvu mase. 24. Konstanta ravnoteže izražena preko koncentracije i parcijalnih pritisaka. 25. Le Šatelijeov princip - uticaj primjene koncentracije, temperature i pritiska na

pomjeranje ravnoteže. 26. Rastvori (relativno učešće komponenti u rastvoru). 27. Rastvori gasova u tečnostima, rastvori čvrstih supstanci u tečnostima, krive

rastvorljivosti. 28. Napon pare rastvora i Raulov zakon. 29. Sniženje temperature mržnjenja i povišenje temperature ključanja. 30. Smješe dviju tečnosti - idealni sistemi. 31. Gibsovo pravilo faza. 32. Površinski napon. 33. Adsorpcija (fizička i hemijska). 34. Principi hromatografskog razdvajanja materije - adsorpcione i podeone

hromatografije. 35. Gasna i jonoizmjenjivačka hromatografija.

167

36. Prirodna radioaktivnost i osobine radioaktivnih zraka. 37. Atomsko jezgro - prirodni radioaktivni nizovi. 38. Izotopi i stabilnost jezgra. 39. Zakon radioaktivnog raspadanja. 40. Nuklearne reakcije. 41. Fuzija. 42. Fisija, nuklearni reaktor. 43. Refraktometrijska analiza, zakon prelamanja svjetlosti (apsolutni i relativni indeks

prelamanja, specifična i molarna refrakcija). 44. Princip refraktometrijskog određivanja. 45. Polarimetrijska analiza, polarizacija svjetlosti. 46. Optički aktivne supstance. 47. Polarimetar i primjena polarizacije. 48. Kolorimetrijska analiza. 49. Vizuelna kolorimetrija. 50. Fotoelektrični kolorimetar i primjena kolorimetrijskih metoda. 51. Spektri, spektar elektromagnetnih talasa. 52. Podjela spektra prema talasnoj dužini, izgledu i mehanizmu nastajanja. 53. Spektrohemijska analiza. 54. Plamena fotometrijsa i atomska apsorpciona spektrofotometrija. 55. Spektrofotometrija. 56. Hemijske i elektrohemijske reakcije. 57. Provodnici prve i druge vrste. 58. Električna provodljivost i konstanta posude. 59. Kolraušova modifikacija Vitstonovog mosta. 60. Molarna provodljivost. 61. Zakon o nezavisnom putovanju jona. 62. Pokretljivost jona. 63. Konduktometrijska titracija. 64. Teorija galvanskog elementa. 65. Danijelov element. 66. Nernstova jednačina. 67. Elektrohemijski niz elemenata. 68. Elektrode I vrste (vodonikova i staklena elektroda). 69. Elektrode II vrste (Kalomelova elektroda). 70. Redoks elektrode (Hinhidronova elektroda). 71. Vestonov standardni element. 72. Određivanje elektromotorne sile galvanskog elementa elektrodnog potencijala. 73. Korozija. 74. Faradejevi zakoni elektrolize, kulometri. 75. Kulometrijska titracija. 76. Polarizacija i napon razlaganja. 77. Nadnapon. 78. Zaštita metala od korozije. 79. Hemijski izvori struje - olovni akumulator.

168

2.2. TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI 1. Nabrojati osnovne karakteristike fluida. 2. Objasniti režime kretanja fluida. 3. Objasniti jednačinu kontinuiteta. 4. Objasniti Bernulijevu jednačinu. 5. Objasniti hidraulični i pneumatski transport. 6. Objasniti princip rada uređaja za transport tečnosti. 7. Objasniti princip rada uređaja za transport gasova. 8. Objasniti operaciju transporta čvrstog materijala. 9. Objasniti princip rada uređaja za transport čvrstog materijala. 10. Uporediti sabirni i rasturni pneumatski transport. 11. Objasniti operaciju sitnjenja čvrstog materijala. 12. Objasniti značaj operacije sitnjenja u industriji. 13. Objasniti princip rada uređaja za grubo i srednje sitnjenje. 14. Objasniti princip rada uređaja za fino sitnjenje. 15. Objasniti operaciju prosijavanja i njen značaj u industriji. 16. Objasniti princip rada sita. 17. Objasniti operaciju miješanja tečnosti. 18. Objasniti značaj operacije miješanja u industriji. 19. Objasniti princip rada mješalica za tečnost. 20. Nabrojati tipove heterogenih sistema i načine njihovog razdvajanja. 21. Objasniti operaciju taloženja i njen značaj u industriji. 22. Objasniti operaciju filtriranja i njen značaj u industriji. 23. Objasniti princip rada filtera. 24. Objasniti operaciju centrifugiranja i njen značaj u industriji. 25. Objasniti princip rada uređaja za centrifugiranje. 26. Definisati pojmove temperature i toplote. 27. Nabrojati izvore i nosioce toplote. 28. Objasniti načine prenosa toplote. 29. Objasniti operaciju razmjene toplote. 30. Objasniti značaj razmjene toplote u industriji. 31. Objasniti princip rada razmjenjivača toplote koji se koriste za grijanje fluida. 32. Objasniti princip rada razmjenjivača toplote koji se koriste za hlađenje fluida. 33. Objasniti operaciju hlađenja. 34. Objasniti značaj operacije hlađenja u industriji. 35. Objasniti princip rada hladnjaka. 36. Objasniti operaciju ukuvavanja. 37. Objasniti značaj operacije ukuvavanja u industriji. 38. Objasniti princip rada otvorenih ukuvača. 39. Objasniti princip rada zatvorenih ukuvača. 40. Objasniti operaciju višestepenog ukuvavanja i njen značaj. 41. Objasniti operaciju destilacije. 42. Objasniti značaj operacije destilacije u industriji. 43. Objasniti princip rada uređaja za destilaciju pod atmosferskim pritiskom. 44. Objasniti princip rada uređaja za destilaciju pod vakuumom. 45. Objasniti operaciju višestepene destilacije i njen značaj. 46. Objasniti operaciju rektifikacije. 47. Objasniti značaj operacije rektifikacije u industriji. 48. Objasniti princip rada diskontinualnih uređaja za rektifikaciju. 49. Objasniti princip rada kontinualnih uređaja za rektifikaciju. 50. Definisati pojam difuzije i vrste difuzije. 51. Definisati apsolutnu i relativnu vlažnost vazduha. 52. Objasniti značaj kondicioniranja vazduha u industriji.

169

53. Objasniti princip rada kondicionera. 54. Objasniti operaciju sušenja. 55. Objasniti značaj operacije sušenja u industriji. 56. Objasniti princip rada sušnica koje se koriste za sušenje čvrstog materijala. 57. Objasniti princip rada sušnica koje se koriste za sušenje tečnog materijala. 58. Objasniti princip rada sušnica koje se koriste za sušenje tjestastog materijala. 59. Definisati rastvorljivost i objasniti dijagram rastvorljivosti. 60. Objasniti operaciju kristalizacije. 61. Objasniti značaj operacije kristalizacije u industriji. 62. Objasniti princip rada uređaja za kristalizaciju. 63. Objasniti operaciju ekstrakcije. 64. Objasniti značaj operacije ekstrakcije u industriji. 65. Objasniti princip rada uređaja za ekstrakciju. 66. Objasniti operaciju apsorpcije. 67. Objasniti značaj operacije apsorpcije u industriji. 68. Objasniti princip rada uređaja za apsorpciju. 69. Objasniti operaciju adsorpcije. 70. Objasniti značaj operacije adsorpcije u industriji. 71. Objasniti princip rada uređaja za adsorpciju.

170

2.3. STRUČNI RAD OKVIRNI SPISAK TEMA ZA STRUČNI RAD 1. Dobijanje boja. 2. Dobijanje ulja presovanjem. 3. Rafinacija sirovog ulja. 4. Dobijanje sapuna. 5. Dobijanje deterdženta. 6. Prerada plastičnih masa. 7. Dobijanje hartije. 8. Dobijanje voćnih prerađevina. 9. Dobijanje lozove rakije. 10. Dobijanje vina. 11. Dobijanje piva. 12. Prerada mlijeka. 13. Dobijanje mlijeka. 14. Dobijanje jogurta. 15. Dobijanje sladoleda. 16. Dobijanje sira. Kandidat za praktični dio stručnog ispita priprema seminarski ili projektni zadatak. Sadržaj ispitnih zadataka određen je okvirnim spiskom zadataka ili njihovom kombinacijom, datih u ispitnom katalogu. Nastavnici/aktivi definišu konkretne, pojedinačne zadatke, koji treba da su ujednačeni po težini za sve kandidate, usaglašeni između nastavnika stručno- teorijskih predmeta i praktične nastave. Sastavni dio praktičnog dijela stručnog ispita je odbrana urađenog zadatka. Kandidat radi zadatak samostalno, u toku školske godine u kojoj završava razred. Ispitni odbor propisuje početak, završetak i rok predaje radova. Ispitni odbor priprema kriterijume za ocjenjivanje. U sljedećoj tabeli daje se prijedlog za udio pojedinih elemenata pri izradi zadataka u konačnoj ocjeni:

Oblast ocjenjivanja Udio Plan obrade teme ∼20% Izbor i upotreba odgovarajućih metoda rada ∼10%

Analiza, interpretacija i vrednovanje rezultata ∼40%

Predstavljanje problema ∼20% Usmena odbrana ∼10% Ukupno 100%

Za učenike je preporučena literatura i drugi izvori objavljena u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

171

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA UCENIKA Predmet Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja

Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

- usmeno - pismeno - vježbe - grafički rad

Opšta i neorganska hemija - usmeno - pismeno

Elektrotehnika - usmeno Preduzetništvo - usmeno Organska hemija - usmeno, pismeno

- vježbe Tehnološke operacije i uređaji - usmeno

- vježbe Fizička hemija - usmeno, pismeno

- vježbe Neorganska hemijska tehnologija - usmeno

- pismeno Organska hemijska tehnologija - usmeno

- pismeno Analitička hemija - usmeno

- pismeno Automatska kontrola procesa - usmeno, pismeno

- vježbe Praktična nastava

- dnevnik rada prakse; prakticni radovi koji se rade u toku casova; odbrana zadataka ili radova; usmeno.

Hemijski račun - usmeno - pismeno

Biohemija

- usmeno - pismeno

Mikrobiologija - usmeno Tehnologija premaznih sredstava - usmeno Prehrambrena tehnologija - usmeno Ekologija - usmeno

4. USLOVI ZA ZAVRŠETAK OBRAZOVANJA Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u četvorogodišnjem trajanju potrebno je završiti zadnju godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih predmeta, odraditi sve slobodne aktivnosti, završiti obaveze iz praktičnog obrazovanja u procesu rada i stručni ispit. Četvorogodisnja stručna škola završava se polaganjem stručnog ispita. Stručni ispit (za hemijsko-tehnološkog tehničara) se sastoji iz: pismenog ispita iz Maternjeg jezika i književnosti, pismenog ispita iz Matematike ili stranog jezika, usmenog ispita iz stručno-teorijskog predmeta i stručnog rada sa odbranom. O tipu ispita iz Maternjeg jezika i književnosti i Matematike ili stranog jezika, odluku donosi nadležni Savjet odnosno Zavod. Kao stručno-teorijski predmet na stručnom ispitu učenici mogu odabrati Fizičku hemiju ili Tehnološke operacije i uređaje. Zadaci za stručni rad treba da budu približno iste težine za sve učenike. Sastavlja ih Stručni aktiv. Težina i složenost zadataka, odnosno tema za stručni rad treba da bude donesena i usaglašena između nastavnika stručno-teorijskih predmeta i praktične nastave.

172

Stručni rad rade učenici u toku završnog razreda. Ispitni odbor, pored ostalog, određuje početak, završetak i rok predaje zadatka, vrijeme za izradu rada u školi, vrijeme za konsultacije sa nastavnikom. Odbrana se obavlja prema rasporedu za sprovođenje stručnog ispita. Kriterijum za ocjenjivanje stručnog rada može biti: - plan obrade teme - 20%, - odabir i upotreba odgovarajućih metoda rada - 10%, - analiza, interpretacija i vrednovanje procesa ili podataka - 40%, - prezentovanje obrađene teme ili problema u jezički (pismeno) odgovarajucem

obliku - 10% i - odbrana - 20%. Djelovi stručnog ispita koje je učenik položio priznaju mu se u sljedećem roku. 5. NAČIN PRILAGOÐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA Za učenike sa smetnjama u razvoju obrazovni programi se izvode: - prilagođavanjem uslova izvođenja uz dodatnu stručnu pomoc (dva izvođača

programa, manje grupe), u skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama. Škola treba da uradi individualni plan (u roku od 30 dana) na osnovu važećeg, uzimajući u obzir stav da učenici treba da postignu iste standarde znanja u svim predmetima.

- prilagođavanjem programa tako da se određeni sadržaji zamjenjuju njihovim ekvivalentima, koji omogućavaju dostizanje istog profesionalnog standarda, odnosno profesionalnih kompetencija.

- Obrazovanje za učenike sa smetnjama u razvoju može se produžiti najviše za jednu godinu.

6. NAČIN PRILAGOÐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH Da bi potrebama obrazovanja odraslih prilagodili obrazovni program pripremljen za stručno obrazovanje mladih, neophodno je: - iz nastavnog plana izbrisati predmet Fizičko vaspitanje kao i slobodne aktivnosti,

koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je obavezna da odraslima ponudi školske aktivnosti kojima se oni mogu priključiti po sopstvenoj želji;

- škola je dužna da uradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja;

- Provjeravanje znanja sprovodi se putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični radovi), određeni obrazovnim programom.

7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA

Predmet Izvođač Stručna sprema Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

Nastavnik - Dipl.inženjer(mašinstva, metalurgije i tehnologije).

Opšta i neorganska hemija Nastavnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i hemijske)tehnologije, profesor hemije, dipl. Inž. hemijskog inženjerstva.

Analitička hemija Nastavnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i hemijske)tehnologije, profesor hemije,dipl. Inž. hemijskog inženjerstva.

173

Predmet Izvođač Stručna sprema Elektrotehnika Nastavnik - Dipl.inženjer elektrtehnike, profesor

elektrotehnike, profesor fizike. Preduzetništvo Nastavnik - Dipl.inženjer elektrtehnike, profesor

elektrotehnike, profesor fizike. Organska hemija Nastavnik

Saradnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i

hemijske)tehnologije, profesor hemije.

- Hemijsko-tehnološki tehničar, hemijski laborant.

Tehnološke operacije i uređaji

Nastavnik Saradnik

- Dipl. inženjer(organske, neorganske i hemijske)tehnologije.


Fizička hemija Nastavnik Saradnik

- Dipl. inženjer( neorganske i hemijske)tehnologije, profesor hemije,diplomirani fiziko-hemičar.


Neorganska hemijska tehnologija

Nastavnik - Dipl. inženjer( neorganske i hemijske)tehnologije.

Organska hemijska tehnologija

Nastavnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i hemijske)tehnologije.

Automatska kontrola procesa

Nastavnik - Dipl. inženjer(tehnologije, mašinstva, elektrotehnike).

Praktična nastava

Nastavnik Saradnik

- Dipl. Inženjer(organske, neorganske i hemijske)tehnologije, profesor hemije.

- -Stručni saradnik: Hemijsko-tehnološki tehničar, hemijski laborant.

Hemijski račun Nastavnik - Dipl. inženjer(neorganske i hemijske)tehnologije, profesor hemije,dipl. fiziko-hemičar.

Ekologija Nastavnik - Profesor biologije, diplomirani biolog. Biohemija

Nastavnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i hemijske) tehnologije, profesor hemije.

Mikrobiologija Nastavnik

- Dipl.inž. tehnologije(smjer prehrambreno-tehnološko inženjerstvo, smjer mikrobiološki procesi),dipl.inž.prehrambrene tehnologije, dipl. inž. poljoprivrede za animalne proizvode, dipl.inž. poljoprivredne prerade i kontrole poljoprivrednih proizvoda.

Tehnologija premaznih sredstava

Nastavnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i hemijske)tehnologije.

Prehrambrena tehnologija Nastavnik - Dipl.inž.prehrambrene tehnologije, dipl.inž.tehnologije-prehrambreno inženjerstvo

174

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOÐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA Obrazovni program se izvodi u školskom obliku. 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Redni broj Naziv premeta Razred Ukupno

časova Vrste nastave

Broj časova kod kojih se

odjeljenje dijeli u grupe do 12

učenika T V V(P)

1. Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

I 72 48

24

2. Opšta i neorganska hemija

I 140 140

3. Elektrotehnika II 36 36 4. Organska hemija II 210 105 105 5. Analitička hemija II 72 72 6. Preduzetništvo III 72 72 7.

Fizička hemija III 144 72 72 IV 132 66 66

8. Automatska kontrola proizvoda IV 66 58

8

9. Tehnološke operacije i uređaji

III 144 72

72

IV 132 66 66

10. Organska hemijska tehnologija IV 99 99

11. Neorganska hemijska tehnologija

III 108 108

12. Hemijski račun I 72 72 13. Ekologija II 72 66 6 14. Biohemija IV 66 66 15. Mikrobiologija III 72 72 16. Tehnologija

premaznih sredstava

IV 66 58

8

17. Prehrambrena tehnologija IV 72 72

18.

Praktična nastava

I 108 108 II 144 144 III 144 144 IV 144 144

9. SLOBODNE AKTIVNOSTI Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i opštekulturnom uzdizanju učenika, tako i upotpunjavanju stručnog znanja. Slobodne aktivnosti sadrže obavezne i sadržaje po izboru učenika.

175

Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova u nastavnom planu. Program slobodnih aktivnosti sastavni je dio godišnjeg plana rada škole i to: Obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: - dani sporta, - ekološke aktivnosti, - filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe, - posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr. Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje: - posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana s obrazovnim programom koji se realizuje, - posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije, - učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti. Sadržaji po izboru učenika: - učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna, informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i Internet klub i dr.), - socijalni rad učenika, - organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr. Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa. 10. PROFESIONALNA PRAKSA Učenici I i II razreda obavljaju profesionalnu praksu nakon završetka nastavne godine, u skladu s nastavnim planom. Profesionalna praksa izvodi se u odgovarajućim preduzećima ili objektima škole. Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola. Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom stručno-teorijskih predmeta. O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik profesionalne prakse u koji upisuje sadržaje rada po danima, uz priložene skice, šeme ili neke druge elemente tehnološko-tehničke dokumentacije. Dnevnik profesinalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa. Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime učenika, mjesto i vrijeme izvođenja) evidentiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenskim knjigama. Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.

Documents

OBRAZOVNI PROGRAM - cso.edu.me CSOa/Obrazovni programi/Obrazovni... · hemijske veze u jedinjenju - Razlikuje molekulske orbitale - Razlikuje tipove hibridizacije - Grafički prikazje