OC opmaak2003

2008 - 2009

Ghys Aline 6LWE

Peeters Liselotte 6LT

Biets Hanne 6LT

Van Haeken Sarah 6LWi

Koninklijk Atheneum Sint-Truiden

Het paard van Troje

Eindwerk Latijn [HET PAARD VAN TROJE]

INHOUD Inhoud…………………………………………………………………………………….2-3-

4 Voorwoord……………………………………………………………………………………

5 Inleiding…………………………………………………………………………………….6-

7 Troje vroeger en nu …………………………………………………………………… 8-

17 Aanleiding tot de Trojaanse Oorlog……………………………………………….18-

19o Inleiding……………………………………………………………………………..1

8o Parisoordeel…………………………………………………………….………18-

19 Aanleiding tot begin Trojaanse Oorlog………………………………

18 De schaking van

Helena………………………………………………..19 De Grieken gaan naar Troje……………………………………………

19 Paris en

Menelaos……………………………………………………......19 Voorbereiding van de oorlog tegen Troje………………………………….…….20-

25o Agamemnon en Menelaos mobiliseren

Hellas……………………………..20o Odysseus…………………………………………………………...…………...20-

21o Achilles……………………………………………………………………….….21-

23o De Grieken in

Aulis………………………………………………………………..23o Het offer van Iphigeneia…………………………………………………….24-

25 De eerste negen jaar van de Trojaanse Oorlog………………………………...26-

29o Philoktetes…………………………………………………………………………..

26o Het gezantschap naar Priamos…………………………………………….26-

27o De Trojaanse verdediging…………………………………………………..

…..27

Ghys Aline – Peeters Liselotte – Biets Hanne – Van Haeken Sarah 2


o Eerste gevechten……………………………………………………….…….27-28

o Palamedes……………………………………………………………………..28-29

Het tiende jaar van de Trojaanse Oorlog……………………………………..….30-88

o De pest……………………………………………………………………………...30

o De twist van Achilles en Agamemnon…………………………………....30-31

o Chryseïs en Briseïs…………………………………….…………………..……31-32

o Thetis…………………………………………………………………………………32

o Zeus’ belofte aan Thetis………………………………………………...……32-33

o Gevolgen op de Olympos………………………………………………………33

o Agamemnon stelt het leger op de proef…………………………..…….33-34

o Tumult in het leger……………………………………………………….……34-35

o Odysseus redt de sitatie…………………………………………………………35

o Nieuwe strijdlust………………………………………………………….……35-36

o Het tweegevecht van Paris en Menelaos……………………………….36-37

o Helena en Priamos………………………….………………………….…….37-38

o De wapenstilstand………………………………………………………………..38

o Het gevecht………………………………………………………………..…..38-39

o Helena en Paris………………………………………………………………..39-40

o De beslissing lijkt gevallen……………………………………………………….40

o De schending van de wapenstilstand……………………………………40-41

o Gevechten van Goden en mensen……………………………………….….41

o Diomedes wordt Aprhodite……………………………………………….41-42o Diomedes tegen Apollo…………………………………………………………

42



o Ares gewond………………………………………………………………….…..43

o Hektor naar de stad…………………………………………………………43-44

o Bij Paris en Helena ……………………………………………………………….44

o Het afscheid van Hektor en Andromache……………………………..45-46

o Na wisselende krijgskansen de Grieken in het nauw…………………...….46

o Het gezantschap naar Achilles……………………………………………46-47

o Odysseus……………………………………………………………………….47-48

o Phoinix……………………………………………………………………….……..48

o Ajas……………………………………………………………………………..……49

o Verspieders in de nacht……………………………………………..……..49-50

o Patroklos naar Nestor…………………………………………………………..50

o De strijd om de muur en de schepen………………………………..….51-52

o Patroklos en de Myrmidonen ten strijde………………………………...52-53

o Patroklos’ dood……………………………………………………………….53-54o Achilles’ verdriet en berouw………………………………………………54-

55o De strijd om Patroklos’ lijk………………………………………………….

…….55o Overleg van de Trojanen…………………………………………………….

….55o Hephaistos’ wapenuitrusting van

Achilles……………………………....56-57o De verzoening van Achilles en Agamemnon………………………….57-

58o Achilles trekt ten strijde…………………………………………………….58-

59o De strijd bij de rivier…………………………………………………..…………

59o Hektors dood………………………………………………………..…………59-

60o Schending van Hektors

lijf……………………………………………………….61o Rouw om Patrokles……………………………………………………………61-

62o Priamos naar Achilles…………………………………………….………….62-



63o Hermes’

geliefde………………………………………………………………….63o Het loslopen van Hektors lijk………………………………………...………

63-65o Rouw in Troje………………………………………………………………...…65-

66o Dood van Achilles………………………………………………………….……

66o Rouw om Achilles……………………………………………………………..

….66o De strijd om Achilles’ wapenrusting……………………………………….

….67o Ajas’ waanzin en dood …………………………………………………….….67o Neoptolemos…………………………………………………………………..…68o Odysseus en Neoptolemos naar Philoketes……………………………68-

69o Philoketes……………………………………………………………………………

69o Het leugenverhaal………………………………………………….………..69-

70o De waarheid………………………………………………………………......70-

71o Herakles’ ingrijpen……………………………………………………….

……….71o Philoketes doodt Paris……………………………………………………….71-

72o Het houten paard………………………………………………………….…72-

74o Vreugde en verwarring onder de Trojanen……………………………...74-

75o De spion Sinon……………………………………………………………..…..76-

83o Laokoön………………………………………………………………………….83-

85o Het paard naar de burcht………………………………………………….85-

87o De val van Troje……………………………………………………………….

….87o Aeneas naar Italië…………………………………………………………..

…….88 Ontstaan en belang van Goden………………………………………………..…89-

92o De Goden…………………………...………………………………………….92-

96



Zeus (Jupiter)……………………………………………………….……..92

Hera (Juno)…………………………………………………..………..92-93

Athene (Minerva)…………………………………………………..…….93

Afrodite (Venus)…………………………………………………………..94

Artemis (Diana)……………………………………………………….94-95

Apollo……………………………………………………………….…..95-96

Achilleus (Achilles)………………………………………………….…….96

Nawoord………………………………………………………………………………..…..97

Register…………………………………………………………………………………98-100

Bronvermelding………………………………………………………………….….101-102



VOORWOORDWij, Aline Ghys, Hanne Biets, Liselotte Peeters en Sarah Van Haeken, stellen u graag het eindresultaat van onze onderzoekscompetentie voor. Alle vier volgen we Latijn aan het Koninklijk Atheneum te Sint-Truiden. Over het onderwerp waren we het meteen met elkaar eens: het paard van Troje. Het is een onderwerp dat iedereen aanspreekt en natuurlijk ook ons niet onberoerd laat. We hebben al wat voorkennis omdat we vorig jaar dit thema in de les reeds behandeld hebben, maar we willen echter nog meer te weten komen over Troje en zijn geschiedenis en daarom gaan we het uitgebreid bestuderen. Troje was immers een rijke, machtige stad met een boeiende cultuur. Het onderwerp is nog actueel, kijk maar naar de film Troy.

Laat u onderdompelen in de sfeer van de Trojaanse oorlog! Wij wensen u alvast veel leesplezier!



INLEIDINGWat wij u zo dadelijk vertellen, gebeurde, volgens de sage, ongeveer drie- of vierduizend jaren geleden, toen in de landen rond de Middellandse Zee en op de eilanden, in Klein-Azië, Griekenland en Italië, op Sicilië en Kreta oeroude volkeren leefden die een hoge graad van beschaving en een onvoorstelbare rijkdom bezaten. Tot op de dag van vandaag teren wij nog op hun cultuur. De vondsten die onze archeologen uit diepe aardlagen, uit ruïnes van tempels en paleizen aan het licht hebben gebracht, getuigen van hun grootse beschaving.

Een van de rijkste en machtigste steden uit die dagen was Troje, dat aan de kust van Klein-Azië op de heuvel van Hissarlik was gelegen. Deze stad werd in de loop der tijden negenmaal vernietigd en weer opgebouwd. Wat gebeurde voor de stad ten onder ging, verteld de Griekse dichter Homerus in zijn grootse gedicht dat wij de Ilias noemen (ongeveer 800 v. C.). Het is een van de drie machtige heldendichten uit de oudheid, de Ilias, de Odyssee en de Aeneis, die hun oorsprong hebben in de Trojaanse oorlog.De drie dichtwerken zijn niet alleen vol van ongelooflijke avonturen, ze vullen elkaar ook aan en geven een immens cultuurbeeld van die tijd en van de volkeren van het Middellandse Zeegebied.In zekere zin zijn ze bijna onafscheidelijk met elkaar verbonden. De Ilias schildert de stormachtige, overrompelende gebeurtenissen vóór de ondergang van de trotse stad, de Odyssee en de Aeneis sluiten er rechtstreeks op aan.

In de Odyssee worden de avontuurlijke belevenissen verhaald van koning Odysseus (4) van Ithaca en zijn gezellen, die na de verovering en vernietiging van Troje over zee naar huis willen terugkeren. De Aeneis vertelt over de binnenkomst van de dappere Griekse helden in de buik van het beroemde Trojaanse paard in de stad: hoe zij haar ondergang bewerkstelligen en hoe daarna Aeneas de overlevende Trojanen wegvoert om een nieuw vaderland te zoeken. Na eindeloze gevaren en avonturen stichten zij Rome. Wij vinden dezelfde helden in de Ilias en de Odyssee terug en zelfs gedeeltelijk in de Aeneis, hoewel dit heldendicht niet door Homerus werd geschreven maar door de Romeinse dichter Vergilius.

Priamus, Hector, Paris, Aeneas zijn de beroemdste Trojaanse namen. Agamemnon, Menelaos zijn broer, wiens gemalin Helena door Paris werd geroofd, Achilles, Nestor, Odysseus (4), Patrocles, Diomedes, Ajax de Locriër, Ajax de Grote en vele anderen komen wij tegen in het leger van de Grieken.De wereld van de Goden is dezelfde. Deze goden beschikken over het lot van de mensen. Zij wonen op de berg Olympos. Weliswaar zijn zij



onsterfelijk, maar overigens bezitten zij heel wat echtmenselijke eigenschappen.Over de sterfelijken oefenen zij grote macht uit en zij gebruiken die met grote willekeur. Maar, ook zij zijn onderworpen aan de schikgodin Moïra.

De belangrijkste goden zijn Zeus, de oppergod

Hera, zijn gemalin Poseidon, de heerser van de zeeën Hades, de god van de onderwereld Hephaestos, de god van het vuur en van de smeedkunst Pallas Athene Apollo en zijn zuster Artemis Ares, god van de oorlog Aphrodite, godin van de liefde

De naam Ilias is afkomstig van de Homerische aanduiding Ilios, d.w.z. van Troje. De gebroeders Agamemnon en Menelaos, zonen van Atreus, worden ook wel Atriden genoemd. Achilles, zoon van Peleus (7), heet ook Pelide.

Dat de sage van de Trojaanse oorlog een historische kern bevat, betwijfelt geen enkele moderne historicus. Maar meer dan een plundertocht van de Mykeners zien de meesten er niet in. Sommigen zijn zelfs van mening dat Troje door natuurgeweld werd verwoest.

Vandaar dat we zullen onderzoeken of de stad Troje echt heeft bestaan en of de Trojaanse oorlog wel degelijk heeft plaatsgevonden.



TROJE VROEGER EN NUVROEGER

De antieke stad Troje, of Illium in het Latijn, was lange tijd alleen bekend uit verhalen in de mythologie, zoals Homerus’ Ilias en Odysse en Vergilius’ Aeneis. De stad werd daarom als louter legendarisch beschouwd.

Troje, het huidige Hissarlik, lag in het noordwesten van het huidige Turkije aan de Dardanellen. De Dardanellen verbinden de Egeïsche Zee met de Zee van Marmara. De ruïnes van de stad bevinden zich door verzanding zes kilometer van de kust. In de tijd van de Ilias was Troje aan drie kanten door water omgeven en vormde het een veilige haven voor boten die door de Dardanellen moesten. Die haven heeft zevenduizend jaar geleden meer dan tien kilometer in het binnenland gesneden, maar tijdens de oorlog lag de stad al op een kilometer van de landgrens. Troje was vroeger in werkelijkheid een machtige handelsplaats. Dit komt door de gunstige ligging aan de Dardanellen. De ligging was ideaal voor handel, de zee van Darnadellen was namelijk de plek waar alle schepen, die naar de Zwarte Zee wilden, langs moesten. Door de stroming en de wind moesten de schepen hier vaak dagen of weken wachten voor ze weer door konden varen. Dit was voor de havenstad Troje ideaal, omdat men handel kon drijven en tol kon heffen.

Het is niet dat we de waarheidsgetrouwheid van oude verhalen in twijfel trekken, maar het is toch geruststellend dat de stad teruggevonden is in 1870 door Heinrich Schliemann. Schliemann wordt meestal gezien als de vinder van Troje, toch zijn enkele archeologen hem voor geweest. In 1822 suggereerde Charles McLaren dat hij de mogelijke locatie van Troje gevonden had. Er werd echter geen aandacht geschonken aan deze suggestie, omdat geleerden ervan overtuigd waren dat de verhalen over Troje legendarisch waren. Rond 1850 kocht Frank Calvert de oostelijke helft van Hissarlik. Hij geloofde dat dit Troje was. Hij deed enkele proefopgravingen, maar kwam niet tot de lagen die uit de bronstijd kwamen. Wel stelde hij vast dat er inderdaad oudere bewoningslagen onder lagen die van Troje waren. Heinrich Schliemann begon in 1870 de opgravingen in de heuvel Hissarlik ( naar eigen zeggen door de Ilias, maar waarschijnlijk was hij beïnvloed door Calvert).In die tijd stond de archeologie echter nog in de kinderschoenen; de opgravingtechnieken die wij vandaag kennen, bestonden toen nog niet. Schliemann ging dan ook vrij grof te werk. Uit de opgraving bleek dat de stad meerdere keren verwoest en herbouwd werd. Zo onderscheiden de archeologen negen lagen, waarvan er twee nog eens onderverdeeld zijn. De eerste laag dateerde van ongeveer 3000 voor Christus, de laatste laag van ongeveer 400 na Christus. De Trojaanse oorlog heeft plaatsgevonden in de 6de of de 7de laag.



Schliemann vond een goudschat, wat hij de schat van Priamus noemde, met goud en zilveren bekers, armbanden, sierraden, vazen, ... van achtduizend stukken in totaal. Het lukte Schliemann om de schat uit Turkije te smokkelen en heeft ze afgestaan aan zijn geboortestad Berlijn. In 1945 werd deze schat weggehaald uit Berlijn door de Sovjet-Unie. Latere opgravingen zijn geleid door Carl Blegen in 1930 en door Manfred Korfmann tussen 1997 en 2005. Een Amerikaanse geoloog ontdekte de plaats waar de Grieken hun boten verborgen voor ze de stad aanvielen. De Griek Strabo beschreef dit al 1250 jaar na de oorlog.

PLAN VAN DE ARCHEOLOGISCHE STAD TROJE



Legenda:

1: Poort

2: Stadsmuren

3: Megaron

4: FN-poort

5: FO-poort

6: FM-poort en "ramp"

7: FJ-poort

8: Stadsmuren

9: Megaron

10: Stadsmuren

11: VI. S-poort

12: VI. H-toren

13: VI. R-poort

14: VI. G-toren

18: VI. U-poort

19: VI. A-huis

20: VI. M Opslaghuis van het paleis

21: Huis met zuilen

22: VI. F-gebouw met zuilen

23: VI. C-gebouw

24: VI. G-gebouw

25: VII. Opslagplaats

26: Tempel van Athena

27: Propylaeum

28: Buitenste hofmuren

29: Binnenste hofmuren

30: Sanctuarium

31: Watewerken


http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b4/Plan_Troy-Hisarlik-nl.svg


15: Cisterne

16: VI. T Dardanos-poort

17: VI. I-toren

32: Bouleuterion

33: Odeon

34: Thermen


Opgegraven muren in Troje

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/Troy1.jpg


ACTUEEL

TROJE! TROJE! TROJE!

Troje! Troje! Troje! is een muzikale theatervoorstelling met de Trojaanse oorlog als uitgangspunt. De universele thema’s van liefde en dood, moed, vertrouwen, en tomeloze passie komen aan bod. Het stuk is het zesde project van 30cc waarbij een groep gedreven amateurkunstenaars onder professionele begeleiding een voorstelling maken. In deze versie van het oeroude verhaal laat de bloedmooie Helena zich maar al te graag verleiden door een knappe Trojaan. Helena neemt haar lot in eigen handen, ook al hechtte men toen veel belang aan de Goden, zij kiest voor haar passie en keert de oude Menelaos de rug toe. Hierbij start zij de Trojaanse Oorlog. Zoals in de Griekse mythologie speelt ook hier het koor een cruciale rol. Zij observeren en leveren commentaar. Centraal staat het dilemma: je passie volgen en de wet breken of gehoorzamen en een liefdeloos leven leiden. Al zingend, bewegend en acterend wordt naar antwoorden gezocht. Want deze voorstelling is multidisciplinair. Naast het acteerspel, wordt ook uitgebreid aandacht besteed aan zang en muziek.

PIÑATA PAARD BEZOEKT TROJE

HET HUIDIGE TROJE:

De belangrijke overblijfselen van deze mythische, legendarische stad zijn te zien op een klein stukje land ten zuiden van het kanaal van Dardanellen. De


http://infocaris.blogspot.com/2008/11/piata-paard-bezoekt-troje.html

http://4.bp.blogspot.com/_jq3moAQ0Lds/SRyh6rlTSJI/AAAAAAAAB-o/G3zGSRvpp0Q/s1600-h/strip_bizarro_trojan_horse_pinata.jpg%00%E5%A1%B9%EF%92%81%E1%B4%BB%E4%A1%BF%E2%B2%AF%E5%B6%82%E8%97%84%E6%8C%A7%00%00%EA%AE%A5


opgravingswerken werden rond 1870 in gang gezet door de duitse archeoloog Heinrich Schlieman. Na zijn dood werden de werkzaamheden voortgezet door Wilhelm Dorpfeld. De eerste nederzettingen dateren van 3000 v.c. De laag Troje 1 beslaat vijf eeuwen en verdween na een brand. De daarop volgende vestigingen uit het bronzen tijdperk zijn niet bijzonder interessant, tot aan laag Troje VI, nl. de bloeiperiode van de trojaanse geschiedenis. Rond 1300 v.c. werd de stad door een zware aardbeving getroffen. De fase, Troje IX, beslaat de hellenistische en Romeinse periode. Maar toch na verloop van tijd, begon een periode van langzaam maar onvermijdelijk verval en rond de vijfde de eeuw v.c. verdwijnt de stad volkomen. De ruïnes van Troje liggen 32 km ten zuidwesten van Çanakkale bij het dorpje Tevîlldye. een paar kilometer rechts van de weg naar lzmir. Volg de borden in de richting van Truva, de Turkse naam voor de stad. Men nam aan dat de Trojaanse oorlog, waarin het Trojaans paard zo'n belangrijke rol speelde, was ontsproten aan het brein van de dichter Homerus. Al heel wat ontdekkingsreizigers waren op zoek geweest naar de overblijfselen van Troje, voordat Heinrich Schliemann (1822-'90) in 1868 zijn hele vermogen inzette om hier met toestemming van de Osmaanse sultans te gaan graven. Aanvankelijk had deze amateurarcheoloog moeite om aan te tonen dat dit inderdaad het roemrijke Troje was, maar ruim een eeuw na zijn dood zijn er nog maar weinig wetenschappers die twijfelen aan de betekenis van zijn vondst. Omdat een archeologische opleiding nog niet bestond, ging Schliemann nogal grof om met de restanten. Hij verwijderde niet alleen veel dingen, zoals de Schat van Priamos, hij heeft in zijn drang om steeds meer bloot te leggen ook veel bouwwerken onherstelbaar beschadigd. Na hem zette de Duitse archeoloog Wilhelm Dölfeld (1853-1940) de opgravingen in Troje voort op een wetenschappelijkere manier. De voorstelling van het verleden van de stad is voornamelijk gebaseerd op zijn werk. Op zijn geschriften werd voortgebouwd door onderzoekers van de universiteit van Cincinnati (in de Amerikaanse staat Ohio) onder leiding van Carl W Blegen. In 1988

begon Manfred KorfImann met een Duits-Turks team met nieuwe opgravingen die nog steeds voortduren en waarbij inmiddels ook Amerikaanse, Britse, Oostenrijkse en Nederlandse archeologen betrokken zijn. De ruïnes van Troje zijn heel aardig gelegen op de heuvel Hisarlik, die een weids uitzicht biedt op het vlakke land. Maar omdat er op het opgravingsterrein niet veel meer te zien is dan een hoop



puin, is Troje vooral interessant voor mensen met een groot voorstellingsvermogen.

DE FILM: TROY

De Trojaanse Oorlog is tot vandaag nog steeds een actueel onderwerp. Zo kwam in 2004 de film ‘Troy’ uit. Het verhaal vertelt de Trojaanse Oorlog gebaseerd op de Ilias en de Odyssee van Homerus. Om het verhaal van Troy niet te complex te verfilmen, wijkt het filmverhaal op bepaalde punten af van de werken van Homerus over de Trojaanse Oorlog. In de eerste plaats duurt de Trojaanse Oorlog in de film veel korter dan bij Homerus: enkele weken in plaats van tien jaar. Daarnaast ontbreken enkele belangrijke personages, waaronder Diomedes, Calchas, Laocoön en Cassandra. Verder komen


Canakkale

http://nl.wikipedia.org/wiki/Cassandra

http://nl.wikipedia.org/wiki/Laoco%C3%B6n

http://nl.wikipedia.org/wiki/Calchas

http://nl.wikipedia.org/wiki/Diomedes

http://nl.wikipedia.org/wiki/Homerus


bepaalde personages in de film anders aan hun einde dan in de verhalen van Homerus. Ook de rol van de goden is in de film sterk gereduceerd. In de werken van Homerus nemen vooral Zeus, Hera, Pallas Athene, Ares en Apollo actief deel aan de oorlog, in tegenstelling tot in de film.

Ook het duel tussen Paris en Menelaos geeft in de film niet de doorslag, oftwel de uitslag van het gevecht betekende niet de beslissing van de oorlog. In de Ilias vindt het duel plaats in het tiende oorlogsjaar, wanneer iedereen naar het einde verlangt. Het tweegevecht moest de beslissing brengen. Paris verloor het duel van Menelaos, maar werd net op tijd gered door de godin Aphrodite en wist zo aan de dood te ontkomen. Apollo laat een Trojaan echter een speer naar de Grieken gooien, waarmee het verdrag is verbroken en de oorlog weer in alle hevigheid verder ging. In de film, Troy, wint Menelaos ook het tweegevecht, maar grijpt Hektor in om zijn broer te beschermen en doodt daarbij Menelaos. Ook Agamemnon komt in de film bij Troje om het leven. De koning van Mycene wordt tijdens de plundering van de stad door Briseis doodgestoken. In de Griekse mythen keert Agamemnon als de grote overwinnaar naar huis, waar hij bij terugkomst in Mycene door zijn vrouw Klytaimnestra en zijn neef Aigisthos wordt vermoord. Anders is ook het moment dat Achilles in het verhaal komt; in de film komt hij al in een van Agamemnons oorlogen voor, maar in Homerus' versie moest hij eerst gehaald worden als jongen die nog nooit gevochten had, hoogstens geoefend. In de film is Achilles een van de Grieken die zich in het Paard van Troje verstopt en sterft hij pas na de inname van Troje. In de Odyssee wordt Achilles al voor de inname van Troje gedood en is het zijn zoon Neoptolemus die plaatsneemt in het houten paard. Zowel in de film als in de mythen is het wel Paris die Achilles dodelijk treft in zijn achillespees, de enige kwetsbare plek van de Griek. Ook weten Helena en Paris samen met enkele andere Trojanen aan de vuurzee in de stad Troje te ontsnappen. In de mythologie weet Menelaos Helena echter bij de plundering van Troje te vinden met als doel haar te vermoorden. Bij het zien van haar schoonheid verandert de Spartaanse koning van gedachte en neemt haar mee terug naar Griekenland, waar Menelaos en Helena nog vele jaren samen zouden leven. Paris wordt volgens de mythologie door Philoctetes doodgeschoten, kort na de dood van Achilles. In de film is Patrokles de neef van Achilles, terwijl hij bij Homerus de beste vriend en zelfs geliefde was van de Griekse held. In de Ilias weet Achilles dat Patrokles in zijn wapenuitrusting met de Myrmidones de strijd ingaat. Hektor heeft ook al snel in de gaten dat hij niet tegen Achilles maar tegen Patrokles vecht. De Trojaanse prins doodt Patrokles bewust om hem vervolgens van de wapenuitrusting te ontdoen. Dit is in de Ilias van cruciaal belang: in het gevecht tussen Achilles en Hektor dat volgt, draagt de Trojaan de buitgemaakte wapenuitrusting die dus eerst aan Achilles toebehoorde. Achilles, gehuld in een nieuw harnas, kent de zwakke plekken van zijn oude harnas en weet Hektor daardoor op de enige kwetsbare plek, in de hals, te treffen. In de film zijn zowel Achilles als Hektor onbekend met het feit dat Patrokles in het harnas van Achilles ten strijde is getrokken. Hektor is dan ook lang in de veronderstelling dat hij Achilles dodelijk heeft verwond, totdat hij Patrokles van zijn helm


http://nl.wikipedia.org/wiki/Hector_(mythologie)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Philoctetes

http://nl.wikipedia.org/wiki/Neoptolemus

http://nl.wikipedia.org/wiki/Achilles

http://nl.wikipedia.org/wiki/Aigisthos

http://nl.wikipedia.org/wiki/Klytaimnestra

http://nl.wikipedia.org/wiki/Agamemnon

http://nl.wikipedia.org/wiki/Apollon

http://nl.wikipedia.org/wiki/Aphrodite

http://nl.wikipedia.org/wiki/Menelaos

http://nl.wikipedia.org/wiki/Paris_(mythologie)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Apollon

http://nl.wikipedia.org/wiki/Ares_(god)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Pallas_Athena


ontdoet. In de film maakt Hektor zich bovendien niet meester van de wapenuitrusting. In de film wordt Ajax door Hektor gedood in de strijd. In de mythologie komt Ajax op een totaal andere manier om het leven. Na de dood van Achilles wordt diens wapenuitrusting aan Odysseus (4)

toegewezen, tot woede van Ajax. In razernij doodt hij een kudde schapen in de veronderstelling dat het de Griekse legeraanvoerders zijn. Wanneer Ajax weer bij zinnen komt, begrijpt hij wat hij heeft gedaan en pleegt zelfmoord, door zijn zwaard in de grond te steken en zich daarop te laten vallen. Het is tevens de enige (dodelijke) wond die Ajax oploopt in de Trojaanse oorlog. In de film is Aeneas een gewone jongeman die met zijn vader en zoontje uit Troje weet te ontkomen, samen met Paris en Helena. Bij Homerus is Aeneas een van de grootste Trojaanse strijders, samen met Hektor. In de Aeneis van Vergilius is Aeneas ook een Trojaan, die op aandringen van zijn moeder Aphrodite met zijn familie Troje ontvlucht, om na vele omzwervingen in Italië aan te komen. Hij trouwt er met Lavina en sticht daar met haar de stad Lavinium.

FOUTEN IN DE FILM:

Hoewel men grote verwachtingen had van Troy, zijn er in de film toch een paar, al dan niet opvallende, fouten te zien.

Het is duidelijk te zien dat er in de film een paar keer een verkeersvliegtuig voorbij vliegt, ondanks dat de film zich volledig in de oudheid afspeelt.

Tijdens één van de gevechten is te zien dat iemand zijn zwaard omhoogsteekt, waarbij zijn mouw afzakt, waarop te zien is dat hij een horloge om heeft.

Achilles wordt aan het einde neergeschoten door Paris. Paris schiet vier pijlen, twee in zijn borst, één in zijn achillespees en één trekt Achilles eruit. In de volgende scène, heeft Achilles nog maar één pijl in zijn borst. En de scène daarop weer twee.

Ergens in de film doodt Achilles een soldaat, in de daarop volgende paar scènes ligt de soldaat er nog wel, maar steeds in een heel andere positie.

Plastic bestond in die tijd nog niet, en toch zie je op heel veel kleden van zowel mannen als vrouwen plastic zitten.

Achilles zal zich tijdens het skeeleren of iets dergelijks bezeerd hebben, want hij heeft in het begin van de film steeds pleisters op zijn knieën zitten.

Als de Myrmidonen (12) de Trojaanse kust bereiken, wordt één van hen geraakt door een pijl van de Trojanen. De Griek valt in het water, je ziet zijn lichaam drijven en een stukje verderop zijn pruik.


http://nl.wikipedia.org/wiki/Vergilius

http://nl.wikipedia.org/wiki/Aeneis

http://nl.wikipedia.org/wiki/Aeneas

http://nl.wikipedia.org/wiki/Odysseus

http://nl.wikipedia.org/wiki/Ajax_(mythologie)


De hele film door zie je dat de geluiden later zijn bijgemaakt. Zo zie je Helena praten, dan stopt ze met praten, maar haar lippen bewegen nog.

Vaak duren de gevechten lang terwijl die in het echt maar een paar seconden duren. De gevechten worden daarnaast veel met het zwaard gevochten terwijl de speer het voornaamste wapen in die tijd was.

In de scène waarin de Griekse schepen Troje naderen, zijn op de voorgrond twee lama's te zien. Deze dieren zijn afkomstig uit de Zuid-Amerikaanse Andes en waren niet bekend in de klassieke wereld.

Tijdens de film komt de zon op boven de oceaan. Aangezien Troye aan de westkust van het huidige Turkije ligt, zou dat betekenen dat de zon in het westen opkomt.


http://nl.wikipedia.org/wiki/Westen

http://nl.wikipedia.org/wiki/Klassieke_oudheid

http://nl.wikipedia.org/wiki/Klassieke_oudheid

http://nl.wikipedia.org/wiki/Andes

http://nl.wikipedia.org/wiki/Lama_(dier)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Speer

http://nl.wikipedia.org/wiki/Zwaard_(wapen)


AANLEIDING TOT DE TROJAANSE OORLOGINLEIDING

Vergilius’ Aeneïs sluit aan bij de Trojaanse oorlog. Deze was het gevolg van de twistappel: de Trojaanse prins Paris wees de gouden appel toe aan Venus (Aphrodite) omdat hij haar mooier vond dan Hera(1) en Athena. Als beloning krijgt hij de mooie Helena, de vrouw van de Spartaanse koning Menelaos. Onder leiding van Agamemnon, de broer van Meneloas en koning van Mycene, trokken de Griekse vorsten op tegen Troje: de oorlog zou 10 jaar duren.

HET PARISOORDEEL

AANLEIDING TOT BEGIN TROJAANSE OORLOG

De Trojaanse oorlog kende zijn oorsprong op het huwelijk van Achilles’ ouders, Peleus (7) en Thetis (8). Op het feest waren namelijk alle goden uitgenodigd om cadeaus te overhandigen aan het bruidspaar, Eris ontbrak echter. Zij is immers de Godin van Twist en Rivaliteit en op een bruidsfeest horen die waarden niet thuis. Uit wraak bedenkt ze een plan. Ze gooit een gouden appel naar binnen met opschrift ‘voor de mooiste’. Hera, Athena en Aphrodite vonden alledrie dat ze de mooiste waren. Hera (1)was de vrouw van Oppergod Zeus, Athene was de Godin van de Wijsheid en Aphrodite de Godin van de Liefde. Eris’ plan slaagt want de drie godinnen krijgen ruzie. Omdat Zeus niet kon kiezen wie de appel verdiende, koos hij Paris uit om zijn oordeel te vellen, het befaamde Parisoordeel. De Godinnen beloofden Paris een geschenk. Hera zou hem de macht geven over Europa en Azië. Athena zou hem een held maken met een enorme wijsheid. Aphrodite zou hem de mooiste vrouw van de wereld geven, Helena. Ze zou Paris raad geven over hoe hij het hart van Helena kon veroveren. Helena was immers de vrouw van koning Menelaos van Sparta. Uiteindelijk koos Paris voor het aanbod van Aphrodite



DE SCHAKING VAN HELENA

Paris vertrok naar Sparta om zijn beloning, Helena, te gaan halen. Eens aangekomen werd hij overladen met geschenken. Menelaos wist immers niet wat Paris van plan was. Paris had geluk: Menelaos moest na de komst van Paris naar Kreta vertrekken. Paris greep dus zijn kans en nam Helena mee naar Troje. Helena aanvaardde het aanbod van Paris omdat zij

onder invloed was van Aphrodite. Iris, de boodschapster van de goden en de dienares van Hera, bracht een bericht aan Menelaos die nog steeds op Kreta was. Hera en Athena steunden Menelaos in zijn strijd tegen Troje om wraak te nemen op Aphrodite. Aphrodite stond aan de zijde van Paris.

DE GRIEKEN GAAN NAAR TROJE

Toen bekend werd dat Paris met Helena was vertrokken naar Troje, begon de oorlog. Menelaos was woedend en smeedde zijn met zijn broer, Agamemnon een plan. Hij deed een oproep aan alle Griekse legers om samen naar Troje te trekken. Het was moeilijk om enkele helden mee te krijgen omdat zij via orakels en schikgodinnen* te horen kregen dat Troje hun laatste rustplaats zou zijn. Via een list werden ze toch naar Troje gelokt. De Griekse legers werden onder meer gesterkt door de slimme en listige Odysseus (4) , de bijna onkwetsbare Achilles, zijn goede vriend Patroklos, de oude en wijze Nestor, de beresterke Ajax, de ziener Calchas, de dappere Diomedes en Menelaos zelf. Agamemnon zou de vloot aanvoeren. Om een gunstige wind te verkrijgen om uit te varen van Aulis tot Troje moest Agamemnon zijn dochter Iphigenia offeren van Artemis (13)/Poseidon. Op het laatste moment verving Artemis Iphigenia door een hert en zo werd ze op het laatste nippertje toch gered. Deze daad van Agamemnon werd niet gesmaakt door diens vrouw Klytaemnestra. Zij zou hem achteraf vermoorden.

PARIS EN MENELAOS

Bij aankomst in Troje en na enkele gevechten besluiten de Grieken dat er het best een tweestrijd moet gehouden worden tussen Paris en Menelaos. Hektor en Odysseus (4) bepalen een strijdperk. De winnaar van het duel krijgt Helena. Als Paris wint mag hij Helena houden en vertrekken de Grieken terug naar Griekenland, maar als Menelaos wint dan gaat Helena mee naar Griekenland. Bij de aanvang van het gevecht, is al gauw duidelijk dat Menelaos sterker is. Maar op het moment dat Menelaos Paris wou doden, ontstaat er plots een dichte nevel. Dit was het werk van Aphrodite die Paris ten volle steunde. Paris verdwijnt van het slagveld naar zijn kamer. Het gevecht eindigt dus zonder winnaar en de oorlog gaat gewoon verder.



VOORBEREIDING VAN DE OORLOG TEGEN TROJEAGAMEMNON EN MENELAOS MOBILISEREN HELLAS

Het was bij Paris niet opgekomen dat zijn daad ernstige gevolgen kon hebben er waren immers zo vaak vrouwen geschaakt zonder dat men vergelding eiste! Hij had met zijn geliefde de zuidelijke wateren van de Middellandse Zee doorkruist in zalige onwetendheid van wat zich na zijn vertrek in Griekenland afspeelde. Menelaos was al spoedig op de hoogte geweest van het gebeurde: daarvoor had Hera (1) gezorgd, ongeduldig als ze was, Paris gestraft te zien. Terwijl hij op Kreta was, zond ze hem haar bode Iris met het bericht van Helena’s schaking. Razend over de schending van de heilige gastvrijheid was Menelaos toen ijlings teruggekeerd naar Sparta en meteen doorgereisd naar zijn broer Agamemnon, de koning van het machtige Mykenai. Die moest de eerste zijn om hem te helpen bij zijn wraakneming!

De beide zonen van Atreus (2) overlegden wat hun te doen stond. Agamemnon was wel bereid de leiding van een expeditie tegen Troje op zich te nemen: als machtigste vorst van Griekenland kwam die plaats hem vanzelfsprekend toe. Bovendien stond de eer van de familie op het spel en het oude geslacht van Tantalos, de zoon van Zeus, liet niet met zich spotten.

Menelaos wist op bondgenoten te kunnen rekenen dankzij een overeenkomst die voor zijn huwelijk gesloten was. Toen Tyndareos indertijd zijn schone dochter Helena moest uithuwelijken, was het moeilijk voor hem uit het grote aantal haar van haar aanbidders een keuze te doen. Want wie ook zijn schoonzoon werd, zou te lijden krijgen onder de jaloezie van de teleurgestelde huwelijkskandidaten. De oplossing van zijn probleem werd hierin gevonden dat hij ze allen een plechtige eed liet afleggen: ze zouden de toekomstige echtgenoot van Helena verdedigen tegen iedere man die hem zijn geluk misgunde.

Nu was dus de dag aangebroken dat Menelaos zich op die belofte kon beroepen. Samen reisden de zonen van Atreus de koningsburchten langs, om hun bondgenoten met manschappen en schepen voor een bepaalde datum op te roepen.

ODYSSEUS

Zo kwamen ze ook bij Ithaka’s (3) koning, de listige Odysseus (4), die al van de oorlogsvoorbereidingen had gehoord en niet van zins was zich bij Agamemnon en Menelaos aan te sluiten. Een orakel had hem namelijk voorspeld dat, wanneer hij tegen Troje uittrok, hij niet vóór het twintigste jaar en dan nog wel na verlies van al zijn mannen en schepen huiswaarts



zou keren. Pas getrouwd met de mooie schrandere Penelopeia (5) en juist vader geworden van een zoon Telemachos, lokte dat vooruitzicht hem allerminst aan.

Toen dus Agamemnon en Menelaos, vergezeld van de vindingrijke Palamedes (6), op Ithaka(3) aankwamen veinsde Odysseus krankzinnigheid: hij liep langs het strand achter een ploeg waarvoor hij een os en een ezel gespannen had, ploegend door het mulle zand en zout strooiend in de vore. Palamedes doorzag zijn list, nam het kind Telemachos uit de armen van Penelopeia en legde het vóór de ploeg in de vore. Odysseus mende behendig het vreemde span om zijn zoontje heen en bewees zo zijn gezonde verstand. Toen kon hij de komedie niet meer volhouden en gaf zich gewonnen. Maar aan Palamedes vergaf hij nooit dat hij de oorzaak was van zijn deelname aan die ellendige oorlog.

ACHILLES

Troje zou niet genomen kunnen worden zonder hulp van Achilles, de jonge zoon van Peleus (7) en Thetis (8). Dit was een uitspraak van het orakel, door de ziener Kalchas (9) aan Agamemnon meegedeeld.

Maar de moeder van Achilles wist, dat hem een vroege dood beschoren was als hij tegen Troje optrok. Zij had wel getracht hem onsterfelijk te maken door hem dadelijk na zijn geboorte te dompelen in de onderwereldrivier de Styx; alleen zijn hiel, waaraan zij hem had vastgehouden, was kwetsbaar. Toch bleef haar angst voor hem altijd bestaan en zij wist dat er geen keuze was: zijn leven zou kort en roemvol zijn of lang en roemloos. In haar moederlijke bezorgdheid gaf zij aan het laatste de voorkeur, ook al was haar opvoeding van Achilles daarop niet gericht geweest.

Toen zij Peleus (7) namelijk verliet om weer in het onderzeese paleis van haar vader Nereus te gaan wonen, had zij haar zoon toevertrouwd aan de Kentaur Cheiron (11). Die onderrichtte hem in paardrijden, schieten en jagen, en ook in de geneeskunde waarin alle Kentauren (10) bedreven zijn. Men zegt dat hij hem moedig maakte als de leeuwen en everzwijnen door hem te voeden met hun vlees, en snel als de herten door hem hun merg te geven. Hoe dat ook zij, reeds als kleine jongen kende Achilles geen vrees bij de jacht op wilde dieren en was door zijn snelvoetigheid in staat zonder honden op herten te jagen.

Om hem te behoeden voor de oorlog tegen Troje, verborg zijn moeder deze sportieve jongen in meisjeskleren onder de dochters van Lykomedes, de koning van het eiland Skyros.



Voor Menelaos en zijn bondgenoten was het allerminst eenvoudig dit te weten te komen, maar door veel navragen lukte het aan Odysseus zijn spoor te vinden.

Die had ook al een list bedacht om de blonde, baardeloze jongen onder de meisjes te herkennen: hij vermomde zich als marskramer en landde met een lading koopwaar op het eiland. Daar stalde hij die uit aan het strand, zoals rondreizende kooplui dat plachten te doen. De dochters van Lykomedes kwamen met hun dienaressen nieuwsgierig af op de kostbare stoffen en kleurige sieraden waarvan ze gretig kochten. Maar Odysseus had er ook enkele wapens bij gelegd, een helm, een speer, een bronzen kuras en een schild. Daarnaar ging duidelijk de belangstelling van de als meisje verklede jonge man uit en toen Odysseus plotseling een signaal liet klinken op een krijgstrompet, reageerde Achilles onmiddellijk door de wapens te grijpen. Zo was hij ontdekt en ging met de vorsten mee, tot zijn eigen vreugde en tot verdriet van zijn moeder.

Als troepen kreeg hij de Myrmidonen (12) van zijn vader Peleus (7), de prins van het eiland Aigina die nu in het Thessalische Phthia heerste. Aigina was eens door een pest ontvolkt; men vertelde dat Zeus toen op de smeekbede van Peleus’ vader, Koning Aiakos, die een eigen zoon van hem was, een mierenhoop in mensen veranderd had: de Myrmidonen, het Mierenvolk. Die werden nu Achilles’ toegewijde strijders.


Nicolas Poussin, Achilles en de dochters van Lykomedes, 1656. Richmond, Virginia Musuem of Fine Arts, The Arthur and Margaret Glasgow Fund.


Ook ging met hem mee zijn beste vriend Patroklos die van klein kind af samen met Achilles in het huis van Peleus grootgebracht was. Die twee waren onafscheidelijk.

DE GRIEKEN IN AULIS

De haven van Aulis, aan de noordoostkust van Boiotia, was de verzamelplaats van de Grieken. Uit alle delen van het Grieks vasteland en van de eilanden kwamen de vorsten met hun manschappen en schepen in Aulis samen.

Daar kwam Teukros, de zoon van Salamis’ Koning Telamon en de Trojaanse prinses Hesione, een voortreffelijk boogschutter; daar kwam zijn stiefbroer de Grote Ajas die de sterkste en de meest kolossale van alle Griekse strijders was: achter zijn schild van zeven lagen runderhuid stond hij als een bolwerk in her gevecht en zijn aanvallen waren niet te weerstaan; daar kwam de Kleine Ajas, zoon van de Lokrische vorst Oïleus, die het van allen won in speerwerpen en die in snelvoetigheid alleen voor Achilles onderdeed: daar kwam Tydeus’ zoon Diomedes van Argos, dapper en bekwaam strijder die heel verliefd was geweest op Helena en zich haar schaking als een persoonlijke belediging aantrok; daar kwam een zoon van Herakles, Tlepolemos, met negen schepen uit Rhodos.

Een belangrijk aandeel in de vloot hadden de Kretenzers, geboren en getogen zeevaarders: tot ieders vreugde voerde hun koning Idomeneus honderd schepen aan. Odysseus’ deelname was van onschatbare waarde omdat hij vindingrijk was als geen en in de moeilijkste situaties door een list uitredding wist te brengen. In die vindingrijkheid kwam Palamedes (6)

hem trouwens nabij en dat was een van de redenen waarom Odyssseus hem al spoedig vijandig gezind was.

Als oudste van alle strijders ging de grijze Nestor mee, de koning van Pylos, die in zijn lange leven al drie generaties had meegemaakt en samen met de grote helden van het voorgeslacht had gestreden. Naar zijn wijze raadgevingen luisterden de jongeren altijd met eerbied, zelfs wanneer Nestor die breedvoerig toelichtte. Alle vorsten brachten hun onderbevelhebbers en manschappen mee, Nestor ook verscheidene zonen.

Voor het gehele leger en in het bijzonder voor de aanvoerders was de aanwezigheid van de ziener Kalchas van het grootste belang: geen onderneming kon ooit slagen zonder kennis van de wil der goden. En die bezat de ziener.

HET OFFER VAN IPHIGENEIA

Zo lagen dan de schepen onder Agamemnons opperbevel gereed in de haven van Aulis. De Griekse helden popelden om te vertrekken en de toch



tegen Priamos en de Trojanen te beginnen. Er woei echter een noordoostenwind waardoor ze niet konden uitzeilen. Dagen en weken gingen voorbij, men kortte de tijd met jagen en damspelen, maar iedereen werd steeds ongeduldiger. Agamemnon raadpleegde Kalchas, want zulk een langdurige tegenwind op dit belangrijke tijdstip moest een ernsitge oorzaak hebben.

Ontstellend was de uitspraak van de ziener: Artemis (13) was vertoornd omdat Agamemnon een lievelingshert van haar gedood had en bij het schot ook nog snoevend had uitgeroepen: “Artemis zou het mij niet verbeterd hebben!” Daarom liet zij de tegenwind waaien en ze zou die niet doen ophouden voordat de mooiste dochter van Agamemnon geofferd was.

Agamemnon was verslagen. Zijn mooiste dochter, dat was ook de liefste: Iphigeneia. Hij huiverde bij de gedachte dat hij haar zou moeten offeren. Dat was hem de hele expeditie tegen Troje niet waard! En hij weigerde aan Kalchas’ eis te voldoen; tegelijkertijd liet hij bekendmaken dat hij het opperbevel over de Griekse strijdkrachten neerlegde.

Maar dat was als een slag in het aangezicht van Menelaos. Deze deed zijn broer de hevigste verwijten dat hij hem in de steek liet en heel Hellas aan schande prijsgaf. Want hij was als de koning van de machtigste stad van Griekenland, Mykenai, de aangewezen leider van de expeditie; niemand anders had daarvoor het gezag. Mislukte de tocht en werd Helena’s schaking niet gewroken, dan zou men er in Klein-Azië een teken van zwakheid in zien en de gevolgen zouden niet te overzien zijn.

Door deze en dergelijke redeneringen moest Agamemnon zich gewonnen geven.

Maar hoe kon hij zijn vrouw Klytaimnestra ertoe bregen Iphigeneia naar Aulis te zenden? Een verraderlijke list leek hem het enige middel: hij schreef haar een brief waarin hij haar een huwelijk voorspiegelde tussen Iphigeneia en de jonge held Achilles. Hij wilde dat nog voor zijn vertrek voltrokken zien en verzocht haar dus hun dochter mee te laten gaan met de brenger van de brief.

’s Avonds had hij al weer spijt van zijn boodschap en zond een oude vertrouwde dienaar met een tweede brief naar Klytaimnestra om haar te waarschuwen voor het bedrog. Maar Menelaos had een dergelijke wankelmoedigheid van zijn broer al voorzien: hij liet diens tent bespioneren en zo werd de oude bode gegrepen en de brief onderschept.

Stralend kwam Iphigeneia in Aulis, vergezeld van haar moeder; beiden waren opgetogen over dit bijzondere huwelijk met de dappere zoon van Thethis en Peleus. Maar al spoedig werd de vreeslijke waarheid haar duidelijk. Fel en heftig was Klytaimnestra in haar verdriet en vooral in haar gekrenktheid dat ze door Agamemnon zo misleid was. Eenmaal zou ze zich daarvoor gruwelijk op hem wreken- dat stond dadelijk bij haar vast.



Fel en heftig was ook de verontwaardiging van Achilles toen hij achter de verraderlijke opzet kwam, waarbij men buiten zijn weten zijn naam had misbruikt. Als een ridderlijke held wilde hij Iphigeneia redden en haar verdedigen tegen Agamemnon en het gehele Griekse leger. Deze schandelijke moord zou hij niet laten gebeuren!

Het was Iphigeneia zelf die hem tegenhield. Toen zij gehoord had dat zij naar het altaar gevoerd zou worden, niet voor een huwelijk maar om geofferd te worden als een dier, was zij eerst verbijsterd en radeloos. Langzamerhand drong het tot haar door dat haar dood de Grieken zou redden en bovenal haar geliefde vader. Toen werd het voor haar een schone roeping, het offer van haar leven te brengen. En zij was de enige die kalm en blijmoedig naar de offerplechtigheid ging; ontzet en verslagen waren allen om haar heen.

De priester wijdde haar ten dode zoals hij het een offerdier placht te doen: hij sneed een haarlok van haar af en strooide gerstekorrels op haar hoofd. Toen hief hij het mes op om haar te doden. Op dat ogenblik zagen allen plotseling de hemel openbreken en de godin Artemis neerdalen. Als een windzuchtje voelden ze haar over het altaar strijken en in een oogwenk was ze verdwenen… met Iphigeneia. Op het altaar lag een hinde om geofferd te worden.

DE EERSTE NEGEN JAREN VAN DE TROJAANSE OORLOG


Giambattista Piazetta, Het offer van Iphigeneia, eerste helft 18de eeuw. Cesena, Biblioteca Malatestiana e Raccolte Comunali.

Jean- Germain Drouais, Philoketes op het eiland Lemnos, 1788.

Chartres, Musée des Beaux-Arts.


PHILOKTETES

Met de gunstige wind die Artemis na Iphigeneia’s offer liet waaien, voer de Griekse vloot naar de noordwestkust van Klein-Azië. Onderweg landde men op de het eiland Chryse om water te halen. Daar werd een der aanvoerders, Philoketes (14), door een giftige slang gebeten. De wond bezorgde hem zulkde onduldbare pijnen dat hij dag en nacht kreunde- iets wat zijn strijdmakkers na verloop van tijd niet meer uithielden en waardoor ook de heilige stilte bij de offers verstoord werd. Bovendien verspreidde de wond een ondraaglijke stank. Toen hij uiteindelijk uitgeput in een diepe slaap gevallen was, zette men hem aan land op Lemnos, een eiland niet ver van de Trojaanse kust. Daar zou hij jarenlang een ellendig leven leiden… totdat de Grieken hem weer nodig hadden. Want hij had de boog en pijlen van Herakles geërfd en deze waren onmisbaar bij de inname van Troje. Maar dat wist men nog niet toen men hem onbarmhartig op het eiland aan zijn lot overliet.

HET GEZANTSCHAP NAAR PRIAMOS

Voordat de Grieken op Trojaans grondgebied landden, wilden de aanvoerders nog trachten door onderhandelingen hun eisen ingewilligd te krijgen: teruggave van Helena en de geroofde schatten, en daarbij een ruime schadevergoeding voor de geleden smaad. Priamos was een eerbiedwaardige grijze koning: het leek niet onwaarschijnlijk dat hij de dwaasheden van zijn jonge zoon zou willen goedmaken, liever dan zijn stad aan een beleg bloot te stellen.

Menelaos wilde zelf het gezantschap leiden, al wist hij dat zijn wijze van spreken niet zo geschikt was voor onderhandelingen: hij kon de dingen alleen kort en krachtig zeggen. Daarom koos hij zich Odysseus als medegezant, die hem met zijn bijzondere welsprekendheid goed zou kunnen bijstaan.

Priamos ontving de vorsten hoffelijk, maar zei van de schaking van Helena niets af te weten: zijn zoon was op dat ogenblik nog niet in Troje teruggekeerd. Toen Odysseus tactvol uitweidde over de smaad die Menelaos was aangedaan en diens bereidheid de aanval op Troje, waarvoor de Griekse schepen al bij Tenedos gereed lagen, op te geven indien hem schadevergoeding werd betaald verstrakte de koning



merkbaar. Hij antwoordde hooghartig dat hij voor de ontvoering van zijn zuster Hesione ook geen schadevergoeding had ontvangen en niet van zins was die ooit aan een Griek te betalen. Daarmee maakte hij een eind aan het gesprek en hij liet zijn gasten het paleis uit geleiden. Geweld zou nu dus voor Menelaos het enige middel zijn om zijn doel te bereiken.

DE TROJAANSE VERDEDIGING

Op het bericht dat de Griekse vloot in aantocht was, riepen de Trojanen hun Aziatische bondgenoten te hulp, en niet tevergeefs. Verscheidene volkstammen van Klein-Azië zonden manschappen met bekwame aanvoerders die de Trojanen zeer daadwerkelijk zouden steunen in hun strijd. Uit een landstreek dichtbij Troje kwam Aeneas met zijn Dardaniërs. Hij was de zoon van Aprhodite en Anchises, een bloedverwant van koning Priamos.

Dan kwamen er troepen van de Paioniërs, de Paphlagoniërs, de Phrygiërs, de Kariërs, de Lydiërs en van nog veel meer volkstammen die aan de machtige Trojaanse koning die hulp verschuldigd waren of vrijwillig boden.

Troje had geweldig sterke muren en leek onneembaar in een beleg. Dat was ook wel de reden waarom Priamos het Griekse gezantschap zo hooghartig had durven afwijzen: hij voelde zich zeker van Troje’s weerbaarheid.

De hoop van de burgerij was niet alleen op de muren gevestigd maar ook op de strijders. Onder dezen waren de vijftig zonen van Priamos van wie de oudste, Hektor, allen in moed en kracht overtrof. Hij had het opperbevel bij de verdediging, wat de burgers het volste vertrouwen gaf dat hun niets kon gebeuren! Hun liefde en bewondering voor Hektor waren even onbegrensd als die van zijn eigen oude vader voor hem.

EERSTE GEVECHTEN

Zodra de Grieken voet aan wal zetten, ontbrandden er hevige gevechten van man tegen man: de Trojanen trachtten hun de landing te beletten. Maar toen dit niet lukte, achtte de Trojaanse legerleiding het verstandiger zich binnen de muren terug te trekken.

De Grieken bouwden nu een kamp bij de monding van de beide rivieren de Simoëis (15) en de Skamandros (16) die door de vlakte van Troje stromen. De schepen werden op het strand getrokken en achter de lange rij stevens verrezen de tenten, die na verloop van tijd vervangen werden door hutten van hout en leem, met riet gedekt. Vooral de behuizing van Achilles en zijn volk, de Myrmidonen (12), was ruimt en praktisch, met voorraadschuren en stallen. Zijn onafscheidelijke vriend Patroklos deelde Achilles’ tent en was zijn wapenmakker. Niet ver ervandaan lag een terrein voor spelen en wedstrijden, terwijl midden in het kamp een ruimte was voor vergaderingen en offerplechtigheden, lijkend op de agora van de Griekse steden. Zo richtten de Grieken zich steeds beter in, want vele jaren bleef



het kamp hun verblijfplaats. Een wal van aarde, die op den duur meer afdoend versterkt werd, beschermde het kamp en de schepen.

Er werden vaak verkenningstochten ondernomen en ook wel vergeefse aanvallen op de stad gedaan.

Die lag op een steile heuvel, een eind van de zee verwijderd, en wanneer de Grieken aan de voet van de goed verdedigde hoge muren stonden, wanhoopten ze de vesting ooit te kunnen nemen. Uit de twee stadspoorten, de Skaiische en de Dardanische, waagden de Trojanen wel eens uitvallen. Dan werd er fel gevochten, maar tenslotte trokken ze zich steeds weer terug en zorgden er wel voor dat de Grieken hen niet achterna kwamen binnen de muren.

Succesvoller waren de Griekse plundertochten in het omliggende land en de aanvallen op steden en eilanden die tot het Trojaanse grondgebied hoorden. Vooral Ajas en Achilles muntten daarbij uit en kwamen telkens met buit beladen in het kamp terug. Niet alleen vee en schapen maakten zij buit, maar ook krijgsgevangen waaronder jonge meisjes. Zo roofde Achilles de dochter van de Apollo-priester Chryses, de schone Chryseïs, die bij de verdeling van de buit als eregave aan de opperbevelhebber Agamenon werd toegewezen. Briseïs (17), die Achilles bij dezelfde tocht had gevangen genomen, werd zijn eigen eergeschenk. En daar bleef het niet bij: hij kreeg haar lief.

PALAMEDES

In die tijd van veel doelloos wachten bracht Odysseus zijn boze plan ten uitvoer, zich op Palamedes te wreken. Hij wist een gouden schat, die in één ter Trojaanse steden buitgemaakt was, in diens tent te begraven. Toen liet hij een krijgsgevangene een brief schrijven, zogenaamd van Priamos afkomstig, waarin die aan Palamedes dank bracht voor zijn aanbod de Grieken tegen goud te verraden. Hij doodde de krijgsgevangene en ging toen met de brief naar de andere Griekse aanvoerders, bewerend dat hij die onderschept had van een Trojaanse bode. Niemand wilde aanvankelijk een dergelijke laagheid van de rechtschapen Palamedes geloven, maar toen Odysseus hun voorstelde dienst tent te doorzoeken en daar het goud gevonden werd, leek zijn schuld onweerlegbaar bewezen.

Palamedes achtte het beneden zijn waardigheid zich te verdedigen: bij zoveel kwade trouw kan een eerlijk mens er alleen het zwijgen toe doen. Hij werd door steniging ter dood gebracht.



HET TIENDE OORLOGSJAARDE PEST

Het tiende jaar van de oorlog was aangebroken. Het leek alsof de Grieken nog niet veel dichter bij hun doel waren, al deden de bittere gevolgen van de plundertochten zich bij de Trojanen gevoelen en al waren verscheidene Aziatische bondgenoten van hen afgevallen. De stad bleef onneembaar.



Op een dag kwam de grijze Chryses, de priester van Apollo, in het Griekse kamp. Om zijn gouden priesterstaf waren de heilige witte banden gewonden ten teken dat hij een smekeling was. Men voerde hem voor de vergadering van alle Grieken en daar smeekte hij hen en in het bijzonder de beide zonen van Atreus, hem tegen een geweldige losprijs zijn dochter Chryseïs te willen teruggeven die als krijgsgevangene in het bezit van Agamemnon was. Maar deze snauwde de oude man toe dat hij niet van plan was het meisje los te laten en hij joeg hem nijdig weg.

Toen bad de priester aan het strand van de zee tot Apollo om vergelding van deer smaad. De godheid verhoorde hem: toornig daalde hij af van de Olympos. Zijn pijlen rammelden onheilspellend in de pijlkoker. Op een afstand van de Griekse schepen ging hij zitten en schoot zijn pijlen af, eerst op de lastdieren en honden, toen op de mensen, negen dagen lang: de pest was onder de Grieken uitgebroken. Langs het hele strand rookten weldra lange rijen brandstapels met lijken.

DE TWIST VAN ACHILLES EN AGAMEMNON

Op de tiende dag gaf Hera Achilles de gedachte in, het krijgsvolk bijeen te roepen. Want zij was ernstig bezorgd over haar geliefde Grieken. In de vergadering stelde Achilles voor, de zieneer Kalchas te raadplegen over de oorzaak van Apollo’s toorn die hen sloeg met de pest. Zoals het nu was, zouden ze naar huis moeten terugkeren, gesteld al dat ze er levend van afkwamen.

Op gevaar af Agamemnon tegen zich in het harnas te jagen, openbaarde de ziener toen dat de barse, krenkende afwijzing van Chryses’ verzoek Apollo vertoornd had. De God nam wraak voor zijn priester en zou de pest niet eerder doen ophouden dan dat de dochter van Chryses zonder losprijs was vrijgelaten.

Agamemno, beet hem toe dat hij nog nooit iets anders dan onheilsvoorspellingen van hem gehoord had! Woedend was hij over de eis, Chryseïs te moeten teruggeven. Om de Grieken voor de ondergang te bewaren, zou hij het doen, maar hij wenste in alle geval een andere krijgsgevangene in ruil voor haar te krijgen, of er dat nu één was van Achilles of van Ajas of wie ook.

De gedachte dat Agamemnon hem Briseïs zou afnemen maakte Achilles razend. “Waarvoor denk je eigenlijk dat ik vecht tegen de Trojanen die mij niets gedaan hebben? Toch zeker alleen voor de eer van jou en Menelaos! Dat mag je wel eens goed bedenken. Het zwaarste van de oorlog wordt door mijn handen verricht maar als het op verdelen van de buit aankomt, ga jij met het beste strijken. En nu zou je mij mijn kleine, dierbare gave ook nog afhandig maken! Als je dan maar weet dat ik er genoeg van heb en dat ik naar huis ga!” Dat prikkelde Agamemnon nog meer. Achilles kon



er gerust van door gaan, dat zou hem niet deren. Maar Briseïs zou hij zelf uit Achilles’ tent komen halen, als hij haar niet goedschiks gaf. Dan zou hij nog eens merken wie de sterkste was!

Driftig vloog Achilles op en trok zijn zwaard uit de schede om Agamemnon te lijf te gaan… toen Pallas Athena (18) uit de hemel neerdaalde, door Hera gezonden, en hem bij zijn blonde haren greep. Alleen voor Achilles was zij zichtbaar en hij herkende haar ook dadelijk aan haar stralende ogen. Ze kalmeerde hem met de belofte dat hij eens voor deze belediging driemaal zoveel geschenken zou krijgen. “Maar”, zo waarschuwde ze hem, “Hera wenst niet dat Agamemnon en jij elkaar te lijf gaan. Met woorden mag je hem uitschelden zoveel als je wilt…” Dat deed Achilles dan ook, al stootte hij gehoorzaam zijn zwaard weer terug in de schede. “Dronkelap met je brutale mond en je hazehart!” riep hij. “Je bent te laf om ooit mee te vechten, maar geschenken afpakken, hè, van iemand die je tegenspreekt, dat kun je! Dat kon nu wel eens uit zijn, Atreus’ zoon! Even zeker als uit deze skepter nooit meer blaren en twijgen zullen spruiten, even zeker is het, zweer ik je, dat de Grieken eenmaal Achilles zullen missen en dat jij dan machteloos zult staan, als ze vallen onder Hektors hand! Dan zul jij je opeten van berouw dat je de dapperste van de Grieken hebt beledigd!”

Die woorden waren niet dienstig om Agamemnon milder te stemmen; zelfs Nestors (19) wijze bemiddeling mocht niet meer baten. Tenslotte snauwde Achilles Agamemnon toe dat hij niet zou gaan vechten over die vrouw, hij kon haar krijgen. Maar niemand moest het wagen nog iets anders bij hem te komen weghalen, dan zou hij hem….

CHRYSEÏS EN BRISEÏS

Onverzoenlijk gingen ze uiteen. Agamemnon zond een schip om Chryseïs naar haar vader te brengen; een groot aantal runderen werd mee ingescheept als zoenoffer voor Apollo. Toen het schip op Chryse aankwam, ontving de priester vol vreugde zijn lieve dochter, bracht het offer aan Apollo en bad hem de vreselijke pest van de Grieken te willen afnemen. De godheid verhoorde ook nu weer zijn gebed.

Intussen had Agamemnon zijn twee herauten (20)

naar Achilles gezonden om Briseïs te halen; tegen hun zin gingen ze op weg.

Achilles, gezeten voor zijn tent, was allesbehalve blij hen te zien. Verlegen en eerbiedig bleven ze voor hem staan, hun onaangename boodschap kwam hun niet over de lippen. Maar Achilles zag hun schroom en maakte het hun makkelijk: het was toch niet hun schuld, zo zei hij, maar van Agamemnon. En die zou hem nog wel eens missen als de nood aan de man kwam!


Giovanni Battista Tiepolo, De woede van Achilles, 1757. Vicenza, Villa Valmarana.


Zijn vriend Patroklos bracht op Achilles’ verzoek Briseïs naar buiten; onwillig volgde zij de herauten.

THETIS

Toen ze weg was, ging Achilles aan het strand zitten, ver van zijn makkers. Klagend riep hij tot zijn moeder Thetis, die hem dadelijk hoorde en opdook uit de diepten van de zee. Ze kwam troostend bij hem zitten en liet hem alles uitspreken, zijn verdriet over de geliefde die hem afgenomen was, zijn woede over de grievende belediging die Agamemnon hem aangedaan had. Haar moederhart werd er diep door getroffen, juist omdat ze wist dat hij maar kort te leven had. Ze beloofde eerherstel voor hem te zullen vragen aan Zeus; dat zou hij haar zeker niet weigeren. En ze raadde Achilles voorlopig niet mee te vechten in de oorlog.

ZEUS’ BELOFTE AAN THETIS

Thetis (8) wachtte een gunstig ogenblik af om naar Zeus te gaan: toen hij alleen op de hoogste top van de Olympos (21) zat. Ze ging voor hem zitten, omvatte zijn knieën met haar linkerhand en legde haar rechter onder zijn kin, zoals een smekeling dat doet. Toen smeekte ze hem haar zoon in ere te herstellen die door Agamemnon beledigd was. “Verleen de Trojanen zó lang de overwinning totdat de Grieken Achilles weer naar behoren eren!” was haar bede.

Verstoord zweeg Zeus een tijdlang: hij begreep heel goed dat hij daardoor in botsing zou komen met zijn vrouw Hera die nu eenmaal de ondergang van de Trojanen wenste. Maar toch liet hij zich door Thetis’ smeekbeden vermurwen en tegen zijn zin beloofde hij haar te zullen doen wat zij vroeg. Die belofte vestigde hij op zijn plechtigste wijze: door middel van een hoofdknik die de hoge Olympos deed dreunen.

GEVOLGEN OP DE OLYMPOS

Toen gingen ze uiteen, Thetis sprong van de stralende berg af en dook weer in zee, Zeus ging naar zijn paleis waar de andere goden bij zijn binnenkomst eerbiedig van hun zetels verrezen. Maar Hera was minder eerbiedig en maakte hem bittere verwijten dat hij achter haar rug met Thetis gesproken had. Ook de inhoud van dat gesprek en Zeus’ belofte aan Thetis vermoedde ze al: “ Je hebt haar zeker beloofd ter wille van Achilles de Grieken in het ongeluk te storten?”

Zeus vroeg zijn echtgenote ongeduldig toe dat dit zijn zaak was en zij er zich niet mee te bemoeien had. Kon hij dan nooit iets doen zonder dat hij



het merkte? Hij wilde geen woord meer van haar horen, anders zou hij haar ….

Hera werd bang en onder de goden heerste een angstige spanning. Het was Hera’s zoon Hephaistos, de manke kunstenaar onder de goden, die de situatie redde. Hij raadde zijn moeder zich naar zijn vaders wil te schikken want anders kwam er maar ellende van. Dat hadden ze bij een vorige gelegenheid ervaren, toen Hephaistos in een soortgelijke twist haar partij gekozen had: Zeus had hem toen bij een been gepakt en van de Olympos geslingerd. Een hele dag was hij door het luchtruim gevallen en bij zonsondergang kwam hij op Lemnos neer waar de mensen hem liefderijk verpleegd hadden.

Op zijn manke benen (gevolg van die val) strompelde hij door de zaal om eerste voor zijn moeder en toen voor alle andere goden de bekers met nectar te vullen. Toen ze hem zo zagen rondhinken, ontlaadde zich de spanning van de Olympiërs in een daverend gelach, zelfs Hera glimlachte tegen haar zoon. Heel de dag tot aan zonsondergang duurde daarop hun feestmaal, waarbij Apollo op zijn lier speelde en de Muzen lieflijk zongen.

AGAMEMNON STELT HET LEGER OP DE PROEF

In de nacht zon Zeus op een middel zijn belofte aan Thetis na te komen. Tenslotte zond hij een bedrieglijke droom naar Agamemnon – er zijn immers ware en onware dromen- om hem te bevelen zijn mannen snel te wapenen en met het gehele leger op de Trojanen af te trekken. Want op deze dag zou hij de kans krijgen Troje in te nemen.

Vervuld van ijdele hoop werd Agamemnon wakker. Hij stond dadelijk op en riep de raad van oudere bevelhebbers bijeen. Zijn mededeling leek de anderen eigenlijk te mooi om waar te zijn. Maar ze moesten er wel in geloven, nu Agamemnon zei dit bevel van Zeus te hebben ontvangen.

Inmiddels waren alle Grieken ter vergadering samengeroepen – niet door mensen maar door het Gerucht, de bode van Zeus. In plaats dat Agamemnon hun dadelijk de heuglijke mededeling deed, stelde hij ze op de proef.

Hij zei indertijd zwaar met verblinding geslagen te zijn geweest toen Zeus hem beloofde dat hij Troje zou kunnen verwoesten. Immers nu had hij van Zeus het bevel gekregen roemloos naar Argos (22) terug te keren. En dat na zoveel krijgsvolk te hebben verloren! Maar naar Zeus’ wil had men zich te voegen, want hij was de machtigste. Een schande was het wel – vooral tegenover het nageslacht- dat ze zo vergeefs gestreden hadden, want in aantal waren de Griekene verre de meederen van de Trojanen. Negen jaar lagen ze nu al voor de muren, negen jaar wachtten hun vrouwen en kinderen op hun terugkeer en nog steeds was het doel waarvoor ze kwamen niet bereikt. “Laten we op onze schepen vluchten naar ons vaderland, want Troje met de brede straten zullen we niet innemen”, zo besloot hij zijn toespraak.



TUMULT IN HET LEGER

Tegen zijn verwachting stormden de Grieken juichend naar de schepen! Wat wilden ze liever dan dat er een eind kwam aan die ellendige oorlog? De aanvoerders schrokken en konden ze niet tegenhouden. Er was tussenkomst van de goden voor nodig om de situatie te redden: op Hera’s verzoek daalde Athena in allerijl af van de Olympos en verscheen voor haar gunsteling Odysseus die ze lief had om zijn schranderheid. Ze zette hem aan, deze ramp te verhoeden en één voor één de mannen langs te gaan om ze tegen te houden. Odysseus gehoorzaamde haar maar al te graag. Eerst haalde hij de skepter van Agamemnon, symbool van de macht, en ging persoonlijk op alle soldaten af die druk schreeuwend hun vertrek aan het voorbereiden waren. Hij wist ze weer terug te brengen naar de vergadering met heftige woorden waaraan hij soms kracht bijzette door een tik van de staf. “Wat verbeelden jullie je wel? Hebben jullie uit te maken wat er te doen staat of de aanvoerder? Veelhoofdig bewind is een onding, één moet de heerser zijn!”

Rumoerig keerden de mannen weer terug naar de vergaderplaats, nu ook door de andere aanvoerders tegengehouden. Allen gingen zitten, slechts één brutale kerel waagde het nog een grote mond tegen Agamemnon op te zetten: Thersites, die altijd graag op de aanvoerders schold om lachers op zijn hand te krijgen. Hij was de lelijkste van alle Grieken voor Troje: hij was mank, had een bochel en een puntig hoofd met dunne vlokjes haar. Vooral Achilles en Odysseus hadden het land aan hem want op hen had hij het meestal gemunt. Maar eigenlijk kon geen van de Grieken hem uitstaan.

Bij deze gelegenheid krijste hij met zijn schelle stem Agamemnon toe: “Wat hebt u eigenlijk aan te merken? Hebben we u soms nog niet genoeg schatten en vrouwen door ons vechten bezorgd?”

En tegen de Grieken schold hij: “Lafbekken, Griekse wijven dat jullie zijn? Ga dan toch naar huis! Laat hem hier maar in zijn rijkdom zwelgen, dan zal hij eens zien wat we voor hem waard zijn. Zelfs Achilles, een heel wat dapperder held dan hij zelf is, heeft hij nu beledigd en hem zijn eergeschenk afgenomen. En ook die windt er zich niet over op en laat het maar gaan. Anders was het nu wel uit met Agamemnons beledigingen!”

Toen gaf Odysseus hem er duchtig van langs en sloeg hem met de skepter dat zijn schouders bloedden. Bang kroop Thersites in zijn schulp en ging zitten. Zijn kameraden moesten erom lachen, hoe somber ze ook gestemd waren. Ze vonden dat Odysseus die schreeuwlelijk maar eens fijn op zijn nummer had gezet. Hij zou het voortaan wel uit zijn ziel laten op de vorsten te schelden.

ODYSSEUS REDT DE SITATIE

Aan al dit tumult wist Athena een eind te maken: in de gedaante van een heraut gebood ze stilte en gaf toen Odysseus de juiste woorden in die op



dit ogenblij gesproken moesten worden. “Ik begrijp heel goed”, zei hij, “dat iedereen naar huis verlangt en meer dan genoeg heeft van dit ellendige wachten. Maar het is toch wel heel smadelijk, lang te wachten en dan naar huis te gaan. We moeten nu toch werkelijk nog even volhouden en zien of Kalchas een goede waarzegger is of niet.”

En Odysseus herinnerde hen aan het voorteken dat ze allemaal indertijd in Aulis hadden meegemaakt. Toen de aanvoerders daar voor hun vertrek een groot offer aan het brengen waren, zag men plotseling een bloedrood gevlekte slang onder het altaar uitglijden en tegen een machtige plataan omhoog kruipen. Op de hoogste tak was een mussennest met acht jonge vogels en de moeder. De slang verslond ze alle negen; toen versteende hij, gekronkeld om een tak. Kalchas’ uitleg van dit voorteken was dat er negen jaar met bloedige gevechten zouden voorbijgaan en dat in het tiende jaar Troje eindelijk genomen zou worden: dat was de wil van Zeus.

“Zouden we dan op dit ogenblik nu de vervulling van onze wensen zo nabij is, alles opgeven en terugkeren? Neen, nu moeten we blijven tot we de grote stad van Priamos genomen hebben!”

Zo sprak Odysseus en de oude Nestor viel hem bij, eveneens overtuigd dat de verwoesting van Troje door Zeus beloofd was. Want toen ze in Aulis scheep gingen had hij door een bliksemflits aan hun rechterkant zijn gunst kenbaar gemaakt. Agamemnon zou nu verstandig doen, het leger te gaan ordenen en gevechtsklaar maken. Wie naar huis wilde, moest dan maar scheep gaan.

NIEUWE STRIJDLUST

Agamemnon nam zijn raad dankbaar aan en wekte de Grieken vol vuur op, na de maaltijd hun paarden en wapens te gaan verzorgen en zich voor te bereiden op de grote strijd.

Op zijn woorden barstte een daverend gejuich los, zo luid als wanneer de golven bij storm tegen de kippen slaan.

Toen bracht Agamemnon met de aanvoerders een offer aan Zeus en smeekte hem voor de ondergang van de zon Priamos’ burcht te mogen verwoesten. Maar Zeus verhoorde zijn gebed niet: er wachtten de Grieken nog geweldige inspanningen voordat het zover zou zijn.

Zoals wanneer een brand uitslaat in een groot bos op de top van een berg en van verre de gloed zichtbaar is, zo flikkerden de bronzen schilden en helmen van de mannen die uittrokken, en kaatsten hun glans hoog de lucht in.

Zoals zwermen ganzen of langhalzige zwanen boven de weiden langs een rivier vliegen, in trotse vlucht, zo zwermden de scharen vanaf de schepen en tenten naar de bloeiende vlakte van de Skamandros. Stofwolken stegen op onder de dreunende tred van mannen en paarden.



HET TWEEGEVECHT VAN PARIS EN MENELAOS

Toen de Grieken zich opgesteld hadden naar afdelingen, ieder bij hun eigen aanvoerder, kwamen de Trojanen aanstormen onder krijgsgeschreeuw dar klonk als de schelle kreet van kraanvogels; zwijgend marcheerden de Grieken vol strijdlust op hen af.

Op het ogenblik dat de gelederen elkaar dicht genaderd waren, trad als voorvechter van de Trojanen Paris met grote stappen naar voren en daagde de dappersten van de Grieken tot een tweegevecht uit. Zodra Menelaos hem zag, was hij blij als een leeuw die met hongerige maag een hert of geit te pakken krijgt en met huid en haar verslindt. Nu kreeg hij dan de kans zich op die zondaar te wreken! Maar toen Paris hem in het oog kreeg, werd hij doodsbang en week terug tussen zijn makkers, zoals iemand die op het zien van een slang in een bergdal verschrikt met knikkende knieën terugdeinst.

Woedend schold toen zijn broer Hektor hem uit: “Ongeluksparis! Mooie jongen! Bedrieger! Vrouwengek! Was je maar nooit geboren of tenminste voor je huwelijk gestorven! Dat zou veel beter zijn geweest dan nu bij de Grieken voor spot te staan. Ze denken dat je een dappere voorvechter bent omdat je er mooi uitziet, maar er zit geen grein fut in je. Wat je wel kon, was de zee over varen en de bekoorlijke vrouw van een vreemdeling gaan roven, uit een familie van sterke speervechters, tot ellende van je vader, je stad en heel het volk. Maar vechten tegen Menelaos, dat durf je niet!

Dan zou je eens merken hoe sterk de man is van wie je de vrouw hebt afgenomen. Aphrodite, met al haar gaven, zal je niet kunnen helpen als je in het stof bijt. De Trojanen zijn overigens lafbekken, ze hadden je al lang moeten stenigen om wat je hun aandeed!”

Je hebt helemaal gelijk, Hektor", was het antwoord van Paris, "al treffen je woorden vlijmscherp als een bijl. Maar de lieflijke gaven van de gulden Aphrodite mag je me niet verwijten: wat de goden een mens willen schenken, kan hij niet afslaan, al zou hij het uit zichzelf niet kiezen. Als je wilt dat ik vecht, goed dan. Regel het dan z6 dat de Grieken en de Trojanen op de grond gaan zitten en dat Menelaos en ik midden tussen de beide gelederen vechten om Helena en de schatten. Wie van ons overwint en de sterkste blijkt, die mag de vrouw en alle bezittingen mee naar huis nemen. De anderen moeten dan een vriendschapsverdrag sluiten, de Trojanen kunnen in hun stad blijven wonen en de Grieken naar Argos terugkeren." Zijn voorstel verheugde Hektor bijzonder en hij liep langs de rijen en drong ze terug. De Grieken waren al bezig hun pijlen to richten en sommigen gooiden met stenen. Maar Agamemnon begreep dat er iets gaande was en beduidde hun dat ze niet schieten moesten. „Het ziet er naar uit alsof Hektor iets wil gaan zeggen !" riep hij.

Dat deed Hektor dan ook: hij maakte het voorstel van Paris bekend. Alle strijders hoorden hem in stilte aan. Menelaos ging er gretig op in, hij wilde



niets liever dan dat op deze manier nu spoedig een beslissing zou vallen. Want het drukte hem dat Grieken en Trojanen al zoveel ellende geleden hadden om hem en om Paris daad.

Men ging voorbereidingen treffen voor een wapenstilstand en Hektor zond twee herauten naar de stad om Priamos te halen.

HELENA EN PRIAMOS

Intussen daalde de vrouwelijke bode der goden, Iris, neer op de aarde en verscheen voor Helene in de gestalte van een van haar schoonzusters. Helene was bezig een grote veelkleurige mantel te weven waarop ze taferelen afbeeldde uit de strijd van Grieken en Trojanen, die om haar zoveel te lijden hadden onder de zware handen van Ares (23). Iris vertelde haar dat Paris en Menelaos in een tweegevecht de strijd om haar zouden gaan beslissen. En ze wekte in haar hart het verlangen naar haar eerste man, haar stad en haar ouders... Met tranen in de ogen liep Helena vlug naar buiten, een glanzend witte sluier om het hoofd, gevolgd door twee dienaressen. Ze kwamen bij de Skaiische poort waar op het bolwerk Priamos zat met de oude raadsheren van het volk. Die vochten niet meer mee in de oorlog maar zij waren goede redenaars — met dunne stemmen als de krekels in het woud.

Toen zij Helena zagen aankomen, spraken zij zachtjes tot elkaar: „Wie zal het kwalijk nemen dat Trojanen en Grieken om een zo schone vrouw lange tijd ellende lijden! Wat lijkt ze op de onsterfelijke godinnen! Maar hoe mooi ze ook is, ze moet tóch maar liever op de schepen naar huis keren, voordat ze ons en onze kinderen te gronde richt."

Priamos riep haar vriendelijk bij zich, ze moest naast hem komen zitten om haar vroegere man en familieleden en vrienden te zien. En hij zei: „jij bent voor mij niet de schuld van dit alles, lieve kind, maar de onsterfelijke goden, die zonden de tranenrijke oorlog op mij af. Zeg mij nu eens de naam van die Griek daar, hij is niet de grootste maar wel de meest majesteitelijke van allen."

Helene was geroerd door de vriendelijkheid van haar schoonvader. Want zij voelde zich wel degelijk schuldig en wilde dat ze maar nooit met Paris was meegegaan. Zij noemde Priamos een voor een alle Griekse aanvoerders naar wie hij vroeg : die vorstelijke strijder was haar zwager Agamemnon, een goed koning en een krachtig speerwerper ; die breedgeschouderde kleinere man, die stevig als een ram door de gelederen liep, was de listenrijke Odysseus. De oude mannen kenden hem wel want hij was met Menelaos als gezant bij Priamos gekomen om Helene en de schatten terug te vragen. Die kolossale man die boven allen uitstak met hoofd en schouders, was de Grote Ajas, hij was als een bolwerk in het gevecht. Naast hem stond temidden van zijn Kretenzers Koning Idomeneus die vaak bij Menelaos en Helena te gast was geweest.

DE WAPENSTILSTAND



Terwijl ze daar zo aan het praten waren, kwamen de Herauten van Hektor en verzochten Priamos mee te gaan naar de vlakte voor het sluiten van een wapenstilstand: Paris en Menelaos zouden door een tweegevecht de strijd beslissen.

De oude man huiverde; hij liet dadelijk de paarden inspannen en reed door de Skaiische poort naar de plaats waar de Trojanen en de Grieken stonden. Agamemnon en Odysseus traden naar voren uit de Griekse gelederen, ze brachten samen met Priamos een plechtig offer van twee lammeren, een wit en een zwart, en ze plengden wijn. Agamemnon bad tot Zeus en Helios, tot de rivieren en de aarde tot de koning en koningin van de Onderwereld, en riep hen allen tot getuigen aan bij het sluiten van de wapenstilstand en het verdrag: wanneer Paris Menelaos in het tweegevecht doodde, zou hij Helena en de schatten mogen houden. Maar als hij viel onder de handen van Menelaos, moesten de Trojanen haar en de schat ten afgeven en een behoorlijke schadevergoeding bovendien.

Toen de offerplechtigheid beëindigd was, ging Priamos terug naar de stad : hij kon het gevecht van zijn zoon met Menelaos niet aanzien. Alleen Zeus en de andere goden wisten aan wie van hen beiden de dood beschoren was ! Menigeen onder de Grieken en Trojanen zond een gebed tot Zeus op en smeekte dat Paris, de oorzaak van alles, in dit gevecht zou mogen vallen…

HET GEVECHT

Hektor en Odysseus zetten een gevechtsterrein af en deden twee lootjes in eer bronzen helm om uit te maken wie van de strijders het eerst zijn speer mocht werpen. Toen schudde Hektor met afgewend gelaat de helm : het lot van Paris sprang eruit.

De strijders wapenden zich en traden dicht op elkaar toe binnen het afgezette terrein. Met dreigende blikken drilden ze hun speren; Paris wierp de zijne: de speer ketste tegen het schild van Menelaos en de bronzen punt boog om. Toen was de beurt aan Menelaos; ook zijn speer trof het schild van zijn tegenstander maar drong er doorheen zonder hem te verwonden. Daarop sloeg hij met zijn zwaard tegen Paris' helm: het zwaard viel hem in stukken uit de hand. Met een boze jammerkreet sprong hij nu op Paris af, greep hem bij zijn helm met de paardenharen pluim, en trok hem achteruit naar de Griekse gelederen zodat de leren riem om zijn keel knelde en dreigde hem te doen stikken.

Nu zou hij grote roem verworven hebben door Paris te doden, als niet Aphrodite 'mar gunsteling goed in het oog gehouden had. Ze deed de riem breken en Menelaos hield de lege helm in zijn hand. Die smeet hij zijn makkers toe en sprang verwoed met zijn tweede speer op zijn tegenstander af... maar Aphrodite trok Paris terug, met lichte hand zoals een godin dat kan, hulde hem in een nevel en zette hem neer in zijn geurige slaapkamer!



HELENA EN PARIS

Toen ging ze Helena halen die op het bolwerk zat te kijken temidden van een dichte schare Trojaanse vrouwen. In de gedaante van een oude getrouwe dienares trok ze aan haar kleed en zei: “Kom gauw mee, Paris roept u! Hij is in uw slaapkamer en ziet er prachtig uit, je zou eerder zeggen dat hij van de dansplaats kwam dan uit de strijd.”

Helene was verontwaardigd en zelfs toen ze Aphrodite herkend had, sprak ze

haar boos toe: “Zeker omdat Menelaos nu Paris wil doden en mij mee naar huis nemen, kom je bier bij me op zo'n listige manier. Ga maar liever zelf naar hem toe en houd op godin te zijn. Dan kun je voor altijd hem vertroetelen en om hem jammeren. Wacht dan maar af of hij je tot zijn echtgenote of zijn slavin maakt! Ik ga niet meer terug om zijn bed te delen, dat zou toch wel heel onbehoorlijk zijn en alle Trojaanse vrouwen zouden me honen!”

Maar Aphrodite laat niet met zich spotten! Toornig waarschuwde ze Helena haar niet te tergen want dan zou ze haar haat voelen zoals nu haar liefde en dan was ze verloren…

Helena werd bang en ging zwijgend achter de godin aan. Geen van de Trojaanse vrouwen merkte het.

Ze kwamen in de slaapkamer en daar zette de glimlachende godin een stoel voor haar neer, recht tegenover Paris. Helena ging zitten en zonder hem aan te kijken hoonde ze: “Zo, ben je al terug uit de oorlog? Was je maar doodgebleven onder de handen van de man die vroeger mijn echtgenoot was! Je verbeeldde je zeker sterker te zijn dan Menelaos? Vooruit, daag hem dan nog eens uit om met je te vechten! Of neen, houd er maar liever helemaal mee op, het heeft geen zin en je valt toch onder zijn hand.”

“Nu moet je me niet zulke onaangename verwijten maken, vrouw!” antwoordde Paris. „Deze keer heeft Menelaos gewonnen met hulp van Athena, een volgend maal win ik van hem: ook mij staan de goden bij. Kom, laten we ons liever aan de liefde wijden, want nooit beving het verlangen mij zo hevig als op dit ogenblik, zelfs niet toen ik je pas uit Sparta ontvoerd had.” En Helena, zwichtend voor Aphrodite's wil, deed wat hij wenste!

DE BESLISSING LIJKT GEVALLEN

Menelaos rende intussen door de gelederen heen als een wild dier waaraan de prooi is ontgaan. Niemand kon hem zeggen waar Paris gebleven was, ook de Trojanen niet. Die zouden hem werkelijk niet uit liefde verborgen hebben want ze haatten hem als het donkere Doodslot.



Agamemnon sprak toen temidden van de legers: “Hoort mij aan, Trojanen, Grieken en bondgenoten! Het is wel duidelijk dat de overwinning aan Menelaos is. Trojanen, geeft dus de Argivische Helena met de bezittingen terug en een behoorlijke schadevergoeding bovendien.” Met zijn woorden betuigden de Grieken hun instemming.

DE SCHENDING VAN DE WAPENSTILSTAND

Maar het was allerminst naar de zin van Paris' onverzoenlijke vijandinnen, Hera en Pallas Athena, dat Troje niet verwoest zou worden. Wat Zeus betreft, hij wist wel dat het lot van de stad onontkoombaar was maar toch was hij de Trojanen vriendelijker gezind dan zij: ze hadden hem altijd trouw vereerd met offers en gebed. Enigszins tegen zijn zin gaf hij dus toe aan zijn vrouw en dochter, ook al om zijn belofte aan Thetis na te kunnen kornen : de Grieken moesten nog in het nauw gedreven worden en Achilleus bitter missen. Zeus liet nu Athena naar het slagveld gaan. Als een schitterende ster viel ze door de hemel en menigeen vroeg zich af wat dit teken van Zeus wel te beduiden zou hebben, oorlog of vrede...

Athena verdween onder de gelederen en ging op de Trojaan Pandaros af, in de gedaante van een strijdmakker. Ze sprak tot hem: “Zou je het nu niet eens wagon op Menelaos te schieten? Dan zou je bij alle Trojanen dank en eer oogsten en vooral bij Paris. Stellig krijg je dan prachtige geschenken van hen. Bid tot Apollo om je schot te richten in ruil voor een groot offer bij je thuiskomst.”

In zijn onverstand gehoorzaamde Pandaros haar en daarmee zou hij een vreeslijke strijd ontketenen voor Grieken en Trojanen. Na een gebed tot Apollo mikte hij goed: zijn pijl trof Menelaos, maar Athena zorgde ervoor dat het niet meer dan een schampwond werd. De wond bloedde hevig en iedereen schrok ervan, vooral Menelaos zelf en zijn broer Agamemnon die buiten zichzelf was van woede over deze verraderlijke schending van de wapenstilstand. Daarvoor zouden de Trojanen boeten! Nu stond het onverbiddelijk bij hem vast: “De dag zal komen dat het heilige Troje ten onder gaat en ook Priamos en heel zijn volk! Zeus zal zijn schrikwekkende aigis boven hen allen zwaaien uit toorn over dit bedrog!"

Terwijl de dokter Machaon Menelaos' wond verzorgde, ging Agamemnon rond bij de troepen en vuurde ze aan, de verdragsbreuk te wreken.

GEVECHTEN VAN GODEN EN MENSEN

Weldra raakten de legers hevig slaags, snel lieten de strijders zich door hun wagenmenners het gevecht in rijden en streden dan te voet, man tegen man, met speer en zwaard. Het felst ontbrandde de strijd daar waar een gevallen held door zijn vrienden beschermd werd, terwijl zijn tegenstander erop uit was zijn lijk of althans zijn wapenrusting te roven. Goden en godinnen mengden zich in de gevechten: Apollo en Ares aan de


Joseph-Marie Vien, Venus gewond door Diomedes, 1775. Columbus Museum of Art, Bequest of J. Willard Loos.


kant der Trojanen, Pallas Athena en Hera bij de Grieken.

DIOMEDES WORDT APRHODITE

Het was Athena die de Griek Diomedes (24) zo bezielde dat hij als een bezetene raasde over het slagveld: veel dappere Trojanen vielen door zijn speer. In hun voorste gelederen weerde zich met grote felheid Aeneas die alleen voor Hektor onderdeed in moed en kracht. Terwijl hij het lijk van een gevallen makker verdedigde, trof Diomedes hem met een steen tegen zijn heup – met een zo kolossaal steenblok als tegenwoordig twee mannen nog niet zouden kunnen optillen. Het werd donker voor Aeneas' ogen en het zou er slecht voor hem hebben uitgezien als zijn moeder Aphrodite hem niet in het oog had gehouden en snel in haar armen weg-gedragen.

Toen was Diomedes zo onbeschaamd Aphrodite achterna te gaan en met zijn speerpunt haar pols te verwonden, door het kleed heen dat de Chariten zelf voor haar hadden gemaakt. Uit de wond stroomde de ichoor, het bloed van de goden. Zij eten immers geen brood en drinken geen wijn, dus hebben ze geen gewoon bloed en zijn daardoor onsterfelijk.

Met een luide kreet liet Aphrodite Aeneas vallen maar Apollo hulde hem in een donkere wolk en redde hem zo voor een dodelijke verwonding.

Diomedes riep Aphrodite toe: “Wat moet u hier in het gevecht, dochter van Zeus! Is het niet genoeg dat u weerloze vrouwen misleidt?” Hij koesterde wrok tegen de godin om de schaking van Helena van wie hij een vurig aanbidder was geweest! Buiten zichzelf van pijn en woede liet Aphrodite zich op de strijdwagen van Ares terugbrengen naar de Olympos. Luid jammerend ging ze zich over Diomedes beklagen bij haar moeder Dione die haar troostte met het relaas van andere goden die door stervelingen slecht behandeld waren: dat was nu eenmaal het lot der goden! Zij genas haar wond, terwijl Hera en Athena spottend toekeken en Athena riep: “Vader Zeus, ze heeft zich zeker opgehaald aan een speld

van een Griekse vrouw die ze met die geliefde Trojanen van haar wilds laten meegaan!”

Zeus glimlachte en riep Aphrodite bij zich. “Hoor eens mijn lieve kind”,



zei hij tegen haar, “de oorlog is niets voor jou. Zorg jij maar liever voor de zoete werken van de liefde en laat de strijd aan Ares en Athena over!”

DIOMEDES TEGEN APOLLO

Diomedes liet inmiddels niet af van Aeneas al wist hij dat Apollo hem beschermde. Maar dat was nu juist de man die hij wilde doden en van zijn wapenen beroven. Driemaal sprong hij op hem toe, driemaal stootte Apollo hem terug. Toen hij voor de vierde maal wilde springen, bezeten als hij was, riep de god hem toe: “Pas op, Tydeus' zoon! Wijk terug! Waag het niet tegen goden te vechten want stervelingen zijn niet hun gelijken.”

Nu week Diomedes even terug en Apollo bracht Aeneas naar een heiligdom van hem in Troje waar Leto en Artemis hem verzorgden. Een schijnbeeld van Aeneas dat precies op hem leek zette Apollo in die tussentijd op het slagveld en daaromheen vochten Grieken en Trojanen totdat de echte Aenes weer terugkwam!

Toen riep Apollo Ares toe: “Kun jij die Diomedes niet eens onschadelijk maken? Straks gaat hij nog Vader Zeus zelf te lijf! Hij heeft Aphrodite al verwond en is als een bezetene op mij afgesprongen.”Zelf had hij voor het ogenblik genoeg van de strijd en ging op de burcht van Troje zitten.

ARES GEWOND

In de gestalte van een van hun bondgenoten ging Ares de gelederen van de Trojanen langs en vuurde vooral de zonen van Priamos aan. Vol strijdlust trokken ze weer ten aanval, hun aanvoerder Hektor volgend. Voor hem uit ging de geweldige Ares – tot dodelijke schrik van de Grieken die de god herkenden. Ze weken achteruit onder zijn onweerstaanbare kracht en het zou slecht voor hen zijn afgelopen als Hera en Athena hun niet te hulp waren gekomen, Athena in volle wapenrusting. Zij zette Diomedes opnieuw tot de strijd aan, links en rechts sloeg hij de Trojanen neer, tot woede van Ares.

Op een gegeven ogenblik besteeg Athena, onzichtbaar door Hades (25)' toverhelm, de strijdwagen van Diomedes, monde zijn paarden recht op Ares af en richtte zijn speer zo dat hij de god verwondde. Een oorverdovende schreeuw weerklonk, als van tienduizend strijders, Grieken en Trojanen beefden van schrik! Razend ging Ares zich bij zijn vader Zeus beklagen over die dochter van hem, Athena, die Diomedes zo bezeten had gemaakt dat hij het zelfs tegen goden durfde opnemen. Maar hij vond weinig medegevoel bij Zeus die hem toebulderde: “Zit me hier nu maar niet te jammeren! Van alle Olympische goden haat ik jou het meest want jij houdt alleen maar van oorlog en vechten. Je hebt trouwens de onbuigzame aard van je



moeder Hera die ik maar nauwelijks met woorden eronder houd! Maar je bent tenslotte mijn zoon en ik zal je helpen.”

Toen liet hij Ares' wond verzorgen door zijn geneesheer Paieoon die er pijnstillende kruiden op strooide. Hebe (26) gaf hem een bad en schone kleren waarna Ares in zijn volle luister tevreden naast Zeus kwam zitten!

Hera en Athena hadden hun doel bereikt en Ares van het slagveld weggewerkt. Nu keerden zij ook zelf voorlopig naar de Olympos terug.

HEKTOR NAAR DE STAD

Op het slagveld ging de strijd door, zij het minder verwoed dan toen de goden er daadwerkelijk aan deelnamen. Nu Ares hen niet meer steunde, werden de Trojanen door Diomedes en zijn mannen teruggedreven naar de stad.

Toen het er gevaarlijk voor ze begon uit to zien gaf Priamos' zoon Helenos, de beste van alle zieners, de aanvoerders een goede raad : Aeneas moest de gelederen langs gaan en de mannen aansporen alles op alles te zetten. “En jij Hektor, ga naar de stad en zeg aan onze moeder dat ze met de vrouwen naar de tempel van Athena op de burcht moet gaan om haar geschenken te brengen en haar te smeken of ze onze stad en vrouwen en kinderen wil beschermen tegen de aanvallen van Tydeus' zoon Diomedes.”

Zo gebeurde het. Aeneas nam het commando en Hektor ging na een aanmoedigend woord tot zijn soldaten naar de stad. Bij de Skaiische poort verdrongen de vrouwen zich om hem been, angstig vragend naar hun zoons, broers en mannen. Hij kon ze niet veel goeds vertellen en droeg ze op tot de goden te bidden... Bij het paleis van Priamos kwam zijn moeder Hekabe hem tegemoet met zijn mooie zusje Laodike. Ze begroette hem bezorgd: “Mijn jongen wat brengt je uit de oorlog hierheen? Ach wat putten die ellendige Grieken je uit door hun strijd rondom de stad! Wacht even, dan haal ik je vat wijn om te plengen aan Vader Zeus en om zelf te drinken. Dat zal je goed doen.”

Maar Hektor sloeg de wijn af: die zou zijn kracht verzwakken. En zo onrein als hij was, vol blond en vuil, kon hij niet bidden tot Zeus. Hij bracht zijn moeder de raad van Helenos over en nam afscheid van haar.

Hekabe liep naar de kamer waar allerlei veelkleurige gewaden lagen, geweven door de Phoinikische vrouwen die Paris van zijn reis had meegebracht. Het mooiste en grootste koos ze uit en ging het samen met de andere oude vrouwen naar Athena's tempel brengen. En ze beloofde een offer van twaalf runderen als Athena de stad redde voor Diomedes' aanvallen. Maar de godin wilde niet luisteren naar haar gebed…

BIJ PARIS EN HELENA



Intussen was Hektor naar Paris gegaan, naar zijn mooie huis dat hij zelf met de knapste bouwmeesters gebouwd had. Hij vond Paris bezig met het oppoetsen van zijn wapenrusting en bij hem zat Helena te weven met haar dienaressen. Toen Hektor hem zo zag, voer hij tegen hem uit met bittere verwijten: “Terwille van jou woedt de oorlog om de stad en sterven de mannen! En jij zit hier maar en doet niets. Vooruit ga mee voordat het te laat is en de stad in brand staat!” Paris antwoordde gedwee: “Je hebt groot gelijk, Hektor, Helena heeft me ook aangezet om weer te gaan vechten. Ik moest me eens even rustig aan mijn verdriet overgeven, daarom zat ik hier. Ga jij maar vast vooruit, dan wapen ik me en kom je achterna.”

Hektor keurde hem geen woord meer waardig maar wendde zich tot Helena die zich ergerde over die nietsnut van een man evenals over haar eigen dwaasheid met hem mee te zijn gegaan...

Ze bood Hektor een stoel aan maar hij wilde niet blijven: de Trojanen konden hem niet zo lang missen. “Zet die man van je tot haast aan zodat hij me nog binnen de stadsmuur inhaalt. Ik ga nog even naar huis om vrouw en kind te zien: ik weet niet of ik nog bij ze terugkom.”

HET AFSCHEID VAN HEKTOR EN ANDROMACHE

Hektor trof zijn vrouw Andromache niet thuis; de huishoudster vertelde hem dat ze buiten zichzelf van angst naar het bolwerk was gegaan toen ze hoorde de Trojanen in het nauw gebracht werden. De voedster was bij haar met het kind. Hij rende de weg weer terug die hij gekomen was, over de mooi geplaveide straten. Bij de Skaiische poort kwam Andromache hem tegemoet, achter haar aan de voedster met het kleine kind op de arm — Hektors oogappel, zo mooi als een ster. Zijn vader noemde hem Skamandrios maar voor ieder ander heette hij Astyanax ,`Stadsbeschermer', omdat Hektor de stut van Troje was. Zwijgend keek Hektor naar zijn jongetje en glimlachte, Andromache nam zij hand in de hare en snikte: “Je moed zal je dood nog zijn, mijn lieve dwaas! Je hebt blijkbaar geen medelijden met je kind en mij die weldra weduwe zal zijn want de Grieken zullen op je aanstormen en je doden. Dan wil ik ook maar liever sterven! Jij bent mijn enige vreugde sinds Achilles mijn vader en zeven broers doodde en mijn moeder na alle ellende door een pijl van Artemis werd getroffen Jij bent vader en moeder en broer voor mij en mijn lieve man. Heb medelijden met ons, blijf op de burcht en laat je vrouw en kind niet beroofd achter!” “Over dat alles maak ik me evenveel zorgen als jij, lieve vrouw,” antwoorde Hektor. “Maar ik zou me schamen voor de mannen en vrouwen van Troje wanneer ik als een lafaard de strijd ontweek. Trouwens dat wil ik zelf ook niet, ik heb altijd geleerd dapper te zijn en in de voorste geleden te vechten, tot roem van vader en van mijzelf.



Maar dit weet ik heel goed: de dag zal komen dat het heilige Troje ten onder gaat en ook Priamos en zijn volk. Voor niemand krimpt mijn hart zo ineen, zelfs niet voor mijn ouders en broers, als voor jou bij de gedachte dat een van de Grieken je als zijn gevangene mee zal voeren en dat jij slavinnenwerk zult moeten doen voor een andere vrouw! Dan zal iemand misschien zeggen: `Kijk dat is de vrouw van Hektor die zo dapper vocht in de strijd om Troje.’

En jij zult je gemis dan nog heviger voelen. Ik hoop dat ik onder de aarde ben voordat ik jouw kreten moet horen als ze je wegsleuren ...”

Na die woorden strekte Hektor zijn armen uit naar het kind. Maar dat kroop huilend weg tegen de borst van de voedster, geschrokken van het flikkerende brons en de helm met paardenharen pluim. Zijn vader en moeder lachten, Hektor nam de helm af en zette die op de grond. Toen kuste hij zijn zoontje en liet hem dansen op zijn armen. En hij bad: “Zeus en alle andere goden, geef dat dit kind mag worden zoals ik, uitblinkend onder Trojanen en een dapper strijder en machtig heerser van Troje. Mogen de mensen van hem zeggen: `Hij overtreft verre zijn vader!’ wanneer ze hem met buit beladen uit de oorlog zien komen, tot trots van zijn moeder.”

Toen legde hij het kind in de armen van Andromache die het tegen haar borst drukte, lachend door haar tranen heen. Hektor had medelijden met haar, streelde haar zachtjes en zei: “Liefste wees niet zo bedroefd, niemand zal mij naar het Dodenrijk zenden zolang het mijn tijd niet is. Maar aan zijn noodlot kan niemand ontkomen! Ga nu naar huis, ga spinnen en weven met je dienaressen; de oorlog is nu eenmaal het werk van de mannen en in Troje bovenal van mij!”

Hij nam zijn helm en Andromache liep in tranen naar huis, telkens omkijkend. Thuisgekomen beweende ze samen met haar vrouwen Hektor, alsof hij al gesneuveld was. Want geen van haar verwachtte dat hij terug zou keren uit de oorlog. Juist toen Hektor op weg wilde gaan kwam Paris aangerend en verontschuldigde zich: “Ach nu heb ik je laten wachten en ben niet zo gauw gekomen als je me gezegd had!”

Hektor antwoordde: “Het is zo vreemd met jou: niemand kan zeggen dat je geen dapper strijder bent. Maar je bent slap en willoos en laat de dingen maar gaan. Ik heb er het .land over als ik hoor hoe er op je gescholden wordt door de Trojanen die zoveel moeten lijden door jouw schuld. Maar vooruit laten we nu gaan! Dit alles zullen we weer goedmaken… als Zeus ons tenminste vergunt eenmaal het bevrijdingsfeest in ons huis te vieren!”

NA WISSELENDE KRIJGSKANSEN DE GRIEKEN IN HET NAUW

Samen liepen ze toen snel de poort uit, vervuld van strijdlust. De Trojanen zagen hen met vreugde komen en met nieuwe moed vielen ze aan.



Heen en weer ebde de strijd waarin ook de goden zich weer mengden. Eerst wisten de Trojanen zich uit hun benarde positie los te werken maar met verwoedheid gingen de Grieken toen weer tot de aanval over en dreven hen terug in de richting van de stad. Zeus had hen echter in het oog gehouden en dit was voor hem het ogenblik om in te grijpen en zijn belofte aan Thetis gestand te doen. Terwijl hij aan alle goden en godinnen tot hun verontwaardiging ten strengste verbood zich nu verder in de strijd te mengen, liet hij tot driemaal toe donderslagen en bliksemflitsen vallen vlak voor de onstuimig oprukkende Grieken.

Dat had een verlammende werking op hun kracht en ze moesten zich tenslotte terugtrekken binnen hun kampmuur. Agamemnon waagde nog moedige uitvallen maar het mocht niet baten. Vanaf de top van de Ida leidde Zeus het gevecht in het nadeel van de Grieken. De Trojanen beheersten de vlakte voor het eerst sinds het beleg en het zag er naar uit dat ze ook weldra het Griekse kamp zouden innemen.

HET GEZANTSCHAP NAAR ACHILLES

Verbijsterd en radeloos dromden de Grieken samen achter hun muur. Agamemnon sprak van vluchten op de schepen, men hoorde hem in somber stilzwijgen aan. Diomedes verzette zich heftig en hoonde Agamemnon voor zijn gebrek aan moed: “Een heerser maakten de goden je, maar geen vechter! Dacht je nu werkelijk dat de Grieken zulke lafbekken waren? Ga jij maar naar huis met je schepen, wij blijven hier tot Troje gevallen is!” Dat waren woorden die de soldaten graag hoorden en ze juichten Diomedes dan ook enthousiast toe. Maar met stoere woorden alleen kwamen ze er niet, er moest iets gebeuren.

De oude Nestor was de enige die zag wat hen op dit ogenblik redden kon: Achilles moest terugkeren in de strijd. Zo tactvol mogelijk legde hij dit in de raadsvergadering van de vorsten aan Agamemnon voor.

Deze was in zijn benauwenis tot alles bereid (hij had trouwens al lang spijt van zijn optreden tegen Achilles): hij wilde Briseïs teruggeven, hij wilde Achilles overladen met de prachtigste geschenken, met goud en brons, met paarden, graan en slavinnen, hij wilde hem tot zijn schoonzoon maken – aan Achilles de keuze tussen zijn drie dochters hij wilde hem zeven steden in Argos schenken en nog veel meer.

Om dit aanbod aan Achilles over te brengen gingen de welsprekende Odysseus en de grote strijder Ajas nu als afgezanten naar hem toe, onder leiding van de oude Phoinix aan wie Achilles verknocht was als aan een vader. Want hij was zijn opvoeder geweest in zijn jongste jaren en zijn mentor in de oorlog. Het waren de meest geschikte mannen om de trotse Achilles te gaan vermurwen.

ODYSSEUS

Zij worden gastvrij en hoffelijk ontvangen en Achilles verborg zijn vreugde



niet, weer eens vrienden bij zich te zien na zo lange afzondering. Na een overvloedig maal en veel goede wijn nam Odysseus het woord en schilderde in een welsprekend betoog de benarde positie van de Grieken. Ernstig herinnerde hij Achilles aan de raad die zijn vader Peleus hem bij zijn vertrek gegeven had, zich niet door zijn drift en hoogmoed te laten meeslepen.

Tenslotte deed hij een beroep op zijn medegevoel en op zijn eerzucht: “Als je de zoon van Atreus dan zo grondig verfoeit en ook zijn geschenken, heb dan tenminste medelijden met de andere Grieken die in levensgevaar verkeren: je zou er hoog om geëerd worden. De kans Hektor te doden ligt nu ook gunstig want in zijn bezetenheid zou hij wel eens dicht bij je kunnen komen: hij verbeeldt zich dat geen van de Grieken tegen hem opgewassen is.”

Maar Odysseus' verstandige en tactvolle woorden stuitten af op Achilles' onverzoenlijke wrok. Geërgerd wees hij Agamemnons aanbod af, hij wenste door niemand meer lastig gevallen te worden met geklaag, zo zei hij.

“Dagen en nachten lang heb ik me uitgesloofd voor de oorlog, talloze steden heb ik verwoest en steeds de buit aan Agamemnon afgegeven zoals een vogel aan haar jongen brengt wat ze gevonden heeft en zelf honger lijdt. Daarvan hield Agamemnon steeds verreweg het meeste voor zichzelf, een klein beetje verdeelde hij ervan. Wat hij aan de andere vorsten gaf, dat mochten ze houden, maar mij nam hij de vrouw af die ik liefheb. Gaat de hele strijd voor Troje's muren niet om Helena met haar prachtige haren? Zijn de zonen van Atreus (2) dan soms de enigen die van hun vrouwen houden? 1k hield van de mijne met mijn hele hart, ook al had ik haar met mijn speer veroverd. Maar nu hij me haar op zo'n gemene manier ontfutseld heeft, nu moet hij het met mij niet meer proberen! Ik ken hem, mij zal hij niet krijgen.

Zorgen jullie er maar voor dat de Trojanen de schepen niet in brand steken. Al heeft Agamemnon nog zo'n mooie muur gebouwd, Hektor kan hij niet tegenhouden. Dat kon ik alleen maar! Ik ga morgen scheep met mijn mannen; als het je interesseert kun je mijn schepen naar de Hellespont zien varen. Met een gunstige vaart ben ik in twee dagen thuis, in Phthia (27). Daar heeft mijn vader bezittingen genoeg.

Agamemnon kan de zijne houden en naar de maan lopen, vertel hem dat maar! Een dochter van hem zou ik nooit willen trouwen al was ze zo mooi als Aphrodite en zo kunstvaardig als Athena. Vrouwen genoeg in Hellas! Ik kan ernaar verlangen rustig in mijn land te gaan wonen met een vrouw die mij past en van ons familiebezit te genieten. Dat trekt me meer dan hier om het rijke Troje te vechten en, zoals mijn moeder mij voorspelde, er het leven hij te laten – ook al zou dat een roemrijke dood zijn. Als Phoinix wil, laat hij dan bij me blijven en met me mee gaan naar huis.”

PHOINIX



Met tranen in de ogen stemde de oude Phoinix daarmee in. Er was zoveel dat hem aan Achilles bond. Indertijd toen hij als jonge man van huis was weggelopen naeen hevige .twist met zijn vader, had Peleus hem opgenomen en behandeld alsof hij zijn eigen zoon was. Achilles had als klein kind bij hem op schoot gezeten en wilde zich alleen door hem laten voeren, vlees en wijn, en vaak had hij zijn kleed volgespuugd.

Toen de jongen zo geheel onervaren in het krijgsbedrijf met Agamemnon meetrok, vertrouwde Peleus hem aan Phoinix toe, hij moest hem leren vechten spreken in de vergadering. Ja, hij had van hem gemaakt wat hij nu was! Dat alles bracht hij Achilles nu in herinnering en hij trachtte hem te vertederen: “Jij bent voor mij als een zoon, Achilles, eigen kinderen hebben de goden mij nooit geschonken door de vervloeking die mijn vader over mij uitsprak. Op jou had ik steeds al mijn hoop gevestigd. Toe, beheers je drift en wees niet zo halsstarrig – zelfs de goden laten zich wel vermurwen door smeekbeden. Als je nu de Grieken te hulp komt dan win je grote roem en eer; doe je het later, te laat, dan heb je de helft daarvan al verspeeld.”

AJAS

Maar Achilleus liet zich door zijn oude vriend niet bepraten en nam het hem kwalijk dat hij voor Agamemnons zaak pleitte. Nog minder luisterde hij naar Ajas, minder welsprekend redenaar, die het ronduit onbegrijpelijk vond dat je om een vrouw je kameraden in de steek liet.

“We moeten maar liever weggaan”, zei deze tegen Odysseus, “en de Grieken die in spanning op ons wachten snel de slechte boodschap brengen.”

Toch deed hij nog een poging bij Achilles: “We smeken je uit naam van het hele leger, Achilles, hier onder je eigen dak: wees niet zo onvermurwbaar, neem het aanbod aan! We zijn echt zo gesteld op je vriendschap en medeleven.”

Maar voor Achilles bestond er niets anders dan zijn wrok. Steeds weer vlamde de woede in hem op als hij dacht aan de krenkende manier waarop Agamemnon hem temidden van alle Grieken als de eerste de beste vagebond behandeld had. Vechten tegen Hektor zou hij pas wanneer die de tenten en schepen van zijn Myrmidonen (12) aanviel: dat moesten ze maar aan Agamemnon overbrengen!

Zo gingen de afgezanten naar de aanvoerders terug en brachten rapport uit van hun zending. In een mismoedig stilzwijgen hoorde men ze aan. Eindelijk wist Diomedes een bemoedigend woord te vinden en hij raadde hun nu eerst te gaan slapen. Dat leek hun verstandig en ze verspreidden zich over hun tenten.

VERSPIEDERS IN DE NACHT



Agamemnon kon de slaap niet vatten, evenmin als zijn broer Menelaos, en zij zonnen op middelen om het leger te redden. Na overleg gepleegd te hebben ook met de wijze Nestor namen ze het aanbod van Diomedes en Odysseus graag aan, in het vijandelijk kamp to gaan spioneren — een onderneming waar heel wat durf voor nodig was.

Geleid door Athena deden die het met succes. Eerst overvielen ze de spion Dolon, die Hektor had uitgezonden met gelijke bedoelingen, en hoorden hem uit over alles in het Trojaanse kamp wat van belang was te weten. Daarna doodden ze hem. Dank zij Dolons inlichtingen wist ze toen de jonge koning Rhesos te vinden die met zijn Thrakiërs juist was aangekomen als bondgenoot van de Trojanen.

Ze overvielen hem en zijn mannen en roofden zijn goddelijke witte paarden die sneller waren dan de wind, een prachtige buit. Athena bracht hen veilig weer terug bij de hunnen, juist voordat Apollo het Trojaanse kamp in rep en roer bracht over de nachtelijke overval en de roof van de paarden. Zo ontdaan als de Trojanen daarover waren, zo hoopvol stemde het succes de Grieken. Ze vatten nieuwe moed, deden uitvallen buiten de muur en weldra was de strijd weer in volle gang — met wisselend krijgsgeluk. Agamemnon was nu degene die zich bijzonder onderscheidde door zijn dapperheid.

PATROKLOS NAAR NESTOR

Achilleus sloeg vanaf de hoge achtersteven van zijn schip het vechten gade. Op een gegeven ogenblik zag hij de krasse oude Nestor snel voorbijrijden op zijn strijdwagen waarin een gewonde lag. Het was de geneesheer Machaon, door een pip in de schouder getroffen tot grote schrik van de Grieken. Want een dokter weegt op tegen vele andere mannen samen! Achilles herkende hem niet en zond zijn vriend Patroklos erop of om Nestor te gaan vragen wie hij gewond uit de strijd had gevoerd.

Patroklos' komst in de tent van Nestor was een verrassing voor allen die er bij waren en hij werd er hartelijk ontvangen. De jonge man was echter te gehaast om te gaan zitten: toen hij gezien had dat Machaon de gewonde was, wilde hij dadelijk weer naar Achilles terug. “U weet hoe hij is,” zei hij tegen Nestor, “om niets foetert hij je uit.”

Maar zo gauw kwam hij niet van Nestor of en die had hem ook werkelijk wat belangrijks te zeggen. “Wat interesseert Achilles zich eigenlijk voor de Griekse gewonden? Heeft hij enig idee van wat er hier geleden wordt? Hij wacht zeker tot alle schepen in vlammen opgaan voordat hij komt kijken! Ach, had ik nog maar mijn kracht van vroeger, toen ik streed met de sterksten en mij inzette voor mijn makers – anders dan Achilles die zijn kracht voor zich alleen houdt. Hij zal achteraf nog wel eens bittere tranen vergieten, wanneer de Grieken allen zijn omgekomen.

Herinner je je niet, Patroklos, wat je vader tegen je zei toen Achilles en jij met Agamemnon mee zouden trekken? Al was Achilles edeler van



geboorte dan jij en ook sterker, jij was de oudste en je moest hem altijd de waarheid zeggen, als een goede kameraad, en hem raad geven tot zijn bestwil. Dat ben je nu blijkbaar vergeten. Probeer nu toch nog eens Achilles te bepraten! Misschien luistert hij naar je. Als hij nu tenminste maar jou met zijn Myrmidonen de strijd in liet gaan, dat zou de Grieken al uitredding kunnen brengen. En dan moest hij jou zijn wapenrusting geven, zodat de Trojanen jou voor hem aanzagen. Jullie zijn nog onvermoeid, makkelijk kun je de uitgeputte vijanden naar de stad terugdrijven.”

Diep onder de indruk van Nestors woorden ging Patroklos heen. Onderweg naar Achilles' tent kwam hij de gewonde aanvoerder Eurypylos tegen die zich moeizaam voortsleepte. Veel ellende hoorde hij ook van hem.

Ondanks zijn haast bij de ongeduldige Achilles terug te komen ondersteunde hij Eurypylos en bracht hem naar zijn tent waar hij zijn wond ging verzorgen.

DE STRIJD OM DE MUUR EN DE SCHEPEN

Intussen woedde de strijd, weer niet in het voordeel van de Grieken. In panische angst voor Hektors onstuimige kracht waren ze opnieuw achter hun muur gevlucht. De gracht met zijn stevige palissaden hield wel de paarden van de Trojanen tegen maar niet de mannen: in dichte drommen stormden zij aan en bestookten met stenen de muur, de torens en de soldaten. Een regen van stenen was het antwoord van de Grieken.

Want fel verdedigden zij zich weldra weer, door de Grote en de Kleine Ajas aangevuurd en geleid, nu vrijwel alle andere aanvoerders gewond waren. Toch bezweken er gedeelten van de muur, hevige gevechten van man tegen man ontbrandden dan, waarbij velen vielen.

Niet meer to stuiten was de Trojaanse aanval toen Hektor de poort rammeide met een geweldig puntig rotsblok, zo zwaar dat de mensen van nu het nog niet met een hefboom van zijn plaats zouden krijgen. Een lichte beweging van zijn hand en de zware poort spleet open, de balken en grendels stortten omlaag. Nu stormden Hektors mannen naar binnen, de Grieken vluchtten tussen de schepen die vele rijen diep op het strand getrokken lagen en als het ware een tweede bolwerk vormden. Daar verschansten ze zich en streden met de moed der wanhoop.

De Olympische goden sloegen in spanning de strijd gade waaraan ze op Zeus' bevel niet mochten deelnemen. Tenslotte kon Hera de benarde toestand van haar Grieken niet meer aanzien. Ze ging naar Zeus die nog steeds vanaf de hoogste top van de Ida, zijn belofte aan Thetis getrouw, aan de Trojanen de overwinning bezorgde. Met bekoorlijke manieren bedwelmde Hera haar verraste echtgenoot en wist door de betovering van haar schoonheid zijn aandacht af te leiden van het gevechtsterrein en



hem in haar armen te doen inslapen. Even bracht dit verademing voor de Grieken, want Poseidon nam de kans van Zeus’ afwezigheid waar om midden tussen hen in te gaan vechten en de Trojanen weer buiten de muur en de gracht te drijven. Hektor werd door Ajas met een steenblok neergeveld, hij stortte ter aarde als een eik, door de bliksem getroffen. De Grieken juichten!

Maar het was een korte vreugde. Zodra Zeus ontwaakte en de paniek zag onder de Trojanen die achtervolgd werden door de Grieken met Poseidon in hun midden, besefte hij tot zijn woede door Hera misleid te zijn. Hij zond Iris naar Poseidon met het uitdrukkelijk bevel zich uit de strijd terug te trekken en hij gelastte Apollo Hektor te gaan genezen. Aan Hera openbaarde hij hoe de strijd nu verder zou verlopen en hoe na de tijdelijke tegenslag de Grieken uiteindelijk toch Troje zouden nemen. Maar geen van de goden mocht zich vooreerst met de oorlog inlaten!

Tegen hun zin gehoorzaamden de goden en vooral Ares was bijna niet te houden omdat een zoon van hem door de Grieken gedood was. Maar Athena wist hem tot bezinning te brengen : tegen Zeus kon immers niemand van hen op !

Hektor herrees, door Apollo genezen; opnieuw werden de Grieken teruggedrongen, opnieuw bestookten de Trojanen de schepen en trachtten ze die in brand te steken. Als een bolwerk in de strijd verweerde zich Ajas en vuurde zijn mannen aan. Springend van schip tot schip trachtte hij iedere vijand af te weren die met brandende stukken hout het vuur erin wilde werpen. Lang zou hij het niet meer tegen kunnen houden!

PATROKLOS EN DE MYRMIDONEN TEN STRIJDE

Patroklos die dat alles had aangezien kwam in tranen bij Achilles.

“Wat is er aan de hand?” vroeg zijn vriend. “Je huilt als een klein meisje dat achter haar moeder aan dribbelt en aan haar kleed trekt, jengelend om opgenomen te worden! Zijn er slechte berichten van jouw vader of de mijne? Of huil je soms, om die Grieken die omkomen door hun eigen schuld?”

“Ach Achilles,” antwoordde Patroklos, “wees nu maar niet boos op me, het

staat er zo slecht voor met onze mensen! De beste aanvoerders zijn gewond en jij zit hier maar en er valt niets met je te beginnen. De Hemel beware mij voor zulke wrokgevoelens! Je bent stellig geen zoon van Peleus en Thetis maar van de zee en de rotsen – dit is niet menselijk meer. Stuur mij nu tenminste uit met je Myrmidonen(12), misschien kan ik de Grieken redding brengen. En geef me dan jouw wapenrusting zodat de Trojanen mij voor jou aanzien en bang worden. Dat zou voor de Grieken even een verademing betekenen. Wij zijn nog onvermoeid, gemakkelijk zullen we de uitgeputte vijanden naar de stad terugdrijven.”



Zo volgde Patroklos Nestors raad op, niet vermoedend dat hij daarmee om zijn eigen dood vroeg.

Achilles reageerde eerst kregel en begon weer over zijn geliefde en Agamemnons belediging, maar weldra ging hij toch in op Patroklos' voorstel–in het triomfantelijke gevoel dat de Grieken het zonder hem niet of hadden gekund en dat het hele Troje onbevreesd was uitgelopen toen men zijn flikkerende helm niet zag!

Maar hij verbond aan zijn goedkeuring een voorwaarde: “Als je de Trojanen teruggedreven hebt naar de stad, kom dan dadelijk terug en blijf daar niet vechten: die eer van de laatste strijd moet je mij laten.”

De nood van de Grieken was inmiddels hoog gestegen: Ajas had op de steven van een schip voor Hektor moeten wijken die dadelijk het vuur er hoog in oplaaien deed. Zelfs Achilles zag de gloed en besefte dat hun thuisvaart op het spel stond. Dadelijk gaf hij aan zijn mannen het bevel zich te wapenen en te gaan vechten onder Patroklos' commando. De Myrmidonen deden niets liever dan dat: ze hadden het al zo lang gewenst! Snel wapenden ze zich en trokken uit als wolven belust op buit.

Achilles haalde uit een kist een gouden beker te voorschijn, plengde daarmee wijn aan Zeus en bad : “Zoals ge mij hebt geëerd door de Grieken in het nauw te drijven, bescherm zo Patroklos en mijn Myrmidonen en verleen hun de overwinding. Laat hem daarna weer ongedeerd terugkeren naar de schepen.” Zeus verhoorde het ene maar weigerde het andere: behouden terugkeren zou Patroklos niet.

Zoals wespen wier nest door kwajongens verstoord is, gesard uitzwermen om hun jongen te beschermen, aanvallend ieder die langs komt, zo vielen de Myrmidonen verwoed aan. Het ging zoals te verwachten was geweest: de Trojanen zagen door zijn wapenrusting Patroklos aanvankelijk voor Achilles aan en sloegen na het eerste treffen al in paniek op de vlucht.

Weg van de schepen over de muur en de gracht trachtten ze weer in de vlakte te komen naar de stad toe.

Hoe graag had Patroklos Hektor getroffen! Maar die werd door zijn snelle paarden in veiligheid gebracht. Onder de vele Trojanen aan wie dat niet lukte raasde Patroklos moordend rond. Zelfs een zoon van Zeus, Sarpedon, viel door zijn lans, tot verbijstering van de Trojanen. Vele godenzonen streden mee aan weerskanten en daarom mocht op Hera's dringende vermaning de Vader van mensen en goden zijn eigen zoon niet redden.

PATROKLOS’ DOOD

Als Patroklos zich nu maar gehouden had aan Achilles' bevel terug te keren zcodra hij de schepen ontzet had, dan zou hij misschien nog aan



de donkere Dood zijn ontkomen. Maar hij liet zich meeslepen door zijn strijdlust – of was het Zeus, die hem de weg mar de stad deed opgaan omdat zijn lot toch al beslist was?

Zeker is dat de Grieken nu Troje genomen zouden hebben als Apollo de stad niet gered had. Bij de vesting gekomen sprong Patroklos driemaal tegen de schuine muurvoet omhoog, driemaal stootte Apollo hem terug, zijn geliefde Trojanen beschermend. Bij de vierde maal klonk het zware stemgeluid van de godheid: “Wijk Patroklos! Het is niet voorbeschikt dat door jouw speer de stad der Trojanen valt en zelfs niet door Achilles die zoveel sterker is dan jij!” Patroklos week achteruit, uit angst voor de toorn van de godheid.

Voor Hektor, op het punt zich met zijn mannen terug te trekken binnen de stad, verscheen Apollo in mensengedaante en vuurde hem aan op Patroklos of te stormen. Dat deed hij, maar lang moest hij nog vechten en velen moesten nog vallen voordat hij met Apollo's krachtdadige hulp Patroklos doden kon. In die ongelijke strijd tegen god en mens viel de dappere vriend van Achilles. Toen hij daar stervend lag, hoonde Hektor: “Dat had je gedacht hè, dat je Troje zou kunnen verwoesten en onze vrouwen naar je vaderland voeren! Zeus zal je ook wel opgedragen hebben niet terug te keren, voordat je mij gedood had. Tot je ongeluk heb je naar hem geluisterd!”

Met zwakke stem sprak daarop Patroklos nog: “Zeus en Apollo deden mij vallen, niet jij, snoef daar maar niet op. En luister goed naar mijn woorden: ook jij hebt niet lang meer te leven, de Dood en het onverbiddelijke Noodlot staan al naast je: door Achilles' hand zul je vallen.” Toen stierf hij.

Om zijn lijk ontbrandde een hevige strijd die weer door de vlakte naar de schepen teruggolfde. De wapenen van Achilles die Patroklos gedragen had gingen verloren, door Hektor buitgemaakt.

ACHILLES’ VERDRIET EN BEROUW

Vervuld van bange voorgevoelens had Achilles bij de schepen gewacht. Maar toch was hij verpletterd door de onheilstijding van Patroklos dood, hem door een zoon van Nestor gebracht. Die bleef bij hem, uit vrees dat hij in zijn bovenmatige smart zichzelf iets zou aandoen.

Achilles' jammerklachten drongen door tot zijn moeder Thetis in de diepte van de zee en dadelijk dook zij op, samen met haar zusters de Nereïden, om te horen welk leed haar zoon had getroffen. Hoe had zij gewenst dat zijn korte leven tenminste gelukkig zou zijn! Vol medelijden kwam ze naast hem staan en vroeg: “Wat is er gebeurd mijn jongen? Waarom ben je zo bedroefd? Je wens is nu toch door Zeus vervuld dat de Grieken in het nauw zijn gedreven en ellende lijden doordat ze jou moeten missen?”

“Ach moeder, wat heb ik daaraan?” klaagde Achilles. “Mijn beste vriend is omgekomen, Patroklos die een deel van mijzelf was, ik heb hem



verloren! En Hektor heeft mijn wapenrusting geroofd die de goden aan vader gaven op zijn huwelijksdag. Had u maar nooit een sterfelijk man getrouwd en was ik maar nooit geboren — niets dan verdriet bezorg ik u want ik zal niet levend hier vandaan komen. Nu Patroklos dood is, wil ik zelf ook niet meer onder de levenden blijven zonder mij op Hektor te wreken.” Zijn moeder wist dat dadelijk na Hektors dood ook hem het einde wachtte.

De dood schrikte Achilles niet af, het leven had geen waarde meer voor hem. Bitter was nu zijn berouw dat hij, de beste strijder van allen, noch zijn vriend, noch de anderen die vielen had bijgestaan in de oorlog maar wrokkend bij tent gebleven was — een nutteloze last van de aarde.

Nu zou hij dan zijn noodlottige wrok bedwingen en ten strijde trekken op Hektor af, om daarna een roemvolle dood te sterven. Zijn moeder Thetis probeerde niet hem tegen te houden, dapper slikte ze haar tranen in. Ze gaf hem gelijk dat hij zijn vriend wilde wreken en beloofde hem Hephaistos om een nieuwe wapenuitrusting te zullen gaan vragen. Met zonsopgang zou ze bij hem terug zijn. Maar totdat ogenblik mocht hij vooral niet vechten! Terwijl haar zusters terugkeerden naar het paleis van Nereus in de diepten van de zee, steeg Thetis op naar de Olympos waar Hephaistos zijn werkplaats had.

DE STRIJD OM PATROKLOS’ LIJK

Nog steeds woedde de strijd om Patroklos' lijk en de Grieken waren er benauwd aan toe. Toen daalde van de Olympos de windsnelle Iris, door Hera naar Achilles gezonden om hem op te wekken zijn vriend uit de handen der Trojanen te redden “Hoe kan ik vechten zonder uitrusting?” vroeg Achilles haar. “Mijn moeder zal mij een nieuwe brengen door Hephaistos gemaakt, maar verbood mij te vechten totdat ik die heb.” “Ga en verschijn voor de Trojanen: dat alleen zal schrik onder hen verwekken !” was Iris' antwoord.

Achilles ging en Athena wierp om zijn schouders de aigis van Zeus en ze hulde zijn hoofd in een gouden wolk waaruit een lichtende vlam oplaaide tot hoop in de hemel. Toen deed hij tot driemaal toe zijn krijgskreet schallen, helder als een trompetsignaal, en Athena's stem klonk met de zijne ver in het rond, tot dodelijke schrik van de Trojanen. Hun paarden voelden naderend onheil en trokken angstig de wagens uit de strijd weg; verbijsterd waren ook de wagenmenners bij het zien van het licht boven Achilles' hoofd.

Zo kregen de Grieken hun kans om Patroklos' lijk op een baar weg te brengen naar de tent van Achilles. Daar wasten en zalfden ze hem en hulden hem in een zacht linnen kleed. Toen beweenden ze samen met Achilles hun dode makker.

OVERLEG VAN DE TROJANEN



Zodra de zon was ondergegaan, beraadslaagden de Trojanen over wat hun te doen stond: Ze waren te verschrikt om te gaan zitten, staande hielden zij vergadering.. Een vriend van Hektor, Polydamas, de enige die zowel de toekomst als het verleden zag, raadde hun ernstig niet in de vlakte te blijven maar nu dadelijk in de nacht zich terug te trekken binnen de vesting. Dat was beter dan dat ze het de volgende dag onder Achilles' stormloop in paniek moesten doen. Maar Hektor wilde niets van dat verstandige plan weten en wekte zijn mannen op, te blijven waar ze waren en met goede wachten de nacht door te brengen. “Morgenochtend binden we de strijd weer aan! Als Achilles werkelijk herrezen is, des te erger voor hem: ik zal hem niet uit de weg gaan! Een van ons beiden zal roem behalen en de kans is voor ons beiden gelijk.” De Trojanen juichten hem toe, dwaas als ze waren: Pallas Athena had ze van hun verstand beroofd…

HEPHAISTOS’ WAPENUITRUSTING VAN ACHILLES

Intussen was Thetis op de Olympus aangekomen bij Hephaistos' huis, een onvergankelijk bouwwerk van fonkelend brons, door hem zelf gemaakt. Hij was aan het zwoegen bij zijn blaasbalgen, bezig met de afwerking van twintig drievoeten die langs de wand van de Olympische zaal moesten staan. Ze hadden gouden wielen en konden zich automatisch bewegen naar wie ze nodig had en weer terug - een wonder om te zien!

Hephaistos' vrouw Charis ontving Thetis hartelijk en ging dadelijk haar man roepen, die blij verrast was bij het horen van haar komst. Want indertijd was Thetis degene geweest die samen met een dochter van de stroomgod Okeanos (28) zich over hem ontfermd had toen hij door zijn moeder Hera van de Olympos geworpen en in zee gevallen was. Negen jaar lang hadden zij hem verzorgd in een grot bij de Okeanos, waar hij de mooiste dingen maakte, die zij alleen zagen.

Dus was Hephaistos verheugd dat Thetis zijn woning bezocht –wat zelden gebeurde. Hij nam dadelijk zijn blaasbalgen van het vuur en borg zijn gereedschap in een zilveren kist. Daarna waste hij zich met een spons het zweet van gezicht en handen, van hals en harige borst, en trok een hemd aan. Toen ging hij zijn werkplaats uit, ondersteund door twee jonge meisjes ... van goud, die hij zelf gemaakt had, met menselijke stem en rede begaafd. Thetis legde hem het doel van haar komst uit en


James Thornhill, Hephaistos geeft het schild van Achilles aan Thetis, circa 1710.

Londen, Tate Gallery.


dadelijk was Hephaistos bereid nieuwe wapenen voor haar zoon te smeden. Hij wilde wel dat hij hem ermee voor de dood kon behoeden! In alle geval zou hij ze zo mooi maken dat ieder die ze zag verbaasd stond.

Onmiddellijk toog hij aan het werk. Hij zette zijn blaasbalgen weer aan de gang die door twintig pijpen tegelijk hun adem bliezen, harder of zachter al naar gelang het nodig was. Koper en tin, kostbaar goud en zilver smolt hij in het vuur en ging ze toen op het aambeeld bewerken, hamer in de ene hand, tang in de andere.

Eerst smeedde hij het schild, groot en stevig en rijk versierd: hij beeldde er hemel, aarde en zee op af, en de sterren en planeten aan de hemel. Verder beeldde hij er het leven der mensen op af, in vredestijd en in de

bittere oorlog, in de stad en op het land, bij werk en bij feesten met muziek en dans. Rondom werd deze mensenwereld door de Okeanos omsloten.

Daarna smeedde hij een borstharnas, lichtend als de gloed van het vuur, een helm met gouden pluim en scheenplaten van buigzaam tin.

Toen hij de hele schitterende rusting gereed had, legde hij die voor Thetis neer, die snel als een arend van de besneeuwde Olympos omlaag schoot en hem bracht aan haar zoon – met zonsopgang zoals ze beloofd had!

Hem vond ze temidden van zijn makkers, de dode Patroklos bewenend. Hephaistos' kunstwerken leidden hen allen even of van hun verdriet: de Myrmidonen schrokken en konden de schittering niet verdragen maar Achilles verrukten de goddelijke wapenen en ze vervulden hem van strijdlust. Zijn ogen schoten vuur als bliksems toen hij zijn handen erover liet gaan. Hij wilde wel dadelijk ten strijd trekken maar toch viel het hem zwaar, Patroklos' lijk daar onbeschermd te laten liggen. Zijn moeder stelde hem gerust door nektar en ambrozijn in de neusgaten te druppelen om het lijk voor alle bederf te bewaren. Toen ging hij zijn tent uit.

DE VERZOENING VAN ACHILLES EN AGAMEMNON

De Grieken waren ter vergadering samengeroepen en Achilles' komst wekte grote vreugde bij hen, bij Agamemnon ook schuldbewuste verlegenheid die hij met een stroom van woorden trachtte te bedekken. Er vond een plechtige verzoening plaats. Achilles kreeg Briseïs terug, schoon als Aphrodite zelf, hij kreeg alle geschenken die hem bij monde van het gezantschap al beloofd waren : zeven drievoeten, twintig metalen kommen, twaalf paarden, zeven slavinnen die prachtig konden weven, tien talenten goud en nog veel meer. Offer en gebed besloten het belangrijke gebeuren.



Toen Briseïs in Achilles' tent de dode Patroklos zag, wierp ze zich snikkend over hem heen en al het verdriet van haar leven kwam naar buiten in haar jammer klacht: “Ach Patroklos, moet ik je zo nu terugzien – het ene leed stapelt zich op het andere! De man aan wie mijn ouders mij gaven zag ik sneuvelen voor mijn ogen, evenals mijn drie broers, en mijn stad werd verwoest – alles door Achilles' hand. Jij hebt me zo vaak getroost in mijn verdriet en me verzekerd dat Achilleus me tot zijn wettige vrouw zou maken en meenemen op de schepen naar Phtia. Je was altijd zo lief voor me, om jou zal ik mijn leven lang treuren!”

De andere vrouwen snikten met Briseïs, schijnbaar om Patroklos, in werkelijkheid ieder om eigen leed.

De oudere strijders drongen er bij Achilles op aan te eten voor het begin van strijd. Want hij had al dagenlang geen voedsel meer aangeraakt en had er zich met moeite bij neergelegd dat de anderen dit wel deden. Maar hij was er niet toe te bewegen: Patroklos was het altijd geweest die hem de maaltijd voorzette, zonder hem kon hij eten noch drinken. En hij klaagde temidden van zijn vrienden: “geen groter verdriet had in mijn leven kunnen komen dan de dood van deze vriend. Zelfs om mijn vader zou ik niet zo treuren, over Peleus die daarginds in Phthia naar mij verlangt en hete tranen stort omdat ik hier voor dat ongeluk van een Helena vechten moet. Hij zal misschien ook al dood zijn, de oude man. Zelfs om mijn zoon die op Skyros grootgebracht wordt, zou ik niet zo treuren. Ik had altijd gedacht dat ik niet levend naar huis zou komen maar jij wel, Patroklos, dat jij dan mijn zoon zou ophalen uit Skyros en hem brengen naar zijn vaderlijke bezittingen. "

Achilles liet zijn tranen de vrije loop en met hem de oudere mannen, ieder denkend aan wat hij thuis had achtergelaten.

Zeus zag hen met medelijden aan en zond Athena om Achilleus nectar en ambrozijn in zijn borst te druppelen zodat hij geen honger zou voelen. Zij deed het maar al te graag.

ACHILLES TREKT TEN STRIJDE

Nu trok Achilleus de verblindende wapenrusting aan, de scheenplaten en de kuras, hij wierp de draagband met het zwaard om zijn schouders, de goudgepluimde helm zette hij op het hoofd en hij nam het geweldige schild op, dat was als een herdersvuur hoog in de bergen, door zeelui in nood als baken gezien. Toen hij zich bewoog voelde hij dat de wapenen hem droegen alsof het vleugels waren. Tenslotte nam hij de zware lans in de hand die niemand anders kon torsen dan hij. Intussen was zijn wagen ingespannen, de wagenmenner zat met de teugels en zweep in de handen. Achilles steeg achterop, lichtend als de zon. Bars riep hij zijn goddelijke paarden Xanthos en Balios toe: “Zorg er maar voor, je meester op een betere Manier te voeren uit de strijd dan Patroklos die jullie dood lieten liggen!”



Xanthos boog het hoofd, zo diep dat de manen tot op de grond hingen, en antwoordde hem, door Hera met spraak begiftigd: “Deze keer zullen we je nog veilig terugbrengen. Maar de dag van je dood is nabij! En daaraan hebben wij geen schuld maar de hoogste god en het Noodlot. Aan onze traagheid lag het ook waarlijk niet dat de Trojanen de rusting van Patroklos' schouders trokken. Apollo heeft hem gedood en aan Hektor de eer gegeven. Wij zullen voortvliegen zo snel als de westenwind, maar voor de dood kunnen we jou niet behoeden.”

Wrevelig antwoordde Achilles: “Xanthos, wat moet je me mijn dood voorspellen! Ik weet het zelf maar al te goed dat ik hier ver van huis moet sterven. Maar toch zal ik niet rusten voordat ik de Trojanen hun bekomst heb gegeven van de oorlog!” En met een luide krijgskreet joeg hij de paarden naar de voorste

gelederen; alle Grieken hadden zich inmiddels gewapend en stonden gereed voor de strijd.

Dichtbij het scheepskamp waar de Trojanen tegen Polydamas' verstandige raad in gebivakkeerd hadden, raakten ze slaags. Zeus had aan alle goden en godinnen weer de vrijheid gegeven zich in de strijd te mengen en zo werd het een verbitterde worsteling waarin de krachten van goden en mensen aan weerskanten tot het uiterste gespannen waren.

DE STRIJD BIJ DE RIVIER

Zelfs de elementen namen deel aan de strijd. Toen Achilles, onweerstaanbaar, zo velen de Skamandros in dreef dat de stroom door de meegevoerde lijken geen uitweg meer vond naar zee, liet de riviergod vertoornd zijn wateren overstromen. Met machtige golven achtervolgde hij Achilles om hem in die steeds hoger stijgende vloed te verzwelgen.

Op Achilles' vurig gebed om hulp zond Hera haar zoon Hephaistos die met zijn vuur, door zuidwesterstorm aangewakkerd, de woede van het water keerde: bomen en struiken, riet en waterplanten vatten vlam, de vlakte brandde droog door de lijken die in vlammen opgingen, kokend kolkten de golven van Skamandros. Toen was het genoeg geweest: Hephaistos trok zich terug en de riviergod liet af van zijn poging de Trojanen tegen Achilles' onstuimige kracht te beschermen.

Ondanks hun dapper verweer konden Hektors mannen geen stand houden tegen de opdringende Grieken. Niet alleen in de golven lieten velen het leven maar ook door speren getroffen; de overigen vluchtten naar de stad. Apollo kwam hun, nog eenmaal te hulp door Achilles weg te lokken van de muren, zodat ze zich daarbinnen in veiligheid konden brengen voordat de Grieken ze bereikten.

HEKTORS DOOD

Alleen Hektor bleef buiten de Skaiische poort staan, door zijn Noodlot gedwongen. Vanaf de muur zagen zijn vader en moeder hem en



smeekten hem niet de geweldenaar Achilles af te wachten maar zich te bergen binnen de vesting. Hektor liet zich niet overreden. Hij voelde zich schuldig aan de dood van zoveel strijdmakkers doordat hij tegen Polydamas' raad hen de vorige avond niet binnen de muren gebracht had. Kwam hij nu terug bij de burgers, dan zou hij zich schamen.

Achilles naderde, gelijkend op Ares zelf, zijn geweldige speer in de aanval, zijn metalen rusting lichtend als vuur of als de opgaande zon. Toen Hektor hem zag, greep de angst hem aan en ... hij liep weg van de poort. Achilles sprong op hem af, zoals in het gebergte een havik zich stort op een schuwe duif (zijdelings vlucht die weg maar de havik schiet telkens weer toe met schrille kreten, buit-belust), zo achtervolgde Achilles Hektor. Tot driemaal toe renden ze om de stadsmuren heen, langs de poorten, langs de waaiende vijgenboom, langs de bronnen van de Skamandros, de warme en koude waar de Trojaanse vrouwen en meisjes de klere plachten te wassen, vroeger in vredestijd.

Het was als een wedstrijd in snelheid van voeten en hoog was de inzet: het leven van Hektor. Apollo schonk hem kracht: hoe had hij het anders tegen de snelvoetige Achilles volgehouden? Vanaf de Olympus zagen de goden gespannen toe. Toen ze nu voor de vierde maal de bronnen hadden bereikt, hield Zeus de gouden weegschaal van het Noodlot omhoog en legde aan de ene kant het leven van Hektor, aan de andere kant dat van Achilleus ... de schaal van Hektor sloeg omlaag zoals hij zelf nu weldra naar het rijk van Hades omlaag zou moeten gaan. Nu verliet ook Apollo hem. Pallas Athena daalde af van de Olympos en deed Achilles stilstaan om op adem te komen, hem belovend dat ze Hektor ertoe zou bewegen de strijd tegen hem te beginnen. Op Hektor trad ze toe in de gedaante van zijn broer Deïphobos die hij dankbaar zag komen. Bedrieglijk wekte ze hem op nu samen tegen Achilles stand te houden. Al spoedig zou hij ervaren dat de godin hem misleid had: zijn enige speer brak tegen Achilles' schild en toen hij zich omwendde naar Deïphobos om de zijne te gebruiken, was zijn broer nergens meer te bekennen.

Nu was het hem duidelijk dat de goden hem hadden verlaten en dat zijn einde nabij was. Maar dan wilde hij tenminste niet roemloos sterven en moedig stormde. hij met getrokken zwaard op Achilles af, alle krachten gespannen. Die was hem voor: hij wierp verwoed zijn speer en trof de enige kwetsbare plek waar Patroklos' rusting het lichaam even bloot liet : bij de keel. Hektor stortte neer. Triomfantelijk beet Achilles hem toe: “Je had gedacht ongestraft Patroklos van zijn wapenen te kunnen beroven omdat je mij op een veilige afstand waande! Maar ik was er wel om hem te wreken en nu heb ik je gedood. De honden en gieren zullen jouw lijk verscheuren, terwijl aan hem de Grieken de laatste eer bewijzen.” Met laatste krachten bracht Hektor uit: “Bij je leven, bij je ouders smeek ik je: laat mij niet als prooi voor de honden! Alle brons, alle goud dat je je wensen kunt zullen mijn ouders ervoor over hebben als jij hun mijn lichaam teruggeeft om te verbranden zoals het een dode toekomt.”



Maar driftig en ruw was Achilles' antwoord: “Met huid en haar zou ik je kunnen verscheuren om wat je mij aandeed! Al geven je ouders je gewicht in goud, jou zullen ze niet op een baar bewenen, de honden krijgen je!”

Stervend sprak Hektor: ,”Wat kon ik verwachten, ik wist dat je hart van ijzer was. Maar wees op je hoede: ik zal de toorn van de goden op jouw hoofd laten neerkomen op de. dag,dat Paris en Apollo jou, hoe dapper je ook bent, doen sneven bij de Skaiische poort ...”Toen gaf hij de geest.

“Sterf jij maar! Ik zal mijn dood aanvaarden als mijn uur gekomen is!” Met die woorden rukte Achilles de speer uit de wond en trok Hektor de wapenrusting uit.

SCHENDING VAN HEKTORS LIJF

Tot dat ogenblik waren de andere Grieken op een afstand gebleven want ze wisten dat Achilles deze laatste strijd met Hektor alleen wilde strijden. Nu kwamen ze naderbij, Hektors schoonheid bewonderend, maar honend dat hij nu heel wat ongevaarlijker was dan toen hij de schepen in brand stak.

Toen doorboorde Achilles Hektors hielen, trok er riemen door heen en bond hem aan zijn`wagen. In volle draf reed hij naar de schepen, het dode hoofd sleurend door het stof. Vanuit de stad zagen het zijn vader en moeder, radeloos van verdriet. Dat ze hun meest geliefde zoon hadden verloren was al zwaar te dragen, maar dat ze de dode niet mochten verzorgen en hem in handen van zijn meedogenloze vijand wisten, ging alle leed te boven. De oude Priamos was niet te houden, hij wilde naar de schepen om het lijk terug te vragen — met moeite bracht men hem er van af. Zoveel zonen had hij door Achilles hand verloren maar om Hektor treurde hij meer dan om alle andere samen.

Hektors vrouw Andromache had men onkundig gehouden van alles wat er gebeurde. Ze had haar dienaressen badwater op het vuur laten zetten om Hektor te wassen als hij terugkwam uit de strijd...

Opeens drongen de jammerklachten uit de stad tot haar door, zo smartelijk alsof Troje al gevallen was. Ze begon te beven over haar hele lichaam, in angstig vermoeden. Met twee dienaressen liep ze naar buiten en daar zag ze het vreeslijke: Hektors lijk gesleurd achter Achilles' wagen. Toen viel ze bewusteloos neer.

ROUW OM PATROKLOS

In het Griekse kamp waren er dagenlang rouwplechtigheden voor Patroklos: met klaagliederen, offers en gebeden eerde men de dode held. En na zijn verbranding op een hoge brandstapel van hout uit het Idagebergte eerde en verblijdde men zijn ziel met atletische spelen en wagenrennen, waarbij de Griekse jonge mannen wedijverden in snelheid,



kracht en behendigheid.

Achilles liet een grafheuvel voor Patroklos opwerpen, waarin ook zijn eigen gebeente eens rusten zou. Want zijn vriend was hem in de droom verschenen en had hem dat verzocht: op die manier zouden zij in de dood verenigd zijn zoals zij vanaf hun jonge jaren samen waren geweest. En Achilles' einde was nu eenmaal nabij. Hij sneed zijn lange haren af en offerde die op Patroklos' brandstapel: zo wijdde hij zichzelf ten dode.

Maar hoewel hij nu alles voor zijn dode vriend gedaan had wat hij kon, vond Achilles geen rust. Dag noch nacht lieten zijn verdriet en zijn wraakzucht hem los. En na iedere slapeloze nacht stond hij in de ochtendschemering op, bond het lijk van Hektor, dat naakt en verguisd naast zijn tent lag, aan zijn wagen en sleurde het driemaal om Patroklos' graf. Maar letsel kon hij het niet toebrengen want Apollo behoedde het voor alle bederf en verwondingen.

Negen dagen herhaalde zich dat schennend bedrijf totdat de goden op de Olympos het niet langer konden aanzien. Zeus gaf aan Thetis opdracht haar zoon te bevelen ermee op te houden en Hektors lijk vrij te laten wanneer iemand het kwam loskopen.

PRIAMOS NAAR ACHILLES

Toen zond Zeus de snelle Iris naar Priamos. Ze verscheen voor hem in de binnenhof van zijn paleis waar hij in tranen temidden van zijn zoons zat, hoofd en nek met vuil bedekt in zijn rouw voor Hektor. De oude koning begon te beven toe hij Iris zag, maar ze sprak zacht en geruststellend tot hem : “Wees niet bang, Priamos, ik kom tot u als bode van Zeus die erbarmen met u heeft. Hij laat u zeggen dat u Hektor van Achilles moet gaan loskopen met hartveroverende geschenken. Jij moet alleen gaan, hoogstens mag een oude man u vergezellen. Er zal u geen kwaad geschieden, Hermes zal u geleiden.”

Priamos liet onmiddellijk zijn zoons de stevige muildierwagen gereedmaken voor de geschenken. Toen zijn vrouw Hekabe dit hoorde, barstte ze wanhopig tegen hem uit: “Ben je krankzinnig geworden om daar alleen en weerloos naar het Griekse kamp te willen gaan, naar die geweldenaar die zovele van onze zonen heeft omgebracht? Als hij jou te pakken krijgt, die kannibaal, zal hij geen medelijden of eerbied voelen – daarop hoef je heus niet te rekenen! Laten we Hektor hier thuis bewenen, het is blijkbaar zijn lot door de honden te worden verscheurd. O, ik zou die schurk z'n hart uit z'n lijf kunnen eten! Hektor had hem toch geen kwaad gedaan en alleen maar zijn stadgenoten beschermd!”

Priamos, zenuwachtig als hij was, werd geprikkeld door haar weerstand. Hij had het bevel toch niet van een gewoon mens gekregen en ook niet van een ziener, maar uit de mond van een godin die hij heel duidelijk gezien en gehoord had!



Uit de kisten waarin hun kostbaarheden lagen, haalde hij de mooiste geweven kleden, glanzende metalen drievoeten en schalen en de mooiste drinkbeker die hij bezat: alles om Achilleus gunstig te stemmen.

Nijdig snauwde hij tegen de Trojanen die voor rouwbeklag de binnenhof in waren gelopen en joeg ze weg met zijn stok. Nijdig schold hij zijn zoons uit die niet vlug genoeg naar zijn zin deden wat hij gezegd had : “Schiet op, lummels dat jullie zijn! Al mijn beste zonen zijn gevallen en dit zoodje heb ik alleen nog over, onbetrouwbaar gespuis, nergens deugen jullie voor dan voor dansen en gappen bij de buren!

Wil je me nu wel eens gauw die wagen inspannen en al deze kostbaarhe-den erop laden? Ik wil nu weg! Bedremmeld deden zijn zoons het en spanden ook de paarden voor het wagentje van Priamos zelf.

Toen hij op het punt stond samen met zijn oude heraut uit te rijden, kwam Hekabe bedroefd naar hem toe met een gouden beker om voor zijn vertrek wijn te plengen en te bidden tot Zeus. Vertederd nam Priamos de beker van haar aan en plengend bad hij: “Vader Zeus, hoogste heerser! Geef dat Achilleus medelijden met mij heeft! Zend mij een teken zodat ik vol vertrouwen naar de schepen van de Grieken kan gaan!”

Zeus verhoorde hem en zond een geweldige adelaar, met een vlucht zo wijd als vleugeldeuren van een paleis. Van rechts vloog hij over hen heen : hun hart werd warm bij dit allergunstigste teken!

De wagens reden uit, jammerend begeleid door Priamos' zoons en schoonzoon alsof het zijn dodenrit gold.

HERMES’ GELEIDE

De duisternis begon al te vallen. Terwijl ze even buiten de stad hun dieren drenkten in de rivier, kwam een jonge man naar hen toe. Ze schrokken eerst hevig maar hij stelde ze gerust en praatte vriendelijk met hen. Hij zei een dienaar van Achilles te zijn en vertelde hun van alles over het Griekse kamp en ook dat Hektors lijk ongeschonden bij de tenten lag.

Dat was voor Priamos heerlijk om te horen en vol vertrouwen vertelde hij van zijn kant het doel van hun rit. Van de wagen nam hij een mooie beker en bood die de jonge man aan met het verzoek hun de weg te wijzen naar Achilles’ tent. Die nam de beker niet aan (Achilles mocht er eens boos om worden, zei hij), maar hij wilde ze graag geleiden. Meteen sprong hij op de wagen en nam de teugels van de paarden. Die vlogen voort want het was Hermes (29) zelf die hun vaartgaf!

Onopgemerkt reden ze langs de wachten van het Griekse kamp over wie Hermes slaap had uitgegoten midden onder hun maal. Aan de hofpoort van Achilles' tentenkamp gekomen schoof de god de zware grendel opzij waarvoor altijd drie mannen nodig waren : Achilles was de enige die het alleen kon.



Toen maakte Hermes zich bekend en zei: “Nu ga ik heen want de goden mogen hun liefde voor stervelingen nooit zo openlijk tonen. Omvat de knieën van Achilles en smeek hem bij zijn oude vader erbarmen met u te hebben.”

HET LOSKOPEN VAN HEKTORS LIJK

Nu kon Priamos met meer vertrouwen Achilles’ tent binnengaan; zijn heraut liet hij bij de paarden. Niemand zag hem voordat hij geknield lag voor Achilles en de handen kuste die zovele van zijn zonen gedood hadden.

Zijn knieën omvattend sprak hij: “Denk aan uw vader, godgelijke Achilles, hij is even oud als ik, misschien doen de omwonenden hem kwaad nu zijn zoon er niet is om hem te beschermen.

Alle dagen verlangt hij ernaar u uit Troje terug te zien komen en verblijdt zich wanneer hij hoort dat u nog in leven bent. Maar ik ben wel heel ongelukkig: vijftig zonen had ik, van wie er nu vrijwel geen over is, en nu hebt ge ook Hektor gedood die mij boven alle andere ging. Om hem kom ik bij u, om zijn lijk los te kopen tegen onmetelijke losprijs. Heb eerbied voor de goden, Achilles! Ik bestond het te gaan doen wat niemand nog ooit deed: mijn hand smekend uit te strekken naar de man die mijn kinderen doodde ...”

Achilles was geroerd, hij dacht aan zijn vader. Zachtjes duwde hij de oude man weg. Beiden lieten hun tranen de vrije loop – Priamos om Hektor, Achilles om zijn vader en om Patroklos. De hele tent was vervuld van hun jammerklachten. Toen stond Achilleus op en hielp ook Priamos overeind, vol medelijden voor zijn grijze hoofd. En hij zei: “Ach, wel heel veel hebt u moeten doormaken! Hoe hebt u het gewaagd alleen naar de schepen van de Grieken te komen en naar mij die zovele van uw dappere zonen doodde? Ga nu zitten, wij moeten ons verdriet verdragen, want zo hebben de goden het nu eenmaal beschikt dat we met leed moeten leven – en zelf zijn zij onbekommerd! Maar Zeus deelt aan sommige mensen afwisselend geluk en ongeluk toe zoals aan mijn vader en aan u: van beide kreeg u uw deel. Kom, droog uw tranen, daarmee maakt u uw zoon niet weer levend.”

“Vraag mij niet te gaan zitten, Achilles”, antwoorddc Priamos, “zolang Hektor daar onverzorgd bij de tenten ligt. Laat hem nu dadelijk vrij en neem mijn geschenken aan. Gezegend moogt ge erom zijn en terugkeren in uw vaderland !” Maar van zulk aandringen was Achilles niet gediend en kregel zei hij: “Ik zal Hektor heus wel uit mezelf vrijlaten want dat was het bevel van Zeus. U werd natuurlijk ook door de goden geleid, anders had u het nooit gewaagd in het kamp to komen. Zonder hun hulp zou u ook niet langs de wachten zijn gereden en had u de grendel niet kunnen verschuiven. Maak me niet boos, oude man, anders doe ik je wat aan, tegen alle opdrachten van de goden in!”



De oude koning werd bang en ging zitten. Achilles sprong als een leeuw de tent uit met twee van zijn makkers. Die spanden de wagons uit en haalden de geschenken eraf; de oude heraut lieten ze de tent in gaan. Toen verzorgden ze Hektors lijk met hulp van twee dienaressen die het wasten en zalfden en het huiden in de kleren, hemd en mantel, die Priamos op de wagen had meegebracht. Op een baar tilden ze het toen in de wagen. Priamos moest dat alles maar liever niet zien, dachten ze, want door zijn verdriet kon hij Achilles weer prikkelen en wie wist wat er dan zou gebeuren ...

Toen Hektor daar nu opgebaard lag, riep Achilles jammerend Patroklos aan: “Wees maar niet boos op me dat ik Hektor vrijgelaten heb – als je dat tenminste merkt, daar in de Hades! De losprijs was niet te versmaden en jij zult er je deel van krijgen!”

Daarop ging hij naar binnen en deelde aan Priamos mee dat zijn zoon op

de wagen lag. Maar hij mocht hem pas in de vroege morgen zien en met hem wegrijden. Nu moesten ze eerst gaan eten.

Een overvloedig maal werd door Achilles' makkers opgediend, vleess en brood, en wijn. Zelfs Priamos en Achilles deden zich eraan tegoed. Toen zij verzadigd waren, liet Priamos bewonderend zijn blikken over Achilles gaan, over grootte en schoonheid die als van een god waren. En van zijn kant bewonderde Achilleus de oude man, zijn edel gezicht en zijn manier van spreken.

Na de maaltijd verzocht Priamos hem een slaapplaats aan te wijzen: sinds Hektor dood had hij nog geen oog dicht gedaan en tot daareven ook nog niet gegeten en gedronken. In de galerij van de hof werden twee bedden gespreid dat was veiliger, zei Achilles, dan hier in zijn tent waar de andere aanvoerders wel eens onverwacht binnenkwamen. Die moesten Priamos maar liever niet zien. Voordat ze gingen slapen beloofde Achilles op Priamos' verzoek een bestand van elf dagen in acht te zullen nemen terwille van de rouwplechtigheden voor Hektor.

Hij gaf er zijn hand op.

Hermes was die nacht de meest slapeloze van goden en mensen, want hij overdacht hoe hij Priamos weer veilig uit het kamp naar de stad zou geleiden. Voor dag en dauw deed hij hem uit een diepe slaap wakker worden met de benauwende gedachte wat hem wel in het vijandelijk kamp kon overkomen. De god zelf spande de muildieren en paarden in en weldra reden ze ongezien het kamp uit, door de vlakte naar de stad.

ROUW IN TROJE

Daar was het Priamos' dochter, de mooie Kassandra, die vanaf de hoge burcht haar vader zag aankomen en wist dat hij Hektor meebracht. Zij



riep de burgers op om in rouw Hektor tegemoet te gaan, zoals zij hem zo vaak in blijdschap verwelkomd hadden na volbrachte strijd — want Hektor was altijd de vreugde en trots van allen. Bij de poort omstuwden de mensen de wagens, luid klagend en wenend, Hektors vrouw en zijn moeder vooraan. In Priamos' paleis werd hun dierbare dode op een praalbed gelegd, de treurzangers zongen de dodenklacht door muzikanten begeleid en de vrouwen zongen het refrein.

Behalve Andromache en Hekabe was het Helena die het diepste verdriet had. Want Hektor was al die jaren zo goed voor haar geweest, nooit had zij een boos woord van hem gehoord, zij die toch al het leed over de stad gebracht had! Negen dagen lang voerden de Trojanen op Priamos' bevel hout aan voor Hektors brandstapel en bouwden die op voor de stad; op de tiende dag droegen zij Hektor erop en staken het vuur aan. Een dag lang brandde het, toen blusten zij het met wijn en verzamelden het gebeente om het in zachte purperen doeken gewikkeld in een kist te bergen. Die zetten ze in een graf. Een dodenmaal in Priamos' paleis besloot de rouwplechtigheden.

Zo deden zij alles voor Hektor wat zij konden.

DOOD VAN ACHILLES

Nu was Achilleus' einde ook nabij. Na de wapenstilstand waagden de Trojanen zich weer buiten de poorten, in het verlangen zich Hektor waardig te tonen. De strijd laaide opnieuw op en Achilles had weer de leiding in de aanval der Grieken. Het waren Poseidon en Apollo die uit bezorgdheid voor Troje samen besloten tot zijn val toen Achilles de ene vooraanstaande Trojaan na de andere doodde. Staande bij de Skaiische poort hulde Apollo zich in een wolk en zocht Paris in het strijdgewoel. Toen hij hem gevonden had, richtte hij diens boog, en de pijl, die wel giftig geweest moest zijn–trof Achilleus op zijn enige kwetsbare plek: de hiel. Hij stief onder onduldbare pijnen. De minderwaardigste strijder had de geweldigste gedood!

Juist zoals om Patroklos' lijk ontbrandde nu om het zijne een hevig gevecht. Stofwolken dwarrelden hoog op en er zou geen eind aan geweest zijn als Zeus niet,door een orkaan het vechten verder verhinderd had. Daarvan maakten de Grieken gebruik om Achilles' lijk naar de schepen te brengen.

ROUW OM ACHILLES

In de diepte van de zee vernam Thetis de dood van haar zoon en luid begon zij te klagen en te jammeren samen met haar zusters. Het was een zo luguber geluid dat de Grieken doodverschrikt op hun schepen vluchtten. Alleen de oude Nestor begreep wat er gebeurde en hield ze tegen. Weldra doken de Nereïden op uit de golven en omringden de dode Achilles. Ze verzorgden hem en kleedden hem in een godengewaad. Ook de Muzen kwamen tot hem, alle negen, en zongen een beurtzang met



haar mooie stemmen. Dat klonk zo hartroerend dat onder goden en mensen niemand zijn tranen inhouden kon.

Na de verbranding zetten de Grieken Achilles' gebeente volgens zijn wens in Patroklos' grafheuvel bij, die men ver vanuit zee al zien kan op een vooruitstekende kaap aan de brede Hellespont. Ter ere van haar dode zoon liet Thetis spelen en wedstrijden houden, zo mooi als men ze nooit gezien had, want ze werden begunstigd door de goden aan wie Achilles dierbaar was geweest.

DE STRIJD OM ACHILLES’ WAPENRUSTING

Nu lagen daar nog Achilles' wapenen, het wonderwerk van Hephaistos. Ze werden oorzaak van een noodlottige twist in het Griekse kamp. Het was namelijk Thetis' wens dat de beste van de Griekse aanvoerders ze erven zou en Ajas en Odysseus maakten beiden aanspraak op die titel. Men besloot dat ieder zijn zaak voor de verzamelde Grieken mocht bepleiten, waarna de beslissing door de aanvoerders genomen zou worden.

Maar dat was een ongelijke wedstrijd: de geweldige vechter Ajas was geen man van het woord. Grote belangrijke daden had hij voor het Griekse leger verricht en iedereen wist het.

Was hij het niet geweest die het vuur van de schepen weerde en die de leiding nam op benarde ogenblikken? Hij voelde het al als een belediging dat men die laffe zwetser Odysseus met hem durfde te vergelijken!

Door zijn plompe, onhandige manier van spreken nam Ajas zijn toehoorders eerder tegen zich in dan dat hij ze voor zich won. De welsprekende Odysseus daarentegen sleepte ze mee met zijn zorgvuldig gekozen, op effect berekende woorden. Hij wist ze ervan te overtuigen dat zonder zijn vernuft de hele oorlog al lang op niets was uitgelopen. Achilles zou zonder hem nooit in Troje geweest zijn, dus mochten Achilles' daden als de zijne gelden! Bij alles had Pallas Athena hem bijgestaan: aan haar mocht men de wapenrusting dus ook toekennen!

AJAS’ WAANZIN EN DOOD

De aanvoerders bezweken voor Odysseus' mooie woorden en wezen hem de wapenen toe. Buiten zichzelf van woede trok Ajas zich terug in zijn tent en zon op wraak tegen Odysseus en tegen de zonen van Atreus(2), Agamemnon en Menelaos, die hem door deze miskenning zo diep beledigd hadden.

Athena sloeg hem met ongerustheid gade en zon van haar kant op een middel om haar gunstelingen tegen hem te beschermen. Toen liet ze waanzin dalen over zijn brein. Hij stormde met getrokken zwaard naar buiten, zag een kudde schapen voor Grieken aan en hieuw er bezeten op los. Een ram die hij voor Odysseus hield bond hij aan een paal om hem onder de ergste verwensingen te geselen.



Vreeslijk was zijn ontwaken uit die aanval van razernij. Schaamte overweldigde hem, het Leven was niet meer te dragen nu hij zich zo belachelijk had gemaakt tegenover het hele leger. Hij doorstak zichzelf met zijn zwaard.

Voor het Griekse leger was zijn dood een nieuw zwaar verlies.

NEOPTOLEMOS

Juist zoals bij het begin van de Trojaanse oorlog kwamen tegen het eind orakel uitspraken tot de Grieken die de voorwaarden openbaarden voor Trojes val. Zo moest de jonge zoon van Achilles, Neoptolemos, naar het Griekse kamp worden gebracht en verder Philoktetes, de man die Herakles' hoog en pijlen in zijn bezit had. Deze wapenen waren volgens het orakel nodig bij de laatste strijd om de stad. Toen Achilles indertijd als jonge man door zijn moeder op het eiland Skyros was verborgen om hem te behoeden voor de noodlottige tocht tegen Troje, had hij een liefdesverhouding gehad met een van de dochters van Koning Lykomedes (30). Zij schonk hem een zoon die na zijn vertrek aan het hof van Skyros werd grootgebracht.

Odysseus en Phoinix gingen nu scheep om de jongen te halen. Op Skyros aangekomen hadden zij weinig moeite Neoptolemos te overreden met hen mee te gaan.

Hij was even geestdriftig als zijn vader Achilles indertijd geweest was bij de gedachte dat alleen door zijn deelname aan de strijd Troje genomen kon worden. En ook hij had een bezorgde moeder die hem met grote angst zag vertrekken!

In het Griekse kamp werd hij ontroerd begroet want hij was het sprekend evenbeeld van zijn vader. Odysseus stond hem edelmoedig diens goddelijke wapenrusting af en jong als hij was onderscheidde Neoptolemos zich weldra in de gevechten.

ODYSSEUS EN NEOPTOLEMOS NAAR PHILOKETES

Het zou minder eenvoudig zijn Philoketes naar Troje te halen, want die was natuurlijk vervuld van haat tegen de Griekse aanvoerders door wie hij negen jaar tevoren zo verraderlijk op Lemnos was achtergelaten. Odysseus nam daarom Neoptolemos mee, hij begreep dat hij hier alleen met list zijn doel kon bereiken en daarbij zou hij de jongen nodig hebben.

Aan de rotsachtige noordoostkust van Lemnos aangekomen vonden zij de grot waar Philoktetes huisde. Ze zagen een slaapplaats van blaren, er lag wat schamel gerei en lompen vol etter van een wond. Hij zelf was er op dat ogenblik niet. Toen gaf Odysseus zijn jonge makker instructies: hij moest doen alsof hij van Troje op de thuisreis naar Griekenland was omdat de Grieken hem even verraderlijk behandeld hadden als Philoktetes en hem de wapenrusting van zijn vader hadden geweigerd. Zo zou hij Philoktetes' vertrouwen winnen en de kans krijgen zich van de



beroemde boog en pijlen meester te maken.

Neoptolemos was verontwaardigd over deze laaghartige tactiek en weigerde. Met geweld wilde hij hem desnoods wel meevoeren maar niet zo. Odysseus had al zijn overredingskracht nodig om de jongen tot andere gedachten te brengen. “Geweld is hier uitgesloten”, zei hij, “want die pijlen van Herakles missen nooit doel. En je moet goed bedenken dat uitsluitend wanneer Philoktetes met zijn wapenen meekomt, jij de roem kunt oogsten die je beloofd is bij Trojes val.”

Hoe gemeen Neoptolemos het in zijn hart ook vond, hij suste zijn geweten met de drogreden dat het zijn plicht was tegenover de goden en tegenover het vaderland en hij beloofde te zullen doen wat Odysseus van hem wilde. Die trok zich toen terug- Philoktetes moest hem vooral niet zien– en Neoptolemos bleef wachten bij de grot.

PHILOKETES

Het duurde niet lang of hij hoorde kreten van pijn en daar zag hij een onbeschrijflijk uitgeteerde man in smerige lompen zich moeizaam voortslepen over het rotsige pad. Op het zien van de jongen bleef hij verrast staan: hij had zijn Griekse kledij herkend. Aandoenlijk was zijn vreugde toen hij hoorde dat het een zoon van Achilles was die daar voor hem stond. Zonder hem veel te vragen maakte hij zich bekend en stortte dadelijk alle ellende van zijn rampzalig bestaan voor hem uit.

Hij vertelde hoe hij indertijd onderweg naar Troje op Chryse door een giftige, slang was gebeten en onduldbare pijnen leed, hoe Agamemnon, Menelaos en Odysseus hem toen meedogenloos op Lemnos aan land gezet hadden op een ogenblik dat hij van uitputting in slaap was gevallen. Toen hij wakker werd had hij het schip in de verte zien wegvaren.

En hij vertelde van het miserabele eenzame leven dat hij sindsdien had geleid een kwaal die steeds erger en pijnlijker werd. Zijn pijlen verschaften hem wat voedsel maar alleen wild en vogels die dichtbij de grot kwamen, waren bereikbaar voor hem. Hij kon water halen uit een naburige bron, vuur had hij uit vuurstenen stenen leren slaan. Een enkel maal in al die jaren was er een schip op deze onherbergzame kust terechtgekomen – vrijwillig landde hier geen zeeman. De mensen hadden hem dan wel eens wat voedsel of kleren gegeven, maar niemand was ooit bereid geweest hem mee te nemen.

HET LEUGENVERHAAL

Toen Philoktetes zijn relaas had gedaan, was het ogenblik gekomen voor Neoptolemos' leugenverhaal: “Ook ik ben gemeen behandeld door de zonen van Atreus (2) en door Odysseus: ik weet hoe ze zijn! Eerst hebben ze mij uit Skyros gehaald, want er was een uitspraak geweest van het orakel dat, nu mijn vader Achilles gesneuveld was, alleen door mijn deelname aan de strijd Troje genomen kon worden. Maar eenmaal in het



Griekse kamp aangekomen ben ik door die schurken zwaar beledigd: ze hebben mij de wapenrusting van mijn vader geweigerd, die Odysseus in zijn bezit heeft. Daarom ben ik scheep gegaan, terug naar huis.”

Daarmee won hij Philoktetes' vertrouwen geheel. Ze spraken nog over de andere Grieken die voor Troje lagen; verdrietig hoorde Philoktetes hoe de besten en edelsten gevallen waren: Achilles, Patroklos, Ajas. Waarom bleef nu juist een Odysseus, een Thersites wel in leven? “Onbegrijpelijk is het bestel van de goden!” verzuchtte hij.

Toen Neoptolemos aanstalten maakte om weg te gaan, schrok hij en smeekte hem bij alles wat hem dierbaar was om hem niet in de steek te laten maar mee te nemen op zijn schip, al was het maar in het ruim. En hij hoefde hem maar ergens aan land te zetten op Euboia, dan zou hij zelf wel zien naar Thessalië te komen waar zijn huis was. Onbeschrijflijk waren zijn vreugde en dankbaarheid toen Neoptolemos daarin toestemde ... met verraad in zijn hart en van plan hem niet naar Griekenland maar naar Troje te brengen.

DE WAARHEID

Ze stonden op het punt naar het schip te gaan toen Philoktetes plotseling door een pijnaanval gegrepen werd die hij eerst nog trachtte te verbergen maar tevergeefs: hij kon geen stap meer doen. Het was iets vreeslijks om aan te zien en te horen voor de jongen; ook ontroerde hem het vertrouwen waarmee de gefolterde man hem zijn kostbare boog en pijlen in handen gaf, wetend dat hij na de aanval zou inslapen.

Neoptolemos beloofde bij hem te zullen blijven zolang hij sliep.

Toen hij wakker geworden was en de jongen hem met moeite overeind had geholpen om op weg te gaan, werden medelijden en schaamte hem te machtig: bij het schip zouden ze Odysseus vinden en dan zou alles uitkomen. Hij kon het niet meer voor zich houden en bekende aan Philoktetes dat ze niet naar Griekenland, maar mar Troje zouden varen. En hij trachtte hem ermee te troosten dat men daar zijn wond genezen zou en dat dan volgens het orakel de stad weldra zou vallen door zijn deelname aan de oorlog.

Maar heftig verwierp Philoktetes dat alles: hij was verbijsterd toen tot hem doordrong hoe verraderlijk hij bedrogen was. Hij vroeg Neoptolemos hem zijn boog en pijlen terug te geven maar die weigerde, in het besef wat ermee op het spel stond, ook voor hem zelf.

Nu barst Philoktetes uit in een wanhopige klacht zo misleid te zijn door de

jongen die hij vertrouwde. Verraden en verloren staat hij daar, met zijn

wapenen verliest hij immers iedere mogelijkheid om in leven te blijven. En nog



eens smeekt hij hem medelijden te hebben en ze terug te geven.

Er is niet zoveel meer voor nodig om het hart van Neoptolemos te raken. Odysseus, die het laatste gesprek heeft afgeluisterd, komt juist te laat om te verhinderen dat hij de wapenen aan de stakkerd teruggeeft. Woedend stort hij verwijten en dreigementen uit over het hoofd van de jonge man, maar die staat pal voor Philoktetes. Hij is ook niet meer te vangen voor argumenten van nationale trots en krijgsmanseer, maar laat zijn menselijk gevoel boven alles gaan. Odysseus staat machteloos want hij weet dat Philoktetes met Herakles' feilloze pijlen in de hand weerbaar en gevaarlijk is.

Een laatste poging van Neoptolemos om door overreding het doel te bereiken stuit weer op een onverzettelijke weerstand: Philoktetes blijft weigeren terug te gaan naar de aanvoerders die hem al zijn ellende hebben aangedaan. Dan belooft de jonge man hem op zijn eigen schip naar Griekenland te zullen terugbrengen.

HERAKLES’ INGRIJPEN

Op dat ogenblik verschijnt in de hemel een machtige gestalte en er klinkt een stem: “Luistcr naar mij, Philoktetes, ik kom tot je om je Zeus' wil te openbaren. Zoals ik, Herakles, na eindeloos veel leed en inspanningen de eeuwige heerlijkheid heb gewonnen, zo is ook jou na al je ellende grote roem beschoren. Ga naar Troje, daar zal ik door Asklepios je wond laten genezen. Dan zul je uitverkoren zijn om Paris, de aanstichter van alle oorlogsleed te doden. Samen met Neoptolemos zul je dan verder strijden tot de ondergang van de stad, samen ben je daarvoor onontbeerlijk. Mijn pijlen die jij bezit zullen voor de tweede maal Troje doen vallen. Maar heb eerbied voor de goden bij de verwoesting van het Trojaanse gebied: dat is belangrijker dan aardse roem en werkt door na de dood”

Diep onder de indruk van de verschijning en de stem van zijn oude vriend geeft Philoktetes zich gewonnen: aan dit goddelijk bevel moet hij gehoorzamen! Hij gaat met de Grieken mee scheep ; met een gunstige wind varen zij uit en bereiken snel de Trojaanse kust.

PHILOKETES DOODT PARIS

De komst van Philoktetes in het Griekse kamp werd door de aanvoerders met een mengeling van schaamte en opluchting begroet. Zij zorgden ervoor dat zijn wond werd genezen door de legerarts Machaon die de beste methoden van zijn vader Asklepios kon toepassen. Het duurde niet lang of Philoktetes vocht weer mee en wist met zijn feilloze pijlen heel wat onheil onder de Trojanen aan te richten. Algemeen was de vreugde toen hij de aanstichter van alle ellende voor Grieken en Trojanen, Paris, zo zwaar verwondde dat het zijn dood werd.

De enige die Paris had kunnen genezen was de bronnimf Oinone, zijn



geliefde de tijd dat hij nog de kudden van zijn vader hoedde. Apollo had haar de geneeskunde geleerd toen hij meehielp aan de bouw van Troje.

Maar Oinone voelde zich nog altijd te diep gegriefd door Paris' schaking van Helena en ze weigerde hem te helpen. Toen hij echter bezweken was aan zijn verwonding en zijn lijk op de brandstapel lag, wierp Oinone zich in de vlammen…

HET HOUTEN PAARD

Zelfs Philoktetes' schoten en Neoptolemos' onstuimige moed leken de val van de stad niet dichterbij te brengen. De Grieken deden aanval na aanval op de muren maar die bleven onneembaar als altijd. Wanhoop maakte zich weer van hen meester – het duurde nu al zoveel jaren!

Toen gaf de godin Athena Odysseus een listig plan in: ze moesten een houten paard bouwen, groot genoeg om een troep gewapenden te bergen. Het zou er dan verder om gaan dat gevaarte binnen de muren van Troje te krijgen.

Onder Athena's toezicht timmerde Epeios (31) het bouwwerk van dennenhout en in korte tijd was \het klaar. Het had een enorme holle buik met een onzichtbaar luik in de ene flank. Op de andere stond met grote letters: WIJGESCHENK VAN DE GRIEKEN AAN PALLAS ATHENA VOOR EEN BEHOUDEN THUISKOMST.

Langs een touwladder klommen dertig van de bests Grieken in volle wapenrusting erin, onder hen Menelaos, Odysseus, Diomedes en niet te vergeten de enthousiaste jonge Neoptolemos die het een geweldig avontuur vond. Ook Epeios moest mee want hij alleen wist hoe het luik werkte. Maar hij trilde van angst ...

Na zonsondergang staken de achtergebleven Grieken hun kamp in brand en gingen scheep onder leiding van Agamemnon. Ze voeren naar Tenedos, een eiland niet ver van de Trojaanse kust: de afspraak was dat ze zich daarachter zouden verschuilen totdat er vuursignalen vanuit Troje gegeven werden.

Een man was namelijk achtergebleven buiten het Paard : Sinon, een neef van Odysseus, van wiens sluw beleid en koelbloedigheid het welslagen van de onderneming grotendeels zou afhangen.

LATIJNSE TEKST: VERGILIUS, AENEIS 2, 1- 39

Conticuere omnes intentique ora tenebantinde toro pater Aeneas sic orsus ab alto:

Iedereen zweeg en ze hielden hun gezicht gespannen op hem gericht. Toen begon vadertje Aeneas zo van op zijn hoog ligbed te vertellen:



Infandum, regina, iubes renouare dolorem,Troianas ut opes et lamentabile regnumeruerint Danai, quaeque ipse miserrima uidi 5 et quorum pars magna fui. quis talia fandoMyrmidonum Dolopumue aut duri miles Vlixitemperet a lacrimis? et iam nox umida caelopraecipitat suadentque cadentia sidera somnos.sed si tantus amor casus cognoscere nostros 10 et breuiter Troiae supremum audire laborem,quamquam animus meminisse horret luctuque refugit,incipiam. fracti bello fatisque repulsiductores Danaum tot iam labentibus annis

Koningin, jij beveelt me dit onuitsprekelijke verdriet opnieuw te beleven, hoe de Grieken de Trojaanse rijkdommen en het beklagenswaardige koninkrijk hebben vernietigd en de grote ellende die ik zelf heb gezien en waarvan ik een groot deel heb beleefd. Wie van de Myrmidonen en van de Dolopiërs of welke soldaat van Odysseus zou zijn tranen kunnen bedwingen bij het vertellen van zulke gebeurtenissen. En de vochtige nacht daalt reeds uit de hemel neer en de vallende sterren nodigen uit tot een slaap. Maar als jullie verlangen om onze lotgevallen te vernemen zo groot is en in het kort de laatste strijd van Troje te horen, zal ik beginnen, hoewel mijn hart huivert bij de herinnering en hij de rouw reeds verdrongen heeft.

instar montis equum diuina Palladis arte 15aedificant, sectaque intexunt abiete costas;uotum pro reditu simulant; ea fama uagatur.huc delecta uirum sortiti corpora furtimincludunt caeco lateri penitusque cauernasingentis uterumque armato milite complent. 20 est in conspectu Tenedos, notissima famainsula, diues opum Priami dum regna manebant,nunc tantum sinus et statio male fida carinis:huc se prouecti deserto in litore condunt;nos abiisse rati et uento petiisse Mycenas. 25 ergo omnis longo soluit se Teucria luctu;panduntur portae, iuuat ire et Dorica castradesertosque uidere locos litusque relictum:hic Dolopum manus, hic saeuus tendebat Achilles;classibus hic locus, hic acie certare solebant. 30 pars stupet innuptae donum exitiale Mineruaeet molem mirantur equi; primusque Thymoetesduci intra muros hortatur et arce locari,siue dolo seu iam Troiae sic fata ferebant.at Capys, et quorum melior sententia menti, 35 aut pelago Danaum insidias suspectaque donapraecipitare iubent subiectisque urere flammis,



aut terebrare cauas uteri et temptare latebras.scinditur incertum studia in contraria uulgus.

Ontmoedigd door de oorlog en teruggedreven door het Fatum, lieten de leiders van de Grieken met behulp van de goddelijke kunst van Athena een paard ter grootte van een berg bouwen, omdat er reeds zoveel jaren verstreken, en ze bekleedden het geraamte met dennen planken; ze deden alsof het een offer was voor de terugkeer en dat gerucht verspreidde zich. In de blinde flank sloten ze na loting heimelijk een uitgekozen elite van mannen op, binnenin vulden ze de holle leegte en de buikholte op met gewapende soldaten. In het zicht van Troje ligt Tenedos, een zeer bekend eiland door haar roem, welvarend, zolang Priamos de heerschappij had, nu is het alleen nog maar een baai en een onbetrouwbare ankerplaats voor schepen. Nadat ze hierheen gevaren waren, verborgen ze zich op een verlaten kust. We meenden dat ze weggegaan en door de wind naar Mycenas gedreven waren. Dus heel Troje bevrijdde zich van een lange rouw: de poorten werden opengegooid; het was een genoegen naar buiten te gaan en het kamp van de Grieken en de verlaten plaatsen en de verlaten kust te zien. Hier legerden de benden Dolopiërs en hier de woeste Achilles; hier de plaats van de schepen, hier was het slagveld. Een deel keek verbaasd naar het verderfelijke geschenk voor de maagd Athena en ze bewonderden het enorme paard; en Thymoetes spoorde als eerste aan om het paard binnen de muren te brengen en op de burcht te plaatsen, misschien uit arglist, misschien omdat het Fatum van Troje het zo voorzag. Maar Capys, en zij die er een gezondere mening op na hielden, bevalen ofwel de hinderlaag van de Grieken en het verdachte geschenk in de zee te kieperen en langs onder met vlammen te in brand te steken, ofwel de buikholten te doorboren en de schuilplaatsen uit te testen. Het onzekere volk werd verscheurd in tegengestelde meningen.

VREUGDE EN VERWARRING ONDER DE TROJANEN

De volgende morgen ontdekten de Trojanen dat de vloot verdwenen was en het strand verlaten. Na tien jaar van belegering waren ze vrij! De stadspoorten werden opengegooid en uitzinnig van vreugde stroomde het volk eruit naar het strand.

Iedereen wilde de plaatsen zien waar de Griekse tenten hadden gestaan, waar de schepen, gelegen hadden!

En daar zagen ze het Paard! Wat een wonderlijk wijgeschenk! Iemand stelde voor het naar de stad te trekken en op de burcht te plaatsen: het was immers heilig aan hun stadsgodin Athena en daarmee zouden ze haar gunstig kunnen stemmen. Dat juichten velen toe onder wie Koning Priamos zelf.

Maar anderen zagen het beter in en vertrouwden dat Griekse geschenk niet. Het liep uit op een heftige woordentwist, ze riepen allen door elkaar: “Verbrand het!” “Gooi het van de rotsen in zee, er zitten gewapenden in!”



“Het is heilig! Het moet op de burcht!” “Laten we eerst zien wat erin zit!” Toen het tumult op zijn hoogst was kwam Laokoön, de priester van Poseidon, haastig aangelopen en riep: “Bent u krankzinnig geworden, burgers? Dacht u nu werkeliik dat de Grieken vertrokken zijn? Daar steekt een list achter, dat is net iets voor Odysseus! Vertrouw dat Paard toch niet, daar zitten gewapende mannen in of het is iets anders om ons te misleiden. lk voor mij ben bang voor de Grieken, ook als ze met geschenken komen !” Met die woorden wierp hij zijn speer tegen een flank van het Paard: hol weergalmde het in de ruimten van de buik. De opgesloten Grieken sidderden van angst, alleen Neoptolemos genoot van de spanning!

LATIJNSE TEKST: VERGILIUS, AENEIS 2, 40 - 56

Primus ibi ante omnis magna comitante caterua 40Laocoon ardens summa decurrit ab arce,et procul 'o miseri, quae tanta insania, ciues?creditis auectos hostis? aut ulla putatisdona carere dolis Danaum? sic notus Vlixes?aut hoc inclusi ligno occultantur Achiui, 45 aut haec in nostros fabricata est machina muros,inspectura domos uenturaque desuper urbi,aut aliquis latet error; equo ne credite, Teucri.quidquid id est, timeo Danaos et dona ferentis.'sic fatus ualidis ingentem uiribus hastam 50 in latus inque feri curuam compagibus aluumcontorsit. stetit illa tremens, uteroque recussoinsonuere cauae gemitumque dedere cauernae.et, si fata deum, si mens non laeua fuisset,impulerat ferro Argolicas foedare latebras, 55 Troiaque nunc staret, Priamique arx alta maneres

Daar komt als eerste voor alle anderen, begeleid door een grote schare, Laocoon opgewonden van de hoge burcht afgestormd en van ver roept hij: ”Ach rampzalige burgers, wat een grote waanzin! Geloven jullie dan dat de vijand is afgevaren of menen jullie dat enig geschenk van de Grieken vrij is van list? Is Odysseus zo bekend? Ofwel zitten er Grieken heimelijk in dit hout opgesloten, ofwel werd dit tuig tegen onze muren gebouwd om onze huizen te bespieden en van bovenaf in de stad te komen, ofwel is er een ander bedrog verbogen: vertrouw het paard niet, Trojanen! Wat er ook van is, ik vrees de Grieken, ook als ze geschenken brengen.”

Zo sprak hij en met geweldige kracht slingerde hij een ontzaglijke speer in de flank van het beest, in de buik met gebogen plankjes. Trillend bleef ze steken, de buik schudde en de holle ruimten weerklonken en dreunden. En als de wil van de goden niet ongunstig, als onze geest niet blind was geweest, dan had Laocoon er ons echt toe gebracht om de schuilplaats van de Grieken te schenden met zijn speer en dan stond Troje nu overeind en dan bestond jij, hoge burcht van Priamos, nu nog altijd.



DE SPION SINON

Op dat ogenblik werd de aandacht afgeleid door een troepje herders die luid schreeuwend een gebonden man meesleepten en voor Koning Priamos brachten. Men verdrong zich om hen heen en jouwde de gevangene uit. Die keek angstig de kring rond en riep jammerend: “Ach waar ter wereld zal ik nu nog een onderkomen vinden! Bij de Grieken is voor mij geen plaats en nu willen de Trojanen mij ook te lijf!” Dat wekte de nieuwsgierigheid, nu wilde men meer van hem weten.

LATIJNSE TEKST: VERGILIUS AENEIS 2, 57 - 75

Ecce, manus iuuenem interea post terga reuinctumpastores magno ad regem clamore trahebantDardanidae, qui se ignotum uenientibus ultro,hoc ipsum ut strueret Troiamque aperiret Achiuis, 60 obtulerat, fidens animi atque in utrumque paratus,seu uersare dolos seu certae occumbere morti.undique uisendi studio Troiana iuuentuscircumfusa ruit certantque inludere capto.accipe nunc Danaum insidias et crimine ab uno 65 disce omnis.namque ut conspectu in medio turbatus, inermisconstitit atque oculis Phrygia agmina circumspexit,'heu, quae nunc tellus,' inquit, 'quae me aequora possuntaccipere? aut quid iam misero mihi denique restat, 70 cui neque apud Danaos usquam locus, et super ipsiDardanidae infensi poenas cum sanguine poscunt?'quo gemitu conuersi animi compressus et omnisimpetus. hortamur fari quo sanguine cretus,quidue ferat; memoret quae sit fiducia capto. 75

Kijk, ondertussen sleurden Trojaanse herders een jongeman, zijn handen op de rug gebonden, met groot geschreeuw tot bij de koning. Hij had zich als onbekende spontaan overgegeven toen zij aankwamen, om precies dit te beramen, namelijk Troje open te stellen voor de Grieken. Vol vertrouwen was hij en tot beide mogelijkheden bereid, ofwel een bedrieglijke rol te spelen ofwel een zekere dood te sterven. Van overal daagt nieuwsgierig de Trojaanse jeugd op, die zich rondom hem verzameld heeft, en ze wedijveren om de gevangene te bespotten. Luister nu naar de hinderlagen van de Grieken en leer hen door de wandaad van één man allemaal kennen… Want toen hij midden in belangstelling stond, onthuts en weerloos, en toen hij met zijn ogen het Trojaanse leger van alle kanten bezag, zei hij: “Helaas, welk land, welke zee kan mij nu nog ontvangen? Of wat blijft er nog over voor mij, ongelukkige, voor wie nergens bij de Grieken nog plaats is en tegen wie de Trojanen zelf verbitterd de doodstraf eisen?” En door deze weeklacht sloeg onze



gemoedstemming om en alle heftigheid werd onderdrukt. Wij sporen hem aan te zeggen uit welk geslacht hij geboren is, of wat hij te melden heeft en te vertellen welke reden tot vertrouwen er nog is voor de gevangene.

Toen deed de man een meelijwekkend verhaal: hij was een Griek, Sinon, een arme bloedverwant van Palamedes met wie hij door zijn vader uit geldgebrek wapenmakker was meegestuurd naar Troje. Toen nu Odysseus op laaghartige manier zijn neef Palamedes onschuldig had laten veroordelen, was hij daarover zo verontwaardigd geweest dat hij niet had kunnen zwijgen en hem met wraak gedreigd had. Vanaf dat ogenblik haatte Odysseus hem en had hij naar een gelegenheid gezocht om zich van hem te ontdoen. En die had zich nu voorgedaan. De Grieken wilden namelijk naar huis (ze hadden allang genoeg van de oorlog) maar werden door tegenwind vastgehouden. Toen openbaarde de ziener Kalchas (9) hun dat alleen door een mensenoffer de goden verzoend konden worden en een gunstige wind zouden geven, juist zoals indertijd in Aulis.

“En door Odysseus omgekocht wees hij mij daarvoor aan! Iedereen was blij dat het hem niet trof en stemde er van harte mee in. Toen de dag van het offer gekomen was, heb ik mij uit mijn boeien los weten te rukken en ben gevlucht, het moeras in. Daar hield ik me dag en nacht schuil, zonder hoop ooit mijn vaderland te zullen weerzien en mijn lieve kinderen en mijn oude vader ...”

Snikkend smeekte Sinon om erbarming en de Trojanen waren diep onder de indruk. Koning Priamos liet zijn banden losmaken en beloofde hem bescherming. “Maar vertel ons nu eens”, vroeg de koning, “wat is de betekenis van dat kolossale Paard?” “Dat is een wijgeschenk voor Athena waarmee de Grieken hoopten haar weer gunstig te stemmen en een behouden thuiskomst van haar te zullen verkrijgen. Ze hadden namelijk door hun gruweldaden haar gunst verspeeld. wanneer u dat wijgeschenk schendt, dan betekent dat uw ondergang. Maar slaagt u erin het op uw burcht te brengen, dan kunt u zeker zijn van de gunst van Athena en dan zal uw macht zich niet alleen over Klein-Azie uitstrekken maar ook over Griekenland!”

Sinons listige praat bracht zelfs de mening van degenen die ernstig tegen het Paard gewaarschuwd hadden aan het wankelen. Maar kon men deze man vertrouwen? Ze stonden nog besluiteloos toen er iets gebeurde dat iedere twijfel wegnam.

LATIJNSE TEKST: VERGILIUS AENEIS 2 , 77- 199

'Cuncta equidem tibi, rex, fuerit quodcumque, fatebor 77uera,' inquit; 'neque me Argolica de gente negabo.hoc primum; nec, si miserum Fortuna Sinonemfinxit, uanum etiam mendacemque improba finget. 80fando aliquod si forte tuas peruenit ad aurisBelidae nomen Palamedis et incluta fama



gloria, quem falsa sub proditione Pelasgiinsontem infando indicio, quia bella uetabat,demisere neci, nunc cassum lumine lugent: 85illi me comitem et consanguinitate propinquumpauper in arma pater primis huc misit ab annis.dum stabat regno incolumis regumque uigebatconciliis, et nos aliquod nomenque decusquegessimus. inuidia postquam pellacis Vlixi 90(haud ignota loquor) superis concessit ab oris,adflictus uitam in tenebris luctuque trahebamet casum insontis mecum indignabar amici.nec tacui demens et me, fors si qua tulisset,si patrios umquam remeassem uictor ad Argos, 95promisi ultorem et uerbis odia aspera moui.hinc mihi prima mali labes, hinc semper Vlixescriminibus terrere nouis, hinc spargere uocesin uulgum ambiguas et quaerere conscius arma.nec requieuit enim, donec Calchante ministro— 100sed quid ego haec autem nequiquam ingrata reuoluo,quidue moror? si omnis uno ordine habetis Achiuos,idque audire sat est, iamdudum sumite poenas:hoc Ithacus uelit et magno mercentur Atridae.'

Hij overwon zijn vrees en sprak tenslotte:“De waarheid zeg ik, vorst, wat ze mag kosten. Ik wil dus niet ontkennen dat ik Griek ben. Dit sta voorop! Het lot bedeelde Sinon wel ruimschoots met zijn rampspoed, maar nooit kon het een eerlos man of leugenaar van hem maken. Wellicht kwamen u naam en faam ter ore van Palamedes, naverwant van Belus. Die wijdvermaarde held werd door de Grieken omdat hij hun het oorlogen ontraadde, op valse aanklacht van verraad beschuldigd en na een schijnproces ter dood verwezen. Nu treuren zij om hem als het te laat is! Mijn arme vader zond mij, haast een kind nog, met hem ten oorlog als verwante en schildknaap. Zolang hij heerste en stem had in de krijgsraad verkreeg ik onverdiend iets van zijn aanzien. Maar toen de vete van de schelm Odysseus, zoals ik straks al zei, Palamedes ten slotte naar het dodenrijk gevoerd had, sleet ik mijn leven in verdriet en schade, het schuldloos einde van mijn vriend verkroppend. En, dom genoeg, ik zweeg niet. Ik verklaarde dat ik hem wreken zou, indien tenminste een gunstig lot mij ooit als overwinnaar naar ’t Griekse vaderland liet terug keren. Mijn woorden wekten mateloze woede. Hiermee begon mijn val, vermits Odysseus, steeds vindingrijk en dubbelzinnig prater, het volk bewerkte en vol schuldbewustzijn naar wapens zocht om mij voorgoed te treffen. Hij zat niet stil, tot hij met hulp van Calchas… maar ach, waarom zou ik nog verder praten? Gij vindt dit alles zeker niet belangrijk! Waartoe houd ik u op? Als gij de Grieken over één kam scheert, was het u voldoende te horen dat ik Griek ben. Straf mij dadelijk! Dat zal Odysseus zeker heerlijk vinden en zullen de Atriden waarderen!”



Tum uero ardemus scitari et quaerere causas, 105ignari scelerum tantorum artisque Pelasgae.prosequitur pauitans et ficto pectore fatur:

Nog onbewust van zoveel Griekse boosheid, werden wij toen eerst helemaal nieuwsgierig om heel de toedracht van de zaak te horen. Hij herbegon met zijn verhaal en bevend sprak hij ons toe met huichelende woorden:

'Saepe fugam Danai Troia cupiere relictamoliri et longo fessi discedere bello;fecissentque utinam! saepe illos aspera ponti 110interclusit hiems et terruit Auster euntis.praecipue cum iam hic trabibus contextus acernisstaret equus, toto sonuerunt aethere nimbi.suspensi Eurypylum scitatum oracula Phoebimittimus, isque adytis haec tristia dicta reportat: 115"sanguine placastis uentos et uirgine caesa,cum primum Iliacas, Danai, uenistis ad oras;sanguine quaerendi reditus animaque litandumArgolica." uulgi quae uox ut uenit ad auris,obstipuere animi gelidusque per ima cucurrit 120ossa tremor, cui fata parent, quem poscat Apollo.hic Ithacus uatem magno Calchanta tumultuprotrahit in medios; quae sint ea numina diuumflagitat. et mihi iam multi crudele canebantartificis scelus, et taciti uentura uidebant. 125bis quinos silet ille dies tectusque recusatprodere uoce sua quemquam aut opponere morti.uix tandem, magnis Ithaci clamoribus actus,composito rumpit uocem et me destinat arae.adsensere omnes et, quae sibi quisque timebat, 130unius in miseri exitium conuersa tulere.iamque dies infanda aderat; mihi sacra parariet salsae fruges et circum tempora uittae.eripui, fateor, leto me et uincula rupi,limosoque lacu per noctem obscurus in ulua 135delitui dum uela darent, si forte dedissent.nec mihi iam patriam antiquam spes ulla uidendinec dulcis natos exoptatumque parentem,quos illi fors et poenas ob nostra reposcenteffugia, et culpam hanc miserorum morte piabunt. 140quod te per superos et conscia numina ueri,per si qua est quae restet adhuc mortalibus usquamintemerata fides, oro, miserere laborumtantorum, miserere animi non digna ferentis.'

‘’De lange oorlog moe, wilden de Grieken al vaker Troje onverwijld verlaten: hadden zij het gedaan! Doch telkens schrikten een wilde



orkaan of valwind uit het zuiden de vluchters af. Vooral toen hier het paard stond, uit balken van ahornhout opgetimmerd, grolde het onweer door geheel de hemel. Beangstigd zouden wij naar het orakel van Phoebus dus Eurypylus, en deze bracht dit verdrietig antwoord uit de tempel: ‘Door bloed hebt gij de winden eens verbeden, door meisjesboed, toen gij naar Trojes kusten de eerste maal zijt weggevaren, Grieken: door bloed ook moet gij uw terugkeer kopen en door de offering van een Grieks leven!’ Toen dit bericht het wachtend volk bereikte verstomden allen en een koude rilling voer hen door merg en been, want wie bestemde men voor de dood en wie eiste Apollo? Odysseus trok brutaal de ziener Kalchas (9) met groot tumult te midden van de Grieken en vorderde ontraadseling der godspraak. Reeds toen voorspelden velen mij het misdrijf waarop de booswicht broedde en zij wachtten gelaten af wat nu stond te gebeuren. Tien dagen lang zweeg Kalchas, ongenaakbaar, weigerde hij ons iemands naam te noemen en door zijn woord ten dode te bestemmen. Tenslotte, op Odysseus’ luid misbaren, verbrak hij volgens afspraak het stilzwijgen en wees mij aan als altaarofferande. Eenieder ging akkoord, zij zagen immers het onheil dat zij voor zichzelf vreesden belanden op de schouder van een ander. Mij zwarte dag begon. Wat voor het offer van node was lag op mijn komst te wachten: gezouten meelkoek, linten voor de slapen. Ik moet bekennen dat ik door ontvluchting aan dood en boei ontkwam, en wegdook tussen het nachtelijk moerasriet, tot zij waren vertrokken, als zij dat tenminste deden. Nu zal ik nooit mijn vroeger land terug zien, mijn dierbaar kroost noch hartsgeliefde vader. Misschien dat juist de Grieken mijn ontvluchting op hen verhalen en dat zij onschuldig mijn ondaad met de dood bekopen moeten. Ik smeek u bij de goden in de hemel en bij de machten die de waarheid hoeden, bij ’t ongeschokt vertrouwen dat op aarde wellicht nog ergens woont, toon medelijden met het leed van iemand die geen leed verdiende!”

His lacrimis uitam damus et miserescimus ultro. 145ipse uiro primus manicas atque arta leuariuincla iubet Priamus dictisque ita fatur amicis:'quisquis es, amissos hinc iam obliuiscere Graios(noster eris) mihique haec edissere uera roganti:quo molem hanc immanis equi statuere? quis auctor? 150quidue petunt? quae religio? aut quae machina belli?'dixerat. ille dolis instructus et arte Pelasgasustulit exutas uinclis ad sidera palmas:'uos, aeterni ignes, et non uiolabile uestrumtestor numen,' ait, 'uos arae ensesque nefandi, 155quos fugi, uittaeque deum, quas hostia gessi:fas mihi Graiorum sacrata resoluere iura,fas odisse uiros atque omnia ferre sub auras,si qua tegunt, teneor patriae nec legibus ullis.tu modo promissis maneas seruataque serues 160Troia fidem, si uera feram, si magna rependam.



omnis spes Danaum et coepti fiducia belliPalladis auxiliis semper stetit. impius ex quoTydides sed enim scelerumque inuentor Vlixes,fatale adgressi sacrato auellere templo 165Palladium caesis summae custodibus arcis,corripuere sacram effigiem manibusque cruentisuirgineas ausi diuae contingere uittas,ex illo fluere ac retro sublapsa referrispes Danaum, fractae uires, auersa deae mens. 170nec dubiis ea signa dedit Tritonia monstris.uix positum castris simulacrum: arsere coruscaeluminibus flammae arrectis, salsusque per artussudor iit, terque ipsa solo (mirabile dictu)emicuit parmamque ferens hastamque trementem. 175extemplo temptanda fuga canit aequora Calchas,nec posse Argolicis exscindi Pergama telisomina ni repetant Argis numenque reducantquod pelago et curuis secum auexere carinis.et nunc quod patrias uento petiere Mycenas, 180arma deosque parant comites pelagoque remensoimprouisi aderunt; ita digerit omina Calchas.hanc pro Palladio moniti, pro numine laesoeffigiem statuere, nefas quae triste piaret.hanc tamen immensam Calchas attollere molem 185roboribus textis caeloque educere iussit,ne recipi portis aut duci in moenia posset,neu populum antiqua sub religione tueri.nam si uestra manus uiolasset dona Mineruae,tum magnum exitium (quod di prius omen in ipsum 190conuertant!) Priami imperio Phrygibusque futurum;sin manibus uestris uestram ascendisset in urbem,ultro Asiam magno Pelopea ad moenia bellouenturam, et nostros ea fata manere nepotes.'

Op deze weeklacht lieten wij hem ‘t leven en meer dan dat, wij hadden medelijden. De koning gaf bevel hem van zijn boeien en strakgespannen touwen te verlossen en sprak hem toe met vriendelijke woorden: ‘Wie gij ook zijt, vergeet voortaan de Grieken die immers weg zijn. Gij wordt een der onzen. Maar antwoord mij naar waarheid: waarom werd hier dit huizenhoge paard gebouwd? Wie deed het? En met welk doel? Is het een oorlogswerktuig ofwel een wijgeschenk voor een der goden? Volleerd in list en Grieks gekonkel, hief hij zijn nu bevrijde handen naar de hemel en herbegon: ‘U neem ik tot getuigen eeuwige sterren, niet te schenden machten, u wrede offermessen en altaren waarvan ik wegliep, goddelijke linten die ik als offerande heb gedragen: geen heilige band bindt mij nog aan de Grieken, ik heb het volste recht om hen te haten en hun geheimen aan het licht te brengen nu mij geen wetten van mijn land meer binden! Blijf gij slechts trouw aan uw belofte, Troje, en houd uw woord, dan



blijft gij zelf behouden – wanneer ik u de waarheid zal onthullen en u terugbetaal met wederdiensten. Te allen tijde was de hoop der Grieken en hun vertrouwen in de oorlogsafloop gevestigd op de medehulp van Pallas. Sinds echter de onvrome Diomedes tezamen met de Odysseus, de verzinner van velerhande boosheid, zich verstoutten de wachters van het heiligdom de doden, het heilig beeld te roven uit de tempel en, na ’t kleinood te hebben vastgegrepen, de maagdelijke hoofdband nog besmeurden met hun bebloede handen – sinds die misdaad verzwakte en begaf de hoop der Grieken, hun kracht verminderde en de bescherming van de goden hield op. Ondubbelzinnig gaf zij daarvan de duidelijke blijken. Haar beeld stond nauwelijks in het kamp, of vlammen schoten te voorschijn uit haar ronde ogen, het zilte zweet liep al over haar leden en driemaal sprong zij ( wonderbaar om zeggen!) ter plaatse naar omhoog met schild en trilspeer. Terstond vermaande Kalchas ons te vluchten en over zee de thuisreis te beproeven. Want nooit zou Troje door de Griekse wapens vernietigd worden, als niet eerst in Argos een goed augurium werd afgebeden en ook het godenbeeld teruggeschonken dat zij ontvoerden in hun holle schepen. Nu duwt de wind hen naar het oud Mycene om wapens en bescherming van de goden waarmee zij straks, de zee weer overstekend, hier op het onverwachts zullen verschijnen. Alzo berichtte Kalchas uit de tekens. Wegens de schending van het beeld van Pallas en de ontering van haar goddelijke wezen, bouwden zij op vermaning van de ziener dit reuzenpaard als een verzoeningsoffer. Het moest, zei Kalchas, iets geweldigs worden, uit eikenhout zich hemelhoog verheffend zodat het door geen poort ooit kon passeren noch het Trojaanse bolwerk binnendringen – derhalve ook uw volk niet zou beschermen in ruil voor diens aloude eerbetuiging. Want als uw hand dat Pallas paard wou schenden dan zou een ramp ( die ik aan Calchas toewens!) het rijk van Priamos en Troje treffen. Maar als het door uw handen op de burchtplaats kon worden opgesteld, zou Azië eenmaal naar Griekenland het krijgsterrein verplaatsen en wacht die ondergang ons eigen nakroost!”

Talibus insidiis periurique arte Sinonis 195credita res, captique dolis lacrimisque coactisquos neque Tydides nec Larisaeus Achilles,non anni domuere decem, non mille carinae.

Die leugenvaardigheid en Sinons ontrouw geloofden wij; zijn list en huicheltranen wisten het hart van mannen te bewegen die door geen Diomedes, geen Achilles, geen oorlog van tien jaren, geen eskader van duizend schepen ooit bedwongen waren!

LAOKOÖN

Op het strand was Laokoön bezig een offer te brengen aan Poseidon ; zijn beide zoons stonden naast het altaar.


Zeeslangen doden Laokoön en zijn zonen, circa 40 v. Chr. (?) Musei

Vaticani.


Plotseling zag men uit de richting van Tenedos twee reusachtige slangen aanglijden over de spiegelgladde zee. Op het strand gekomen gingen ze regelrecht op Laokoön af, de koppen met de trillende tongen sissend omhooggeheven. Het eerst kronkelde ze zich om de jongens en toen de vader hun te hulp wilde komen, grepen ze hem en slingerden hun schubbige lijven om hem been. Tevergeefs trachtte hij zichzelf en zijn zoons uit de knellend windingen los te maken, de slangen omklemden ze van onder tot boven in hun dodelijke greep en beten ze met hun giftige bekken. Hartverscheurend waren hun kreten...

Toen de slangen hun moordend werk gedaan hadden, gleden ze weg naar de burcht en verdwenen in het heiligdom van Athena.

LATIJNSE TEKST: VERGILIUS AENEIS 2: 200- 227

Hic aliud maius miseris multoque tremendumobicitur magis atque improuida pectora turbat. 200Laocoon, ductus Neptuno sorte sacerdos,sollemnis taurum ingentem mactabat ad aras.ecce autem gemini a Tenedo tranquilla per alta(horresco referens) immensis orbibus anguesincumbunt pelago pariterque ad litora tendunt; 205pectora quorum inter fluctus arrecta iubaequesanguineae superant undas, pars cetera pontumpone legit sinuatque immensa uolumine terga.fit sonitus spumante salo; iamque arua tenebantardentisque oculos suffecti sanguine et igni 210sibila lambebant linguis uibrantibus ora.diffugimus uisu exsangues. illi agmine certoLaocoonta petunt; et primum parua duorumcorpora natorum serpens amplexus uterqueimplicat et miseros morsu depascitur artus; 215st ipsum auxilio subeuntem ac tela ferentemcorripiunt spirisque ligant ingentibus; et iambis medium amplexi, bis collo squamea circumterga dati superant capite et ceruicibus altis.ille simul manibus tendit diuellere nodos 220perfusus sanie uittas atroque ueneno,clamores simul horrendos ad sidera tollit:qualis mugitus, fugit cum saucius aramtaurus et incertam excussit ceruice securim.at gemini lapsu delubra ad summa dracones 225effugiunt saeuaeque petunt Tritonidis arcem,sub pedibusque deae clipeique sub orbe teguntur.

Toen gebeurde er nog iets groter voor ons, ellendigen, en nog veel meer vreeswekkender, en het verwarde onze argeloze geesten. Laocoon slachtte, door uitloting tot priester geleid in dienst van



Neptunus, een gigantische stier op het altaar.Maar kijk , twee slangen gleden over de rustige zee vanuit Tenedos (ik huiver terwijl ik dit vertel) in immense kringen en ze trokken

tegelijkertijd over de zee naar de kust hun borsten waren opgericht tussen de golven en hun bloedrode kam staken boven de zee uit; de rest van hun lijf dreef achter hun aan, en ze kronkelden hun immense ruggen in een welving. De zee schuimde en bruiste. Ze hadden nu al de kust bereikt, hun gloeiende ogen gekleurd door bloed en vuur, en ze likten hun sissende mond met hun trillende tong. Wij stoven leekbleek uiteen bij het zien ervan. Zij kropen zeker van hun stuk op Laocoon af en eerst grepen elk van beide slangen de kleine lichamen van zijn twee zonen, ze strengelden zich errond en ze beten de ledematen van de ellendigen ; daarna grepen ze hem vast, die ter hulp snelde met een dolk, en ze bonde hem vast met gigantische spiralen en en reeds waren ze tweemaal rond zijn middel gekronkeld, en ze hadden zijn nek tweemaal met hun schubben omgeven en ze troonden hoog boven zijn hoofd en schouders.Terwijl deze met zijn handen de

knopen probeerde door te hakken, zijn lintjes overgoten met bloederig slijm en dodelijk gif, richtte hij huiveringwekkende kreten tot de sterren, zoals een gewonde stier loeit wanneer het wegvlucht van het altaar en een onvaste bijl uit zijn hals wegslingerd. Beide serpenten verspreidden zich in een glijdende beweging naar de tempel, gelegen op een hoogte en ze gingen naar de burcht van de woeste Tritonia, en onder de welving van het schild legden zij zich neer.

“Dit is Laokoöns gerechte straf voor zijn schending van het heilige wijgeschenk, meenden de Trojanen en nu eerst recht waren allen ervan overtuigd dat Sinon waarheid had gesproken en dat zij het Paard naar de burcht moesten brengen.

LATIJNSE TEKST: VERGILIUS AENEIS 2, 228 – 233

tum uero tremefacta nouus per pectora cunctisinsinuat pauor, et scelus expendisse merentemLaocoonta ferunt, sacrum qui cuspide robur 230laeserit et tergo sceleratam intorserit hastam.



ducendum ad sedes simulacrum orandaque diuaenumina conclamant.

Toen echter sloop een nieuwe angst binnen in de verschrikte gemoederen en ze vertelden dat Loacoon terecht boette voor zijn misdaad, aangezien hij met zijn speer het heilige eikenhout had geschonden en de goddeloze speer in het lijf had gestoken. Ze riepen uit dat het beeld naar de tempel moest gebracht worden en dat men moest bidden tot de goddelijke macht van de godin.

HET PAARD NAAR DE BURCHT

Met vereende krachten rolden ze het op boomstammen stadwaarts. Het gevaarte ging niet door de poort... in hun zinsverbijstering sloopten ze een stuk van de muur. Moeizaam gingen ze verder, de steile weg omhoog naar de burcht, zonder acht te slaan op het kletteren van de wapenen in de buik dat bij iedere schok hoorbaar was.

LATIJNSE TEKST: VERGILIUS, AENEIS 2: 234 – 249

diuidimus muros et moenia pandimus urbis.accingunt omnes operi pedibusque rotarum 235subiciunt lapsus, et stuppea uincula collointendunt; scandit fatalis machina murosfeta armis. pueri circum innuptaeque puellaesacra canunt funemque manu contingere gaudent;illa subit mediaeque minans inlabitur urbi. 240o patria, o diuum domus Ilium et incluta bellomoenia Dardanidum! quater ipso in limine portaesubstitit atque utero sonitum quater arma dedere;instamus tamen immemores caecique furoreet monstrum infelix sacrata sistimus arce. 245tunc etiam fatis aperit Cassandra futurisora dei iussu non umquam credita Teucris.nos delubra deum miseri, quibus ultimus essetille dies, festa uelamus fronde per urbem.


Giocanni Domenico Tiepolo, De intocht van het Trojaanse paard in Troje, circa 1760. Londen, The National Gallery.


We braken de muren af en openden de wallen van de stad. Iedereen zette zich aan het werk en ze brachten wielen aan onder de voeten van het paard en henneptouw aan zijn nek. Het fatale gevaarte besteeg de muren, gevuld met gewapende mannen. Jongens en jonge meisjes zongen heilige liederen rondom het paard en ze waren blij het touw met hun handen aan te raken. Het paard naderde en het rolde dreigend tot midden in de stad. O vaderland, o huis vol goden, Troje, o muren, vermaard in de oorlog der Trojanen. Vier keer bleef het steken precies op de drempel van de poort en vier maal weerklonken de wapens in de buik; toch bleven we volharden, wij, ellendigen, zonder na te denken, blind uit waanzin, en we plaatsten het ongelukbrengend monster op de heilige burcht. Toen opende ook Cassandra, die nooit door de Trojanen geloofd werd op bevel van de godheid, haar mond om ons het onheilspellend lot te brengen. Wij, ellendigen, voor wie dit de laatste dag zou zijn, versierden de tempels met feestelijk lover over de hele stad verspreid.

Eindelijk stond dan het onheilspaard in het hart van de stad. Heel Troje

juichte en niemand schonk aandacht aan de waarschuwingen van Kassandra (32), Priamos dochter, die de ramp voorvoelde…

De Trojanen vierden feest tot diep in de nacht en tenslotte vielen ze moe dronken in een zware slaap.

In de buik van het Paard was de spanning al die tijd ondraaglijk geweest:



tot het laatst had de list kunnen mislukken! Odysseus die het commando voerde had met moeite de kalmte en de moed er bij de anderen ingehouden; met moeite hield hij ook de jonge Neoptolemos in toom die hem telkens smeekte eruit te mogen om te gaan vechten!

DE VAL VAN TROJE

Eindelijk, toen de stad in diepe rust lag, was het grote ogenblik daar: Sinon gaf de vuursignalen aan de vloot die dadelijk aan kwam zeilen en even later kregen ook de Grieken in het Paard van hem het afgesproken teken. Epeios opende het luik en langs de touwladder klommen ze eruit. Ze overvielen de slapende wachten op de burcht en bij de poorten, waar hun makkers weldra naar binnen stroomden.

Troje ontwaakte uit zijn feestroes en wel heel bitter was dat ontwaken! Een

onbeschrijflijke verwarring volgde, in paniek vluchtten de burgers door de straten, maar overal waren de vijanden. Angstkreten van vrouwen en kinderen weerklonken, trompetten schetterden, weldra verweerde zich iedere man die wapens kon dragen en schreeuwend vuurden ze elkaar aan. Het was een hopeloze strijd. Meedogenloos doodden de Grieken iedere gewapende en iedere burger die zij vonden; ook de oude Koning Priamos spaarden ze niet. Van de vrouwen lieten ze alleen een aantal in leven om ze als krijgsgevangenen mee te voeren. Daaronder waren de alleraanzienlijkste Koningin Hekabe, Hektors vrouw Andromache, de zieneres Kassandra– buit van Agamemnon– en vele andere. De oorzaak van alle ellende, Helena, werd door Menelaos meegevoerd en weer in genade als zijn vrouw aangenomen!

Huizen en heiligdommen gingen in vlammen op, het schone Troje werd met de grond gelijk gemaakt – een jammerlijk eind van de trotse stad die zich tien jaar lang zo moedig en ten koste van zoveel offers verdedigd had. Met het machtige rijk in Klein-Azie was het gedaan.

En daarmee was de schuld van Priamos' vader Laomedon tegenover de goden geboet; geen duurzame zegen had op diens stad mogen rusten.

AENEAS NAAR ITALIË

Maar een kleine schare Trojanen wist aan de ondergang te ontkomen en scheep te gaan naar het westen – een nieuwe toekomst tegemoet. Aeneas was hun leider, die uit de brandende stad gevlucht


Pompeo Batoni, Aeneas draagt zijn vader uit het brandende Troje, midden 18de eeuw.

Turijn, Galleria Sabauda.


was met zijn oude vader Anchises op de rug en zijn zoontje lulus aan de hand.

Hij had liever tot het laatst willen vechten maar zijn goddelijke moeder Aphrodite gebood hem te vluchten. Want zij wist dat een grootse taak voor hem en zijn zoon was weggelegd na lange moeizame omzwervingen zou hij met zijn gezellen Italië bereiken en onder haar bescherming de grondslagen leggen voor wat eenmaal het Romeinse Rijk zou worden. lulus werd de stamvader van het geslacht van lulius Caesar.

Zo zou aan de kusten van Italie het Trojaanse Rijk herrijzen – dat was de wil van de goden.

ONTSTAAN EN BELANG VAN GODENDe oerbron van alles was Chaos, een groot, donker gat zonder grenzen. Uit deze Chaos werden de goden, monsters, mensen, hemel (Uranus) en aarde (Gaea) en geschapen. Toen Gaea en Uranus de leiders waren van de wereld kregen ze vijf verschillende soorten kinderen. De eerste drie kinderen waren de Centimanen of Honderdarmigen. Het waren reusachtige, sterke monsters met honderd armen en vijftig koppen. Maar hun vader stopte ze weg in het diepst van de aarde omwille van hun afschuwelijk uiterlijk. De volgende kinderen heetten de Cyclopen. Het waren reusachtige monster met één oog midden op hun voorhoofd. De twaalf kinderen daarna waren even sterk, maar minder monsterlijk dan de Cyclopen en Honderdarmigen. Het waren zes jongens en zes meisjes. Wanneer Gaea te weten kwam dat Uranus de Honderdarmigen had weggestopt enkel vanwege hun uiterlijk bevrijdde ze haar kinderen en liet hen samen met de Titanen en Cyclopen vechten tegen hun vader. Cronos, de leider van de Titanen zorgde ervoor dat Uranus ontmand werd. Uit



het bloed dat uit zijn wonden sijpelde ontstonden de Giganten en de Erinyen. De Erinyen waren vreselijke schepsels met haren waarin talloze slangen krioelden. Door de verdrijving van Uranus kwam Cronos samen met zijn zus Rhea aan de macht. Het orakel voorspelde dat Cronos eens op dezelfde manier van de troon gestoten zou worden. Om dit te voorkomen, at Cronos onmiddellijk na de geboortes zijn kinderen op. Demeter, Hades, Hera, Hestia en Poseidon waren zo in de maag van Cronos beland. Rhea overmand van verdriet en woede wist haar zoon Zeus te redden door hem in Kreta te laten opgroeien. Ze wikkelde in plaats van Zeus een steen in doeken, waarna Cronos het pakketje opschrokte. De Cureten brachten Zeus groot, om het gekrijs van de baby te overweldigen voerden ze vaak ze vaak krijgsgevechten met veel lawaai van kletterende wapens.Toen Zeus volgroeid was werd hij met hulp van Rhea Cronos’ wijnschenker. Eens brouwde hij een drankje dat ervoor moest zorgen dat Cronos alle broers en zussen van Zeus uit zou spuwen. Toen hij allen had uit gespuwd begon de strijd. De strijd tussen Zeus en broers en zussen moesten het eerst nog opnemen tegen de Titanen en de Olympiërs. Door enkele slimme trucs van Zeus wist hij na een lange, afschuwelijke strijd zijn tegenstanders te overwinnen en Cronos van de troon te verdrijven. Hades, Poseidon en Zeus moesten loten wie welke troon zou krijgen. Hades kreeg de troon van de Onderwereld, Poseidon die van de zeeën en oceanen en Zeus die van het land.

In de tijd van de Grieken, hadden de mensen voor ieder levensgebied een aparte god of godin. Zo was Demeter verantwoordelijk voor een goede oogst, Afrodite was de godin van liefde en schoonheid, Artemis zorgde dat de jacht goed verliep, Pan was de god van de herders, Ares de oorlogsgod, Athene de godin van de wijsheid en ging je een zeereis



maken dan moest je offeren aan de zeegod Poseidon voor een behouden vaart.

De verschillende goden woonden allemaal samen in de nevelen van de top van de Olympus, de hoogste berg van Griekenland. Ze leefden daar als gewone mensen: ze eten, drinken, kletsen, jagen, feesten, worden verliefd, trouwen, baren kindjes, maken ruzie en leggen het weer bij. Soms maakten ze uitstapjes naar de aarde om stervelingen een handje te helpen, bijvoorbeeld bij de oorlog om Troje. De meeste goden en godinnen waren familie van elkaar, of anders waren ze wel vrienden of vijanden. De dondergod Zeus was de baas, hij was de oppergod, hij besliste wie er gelijk kreeg bij meningsverschillen en hoe goden of mensen die de regels hadden overtreed werden bestraft.Zijn broer Hades heerstte in de onderwereld, het gebied onder de aarde, waar volgens de Grieken de doden woonden.



Ook de Romeinen geloofden in goden en godinnen, die alle dingen des leven regelden. Het geloof van de eerste Romeinse stammen kan men niet nagaan doordat hun geloof sterk vervormd is door conflicten, veroveringen en de Griekse mythologie. De ontdekking van het schrift bracht ook geen helderheid want de eerste Romeinse schrijvers wisten ook niets af van de oorsprong van hun geloof. Zij maakten dus vaak gebruik van de Griekse tradities om de gaten in hun werken op te vullen. We weten wel dat de Romeinen twee soorten goden kenden: de 'di indigetes' en de 'novensides' of'novensiles'. De eerste groep waren de oorspronkelijke goden van de Romeinen. Ze hadden hun naam en functie gekregen van de allereerste priesters. Dertig van deze goden hadden ook elk hun feestdag die vastgelegd was op een kalender. De novensides waren nieuwe goden die gedurende de gehele Romeinse geschiedenis werden ingeburgerd binnen hun geloof. Vele eerste goden waren meestal gespecialiseerde beschermers van een bepaald beroep of handeling zoals het oogsten. Het Romeinse volk leidde hun naam dus af van het werkwoord dat deze handeling aangaf. De ontwikkeling van andere goden begon toen de Romeinen startten met veroveren. Romeinen betuigden evenveel respect en eer aan de goden van de overwonnen volkeren als aan die van het eigen volk. Mede dankzij dit aspect trok Rome vele vreemde volkeren aan die, ook binnen Rome, hun godsdienst konden beleven. Toch kunnen we stellen dat de Romeinse goden afkomstig zijn uit het Grieks geloof, de goden kregen een andere naam maar hielden hun karakter. Ook de mythen die verteld werden over de oude Griekse goden veranderden niet. De oppergod Zeus heette nu Jupiter maar hij bleef een dondergod en getrouwd met de jaloerse Hera, door de Romeinen Juno genoemd. De Romeinen namen hun godsdienst en hun goden mee vanuit Rome naar de veroverde gebieden, maar ze namen ook dingen over uit de godsdiensten van overwonnen volken. Bijvoorbeeld de god Mithras, die eigenlijk vanuit het huidige Iran door de Romeinse soldaten en handelaren is meegenomen naar Rome. In hun ogen wemelde het overal van de goden: in bomen, huizen, de hemel, maar ook in de aarde, onder de vulkanen. Hoe de goden eruit zagen, wist natuurlijk niemand. De Romeinen hadden naast de Griekse ook nog een aantal "eigen" goden. Bovendien had ieder huis zijn eigen huisgoden, de Laren, waarvoor een speciaal altaar was ingericht. De Romeinen besteden veel zorg aan het uitvoeren van de juiste rituelen om zich te verzekeren van de Pax Deorum - de welwillendheid van de goden. Sommige vonden in familiekring plaats en waren zuiver gericht op het behalen van persoonlijk voordeel, maar openbare erediensten waren nodig om de goden gunstig te stemmen jegens de stad en de staat. Ze bouwden eveneens tempels voor hun goden, zoals het Pantheon.



Het Pantheon is een tempel gewijd aan al de goden. Het is waarschijnlijk juister als we zeggen dat het om de zeven goden der Pantheon ging : Sol-Apollo , Mercurius , Venus , Jupiter , Saturnus, Neptunus en Mars. De Romeinen hadden ook hun eigen helden en heldenverhalen zoals dat van Aeneas, de stichter van Rome. De Romeinen hadden eveneens een zwak voor voorspellingen en hechten er enorm veel belang aan. Zo gingen ze naar een orakel of voorspeller om een zicht te krijgen op de toekomst.

DE GODEN

ZEUS (JUPITER)

Zeus (Jupiter) is de Oppergod, de heerser van de hemelen en de koning van de goden. Na een lange strijd met reuzen en Titanen, koos hij de berg Olympus als woonplaats voor de goden. Zijn broers Poseidon en Hades werden de heersers van de zee en van de onderwereld. Zeus was getrouwd met Hera maar had veel avontuurtjes met andere godinnen en vrouwen. Veel goden en halfgoden zijn kinderen van Zeus bijvoorbeeld Athene en Hercules. Hij is de god van donder en van bliksem.

Zijn wapens waren bliksemschichten, gesmeed door Hefaistos. Bij de Romeinen is hij als Jupiter één van de belangrijkste goden. Er zijn vele tempels aan hem gewijd zoals de grootste midden in Rome, op het Capitool.



HERA (JUNO)

Hera (Juno)(1) is getrouwd met Zeus, de oppergod, en daarom is ze de koningin van de goden. Met Zeus getrouwd zijn was geen makkelijke opgave, hij hield van afwisseling en zat vaak achter andere vrouwen aan. Hera, die van nature nogal jaloers was, deed er alles aan om het leven van de minnaressen van Zeus en hun kinderen het leven zuur te maken. Eveneens haat ze de Trojanen, dit omdat de jonge prins Paris een andere godin als mooiste aanwees.

Het Parisoordeel: Op de berg Ida op het eiland Kreta, werd een groot feest gevierd,

het huwelijk van de held Peleus en Thetis, een zeenimf. Alle belangrijke goden en godinnen waren er behalve Eris, de godin van ruzie en onenigheid. Zij had geen uitnodiging gekregen. Uit wraak, stuurde ze een gouden appel met de boodschap "Deze appel is voor de mooiste". Zoals Eris had verwacht ontstond al snel een hevige ruzie om de appel. De drie godinnen Hera, Athene en Aphrodite vonden alledrie dat ze de mooiste waren, en dus recht hadden op de appel. Zeus zei dat Paris, de prins van Troje, de mooiste godin aan moest wijzen. Alledrie de godinnen probeerden hem over te halen zichzelf te kiezen. Hera, de vrouw van Zeus de oppergod, beloofde hem koninklijke macht als hij haar zou kiezen. Athene, de godin van wijsheid en oorlog, zei "Wees verstandig, kies mij, dan geef ik je wijsheid en behendigheid in de oorlog." Afrodite fluisterde in zijn oor "Ik geef je de mooiste vrouw ter wereld, als je mij aanwijst als de mooiste godin."Paris moest wel kiezen. Hij wist dat wat hij ook zou kiezen, hij de toorn van de twee andere godinnen over zich uit zou roepen. Uiteindelijk koos hij voor Afrodite, de godin van de liefde. Afrodite hield zich aan haar belofte, ze zorgde dat de mooie Helena verliefd werd op Paris en hem volgde naar zijn vaderland Troje. Er was echter een probleem: Helena was al getrouwd, en wel met koning Menelaus van Sparta. Koning Menelaus was natuurlijk razend en vertrok meteen met een flink leger naar Troje om zijn vrouw terug te halen. Zo begon volgens de overlevering de oorlog tussen Sparta (in het huidige Griekenland) en Troje (dat nu in Turkije ligt).

ATHENE (MINERVA)



Athene is een dochter van Zeus, ze is geboren uit zijn hoofd. Behalve godin van wijsheid is ze godin van de oorlog, maar dan niet van het vechten, zoals Ares, maar van het bedenken van slimme strategiëen.Ze is ook nog godin van nijverheid, zoals spinnen, naaien en pottenbakken. Ze heeft veel handige dingen uitgevonden zoals de kruik en het pottenbakkerswiel. Haar belangrijkste uitvinding is de olijfboom. Door deze uitvinding won ze een wedstrijd met Poseidon. De winnaar, Athene dus, werd beschermgod van de Griekse stad Athene. Haar uil is nog altijd het symbool van de stad. Mensen offerden vaak olijfolie aan haar. Athene was ook beschermster van helden als Odysseus, Heracles en Perseus. De enge Medusakop die ze op haar borst draagt heeft ze gekregen van Perseus.

Zij was één van de 3 godinnen die kans maakte op de gouden appel (zie Parisoordeel).

Ook het beeld van Pallas (Athena), het Palladium, was aan het lot van Troje verbonden. Volgens de Romeinen had het oorspronkelijk de stad Troje beschermd. De bouw van het houten paard wordt verklaard door de roof van het Pallladium. Wanneer het paard binnen de stadsmuren zou worden gebracht, zou het Troje beschermen, zoals vroeger het Palladium dat deed.

AFRODITE (VENUS)

Afrodite is geboren uit het bloed van de oergod Uranos. Zijn bloed viel in zee en veranderde in schuim, uit het schuim werd de beeldschone Afrodite geboren. Ze kwam aan land bij Paphos, op het eiland Cyprus.Ze is beslist de mooiste van alle godinnen. Eigenlijk is ze getrouwd met de god Hefaistos, maar ze is vaak verliefd op andere goden of aardse mannen, zoals de oorlogsgod Ares, de knappe jonge jager Adonis en Anchises, de koning van Dardanus. Uit haar relatie met

Anchises wordt Aeneas, de stichter van Rome geboren. Een andere zoon van haar is Eros, een gevleugelde godje met pijl en boog. Als Eros (Cupido) zijn gouden pijlen afvuurt wordt de getroffene verliefd op de eerste die hij tegen komt. Afrodite helpt zelf ook vaak de liefde een



handje, zoals in het verhaal van Milanion en Atalante. Zij werd door Paris gekozen als mooiste godin en kreeg de gouden appel (zie Parisoordeel).

ARTEMIS (DIANA)

Artemis is de tweelingzus van Apollo, de god van de zon, met wie ze veel optrekt. Ze is de lievelingsdochter van Zeus en zat vaak bij hem op schoot toen ze klein was. Het liefste is Artemis buiten, in de bossen en velden. Ze draagt een korte jurk, zodat er niets in de weg zit als ze gaat jagen. Haar koker met pijlen draagt ze op haar rug. Ze is vaak in gezelschap van de Pleiaden, zeven nimfen, zussen van elkaar, die nu als sterrenbeeld aan de hemel staan. Artemis wil niet trouwen en moet niet veel hebben van mannen (behalve dan toen ze verliefd werd op Orion, maar daar stak Apollo een stokje voor. Daarom is ze ook de godin van jonge, ongetrouwde meisjes. Als Griekse meisjes een jaar of 12 zijn is hun jeugd voorbij en dragen ze hun speelgoed op aan Artemis.Ook zij heeft haar steentje bijgedragen tijdens de Trojaanse oorlog. Wanneer Menelaus terugkwam van zijn reis en

ontdekte dat Afrodite Helena aan Paris geschonken had werd hij woedend.Toen hij ooit de gelukkige bruidegom van Helena werd, bleven er vele andere vrijers teleurgesteld over. Zij beloofden toen plechtig dat zij Menelaus door dik en dun zouden steunen als er ooit om Helena gevochten moest worden. De woedende koning trommelde dus al deze mannen met hun legers op, en onder leiding van zijn broer Agamemnon verzamelde dit gigantische leger zich in Aulis. Agamemnon wil zo snel mogelijk uitvaren naar Troje, maar dit werd verhinderd door een zeer lang aanhoudende windstilte. Agamemnon werd ongeduldig, en raadpleegde de ziener Calchas. Deze zei dat de godin Artemis erg kwaad was op Agamemnon, want hij had tijdens een jachtpartij een aan Artemis gewijde hinde neergeschoten. Als boete eist zij het offer van de dochter van Agamemnon, Iphigeneia. Als dit onschuldige meisje op het altaar staat en Agamemnon diep bedroefd zijn zwaard heft, krijgt Artemis medelijden. Ze verwisselt Iphigeneia bliksemsnel voor een hert, en maakt van de dochter van Agamemnon een priesteres op een ver weg gelegen eiland. Nu kon het leger eindelijk op weg naar Troje, waar het nog veel ellende te wachten stond...

APOLLO



Apollo heeft het knapste uiterlijk van de goden. Hij was de tweelingbroer van Artemis (13)(Diana), met wie hij graag op jacht ging. In de liefde had hij weinig geluk. Zijn lauwer (=laurier) krans draagt hij sinds de droevig afgelopen affaire met de nymf Dafne.Als god van de muziek werd hij vaak afgebeeld met een lier, een populair

instrument in de oudheid. Hij kon er niet goed tegen als zijn kunde in twijfel werd getrokken. Soms is hij vergezeld van de 9 muzen, 9 godinnen, ieder met een speciaal talent. Zo is Euterpe de muze van de muziek, Clio de muze van de geschiedenis en Thalia de muze van het blijspel. In Delphi doodde Apollo de draak Python en stichtte hij een heiligdom. Hier deed het orakel van Delphi, de priesteres de Pythia, haar raadselachtige uitspraken over de toekomst. Bovendien werd er regelmatig een sportfeest gehouden, de Pythische spelen, ter ere van Apollo. Apollo speelde eveneens een rol in het verhaal rond de Trojaanse oorlog. In de 10 jaar oorlog hadden de Grieken Troje geplunderd, alles wouden ze veroveren, dus ook de vrouwen. Agamemnon roofde Chriseïs, Achilles Briseïs. In het 10de jaar van de oorlog kwam de priester van Apollo, Chryses, zijn dochter Chriseïs opeisen. Agamemnon weigerde, waardoor de toorn van Apollo over de Grieken werd uitgeroepen en de pest uitbrak. Ook wou hij ook wel eens met de mooie dochter van Priamus, Cassandra, het bed delen. Cassandra stemden toe in ruil voor een bijzondere gave, nl. dat ze de toekomst kon voorspellen. Apollo schonk haar deze gave maar Cassandra brak echter de belofte, waardoor Apollo een negatieve draai gaf aan haar gave. Alle voorspellingen die zij deed, werden door niemand geloofd.

ACHILLEUS (ACHILLES)



Achilles was de mooiste, dapperste, sterkste Griekse held tijdens de Trojaanse Oorlog. Achilles behoorden niet tot het godenrijk maar hij was de zoon van Peleus en de zeenimf Thetis, wiens huwelijk een goddelijke voorgeschiedenis had. Zowel Zeus als Poseidon waren in voor een relatie met de knappe zeenimf totdat Prometheus, de voedsel brenger, Zeus op de hoogte bracht dat Thetis een zoon zou ter wereld brengen die nog machtiger was als zijn vader. Om deze reden trokken de twee vrijers zich terug en besloten dat Thetis met Peleus moest trouwen. Na de geboorte van

Achilles dompelde zijn moeder hem in de Styx om hem onkwetsbaar te maken. Dit lukte haar, behalve aan zijn hiel, waaraan zij hem tijdens het indompelen had vastgehouden.

NAWOORDDe Trojaanse oorlog duurde 10 jaar. Het Parisoordeel was de aanleiding tot het conflict tussen de Grieken en de Trojanen. De oorlog werd bepaald door een aantal goddelijke krachten, maar zeker ook door de helden met hun listen. Het houten paard is het symbool van de Trojaanse oorlog. Het



verrassingseffect van het paard was zo groot dat de ondergang van de Trojanen nabij was.

De historische waarde van het verhaal wordt sterk in twijfel getrokken door critici. Het houten paard zou een verzinsel zijn geweest om het sensatiegehalte wat op te krikken, maar Troje heeft echt bestaan. Dat bewees Heinrich Schliemann met zijn opmerkelijke vondst van ‘de schat van Priamus’.

Ons onderzoek was een boeiende ervaring. Ook al bestaat de Trojaanse oorlog uit heel wat verzinsels, het zijn misschien net deze feiten die ons het meest interesseerden. Maar we beseffen ook wel dat legende en leugen doorheen de jaren met elkaar vermengd zijn geraakt.

REGISTER1. Hera (Juno): Paris koos voor Aphrodite, en niet voor Hera en

Athene bij de twistappel. Hierdoor wil Hera wraak nemen en Paris straffen. Hera was de beschermster van alle getrouwde vrouwen en zij waakte over de instandhouding van de echtelijke trouw.



2. De zonen van Atreus: Menelaos en Agamemnon, worden daarom de Atriden genoemd.

3. Ithaka: Ithaka is één van de Ionische eilanden. De Ionische eilanden zijn een Griekse eilandengroep en tevens een regio die, ten westen van het Grieks vasteland en voor een klein deel Albanië, in de Ionische Zee ligt, voor de ingang van de Adriatische Zee.

4. Odysseus: Hij was de zoon van Antikleia en Laërtes, koning van het eiland Ithaka aan de westkust van Griekenland. Over zijn jeugd is niet veel geweten.

5. Penelopeia: Penelope de dochter van Icarius(een broer van de Spartaanse koning Tyndareus) en Periboia, was omwille van haar schoonheid een begeerde huwelijkskandidate voor verscheidene prinsen uit Griekenland. Haar vader liet, om te vermijden dat degene die naar haar hand dingden zouden slaags geraken, zijn toekomstige schoonzonen deelnemen aan spelen, waarbij de inzet Penelope's hand was. Daar Odysseus de overwinnaar van deze spelen was, mocht hij zich voortaan haar echtgenoot noemen.

6. Palamedes: Palamedes was een zoon van Nauplius, koning van Euboea, en Clymene. Hij was in de Trojaanse oorlog de wijze raadgever van de Grieken.

7. Peleus : Peleus is de zoon van de koning Aecus van Egina en diens vrouw Endeïs. Peleus moest vluchten van het eiland nadat hij zijn halfbroer Phocus had vermoord, samen met zijn andere broer Telamon. De bewoners van het eiland, de zgn. Myrmidonen, gingen met hem mee, en zo werd Peleus in Thessalië koning van de Myrmidonen.

8. Thetis: De nereïde Thetis werd geliefd door zowel Zeus als Poseidon. Toen een voorspelling werd gemaakt dat zij een zoon zou baren die machtiger dan haar vader was, haastten beide goden zich om haar aan Koning Peleus weg te huwen. Zij verzette zich hiertegen door te veranderen in diverse vormen, maar uiteindelijk ving Peleus haar en trouwde toch met haar. Tijdens de bruiloft werd de beroemde twistappel tussen de gasten gegooid. Het kind dat geboren werd, was Achilles.

9. Kalchas : Kalchas is de ziener die de Grieken raad pleegden wanneer ze in nood waren.

10. Kentauren : De oudste mythe beschouwde hen nog niet als wezens van goddelijke oorsprong, maar als een oud thessalisch bergvolk van reusachtige kracht en bijna dierlijke wildheid, als wezens, die hun ruwe natuur niet kunnen bedwingen. Het waren wezens met het bovenlichaam van een mens en de romp en de benen van een paard. Dit volk woonde in de bergstreek in Thessalië.

11. Kentaur Cheiron : Dit was een goede Kentaur, in tegenstelling tot de andere Kentauren. Hij was de leermeester van onder meer de arts Asklepios en de held Achilles. Het was een goede vriend van Peleus.

12. De Myrmidonen : Dit waren de strijders van Peleus van Phthia die onder het bevel van Achilles optrokken tegen Troje. Peleus was immers een prins van Aigina, waarover koning Aiakos regeerde.



Toen een pestepidemie de bevolking van Aigina had gedecimeerd, vroeg Aiakos aan Zeus om een mierenhoop in mensen te veranderen. Sindsdien sprak men van de Myrmidonen, het ‘Mierenvolk’.

13. Artemis (Diana): Artemis is een godin uit de Griekse mythologie, die overgenomen werd van Artemis van Efeze uit Anatolië. Zij behoorde daarna tot de twaalf goden van het Griekse Pantheon en is daar een dochter van de oppergod Zeus en Leto en tweelingzuster van Apollon. Zij werd voorgesteld als de jachtgodin.

14. Philoketes : Philoketes is de zoon van koning Phoias van Meliboia in Thessalië. Hij maakte deel uit van de Argonauten en was een persoonlijke vriend van Herakles. Na zijn dood ontving hij Herakles’ pijl en boog. Hij bracht 9 miserabele jaren door op het eiland Lemnos.

15. Simoëis : Simoëis is een rivier die door Troje loopt. 16. Skamandros : Skamandros is een mythische rivier in het

noordwesten van Turkije. De rivier mondde uit ten oosten van Troje. 17. Briseïs : Briseïs is een Trojaanse weduwe (van Lyrnessos,

gehuwd met Mines) die Achilles als oorlogsbuit werd ontvoerd. 18. Pallas Athena : Pallas Athena is de godin van de klare, zuivere

hemel. Zij is ook de godin van de wijsheid en van de kunst. Ook is zij de godin van de krijgskunst en de vrede.

19. Nestor: Nestor is de koning van Pylos en de zoon van Neleus en de kleinzoon van Poseidon. Hij neemt deel aan de oorlog van Troje, waar hij de oudste was van de Griekse aanvoerders die zich onderscheidde door zijn wijze raad. Tijdens de oorlog werd hij dus beschouwd als een gerespecteerde raadsman.

20. Heraut : Een heraut is een functionaris die dienst doet als boodschapper.

21. Olympos: De Olympos is de hoogste berg in Griekenland. Het was de berg waar de Olympische goden vertoefden, vrij van ouderdom, ziekte en dood. Zij voedden zich met nectar en ambrozijn. De belangrijkste goden waren Zeus, Hera, Apollo, Artemis, Aphrodite, Athena, Demeter, Hestia, Ares en Hephaistos.

22. Argos: Argos is een stad in Griekenland, kortbij Nafplion. Tydeus was de koning van Argos.

23. Ares (Mars): Hij werd voorgesteld als krijger met helm, speer en schild. De Romeinen gaven zijn naam aan de volgens de antieke telling eerste maand van het jaar waarop de nieuwe veldtochten een aanvang namen: maart.

24. Diomedes : Hij was de zoon van Tydeus van Argos, deelnemer aan de veldtocht van de Epigonen tegen Thebe. Hij was een zeer belangrijk strijder bij Troje.

25. Hades : Hij was de zoon van Kronos en Rhea, broer van Zeus, god van de onderwereld die naar hem werd genoemd. Hij was getrouwd met Persephone.

26. Hebe: Zij was de dochter van Zeus en Hera, schenkster van de goden, vrouw van Herakles en godin van de jeugd.



27. Phthia: Phthia was een stad en streek ten zuiden van Thessalië.

28. Okeanos : Titan, zoon van Ouranos en Gaia, met Tethys vader van Oceaniden en riviergoden. Het is ook de rivier die de wereld omgaf.

29. Hermes (Mercurius): Hij wordt voorgesteld als herder met een ram of lam op zijn schouder of als boodschapper met gevleugelde hoed en sandalen, de staf met twee slangen in zijn hand, soms met het hoofd van Aiolos, de heerser van de winden, onder zijn voeten. Een ekster duidt op de diefachtigheid, een palet met penselen duidt op de beschermer van de kunsten. Een haan staat symbool voor oplettendheid, een geldbuidel wijst op het handelsaspect.

30. Lykomedes : koning van Skyros onder wiens dochters Achilles zich verborg voor de Trojaanse oorlog. Hij is de vader van Deidameia, grootvader van Neoptolemos en moordenaar van Theseus van Athene.

31. Epeios : hij was de bouwer van het Trojaanse paard.32. Kasandra : Zij is de dochter van Priamos van Troje en Hekabe.

Kasandra had haar zienersgaven gekregen van Apollo, die op haar verliefd was. De god wijdde haar in in de zienerskunst op voorwaarde dat zij zich later aan hem zou geven, maar toen het onderricht erop zat, kwam Kassandra op haar belofte terug. Apollo strafte haar met de doem nooit geloofd te worden. Daarom hechtte niemand belang aan haar profetieën, hoe juist die ook waren. Later was zij een oorlogsbruid van Agamemnon, met hem vermoord in Mycene.

BRONVERMELDINGBOEKEN

ClAES J., Griekse mythen en sagen – Schatkamer van kunst en taal, Davidsfonds N.V., Leuven, 2005.

LECHNER, A., Ilias – Strijd om Troje, Unieboek, Bussum, 1974 RAMONDT, S., Mythen en Sagen van de Griekse wereld,

Fibula/Unieboek B.V., Houten, 1997.



SCHWAB, G./ DAMSTÉ, O., Verhalen uit de Griekse en Romeinse mythologie, Het Spectrum B.V., Utrecht, 2000.

S.N., Griekse en Romeinse mythen en sagen, Verba B.V., Hoevelaken, 2000.

WEBSITES

1. VAN ZWOL, A., Griekse en Romeinse goden;Romeinse goden, 09/04/09, http://www.outoftheblue.nl/goden/goden.html#De site is zeer betrouwbaar, de gegevens kloppen. Ook de lay-out van de site was goed opgebouwd, zeer duidelijk en overzichtelijk.2. S.N., Het ontstaan van Rome: de legende, 10/04/09http://users.telenet.be/history/Klassieke%20oudheid/romeinlegende.htmDe site is betrouwbaar. Duidelijke uitleg over het ontstaan van Rome, duidelijk onderscheid tussen mythen en werkelijkheid.3. S.N., Bevolkingsgroepen, goden, 10/04/09 http://www.klassiekevertalingen.nl/volk/goden.htmBetrouwbare, overzichtelijke site. Ook duidelijke bronvermelding onderaan de site. 4. S.N., Romeinen, goden, 11/04/09http://www.geschiedenisvoorkinderen.nl/Romeinengoden.htmDuidelijk, overzichtelijk,betrouwbaar. 5. S.N., Pantheon, geschiedenis van het Pantheon, functie, 11/04/09http://www.bimsem.net/latijnict/2de%20jaar%2020022003/pantheon.htmDuidelijke vermelding van waar de informatie komt, dus blijkt wel dat deze site betrouwbaar is en de juiste informatie weergeeft. 6. S.N., Griekse en Romeinse goden, goden, 11/04/09 http://www.erlijn.nl/godensite/Betrouwbaarheid gecheckt, informatie klopt. Wel minder in detailgaande informatie.7. HEIRMAN, J., mythen, goden, stamboom, 11/04/09 http://home.scarlet.be/be029327/stamboom.htmBetrouwbare site, de stamboom klopt. Wel meer gericht op kinderen dus ook minder informatie die echt in detail is weergegeven.8. S.N., Turkije, 6/05/09 http://www.turkijeplaza.nl/images/kaartjes/kaart_troje.gif9. S.N., Griekse & Romeinse goden, goden, 6/05/09 http://www.outoftheblue.nl/goden/goden.html#10. S.N., Klassieke oudheid, Romeinen, legende, 24/04/09http://users.telenet.be/history/Klassieke%20oudheid/romeinlegende.htm11. S.N., Klassieke vertalingen, goden, 24/04/09http://www.klassiekevertalingen.nl/volk/goden.htm12. S.N., Geschiedenis voor kinderen, Romeinen, goden, 24/04/09http://www.geschiedenisvoorkinderen.nl/Romeinengoden.htm13. S.N., Latijn, pantheon, 24/04/09http://www.bimsem.net/latijnict/2de%20jaar%2020022003/pantheon.htm14. S.N., Godensite, goden, 24/04/09http://www.erlijn.nl/godensite/15. S.N., stamboom, goden, 24/04/09


http://www.erlijn.nl/godensite/

http://www.bimsem.net/latijnict/2de%20jaar%2020022003/pantheon.htm

http://www.geschiedenisvoorkinderen.nl/Romeinengoden.htm

http://www.klassiekevertalingen.nl/volk/goden.htm

http://users.telenet.be/history/Klassieke%20oudheid/romeinlegende.htm

http://www.outoftheblue.nl/goden/goden.html#

http://www.turkijeplaza.nl/images/kaartjes/kaart_troje.gif

http://home.scarlet.be/be029327/stamboom.htm

http://www.erlijn.nl/godensite/

http://www.bimsem.net/latijnict/2de%20jaar%2020022003/pantheon.htm

http://www.geschiedenisvoorkinderen.nl/Romeinengoden.htm

http://www.klassiekevertalingen.nl/volk/goden.htm

http://users.telenet.be/history/Klassieke%20oudheid/romeinlegende.htm

http://www.outoftheblue.nl/goden/goden.html#


http://home.scarlet.be/be029327/stamboom.htm16. Daantje1245, werkstuk Grieks, de Trojaanse oorlog fictie of werkelijkheid, 6 november 2008, http://www.scholieren.com/werkstukken/30306Deze site is normaal gezien onbetrouwbaar, iedereen kan er namelijk een werkstuk indienen zonder dat de inhoud juist is. Maar deze auteur heeft wel zijn bronnen vermeld en gecontroleerd wat toch een meerwaarde betekent voor de inhoud. Hij is neutraal in zijn werkje.17. Team thinkquest, Griekse mythologie, Ilias: het begin van de Trojaanse oorlog, 6 november 2008, http://proto5.thinkquest.nl/~lle0153/ilias.htmlDe webmaster van deze site werkt samen met specialisten in Grieks en Latijn. De bronnen die ze gebruikt hebben staan weergegeven en hun doel is zo correct mogelijk de informatie weer te geven. Deze bron is daarom erg nuttig en van goede kwaliteit.18. Funkyfish, Mythen en sagen, de Trojaanse oorlog: aanleiding tot de Trojaanse oorlog, 6 november 2008, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/3040-mythen-en-sagen-de-trojaanse-oorlog.htmlAan deze site kan iedereen meewerken. Dit wil zeggen dat er heel wat informatie te vinden is die vaak niet klopt. De informatie die ik nodig had was wel van goede kwaliteit want ik heb het gecontroleerd op andere sites19. Trojaanse oorlog, het Parisoordeel, 6 november 2008, http://www.kunstbus.nl/cultuur/trojaanse-oorlog.html(enkel afbeeldingen)20. Trojaanse oorlog, samenvatting, 10 april 2009, http://nl.wikipedia.org/wiki/Trojaanse_oorlogWikipedia is een onbetrouwbare bron, maar de informatie over de Trojaanse oorlog is in het algemeen wel juist. 21. SN., Troje actueel, fouten in de film “Troy”, 29/04/09http://www.boreme.com/boreme/funny-2004/i_troy_airplane-p1.php22. SN., Troje actueel, de film “Troy”, 29/04/04 http://troymovie.warnerbros.com/23. JAAP, Latijn en Grieks, 08-04-2009, http://www.latijnengrieks.comKritische bespreking: de maker en de beheerder van deze site is Jaap. De site is betrouwbaar, maar enkel bedoeld als naslagwerk en dus niet om rechtstreeks te gebruiken. De site is niet politiek gekleurd en is enkel bedoeld om leerlingen en leerkrachten te helpen met de klassieke talen. 24. S.N., The Latin Library, 08-04-2009, http://www.thelatinlibrary.comKritische bespreking: onbekende auteur en beheerder. Het is een Engelstalige en zeer betrouwbare site. De site bevat vele Latijnse teksten van een zeer groot gamma auteurs. Het biedt geen vertalingen. Het is geen politiek gekleurde site. 25. S.N., Troje actueel, fouten in de film “Troy”, 29/04/09 http://www.boreme.com/boreme/funny-2004/i_troy_airplane-p1.phpDe site is minder betrouwbaar omdat iedereen er informatie kan opplaatsen. Maar de gegeven informatie klopt en wordt vermeld op meerdere sites.


http://www.thelatinlibrary.com/

http://www.latijnengrieks.com/

http://troymovie.warnerbros.com/

http://www.boreme.com/boreme/funny-2004/i_troy_airplane-p1.php

http://nl.wikipedia.org/wiki/Trojaanse_oorlog

http://www.kunstbus.nl/cultuur/trojaanse-oorlog.html

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/3040-mythen-en-sagen-de-trojaanse-oorlog.html

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/3040-mythen-en-sagen-de-trojaanse-oorlog.html

http://proto5.thinkquest.nl/~lle0153/ilias.html

http://www.scholieren.com/werkstukken/30306

http://home.scarlet.be/be029327/stamboom.htm


26. SN., Troje actueel, de film “Troy”, 29/04/04 http://troymovie.warnerbros.com/De site is betrouwbaar en is door het productiehuis zelf opgericht.

ANDERE

Regisseur, Troy, productiehuis, plaats, jaar of datum Cursus Latijn 5de jaar


Documents

OC opmaak2003