Ochrona peceta i rybek Tylko 1 użytkownik peceta na 10 wykorzystuje zasilacze awaryjne. Tymczasem nawet niedrogi UPS chroni zarówno przed utratą danych w wypadku zaniku prądu, jak i spaleniem sprzętu podczas burzy. Ponadto UPS ma też wiele nietypowych zastosowań. Robert Dutkiewicz

* »ik i

gdy pracujemy na komputerze, może nas kosztować sporo ner­

wów, zwłaszcza gdy nie zapisaliśmy ak­tualnej pracy. To jednak nic w porówna­niu z nagłym skokiem napięcia w sieci elektrycznej, gdyż ten oznacza niemal pewne straty w naszym sprzęcie. Takie problemy rozwiąże UPS. Zasilacz bez-przerwowy umożliwia pracę po utracie zasilania, a ponadto chroni nasz kompu­ter przed przykrymi niespodziankami w

ciekawe, może chronić nie tylko peceta, ale też telewizor, system alarmowy czy... osprzęt w akwarium niezbędny do za­pewnienia życia rybkom. Ważna infor­macja: na zasilacz awaryjny stać prak­tycznie każdego, gdyż dobry model można kupić już za około 300 zl.

Również do zasilaczy awaryjnych od­nosi się powiedzenie: „Stary, ale jary". Model Eaton Powerware PW5115 750i, który w naszym laboratorium przetesto­

waliśmy juz wieie lai lemu, w aktualnym rankingu wciąż zajmuje bardzo dobre, czwarte miejsce. To dowodzi, że nie ma­my do czynienia z segmentem rynku, która rozwija się w tak ogromnym tem­pie, jak na przykład procesory czy karty graficzne, w przypadku których wystar­czy pół roku aby sprzęt był przestarzały. I 5 tu jednak zdarzają się rewolucyjne zmia- * ny - patrz ramka o zastosowaniu super kondensatora zamiast tradycyjnego aku- <S mulatora. °

APC Back-UPS BR800I

To bardzo dobrze wyposażony UPS, o do­brych parametrach podtrzymania napięcia, ze sprawnie działa­jącym układem AVR. Możliwa jest dość łatwa regula­cja progów przełą­czania na pracę ba­teryjną. Urządzenie charakteryzuje się najwyższą wartoś­cią mocy czynnej -540 W.

9 Easy Touch ET 124B UPS 600

Niska cena to nie jedyna zaleta tego sprzętu. Nieduże rozmiary, przyzwoity czas podtrzyma­nia w trakcie pracy bez prądu z sieci oraz cał­kiem dobre wyposażenie sprawiają, że także pod względem funk­cjonalności model znalazł się dość wy­soko w rankingu. Mały minus za syg­nalizację o przecią­żeniu - pojawia się dopiero podczas pracy z baterii.

Fideltronik UPS Lupus 700

Zapewnia najdłuższy czas podtrzymania. To prawdziwy długodystansowiec - podczas normalnej pracy podtrzymywał napięcie o 15 minut dłużej niż najlepsze UPS-y konku­rencji. Ponadto w bardzo dobrej cenie, jak na swoje możliwo­ści. Niestety, mocniej dociążo­ny nie ma już tak rewelacyjnych osiągnięć.

NA PŁYCIE Pełną tabelę testową znajdziesz, wpisując kod: UPS

CHIP 2008-09-01

T O P O L O G I A

Sposób działania zasilacza

Topologia to dział matematyki zajmują­cy się badaniem położenia, natomiast w wypadku zasilaczy UPS określa ona sposób działania urządzenia. Najlepsze, czyli także najdroższe, modele wykona­ne są w topologii online (ponieważ prze­znaczone są one na rynek korporacyjny, nie uwzględniliśmy ich w teście). Urzą­dzenie podłączone do takiego zasilacza jest odseparowane od sieci zasilającej. Prąd na wejściu jest przez układ trans­formatorowy zamieniany na prąd stały, a następnie przez układ falownika po­nownie zamieniany na przemienny. Dzięki temu UPS w pełni kontroluje pa­rametry napięcia dostarczanego na pod­łączony sprzęt. W momencie zaniku na­pięcia na wejściu układ przechodzi na pracę bateryjną.

Układ offline (Eaton Powerware 3105 on Libert PSPXT 700VA)

po prostu napięcie na wejściu dostarcza na podłączone urządzenie i poprzez układ prostownika doładowuje akumu­lator. W momencie zaniku napięcia lub jego wzrostu przełącznik wykrywa ten fakt i przestawia zasilacz w ciągu 2-6 milisekund na pracę akumulatorową.

Większość przetestowanych urzą­dzeń to zasilacze line-interactive. Ta to­pologia to w zasadzie wzbogacona wer­sja offline. Urządzenia zawierają układ filtrów i stabilizację napięcia oraz spra­wują większą kontrolę nad parametrami przebiegu wejściowego.

P R A W I E S 1 N U S 0 I D A

Sprzęt nie lubi niektórych UPS-ów

Podczas pracy sieciowej na wyjściu w każdym przypadku otrzymujemy czy­sty sygnał sinusoidalny, czyli ten, który mamy w gniazdku po przejściu przez filtr. Natomiast większość testowanych zasilaczy na wyjściu - przy pracy z aku­mulatora - ma sygnał ąuasi-sinusoidalny. Czyli nie jest to idealna sinusoida, jak w gniazdku elektrycznym, a jedynie jej „schodkowe" przybliżenie. Na szczęście

większość sprzętu komputerowego nic sobie /. tego nie robi i pracuje normalnie. Ale zdarzają się wyjątki, np. kasy fiskalne lub zasilacze z aktywnym PFC (korekcją współczynnika mocy) mogą nie zechcieć współpracować z prawie sinusoida. War­to więc upewnić się, czy sprzęt, który chcemy chronić, nie jest na to „wrażliwy". Czystym sygnałem na wyjściu może po­szczycić się sześć urządzeń w teście, m.in. notowany na czwartym miejscu Eaton Powerware PW5115 750i.

Co ważne, moc znamionowa podawa­na przez producentów jest mocą pozorną mierzoną w woltoamperach (VA), a nie w watach (W), do czego jesteśmy przy­zwyczajeni. Chcąc sprawdzić, jaki zasi-

300 W, musimy zapoznać się z jego dany-

nie wartością mocy pozornej.

W Y N I K I T E S T U

Pomiary laboratoryjne

Czas podtrzymania pracy komputera po zaniku napięcia mierzyliśmy po wstęp­nym rozładowaniu i naładowaniu aku­mulatora. Na testowym komputerze uruchomiony został program, który sy­muluje normalną pracę. Mierzyliśmy czas aż do momentu, gdy akumulator zasilacza całkowicie się wyczerpał i przestał dostarczać prąd do komputera. Oczywiście w domu zalecamy wcze­śniejsze zamknięcie systemu. Pierwsza trójka w tej kategorii to dwa modele fir­my Fideltronik - Lupus 700 i Ares 700 -oraz Eaton Powerware PW5115 750i.

W całym teście zwyciężył jednak za­silacz APC Back-UPS BR800I. Oprócz długiego czasu podtrzymywania wyróż­nia go przemyślana budowa i bogate wy­posażenie. Pozwala on regulować para­metry wejściowe napięcia nawet z pozio­mu panelu - można na przykład ręcznie wybrać próg napięcia, który spowoduje przejście na pracę bateryjną.

Ważnym parametrem określającym jakość sprzętu jest także jego zachowa­nie podczas pracy z akumulatora. Prze­de wszystkim liczy się, czy następuje automatyczna regulacja napięcia - wszak akumulator powoli rozładowuje się, a więc napięcie spada. Większość ~>

CHIP 2008-09-01

Superkondensator zamiast akumulatora O zastosowanie w UPS-ach najnowszej technologii wykorzystującej superkondensator pokusiła się nasza rodzima firma Ever. Super­kondensator wyróżnia się tym, że ma niesamowicie dużą pojem­ność wynoszącą około - uwaga - 167 faradów! Aby znany z lekcji fizyki kondensator powietrzny mógt osiągnąć taką olbrzymią po­jemność, musiałby mieć okładziny wielkości połowy powierzchni naszego kraju!

Superkondensator to rodzaj kondensatora elektrolitycznego z wbudowaną elektroniczną kontrolą napięcia i temperatury. Zasto­sowanie tego elementu zamiast akumulatora daje naprawdę duże możliwości, przede wszystkim skraca czas ładowania z kilku godzin do... trzech minut. Żelowy akumulator wytrzyma od 400 do 600 cykli ładowania i rozładowania, natomiast w przypadku superkon-densatora będzie to milion - co w praktyce oznacza niezniszczal-ność. Dużo szerszy jest też zakres temperaturowy, w którym działa zasilacz wykorzystujący superkondensator (od -40°C do +60°C), choć w warunkach domowych nie ma to zbyt wielkiego znaczenia.

Pierwszą i bardzo poważną wadą urządzenia jest wysoki pobór prądu w pierwszej fazie ładowania. Powoduje to, że UPS wymaga specjal­nych rozwiązań, aby nie doszło do przeciążenia sieci energetycznej.

Wszystkie nowości mają jednak wadę - wysoką cenę. Dlatego Ever oferuje swoje rozwiązanie m.in. wojsku. Osobom prywatnym na rewolucję przyjdzie jeszcze trochę poczekać.

I \iJJ~-i Dzięki superkondetisatoi owi urządzenie

ładuje się zaledwie w trzy minuty!

I Nazwa urządzenia

I Cena

I Dostawca

I Gwarancja

I Moc w y j ś c i o w a [ V A / W ]

I Topologia

I M o ż l i w o ś c i

I Opłacalność

APC Back-UPS BR800I Fideltronik UPS tupus 700 APC Back-UPS RS 500VA

i>. Pełną tabelę 25 • - © lzasilaczy awaryjnych

/ U P S znajdziesz na

Dane techniczne

I Kształt napięcia wyjściowego

I Czas przełączania

I Gniazda z pełnym/tylko antyprzepięciowym zabezpieczeniem

I Typ gniazd wyjściowych

I Typ złącza do komunikacji z komputerem

I Liczba zabezpieczonych złączy RJ-11/RJ45

I Dołączone oprogramowanie

I Wyniki testów

I Czas podtrzymania (obciążenie) -160W

I Czas podtrzymania - obciążenie 70% mocy nominalnej

I Czas podtrzymania - pełne obciążenie mocą nominalną

I Czas pracy UPS-a przy obciążeniu 120% wartości nominalnej

I Czas pracy UPS-a przy obciążeniu 150% wartości nominalnej

I Oceny składowe (możliwości)

I Budowa i wyposażenie

I Funkcjonalność

I Jakość i wydajność

Eaton Powerware PW511

750i

520 zł

www4j0werware.com

24 mieś.

750/500

line interactive

(80 i ł

www.fideltronik.com.pl

24 mieś.

700/420

line-interactive

www.apc.pl www.apc.pl

Minie-.'•1 lines

liiieinteMdre' »ne-interactive

••••• loojnnnnn *••••• 98CDUL ] 97 DnnBl^nnnni^nnnnB oiinnn

quasi snnr.eii.ilnv

komputerowe

PowerChute Personal Edttian

quasi stausokfeis

komputerowe

P.i,veiManager 3,1

IJUsi -imisoiil.ilny

komputerowe

PowerChute Personal Edition 2

komputerowe

Ocena celująca ( 1 0 0 - 9 0 )

Ocena dostateczna ( 5 9 - 4 5 ) Ocena bardzo dobra ( 8 9 - 7 5 )

1 Ocena mierna (44-20)

Ocena dobra ( 7 4 - 6 0 )

Ocena niedostateczna (19-0)

Najlepszy wynik

Najgorszy wynik

CHIP 2008-09-01

zasilaczy sprawowała się bardzo dobrze pod tym względem, a napięcie na wyj­ściu oscylowało do samego końca wokół 220 V. Kłopoty z utrzymaniem odpo­wiedniego napięcia miał tylko Fideltro-nik Lupus 500.

D O D A T K O W E F U N K C J E

Włączanie peceta bez prądu

Wszystkie testowane zasilacze umożli­wiają tzw. zimny start. Gdy chcemy uru­chomić komputer, brak prądu nie jest wtedy żadnym problemem. Zasilacz awaryjny (oczywiście pod warunkiem, że akumulatory są naładowane) " ^

APC Back-UPS CS 650VA Bi

340 zt

www.apc.pl

24 mieś.

650/400

line-rnteractive

• •••• 92 C ••••• 64 D

Ikin Regulator Pro Gold F6C525y220V

340 zł

www.belkin.com

24 mieś.

525/315

line-interactive

1 ~"

APCSmart-UPSSC620VA

620 zł

www.apc.pl

24 mieś.

620/390

line-interactive

i n ^innnnn * JE LU' ] • • • -51

1 r

i

guasi-sinusoidalny

•mg i quasi-sinusoidalny

4 ms

gnasi-sinusoidalny

2 ms

3/1 1,1 3/1

komputerowe

USB

1/0

PowerCInite Personal Edition 2

komputerowe

szeregowe

2/0

komputerowe

szeregowe

1/0

BELK IN BULLD0G Plus 3.2.19 PowerChute Biznes Edition 70.4

1284 s 1034 s 2212 s

165 s 429 s 594 s

109 s 213 s

5s 6s

l t §§ gaf

CHIP 2008-09-01

daje nam tę możliwość. Naturalnie tyl­ko na określony czas. Układ AYR (Automatic Yoltage Regula­tor) w zasilaczach bezprzerwowych kon­troluje napięcie na wejściu. W przypad­ku wykrycia spadku napięcia w sieci elektrycznej podnosi je aa wyjściu, a od­powiednio obniża przy zbyt wysokim.

czy się zasilanie bateryjne. Większość testowanych modeli ma taki układ, wy­jątkami sa APC CyberFort BE700-CP, Eaton Powerware 3103 500i i Emerson I.ibert PSPXT700VA.

Dobrze funkcjonujące powiadamia-

Nietypowe rozwiązania Wyświetlacz w zasilaczach Lupus firmy Fi-deltronik zapewnia przejrzystą komunikację z użytkownikiem. Komunikaty o błędach czy przeciążeniu podawane są w czytelnej for­mie graficznej. Urządzenie APC CyberFort 700 ma kształt listwy przepięciowej, co umożliwia zamocowanie go na ścianie za pomocą kołków. Z kolei zasilacz Belkina ku­si nie tylko nietypowym wyglądem, ale tak­że wygodą podłączenia sprzętu. Złącza zo­stały umieszczone na górnej pokrywie.

WMUMiWA Zasilacz firmy APC można bez problemu przymocować do ściany.

nie o przeciążeniu również jest ważnym padku zaniku prądu. Dlatego jasny ko- akumulatora. W wielu przypadkach czas elementem układu zasilania. Im więcej munikat o kłopotach z zasilaniem po- pracy UPS-a przy przeciążeniu jest eks-urządzeń podłączonych jest do UPS-a, zwoli nam szybko zdecydować, które tremalnie krótki. Jedynie Fideltronik tym krótszy będzie czas ich pracy w wy- urządzenia wyłączyć, by nie obciążały UPS Lupus 500 wytrzymał przeciążony

Easy touch ET 134BU UPS

800

! Libert PSA 650VA Easy touch ET 124B UPS 600 Lestar UPS MD-6 Nazwa urządzenia

190 zl

nww.pronox.pl

200 Zl

www.lestar.pl

Cena

Dostawca

Gwarancja

Moc wyjściowa 1VA/WI

Topologia

Możliwości

Opłacalność

iKww.iebert.com www.pronox.pl

24 mieś

800/480 500/360 625/375 line-interactive

550/390

.lne-lnteractive llne-interactwe ine-mteractiw

• • • • • M O D D D D BSDDUGD sscnnnn <* • • • • • 62 • • • • • 100 a n n a n «••••• -

A . Pełną tabelę 25 © Jzasilaczy awaryjnych

J UPS znajdziesz na płycie

quasi sńusojdam niiasi-sinusorrlalm quaa-sin« okutny

I Dane techniczne

I Kształt napięcia wyjściowego

I Czas przełączania

I Gniazda z pełnym/tylko antyprzepięciowynt zabezpieczeniem

I Typ gniazd wyjściowych

I Typ złącza do komunikacji z komputerem

I Liczba zabezpieczonych złączy RJ-11/RJ45

I Dołączone oprogramowanie

I Wyniki testói

I Czas podtrzymania (obciążenie) - 1 6 0 W

I Czas podtrzymania - obciążenie 7 0 % mocy nominalnej

I Czas podtrzymania - pełne obciążenie mocą nominalną

I Czas pracy UPS-a przy obciążeniu 1 2 0 % wartości nominalnej

I Czas pracy UPS-a przy obciążeniu 1 5 0 % wartości nominalnej

I Oceny składowe (możliwości)

I Budowa i wyposażenie

I Funkcjonalność

I Jakość i wydajność

komputerowe

szeregowe i USB

MnltiLink Viewer 3.6.003

komputerowe komputerowe komputerowe i schuko z betom

Ocena celująca ( 1 0 0 - 9 0 )

Ocena dostateczna ( 5 9 - 4 5 )

I l Ocena bardzo tlobfa ( 8 9 - 7 5 )

• Ocena mierna (44-20)

Ocena dobra ( 7 4 - 6 0 )

• Ocena niedostateczna ( 1 9 - 0 )

Najlepszy wynik

Najgorszy wynik

CHIP 2008-09-01

około pięciu minut, wcześniej wyraźnie sygnalizując przeciążenie. W reszcie urządzeń ten czas wahał się od zera do dwóch minut, a więc był bardzo krótki. Sześć urządzeń nie informuje nas, nie­stety, o przeciążeniu. Są to: Mustek, Ac­tion, Ever 500, Emerson 700 oraz dwa modele Fideltronik Ares. A dwa modele Easy Touch sygnalizują ten fakt dopiero podczas pracy bateryjnej.

Ważnym wyposażeniem UPS-a mo­gą stać się dodatkowe gniazda bez ochrony bateryjnej, a jedynie z ochroną przepięciową i filtrem. Do nich podłą­czymy sprzęt wymagający większej mo­cy, np. drukarkę laserową. Wprawdzie nie zadziała ona podczas przerwy w do­stawie prądu, ale będzie chroniona przed wahnięciami zasilania. ~>

12 13 EatonPowervvare5U07O0i Ever ECO Pro 700 CDS

USB

310 zł

www.powerware.com

24 mieś.

700/420

line-interactive

420 zł

www.evereom.pl

26021

www.lestar.pl

700/420

line-interactive inc-interactive

!!•••• ssaannn ssonnan 82 • • • • • 59DDDBB 42DDDDI 67

tlll.KI-.IMJMl.lIliJ quasi-smusoidalny

komputerowe schuko z bolcem komputerowe

LanSafe 5.1.0.2 PowerSoft Plus 4.2 UPSilon 2000 3.3

CHIP 2008-09-01

C H I P PRZED ZAKUPEM Ponad polowa testowanych zasi oferuje taka możliwość.

Najlepszy zakup to rzecz jasna zwycięzca rankignu - APC Back-UPS BR800I. War­to przyjrzeć się także modelom Fidelektronik UPS Lupus 700 oraz APC Back-UPS RS500VA, które znajdują się w ścisłej czołówce. Naszym zdaniem wyrzucaniem pieniędzy jest zakup On/aldi 700 Sinus. Nie warto kupować także urządzenia Active Power 600 firmy Action, gdyż ten UPS zajął ostatnie miejsce w zestawieniu.

Czas pracy bez prądu Im dłużej możemy praco­wać bez prądu z sieci elektrycznej, tym oczywi­ście lepiej.

Moc Najczęściej już na podstawie

nazwy urządzenia zorientu­

jemy się, jaka jest maksymal­

na moc pozorna pobierana

przez sprzęt, który możemy

chronić. Lepiej jednak spraw­

dzić moc czynną wyrażoną

w watach. Nawet spory za­

pas mocy nie zaszkodzi.

Ochrana przepięciowa Jeśli mamy sprzęt z więk­

szym zapotrzebowaniem na

moc, np. drukarkę laserową,

warto kupić UPS z dodatko­

wymi gniazdami objętymi

tylko ochroną przepięciową.

Umożliwi to jego dodatkowe

zabezpieczenie.

Gniazda Jedne urządzenia mają złą­

cza komputerowe, a inne

także zwykłe z bolcem.

Wcześniej więc sprawdźmy,

jakie będą nam potrzebne.

Niektórzy producenci oferu­

ją te same modele z różnymi

wyjściami, można je dobrać

według potrzeb.

Dzięki nawigatorowi dowiecie się, które zasilacze awa­ryjne UPS opłaca się kupić, a których lepiej unikać.

Strata pieniędzy Q Umiarkowana korzyść

^m Korzystny zakup

APC BACK-UPS BR800I

Cena: 610 zl FIDELTRONIK UPS

LUPUS 700 Cena: 380 zl

APC BACK-UPS RS 500VA

Cena: 410 zl

EASY TOUCH ET 1 2 4 B U P S 6 0 0

Cena: 190 zl

ACTION ACTIVE POWER 600

Cena: 150 zl

!VALDI 700 SINUS Cena: 350 zl

50 60

Opłacalność

90 100

IJim.miJ^.llM Płyta główna AMD Płyta główna Intel Monitor Pamięć RAM Karta graficzna

HDD Napęd optyczny

Mysz i klawiatura

System operacyjny

Asus M3A32-MVP Deluxe

Gigabyte GA-X48T-DQ6

Beng FP92W

2xlGBGoodRAMPR0PC7200DDR2

Nvidia GeForce 6800 GT 256MB

WDRaptor36,7GB

Lite-On DVDRW SH-16A7S

Logitech Black Pro 2400 Cordless Desktop Microsoft Windows XP Professional + SP2

Procedura testowa Funkcjonalność

Budowa i wyposażenie - ocenialiśmy układ stabilizacji napięcia,

wymiary i wagę urządzenia, pojemność akumulatorów, złącza, pa­

rametry wejścia i wyjścia oraz dokumentację. Zwracaliśmy uwagę

na czas gwarancji oraz przydzielaliśmy punkty za ubezpieczenie

podłączonego sprzętu na wypadek nieprawidłowej pracy UPS-a.

Funkcjonalność - sprawdzaliśmy możliwość kontrolowania

parametrów pracy urządzenia, rodzaj komunikatów alarmo­

wych oraz możliwość sterowania warunkami pracy UPS-a

zarówno z poziomu panelu urządzenia, jak i aplikacji. Ocenia­

liśmy także ergonomię.

Jakość i wydajność - mierzyliśmy czas podtrzymania bateryj­

nego, stabilizację napięcia, zakres AVR (progi przełączeń z pracy

sieciowej na akumulatorową i na odwrót), maksymalną moc wyjściową. Sprawdziliśmy, jak

zachowuje się sprzęt podczas pracy z przeciążeniem, oraz zmierzyliśmy pobór mocy.

Budowa i wyposażenie

Jakość i wydajność

P R O G R A M Y S T E R U J Ą C E

Wygodna obsługa

Tylko Fideltronik UPS Lupus 500 i Ac­tion Active Power 600 nie mają oprogra­mowania do zarządzania UPS-em z po­ziomu komputera. Zainstalowanie do­datkowego oprogramowania wiąże się z uzyskaniem nowych możliwości stero­wania. Większość dołączonych aplikacji kontroluje parametry pracy zasilacza, stan napięcia, pobór prądu czy poziom naładowania akumulatorów.

Zanik zasilania, przeciążenie, awaria akumulatorów, a nawet przegrzanie UPS-a - o takich właśnie zdarzeniach zostaniemy poinformowani specjalnym komunikatem na ekranie. Gdy nie bę­dzie nas przy komputerze i nastąpi awa­ria -'

ce mogą auto

przez nas czasie, zamknąć systei nie oprogramowanie dostarczone z zasi­laczem firmy Belkin nie oferuje takiej funkcjonalności.

N I E T Y P O W E Z A S T O S O W A N I A

Rybki pod prądem

Zasilacze awaryjne można, jak się okazuje, wykorzystać także w nietypowy sposób, np. podłączając do nich aparaturę akwa­rium. Filtr do wody, sprzęt natleniający, grzałka - to urządzenia, które podobnie jak pecety, przestają działać w wypadku zaniku prądu. A jeśli ten ostatni potrwa nieco dłużej, dla egzotycznych rybek mo­że skończyć się to fatalnie. Nic więc dziw­nego, że akwaryści dołączyli do grona osób kupujących zasilacze awaryjne.

UPS można też podłączyć do układu zasilającego automatyczne otwieranie bramy wjazdowej - wszak braki prądu często występują podczas burzy. Skoro mamy już automat, który otwiera bramę, to właśnie po to, by w taka deszczową po­godę nie musieć wychodzić z samochodu. Zasilacz może też wydłużyć pracę syste­mu alarmowego czy chłodziarki do wina. Nietypowych zastosowań UPS-Ów ciągle

CHIP 2008-09-01