Odnawialne i alternatywne źródła energii

w Małopolsce zbiór „dobrych praktyk”

cz. II

Kraków, listopad 2007

WSTĘP 3

Polityka ekologiczna województwa – odnawialne źródła energii 4

Instytucje i programy wspomagające rozwój odnawialnych

i alternatywnych źródeł energii 5

Mała elektrownia wodna w Myślenicach 6-7

System solarny w Klasztorze Cystersów w Szczyrzycu 8-9

Kolektory słoneczne w Łętowni 10-11

Biomasa z Niepołomic 12-13

Mała elektrownia wodna przy stopniu Kościuszko na Wiśle 14-15

Mała elektrownia wodna przy stopniu Łączany na Wiśle 16-17

Spalanie biomasy w Korzennej 18-19

Pompa ciepła w Trzebini 20-21

Małe elektrownie wodne w Podczerwonem i Koniówce 22-23

Andrychowskie kotły na biomasę 24-25

System kolektorów słonecznych w Sułkowicach 26-27

Odzysk ciepła w Dąbrowie Tarnowskiej 28-29

Pompy ciepła w Oświęcimiu 30-31

Kolektory słoneczne w Płazie 32-33

Słoneczni Salwatorianie w Trzebini 34-35

Basen geotermalny na Polanie Szymoszkowej w Zakopanem 36-37

Kotły fluidalne w elektrowni Siersza 38-39

Tynieckie pompy ciepła 40-41

Mała elektrownia wodna w Smolicach 42-43

Park Kulturowy Młynów Wodnych na Prądniku 44-45

SPIS TREŚCI

2

ISBN: 978-83-920726-7-6

Wstęp

Jednym z celów strategicznych rozwoju regionu jest zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie pali-wowo-energetycznym regionu. Realiza-cja tego celu przyczyni się do oszczę-dzania zasobów surowców energetycz-nych oraz redukcji emisji zanieczysz-czeń, zwłaszcza w kontekście obserwo-wanego ostatnio intensywnego rozwoju gospodarki.

Wykorzystanie odnawialnych źródeł ener-gii zamiast paliw kopalnych jest najbar-dziej efektywną metodą ograniczenia emisji do atmosfery nie tylko tzw. gazów cieplarnianych jak dwutlenek węgla, ale także takich zanieczyszczeń atmosfery, jak tlenki siarki i azotu oraz pyły. Zastosowa-nie tych źródeł do wytwarzania energii przynosi znaczny efekt ekologiczny zarów-no w skali lokalnej, jak i globalnej. Ponad-to wykorzystanie energii odnawialnej może przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego regio-nu, a zwłaszcza do poprawy zaopatrze-nia w energię na terenach o słabo roz-winiętej infrastrukturze energetycznej.

Niniejsza publikacja będąca kontynuacją ubiegłorocznej edycji „Popularyzacji dobrych praktyk z zakresu wykorzysta-nia odnawialnych źródeł energii” zawie-ra kolejne przykłady możliwości wyko-rzystania energii wiatrowej, słonecznej,

wodnej, geotermalnej oraz pochodzącej z biomasy w Małopolsce. Przedstawia rozwiązania techniczne infrastruktury służące do produkcji oraz przesyłu czy-stej energii, a także możliwości finanso-wania tego typu przedsięwzięć.

Podniesienie poziomu wiedzy mieszkań-ców w zakresie ekorozwoju i zrozumie-nie zasad zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska pozwoli na podniesienie poziomu akceptacji społecznej dla działań zmierzających w kierunku rozwoju energii odnawialnej. W konsekwencji działania te przyczynią się do poprawy stanu jakości środowiska przyrodniczego oraz zapobiegną nieod-wracalnym zmianom klimatu.

Żywię głęboką nadzieję, że wydawnic-two to wzbudzi zainteresowanie instytu-cji publicznych, podmiotów gospodar-czych oraz odbiorców indywidualnych tematyką odnawialnych źródeł energii, a w efekcie spowoduje wzrost liczby po-dejmowanych inicjatyw na rzecz ich wykorzystania.

Marek Nawara

Marszałek Województwa Małopolskiego

3

Polityka ekologiczna województwa – odnawialne źródła energii

4

Podstawowa odpowiedzialność samo-rządu województwa koncentruje się na nowoczesnym rozwoju gospodar-czym, szeroko rozumianej sferze kultu-rowej oraz zrównoważonym gospoda-rowaniu środowiskiem i przestrzenią. 30 stycznia 2006 r. Uchwałą Nr XL-I/527/06 Sejmik Województwa Mało-polskiego przyjął Strategię Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013. Realizowana jest ona w dziewięciu obszarach polityki rozwo-ju województwa, w tym obszar doty-czący ochrony środowiska, w którym celem działań jest wysoka jakość życia w czystym i bezpiecznym środowisku przyrodniczym. W ramach tego obsza-ru rozwoju został wskazany kierunek polityki: VI.2 Ochrona powietrza i zwiększenie wykorzystania niekon-wencjonalnych źródeł energii. Celem działań w zakresie ochrony powietrza jest spełnianie norm jakości powietrza atmosferycznego poprze redukcję emisji zanieczyszczeń oraz wzrost wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii. Cel ten realizowany będzie poprzez budowę, rozbudowę i modernizację infrastruktury służącej do wykorzystania energii odnawialnej. Uchwałą nr XI/1333/07 w dniu 24 września 2007 r., Sejmik Woje-wództwa Małopolskiego przyjął „Program ochrony środowiska Woje-wództwa Małopolskiego na lata 2007-2014”. Dokument ten prezentuje dzia-łania do realizacji w latach 2007-2010 oraz w ogólnym zarysie kierunki dzia-łań do roku 2014. Celem nadrzędnym polityki ekologicznej województwa, sformułowanym w Programie, jest poprawa jakości życia mieszkańców województwa małopolskiego poprzez działania zmierzające do likwidacji

zaniedbań w ochronie środowiska i racjonalnego gospodarowania jego zasobami. Długoterminowa polityka ochrony środowiska do roku 2014 Cel: Spełnienie norm jakości powie-trza atmosferycznego poprzez sukce-sywną redukcję emisji zanieczysz-czeń do powietrza. Kierunek działań: - Zwiększanie wykorzystania odnawial-nych źródeł energii, w szczególności energii geotermalnej oraz wodnej. Plan działań krótkoterminowy na lata 2007-2010 Cel: Zwiększenie wykorzystania nie-konwencjonalnych źródeł energii. Działania obejmują: - Budowę, rozbudowę i modernizację infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii odnawialnej (energia wiatrowa, wodna, geotermalna, ogni-wa słoneczne, biomas). - Aktywizację i wspieranie samorządów lokalnych w kierunku wykorzystania lokalnych zasobów OŹE. - Rozeznanie potrzeb i możliwości wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii w województwie mało-polskim. - Stworzenie bazy informacji o wyko-rzystaniu odnawialnych źródeł energii. - Zwiększenie udziału biopaliw w odniesieniu do paliw używanych w transporcie. - Promocję i wspieranie rozwoju odna-wialnych źródeł energii oraz technolo-gii zwiększających efektywne wykorzy-stanie energii i zmniejszających mate-riałochłonność gospodarki. - Prowadzenie upraw roślin energe-tycznych zwłaszcza na terenach o słabych parametrach rolniczych.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa al. Jana Pawła II 70, 00-175 Warszawa tel. 0800 38 00 84 info@arimr.gov.pl, www.arimr.gov.pl —————————————————————————————–———————— Bank Gospodarstwa Krajowego al. Jerozolimskie 7, 00-955 Warszawa tel. 0-801 66 76 55 bgk@bgk.com.pl, www.bgk.com.pl —————————————————————————————–———————— Bank Ochrony Środowiska S.A. al. Jana Pawła II 12, 00-950 Warszawa tel. 022 85 08 720 bos@bosbank.pl, www.bosbank.pl —————————————————————————————–———————— Fundacja EkoFundusz ul. Bracka 4, 00-502 Warszawa tel. 022 62 12 704 info@ekofundusz.org.pl, www.ekofundusz.org.pl —————————————————————————————–———————— Fundacja Wspomagania Wsi ul. Belottiego1, 01-022 Warszawa tel. 022 63 62 571-75 fww@fww.org.pl, www.fww.org.pl —————————————————————————————–———————— Fundusz na rzecz Globalnego Środowiska UNDP w Polsce (Global Environment Facility – GEF) al. Niepodległości 186, 00-608 Warszawa tel. 022 82 54 597 przemek.czajkowski@undp.org, www.undp.org.pl —————————————————————————————–———————— Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa tel. 022 46 13 000 www.mrr.gov.pl —————————————————————————————–———————— Ministerstwo Środowiska ul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa tel. 022 57 92 900 info@mos.gov.pl, www.mos.gov.pl —————————————————————————————–———————— Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ul. Konstruktorska 3a, 02-673 Warszawa tel. 022 45 90 100 fundusz@nfosigw.gov.pl, www.nfosigw.gov.pl —————————————————————————————–———————— Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Departament Programów Pomocowych i Pomocy Technicznej ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa tel. 022 46 13 918 eog@mrr.gov.pl, www.eog.gov.pl —————————————————————————————–———————— Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Środowiska i Rozwoju Obszarów Wiejskich ul. Basztowa 22, 31-156 Kraków tel. 012 63 03 140 amas@malopolska.mw.gov.pl, www.malopolskie.pl —————————————————————————————–———————— Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie ul. Kanonicza 12, 31-002 Kraków tel. 012 42 29 490 biuro@wfos.krakow.pl, www.wfos.krakow.pl

5

Instytucje wspomagające rozwój odnawialnych i alternatywnych źródeł energii

Mała elektrownia wodna w Myślenicach

Myślenice usytuowane są 30 km na południe od Krakowa, przy głównej drodze w kierunku Zakopanego. Leżą w dolinie rzeki Raby otoczone malow-niczymi wzgórzami Beskidu Makow-skiego i Pogórza Wielickiego. Budowa geologiczna terenu wykształciła cha-rakterystyczne w tej okolicy głęboko wycięte doliny. Do Raby spływają dziesiątki potoków i strumieni z pół-nocnych zboczy Lubomira i Łysiny, tworząc łagodne wzniesienia i pagór-ki, miejsca ulubionych pieszych i ro-werowych wycieczek myśleni-czan. Gmina Myślenice liczy ponad 40 tys. mieszkańców, z których nieca-ła połowa zamieszkuje miasto. Raba i niektóre jej dopływy mają znaczący potencjał energetyczny,

który mógłby zostać wykorzystany przez małą energetykę wodną, jednak inwestycje w tym zakresie są bardzo rzadkie i trudne do zrealizowania. Tym bardziej godni zauważenia są inwesto-rzy decydujący się na podjęcie ryzyka. Już w okresie międzywojennym dzia-łała w Myślenicach elektrownia zbudo-wana przez miejscowego przedsiębior-cę Jana Hołuja. Zaopatrywała w prąd kuźnię, stolarnię, tartak, kilka prywat-nych domów i uliczne latarnie. Dzięki Hołujowi pojawił się w Myślenicach pierwszy jaz, miejsce kąpieli i wod-nych zabaw turystów przyjeżdżających do dzielnicy rekreacyjnej miasta, a jego główne ulice nie tonęły w mro-ku. Dzisiaj przy innym myślenic-kim jazie, kilkaset metrów w górę rzeki zainstalowano małą elektrow-nię wodną.

6

GMINA MYŚLENICE, POWIAT MYŚLENICKI

Rozwiązania techniczne Inwestycja ma już także swoją histo-rię. Przez wiele lat wszyscy przejeż-dżający Zakopianką wzdłuż Raby ob-serwowali ciągnący się kilometrami „plac budowy” związany z regulacją rzeki, a na wysokości jazu powstającą powoli elektrownię. Pierwsze prace rozpoczęły się w 2000 roku, ale nie przyniosły zamierzonego efektu. Bra-kowało automatyki, nie sprawdziły się zaplanowane w pierwotnym projekcie dwie turbiny Francisa, elektrownia nie wykorzystywała więc swojego poten-cjału i nie pracowała na spłatę kredy-tu. Utknęła w miejscu. Drugi i obecny właściciel zmodernizował obiekt, in-stalując pełną automatykę i nową rozdzielnię wyprowadzenia mocy, wymieniając turbiny na dwa Kaplany o średnicy 1110 mm, dwie przekładnie planetarne i generatory po 110 kW. Dzisiejsza elektrownia, zrealizowana przez firmę Wodel z Nowej Soli, wypo-sażona jest także w sondy hydrosta-tyczne do określania poziomu zwier-ciadła wody oraz system elektronicz-nego powiadamiania o wielkości pro-dukcji, czy stanach zagrożenia. Jej maksymalna moc – przy spadzie nominalnym 3,5 m i średnim rocz-nym przepływie 9,83 m3/s - wynosi

200 kW. Energia sprzedawana jest do sieci, odbiera ją Zakład Energe-tyczny spółki Enion S.A. a świadectwa pochodzenia energii czyli tzw. „zielone certyfikaty” firma Polenergia S.A. z Warszawy. Źródła finansowania Wartość elektrowni oceniana jest na ponad 3 mln zł. Same prace mo-dernizacyjne kosztowały około miliona złotych, z których 70 % właściciel sfinansował z pomocą kredytu uzyska-nego z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, resztę ze środ-ków własnych. Ponieważ inwestycja uzyskała zaplanowany efekt ekologicz-ny, przewiduje się, że część kredytu zostanie umorzona.

7

System solarny w Klasztorze Cystersów w Szczyrzycu

Szczyrzyc znajduje się w północno-zachodniej części powiatu limanow-skiego, w gminie Jodłownik, około 50 km na południowy-wschód od Krakowa. Leży w pięknej okolicy, w dolinie Stradomki, na pograniczu Beskidu Wyspowego i Pogórza Wi-śnickiego. Ludność Szczyrzyca liczy niewiele ponad 500 mieszkańców, choć jest to miejsce o niezwykłej historii, które było niegdyś stolicą jednego z największych powiatów w Małopolsce. Ze względu na bliskość gór klimat w tej okolicy jest dosyć ostry ze średnią temperaturą w stycz-niu -4oC a w lipcu 14oC. Aż jedna czwarta roku jest tu zazwyczaj po-chmurna i niemal tak samo długo leży śnieg. Tym bardziej warta zauważenia na tym terenie wydaje się inwestycja wykorzystująca energię słoneczną. Klasztor Cystersów w Szczyrzycu

ufundował wojewoda krakowski Teodor Cedro w 1234 roku. Założone wówczas opactwo sprawowało pie-czę nad kilkudziesięcioma parafiami i było ważnym centrum kulturalnym i gospodarczym regionu przez stule-cia. Historia klasztoru odnotowuje najazdy Tatarów, Szwedów i „zbójników”, którzy wielokrotnie go plądrowali. Dzisiaj w XVII wiecz-nym spichlerzu znajduje się mu-zeum, budynek starego browaru bezustannie ratowany jest przed popadnięciem w ruinę, a kalendarz ostatnich lat publikowany na wirtual-nych stronach opactwa pełen jest dat zakończenia kolejnych etapów renowacji kaplic, obrazów i budynków. Na liście przedsięwzięć służących zachowaniu dziedzictwa klasztoru znalazła się także inwesty-cja wykorzystująca odnawialne źró-dła energii, która wspomaga przygo-

8

GMINA JODŁOWNIK, POWIAT LIMANOWSKI

towanie ciepłej wody użytkowej oraz poprawia stan środowiska. Rozwiązania techniczne Na wzniesieniu za głównym budyn-kiem klasztoru zainstalowano na specjalnych konstrukcjach wspor-czych 14 kolektorów słonecznych typu WOLF TopSON F3. Ustawiono je w dwóch zespołach po siedem sztuk. Każdy kolektor ma całkowitą powierzchnię 2,3 m2, powierzchnię aktywnego absorbera 2 m2, pojem-ność 1,7 l i waży 40 kg. Całość sys-temu to, prócz kolektorów, komplet-na stacja pompowa z pompą obiego-wą Grundfoss UPS 25-80 oraz insta-lacja solarna z miedzianych rur. Medium transferowym jest roztwór glikolu propylenowego z dodatkami. Instalację zabezpiecza przed nad-miernym wzrostem ciśnienia zawór bezpieczeństwa oraz przepompowe

naczynie wzbiorcze Reflex S80 R1. Energia cieplna z kolektorów przeka-zywana jest za pomocą wężow-nic wodzie zgromadzonej w dwóch podgrzewaczach pojemnościowych o pojemności 500 dm3 każdy. Sys-tem ten jest w stanie wyprodukować w ciągu roku 19,6 tys. kWh energii cieplnej. Źródła finansowania Od pomysłu na inwestycję w klaszto-rze do jej finalizacji upłynęło kilka lat. Tyle czasu potrzebne było na zgroma-dzen ie n iezbędnych ś rodków i funduszy oraz zapewnienie przedsię-wzięciu wsparcia ze strony Woje-wódzkiego Funduszu Ochrony Środo-wiska i Gospodarki Wodnej w Krako-wie. Na całkowity budżet w wysokości 77 714,21 zł złożyło się 28% dotacji WFOŚiGW i 72% środków własnych opactwa.

9

Kolektory słoneczne w Łętowni

Łętownia to miejscowość położona na wysokości 470 m n.p.m. na styku Beskidu Makowskiego i Wyspowego, w dolinie rzeki Łętówki. Usytuowanie wpływa na charakter klimatu Łętow-ni, który cechują niskie średnie tem-peratury, duża liczba opadów i od-działywanie wiatrów halnych. Okoli-ca jest zasobna w wodę, która try-skając z licznych źródeł pokrywa cały teren gęstą siecią potoków. Potoki te bywają tajemnicze i niedo-stępne, zwłaszcza w swoich górnych odcinkach, gdzie często zamieniają się w wodospady. W średniowieczu przez Łętownię przebiegał ważny szlak handlowy z Krakowa na Węgry zwany "drogą polską". Mimo to za-ludnienie tych terenów było bardzo małe ze względu na trudne warunki naturalne i dzikie zwierzęta. Dzisiaj Łętownia liczy 2800 mieszkańców.

Wędrując po Łętowni można jeszcze znaleźć tradycyjne domy drewniane z XIX wieku, które niegdyś zamiesz-kiwali kliszczacy na południe od rzeki Krzczonówki. Jednak coraz częściej ta zabudowa ustępuje pola nowoczesnej architekturze, współ-czesnym stylom, które próbują współgrać z tradycją. Budynek Ze-społu Szkół w Łętowni jest funkcjo-nalny i przestronny, został rozbudo-wany i powiększony o pomieszcze-nia przeznaczone na salę gimna-styczną, które mogą być wykorzy-stywane do celów organizacji imprez rekreacyjno-sportowych, gdyż wypo-sażone są w zaplecze kulinarne. W czasie letnich wakacji szkoła mo-że być teraz miejscem kolonii i obo-zów młodzieżowych, co powoduje znaczne zwiększenie zapotrzebowa-nia budynku w tym okresie na ciepłą wodę użytkową.

10

GMINA JORDANÓW, POWIAT SUSKI

Rozwiązania techniczne Przez siedem miesięcy 2006 roku Zespół Szkół w Łętowni zmieniał się po raz kolejny. Tyle trwały prace i procedury związane z przeprowa-dzeniem postępowania przetargowe-go, pozyskaniem dofinansowania oraz wykonaniem instalacji w bu-dynku. Celem przedsięwzięcia była modernizacja systemu przygotowa-nia ciepłej wody użytkowej poprzez wykonanie instalacji kolektorów słonecznych współpracujących z istniejącym źródłem ciepła – ko-tłownią gazową o mocy 344 kW. Na dachu budynku szkoły zamonto-wano 24 kolektory słoneczne (w dwóch rzędach po dwanaście

sztuk) o łącznej powierzchni absorp-cyjnej 51,12 m2 i mocy 40,8 kW. Zainstalowany system wyposażony jest w stację pompową i zasobniki ciepła wraz z automatyką. Uzyskana z niego energia może pokryć 45% zapotrzebowania całego obiektu na ciepłą wodę użytkową (120 GJ rocznie). Źródła finansowania Całkowity koszt instalacji wyniósł 130 524 zł, z czego 51 120 zł stano-wiła dotacja z EkoFunduszu, a 48 960 zł wsparcie z Wojewódz-kiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie.

11

Biomasa z Niepołomic

Niepołomice leżą 24 km na połu-dniowy wschód od centrum Krako-wa, w powiecie wielickim nad Wisłą. W XIV wieku król Kazimierz Wielki zbudował na granicy „niepołomnej” puszczy zamek myśliwski i wystawił piękny, gotycki kościół. Zamek stał się zaczynem osady, która przetrwa-ła wieki i przekształciła się w dzisiej-sze, nowoczesne miasto. Rezydencja Jagiellonów, miejsce, w którym nie-jednokrotnie ważyły się losy Polski i Europy z biegiem lat pozostały tylko historycznym wspomnieniem. W czasach po II wojnie światowej królewski zamek popadł w ruinę a Niepołomice stały się prowincjo-nalnym miasteczkiem. Dopiero lata 90-te ubiegłego stulecia przywróciły

temu miejscu dawną świetność. Dziś w mieście żyje ponad 8 tys. mieszkań-ców. W styczniu 2003 roku w niepołomic-kiej oczyszczalni ścieków zaczęto realizację jednego z najciekawszych przedsięwzięć ostatnich lat w Mało-polsce. Biorąc pod uwagę podobień-stwo komunalnych osadów ścieko-wych do innych rodzajów materia-łów organicznych określanych jako biomasa próbowano znaleźć opty-malny sposób ich utylizacji. Wybór padł na współspalanie odwodnio-nych w wirówce osadów ściekowych wraz z klasyczną biomasą i wykorzy-stanie uzyskanego w procesie spala-nia ciepła. Powstałą energię cieplną mogą teraz wykorzystywać lokal-ne systemy grzewcze, reduku-jąc spalanie paliw kopalnych. Rozwiązania techniczne Osad ściekowy prowadzony jest do mieszalnika, gdzie poprzez kon-takt z odpowiednimi materiałami (trociny, wapno palone, gruby pył) pozbywa się wilgoci i uzyskuje sypką postać. Mieszalnik pełni rolę zasobnika o pojemności ok. 2 m3. Po przetar-ciu materiału przez kratę o oczku 20 mm transportuje się go do dwóch zasobników dozowników, a stamtąd do spalarki. Następuje spa-lenie osadów ze zrębkami, a wypalo-ny gruby popiół usuwany jest do kontenera i wywożony na składowi-sko. Drobniejsze frakcje dopalają się we freebordzie spalarki i wytrącają w komorze osadczej. Później w mia-

12

GMINA NIEPOŁOMICE, POWIAT WIELICKI

rę potrzeby dodawane są do suro-wego osadu jako materiał stabilizu-jący. Nadmiar materiału usuwany jest wraz z popiołem. Gazy spalino-

we ze spalarki podgrzewają powie-trze pierwotne oraz wodę do wykorzystania na cele centralne-go ogrzewania i ciepłej wody użyt-kowej. Zastosowanie tej technologii umożliwiło utylizację osadów ścieko-wych w miejscu ich powstawania, bez konieczności transportu i skła-dowania, a dzięki wykorzystaniu ciepła ze spalania osadów i zrębków do ogrzewania oczyszczalni pozwoli-ło także na rezygnację z dotychcza-sowego ogrzewania elektrycznego. Źródła finansowania Koszt całego projektu wyniósł 1,14 mln euro, z czego aż 55 % Niepołomice uzyskały z Unii Euro-pejskiej w ramach V Programu Ra-mowego, a 15% z funduszy Komite-tu Badań Naukowych (Od 2005 roku Rada Nauki działająca przy Minister-stwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego).

13

WSPÓŁSPALANIE OSADÓW O WILGOTNOŚCI OK. 80% Z BIOMASĄ

Mała elektrownia wodna przy stopniu Kościuszko na Wiśle

Stopień wodny Kościuszko usytu-owany jest na 66+400 kilometrze rzeki Wisły, w pobliżu południowej obwodnicy Krakowa. W skład kon-strukcji stopnia wchodzi jaz, śluza i zapora ziemna. Poniżej jazu na pra-wym brzegu rzeki zlokalizowana jest mała elektrownia wodna wybudowana przez Fundację ks. Siemaszki dla po-trzeb centrum edukacyjnego „Radosna Nowina 2000” w Piekarach. Dnia 19 marca 2001 roku Starostwo Powiatowe w Krakowie wydało decy-zję wodnoprawną o wykorzystaniu spiętrzonej wody rzeki Wisły dla celów energetycznych. W małej hydroenergetyce stosowany jest podział ze względu na wielkość mocy na trzy grupy: mikroelektrownie do 100 kW, minielektrownie do 0,5 MW i małe elektrownie do 5 MW.

Można je także dzielić w zależności od wysokości spadu na niskospadowe do 20 metrów, średniospadowe do 150 metrów i wysokospadowe, powyżej. Elektrownia na stopniu Ko-ściuszko z trzema megawatami zain-stalowanej mocy i około czterema metrami spadu należy do grupy ma-łych niskospadowych. Pomysł jej bu-dowy zrodził się już w 1998 roku, podczas pobytu Wizytatora Polskiej Prowincji Zgromadzenia Księży Misjo-narzy w Szwajcarii. Pomysłem zainte-resowała się szwajcarska fundacja Praxedis i bardzo szybko przystąpiono do jego realizacji. Rozwiązania techniczne Elektrownia składa się z kilku elemen-tów: ujęcia wody, kanału energetycz-nego, którym woda doprowadzana jest do turbin oraz do istniejącego

14

GMINA KRAKÓW, POWIAT GRODZKI

obok toru kajakowego, bloku elek-trowni, przepławki dla ryb i kanału wylotowego. Kanał ujęcia wody ma ponad 40 m szerokości i dno umocnione materacem faszynowo-kamiennym, kanał energetyczny, żelbetowy – ponad 100 m długości, blok elektrowni z płytą wypadową i wylotem jest także konstrukcją żelbe-tową. W elektrowni zainstalowano

3 turbiny poziome rurowe Kaplana o średnicy wirnika 2240 mm oraz syn-chroniczne generatory firmy Siemens IFC2 632. System sterowania został w pełni zautomatyzowany i umożliwia awaryjne bezobsługowe odstawianie turbozespołów w przypadku zaniku napięcia w sieci odbiorczej, awarii turbozespołów, zalania stropu maszyn w czasie wezbrania, nagłego spadku poziomu górnej wody, albo konieczno-ści doboru optymalnego sterowania pracą turbozespołów w zależności od ilości wody będącej w danej chwili do dyspozycji. Elektrownia posiada zdalny monitoring stanów eksploatacyjnych. Źródła finansowania Zyski ze sprzedaży energii z elektrow-ni stanowią zabezpieczenie finansowe statutowej działalności Fundacji i przeznaczone są przede wszystkim na kształcenie młodzieży najuboższej i najbardziej potrzebującej. 15

Mała elektrownia wodna przy stopniu Łączany na Wiśle

Łączany leżą na prawym brzegu Wisły, w powiecie wadowickim, w gminie Brzeźnica. Najdawniej-sze wzmianki na temat tej miejscowo-ści pochodzą z XII wieku. Wiek póź-niej książę Władysław Opolski przeka-zał ją benedyktynom z Tyńca, w któ-rych posiadaniu pozostała aż do 1815 roku. W 1813 roku wieś niemal doszczętnie zniszczył ogromny pożar. W latach sześćdziesiątych ubie-głego stulecia na 38+580 kilometrze rzeki Wisły, przy drodze powiatowej Łączany - Rusocice zbudowano sto-pień wodny. Konstrukcja stop-nia stanowiła część programu zabu-dowy górnej Wisły. Stopień wodny Łączany składał się z jazu piętrzącego z przepławką dla ryb, zapory ziemnej czołowej oraz obwałowań bocznych.

Od czerwca 2002 roku do stycznia 2004 roku przy stopniu Łączany trwa-ła budowa przyjaznej dla środowiska małej elektrowni wodnej o zainstalowanej mocy 2,5 MW. Inwe-storem był Zespół Zbiorników Wod-nych Czorsztyn-Niedzica-Sromowce Wyżne S.A. Elektrownia od momentu rozpoczęcia działania znacznie popra-wiła parametry czystości wody. Turbi-ny, napowietrzając wodę obniżają poziom jej biologicznego zanieczysz-czenia a kraty wlotowe przy ujęciu wody wyłapują śmieci płynące rzeką. Uruchomienie elektrowni wpłynęło na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń atmosferycznych w regionie, a jej praca nie jest słyszalna nawet na drodze biegnącej koroną zapory.

16

GMINA BRZEŹNICA, POWIAT WADOWICKI

Rozwiązania techniczne Na elektrownię składa się kilka ele-mentów: kanał dopływowy, przepust pod drogą, kanał łączący przepust z blokiem siłowni, blok siłowni z wypadem i kanał odpływowy. Kanał doprowadzający wodę do elektrowni jest kanałem otwartym o długości ponad 150 m z dnem umocnionym warstwą geowłókniny oraz materacy siatkowo–kamiennych o grubości 30 cm. Pod drogą Łączany – Rusocice zbudowany jest przepust w formie zamkniętego kanału, który połączony jest z blokiem siłowni monolityczną konstrukcją żelbetową. Blok siłowni jest także konstrukcją żelbetową wykonaną w ścianach grodzy ze stalo-wych profili. Ściany bloku mają gru-bość 50 cm. W elektrowni Łączany zastosowana została turbina Kaplana

pionowa oraz generator synchronicz-ny o mocy 230 kW. Kanał odpływowy ma 185 m i dno umocnione matera-cem siatkowo-kamiennym. Spad elek-trowni wynosi 5,4 m. Elektrownia jest bezobsługowa i całkowicie zautoma-tyzowana. Do jej obsługi wystarczy jedna osoba pełniąca dyżur telefo-niczny. W razie jakichkolwiek proble-mów technicznych lub sytuacji awa-ryjnej, elektrownia sama się wyłącza. Źródła finansowania Koszt całej inwestycji wyniósł ok. 16 mln zł, z czego część pochodzi-ła ze środków własnych inwestora, część z kredytu preferencyjnego Na-rodowego Funduszu Ochrony Środo-wiska i Gospodarki Wodnej.

17

Spalanie biomasy w Korzennej

Korzenna leży na terenie pagórko-

watej krainy Pogórza Rożnowsko-Ciężkowickiego, na południowo-wschodnich rubieżach powiatu nowo-sądeckiego, na północ od kotliny sądeckiej. Wzgórza w tej okolicy są przeważnie spłaszczone, a w ich grzbiety wcinają się wąskie jary. W obrębie gminy znajduje się rezer-wat „Diable Skały” oraz leśny rezer-wat chroniący stare cisy w Mogilnie. Teren gminy o powierzchni jedenastu hektarów zamieszkuje dzisiaj ponad 13 tys. mieszkańców. Nadanie miej-scowości imienia „Korzenna” przypi-suje się królowi Kazimierzowi Wiel-kiemu. Pierwotnie, od XIV do XVII wieku Korzenną władał ród Strze-mieńczyków herbu Strzemień, który z czasem przybrał nazwisko „Korzeński”, później dostała się ona w ręce Strońskich i Koczanowiczów, a po śmierci Aleksandra Józefa Ko-czanowicza w 1952 roku została wyprzedana miejscowym chłopom.

Korzenna jest gminą typowo rolniczą, w której dominuje produkcja roślinna i sadownictwo, zwłaszcza uprawa zbóż i krzewów jagodowych. Więk-szość gospodarstw to gospodarstwa małe, do 5 ha gruntu. W gminie działają także zakłady produkujące meble i materiały budowlane oraz piekarnie i ubojnie. Osadnictwo w dużej części szesnastu sołectw, które tworzą gminę skupione jest w dolinach. Pojawia się coraz więcej gospodarstw agroturystycznych, które wykorzystują naturalny poten-cjał Korzennej jako miejsca do rekre-acji i wypoczynku. Rozwiązania techniczne W 2004 roku Urząd Gminy Korzenna przystąpił do realizacji inwestycji wymiany jednego z kotłów centralne-go ogrzewania. Przedsięwzięcie miało na celu wykorzystanie odnawialnego źródła energii występującego na terenie gminy, jakim jest bioma-sa. Początkowo w planach gminy było wykorzystanie własnej plantacji wierzby energetycznej, na której

18

GMINA KORZENNA, POWIAT NOWOSĄDECKI

również hodowane miały być sadzon-ki roślin dla kolejnych potencjalnych plantacji. Zainstalowany kocioł Mode-rator z podajnikiem na biomasę ma moc 250 kW i waży 2 t. Jest to wodny, niskotemperaturowy kocioł grzewczy o konstrukcji stalowej, przystosowany do spalania odpado-wych paliw stałych. Może być opala-ny wszelkiego rodzaju paliwami sta-łymi (trociny, drewno kawałkowe, zrzynki, słoma, kora lub torf). Utrzy-manie stałej temperatury wody w kotle zapewnia układ nawiewu składający się z wentylatora i sterow-nika. Zainstalowany kocioł jest jednym z dwóch pracujących w systemie centralnego ogrzewania. Opalany

jest zrębkami z okolicznych lasów i materiałem pozyskiwanym przy okazji utrzymywania porządku przy drogach gminnych. Produkowana w nim energia wykorzystywana jest do ogrzewania budynku Urzędu Gminy, Komisariatu Policji, Ochotni-czej Straży Pożarnej oraz Ośrodka Zdrowia. Źródła finansowania Koszt zakupu kotła wyniósł 50 tys. zł. Inwestycja została sfinansowana ze środków własnych gminy.

19

Pompa ciepła w Trzebini

Trzebinia leży na pograniczu Wyży-

ny Olkuskiej, Pagórów Jaworznickich i Rowu Krzeszowickiego, w zachod-niej części województwa małopolskie-go, w powiecie chrzanowskim. Histo-ria okolic Trzebini sięga czasów kultu-ry łużyckiej. W średniowieczu tereny te należały do państwa wielkomoraw-skiego, a od XV wieku kolejno do rodu Karwaczjanów, Kezingerów i Tęczyńskich. Pomiędzy XVI a XIX wiekiem Trzebinia była w posiadaniu rodziny Szilhra vel Silhra aż do lat dwudziestych XIX wieku, kiedy zosta-ła sprzedana za długi. Od początku XIX wieku rozwijał się w Trzebini przemysł surowcowy, kopalnie węgla, galmanu, huty cynku

i szkła. Od początku XX wieku zaczęły działać zakłady tłuszczowe, rafineria nafty, elektrownia i cementownia. Rozwój przemysłu stał się podłożem ekspansji ruchów lewicowych i religij-nych. Parafia Niepokalanego Serca NMP powstała w 1946 roku. Do bu-dowy pierwszej drewnianej świątyni wykorzystano materiał z rozbieranych właśnie baraków oświęcimskiego obozu zagłady. Murowany kościół pojawił się dopiero w latach 90-tych ubiegłego wieku. Rozwiązania techniczne Prace przygotowawcze do instala-cji pompy ciepła w Kościele trwały 12 miesięcy i zakończyły się 1 grud-nia 2003 roku. Pompa ma moc 70 kW. Jest to urządzenie typu woda-woda, dla którego dolne źródło ciepła stanowi płynąca pobliską rzeczką Kozi Bród woda zrzutowa z elektrowni. Przy ujęciu biorczym działa pompa zanurzeniowa, pompu-jąca wodę do parownika. Tam jest ona chłodzona o 4°C, a później zrzu-cana do rzeczki, kilkanaście metrów poniżej ujęcia biorczego. Podczas chłodzenia pompa odbiera z wody ciepło i przekazuje je do górnego źródła na wyższy poziom temperatu-rowy. Tutaj znajduje się zbiornik buforowy wypełniony wodą. Pompa utrzymuje temperaturę wody w zbior-niku na poziomie zadanym w progra-mie sterownika, czyli pomiędzy 30°C a 60°C. Ze zbiornika buforowego ciepła woda podawana jest dalej do instalacji centralnego ogrzewania.

20

GMINA TRZEBINIA, POWIAT CHRZANOWSKI

Układ górnego źródła jest układem zamkniętym. Ciepła woda użytkowa jest podgrzewana poprzez wymiennik płytowy i magazynowana w zbiorni-ku. Zestaw posiada sterownik mikro-procesorowy, który steruje załącza-niem pompy głębinowej oraz pomp obiegowych i utrzymuje zaprogramo-waną temperaturę. Jest wyposażony w zabezpieczenie przed spadkiem lub wzrostem ciśnienia obiegu czynni-ka roboczego. Pomiędzy pompą a instalacją górnego źródła ciepła zamontowane są zawory odcinające oraz węże elastyczne Filbor. Pozyska-na energia wykorzystywana jest do ogrzewania dolnego i górnego Kościoła o łącznej powierzch-ni 140 m2 oraz budynku plebanii o powierzchni 650 m2.

Źródła finansowania Parafia starała się jak najbar-dziej obniżyć koszty inwestycji, więc wiele elementów instalacji zostało wykonanych metodami gospodarczy-mi. Całkowity koszt wyniósł około 140 tys. zł. Wsparcia parafii udzieli-ły Wojewódzki i Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodar-ki Wodnej (odpowiednio 42 tys. i 30 tys. zł).

21

Podczerwone usytuowane jest

w odległości 24 km na pół-noc od Zakopanego, nad rzeką Du-najec, w powiecie nowotarskim, na szerokiej równinie pomiędzy Wy-sokimi Tatrami a Babią Górą. Pierw-szymi odnotowanymi w historii posia-daczami sołectwa Podczerwone by-li Szymon i Barbara Podczerwieńscy. Przywilej w łasności otrzymal i od króla Zygmunta III w dniu 4 lipca 1604 roku. Koniówka jest niewielką wsią położo-ną w gminie Czarny Dunajec, w powiecie nowotarskim. Nazwa miejscowości pochodzi od wypasa-nych tu kiedyś koni i wołów. Najcenniejszym zabytkiem miejsco-wości jest stara dzwonnica. Przez wieki jej głos ostrzegał ludzi przed pożarami i burzami. Łaciński napis na dzwonie, „fulga fran-ge”, oznacza „łamanie pioru-

nów”. W 2004 roku obchodzono tu uroczyste 400-lecie wsi. W tym samym roku dwa zaplanowa-ne na rzece Czarny Dunajec przed-sięwzięcia hydroenergetyczne otrzy-mały pozwolenia wodno-prawne dla potrzeb eksploatacji małych elek-trowni wodnych. Pomysł na ich reali-zację pojawił się już dwa lata wcze-śniej, ale stworzenie koncepcji prze-s t r zennych , uzgodn ien ie i ch z Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej i wykonanie operatów wod-no-prawnych zajęło sporo czasu. Przed wykonaniem projektów inwesto-rzy (w obu przypadkach oso-by prywatne) musieli jeszcze uzy-skać pozwolen ia na budowę (elektrownia Podczerwone otrzymała je w 2005 roku a elektrownia Koniów-ka w 2006 roku).

22

Małe elektrownie wodne w Podczerwonem i Koniówce

Rozwiązania techniczne Rozwiązania techniczne w przypadku obu lokalizacji są podobne. Obie realizowała firma Wodel. W MEW Podczerwone uzyskano moc 210 kW przy wysokości spadu 4.30 m oraz przełyku 8 m³ na sekundę. W MEW Koniówka, przy nieco wyższym spa-dzie (5 m) i tym samym przełyku zainstalowano 250 kW mocy. W obu elektrowniach działają po dwa turbozespoły Kaplana. Są to turbi-ny pionowe Kaplana o średnicy 1100 i 700 mm współpracujące z genera-torami asynchronicznymi. W przy-padku elektrowni Podczerwone uję-cie wody dokonywane jest przy udziale membrany gumowej, zaś w elektrowni Koniówka za pomocą kanału derywacyjnego. Zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej zarówno MEW Podczerwone, jak i MEW Koniówka wyposażone zostały w specjalne przepławki dla ryb. Są to przepławki szczelinowe o długości 45 metrów biegnące od progu na rzece aż do wylotu z elektrowni. Roczna produkcja energii w tych zakładach wodnych waha się pomię-dzy 700 tys. a 850 tys. kWh. Wyprodukowana energia sprzedawa-

na jest w całości do sieci. Odbiera ją Zakład Energetyczny spółki Enion S.A. Osobno sprzedawane są świa-dectwa pochodzenia energii czyli tzw. „zielone certyfikaty”. Źródła finansowania MEW Podczerwone: koszt inwesty-cji wyniósł 1,9 mln zł. Inwestor otrzymał pożyczkę z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie i zaangażował własne środki finanso-we. MEW Koniówka: koszty inwestycji wyniosły 2,3 mln zł i zostały w cało-ści poniesione ze środków własnych inwestora.

23

GMINA CZARNY DUNAJEC, POWIAT NOWOTARSKI

Andrychów leży nad rzeką Wie-

przówką, u stóp Pańskiej Góry, w Beskidzie Małym, w Kotlinie An-drychowskiej. Od dawien dawna tradycyjną gałęzią andrychow-skiej gospodarki było tkactwo. W 1906 roku powstała tutaj pierw-sza Galicyjska Tkalnia Mechaniczna, własność żydowskich przedsiębior-ców, braci Czeczowiczków. W 1938 roku zatrudniali oni w swo-im zakładzie 1,7 tys. osób. Dzisiaj Andrychów liczy około 22 tys. mieszkańców i jest największym miastem w powiecie wadowickim. W 1994 roku dawna fabryka Cze-czowiczków została przekształcona w spółkę akcyjną i przeznaczona do prywatyzacji. Sprywatyzowany

Andropol S.A. stał się jednym z największych potentatów branży włókienniczej w Polsce. W tym sa-mym roku powstała Elektrociepłow-nia Andropol Przędzalnia S.A. za-trudniająca ponad 50 osób. Rozwiązania techniczne W 2007 roku Elektrociepłownia zmodernizowała dwa kotły OSR 32/25 w celu przystosowania ich do współspalania węgla z bio-masą i spełnienia standardów emi-syjnych wymaganych dla źródeł ciepła. Po modernizacji sprawność brutto każdego z kotłów wzrosła do 78%. Zakład emituje teraz do at-mosfery 13% mniej spalin. Zmoder-nizowano podmuch z podziałem na sterowane multistrefy oraz zastoso-

24

Andrychowskie kotły na biomasę

wano dwustrumieniowy kaskadowy sposób podawania paliwa z wóz-kiem rewersyjnym, co pozwala na właściwe wymieszanie paliwa z powietrzem, zapobiega segregacji ziaren węgla, dynamizuje proces spalania i wpływa na ograniczenie ilości fałszywego powietrza, które nie bierze udziału w spalaniu, a które zmniejsza sprawność kotła. Zastosowanie zmodernizowanego podgrzewacza wody daje możliwość ochłodzenia spalin do 180°C, co zmniejsza stratę wylotową o 3–4%. Na poprawę sprawności wpłynął dodatkowo montaż czerpni gorące-go powietrza z przodu kotła, właści-we wykorzystanie wtórnego powie-trza, montaż falowników do napę-dów wentylatorów oraz wprowadze-nie układu sterowania ilością powie-trza i spalin, ilością podawanego paliwa, prędkością rusztu i utrzymy-waniem właściwego podciśnienia w komorze paleniskowej. Wymiana instalacji odpylania spalin na układ 2-stopniowy obniżyła emisję py-łów o 65%, zapewniając jednocze-śnie dotrzymanie standardów emi-syjnych na poziomie trwale niższym niż 400 mg/m3 (6% CO2). Zastoso-wanie falowników w napędach wen-tylatorów umożliwiło płynną regula-cję obrotów w zależności od wydaj-ności kotłów. Przyniosło to oszczędność w zużyciu energii elektrycznej wynoszącą około 11 % w skali roku. Kaskadowy, dwustru-mieniowy układ podawania paliwa pozwala na współspalanie węgla z biomasą poprzez właściwe wymie-

szanie tych surowców i podanie na ruszt jednorodnej mieszanki. Układ ten gwarantuje właściwy dobór proporcji między tymi paliwa-mi. Źródła finansowania Koszty inwestycji dla jednego kotła wyniosły 1,377 mln zł, z czego 50% stanowiła dotacja z Sektorowego Programu Operacyjnego – Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, 30% pożyczka z Narodowego Fun-duszu Ochrony Środowiska i Gospo-darki Wodnej, a 20% środki własne elektrociepłowni.

25

GMINA ANDRYCHÓW, POWIAT WADOWICKI

System kolektorów słonecznych w Sułkowicach

Sułkowice usytuowane są w obrębie dwóch jednostek fizyczno-geogra-ficznych: Pogórza Wielickiego i Beskidu Średniego. Teren Sułkowic cechuje uroz-maicona rzeźba terenu, który w znacznej części porastają piękne lasy. Środkiem miasta wzdłuż całej jego długości płynie Harbutówka. W okolicach centrum wpa-dają do niej jeszcze dwa inne strumienie: Łubionka i Gościbia. Na terenie gminy Sułkowice znajdują się słynne Cisy Raci-borskiego, które są najstarszymi cisami w Polsce. Ich wiek datuje się na 2 tys. lat. Pierwsza wzmianka o Sułkowi-cach pochodzi z 1136 roku. Aż do poło-wy XVIII w. miejscowość ta stanowiła uposażenie starostwa w Lanckoronie. W 771 roku odbyła się tu jedna z bitew konfederatów barskich z Rosjanami. Ludność Sułkowic od wieków specjalizo-wała się w kowalstwie. Pod koniec XVIII

wieku pracowało w Sułkowicach sześć-dziesięciu samodzielnych kowali, sto lat później było ich już tysiąc. Obecnie mia-sto liczy ponad 6 tys. mieszkańców. Gimnazjum im. S. Wyszyńskiego, w którym w lipcu 2005 roku zainstalowa-no system kolektorów słonecznych jest jednostką organizacyjną gminy Sułkowi-ce. W budynku szkoły mieści się także Centrum Rehabilitacji podlegające Ośrod-kowi Pomocy Społecznej. Rozwiązania techniczne Na dachu obiektu umieszczono 28 kolek-torów SCH - Sol typ K o łącz-nej powierzchni 60,2 m2 i mocy 47,6 kW. Każdy z kolektorów waży 44 kg przy powierzchni pochłaniacza 2,15 m2. Sys-tem solarny rozdzielono na dwa niezależ-ne podsystemy. Podsystem dla Gimna-

26

GMINA SUŁKOWICE, POWIAT MYŚLENICKI

zjum zasilany jest przez 24 kolektory i 2 stacje pompowe, podsystem dla Ośrodka Pomocy Społecznej bazuje na 4 kolektorach i jednej stacji. Do systemu Gimnazjum zastosowano dwa podgrze-wacze dwuwężownicowe typu Austria Email VT-N 800 FRMR o pojemności 800 dm3 każdy. Wężownice tych zasob-ników są spięte i zasilane przez solarną instalację glikolową. Do systemu Ośrodka zastosowano podgrzewacz dwuwężowni-cowy WW 400-2 o pojemności 385 dm3. Dolna wężownica zasobnika jest zasilana przez solarną instalację glikolową, nato-miast do górnej wężownicy został wpięty układ wspomagania z kotła gazowego. Dodatkowo zastosowano podgrze-wacz z jedną wężownicą o pojemności 400 dm3 typu elektrometr WGJ-S 400 dla modernizowanej instalacji przygoto-wania c.w.u. dla sanitariatów przy hali sportowej. Sumarycznie pojem-

ność podgrzewaczy w systemie wynosi 2700 dm3. Obieg solarny łączy kolekto-ry z wężownicami w nowych podgrzewa-czach pojemnościowych. Obieg wodny zasila systemy przygotowania ciepłej wody użytkowej w budynku. Instalacja wodna w całym systemie wykonana została z zaizolowanych cieplnie rur mie-dzianych. Źródła finansowania Koszt inwestycji wyniósł 128,6 zł. Na przeprowadzenie projektu szkoła otrzymała dotację z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospo-darki Wodnej w Krakowie w wysokości 33% budżetu oraz z fundacji EkoFun-dusz w Warszawie w wysokości 40% budżetu. Pozostałą część zapewniła Gmina Sułkowice.

27

Odzysk ciepła w Dąbrowie Tarnowskiej

Dąbrowa Tarnowska to niewielkie

miasto w południowo-wschodniej Polsce położone na granicy Pogórza Karpackiego i Kotliny Sandomier-skiej w dorzeczu Dunajca i Wisły. Najstarsze ślady pobytu człowieka na tym terenie pochodzą z końca epoki lodowcowej. Pierwsza histo-ryczna wiadomość o istnieniu Dą-browy pochodzi z 1442 roku, z do-kumentu nadania sołectwa Mikoła-jowi ze Złotej. Swój rozwój Dąbro-wa zawdzięcza rodom Ligęzów i Lubomirskich, którzy wybudowali tu jeden z najpiękniejszych niegdyś polskich zamków magnackich. Dzi-siaj na powierzchni 23 km2 mieszka

w Dąbrowie Tarnowskiej ponad 11 tys. osób. We wrześniu 2006 roku odbyło się uroczyste otwarcie nowo wybudo-wanej krytej pływalni w Dąbrowie Tarnowskiej. Na działce obok od-krytego basenu Miejsko Gminnego Ośrodka Sportu i Rekreacji powstał nowoczesny budynek z trzema niec-kami do pływania, nauki i rehabili-tacji, zjeżdżalnią wodną, jacuzzi, sauną, kawiarenką i małą galerią dla widowni. W ramach racjonalne-go wykorzystania energii zainstalo-wano w całym obiekcie specjalny układ do odzysku ciepła. Rozwiązania techniczne System wentylacji budynku podzie-lono na 7 niezależnych układów. Centrale nawiewno-wywiewne ob-sługujące główną halę basenową i salę konferencyjną umieszczono w podbaseniu. Pozostałe zlokalizo-wano na dachu zaplecza. Zużyte powietrze wywiewane jest z podba-senia za pomocą wyciągowych wentylatorów dachowych lub cen-tral wentylacyjnych i po odzysku ciepła kierowane do wyrzutni da-chowej. Recyrkulacja powietrza sterowana jest automatycznie w zależności od warunków panują-cych w hali basenowej. Powietrze zewnętrzne poddawane jest obrób-ce (odwilżanie, ogrzewanie, chło-dzenie), której zakres jest także regulowany automatycznie. Halę basenową wentylują w pełni auto-

28

matyczne centrale wyposażone w odzysk ciepła z powietrza wy-wiewnego składający się z wymien-nika krzyżowego z bypasem, pompy ciepła i sekcji przepustnic mieszają-cych. Zaplecze wentylują centrale wyposażone w krzyżowy wymiennik ciepła, sekcję filtracji, nagrzewania i sekcję wentylatorową. Podbasenie i pomieszczenia techniczne wenty-luje centrala z krzyżowym wymien-nikiem ciepła zapewniającym od-zysk około 55% energii. Kanały wentylacyjne prowadzące powietrze zewnętrzne oraz powietrze po odzy-sku ciepła ocieplono matami z Thermaflexu grubości 19 mm w płaszczu z folii aluminiowej. Prze-wody wentylacyjne prowadzone w podbaseniu zaizolowano matami z wełny mineralnej Gullfiber grubo-ści 20 mm w płaszczu z folii alumi-

niowej. Kanały nawiewne i wywiew-ne prowadzone po dachu ocieplono matami Gullfiber grubości 10 cm w płaszczu z blachy ocynkowanej. Instalacja pracuje 24 h/dobę, w godzinach nocnych wykorzystując jedynie połowę mocy.

Źródła finansowania Koszt budowy wraz z projektem, nadzorem i wyposażeniem wyniósł prawie 9 mln zł. Inwestycję w pełni sfinansowała gmina przy wsparciu samorządu województwa, powiatu i Ministerstwa Sportu.

GMINA DĄBROWA TARNOWSKA, POWIAT DĄBROWSKI

29

Pompy ciepła w Oświęcimiu

Oświęcim leży pomiędzy Pogórzem Karpackim a Wyżyną Śląską, przy ujściu Soły do Wisły, w centrum Kotliny Oświęcimskiej. Ma wielowieko-wą historię, należy do najstar-szych piastowskich grodów kasztelań-skich w Polsce. Prawa miejskie otrzy-mał w 1272 roku od księcia opolskiego Władysława I. Od tamtej pory lo-sy miasta wiązały się z Polską, Cze-chami i Śląskiem. W czasach II wojny światowej powstał tu największy nie-miecki obóz koncentracyjny i ośro-dek zagłady europejskich Żydów. Oświęcim sąsiaduje dziś z trzema ważnymi regionami gospo-darczymi - Górnośląskim Okrę-giem Przemysłowym, aglomeracją krakowską i regionem podbeskidzkim. Powierzchnię 30,3 km2 zamieszkuje 43 tys. obywateli.

Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu powstało w 1992 roku z inicjatywy ks. Arcybiskupa Kardyna-ła Franciszka Macharskiego, bisku-pów całej Europy oraz przedstawicieli organizacji żydowskich jako forma uczczenia pamięci ofiar Auschwitz. Jest bardzo szczególnym i ważnym miejscem w Oświęcimiu. Spotykają się w nim członkowie różnych wy-znań z całego świata po to, by prze-żywać rekolekcje, uczestniczyć w konferencjach, a przede wszystkim modlić się o wzajemny szacunek pomiędzy ludźmi oraz pokój na świe-cie. Rozwiązania techniczne W budynku Centrum działa 5 pomp ciepła VATRA B51S/2A1 o łącznej mocy 350 kW. Dolnym źródłem ciepła dla instalacji jest surowa woda wodo-

30

GMINA OŚWIĘCIM, POWIAT OŚWIĘCIMSKI

ciągowa z ujęcia „Zasole” w Oświęcimiu pobierana z rurociągów o średnicy 200 i 300 mm, które biegną wzdłuż posesji. Część wody pompowa-na jest poprzez pompki instalacji c.o. i c.w.u. (po oczyszczeniu przez filtr) do wymienników ciepła (gdzie odbie-rana jest temperatura z wody przez obwód dolnego źródła tj. roztwór glikolu). Ta sama ilość wody, tylko schłodzona, wtłaczana jest z powro-tem do rurociągu, za zaworem zwrot-nym. Temperatura zasilanej wody nie może być niższa niż 8°C. Sprężarki w pompach podwyższają temperaturę glikolu dolnego źródła z 10-15°C do temperatury maksymalnej 50°C. Do centralnego ogrzewania wykorzy-stywane są trzy pompy, do c.w.u. – dwie. Ogrzana woda doprowadzana jest do zasobnika c.o., a z niego po-przez pompki obiegowe do poszcze-gólnych pomieszczeń. Taka sama

sytuacja dotyczy c.w.u. z tym, że woda podgrzana tłoczona jest poprzez dwa wymienniki ciepła, z każdej pom-py oddzielnie, do dwóch zasobników wody użytkowej po 800 dm³. Dalej woda za pomocą pompek cyrkulacyj-nych dostarczana jest do łazienek, toalet, kuchni. Jest to bardzo nietypo-we rozwiązanie, którego największą zaletą jest oszczędność terenu, jaki zajmuje dolne źródło ciepła, niski koszt wykonania dolnego źródła ciepła i wysoka wydajność systemu grzewczego. Źródła finansowania Inwestycja w Centrum Dialogu koszto-wała około 400 tys. zł. Finansowego wsparcia udzieliły przedsięwzięciu Fundacja EkoFundusz oraz Wojewódz-ki Fundusz Ochrony Środowiska i Go-spodarki Wodnej w Krakowie.

31

Kolektory słoneczne w Płazie

Płaza leży w powiecie chrzanow-skim w gminie Chrzanów, w obrębie jednostki geomorfologicznej zwanej Blokiem Płazy. Blok Płazy to najbar-dziej na południowy - zachód wysu-nięta część Wyżyny Krakowsko - Częstochowskiej, a dokładniej jej południowego fragmentu zwanego Garbem Tęczyńskim. Charaktery-stycznym elementem krajobrazu są tu głębokie, spadziste doliny i wzgórza, z których rozciągają się malownicze widoki. Na dnie jednej z dolin znajduje się źródło rzeki Pła-zanki. Pierwsza wzmianka źródłowa o Płazie pochodzi z roku 1376. Miej-scowość należała wówczas do Stefana Płazy herbu Topór. Jej właściciele zmieniali się wielokrotnie. Ostatnimi, aż do wybuchu II Wojny Światowej byli hr. Starzeńscy. Dziś ludność Płazy liczy 3,6 tys. osób. W 1954 roku otwarto w Płazie

Dom Pomocy Społecznej dla osób przewlekle chorych psychicznie, na którego potrzeby zaadaptowany został zabytkowy, XVIII-wieczny dwór (dawny pałac Starzeńskich) otoczony pięknym parkiem. Dzisiaj jest to ulubione miejsce spacerów pensjonariuszy. W DPS Płaza prowa-dzone są najlepsze sposoby terapii, które mogą pomóc chorym zachować sprawność fizyczną organizmu oraz wypełnić aktywnie czas. Dyrekcja ośrodka stara się aktywnie pozyski-

32

GMINA CHRZANÓW, POWIAT CHRZANOWSKI

wać środki finansowe na potrzeby instytucji poprzez udział w polskich i międzynarodowych programach współpracy. Rozwiązania techniczne W 2007 roku w Domu Pomocy Spo-łecznej w Płazie został wprowadzony system solarny do wspomagania procesu przygotowania ciepłej wody użytkowej. Energia pozyskana ze słońca wykorzystywana jest do podgrzewania wody zgromadzo-nej w zasobnikach c.w.u. Obok bu-dynku kotłowni zainstalowano ze-staw 2 kolektorów w dwóch grupach po 12 sztuk umieszczonych na konstrukcjach wolnostojących. Kolektory mają moc 71,4 kW przy powierzchni absorpcyjnej wynoszącej 89,46 m2. System składa się z dwóch odrębnych obiegów, z których pierw-szy, solarny, łączy kolektory sło-neczne z wężownicami dwóch zasob-ników c.w.u. o łącznej pojemności

1960 dm3. Drugi obieg, wodny, zasila systemy przygotowania ciepłej wody użytkowej w budynku. Z instalacją 42 kolektorów współpracuje kom-pletna stacja solarna Solarpol 01, której zadaniem jest wymuszenie obiegu płynu solarnego od kolekto-rów słonecznych do wężownic zasob-ników c.w.u. W skład systemu wcho-dzą dwa dwuwężownicowe zasobniki Austria typu VT-N 1000 FRMR o po-jemności 980 dm3 każdy. Źródła finansowania Ogólny koszt tej inwestycji wyniósł 236,6 tys. zł. DPS otrzymał wsparcie finansowe z Wojewódzkiego Fundu-szu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie w wysokości 80,5 tys. zł oraz z warszawskiej Fun-dacji EkoFundusz w kwocie 89,5 tys. zł. Pozostała część sumy pochodziła ze środków powiatu.

33

Słoneczni Salwatorianie w Trzebini

Obszar miasta i gminy Trzebinia położony jest na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej, w zachodniej części województwa małopolskiego. Gmin-ne włości zajmują ponad 100 km2 i są wyżyną wznoszącą się od 270 do 470 m n.p.m. Przebiega przez nie granica ważnych regionów: śląskie-go i krakowskiego. Jednym z atutów Trzebini są lasy i kompleksy leśne, które zajmują aż 43% powierzchni gminy. Przebiega przez nie 40 km szlaków turystycznych i ponad 70 km tras rowerowych. Na początku XX wieku pierwsi sal-watorianie odwiedzili Polskę. Za oficjalną datę osiedlenia się sal-watorianów w Trzebini uznawany

jest dzień 1 lipca 1903 roku. Trzy lata później działała tu już redakcja Posłańca Salwatoriańskiego przenie-siona z Rzymu. W 1910 roku rozpo-częła się budowa kościoła. Od tego momentu salwatorianie działają w Trzebini do dziś, wychowując młodzież, wspierając lokalną spo-łeczność, prowadząc działalność religijną, wydawniczą i kulturalną. Rozwiązania techniczne Kolektory słoneczne składają się z przeźroczystej pokrywy wykonanej z hartowanego szkła o niskiej zawar-tości tlenku żelaza, które charaktery-zuje się wysoką przepuszczalnością promieni słonecznych, absorbera oraz izolacji. Absorber jest głównym

34

GMINA TRZEBINIA, POWIAT CHRZANOWSKI

elementem kolektora słonecznego. Powinien być wykonany z metalu dobrze przewodzącego ciepło, na przykład z miedzi. Metal jest pokryty substancjami, które zwięk-szają absorpcję ciepła. Do płyty absorbera przylutowane są rurki, przez które przepływa ciecz robocza. Aby kolektory nie oddawały ciepła do otoczenia, muszą być zaizolowa-ne. Zazwyczaj izolację stanowi bar-dzo szczelna obudowa kolektora. System zainstalowany w Domu Za-konnym Towarzystwa Boskiego Zbawiciela ks. Salwatorianów w Trzebini wspomaga podgrzewanie ciepłej wody użytkowej. Kolektory umocowane są na specjalnych kon-strukcjach wspornych, na podłożu, w niewielkiej odległości od budynku. Tworzą jednolity szereg. System składa się z 50 kolektorów płaskich (typ WATT 3000 SU), 25 kolektorów

próżniowych (10 sztuk kolektorów typu WATT CPC 15 o powierzchni 1,93 m2, 15 sztuk kolektorów typu WATT CPC 9 o powierzchni 3,21 m2). W skład zaprojektowane-go zestawu wchodzi dodatkowo 13 podgrzewaczy płaszczowych c.w.u. firmy WATT, z których 4 ob-sługują kolektory próżniowe. Pojem-ność każdego z podgrzewaczy wy-nosi 300 dm³. Układy sterowane są regulatorami firmy WATT typu SOLARWATT. Moc całej instalacji wynosi 37,61 kW. Źródła finansowania Inwestycję w Domu Zakonnym ks. Salwatorianów wsparł Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Go-spodarki Wodnej oraz fundacja Eko-Fundusz.

35

Basen geotermalny na Polanie Szymoszkowej w Zakopanem

Zakopane, siedziba powiatu ta-trzańskiego, leży u podnóża Tatr, w Rowie Podtatrzańskim, nad kilko-ma potokami, z których najważniej-szy to Zakopianka. Zakopane jest najwyżej położonym miastem w Polsce (838 m n.p.m.). Przywi-lej miejski nadał Zakopanemu praw-dopodobnie król Stefan Batory w 1578 roku, ale jego prawdziwy rozkwit datuje się od drugiej połowy XIX wieku, kiedy dzięki staraniom Tytusa Chałubińskiego otrzyma-ło status uzdrowiska. Dzisiaj na 85 km2 obszaru miasta mieszka ponad 28 tys. zakopiańczyków. Pomiędzy Zakopanem a wsią Koście-liska rozciąga się obszerna Polana Szymoszkowa, miejsce zimowych wycieczek setek narciarzy. Na pola-nie stoi hotel Mercure Kasprowy, a w jego najbliższym sąsiedztwie usytuowane są wyciągi narciarskie oraz kąpielisko. Kąpielisko to jest jednym z miejsc, w których wyko-rzystuje się geotermalny potencjał Podhala. Źródła geotermalne w Małopolsce występują na obsza-rze pięciu jednostek geologicznych: zapadliska górnośląskiego, niecki miechowskiej, monokliny śląsko-krakowskiej, zapadliska przedkar-packiego i Karpat. Najlepsze warunki geotermalne występują w niecce podhalańskiej. Wody znajdują się tu w warunkach artezyjskich, samo-czynnie wypływają na powierzchnię pod ciśnieniem od 0,5 do 2,5 MPa, a ich mineralizacja na głębokości 3000 m nie przekracza 3 g/dm3.

W 1989 założono na Podhalu pierw-szy geotermalny zakład doświad-czalny, w 1994 wieś Bańska Niżna zasilana była ciepłem geotermalnym w 100%, w 1998 powstał PEC Geo-termia Podhalańska. Rozwiązania techniczne Podstawowymi elementami systemu do wydobywania i zagospodarowa-nia energii geotermalnej są: złoże w postaci warstwy wodonośnej, kanały dostępu, oprzyrządowanie podziemne (filtry, pompy głębino-we), powierzchniowe wymienniki ciepła i inne urządzenia pozwalające na produkcję energii elektrycznej

36

GMINA ZAKOPANE, POWIAT TATRZAŃSKI

(w przypadku wysokich temperatur wody) lub technologiczne i grzewcze wykorzystanie ciepła. Kąpielisko na Polanie Szymoszkowej działa od czterech lat. Pierwotnie zbudo-wano tutaj zbiornik na wodę wyko-rzystywaną w zimie do śnieżenia stoku. Potem przerobiono go na basen kąpielowy, który zasilany

był ciepłem dostarczanym przez PEC Geotermię Podhalańską. Woda po-chodząca z rzeki była nim po prostu podgrzewana za pomocą specjalne-go systemu rurek umieszczonego w podłożu. Kolejnym etapem inwe-stycji było wykonanie własnego odwiertu w celu bezpośredniego wykorzystania ciepłych źródeł. Po jego realizacji inwestorzy otrzy-mali zezwolenie na eksploatację próbną. Woda uzyskana z własnego odwiertu ma temperaturę 27°C. Źródła finansowania Przedsięwzięcie składało się z wielu etapów. Koszty całkowite wyniosły ponad 8 mln zł i były w całości po-niesione przez inwestorów ze środków własnych. Pomimo czy-nionych starań, nie udało się im dotąd pozyskać finansowego wsparcia z zewnątrz.

37

Kotły fluidalne w elektrowni Siersza

Elektrownia Siersza zlokalizowana jest na terenie Gminy Trzebinia, około siedmiu kilometrów na północ od centrum miasta. Elektrownia produkuje energię elektryczną i cieplną. Sprzedaż prowadzona jest w oparciu o zawarte umowy pomię-dzy PKE S.A. a poszczególnymi od-biorcami. PKE S.A. otrzymał konce-sję na wytwarzanie energii elek-trycznej na blokach energetycznych nr 1 i 2 w Elektrowni Siersza po-przez współspalanie paliw konwen-cjonalnych z biomasą. W latach 1999-2002 Elektrow-nia Siersza zrealizowała ogromne p r z eds ięwz ię c i e t e chn i c zno -ekologiczne. Bloki energetyczne nr 1 i 2, które były eksploatowane bez przerwy przez 40 lat zostały zrewita-

lizowane. Wówczas podjęto decy-zję o zamontowaniu kotłów fluidal-nych. Pierwsze próby współspalania biomasy z węglem rozpoczęto w roku 2003. Rok później Urząd Regulacji Energetyki przyznał elek-trowni wymaganą koncesję . Od grudnia 2004 r. do grudnia 2005 r. wyprodukowano 55 117,095 MWh „zielonej energii”. Rozwiązania techniczne Zainstalowane kotły fluidalne Ofz-425 współpracują z nowocze-sną turbiną 16CK145 i generato-rem chłodzonym powietrzem. Są to kotły parowe wyposażone w atmos-feryczne palenisko fluidalne ze zło-żem cyrkulacyjnym. Ich dwuciągowa konstrukcja została opracowana przez firmę Rafako przy współpracy z firmą EVT. Biomasa jest podawana do współspalania z węglem. Zrębki charakteryzują się zdecydowanie niższym zapopieleniem i zasiarcze-niem niż węgiel. Na teren elektrowni dostarczają je samochody. Obok placu węglowego wybudowano ma-gazyn biomasy o pojemności około 2000 m3. Jego podstawowym zada-niem jest zapewnienie zapasu bio-masy na około 3 doby pracy układu z wydajnością 400 t/dobę. Rozkład biomasy na powierzchni magazynu oraz transport do lejów zasypowych zapewnia ładowarka kołowa o po-jemności czerpaka około 3,5 m3. W środkowej części silosa zabudo-wane są dwa leje zasypowe o po-jemności 22 m3 każdy. Ich zadaniem jest odbiór i podawanie biomasy

38

GMINA TRZEBINIA, POWIAT CHRZANOWSKI

na przenośnik taśmowy i dalej do stacji separatorów. Ilość podanej biomasy na przenośnik jest kontrolo-wana poprzez wagę tensometryczną służącą do pomiaru masy biopaliwa. Po segregacji na separatorze ma-gnetycznym i nadwymiarowym bio-masa poprzez przenośniki taśmowe trafia na stację pomiarowo-dozującą, gdzie pobierane są próbki do określenia własności fizykoche-micznych i gdzie podawane paliwo jest ważone, a jego ilość regulowa-na. Następnie podajnikami taśmo-wymi mieszanina węgla i biomasy jest kierowana do zasobników wę-gla. Składowisko odpadów palenisko-wych z elektrowni znajduje się na terenie miasta w wyrobisku po eksploatacji piasku. Jedna jego część jest już zamknięta i obsadzona

roś l innością . Testowano tam m.in. uprawy roślin energetycznych. Źródła finansowania Pierwszy etap, zrealizowany w koń-cówce roku 2004, pozwalający w miarę szybko i przy stosunkowo niskim nakładzie uruchomić produk-cję energii odnawialnej ze współspa-lania biomasy kosztował PKE S.A. ok. 700 tys.zł. Drugi, docelowy etap, został zrealizowany w roku 2006. Zrealizowanie drugiego etapu po-zwoliło zwiększyć ilość podawanej biomasy do współspalania, wyelimi-nować awaryjność urządzeń kotło-wych z tytułu wprowadzania do instalacji niepożądanych wtrąceń oraz uzyskać stabilną pracę kotłów. Łączny koszt instalacji to ok. 13 mln zł. Inwestycja została sfinansowana ze środków własnych PKE SA.

39

Tynieckie pompy ciepła

Tyniec usytuowany jest na pra-wym brzegu Wisły, 12 km na połu-dniowy-zachód od centrum Krakowa pomiędzy jurajskimi wapiennymi wzniesieniami, z których najwyższe, Wielogóra, położone jest na wyso-kości 293 m n.p.m. Malowniczy przełom Wisły na wysokości dawnej wsi, a dzisiaj części VIII dzielnicy miasta zwany jest Bramą Tyniecką. Od tysiąca lat w Tyńcu istnieje Klasztor Benedyktynów. Pierwotnie była to trójnawowa bazylika romań-ska, z której do dziś zachowały się: ściana południowa z romańskim portalem i fundamenty krużganka. W XIX wieku opactwo przechodziło kryzys. W 1816 roku zostało skaso-wane przez władze austriackie i powoli popadło w ruinę, zaprzesta-

jąc pełnienia swoich funkcji. Taka sytuacja trwała aż do 1939 roku, kiedy to kardynał Adam Sapieha oddał wzgórze dawnego opactwa nowej fundacji. W tym samym roku, 29 lipca do Tyńca przybyło 11 mni-chów pod przewodnictwem Karola van Oosta. Rozpoczęta na nowo historia Klasztoru trwa do dziś. Rozwiązania techniczne W ostatnich latach w tynieckiej sie-dzibie Benedyktynów prowadzone są intensywne prace nad renowacją Klasztoru i poprawieniem jakości ogrzewania i wentylacji budynków. Prace modernizacyjne objęły ocieplenie niektórych przegród zewnętrznych, zmianę kotłowni kok-sowej na gazowo-olejową współpra-cującą z pompą ciepła i polem ko-

40

GMINA KRAKÓW, POWIAT GRODZKI

lektorów słonecznych, wymianę instalacji grzewczych, wodnych i wentylacyjnych. Zastosowane zo-stały 4 sprężarkowe pompy ciepła pobierające ciepło z pionowego wymiennika gruntowego (u kształt-ne rurki rozlokowane w siatce od-wiertów o rozstawie 6 m i głęboko-ści 100 m), agregat kogeneracyjny, gazowe i olejowe kotły szczytowe oraz układ 30 kolektorów słonecz-nych (płaskich) o łącznej mocy 45 kW usytuowanych w ogrodzie Klasztoru do wspomagania produkcji ciepłej wody użytkowej. Łączna produkcja ciepła z zestawu pomp pokrywa 87% rocznego zapotrzebo-wania na ciepło do ogrzewania i wentylacji. Kolektory współpracu-jąc z pompami zapewniają 50% energii potrzebnej dla funkcjonowa-nia systemu c.w.u. Zmodernizowane źródło ciepła znajduje się w miejscu dawnej kotłowni koksowej. Moderni-

zacja ogrzewania Kościoła polegała na zabudowie central ogrzewania powietrznego w przestrzeni istnieją-cej komory grzewczej pod posadzką budynku. Jest to ogrzewanie nisko-temperaturowe, które współpracuje z pompą ciepła w centralnym źródle ciepła. System ogrzewania podłogo-wego rozdzielony został na niezależ-ne strefy, z których każda może być regulowana automatycznie za po-mocą czasowej regulacji poziomu temperatury. Źródła finansowania Ogólne koszty inwestycji wyniosły około 3 mln zł. Niemal 90% tej su-my udało się pozyskać w formie dotacji z fundacji EkoFundusz oraz z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

41

Mała elektrownia wodna w Smolicach

Smolice leżą w dolinie rzek Wisły i Skawy, w zachodniej Małopolsce, w powiecie oświęcimskim, w gminie Zator. Jest to niewielka wieś sołec-ka licząca około 600 mieszkańców, w której działa zakład eksploata-cji kruszywa i wytwórnia kostki bru-kowej. Rozlewiska obu rzek przycią-gają do Smolic amatorów wędkar-stwa. Na 21+200 kilometrze rzeki Wisły zlokalizowano stopień wod-ny składający się z jazu sektorowego z dwoma przęsłami, wielkogabaryto-wej śluzy i kanału żeglugowego. Do jego dolnej części, poniżej ślu-zy wpadają wody rzeki Skawy. Utrzy-maniu prawidłowego poziomu wód gruntowych w okolicy piętrzenia służą 4 systemy odwodnieniowe z pompowniami. Stopniem wodnym zarządza Regionalny Zarząd Gospo-

darki Wodnej w Krakowie. W 2004 roku na styku z prawym przyczółkiem jazu rozpoczęto budo-wę małej elektrowni wodnej o mocy 2 MW. Uroczystość wmurowania aktu erekcyjnego elektrowni odbyła się 3 czerwca 2004 roku, a trzy lata później, 6 lipca 2007 zakład rozpo-czął pracę. Inwestorem i właścicie-lem elektrowni jest Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. Strategia spółki mówi o tworzeniu nowych źródeł energii elektrycznej i rzeczywiście w ostatnich latach przynosi ona efekt w postaci kilku znaczących inwestycji w małą ener-getykę wodną. Rozwiązania techniczne MEW Smolice jest elektrownią prze-pływową. Elektrownia powstała

42

GMINA ZATOR, POWIAT OŚWIĘCIMSKI

w kooperacji kilku firm specjalizują-cych się w projektowaniu i wykonaw-stwie obiektów hydroenergetycznych. Generalnym projektantem był Ener-goprojekt Warszawa S.A., dostawcą automatyki i sterowania Instytut Energetyki z Gdańska, a wykonawcą poznański Maxer S.A. Obiekt składa się z trzech części: wlotowej, hali maszyn oraz wylotowej. Przy spadzie 2,65 m zainstalowano moc 2 MW, w dwóch turbozespołach MAVEL. Elektrownia wyposażona jest w dwa generatory synchroniczne o napięciu znamionowym 690 V, dwie turbiny typu gruszkowego o osi poziomej i podwójnej regulacji przełyku i prze-kładnię zębatą stożkową w kapsule przed turbiną. Wielkość przełyku to 56 m³/s. Elektrownia działa w systemie automatycznym, bezob-sługowo ze sterowaniem i wizualiza-cją z elektrowni Niedzica oraz z tele-

fonicznym dyżurem domowym. Zain-stalowana czyszczarka krat również działa w systemie automatycznym. Energia wyprodukowana rocznie przez elektrownię w Smolicach to 7000 MWh. Na taką ilość energii konwencjonalny zakład potrzebował-by 1155 Mg węgla. Do atmosfery wyemitowano by więc każdego roku 85 Mg dwutlenku siarki, 20 Mg tlenku azotu, 8424 Mg dwutlenku węgla, 166 kg metali ciężkich, 17 Mg pyłu i 965 Mg popiołów i żużli. Źródła finansowania Koszty przedsięwzięcia w wysokości 18,5 mln zł zostały poniesione przez inwestora (wniosek o kredyt prefe-rencyjny z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej).

43

Park Kulturowy Młynów Wodnych na Prądniku

Dolina Prądnika położona jest na Wyżynie Krakowsko – Często-chowskiej, kilkanaście kilometrów na północ od Krakowa. Wyżłobiona jest w grubym kompleksie wapieni z okresu górno jurajskiego. Jej głę-bokość osiąga nawet sto metrów. Dno jest płaskie, pokryte łąkami i podzielone płynącym potokiem Prądnik oraz kilkunastoma młynów-

kami, które z czasem przejęły funk-cję głównego koryta potoku. Prądnik stanowi oś hydrograficzną całego dorzecza. Stałym dopływem Prądni-ka na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego jest potok Sąspówka, a poniżej OPN - potok Korzkiewka. Wszystkie potoki są zasilane przez ok. 30 źródeł wypływających najczę-ściej na poziomie dna doliny. W wieku XIX w Dolinie Prądnika istniało bardzo dużo zakładów wod-nych: folusze, papiernie, tartaki, prochownie, kuźnie i młyny. Wszyst-kie one wykorzystywały energię uzyskiwaną z rzeki, przyczyniając się do niezwykłego postępu cywilizacyj-nego tych terenów. Dzisiaj w Dolinie

Prądnika wciąż działa kilka młynów wodnych, a potencjalnie możliwa jest restytucja wielu innych i stwo-rzenia w oparciu o nie kaskadowego systemu elektrowni wodnych. Rozwiązania techniczne Spośród młynów wciąż istniejących w Dolinie Prądnika w około piętna-stu przypadkach istnieje możliwość

44

POWIAT KRAKOWSKI

zainstalowania sprzętu do genero-wania prądu w postaci kół wodnych nasiębiernych sprzężonych z prze-kładniami lub tańszych turbin (w przypadku lokalizacji poza obrę-bem Parku Narodowego). Przepro-wadzona przez Małopolską Agencję Energii i Środowiska wstępna ocena tych lokalizacji wykazała zaledwie 44 kW potencjalnej mocy. Ta ocena oparta była na samej prędkości przepływu niezależnie od lokalizacji oraz na uśrednionej wysokości spa-

du. Powtórna ocena wykorzystująca wartości faktycznego spadu oraz szacunkowych zlewni do obliczenia mocy generowanej w każdym po-szczególnym młynie wykazała po-tencjał na poziomie 68 kW. Spad i prędkość przepływu są małe, a poszczególne lokalizacje mogą wygenerować od 2 do 8 kW. Okresy

zwrotu inwestycji są bardzo długie. Pomimo to, w wielu miejscach insta-lacja hydroenergetyczna może sta-nowić środek promocji historyczne-go dziedzictwa i główną atrakcję turystyczną. Źródła finansowania Ze względu na bardzo długie okresy zwrotu kosztów inwestycje w Parku Kulturowym Młynów Wodnych Doli-ny Prądnika muszą stanowić część programów strukturalnych przezna-czonych na rozwój lokalny tych tere-nów.

45

URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO DEPARTAMENT ŚRODOWISKA

I ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH 31-156 Kraków, ul. Basztowa 22

Adres do korespondencji: 30-017 Kraków, ul. Racławicka 56

tel.: (012) 63 03 140, fax: (012) 63 03 141 www.malopolskie.pl

Publikacja dofinansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie