Odnos SFRJ i Evropskih zajednica

Institucionalizacija odnosa izmedu Crne Gore, tada republike SFRJ, i tri evropske zajednice, zapocinje 2.12.1967. godine, kada je zakljucena Deklaracija o odnosima SFRJ i Evropske ekonomske zajednice (EEZ). Ovom se Deklaracijom utvrduju politicke osnove buducih odnosa izmedu tadasnje SFR Jugoslavije i evropske regionalne integracije, utvrdivanjem okvira za buduce, razlicite ekonomske odnose. Kuriozitet ovog dokumenta je u tome sto je to prvi akt koji je Zajednica u svojoj dotadasnjoj dvadesetogodisnjoj praksi zakljucila sa jednom socijalistickom drzavom Evrope.

Deklaraciju vrlo brzo prati zakljucivanje dva trgovinska sporazuma SFR Jugoslavije sa EEZ, koji su zakljuceni 1970. i 1973. godine - rijec je o sporazumima kojima SFRJ dobija status najveceg povlascenja, sa reciprocnim koncesijama. Iako je, dakle, rijec o nepreferencijalnim trgovinskim sporazumima, njihov istovremeni politicki znacaj je nesumljiv, jer pokazuje politicki interes uspostavljanja odnosa izmedu evropskih zajednica i SFRJ u doba ostrih blokovskih podjela koje su tada odlikovale medunarodne odnose u Evropi. Treba pomenuti da sporazume o trgovini ostale drzave Centralne i Istocne Evrope zakljucuju sa EC tek krajem 80-ih i pocetkom 90-ih godina.

SFRJ je vec od 1. jula 1971. godine postala i korisnik Opste seme preferencijala EEZ, nakon cega je uslijedilo i potpisivanje Sporazuma o saradnji izmedu SFRJ i EEZ, potpisan u Beogradu 02. aprila 1980. godine. Sporazumom, koji se bazira na preferencijalnom statusu Jugoslavije, otvaraju se brojne mogucnosti za privrednu saradnju izmedu ugovornih partnera i regulise robna razmjena, finansijska saradnja, industrijska kooperacija, poljoprivreda, saobracaj, turizam, naucno-tehnicka saradnja, kao i saradnja u socijalnoj oblasti.

Interes EZ da razvija saradnju sa SFRJ pokazuje i nivo finansijske i tehnicke pomoci, koja je predvidena Sporazumom iz 1980. godine, i koja se utvrduje Protokolima o finansijskoj saradnji.

Sporazum o saradnji iz 1980. godine je dopunjen 1987. godine, kada se uspostavlja novi trgovinski rezim izmedju EEZ i SFR Jugoslavije, i uskladuje se sa

pristupanjem Spanije i Portugala. Usvajanje ovog Dopunskog protokola je u skladu sa odredbama Sporazuma o saradnji kojima se predvida da, poslije zavrsetka prve faze liberalizacije trgovine, pregovorima u okviru Savjeta za saradnju budu utvrdeni dalji koraci u saradnji i liberalizaciji trgovine.

Jugoslavija je 17. decembra 1990. godine potpisala Okvirni sporazum PHARE, kojim se medusobna saradnja prosiruje i na oblast pomoci za socijalne i ekonomske reforme koriscenjem finansijskih i tehnickih mjera. Istovremeno, potpisan je i Finansijski memorandum, kojim se blize definise citav program saradnje: naime, ovim Memorandumom se od 500 miliona ECU (pomoc EU iz programa PHARE za 1990. godinu), za SFR Jugoslaviju izdvaja 35 miliona.

Samo godinu dana kasnije, tacnije 1991. godine, u trenutku kada je SFRJ institucionalno i finansijski veoma povezana sa evropskim zajednicama, i kada ima status koji bi se mogao smatrati i povoljnijim od statusa koji ce dobiti buduce pridruzene drzave, dolazi do sukoba na njenoj teritoriji, a zatim i do uvodenja sankcija od strane EZ za citavu teritoriju Jugoslavije, i otkazivanja Sporazuma o saradnji SFRJ/EEC.

Odnosi Savezne Republike Jugoslavije i Evropske unije

Savezna Republika Jugoslavija, federativna zajednica Srbije i Crne Gore, nastace proglasavanjem Ustava 27. aprila 1992. godine. Prva zvanicna posjeta predstavnika EU novoj Jugoslaviji uslijedila je pola godine nakon ukidanja sankcija EU, juna 1996 - tadasnji predsjednik Komisije EU, Zak Santer, i predsjedavajuci Savjeta ministara, Lamberto Dini, prilikom posjete izjavljuju da je neophodno uspostavljanje odnosa EU i SR Jugoslavije. Istovremeno, i Vlada Savezne Republike Jugoslavije je, barem deklerativno, zapocela sa aktivnostima priblizavanja Uniji, usvajanjem Program rada na harmonizaciji jugoslovenskog pravnog sistema sa pravnim sistemom Unije.

Razlozi ne insistiranja na daljem razvoju odnosa sa Unijom su prevashodno politicke prirode - naime, Unija se tada ne posmatra kao cilj kome treba teziti.

Period definisanja novog pristupa Unije prema regionu jugoistocne Evrope, kroz regionalni pristup, karakterise najnizi stepen odnosa izmedju Unije i SRJ. Pristup je promovisan tokom 1999. godine, i njegova sustina je u prevashodnoj potrebi bezbjednosnog stabilizovanja regiona, sto se uzima kao preduslov svake buduce saradnje sa Unijom. Kao pomoc stabilizaciji regiona u formi opste i dugorocne strategije prevencije sukoba, na inicijativu Unije 10. juna 1999. godine formiran je Pakt stabilnosti za Jugoistocnu Evropu (Stability Pact for South Eastern Europe).

Krajem 1997. godine, poslije predsjednickih izbora u Crnoj Gori, dolazi do zaokreta politickih odnosa izmedu EU i Crne Gore. Pritisnuta blokadom i prijetnjama od strane Srbije i pod sve vecom prijetnjom stabilnosti, Crna Gora postaje blizak partner EU i predmet narocitog interesovanja i podrske, kroz znacajnu finansijsku pomoc koja je do tada bila pretezno humanitarne prirode.

Aprila 1998. godine Evropski Savjet odobrava 3 mil. € kao kratkorocnu pomoc crnogorskoj Vladi da nastavi sa programom ekonomskih i politickih reformi. Decembra 1998. g., Evropska komisija i Vlada Crne Gore dogovaraju program pomoci u iznosu od 5 mil. €, kao podrsku za proces politickih i ekonomskih reformi u Crnoj Gori. Program je pokrivao sektore poljoprivrede, transporta, javne administracije i obrazovanja.

I u godinama koje slijede, EU nastavlja da, finansijskom, humanitarnom i tehnickom podrskom, pomaze reforme u Crnoj Gori.

SRJ/SCG i Evropska unija poslije 5. oktobra 2000. godine

Nakon petooktobarskih promjena 2000. godine, odnosi SRJ i EU dramaticno se unaprijeduju. Pridruzivanje EU postaje strateski prioritet nase spoljne politike, a u sveobuhvatnom procesu povratka SRJ/SCG u medunarodne politicke i ekonomske integracije EU postaje nas kljucni partner i pruza najznacajniju podrsku politickim i ekonomskim reformama u zemlji.

Odnosi sa EU dobijaju institucionalni okvir potpisivanjem, 25. novembra 2000. godine, Okvirnog sporazuma SRJ-EU o realizaciji pomoci i podrske EU za nasu zemlju.

Odnosi izmedu Crne Gore i EU u Procesu stabilizacije i pridruzivanja uspostavljeni su jula 2001. godine, konstituisanjem Zajednicke konsultativne radne grupe SRJ - EU. U okviru delegacije SRJ bila je i Radna grupa Vlade Republike Crne Gore, koja je zakljuckom Vlade Republike Crne Gore, na sjednici od 20. jula 2001., formirana i definisan njen politicko - radni mandat. Zadatak Konslutativne radne grupe SRJ - EU bio je da sagleda opste stanje u odredenim domenima (ekonomija, pravo, politicki uslovi, itd.) i uporedi ga sa kriterijumima EU cije je ispunjavanje neophodno prije zapocinjanja « Studije izvodljivosti «. Zakljucno sa julom 2002. godine odrzano je pet sastanaka sa predstavnicima Evropske komisije i ishodi tih sastanaka bile su preporuke o priorotetnim reformama kako u Srbiji, tako i u Crnoj Gori.

Prva faza u okviru Procesa stabilizacije i asocijacije, zapoceta konstituisanjem Konslutativne radne grupe EU - SRJ, nastavljena je sastancima u formi « Unaprijedenog stalnog dijaloga « (USD) . Sastanak u formi « Unaprijedenog stalnog dijaloga « je novi pocetak u ocjenjivanju procesa politickih, ekonomskih i institucionalnih reformi, na strucnom nivou, koje Evropska Komisija sa SCG obavlja radi sastavljanja preporuka i podrske napretku zemlje u Procesu stabilizacije i pridruzivanja. Prvi sastanak USD odrzan je 2. jula 2003. godine i bio je posvecen pravosudu i unutrasnjim poslovima, odnosno pravosudnom i kaznenom sistemu, reformi policije, borbi protiv kriminala i korupcije, terorizmu, granici, viznom rezimu i azilu. Do sada je odrzano pet sastanaka USD, pri cemu je posljednji organizovan 16. jula u Podgorici, a na dnevnom redu su se nasle sljedece teme: demokratija i vladavina zakona, ljudska i manjinska prava, regionalna i medunarodna saradnja, pravda i unutrasnji poslovi kao i zivotna sredina.

Nakon odobravanja Akcionog plana za harmonizaciju ekonomskih sistema Srbije i Crne Gore od strane Skupstine SCG, Komisija Evropske unije otpocela je izradu Studije izvodljivosti. Pocetak izrade Studije, kao dokumenta kojim se ispituje izvodljivost otpocinjanja pregovora o SAA s krajnjim ciljem zakljucivanja samog sporazuma, predstavlja svojevrsnu potvrdu napretka na putu ka Evropskoj Uniji.

Razgovori u okviru USD i rad Komisije na Studiji izvodljivosti su jasno povezani. Kao rezultat USD-a proizasle su specificne sektorske preporuke Evropske

komisije, koje ce zajedno sa preporukama donijetim na sastancima Konsultativne radne grupe i preporukama obuhvacenim godisnjim izvjestajima, sluziti kao smjernice za ocjenu napretka reformi u SCG. Implementacija preporuka bice glavni dio analize koju ce Komisija saciniti u okviru Studije izvodljivosti.

Ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom i evropske integracije je u proteklom periodu uredno obavjestavalo Evropske komisiju o implementaciji njenih preporuka, kao i o napretku i rezultatima sprovodjenja planiranih reformi azuriranjem matrica kao instrumenta pracenja implementacije preporuka.

Odnosi sa EU - nakon Samita u Solunu

Samit u Solunu je oznacio prekretnicu u pravcu unaprijedenja odnosa Evropske unije i zemalja Zapadnog Balkana.

Po uzoru na partnerstva za stupanje u clanstvo EU koja predstavljaju jedan od kljucnih instrumenata predpristupne strategije zemalja kandidata za clanstvo u EU, Evropska komisija je tada predlozila uvodenje Partnerstva za evropsku integraciju. Evropski Savjet ( sefovi drzava i Vlada) je juna prosle godine, podrzao ovu ideju tokom Samita u Solunu, kroz "Solunsku agendu za Zapadni Balkan». Ovim partnerstvom, koje je prilagodeno prilikama u svakoj od drzava Zapadnog Balkana, formulisu se prioriteti za akciju, odnosno kratkorocne i srednjorocne reforme koje treba da budu sprovedene, a prema kojima ce se odobravati potrebna finansijska sredstva i procjenjivati ucinak, odnosno, ostvareni progres.

U skladu sa tim Savjet ministara EU je 14. juna 2004. godine, a na osnovu prijedloga Evropske Komisije, usvojio odluku o "Principima, prioritetima i uslovima sadrzanim u Evropskom partnerstvu sa Srbijom i Crnom Gorom ukljucujuci Kosovo, kao sto je definisano rezolicijom 1244 Savjeta bezbjedenosti UN od 10. juna 1999. g. Dakle, u cilju pripreme za dalju integraciju u EU, nadlezni organi u Srbiji i Crnoj Gori treba da izrade plan koji ce sadrzati rokove i mjere koje se namjeravaju preduzeti u cilju ostvarivanja prioriteta.

Krajem marta 2004. Evropska Komisija je objavila treci Izvjestaj o stabilizaciji i pridruzivanju, u kojem se ocjenjuje ostvareni napredak u Procesu stabilizacije i

pridruzivanja.

Kao dodatna podrska drzavama Zapadnog Balkana, Evropska unija je omogucila ucestvovanje u programima Zajednice pod uslovima predvidenim za drzave kandidate. Oni ukljucuju oblasti obrazovanja i obuke, kulture, istrazivanja, energetike, zastite zivotne sredine, podrsku malim i srednjim preduzecima i dr

http://www.evropazamlade.co.me/istorijat_odnosa.php