HADISKA ISHODIŠTA HADISKA ISHODIŠTA ZNANJA I ZNANJA I OBRAZOVANJAOBRAZOVANJA

Prof. dr. Šefik KurdićProf. dr. Šefik Kurdić

Važnost SunnetaVažnost Sunneta

Sunnet je praktični komentar Kur'ana.Sunnet je praktični komentar Kur'ana. ل� ن�ز� م�ا ل!لن#اس! ل!ت�ب�ي�ن� الذ�ك,ر� إليك� ل,ن�ا نز� ل� و�أ� ن�ز� م�ا ل!لن#اس! ل!ت�ب�ي�ن� الذ�ك,ر� إليك� ل,ن�ا نز� و�أ�

ك#ر�ون� ي�ت�ف� و�ل�ع�ل#ه�م, ك#ر�ون� إليهم, ي�ت�ف� و�ل�ع�ل#ه�م, إليهم, ف!يه!م, ب�ع�ث� !ذ, إ م!ن!ين� ال,م�ؤ, ع�ل�ى �الل#ه م�ن# د, ف!يه!م, ل�ق� ب�ع�ث� !ذ, إ م!ن!ين� ال,م�ؤ, ع�ل�ى �الل#ه م�ن# د, ل�ق�

ي�ات!ه! آ� ع�ل�ي,ه!م, �ت,ل�و ي ه!م, س! �ن,ف أ� م!ن, Jوال�ي�ات!ه! ر�س آ� ع�ل�ي,ه!م, �ت,ل�و ي ه!م, س! �ن,ف أ� م!ن, Jوال�ر�س!ن, و�إ ك,م�ة� و�ال,ح! ال,ك!ت�اب� �و�ي�ع�ل�م�ه�م ك�يه!م, !ن, و�ي�ز� و�إ ك,م�ة� و�ال,ح! ال,ك!ت�اب� �و�ي�ع�ل�م�ه�م ك�يه!م, و�ي�ز�

Qين! م�ب Qل ض�ال� ل�ف!ي �ب,ل ق� م!ن, !ينQ ك�ان�وا م�ب Qل ض�ال� ل�ف!ي �ب,ل ق� م!ن, ك�ان�وا POSLANIKOV MORAL BIO JE KUR'AN.POSLANIKOV MORAL BIO JE KUR'AN.

(Muslim, Ebu Davud, Nesai i Ahmed)(Muslim, Ebu Davud, Nesai i Ahmed)

hadis objašnjava smisao nepoznatih riječi hadis objašnjava smisao nepoznatih riječi (kewser);(kewser);

ukazuje na konkretno značenje pojedinih ukazuje na konkretno značenje pojedinih riječi u određenim ajetima (zulm);riječi u određenim ajetima (zulm);

određuje pobliže značenje riječima koje određuje pobliže značenje riječima koje imaju općenit smisao (srednji namaz, imaju općenit smisao (srednji namaz, nasljeđivanje, kazna za krađu)nasljeđivanje, kazna za krađu)

objašnjava način praktične primjene (namaz, hadž, objašnjava način praktične primjene (namaz, hadž, zekat);zekat);

konkretizira ono što je Kur'an samo načelno spomenuo konkretizira ono što je Kur'an samo načelno spomenuo (o trojici koja su izostala);(o trojici koja su izostala);

definira (propisuje) ono što nije definirao (propisao) definira (propisuje) ono što nije definirao (propisao) Kur'an (zabrana konzumiranja domaćih magaraca; Kur'an (zabrana konzumiranja domaćih magaraca; zabrana nošenja svile i zlata)zabrana nošenja svile i zlata)

Qد!يث ب!ح� �د#ث ي�ح� ر!يك�ت!ه!أ� ع�ل�ى ت#ك!ئJا �م �ل �ج الر# �ك د!يثQ ي�وش! ب!ح� �د#ث ي�ح� ر!يك�ت!ه!أ� ع�ل�ى ت#ك!ئJا �م �ل �ج الر# �ك ي�وش!

ع�ز# الل#ه! �ك!ت�اب ب�ي,ن�ك�م, و� ب�ي,ن�ن�ا �ول �ي�ق ف� د!يث!ي ح� ع�ز# م!ن, الل#ه! �ك!ت�اب ب�ي,ن�ك�م, و� ب�ي,ن�ن�ا �ول �ي�ق ف� د!يث!ي ح� م!ن,ا و�م� �ل�ل,ن�اه ت�ح, اس, Qل ال� ح� م!ن, يه! ف! د,ن�ا و�ج� ا م� ل# ا و�ج� و�م� �ل�ل,ن�اه ت�ح, اس, Qل ال� ح� م!ن, يه! ف! د,ن�ا و�ج� ا م� ل# و�ج�م� ر# ح� ا م� إ!ن# و� أ�ال# �ن�اه م, ر# ح� Qام ر� ح� م!ن, يه! ف! د,ن�ا م� و�ج� ر# ح� ا م� إ!ن# و� أ�ال# �ن�اه م, ر# ح� Qام ر� ح� م!ن, يه! ف! د,ن�ا و�ج�م� ر# ح� ا م� �ث,ل م! ل#م� و�س� ع�ل�ي,ه! �الل#ه ل#ى ص� الل#ه! �ول �س م� ر� ر# ح� ا م� �ث,ل م! ل#م� و�س� ع�ل�ي,ه! �الل#ه ل#ى ص� الل#ه! �ول �س ر��الل#هالل#ه�

((Hadis je sahih. Bilježe ga Ibn Madže i Ebu Davud u Hadis je sahih. Bilježe ga Ibn Madže i Ebu Davud u sličnom rivajetu. Vidi: „Sunen Ibn Madže“, Bejrut: sličnom rivajetu. Vidi: „Sunen Ibn Madže“, Bejrut: Darul-fikr, broj hadisa: 12; 1/6.Darul-fikr, broj hadisa: 12; 1/6. ))

„„U kojem se to Kur’anu nalazi da (farzi) podne U kojem se to Kur’anu nalazi da (farzi) podne namaza imaju četiri rekata, da akšamski imaju namaza imaju četiri rekata, da akšamski imaju tri rekata; da se ruku obavlja ovako a sedžda tri rekata; da se ruku obavlja ovako a sedžda onako; i da je opisano šta se uči (u namazu) i onako; i da je opisano šta se uči (u namazu) i kako se selam predaje? I u kojem je to Kur'anu kako se selam predaje? I u kojem je to Kur'anu objašnjenje onoga čega se treba kloniti prilikom objašnjenje onoga čega se treba kloniti prilikom posta, i objašnjenje kakvoće zekata na zlato i posta, i objašnjenje kakvoće zekata na zlato i srebro, sitnu stoku i deve i krave? I u kojem su srebro, sitnu stoku i deve i krave? I u kojem su određeni dijelovi koji se uzimaju od zekata, i određeni dijelovi koji se uzimaju od zekata, i objašnjenje postupaka hadža od vremena objašnjenje postupaka hadža od vremena stajanja na Arefatu? stajanja na Arefatu? ........

I opisu namaza na Muzdelifi, bacanju I opisu namaza na Muzdelifi, bacanju kamenčića na džemretima, i svojstvima kamenčića na džemretima, i svojstvima ihrama i njegovih zabrana, načinu odsijecanja ihrama i njegovih zabrana, načinu odsijecanja ruke kradljivcu; o tome da se dojenjem stvara ruke kradljivcu; o tome da se dojenjem stvara zabrana stupanja u brak, i opisa onoga što je zabrana stupanja u brak, i opisa onoga što je zabranjeno od jela, i svojstvima kurbana i zabranjeno od jela, i svojstvima kurbana i životinja za klanje, i krivičnih propisa, i načinu životinja za klanje, i krivičnih propisa, i načinu razvoda braka, i propisu kupoprodaje, i razvoda braka, i propisu kupoprodaje, i objašnjenju zabrane kamate, opisu sudstva i objašnjenju zabrane kamate, opisu sudstva i tužiteljstva, opisu zakletvi, vakufa, posudbe, tužiteljstva, opisu zakletvi, vakufa, posudbe, sadake i drugih oblasti fikha?! sadake i drugih oblasti fikha?! ......

U Kur’anu se nalaze samo općenite naredbe, U Kur’anu se nalaze samo općenite naredbe, i kada bi samo njih gledali ne bi znali kako po i kada bi samo njih gledali ne bi znali kako po njima postupati, i u svim tim pitanjima je njima postupati, i u svim tim pitanjima je obaveza vraćanja ka onome što se prenosi od obaveza vraćanja ka onome što se prenosi od Poslanika Poslanika . Isto je i sa idžma'om. On se . Isto je i sa idžma'om. On se odnosi samo na neka lakša pitanja... Zbog odnosi samo na neka lakša pitanja... Zbog toga je nužno vraćanje hadisu. I kada bi neko toga je nužno vraćanje hadisu. I kada bi neko rekao: „Ne prihvatamo ništa osim onoga što je rekao: „Ne prihvatamo ništa osim onoga što je u Kur’anu, onda bi on bio nevjernik po u Kur’anu, onda bi on bio nevjernik po idžma’u cijelog Ummeta.“idžma’u cijelog Ummeta.“

SVEOBUHVATAN PROGRAMSVEOBUHVATAN PROGRAM

Obuhvata ukupni čovjekov život po Obuhvata ukupni čovjekov život po vertikali i horizontali, tj. uzduž, poprijeko i vertikali i horizontali, tj. uzduž, poprijeko i dubinski.dubinski.

Uzduž:Uzduž: vremensko i vertikalno vremensko i vertikalno prostiranje koje obuhvata ljudski život od prostiranje koje obuhvata ljudski život od rođenja do smrti, čak i šire: od prenatalne rođenja do smrti, čak i šire: od prenatalne faze do onoga što slijedi nakon smrti.faze do onoga što slijedi nakon smrti.

Poprijeko ili pod širinom:Poprijeko ili pod širinom: podrazumijeva se podrazumijeva se horizontalno protezanje koje obuhvata sve horizontalno protezanje koje obuhvata sve sfere življenja: u kući, trgovini, džamiji, na putu, sfere življenja: u kući, trgovini, džamiji, na putu, u odnosu s Allahom, samim sobom, u odnosu s Allahom, samim sobom, porodicom, ljudima, pa čak i mrtvom prirodom.porodicom, ljudima, pa čak i mrtvom prirodom.

Dubinski:Dubinski: podrazumijeva se protezanje kroz podrazumijeva se protezanje kroz nivoe ljudskog života: objedinjuje javno i tajno, nivoe ljudskog života: objedinjuje javno i tajno, uključuje namjere, riječi i djela.uključuje namjere, riječi i djela.

URAVNOTEŽEN URAVNOTEŽEN PROGRAMPROGRAM

Održava ravnotežu između duha i tijela, Održava ravnotežu između duha i tijela, uma i srca, idelanog i realnog, ovog i uma i srca, idelanog i realnog, ovog i drugog svijeta, teorije i prakse, drugog svijeta, teorije i prakse, očekivanog i neočekivanog, očekivanog i neočekivanog, individualizma i kolektivizma, imitiranja i individualizma i kolektivizma, imitiranja i inoviranja.inoviranja.

Kad god bi naslutio ili osjetio sklonost Kad god bi naslutio ili osjetio sklonost ashaba ka ekstremizmu ili nemaru, istog ashaba ka ekstremizmu ili nemaru, istog momenta bi ih upozorio na tu opasnost.momenta bi ih upozorio na tu opasnost.

Ja se bojim Allaha više nego svi vi, i Ja se bojim Allaha više nego svi vi, i najbogobojazniji sam među vama, ali ja i najbogobojazniji sam među vama, ali ja i postim i mrsim, klanjam i spavam, i postim i mrsim, klanjam i spavam, i ženim se. Pa ko ne voli moj sunnet nije ženim se. Pa ko ne voli moj sunnet nije moj! moj! (Buhari) (Buhari)

Uistinu tvoje tijelo ima pravo kod tebe; Uistinu tvoje tijelo ima pravo kod tebe; tvoje oko ima pravo kod tebe; tvoja tvoje oko ima pravo kod tebe; tvoja porodica ima pravo na tebe i tvoji gosti porodica ima pravo na tebe i tvoji gosti imaju pravo kod tebe. imaju pravo kod tebe. (Buhari)(Buhari)

OSTVARIV PROGRAMOSTVARIV PROGRAM

Specifikum ovog programa je u njegovoj Specifikum ovog programa je u njegovoj jednostavnosti, lahkoći i toleranciji.jednostavnosti, lahkoći i toleranciji.

Mi smo te samo kao milost svjetovima Mi smo te samo kao milost svjetovima poslali. poslali. (El-Enbija', 107).(El-Enbija', 107).

Uistinu sam ja darovana milost.Uistinu sam ja darovana milost. (Hakim, El-Hakim, Darimi, Ibn Sa'd i (Hakim, El-Hakim, Darimi, Ibn Sa'd i

Bejheki u Bejheki u Šu'abu-l-imanuŠu'abu-l-imanu – sahih) – sahih) Olakšavajte a ne otežavajte! Olakšavajte a ne otežavajte!

Obveseljavajte a ne rastjerujte. Obveseljavajte a ne rastjerujte. (Buhari i (Buhari i Muslim) Muslim)

Allah me nije poslao da prisiljavam i Allah me nije poslao da prisiljavam i otežavam, već me poslao da poučavam i otežavam, već me poslao da poučavam i olakšavam.olakšavam. (Muslim) (Muslim)

Uistinu sam poslan sa pravom vjerom, Uistinu sam poslan sa pravom vjerom, velikodušnom, tolerantnom / hanefijje velikodušnom, tolerantnom / hanefijje semha/.semha/. (Ahmed, Bezzar i Taberani u (Ahmed, Bezzar i Taberani u El-El-Mu'džemu-l-kebiru i El-EvsatuMu'džemu-l-kebiru i El-Evsatu

KRIZA RAZUMIJEVANJA KRIZA RAZUMIJEVANJA SUNNETASUNNETA

Kriza razumijevanja Sunneta počinje pogrešnom Kriza razumijevanja Sunneta počinje pogrešnom interpretacijom časnoga Sunneta.interpretacijom časnoga Sunneta.

„„" " ، �ع�د�و,ل�ه ل�ف خ� كل من العلم هذا �، ي�ح,م!ل �ع�د�و,ل�ه ل�ف خ� كل من العلم هذا �ي�ح,م!لالمبطلين وانتحال ، الغالين تحريف عنه المبطلين ينفون وانتحال ، الغالين تحريف عنه ينفون

الجاهلين وتأويل الجاهلين ، وتأويل ، Ovo znanje (hadis) prenosit će iz svake Ovo znanje (hadis) prenosit će iz svake

generacije njeni pravednici koji će od njega generacije njeni pravednici koji će od njega odstranjivati iskrivljena tumačenja fanatika, odstranjivati iskrivljena tumačenja fanatika, imputiranje lažova i pogrešne interpretacije imputiranje lažova i pogrešne interpretacije neznalica. neznalica. (Ibn Džerir i Ibn 'Adijj)(Ibn Džerir i Ibn 'Adijj)

Izvitopereno tumačenje Izvitopereno tumačenje fanatikafanatika

Čuvajte se ekstremizma u vjeri! Uistinu Čuvajte se ekstremizma u vjeri! Uistinu su oni prije vas propali zbog ekstremizma su oni prije vas propali zbog ekstremizma u vjeri. u vjeri. (Nesai, Ibn Madže, Ahmed, (Nesai, Ibn Madže, Ahmed, Hakim, Ibn Hibban i Ibn Huzejme – Hakim, Ibn Hibban i Ibn Huzejme – sahih)sahih)

Propali su oni što pretjeruju!Propali su oni što pretjeruju! /Ponovio je /Ponovio je to tri puta/ (Muslim)to tri puta/ (Muslim)

Imputiranje lažovaImputiranje lažova Ono što nisu mogli ubaciti u Kur'an, pokušali su Ono što nisu mogli ubaciti u Kur'an, pokušali su

to sa Sunnetom.to sa Sunnetom. Specifikum ummeta Muhammeda, s.a.v.s., je Specifikum ummeta Muhammeda, s.a.v.s., je

upravo upravo sened.sened. Ibn Sirin Ibn Sirin je rekaoje rekao: : د!ين�ك�م, ذ�ون� �ت�أ,خ ع�م#ن, وا �ان,ظ�ر ف� د!ين} ال,ع!ل,م� ذ�ا ه� د!ين�ك�م, إ!ن# ذ�ون� �ت�أ,خ ع�م#ن, وا �ان,ظ�ر ف� د!ين} ال,ع!ل,م� ذ�ا ه� إ!ن# ““Ova nauka je vjera, pa gledajte od koga Ova nauka je vjera, pa gledajte od koga

prihvatate vašu vjeru!”prihvatate vašu vjeru!”[1][1] [1][1] Muslim, Darimi, Bejheki i Ibn Ebi Šejbe. Muslim, Darimi, Bejheki i Ibn Ebi Šejbe. Vidi: „Sahihul-Muslim“, uvod, 1/12.Vidi: „Sahihul-Muslim“, uvod, 1/12.

لقال اإلسناد ولوال الدين من لقال اإلسناد اإلسناد ولوال الدين من اإلسنادشاء ما شاء شاء من ما شاء من

Sened je dio vjere. Da nije seneda, rekao Sened je dio vjere. Da nije seneda, rekao bi ko bi htio, što bi htio! bi ko bi htio, što bi htio! (Ibnu-l-Mubarek)(Ibnu-l-Mubarek)

Es-Sevri je rekao: Es-Sevri je rekao: سالح معه يكن لم إذا ، المؤمن سالح سالح اإلسناد معه يكن لم إذا ، المؤمن سالح اإلسناد

يقاتل شيء يقاتل فبأي شيء فبأي ““Sened je oružije vjernika. Ako nema seneda Sened je oružije vjernika. Ako nema seneda

čime da se bori?”čime da se bori?”[1][1]

Imam Evzai je rekao: Imam Evzai je rekao: اإلسناد ذهاب إال العلم ذهاب اإلسناد ما ذهاب إال العلم ذهاب ما ““Neće nestati nauke (hadisa) dok ne nestane Neće nestati nauke (hadisa) dok ne nestane

seneda!” seneda!”

Neki od njih su poredili hadis bez seneda sa Neki od njih su poredili hadis bez seneda sa kućom bez krova i temelja! kućom bez krova i temelja!

To su i spjevali u riječima: To su i spjevali u riječima:                 كالبيت مسنده إسناد فاته إن                 والعلم كالبيت مسنده إسناد فاته إن والعلم

طنب ال سقف له طنب ليس ال سقف له ليس Znanje bez seneda Znanje bez seneda Kao kuća bez krova i temelja! Kao kuća bez krova i temelja!

Sened Sened je pretekao savremenu znanost u je pretekao savremenu znanost u definiranju principa naučne metodologije definiranju principa naučne metodologije istraživanja.istraživanja.