ODRŽIVI RAZVOJ I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE

Značaj i podjela ekologije• Istorijski najstarija podjela :• Ekologija biljaka –fitoekologija• Ekologija životinja – zooekologija• Ekologija mikroorganizama – mikrobna ekologija• Novija podjela :• Prema predmetu istraživanja• Mikroekologija-proučava odnos mikroorganizama prema

njihovoj sredini• Zooekologija-proučava životinjske vrste,

populacije,zajednice i njihov odnos prema njihovoj sredini.• Humana ekologija- proučava odnos čovjeka prema

životnoj sredini kao i uticaj životne sredine na čovjeka..

Značaj i podjela ekologije

• Prema pristupu i primjeni istraživanja :• Teorijska (opšta) ekologija• Sistemska ekologija: bavi se praćenjem ekoloških

sist.• Primjenjena ekologija

(medicinska,šumarska,agroekol.• Prema životnim oblastima :• Ekologija terestričkih oblasti- ekosisteme na kopnu• Ekologija slatkih voda• Ekologija mora

Značaj i podjela ekologije

• Prema vrsti staništa :• Geoekologija-proučava ekologiju litosfere• Hidroekologija – proučava ekologiju voda• Kosmička ekologija – proučava ekologiju kosmosa• Urbana ekologija-proučava ekologiju naselja čovjeka• Ekologija životne sredine• Prema usmjerenosti istraživanja• Analitička ekologija (ekologija individualnih org. )• Dem ekologija (populaciona )

Životna sredina• Životna sredina-okvir života,obuhvata sve ono

što okružuje organizam i posredno ili neposredno djeluje na njegovo stanje

• Pod životnom sredinom organizama podrazumjeva se skup raznovrsnih ekoloških faktora ili odgovarajućih elemenata spoljašnje sredine (fizičke,hemijske ili biološke) u odgovarajućem prostornom okviru koji neprekidno djeluju na organizme i za koje su vezani svojim životnim potrebama

Životni uslovi i Ekološki faktori

• Uslovi opstanka ili životni uslovi predstavljaju kompleks elemenata životne sredine neophodnih za organizam bez kojih nije moguć opstanak

• Elementi ili faktori životne sredine neophodni organizmu ili sa negativnim uticajem na njega nazivaju se životni ili ekološki faktori.Oni su mnogobrojni raznovrsni i promjenjivi po veličini intenzitetu i u funkciji vremena i prostora, a u prirodi ne djeluju izolovano već kao složena cjelina

Klasifikacija ekoloških faktora

• Abiotički-skup faktora neorganske sredine: hemijski ili hemizam sredine,orografski ili osobine reljefa i klimatski faktori.Utiču na biomasu-brojnost i raspored u okviru areala

• Biotički – obuhvataju kompleks međusobnih dejstava svih živih morganizama

• Antropogeni –obuhvataju djelovanje čovjeka na živu prirodu

• Hidroedafski- vodeno-zemljišni faktori

Principi opšte ekologije1. Trajna i zadovoljavajuća opskrba energijom koja

protiče kroz ekosistem neophodna je za opstanak2. Za opstanak živih bića ili životnih zajednica

potrerbna je stalna razmjena materija između njih i njihove okoline

3. Postanak,razvoj i opstanak svakog živog bića počiva na planovima izgradnje, na informacijama ( ekološke,genetičke i kulturne), a zbivanja u ekosistemu se neprekidno upravljaju veličinom energetske i sirovinske potrošnje Margalef 1971...

Ekološke zapovjesti

• Ne očekuj od prirode više nego što si joj dao• Zaštiti ovu planetu jer drugu nemamo niti ćemo

dobiti novu• Brini o vazduhu prije nego što ga ugledaš• Koristi izvor tako da vodu možemo piti na

riječnom ušću• Znaj da Zemlja daruje samo kada um caruje • Sjeti se da je život drveta zalog za drvo života..

Ekološke zapovjesti

• Ne dozvoli da ptice selice odustanu da se vrate sa juga

• Uračunaj cijenu očuvanja prirode u cijenu svakog proizvođaća

• Ne traži rupu u prirodnim zakonima• Misli više o otpadu da ne završimo na njemu• Gradeći ne otimaj već dijeli sa prirodom• Čuvaj sredinu da bismo izbjegli kraj..

Elementi prirode • Elementi prirode se dijele na:• Prirodne resurse (izvori)- prirodni izvori, odnose se

na prirodna dobra koja su u funkciji – privedena korišćenju

• Prirodni uslovi –prirodni faktori su elementi geografske sredine (klima, reljef, zemljište, sinčeva toplota, atmosferske padavine, blizina vode za navodnjavanje) koji se ne mogu neposredno koristiti, ali bez njihovog učešća neke proizvodnje nisu moguće. Oni ispoljavaju svoj uticaj nezavisno od volje čovjeka, a samo je pitanje u kojoj mjeri će on to iskoristiti u stvaranju novih vrijednosti..

PRIRODNI RESURSI• Termin prirodni resursi je prvi upotrebio E.F.

Šumaher 1970. g. u knjizi “Small is beautiful “• DEFINICIJE : - Prirodni resursi su supstance koje se nalaze u

prirodi, a koje se smatraju vrijednim u njihovoj relativno nemodificiranoj prirodnoj formi.

- Pod resursima se podrazumjeva ono što ljudi uzimaju iz prirodne sredine za zadovoljenje svojih potreba

TERMINOLOŠKO ODREĐENJE RESURSA U EKONOMIJI

• Resursi su : - materijalna i nematerijalna dobra koja se mogu

privredno valorizovati ( iskoristiti) - faktori koji se koriste u proizvodnji roba ili

pružanju usluga i time u stvaranju realnog bruto domaćeg proizvoda

- resursi se ubrajaju u temeljne faktore proizvodnje ( uz rad, kapital i poduzetništvo ) dok su izvedbeni faktori : proizvodnja, tehnologija, istraživanje i razvoj..

PRIRODNI POTENCIJAL

• PRIRODNI-EKOLOŠKI POTENCIJAL je najsveobuhvatniji termin koji uključuje pored prirodnih resursa i ostale elemente prirode :

- Prirodne uslove : klima, zemljište, sunčeva toplota, atmosferske padavine, koji se mogu neposredno koristiti

- Rezerve : dobra -potencijali koja su u zemlji ili na zemlji koja se još ne koriste, ali koja odlukom i djelovanjem čovjeka u svakom trenutku mogu preći u kategoriju resursa

- Prirodno bogatstvo je opisna vrednosna odrednica za prirodni potencijal..

PODJELA PRIRODNIH RESURSA• PREMA PRIPADNOSTI : - Prirodni resursi atmosfere - Prirodni resursi hidrosfere - kopnene vode i okeani - Prirodni resursi litosfere- fosilna goriva , mineralne

rude, minerali-drago kamenje i zemljište - Prirodni resursi biosfere – flora i fauna• PREMA PORJEKLU -Biotičke–dobivaju se od živog svijeta

(biljke,životinje) -Abiotičke - dobivaju se od neživog svijeta (zemlja,

voda, minerali, energetski resursi )

PODJELA PRIRODNIH RESURSA• EKONOMSKA KLASIFIKACIJA : - Prirodni - Ekonomski - Kombinovani• PREMA TRAJANJU : to je i najčešća podjela 1 Neobnovljivi-iscrpljivi 2 Obnovljivi 3 Potencijalno obnovljivi 4 Trajni - neiscrpljivi

PRIRODNI RESURSI PREMA TRAJANJU

1-NEOBNOVLJIVI– iscrpljivi postoje u ograničenim količinama na različitim mjestima na Zemlji, a stvoreni su geološkim, fizičkim i hemijskim procesima , kroz neutvrđen broj godina ( milioni, milijarde ) npr. bakar, ugalj, nafta. Ovi resursi se zovu i iscrpljivi zato što ih ljudi koriste brže nego što se oni geološki formiraju..

PRIRODNI RESURSI PREMA TRAJANJU

2 - OBNOVLJIVI resursi – su oni resursi koji teoretski mogu trajati neograničeno, jer se mogu samostalno obnavljati ako nisu zloupotrebljeni . Obnovljivi resursi imaju sljedeće karakteristike :

- Imaju mogućnost regeneracije u toku relativno kratkog vremenskog perioda.

- Za njihovo održivo korištenje brzina potrošnje ili ekstrakcije mora biti u okviru reproduktivnog kapaciteta prirodnog sistema

- Kod većine prirodnih resursa brzina ekstrakcije (uzimanje iz ekosistema ) mora biti takva da omogućava održavanje ravnoteže i biodiverziteta ..

Obnovljivi energetski izvori

• Obnovljiva energija se obnavlja istom brzinom kojom

se eksploatiše. U obnovljive energetske izvore spadaju:• Hidroenergija• Geotermalna energija• Solarna (sunčeva) energija• Energija vjetra• Energija biomase• Energija plime i talasa..

PODJELA RESURSA

• SA STANOVIŠTA RASPOLOŽIVIH ZALIHA : - Apsolutno oskudni – su oni resursi čija je

raspoloživa zaliha nedovoljna ili previše skupa da bi zadovoljila sadašnju i buduću potražnju (npr. nafta )

- Relativno oskudni – su oni resursi kojih ima dovoljno za zadovoljenje potražnje ali su njihova proizvodnja i distribucija neuravnotežene što dovodi do rasta tržišne cijene ( npr. pšenica )..

PRIRODNO OKRUŽENJE• Pod prirodnim okruženjem podrazumjeva se

cjelokupnost prirodnih resursa koji čine izvor za razvoj proizvodnje

• Raspoloživost, kvalitet i struktura prirodnih resursa ( materijalnih, ljudskih i prirodnih ) pored prirodnih resursa ( zemljište,voda, klima, šuma, biljni i životinjski svijet ) djeluju na ekonomski rast i razvoj nacionalne ekonomije.

• Prirodni resursi neke zemlje često određuju njeno bogatstvo i status u svjetskom ekonomskom sistemu..

ZNAČAJ PRIRODNIH RESURSA• Prirodni resursi su prirodni kapital pretvoren u

proizvodne jedinice koje ulaze u proces infrastrukture kapitala

• Kapital je prirodni resurs.Obuhvata fizički kapital ( materijalne inpute u proizvodnju ) finansijski kapital ( novac, vrednosni papiri ) ljudski kapital (investicije u znanje i obrazovanje ) i prirodni kapital (zemlja)

• Prirodna bogatstva koja održavaju život na ovoj planeti –voda, vazduh, zemlja, zagađuju se ili iscrpljuju alarmantnom brzinom..