ΔΕΙΓΜΑ ΟΔ 1Γ 50 165.copy - deigma.pdfΟμήρου 3 Οδύσσεια Tο a΄ μέρος του παρόντος τεύχους είναι ένα δείγμα από τη ραψωδία

Ολύμπου 3954630 Θεσσαλονίκητηλ. 2310.55 24 40 2310.533.458

e-mail: [email protected]: http:\www.tsiaras.gr

Το τεύχος αυτό περιλαμβάνει την ανάλυση των στίχων από το μάθημα της Οδύσσειας .

50-165 της ραψωδίας ε

d 1god-arxcopyright 03.13

:

΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥA

Ομήρου Οδύσσεια 2


Tο a΄ μέρος του παρόντος τεύχους είναι ένα δείγμα από τη ραψωδία ε από το μάθημα της Οδύσσειας της Α΄ Γυμνασίου. Στα τεύχη που θα σας αποστέλλουμε σταδιακά θα βρείτε τη λεπτομερή ανάλυση των στίχων της κάθε ραψωδίας και τις ερωτοαπαντήσεις που ανήκουν σ’ αυτή, καθώς και ερωτήσεις-ασκήσεις εκτός βιβλίου για να κατανοήσετε καλύτερα το έργο του Ομήρου.

Óôï äåýôåñï óõìâïýëéï ðïõ åß÷áí ïé èåïß óôïí ¼ëõìðï åßäáìå ôï

Äßá ìåôÜ ôçí ðñïôñïðÞ ôçò ÁèçíÜò íá äßíåé åíôïëÞ óôïí

áããåëéïöüñï ôùí èåþí, ÅñìÞ, íá ìåôáâåß óôçí Ùãõãßá, ãéá íá

ìåôáöÝñåé óôçí Êáëõøþ ôçí áðüöáóç ôùí èåþí íá åðéóôñÝøåé ï

ÏäõóóÝáò óôçí ðáôñßäá ôïõ.

Ï ÅñìÞò ðçãáßíåé

óôçí Êáëõøþ

- ðåñéãñáöÞ ôïõ ôï-

ðßïõ

Ï ÅñìÞò ðñÜãìáôé õðáêïýåé óôçí åíôïëÞ ôïõ Äßá êáé ðåôÜåé áðü ôïí ¼ëõìðï

óôçí Ùãõãßá, ãéá íá áíáêïéíþóåé óôçí Êáëõøþ ôçí áðüöáóç ôùí èåþí. Åêåß

âñÞêå ôçí Êáëõøþ íá êÜèåôáé ìÝóá óå ìéá óðçëéÜ êáé íá õöáßíåé óôïí áñãáëåéü

ôçò, óéãïôñáãïõäþíôáò. Ó' áõôü ôï óçìåßï ï ðïéçôÞò âñßóêåé ôçí åõêáéñßá íá

ðåñéãñÜøåé ìå åíôõðùóéáêü ôñüðï ôï ìáãåõôéêü ôïðßï ôïõ íçóéïý.


Ï ÅñìÞò óõíáíôÜ

ôçí Êáëõøþ

Ç Êáëõøþ åßíáé ìüíç ôçò, ãéáôß ï ÏäõóóÝáò âñßóêåôáé óôï áêñïãéÜëé êáé

èñçíåß, áôåíßæïíôáò ôç èÜëáóóá. ×ùñßò íá ôñïìÜîåé óôï ìåôáîý áíáãíùñßæåé

ôïí ÅñìÞ êáé, áöïý ôïí êáëùóïñßæåé, ôïõ ðñïóöÝñåé ôçí êáèéåñùìÝíç

öéëïîåíßá, íÝêôáñ êáé áìâñïóßá, üðùò ôáßñéáæå óå èåü. Ï ÅñìÞò, áñ÷éêÜ,

ðñïóðáèåß íá ôçí ðñïåôïéìÜóåé øõ÷ïëïãéêÜ, Ýôóé þóôå íá äå÷ôåß êáëýôåñá ôçí

åíôïëÞ ðïõ ôçò öÝñíåé, êáé ôÝëïò ôçò áíáêïéíþíåé ôçí áðüöáóç ôùí èåþí, üôé

ðñÝðåé ç Êáëõøþ í´ áöÞóåé ôïí ÏäõóóÝá íá ãõñßóåé ðßóù óôçí ðáôñßäá ôïõ,

ãéáôß åßíáé ãñáöôü áðü ôç ìïßñá ôïõ.

Ç Êáëõøþ áðïöá-

óßæåé íá õðáêïýóåé

óôï Äßá êáé íá

åëåõèåñþóåé ôïí Ï-

äõóóÝá

Ç Êáëõøþ åîïñãßæåôáé êáé êáôçãïñåß ôïõò èåïýò üôé åßíáé æçëéÜñçäåò, ãéáôß

ôá âÜæïõí ìå ôéò èåÝò ðïõ åñùôåýïíôáé èíçôïýò. ÓêëçñÞ óôÜóç áíáöÝñåé üôé

êñÜôçóáí ïé èåïß óôçí ÁõãÞ üôáí äéÜëåîå ãéá óýíôñïöï ôïí Ùñßùíá, ðïõ Þôáí

èíçôüò, êáèþò êáé óôç ÄÞìçôñá ðïõ åß÷å äåóìü ìå ôïν Éáóßïíá. Êé áìÝóùò ç

Êáëõøþ áñ÷ßæåé íá áðáñéèìåß üóá ðñüóöåñå óôïí ÏäõóóÝá, üôáí âãÞêå

íáõáãüò ÷ùñßò êáñÜâé êáé óõíôñüöïõò óôï íçóß ôçò. Êáé ôþñá íá ðïõ ïé èåïß

áðïöÜóéóáí íá ôçí åãêáôáëåßøåé. ÃñÞãïñá, üìùò, êáôáëáâáßíåé üôé êáíåßò äåí

ìðïñåß íá áëëÜîåé ôçí áðüöáóç ôïõ Äßá. Áíáêïéíþíåé óôïí ÅñìÞ üôé ï

ÏäõóóÝáò åßíáé åëåýèåñïò íá ãõñßóåé óôçí ðáôñßäá ôïõ, ç ßäéá üìùò

åðéóçìáßíåé üôé èá ôïí óôåßëåé ÷ùñßò êáñÜâé êáé óõíôñüöïõò íá ôïí

óõíïäÝøïõí. ÐñïóèÝôåé ìüíï üôé èá äþóåé óôïí ÏäõóóÝá ÷ñÞóéìåò

óõìâïõëÝò, ãéá íá åßíáé áóöáëÞò óôï ôáîßäé ôïõ.

Ï ÅñìÞò áðï÷ùñåß

ñìÞò áðï÷ùñåß

ÌåôÜ áðü ôçí ïëïêëÞñùóç ôçò óõíïìéëßáò ôïõò ï ÅñìÞò åôïéìÜæåôáé í´

áíá÷ùñÞóåé ãéá ôïí ¼ëõìðï, áöïý ãéá ôåëåõôáßá öïñÜ ôçí ðñïåéäïðïéåß ãéá ôéò

óõíÝðåéåò ðïõ ìðïñåß íá Ý÷åé óå ðåñßðôùóç ðïõ ðáñáêïýóåé ôçí åíôïëÞ ôïõ

Äßá.

O ÅñìÞò ðåôÜåé áðü ôïí ¼ëõìðï óôçí Ùãõãßá êáé ìåôáöÝñåé óôçí Êáëõøþ ôï ìÞíõìá ôïõ Äßá. Ç

Êáëõøþ åêöñÜæåé ôçí ïñãÞ êáé ôçí áãáíÜêôçóÞ ôçò ãéá ôçí áðüöáóç ôùí èåþí, áëëÜ óôï ôÝëïò

öáßíåôáé íá ôçí áðïäÝ÷åôáé. Ï ÏäõóóÝáò åßíáé åëåýèåñïò íá ãõñßóåé ðßóù óôçí ðáôñßäá ôïõ, ãéáôß

îÝñåé ç ßäéá ðïëý êáëÜ üôé êáíÝíáò, ïýôå èíçôüò, ïýôå èåüò, äåí ìðïñåß íá áíôéôá÷èåß óôç èÝëçóç

ôïõ Äßá.


áðåßèçóå < áðåéèþ (óôί÷. 50) = áðåéèáñ÷þ, äåí õðáêïýù, ðáñáêïýù

øõ÷ïðïìðüò (ï) (óôί÷. 50) = áõôüò ðïõ óõíïäåýåé ôéò øõ÷Ýò ôùí íåêñþí (óôïõò áñ÷áßïõò

¸ëëçíåò ùò åðßèåôï ôïõ ÅñìÞ êáé ôïõ ×Üñùíá).

áñãïöïíéÜò (óôί÷. 50) = öïíéÜò ôïõ ¢ñãïõò. Ôï åðßèåôï áõôü óõíïäåýåé óôáèåñÜ ôï èåü

ÅñìÞ, åðåéäÞ ðéóôåýåôáé üôé ï ÅñìÞò óêüôùóå ôï ìõèéêü ãßãáíôá ¢ñãï.

èåóðÝóéá < èåóðÝóéïò,-á,-ï (óôί÷. 52) = ðïõ ç ïìïñöéÜ ôïõ Ý÷åé êÜôé èåúêü, ôï

ðáñáäåéóÝíéï.

êñáôåñüò < êñáôåñüò,-Þ,-ü (óôί÷. 57) = éó÷õñüò, äõíáôüò.

áéèÝñáò < áéèÝñáò (ï) (óôί÷. 58) = áíþôåñá óôñþìáôá ôçò áôìüóöáéñáò // öñ : ðåôþ

óôïõò áéèÝñåò = åßìáé ðïëý ÷áñïýìåíïò // Ü÷ñùìï õãñü ìå ÷áñáêôçñéóôéêÞ ïóìÞ.

áêñïðáôþíôáò < áêñïðáôþ (óôί÷. 59) = âáäßæù óôéò ìýôåò ôùí ðïäéþí, ðåñðáôþ "óôá

íý÷éá".

ìåíåîåëÞ < ìåíåîåëÞò -Þò -Ýò [êáé ìåíåîåäÞò, -éÜ, -ß] (óôί÷. 65) = ðïõ Ý÷åé ôï

÷ñþìá ôïõ ìåíåîÝ, éþäçò.

êüñùíå < êïñþíù (óôί÷. 67) = ðõñáêôþíù // (ìôö) åîÜðôù, åñåèßæù // (áìôâ)

ðõñáêôþíïìáé, // (ìôö) åîïñãßæïìáé (öñ : Üíáøå êáé êüñùóå).

êÝäñïò (ï) (óôί÷. 69) = ([êáé êÝäñï (ôï)] ãÝíïò êùíïöüñùí áåéèáëþí äÝíôñùí ìå øçëü êáé

ìåãÜëï êïñìü êáé êïêêéíùðü áñùìáôéêü êáé Üóçðôï îýëï.


: Ôï îýëï ôïõ êÝäñïõ, åðåéäÞ Þôáí ðïëý áíèåêôéêü, ôï

÷ñçóéìïðïéïýóáí ãéá íá êáôáóêåõÜæïõí ðëïßá. Ïíïìáóôïß Þôáí ïé êÝäñïé ôïõ ËéâÜíïõ.

èïýãéá (ç) (óôί÷. 69) = áñùìáôéêü öõôü

èñáóïìáíïýóå < èñáóïìáíþ (óôί÷. 72) = [(ðïéçôéêü ñÞìá (ãéá âëÜóôçóç)] áíáðôýóóïìáé

õðåñâïëéêÜ óå ìÝãåèïò Þ áñéèìü, öïõíôþíù

óêëÞèñåò < óêëÞèñá (ç) (óôίχ. 72) = åßäïò õäñüöéëïõ öõôïý (äÝíôñá ðïõ ìïéÜæïõí ìå

ôéò ëåýêåò) // ðåëåêïýäé, óêßæá.

êëþíïõò < êëþíïò (óôί÷. 74) = ìåãÜëï êëáäß.

êïýñíéáæáí < êïõñíéÜæù (óôί÷. 74) = (ãéá üñíéèåò êáé ìåôáöïñéêÜ ãéá áíèñþðïõò)

ìáæåýïìáé, ãÝñíù ãéá íá êïéìçèþ.

êïõñïýíåò < êïõñïýíá (ç) (óôί÷. 75) = ôï ðïõëß êïñþíç (ðïõëß ðïõ ìïéÜæåé ìå ôï êïñÜêé).

êñÞíåò < êñÞíç (ç) (óôί÷. 79) = âñýóç // öõóéêÞ ðçãÞ íåñïý.

áìâñïóßá (ç) (óôί÷. 105) = (< ἀμβρόσιος < ἄμβροτος < ἀ- (óôåñ) + âñïôüò (= èíçôüò) =

ôñïöÞ ôùí áñ÷áßùí èåþí // öáãçôü åîáéñåôéêÜ åýãåõóôï.

íÝêôáñ (ôï) (óôί÷. 105) = ôï ðïôü ôùí èåþí ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò ìõèïëïãßáò (ôï

öáíôÜæïíôáí ùò êüêêéíï êñáóß) // ï æá÷áñïý÷ïò ÷õìüò, ðïõ ìáæåýïõí ïé ìÝëéóóåò áðü ôá

Üíèç // (ìôö) êÜèå ðïôü åîáéñåôéêÞò ãåõóôéêüôçôáò.

åõöñÜíèç < åõöñáßíïìáé (óôί÷. 107) = åõ÷áñéóôéÝìáé, ôÝñðïìáé.

åêáôüìâåò < åêáôüìâç (ç) (óôί÷. 115) = (< ἐκατόν + βοῡς) = (óôçí áñ÷áéüôçôá) èõóßá

100 âïäéþí // (ìôö) ìåãÜëïò áñéèìüò áíèñþðéíùí èõìÜôùí.

óêïõôÜñé (ôï) (óôί÷. 116) = ç áóðßäá (õðïêïñéóôéêü ôïõ : óêïýôá < scutum (ëáôéí.)

óõöïñéáóìÝíïò (-ç,-ï) (óôί÷. 118) = [ìåôï÷Þ ðáèçôéêïý ðáñáêåéìÝíïõ ôïõ óõöïñéÜæïìáé)

= áõôüò ðïõ Ýðáèå óõìöïñÜ, äõóôõ÷éóìÝíïò.

êïýñóåøáí < êïõñóåýù (óôί÷. 120) = åíåñãþ ðåéñáôéêÞ êáôáäñïìÞ // ëåçëáôþ,

ëáöõñáãùãþ.

åíôÝëëåôáé < åíôÝëëïìáé (óôί÷. 125) = äéáôÜæù, áíáèÝôù ôçí åêôÝëåóç äéáôáãÞò

êáôåõïäþóåéò < êáôåõïäþíù (óôί÷. 126) = (êáé êáôáâïäþíù) = åý÷ïìáé êáôåõüäéï (=

êáëü ôáîßäé) // óõíïäåýù êÜðïéïí ðïõ öåýãåé. Î·Ù¿ + Â[ Ô‰~ < Â ‰Ô‰Ô˜ < Â@ + ]Ô‰fi˜

êáñßíá (ç) (óôί÷. 145) = (êáé êáñÝíá) ôï êáôþôåñï ìÝñïò ôïõ óêåëåôïý ôïõ ðëïßïõ, ç

ôñïðßäá [ôï ìåãÜëï êáôþôáôï äïêÜñé ôïõ ðëïßïõ ðïõ ðéÜíåé áðü ôçí ðëþñç ùò ôçí ðñýìíç

ôïõ. ÐÜíù óôçí êáñßíá ðñïóáñìüæïíôáé ôá ðëåõñÜ ôïõ ðëïßïõ. Áðïôåëåß ôç âÜóç üðïõ

÷ôßæåôáé ôï ðëïßï].

ðõñöüñï < ðõñöüñïò,-á,-ï (óôί÷. 147) = ðïõ ñß÷íåé Þ âÜæåé öùôéÜ.


óáíôÜëéá (óôί÷. 51) = Åííïåß ôá ðÝäéëá ðïõ öïñïýóáí ïé èåïß, ôá ïðïßá Þôáí ÷ñõóÜ,

áèÜíáôá êáé åß÷áí ôç ìáãéêÞ äýíáìç íá ðåôïýí. Ì´ áõôÜ ôá ìáãéêÜ ðÝäéëá ïé èåïß ìðïñïýóáí íá ðÜíå ïðïõäÞðïôå. Ôá óáíôÜëéá Þôáí Ýíá áðü ôá óýìâïëá ôïõ èåïý ÅñìÞ, ôï Üëëï Þôáí ôï ñáâäß ðïõ ëåãüôáí êáé "êçñýêåéï".

Êáé ç èåÜ ÁèçíÜ, üðùò åßäáìå óôç ñáøùäßá á, öüñåóå ôá ÷ñõóÜ êáé áéþíéá óáíäÜëéá ôçò, ãéá íá ðÜåé áðü ôïí ´Ïëõìðï óôçí ÉèÜêç, üðïõ èá

óõíáíôïýóå ôïí ÔçëÝìá÷ï.

ñáâäß (óôί÷. 54) = Åßíáé óýìâïëï ôïõ èåïý ÅñìÞ ðïõ ëÝãåôáé "êçñýêåéï" êáé ôï

êñáôïýóå ðÜíôïôå óôï ÷Ýñé ùò áããåëéïöüñïò ôùí èåþí (êÞñõêáò). Ôï ñáâäß Þôáí

ìáãéêü, üðùò êáé ôá óáíôÜëéá, ðïõ Þôáí ôï Üëëï óýìâïëï ôïõ ÅñìÞ. Ìå ôï ñáâäß

êïßìéæå êáé îõðíïýóå ôïõò áíèñþðïõò. Ì´ áõôü, åðßóçò, ìÜãåõå ôçí üñáóç ôùí

áíèñþðùí êáé ôïõò Ýêáíå íá âëÝðïõí ôá ðñÜãìáôá üðùò Þèåëå ï èåüò Þ íá âëÝðïõí

Üëëá ðñÜãìáôá ôüóï áðßóôåõôá, ðïõ íá íïìßæïõí üôé âñßóêïíôáé ó´ Ýíáí êáéíïýñéï

êüóìï.

Ìáãéêü ñáâäß åß÷áí áêüìç ç ìÜãéóóá Êßñêç êáé ç èåÜ ÁèçíÜ.

ÁñãïöïíéÜò (óôί÷. 50 ê' 57) = Åßíáé åðßèåôï ôïõ èåïý ÅñìÞ. ÏíïìÜóôçêå Ýôóé, ãéáôß

óýìöùíá ìå ôçí ðáñÜäïóç óêüôùóå ôï öýëáêá ôçò Éþò ãßãáíôá ¢ñãï ðïõ åß÷å

ôÝóóåñá Þ ÷éëéÜäåò ìÜôéá (óýìöùíá ìå Üëëç Üðïøç).

Ï ¢ñãïò åß÷å ïñéóôåß áðü ôçí ¹ñá íá öõëÜåé ôçí Éþ, êüñç ôïõ ºíá÷ïõ, ãéá íá ìçí ôçí

ðëçóéÜóåé ï Äßáò ðïõ ôçí åß÷å åñùôåõôåß. Ï Äßáò üìùò Ýóôåéëå ôïí ÅñìÞ êáé ôïí

óêüôùóå.

Ðéåñßá (óôί÷. 58) = Åßíáé ôìÞìá ôçò Ìáêåäïíßáò, ðïõ âñßóêåôáé óôá èåóóáëéêÜ óýíïñá,

êïíôÜ óôïí ¼ëõìðï. Èåùñïýíôáí êáôïéêßá ôùí Ìïõóþí, ãé´ áõôü ïíüìáæáí ôéò Ìïýóåò Ðéåñßäåò. Ç Ðéåñßá óÞìåñá åßíáé íïìüò ôçò Ìáêåäïíßáò êáé Ý÷åé

ðñùôåýïõóá ôçí Êáôåñßíç. ÅñìÞò (óôί÷. 50) = Èåüò ôïõ Ïëýìðïõ, ãéïò ôïõ Äßá êáé ôçò Ìáßáò. Åßíáé ï

áããåëéïöüñïò ôùí èåþí êáé èåùñåßôáé åöåõñÝôçò ôçò ëýñáò, ôçí ïðïßá ðñüóöåñå

óôï èåü Áðüëëùíá. Åßíáé ï èåüò - ðñïóôÜôçò ôùí ôáîéäéùôþí êáé ôïõ åìðïñßïõ, áëëÜ

êáé ï èåüò ôçò êëïðÞò êáé ôçò áðÜôçò.


Ðéóôåõüôáí, åðßóçò, üôé ï ÅñìÞò åîõðçñåôïýóå ôïõò èåïýò, åðÝâëåðå ôéò èõóßåò êáé

ïäçãïýóå ôéò øõ÷Ýò ôùí íåêñþí óôïí ¢äç, ãé' áõôü êáé ïíïìáæüôáí "ôáìßáò ôùí

øõ÷þí", "øõ÷ïðïìðüò" Þ "íåêñïðïìðüò". ÓýìâïëÜ ôïõ åßíáé ôá ÷ñõóÜ ðÝäéëá êáé ôï ìáãéêü ñáâäß ìå ôï ïðïßï áðïêïéìßæåé

êáé îõðíÜåé üóïõò èÝëåé. Åðßóçò, ï ÅñìÞò ïíïìÜæåôáé êáé ÁñãïöïíéÜò (âëÝðå êáé

ðáñáðÜíù óôï Ëåîéëüãéï).

óô´ áðüìáêñï íçóß (óôί÷. 64) = Åííïåß ôï íçóß ôçò Êáëõøþò, Ùãõãßá. Åêåß êáôïé-êïýóå ç íýìöç Êáëõøþ êáé êñáôïýóå ãéá åöôÜ ÷ñüíéá áé÷ìÜëùôï ôïí ÏäõóóÝá. Äå

ãíùñßæïõìå áêñéâþò ðïéï åßíáé êáé ðïý âñßóêåôáé áõôü ôï íçóß. ÕðÜñ÷ïõí ôñåéò

äéáöïñåôéêÝò áðüøåéò.

Ç ðñþôç Üðïøç ôï ôïðïèåôåß óôïí êüëðï ôïõ ÔÜñáíôá Þ ôçò ÍåÜðïëçò ôçò

Éôáëßáò Þ óôï Éüíéï ðÝëáãïò Þ êïíôÜ óôï ÃéâñáëôÜñ (Éóðáíßá).

Ç äåýôåñç Üðïøç ôï ó÷åôßæåé ìå ôïí ¢äç. Ç èåÜ ôïõ ¢äç, Êáëõøþ, åß÷å áñðÜîåé

ôïí ÏäõóóÝá êáé ôïí êñáôïýóå êñõììÝíï åöôÜ ÷ñüíéá óôïí ÊÜôù êüóìï. ÁõôÞ ç

Üðïøç åíéó÷ýèçêå áðü ôï üíïìá ôçò íýìöçò Êáëõøþò, ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï ñÞìá

êáëýðôù (= êñýâù). Ç ôñßôç Üðïøç èåùñåß ôï íçóß ðëÜóìá ôçò öáíôáóßáò ôïõ ÏìÞñïõ.

êáëëßêïìç íåñÜúäá (óôί÷. 66) = åííïåß ôçí Êáëõøþ. ¹ôáí êüñç ôïõ ¢ôëáíôá êáé

êáôïéêïýóå ìüíç ôçò óôï íçóß Ùãõãßá, üðïõ ï íáõáãüò ÏäõóóÝáò Ýöôáóå ýóôåñá

áðü ðåñéðëÜíçóç äýï ÷ñüíùí. Áöïý ôïí õðïäÝ÷ôçêå ç Êáëõøþ, Þèåëå íá ôïí

êñáôÞóåé ãéá ðÜíôá êïíôÜ ôçò, äßíïíôÜò ôïõ ôçí õðüó÷åóç üôé èá ôïí êÜíåé áèÜíáôï.

Ï ÏäõóóÝáò Ýìåéíå ìáæß ôçò åöôÜ ÷ñüíéá.

ðïõ êáßãïíôáí ï êÝäñïò ï êáëüó÷éóôïò êé ç èïýãéá (óôί÷. 69) : Ï êÝäñïò åßíáé

êùíïöüñï äÝíôñï ìå øçëü êáé ìåãÜëï êïñìü. Ôï îýëï ôïõ åßíáé ìáëáêü êáé ãé' áõôü

ó÷ßæåôáé åýêïëá ìå ôï ôóåêïýñé. Ç èïýãéá ðÜëé åßíáé èáìíïåéäÝò áñùìáôéêü öõôü. Ôá

îýëá ôùí äýï öõôþí åßíáé áñùìáôéêÜ êáé åõùäéÜæïõí, üôáí êáßãïíôáé.

áñãáëåéü (óôί÷. 71) : Ýíáò ìç÷áíéóìüò êáôáóêåõáóìÝíïò ìå îýëéíá äïêÜñéá ðïõ

÷ñçóßìåõå ãéá íá öôéÜ÷íïõí ôá õöáíôÜ (õöÜóìáôá). Ï áñãáëåéüò åßíáé ôï ðñïâéïìç÷áíéêü üñãáíï õöáíôïõñãßáò, ðïõ óôéò ìÝñåò ìáò óðÜíéá ÷ñçóéìï-ðïéåßôáé. Ïé ôå÷íßôñåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ôïí áñãáëåéü óÞìåñá åßíáé áõôÝò ðïõ

áó÷ïëïýíôáé ìå ôá ðáñáäïóéáêÜ õöáíôÜ.

õöáßíïíôáò óôïí áñãáëåéü ìå ôç ÷ñõóÞ óáÀôá (óôί÷. 71) : Ç óáÀôá åßíáé ôï

åñãáëåßï ìå ôï ïðïßï ðåñíïýí ôá ïñéæüíôéá íÞìáôá óôá êÜèåôá êáôÜ ôçí ýöáíóç

óôïí áñãáëåéü.

ÏäõóóÝáò (óôί÷. 92) : ΒáóéëéÜò ôçò ÉèÜêçò, ãéïò ôïõ ËáÝñôç êáé ôçò Áíôßêëåéáò,

Üíôñáò ôçò Ðçíåëüðçò êáé ðáôÝñáò ôïõ ÔçëÝìá÷ïõ. ÐÞñå ìÝñïò óôçí ôñùúêÞ

åêóôñáôåßá ìå ôïõò Á÷áéïýò (äçë. ôïõò ¸ëëçíåò) ìå äþäåêá êáñÜâéá. ÂïÞèçóå


áðïöáóéóôéêÜ ìå ô´ áíäñáãáèÞìáôá, ôéò óõìâïõëÝò êáé ôá ôå÷íÜóìáôÜ ôïõ óôçí ðïëéïñêßá ôçò Ôñïßáò. Åðéíüçóå ôï Äïýñåéï ºððï, îýëéíï Üëïãï, ðïõ ïé Ôñþåò ôï

Ýâáëáí óôçí ðüëç ôïõò, ÷ùñßò íá îÝñïõí üôé Þôáí ãåìÜôï áðü Á÷áéïýò ðïëåìéóôÝò.

ÌåôÜ ôï ôÝëïò ôïõ ðïëÝìïõ ãýñéóå óôçí ÉèÜêç, áöïý ðåñéðëáíÞèçêå äÝêá ïëüêëçñá

÷ñüíéá. ¼ôáí åðÝóôñåøå, âñÞêå óôï ðáëÜôé ôïõ åêáôü õðïøÞöéïõò ìíçóôÞñåò ãéá ôç

ãõíáßêá ôïõ, ðïõ ôïõò åîüíôùóå üëïõò.

Äßáò (óôί÷. 111) = Èåüò ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí, ðïõ èåùñåßôáé ðáôÝñáò ôùí èåþí êáé

ôùí áíèñþðùí. Åßíáé ãéïò ôïõ Êñüíïõ (= äçìéïõñãüò) êáé ôçò ÑÝáò (= åêåßíç ðïõ ñÝåé), ç

ïðïßá ôïí Ýóùóå áðü ôïí ðáôÝñá ôïõ, ôïí Êñüíï, ðïõ Ýôñùãå Ýíá - Ýíá ôá ðáéäéÜ

ôïõ ìüëéò ãåííéüíôáí, êáé ôïí Ýêñõøå ó´ Ýíá éåñü óðÞëáéï ôçò ºäçò óôçí ÊñÞôç, üðïõ ôïí áíÜèñåøå ç áßãá (= êáôóßêá) ÁìÜëèåéá.

Ï Äßáò, üôáí ìåãÜëùóå, Ýäéùîå áðü ôï èñüíï ôïí Êñüíï, íßêçóå ôïõò ÔéôÜíåò êáé

ôïõò Ãßãáíôåò êáé Ýãéíå áñ÷çãüò ôùí èåþí êáé áíþôåñïò êõâåñíÞôçò ôïõ êüóìïõ.

Óáí èåüò ôçñåß ôçí ôÜîç óôïí êüóìï êáé óå óõíåñãáóßá ìå ôéò Ìïßñåò ìïéñÜæåé ôá êáëÜ êáé ôá äõóÜñåóôá óôïõò áíèñþðïõò. ÁäåñöÞ êáé ãõíáßêá ôïõ åßíáé ç ¹ñá, ìå ôçí ïðïßá ðïëëÝò öïñÝò Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç. Óýìâïëá ôÞò äýíáìÞò ôïõ åßíáé ï êåñáõíüò, ìå ôïí ïðïßï åðéâÜëëåé ôç èÝëçóÞ ôïõ, ç áéãßäá (= áóðßäá), ðïõ ôïõ

Ýöôéáîå ï ¹öáéóôïò êáé ï áåôüò, ï âáóéëéÜò ôùí ðïõëéþí, åßíáé ôï éåñü ðôçíü ôïõ.

Åßíáé ðñïóôÜôçò ôùí îÝíùí (ÎÝíéïò Äßáò) êáé ãé´ áõôü ïé áñ÷áßïé èåùñïýóáí üôé

ôïõò áíèñþðïõò ðñÝðåé íá ôïõò óôïëßæåé ç áñåôÞ ôçò öéëïîåíßáò. ÐñïóôÜôåõå, åðßóçò, ôï ãÜìï êáé ôç äéêáéïóýíç.

Ôçí áéãßäá ôç èåùñïýóáí ìåôÜëëéíç, áëëÜ áðü ôï üíïìÜ ôçò óõìðåñáßíïõìå üôé Þôáí

êáôáóêåõáóìÝíç áðü äÝñìá êáôóßêáò (áßãá = êáôóßêá).

êÜóôñï ôïõ ÐñéÜìïõ (óôί÷. 119) = Ðñüêåéôáé ãéá ôçí Ôñïßá óôçí ïðïßá âáóéëéÜò Þôáí

ï Ðñßáìïò. Ç ôñùúêÞ ÷þñá Þ ÔñùÜäá åß÷å ðñùôåýïõóá ôï ºëéïí (Ôñïßá) êáé áêñüðïëç ôçí ÐÝñãáìï. Âñéóêüôáí óôá ðáñÜëéá ôçò ÌéêñÜò Áóßáò êáé óýìöùíá ìå ôï

ãåùãñÜöï ÓôñÜâùíá åêôåéíüôáí áðü ôï áêñùôÞñéï Ëåêôü ìÝ÷ñé ôïí ÅëëÞóðïíôï.

Ðñßáìïò (óôί÷. 119) = ÂáóéëéÜò ôçò Ôñïßáò, ãéïò ôïõ ËáïìÝäïíôá êáé Üíôñáò ôçò

ÅêÜâçò. Ï ¼ìçñïò áíáöÝñåé üôé åß÷å ðåíÞíôá ãéïõò, áð´ ôïõò ïðïßïõò äåêáåííéÜ

åß÷å áðïêôÞóåé ìå ôçí ÅêÜâç. Ï ðéï áãáðçìÝíïò ôïõ ãéïò Þôáí ï ¸êôïñáò êáé ï ðéï

üìïñöïò ï ÐÜñçò, ðïõ Üñðáîå ôçí ùñáßá ÅëÝíç áðü ôç ÓðÜñôç.

ÊáôÜ ôïí Ôñùúêü ðüëåìï Þôáí ðïëý ãÝñïò êáé äåí ðÞñå ìÝñïò óôéò ìÜ÷åò. ¼ôáí

óêïôþèçêå ï ãéïò ôïõ ¸êôïñáò, ðÞãå óôç óêçíÞ ôïõ Á÷éëëÝá êáé ìå ôá ðáñáêÜëéá ôïõ

êáôüñèùóå íá ôïí óõãêéíÞóåé êáé íá ðÜñåé ðßóù ôï óþìá ôïõ íåêñïý ôïõ ãéïõ, ãéá íá

ôï èÜøåé. Óýìöùíá ìå ôç ìõèïëïãßá óêïôþèçêå áðü ôï Íåïðôüëåìï, ôï ãéï ôïõ Á÷éëëÝá.


ôïí äÝêáôï ôïí êïýñóåøáí (óôί÷. 120) = Ðñüêåéôáé ãéá ôï êÜóôñï ôçò Ôñïßáò, ðïõ

Ýðåóå ìåôÜ áðü 10 ÷ñüíéá ðïëéïñêßáò.

Ýíäïîïé óýíôñïöïé (óôί÷. 123) = Ðñüêåéôáé ãéá ôïõò óõíôñüöïõò ôïõ ÏäõóóÝá ðïõ

÷Üèçêáí, üôáí Ýöåõãáí áðü ôï íçóß ôïõ ´Çëéïõ. Ï ´Çëéïò ðáñáêÜëåóå ôï Äßá íá ôïõò

ôéìùñÞóåé, åðåéäÞ Ýöáãáí ôéò éåñÝò áãåëÜäåò ôïõ. Ï ÏäõóóÝáò ìüíï óþèçêå, ãéáôß

åß÷å ðñïåéäïðïéÞóåé ôïõò óõíôñüöïõò ôïõ íá ìçí ðåéñÜîïõí ôéò áãåëÜäåò, áëëÜ

ðáñüëá áõôÜ áõôïß ôïí ðáñÜêïõóáí êáé ôéìùñÞèçêáí. ÌåôÜ áð´ áõôÜ ï ÏäõóóÝáò

Ýöôáóå ìüíïò ôïõ óôï íçóß ôçò Êáëõøþò.

ôï ãñáöôü ôïõ (óôί÷. 127) = Ïé áñ÷áßïé ðßóôåõáí üôé ïé Ìïßñåò êáèüñéæáí ôéò ôý÷åò

ôùí áíèñþðùí.

Ïé Ìïßñåò Þôáí ôñåéò : ç Êëùèþ (ðïõ êëþèåé ôï íÞìá ôçò æùÞò ôïõ êÜèå áíèñþðïõ)

ç ËÜ÷åóç (ðïõ ôï ôõëßãåé óôï áäñÜ÷ôé)

ç ¢ôñïðïò (ðïõ êüâåé ôï íÞìá ôçò æùÞò).

Êáé óÞìåñá õðÜñ÷åé áíôßëçøç ãéá ôéò Ìïßñåò üôé, üôáí ãåííçèåß ôï ðáéäß, ðçãáßíïõí ôç íý÷ôá êáé êáèïñßæïõí ôçí ôý÷ç ôïõ (ìïßñá).

Στους στίχους 134-143, οι οποίοι παραλείπονται από το σχολικό σας εγχειρίδιο, η θεά Καλυψώ αναφέρεται σε θεές που αγάπησαν θνητούς, όπως η Αυγή και η θεά Δήμητρα. Παρακάτω σας παραθέτουμε κάποια μυθολογικά στοιχεία σχετικά με τις θεές που προαναφέραμε.

ÁõãÞ: Ç èåÜ ÁõãÞ, üðùò êáé ç ÓåëÞíç, Þôáí êüñç ôçò ÔéôÜíéóóáò Èåßáò êáé

ôïõ Õðåñßùíá ¹ëéïõ. ¹ôáí ãõíáßêá ôïõ Ôéèùíïý, ðïõ Þôáí èíçôüò. Ç ÁõãÞ

ðáñáêÜëåóå ôï Äßá íá ôïí êÜíåé áèÜíáôï, îÝ÷áóå üìùò íá ôïõ æçôÞóåé íá ôïí

äéáôçñÞóåé íÝï áéþíéá üðùò Þôáí ïé èåïß, êáé Ýôóé ï Ôéèùíüò áëëïéùíüôáí áðü ôá

ãçñáôåéÜ êáé óõíå÷þò ìßêñáéíå, þóðïõ ôåëéêÜ ôïí ëõðÞèçêáí ïé èåïß êáé ôïí

ìåôáìüñöùóáí óå ôæéôæßêé.

Ç ÁõãÞ áðüêôçóå ìå ôïí Ôéèùíü äýï ãéïõò, ôïí Çìáèßùíá êáé ôï ÌÝìíïíá. Ï

ÌÝìíïíáò Þôáí ï ùñáéüôåñïò Üíôñáò ðïõ ðÞñå ìÝñïò óôïí Ôñùúêü ðüëåìï ìå ôï

ìÝñïò ôùí Ôñþùí, ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ¸êôïñá. Óêïôþèçêå áðü ôïí Á÷éëëÝá êáé

ç ìçôÝñá ôïõ, ÁõãÞ, áðáñçãüñçôç ãéá ôï èÜíáôü ôïõ èñçíïýóå ìÝñåò ðÜíù áðü

ôï óþìá ôïõ, þóðïõ ôïí ðÞñå ìáæß ôçò óôï èåúêü ìÝñïò üðïõ æïýóå êáé ôïõ

÷Üñéóå ôçí áèáíáóßá.

Ç ÁõãÞ óõìâüëéæå ôï öùò êáé óýìöùíá ìå ôç ìõèïëïãßá ãåííéüôáí êÜèå ðñùß

êáé åß÷å ñüäéíá ôá äÜ÷ôõëá. ¸ôóé ðáñïìïéÜæïíôáí ôá äÜ÷ôõëÜ ôçò ìå ôéò ðñþôåò


ñüäéíåò áêôßíåò ôïõ Þëéïõ ðïõ åêôåßíïíôáé óôïí ïõñáíü óå ðëáôéÝò äÝóìåò êáé

ìïéÜæïõí ìå ôá áíïé÷ôÜ äÜ÷ôõëá åíüò áðëùìÝíïõ ÷åñéïý.

Åðßóç, ôç öáíôÜæïíôáí íá ðåôÜåé óôïí ïõñáíü êáèéóìÝíç ðÜíù óå ìåãÜëá öôåñÜ

êáé áðü ôçí õäñßá (=óôÜìíá) ôçò íá ÷ýíåé ôç äñïóéÜ óôç ãç. Ç áñ÷áßá ôçò

ïíïìáóßá Þôáí Çþò.

: Óôç ñáøùäßá å êáèþò êáé óôç ñáøùäßá ï âëÝðïõìå üôé ç

ÁõãÞ Ý÷åé êáé Üëëåò áãÜðåò, åêôüò áðü ôïí Ôéèùíü ðïõ óõíáíôÞóáìå óôïí 1ï óôß÷ï

ôçò ñáøùäßáò å.

Åäþ ðëçñïöïñïýìáóôå üôé ç ÁõãÞ áãÜðçóå ôïí Ùñßùíá.

Ùñßùíá: Ðñüêåéôáé ãéá ôï äõíáôü êáé üìïñöï êõíçãü ðïõ êõíçãïýóå óõíôñïöéÜ

ìå ôçí ¢ñôåìç. ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ Ýãéíå áóôåñéóìüò ôïõ èÝñïõò. ÅðåéäÞ áõôüò

ï áóôåñéóìüò äåí åìöáíéæüôáí üëï ôï ÷ñüíï, ïé áñ÷áßïé åß÷áí äçìéïõñãÞóåé

ðïëëïýò ìýèïõò ðïõ ðåñéãñÜöáíå ôï èÜíáôï ôïυ åðéäÝîéïõ êõíçãïý áðü ôá âÝëç ôçò èåÜò ¢ñôåìçò óôï íçóß Ïñôõãßá.

Óýìöùíá ìå ôç ìõèïëïãßá, áéôßá ôïõ èáíÜôïõ ôïõ Þôáí ç ôüëìç ôïõ íá

ðñïêáëÝóåé ôç èåÜ ¢ñôåìç óå áãþíá äßóêïõ. ÅðåéäÞ ç ¢ñôåìç Þôáí èåÜ ôçò

ÓåëÞíçò, ï Ùñßùíáò Þôáí ï áóôåñéóìüò ðïõ ôüëìçóå íá óõíáãùíéóèåß ìå ôç

ÓåëÞíç, ãé´ áõôü êáé óêïôþèçêå.

Áñãüôåñá ðëÜóôçêå Üëëïò ìýèïò ãýñù áðü ôï èÜíáôï ôïõ Ùñßùíá, ðïõ

ðáñïõóéÜæåé óáí áéôßá ôïõ èáíÜôïõ ôïõ ôçí ôüëìç ôïõ í´áêïõìðÞóåé ôï ÷Ýñé ôïõ

óôï ðÝðëï ôçò ¢ñôåìçò, üôáí êõíçãïýóáí ìáæß óôç ×ßï.

: Óôçí Ïäýóóåéá ôïí Ùñßùíá ôïí óõíáíôÜìå êáé ùò

áóôåñéóìü, ðïõ óçìáßíåé üôé ï ¼ìçñïò ãíùñßæåé ôçí ðáñÜäïóç üôé ïé èåïß ôïí

åß÷áí êÜíåé Üóôñï, ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ.

¢ñôåìç: ÈåÜ ôïõ Ïëýìðïõ, êüñç ôïõ Äßá êáé ôçò Ëçôþò êáé äßäõìç áäåñöÞ ôïõ

Áðüëëùíá. Åßíáé èåÜ ôçò ÓåëÞíçò áëëÜ êáé èåÜ ôïõ êõíçãéïý, åðåéäÞ æïýóå ìÝóá

óôá äÜóç êáé áó÷ïëéüôáí ìå ôï êõíÞãé. Ãé´ áõôü êñáôïýóå ôüîï êáé âÝëç.

Îå÷þñéæå ãéá ôçí ïìïñöéÜ êáé ôçí áãíüôçôÜ ôçò êáé Þôáí ôï éäáíéêü üëùí ôùí

êïñéôóéþí. ÅðåéäÞ Þôáí ðïëý üìïñöç, óýãêñéíáí ðïëëÝò ùñáßåò ãõíáßêåò ìáæß

ôçò, üðùò ôçí ùñáßá ÅëÝíç êáé ôçí Ðçíåëüðç.

Èåùñïýíôáí èåÜ Üóðéëç, äçëáäÞ áãíÞ, ðáñèåíéêÞ.

Óðïõäáéüôáôï êÝíôñï ëáôñåßáò ôçò èåÜò Þôáí ç ¸öåóïò. Ïé ðåñßöçìïé ãëýðôåò ôçò

áñ÷áéüôçôáò, Óêüðáò êáé ÐñáîéôÝëçò, ôçò Ýêáíáí åîáéñåôéêÜ áãÜëìáôá ðïõ ôçí

ðáñßóôáíáí ìå ÷Üñç êáé åõãÝíåéá.


Ïñôõãßá: Ìõèéêü íçóß, üðïõ ç èåÜ ¢ñôåìç óêüôùóå ôïí Ùñßùíá.

ÄÞìçôñá: ÈåÜ ôïõ Ïëýìðïõ, áäåñöÞ ôïõ Äßá êáé êüñç ôïõ Êñüíïõ êáé ôçò ÑÝáò.

Êüñç ôçò Þôáí ç Ðåñóåöüíç, ðïõ ôçí Üñðáîå ï Ðëïýôùíáò óôïí ¢äç, êáé ç

ÄÞìçôñá Þôáí áðáñçãüñçôç.

Óõìâüëéæå ôçí åõöïñßá êáé ôç ãïíéìüôçôá ôçò ãçò, ãé´áõôü èåùñåßôáé èåÜ ôçò

ãåùñãßáò. Ôï üíïìÜ ôçò óçìáßíåé ôç ìçôÝñá ãç (Ãç + ÌÞôçñ = ÄçìÞôçñ =

ÄÞìçôñá). Ëáôñåõüôáí éäéáßôåñá óôçí Åëåõóßíá, ãéáôß åêåß óýìöùíá ìå ôçí

ðáñÜäïóç äßäáîå óôïí Ôñéðôüëåìï ôçí êáëëéÝñãåéá ôïõ óßôïõ. Ðñïò ôéìÞí ôçò

ìÜëéóôá ãßíïíôáí ôá Åëåõóßíéá ìõóôÞñéá, ãéïñôÞ ðïëý ìåãÜëç ôùí áñ÷áßùí.

Éáóßïõ: Ãéïò ôïõ Äßá êáé ôçò ÇëÝêôñáò, ðïõ Þôáí êüñç ôïõ Ùêåáíïý. Ôïí áãÜðçóå

ç èåÜ ÄÞìçôñá êáé ìáæß áðüêôçóáí ôïí Ðëïýôï. Ï ìýèïò áõôüò åßíáé

áëëçãïñéêüò. Ç ÄÞìçôñá, ç èåÜ ôçò ãçò, ìå ôï Éáóßïíá, ðïõ åßíáé ãåùñãüò,

ãåííÜåé (ðáñÜãåé) ôïí Ðëïýôï (ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò). Ï

ãåùñãüò êÜðïôå ðåèáßíåé (ôï ßäéï Ýãéíå êáé ìå ôïí Éáóßïíá), åíþ ç ìçôÝñá ãç

ðÜíôïôå ìÝíåé (ç ÄÞìçôñá åßíáé áèÜíáôç).

Ï Äßáò óêüôùóå ìå êåñáõíü ôïí Éáóßïíá, ãéáôß ðáñüëï ðïõ Þôáí èíçôüò ôüëìçóå

íá äçìéïõñãÞóåé äåóìü ìå èåÜ.

áöïý ôï ãñÞãïñï êáñÜâé ôïõ ï Äßáò ôï ôóÜêéóå ìå ôïí ðõñöüñï êåñáõíü ôïõ : (óôί÷. 147) = ¸ôóé ôéìþñçóå ï Äßáò ôïõò óõíôñüöïõò ôïõ ôåëåõôáßïõ êáñáâéïý

ôïõ Ïäõóóέα, åðåéäÞ öÜãáíå ôá âüäéá ôïõ ¹ëéïõ óôï íçóß Èñéíáêßá. Ï Äßáò äåí Þôáí

èõìùìÝíïò ìå ôïí ÏäõóóÝá, ãéáôß áõôüò äåí ðÞñå ìÝñïò óôçí áíüóéá ðñÜîç ôïõò.

ÁõôÞ ôç äéäáêôéêÞ åíüôçôá (óôί÷. 50 - 165) ìðïñïýìå íá ôç ÷ùñßóïõìå óå ôñåéò õðïåíüôçôåò :

1. Ðñþôç õðïåíüôçôá (óôί÷. 50 - 85) á) Ç ðñïåôïéìáóßá ôïõ ÅñìÞ ãéá ôï ôáîßäé (óôß÷ïé 50-54)

óôί÷. 50 Ó' áõôü ôï óôß÷ï ï ¼ìçñïò ìÜò áíáöÝñåé üôé ï ÅñìÞò, ÷ùñßò íá öÝñåé êáìéÜ áíôßññçóç óôï Äßá, Üñ÷éóå íá


ðñïåôïéìÜæåôáé áìÝóùò ãéá ôï ôáîßäé ðïõ ðñüêåé-ôáé íá êÜíåé. Ì´ áõôü ôïí ôñüðï ï ðïéçôÞò õðïãñáì-ìßæåé ôç äýíáìç êáé ôï ìåãáëåßï ôïõ Äßá, ôïí ï-

ðïßï üëïé ïé Üëëïé èåïß óÝâïíôáé êáé õðáêïýïõí. óôί÷. 51-54 Äýï åßíáé ïé âáóéêÝò åíÝñãåéåò ôçò ðñïåôïéìáóßáò ôïõ

ÅñìÞ : á) Ýäåóå óôá ðüäéá ôïõ ôá ùñáßá, èåóðÝóéá êáé ÷ñõ-

óÜ óáíôÜëéá (óôß÷. 51-52), êáé â) ðÞñå ôï (ìáãéêü) ñáâäß (óôί÷. 54). Ο ποιητής δε μας αναφέρει απλώς τα δύο σύμβολα του

αγγελιοφόρου Ερμή, αλλά περιγράφει και τη δύναμη που έχουν. Για τα σαντάλια μάς αναφέρει ότι είναι "ωραία ... θεσπέσια και χρυσά που ανάλαφρα ... τον ταξιδεύουν", ενώ για το ραβδί μάς πληροφορεί "ότι μαγνητίζει τα μάτια των ανθρώπων", αφού μπορεί μ΄ αυτό ο Ερμής να κοιμίζει τους ξυπνητούς και να ξυπνά τους κοιμισμένους (οι στίχοι 55-56 παραλείπονται).

Και στη ραψωδία α είδαμε τη θεά Αθηνά να προετοιμάζεται για να πάει στην Ιθάκη, κάνοντας ανάλογες ενέργειες, δηλαδή: α) έδεσε στα πόδια της χρυσά και αιώνια σαντάλια, και β) άρπαξε το πολεμικό κοντάρι.

â) Ôï ôáîßäé ôïõ ÅñìÞ (óôß÷ïé 57-63)

στίχ. 57 - 59 Ο ποιητής σ΄ αυτούς τους στίχους μάς περιγράφει συνοπτικά τη διαδρομή που έκανε ο Ερμής από τον Όλυμπο μέχρι την Ωγυγία. Το ταξίδι έχει την αφετηρία του στον Όλυμπο. Από εκεί ο Ερμής περνάει στην Πιερία, όπου κατοικούν οι Μούσες και πρόκειται σίγουρα για πανέμορφη τοποθεσία.

Έτσι θέλει να μας προετοιμάσει ο ποιητής για το μαγευτικό τοπίο που θα συναντήσει ο θεός στην Ωγυγία, όπου κατοικεί η Καλυψώ, ανάλογη θεά με τις Μούσες και αυτή.

Στη συνέχεια, ξεχύνεται μέσα στον ουρανό (αιθέρα) και μετά από λίγο κατεβαίνει στη θάλασσα (πέ-λαγος), κοντά στο κύμα σαν το γλάρο. Μ΄ αυτή την παρομοίωση του Ερμή τονίζεται η αναζήτηση του


νησιού από το θεό. [όπως ο γλάρος ψάχνει για τα ψάρια, έτσι κι ο Ερμής προσπαθεί να εντοπίσει το νησί της Καλυψώς, πετώντας κοντά στην επιφά-νεια της θάλασσας. οι στίχοι 60-63 παραλείπονται].

ã) Ç ðåñéãñáöÞ ôïõ ôïðßïõ (óôß÷ïé 64 -85)

στίχ. 64-67 Ο Ερμής φτάνει στον προορισμό του που είναι το νησί Ωγυγία. Εδώ ο ποιητής μας παρακινεί να πα-ρακολουθήσουμε την πορεία του θεού: από το γαλάζιο πέλαγος τραβά προς τη στεριά και από κει στη σπηλιά της Καλυψώς.

στίχ. 68-85 Ο Όμηρος με θαυμαστό τρόπο περιγράφει* τη

σπηλιά της θεάς Καλυψώς και το μαγευτικό τοπίο που την περιτριγυρίζει.

* Íá óçìåéùèåß üôé ç ðïñåßá ôçò ðåñéãñáöÞò åßíáé áíôßóôñï-öç, êáèþò ðñþôá Ýñ÷åôáé ï åóùôåñéêüò ÷þñïò (óðçëéÜ Êáëõøþò) êáé áêïëïõèåß ï åîùôåñéêüò (ôïðßï). ó' áõôü âïçèÜ êáé ç óåéñÜ ôùí áéóèÞóåùí : - üóöñçóç - áêïÞ - üñáóç

Η περιγραφή του μαγευτικού τοπίου της Ωγυγίας δημιουργεί έντονη αντίθεση με την περιγραφή της Ιθάκης, που είδαμε στη ραψωδία δ.

Μ΄ αυτή την περιγραφή του πανέμορφου νησιού της

Καλυψώς, ο Όμηρος δείχνει ακόμα πιο έντονα το μεγάλο πόθο του Οδυσσέα, ο οποίος, αν και βρίσκεται μέσα σ΄ ένα παραδεισένιο μέρος, που σε αντίθεση με την καθόλου εντυπωσιακή Ιθάκη, θα μπορούσε να μαγέψει τον καθένα, αυτός θέλει να επιστρέψει στην πατρίδα του, την Ιθάκη.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο Οδυσσέας δε συγκινείται :

α) ούτε από το μαγευτικό τοπίο του νησιού β) ούτε από την αθανασία που θα του πρόσφερε η

θεά Καλυψώ (όπως είδαμε στις προηγούμενες ραψωδίες).


Ο Ερμής εντυπωσιάζεται από το τοπίο που φα-

νερώνεται μπροστά του. Δε χορταίνει να θαυμάζει γύρω του τα δέντρα και τα φυτά, που ευωδίαζαν τον τόπο με το μεθυστικό άρωμά τους, τα λογής - λογής πουλιά που κελαηδούσαν με τις γλυκές τους φωνές και τα γάργαρα νερά που κυλούσαν από τις βρύσες.

Ï ÏäõóóÝáò äå óõììåôÝ÷åé ó' áõôü ôï ðáñáìõèÝíéï ôïðßï. ¸ôóé áðü ôç ìéá ðëåõñÜ, Ý÷ïõìå ôç ìáêáñéüôçôá ôùí èåþí êáé áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ ôç ãåìÜôç âÜóáíá æùÞ ôùí áíèñþðùí, ôçí áíèñþðéíç áðåëðéóßá êáé áðüãíùóç. Ôßðïôå äåí åßíáé óå èÝóç íá ðáñçãïñÞóåé ôïí Þñùá (ïýôå ôï ìáãåõôéêü ôïðßï, ïýôå ç ïìïñöéÜ ôçò Êáëõøþò, ïýôå ç áèáíáóßá ðïõ ôïõ ðñïóöÝñåôáé). ÌÝóá áðü ôï ìáñôýñéü ôïõ ðñïâÜëëåôáé ç íïóôáëãßá ôïõ îåíéôåìÝíïõ ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõ êáé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ.

2. Δεύτερη υποενότητα (στίχ. 86-95) : Είσοδος του Ερμή στη

σπηλιά της Καλυψώς - Αναφορά στον Οδυσσέα στίχ. 86 -91 Αφού, λοιπόν, ο Ερμής χόρτασε το παραμυθένιο

τοπίο του νησιού της Καλυψώς, καταγοητευμένος από το φυσικό περιβάλλον, θυμάται το λόγο της επίσκεψής του και μπαίνει μέσα στη σπηλιά της Καλυψώς.

Η Καλυψώ, μόλις τον βλέπει, τον αναγνωρίζει αμέ-

σως, γιατί οι αθάνατοι θεοί γνωρίζουν ο ένας τον άλλο (στίχ. 90 - 91).

στίχ. 92-95 Σ΄ αυτό το σημείο ο ποιητής διακόπτει τη διήγηση

και αναφέρεται στον Οδυσσέα, για τον οποίο μας πληροφορεί τα εξής :

α) "στην ακτή καθόταν" (στίχ. 93). δείχνει τον το-

πο. β) "όπως και πριν, έτσι και τώρα" (στίχ. 93). δεί-

χνει τη διάρκεια του μαρτυρίου που περνάει ο Οδυσσέας.

γ) "και έκλαιγε" (στίχ. 93). δείχνει την ψυχολο-γική κατάσταση του ήρωα


δ) "τα σωθικά του τρώγοντας με δάκρυα, στε-ναγμούς και λύπες, κοιτάζοντας, με μάτια βουρκωμένα απέραντο το πέλαγος" (στίχ. 94 -95). τονίζει τη μεγάλη επιθυμία του Οδυσσέα να γυρίσει στην πατρίδα του.

3. Τρίτη υποενότητα (στίχ. 96 - 164)

á) Ç óêçíÞ ôçò öéëïîåíßáò (óôß÷ïé 96-107) στίχ. 96 - 97 Η Καλυψώ υποδέχεται τον Ερμή και τον βάζει να

καθίσει τιμητικά σε "κάθισμα γυαλιστερό κι ωραίο" (στίχ. 96-97).

στίχ. 98 - 103 Στη συνέχεια τον προσφωνεί ("Ερμή με το χρυσό

ραβδί"), δείχνοντας τη φιλική διάθεσή της απέ-ναντι στον Ερμή.

Παράλληλα του υποβάλλει την ακόλουθη ερώτηση :

α) "Ποιος λόγος σε φέρνει εδώ" (στίχ. 98) που αποβλέπει στο σκοπό της επίσκεψής του

β) Τον προτρέπει να της ανοίξει την ψυχή του

("Μίλα ... ψυχή σου") (στίχ. 100).

γ) τον διαβεβαιώνει ότι θα κάνει οτιδήποτε της ζητήσει, εφόσον βέβαια αυτό μπορεί να γίνει και περνάει από το χέρι της (στίχ. 100 - 102)

διαβεβαίωση

στίχ. 104 - 107 Mετά την ερώτηση* που υπόβαλε στον Ερμή, η

Καλυψώ περιποιείται το φιλοξενούμενό της. * Óôïõò óôß÷ïõò 98-102 åíôïðßæåôáé ôñáãéêÞ åéñùíåßá, êá-

èþò ç Êáëõøþ áãíïåß ôï óêïðü ôçò åðßóêåøÞò ôïõ ÅñìÞ,

ïé áêñïáôÝò üìùò ôïí ãíùñßæïõí.


Η σκηνή της φιλοξενίας είναι πολύ σύντομη και θυμίζει τη σκηνή της φιλοξενίας της Αθηνάς - Μέντη από τον Τηλέμαχο, που μας την περιέγραψε ο ποιητής πολύ λεπτομερώς στη ραψωδία α. Υπάρχει όμως μια σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο σκηνών φιλοξενίας : εδώ το φαγητό είναι θεϊκό, αποτελείται από την "αμβροσία" και από το "νέκταρ", γιατί έτσι ταιριάζει στους αθάνατους θεούς.

â) Ï ëüãïò ôïõ ÅñìÞ (óôß÷ïé 108-129)

στίχ. 108 Ο Ερμής μετά το φαγητό, με φιλική διάθεση και αυτός απέναντι στην Καλυψώ, προσπαθεί να της ανακοινώσει το σκοπό της επίσκεψής του.

Είναι εξαιρετικά δύσκολη η θέση του Ερμή και ο ρόλος του ως αγγελιοφόρου, γιατί, χωρίς να το θέλει ο ίδιος, πρόκειται να στενοχωρήσει την Κα-λυψώ με την ανακοίνωση της εντολής του Δία*. * Ï ÅñìÞò äéóôÜæåé íá áíáêïéíþóåé áìÝóùò ôç èåúêÞ âïõëÞ.

¸ôóé åðéäéþêåé ðñþôá íá áðáëëá÷ôåß ôùí åõèõíþí ôïõ, íá ðñïëÜâåé Üó÷çìç áíôßäñáóç ôçò Êáëõøþò áëëÜ áêüìç êáé í' áðáëëÜîåé ôï Äßá áðü êáôçãïñßåò åê ìÝñïõò ôçò Êáëõ-øþò.

στίχ. 109 - 117 Στην αρχή διαβεβαιώνει την Καλυψώ ότι θα της πει

όλη την αλήθεια. Στη συνέχεια, της τονίζει ότι τον έστειλε ο Δίας, χωρίς να το θέλει ο ίδιος. Δικαιο-λογεί μάλιστα, γιατί δεν ήθελε να ταξιδέψει μέχρι την Ωγυγία :

α) έπρεπε να κάνει "τόσο δρόμο, σχίζοντας το απέραντο νερό της αλμυρής θαλάσσης" (στίχ. 112-113),

β) στο δρόμο του δεν υπήρχαν πουθενά πόλεις που να προσφέρουν οι κάτοικοί τους θυσίες και εκατόμβες στους θεούς (στίχ. 114-115).

Έτσι βλέπουμε ότι ο Ερμής ξεκαθαρίζει στην Καλυ-ψώ τη θέση του και υπονοεί ότι το ταξίδι αυτό δεν του ήταν ευχάριστο, αλλά ούτε και ωφέλιμο. Επο-μένως δε φταίει αυτός που πήγε, αλλά ο Δίας που τον έστειλε, γιατί κανείς δεν μπορεί να παρακούσει τις εντολές του.


Φαίνεται ότι ο Ερμής ήξερε ότι θα στενοχωρήσει την Καλυψώ με την ανακοίνωση της απόφασης των θεών, γι΄ αυτό επιρρίπτει την ευθύνη στο Δία, του οποίου τη δύναμη δεν ξεχνά να τονίσει, καθώς επίσης και την υπακοή που οφείλουν να έχουν προς αυτόν όλοι οι θεοί και οι άνθρωποι, αφού αυτός (δηλ. ο Δίας) είναι ο άρχοντας του κόσμου.

στίχ. 117 - 124 Σ΄ αυτούς τους στίχους ο Ερμής προσπαθεί να δι-

καιολογήσει την απόφαση του Δία, περιγράφο-ντας την ελεεινή κατάσταση του Οδυσσέα και εξι-στορώντας τα βάσανα και τις περιπέτειες που πέ-ρασε στο παρελθόν.

Η αναφορά στο παρελθόν του Οδυσσέα περιλα-μβάνει τα εξής στοιχεία : α) την εννιάχρονη πολιορκία της Τροίας (στίχ.

119) β) την άλωση της Τροίας το 10ο χρόνο (στίχ.

120) γ) την αναχώρηση των πολεμιστών για την

πατρίδα (στίχ. 120) δ) το φταίξιμό τους στην Αθηνά (στίχ. 121) ε) την τρικυμία (στίχ. 122) στ) το χαμό των συντρόφων του Οδυσσέα (στίχ.

123) ζ) τον ερχομό του Οδυσσέα στην Ωγυγία (στίχ.

123 - 124).

Το παρελθόν του Οδυσσέα και τις περιπέτειες που πέρασε τα έχουμε γνωρίσει και από τις προηγούμενες ραψωδίες [ραψωδία α, ραψωδία γ και ραψωδία δ].

στίχ. 125-126 Μετά απ΄ όλη αυτή την προετοιμασία, σ΄αυτό το στίχο ο Ερμής ανακοινώνει επιτέλους την απόφαση του Δία, που είναι η εξής : τώρα πρέπει ν΄ αφήσει η Καλυψώ τον Οδυσσέα να φύγει.

στίχ. 127 - 129 Δικαιολογεί μάλιστα αυτή την απαίτηση του Δία,

προβάλλοντας ένα αρνητικό και ένα θετικό επιχεί-ρημα :


α) δε γράφει η μοίρα του Οδυσσέα να μένει μακριά από τους δικούς του και να πεθάνει στα ξένα (στίχ. 127-128) αρνητικό επι-χείρημα,

β) είναι γραφτό να γυρίσει στην πατρίδα του και στους δικούς του (στίχ. 128-129) θετικό επιχείρημα.

Η ομιλία του Ερμή θεωρείται εξαιρετικό δείγμα διπλω-ματικού λόγου, γιατί προετοιμάζει σιγά σιγά την Καλυψώ πριν της ανακοινώσει τη δυσάρεστη εντολή. Να σημειωθεί ότι όσο εντείνεται η αγωνία της Καλυψώς για το σκοπό της επίσκεψής του Ερμή, άλλο τόσο εντείνεται και η αγωνία των ακροατών. Ο Ερμής, ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, επιδίωξε πρώτα να προετοιμάσει την κατάσταση, τονίζοντας ότι όχι μόνο ο ίδιος δεν ευθύνεται αλλά ακόμη και ο ∆ίας δεν είναι υπεύθυνος γι' αυτό, καθώς η μοίρα του Οδυσσέα είναι να γυρίσει στην πατρίδα του.

ã) ÁðÜíôçóç ôçò Êáëõøþò (óôß÷ïé 130-161)

στίχ. 130 - 131 Σ΄αυτούς τους στίχους ο Όμηρος περιγράφει σύ-ντομα και παραστατικά την αντίδραση της Καλυ-ψώς*. Η αντίδραση της θεάς στο άκουσμα της απόφασης του Δία είναι έντονη και δραματική και ο ποιητής μάς τη δίνει με την εξής χαρακτηριστική φράση :

α) "ρίγησε η Καλυψώ" (στίχ. 130).

* ÐñïóÝ÷ïõìå ôçí Ýêñçîç ôçò Êáëõøþò, Ýêñçîç ìéáò

åñùôåõìÝíçò êáé ðëçãùìÝíçò ãõíáßêáò. Ùóôüóï,

õðïôÜóóåôáé óôç èåúêÞ âïõëÞ, êáèþò ìÞôå èíçôüò

ìÞôå áèÜíáôïò ìðïñåß í' áíôéóôáèåß óôç ìïßñá.

στίχ. 132 - 143 Η Καλυψώ πολύ εξοργισμένη απευθύνεται με βα-ριά λόγια στους θεούς, τους οποίους αποκαλεί "άσπλαχνους" και "ζηλόφθονους" (στιχ. 132). Δι-καιολογεί τους χαρακτηρισμούς αυτούς, εξηγώντας το λόγο για τον οποίο αυτοί τη ζηλεύουν : ερωτεύτηκε τον Οδυσσέα που είναι θνητός, γι΄ αυτό πήραν μια τόσο σκληρή απόφαση γι΄ αυτήν.


Για να γίνει μάλιστα πιο πειστική, αναφέρει δύο παραδείγματα, όπου θεές είχαν ερωτευτεί θνητούς και τιμωρήθηκαν από τους υπόλοιπους θεούς

Σημείωση: Οι στίχοι 134-143 έχουν παραλειφθεί από το φετινό σχολικό βιβλίο, αλλά εμείς θεωρούμε ότι θα ήταν καλό ν΄ αναφερθούμε σ΄ αυτούς για να έχετε μια πιο ολοκληρωμένη άποψη):

1ο παράδειγμα : Η Καλυψώ αναφέρεται στη σχέση της

Αυγής με τον Ωρίωνα. Οι θεοί ζήλεψαν αυτή τη σχέση και σκό-τωσαν τον Ωρίωνα.

2ο παράδειγμα : Η Καλυψώ αναφέρεται στη σχέση της Δήμητρας με τον Ιασίονα. Οι θεοί ζήλεψαν και αυτή τη σχέση και σκότωσαν τον Ιασίονα.

στίχ. 144 - 152 Στη συνέχεια η Καλυψώ περνάει στη δική της

περίπτωση, αναφέροντας όσα έκανε για τον Οδυσσέα :

α) τον έσωσε (στίχ. 145), όταν έφτασε στο νησί της ναυαγός, γιατί ο Δίας

β) τον φιλοξένησε (στίχ. 151), γ) ήθελε να τον κάνει αθάνατο και αιώνια νέο/

αγέραστο (στίχ. 152). Βλέπουμε ότι η Καλυψώ προσπαθεί μ΄ αυτά τα επι-

χειρήματα να διεκδικήσει τα δικαιώματα που έχει πάνω στον Οδυσσέα, αφού αυτή τον έσωσε και τον περιποιήθηκε.

στίχ. 153 - 161 Η Καλυψώ ξέρει πολύ καλά ότι κανένας δεν μπορεί

να αλλάξει την απόφαση του Δία ή να την παρα-κούσει, γι΄ αυτό υποκύπτει και δέχεται ν΄ αφήσει ελεύθερο τον Οδυσσέα να φύγει (στίχ. 153-156).


Παρόλα αυτά, όμως, βεβαιώνει τον Ερμή ότι θα δώσει στον

Οδυσσέα πρόθυμα μια συμβουλή, για να επιστρέψει σώος και αβλαβής στην πατρίδα του (στίχ. 159 - 161).

Όπως ο Ερμής φανέρωσε στην Καλυψώ την απόφαση των θεών μετά από ένα μεγάλο πρόλογο, έτσι κι η Καλυψώ δέχτηκε την απόφαση των θεών και συμφώνησε ν΄ αφήσει τον Οδυσσέα να φύγει, αφού έκανε κι αυτή προηγουμένως ένα μεγάλο πρόλογο, όπου αναφέρθηκε στη ζήλεια των θεών, στη σωτηρία και στη βοήθεια που πρόσφερε στον Οδυσσέα.

ä) Ðñïåéäïðïßçóç êáé áíá÷þñçóç ôïõ ÅñìÞ (óôß÷ïé 162-165)

στίχ. 162 - 164 Επειδή η Καλυψώ συμμορφώθηκε (βέβαια) με την απόφαση των θεών ν΄ αφήσει τον Οδυσσέα ελεύ-θερο να γυρίσει πίσω στην πατρίδα του, όμως αρ-νήθηκε να τον στείλει η ίδια πίσω, ο Ερμής που δεν έχει λόγο πλέον να παραμείνει άλλο στο νησί, ετοι-μάζεται να φύγει, προειδοποιώντας την για τελευ-ταία φορά να στείλει αμέσως πίσω τον Οδυσσέα, γιατί : α) μπορεί να θυμώσει ο Δίας (στίχ. 163) και β) να την τιμωρήσει εξαιτίας του θυμού του (στίχ.

164). στίχ. 165 Μετά απ΄ αυτές τις υποδείξεις ο Ερμής φεύγει.


1. Η κοινωνία των θεών μοιάζει πολύ με την κοινωνία των ανθρώπων : Οι θεοί στην

εποχή του Ομήρου, όπως είδαμε και στις προηγούμενες ενότητες, εξομοιώνονται με τους ανθρώπους, τόσο στη μορφή, όσο και στη συμπεριφορά.

Η πίστη των αρχαίων ότι οι θεοί μοιάζουν με τους ανθρώπους στη μορφή και συμπεριφέρονται όπως οι άνθρωποι, λέγεται ανθρωπομορφισμός.

Σ΄ αυτή την ενότητα υπάρχουν τα εξής στοιχεία που φανερώνουν τον ανθρωπο-

μορφισμό των θεών : α) οι θεοί είχαν μια συγκεκριμένη ενδυμασία, ανάλογα με τις ιδιότητες ή την

αποστολή τους (στίχ. 50 - 56). Βλέπουμε εδώ τον Ερμή να φοράει τα σανδάλια και να κρατάει το μαγικό ραβδί, που είναι και τα σύμβολα του αγγελιοφόρου των θεών,

β) οι θεοί εργάζονται, όπως και οι άνθρωποι (στίχ. 70 - 71). Βλέπουμε την Κα-

λυψώ να υφαίνει, όπως έκανε και η Πηνελόπη και κάθε άλλη γυναίκα της εποχής εκείνης,

γ) οι θεοί εντυπωσιάζονται και θαυμάζουν πράγματα που θαυμάζουν και οι

άνθρωποι (στίχ. 85). Βλέπουμε τον Ερμή να μη χορταίνει να θαυμάζει γύρω του το μαγευτικό τοπίο του νησιού,

δ) οι θεοί γνωρίζονται μεταξύ τους, όπως ένας άνθρωπος γνωρίζει τον άλλο (στίχ.

90 -91). Βλέπουμε την Καλυψώ ν΄ αναγνωρίζει τον αγγελιοφόρο Ερμή, ε) οι θεοί έχουν ιδιωτική ζωή και οι κοινωνικές σχέσεις μεταξύ τους είναι ίδιες με

τις σχέσεις των ανθρώπων (στίχ. 104 - 107). Βλέπουμε την Καλυψώ να υποδέχεται εγκάρδια τον Ερμή και να τον φιλοξενεί, χωρίς να παραβιάζει το τυπικό της φιλοξενίας, όπως ακριβώς και οι άνθρωποι,


Και ο Τηλέμαχος στη ραψωδία α υποδέχτηκε και φιλοξένησε με τον ίδιο εγκάρδιο τρόπο την Αθηνά - Μέντη.

στ) οι θεοί έχουν ανάγκη τροφής, όπως και οι άνθρωποι (στίχ. 104 - 107).

Βλέπουμε την Καλυψώ να στρώνει το τραπέζι στον Ερμή, μόνο που το φαγητό των θεών (αμβροσία) και το ποτό τους (νέκταρ) διαφέρει από το ανθρώπινο,

ζ) οι θεοί έχουν πατέρα και βασιλιά το Δία και είναι υποχρεωμένοι να υπακούουν

στις εντολές του, όπως τα παιδιά υπακούουν στον πατέρα τους και οι άνθρωποι στο βασιλιά τους (στίχ. 153-154, 162-164). Βλέπουμε την Καλυψώ να υπακούει στη διαταγή του Δία και τον Ερμή να τη συμβουλεύει να κάνει όσα πρόσταξε ο Δίας, γιατί αλλιώς θα την τιμωρήσει,

η) οι θεοί έχουν ανθρώπινα συναισθήματα, αγανακτούν, ζηλεύουν και

ερωτεύονται, όπως ακριβώς και οι άνθρωποι (στίχ. 130 - 152). Βλέπουμε την οργισμένη αντίδραση της Καλυψώς, που τα βάζει με τους άλλους θεούς τους οποίους θεωρεί ζηλιάρηδες και γενικά συμπεριφέρεται σα μια γυναίκα ερωτευμένη που βλέπει να της παίρνουν τον αγαπημένο της.

2. κοιτάζοντας με μάτια βουρκωμένα απέραντο το πέλαγος (στίχ. 95) : Εδώ

προβάλλεται ένα ηθικό στοιχείο που περιέχεται σ΄ όλες τις ραψωδίες : η βαθιά αγάπη του Οδυσσέα για την πατρίδα του. Αυτή ακριβώς η λαχτάρα του Οδυσσέα για την πατρική γη τον κάνει σύμβολο όλων των ξενιτεμένων του κόσμου, είτε αυτοί είναι εργάτες, είτε έμποροι, είτε διανοούμενοι, είτε πολεμιστές.

3. που προσφέρουν στους θεούς θυσίες, εκατόμβες διαλεχτές (στίχ. 114 - 115) : Βλέπουμε την αντίληψη που επικρατούσε για τις υλικές ανταλλαγές και σχέσεις ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους. Η θυσία δεν είναι μια απλή προσφορά από τους ανθρώπους προς τους θεούς, αλλά είναι μια πράξη που την εκτιμούν ιδιαίτερα και την απολαμβάνουν οι θεοί.

Εδώ συναντάμε τον Ερμή να ομολογεί ότι το ταξίδι που έκανε δεν ήταν ευχάριστο σ΄

αυτόν, γιατί δε συνάντησε στο δρόμο του ανθρώπους που να του προσφέρουν θυσίες.


Και σήμερα επικρατεί η αντίληψη ότι οι άνθρωποι πρέπει να προσφέρουν κάτι πολύτιμο στο Θεό και στους αγίους, για να τους τιμήσουν και να τους ευχαριστήσουν (τάματα). Έτσι και στην αρχαία εποχή, τα ζώα που θυσίαζαν οι άνθρωποι στους θεούς ήταν οπωσδήποτε πολύτιμα γι΄ αυτούς.

4. γιατί δεν είναι το γραφτό του ... είναι της μοίρας του (στίχ. 127-128) : Η μοίρα είναι

μια δύναμη που καθορίζει τις τύχες των ανθρώπων και θεωρείται ανώτερη και από τον ίδιο το Δία. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι όσα γράφει η μοίρα ούτε οι ίδιοι οι θεοί μπορούν να τ΄ αλλάξουν ("το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον").

Η λέξη "μοίρα" προέρχεται από το ρήμα μείρομαι ( = μοιράζω) και σημαίνει το μερίδιο που αναλογεί σε κάθε άνθρωπο από λύπες και χαρές, από ενέργειες και αποκτήματα της ζωής.

5. λογάριαζα να γίνει αθάνατος για πάντα και να μείνει αγέραστος (στίχ. 151-152) :

Στην αρχαία εποχή οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι θεοί μπορούσαν να χαρίσουν την αθανασία και την αιώνια νεότητα σ΄ ορισμένους θνητούς.

ÐïëéôéóôéêÜ óôïé÷åßá

1. Σαντάλια ... χρυσά (στίχ. 51 - 52) : Οι άνθρωποι της εποχής του Ομήρου ξέρουν να φτιάχνουν πέδιλα και έχουν ανακαλύψει το χρυσό.

2. καλλίκομη (στίχ. 66) : Αυτή την εποχή οι άνθρωποι έδιναν μεγάλη σημασία στην

περιποίηση των μαλλιών τους, τόσο οι γυναίκες όσο και οι άντρες.

3. να τραγουδά ... υφαίνοντας στον αργαλειό με τη χρυσή σαΐτα (στίχ. 70 - 71) : Στην ομηρική εποχή ήταν αναπτυγμένη η οικοτεχνία, σε κάθε σπίτι δηλαδή παράγονταν όλα τα απαραίτητα είδη. Εδώ βλέπουμε ότι οι άνθρωποι είχαν ανακαλύψει τη σαΐτα και τον


αργαλειό, με τα οποία κατασκεύαζαν όλα τα απαραίτητα υφάσματα για το σπίτι τους και την ενδυμασία τους. Πολλές φορές μάλιστα η εργασία συνοδευόταν από το τραγούδι, γιατί γινόταν έτσι πιο ευχάριστη, αλλά και γιατί σε ορισμένες εργασίες το ρυθμό της δουλειάς τον έδινε το τραγούδι.

4. κάθισμα γυαλιστερό κι ωραίο (στίχ. 97) : Ήταν αναπαυτικό κάθισμα με στηρίγματα στα πλάγια, για ν΄ ακουμπούν τα χέρια και την πλάτη. Έδιναν ιδιαίτερη σημασία και στην εξωτερική εμφάνιση του επίπλου, που φρόντιζαν όχι μόνο να είναι αναπαυτικό, αλλά να είναι και όμορφα σκαλισμένο. Το κάθισμα αυτό το προόριζαν για τους επίσημους επισκέπτες τους. Σε τέτοια καθίσματα φαντάζονταν και τους θεούς τους καθισμένους.

5. τον δέκατο χρόνο τον κούρσεψαν (το κάστρο του Πριάμου) (στίχ. 120) : Οι άνθρωποι της εποχής του Ομήρου ξέρουν πολύ καλά να οχυρώνουν πόλεις και να κατασκευάζουν κάστρα, όπως φαίνεται από τα ερείπια που σώζονται στις Μυκήνες, στην Τίρυνθα και σε άλλες πόλεις.

6. που έχει σκουτάρι (στίχ. 153) : Κατασκευάζονται αμυντικά και επιθετικά όπλα. Η

ασπίδα ήταν αμυντικό όπλο που κατασκευαζόταν από μέταλλο, συνήθως χαλκό, αλλά πολλές φορές και από δέρμα ζώου κατάλληλα επεξεργασμένο, συνήθως κατσίκας. γι΄ αυτό την ονόμαζαν και αιγίδα (από τη λέξη αίγα = κατσίκα).

H ασπίδα (αιγίδα) είναι ένα από τα τρία σύμβολα του ∆ία. Τα άλλα δύο είναι ο κεραυνός και ο αετός.


Σ΄ αυτή τη διδακτική ενότητα ο Όμηρος χρησιμοποιεί τα εξής εκφραστικά μέσα:

α) την αφήγηση β) την περιγραφή γ) το διάλογο

α) Αφήγηση : Στους στίχους 51 - 95 ο ποιητής αφηγείται την προετοι-μασία και τη μετάβαση του Ερμή από τον Όλυμπο στο νησί της Καλυψώς, την Ωγυγία. Ο τρόπος που προετοιμάζεται ο Ερμής και το ταξίδι που κάνει πετώντας με τα φτερωτά του σαντάλια μάς θυμίζει την ανάλογη σκηνή της προετοιμασίας της Αθηνάς και της μετάβασής της στο νησί του Οδυσσέα, την Ιθάκη.

Βέβαια εδώ ο Όμηρος μάς αφηγείται με περισσότερες λεπτομέρειες το ταξίδι του Ερμή, περιγράφοντας σε γενικές γραμμές και τα μέρη που συναντάει στο δρόμο του ο αγγελιοφόρος των θεών.

β) Περιγραφή: Στους στίχους 66 - 85 έχουμε την περιγραφή της σπηλιάς

της Καλυψώς και του μαγευτικού τοπίου που την περιτριγυρίζει. Η τεχνική της περιγραφής της σπηλιάς ξεκινάει ανάποδα, από μέσα προς τα έξω και εκτείνεται σε τρεις εικόνες :

1. (στίχ. 66 - 71) : Περιγράφεται το εσωτερικό της σπηλιάς της

Καλυψώς. Τα στοιχεία που μας δίνονται σ΄ αυτή την εικόνα δημιουργούν ερεθίσματα σε τρία αισθητήρια όργανά μας, στα μάτια (όραση), στ΄ αυτιά (ακοή) και στη μύτη (όσφρηση).

Στην αρχή ο ποιητής μάς περιγράφει τα οπτικά ερεθίσματα, που είναι : α) η εστία (τζάκι) με τη μεγάλη φωτιά β) η ολόχρυση σαΐτα στα χέρια της Καλυψώς


γ) ο αργαλειός όπου κάθεται και υφαίνει η νεράϊδα Στη συνέχεια, περιγράφεται η ξεχωριστή ευωδιά του κέδρου και της

θούγιας, που καίγονται και απλώνουν τη μοσκοβολιά σ΄ όλο το μέρος (οσφρητικό ερέθισμα).

Και τέλος, η ειδυλλιακή αυτή εικόνα συμπληρώνεται από το άκουσμα του γλυκού τραγουδιού της Καλυψώς (ακουστικό ερέθισμα).

2. (στίχ. 72 - 80) : Περιγράφεται ο εξωτερικός χώρος που περιβάλλει τη

σπηλιά. Γύρω από τη σπηλιά απλώνεται το δάσος με λογής - λογής δέντρα και φυτά : κυπαρίσσια, λεύκες, σκλήθρα, κληματαριές (οπτικά και οσφρητικά ερεθίσματα). Μέσα στα κλαδιά τους φωλιάζουν διά-φορα πουλιά που κελαηδούν μαγευτικά, ενώ παράλληλα ακούγεται και το κελάρυσμα του γάργαρου νερού που τρέχει από τις βρύσες (οπτικά και ακουστικά ερεθίσματα).

3. (στίχ. 81 - 85) : Η εικόνα αυτή καλύπτει το τοπίο που βρίσκεται ακόμα

πιο μακρυά, γύρω από το δάσος, όπου εκτείνονται τα λιβάδια γεμάτα με ευωδιαστές βιολέτες και σέλινα. Η περιγραφή αυτής της εικόνας γίνεται με σύντομο αλλά εντυπωσιακό τρόπο και δημιουργεί το αίσθημα της αγαλλίασης και της ευτυχίας σ΄αυτόν που την αντικρύζει. ερεθίζονται και εδώ τα αισθητήρια όργανα της όρασης και της όσφρησης.

γ) Ο διάλογος : Σ΄ αυτή τη διδακτική ενότητα έχουμε δύο διαλόγους ανάμεσα στον Ερμή και την Καλυψώ :

1ος διάλογος (στίχ. 97-103) : "Ποιος λόγος ... να σε φιλέψω " : Ο λόγος της

Καλυψώς.

(στίχ. 109 - 129) : "Εσύ .... της πατρίδας του" : Ο λόγος του Ερμή. 2ος διάλογος (στίχ. 132-161) : "Άσπλαχνοι ... βλάβη" : Ο λόγος της Καλυψώς. (στίχ. 163 - 164) : "Ας τον να φύγει...θυμού του ": Ο λόγος του Ερμή.


Ο Όμηρος χρησιμοποιεί τις εξής κατηγορίες επιθέτων : 1. τα χαρακτηριστικά επίθετα που αποδίδουν κάποιο ιδιαίτερο

γνώρισμα στο πρόσωπο στο οποίο αναφέρονται ή στο πράγμα. 2. τα περιγραφικά επίθετα που περιγράφουν εξωτερικά ένα πρό-

σωπο, ένα αντικείμενο ή ένα τοπίο. 3. τα τυπικά επίθετα (που είτε είναι χαρακτηριστικά είτε

περιγραφικά) που συνοδεύουν σταθερά ορισμένα ουσιαστικά.

Κοσμητικά επίθετα : (στίχ. 51 - 52) ωραία, θεσπέσια, χρυσά σαντάλια :

περιγραφικά επίθετα, γιατί περιγρά-φουν εξωτερικά τα σαντάλια (ότι δηλ. ήταν ωραία, θεϊκά ως προς την ομορ-φιά και χρυσά).

(στίχ. 53) απέραντη στεριά : περιγραφικό επί-

θετο, γιατί περιγράφει εξωτερικά το το-πίο (ότι δηλ. ήταν απέραντη η στεριά).

(στίχ. 57) κρατερός Αργοφονιάς : χαρακτηρι-

στικό επίθετο, γιατί αποδίδει κάποιο γνώρισμα του Αργοφονιά, δηλ. του Ερμή.

Το "Αργοφονιάς" είναι τυπικό επίθετο του ουσιαστικού "Ερμής", γιατί το συνοδεύει σταθερά (ο Αργοφονιάς Ερμής). Εδώ όμως το επίθετο χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό αντί για το "Ερμής", δηλαδή : κρατερός Αργοφονιάς = δυνατός Ερμής.

(στίχ. 64) απόμακρο νησί : περιγραφικό επί-

θετο, γιατί περιγράφει το μέρος που βρισκόταν το νησί, ότι ήταν δηλ. πολύ μακριά.

(στίχ. 66) ευρύχωρη σπηλιά : περιγραφικό

επίθετο, γιατί περιγράφει το μέγεθος


της σπηλιάς, ότι δηλ. ήταν μεγάλη και ευρύχωρη.

(στίχ. 66) καλλίκομη νεράϊδα : περιγραφικό

επίθετο, γιατί περιγράφει την εξωτε-ρική εμφάνιση της νεράϊδας, ότι δηλ. είχε ωραία μαλλιά.

(στίχ. 73) μυριστά κυπαρίσσια : χαρακτηριστι-

κό επίθετο, γιατί αποδίδει κάποιο γνώρισμα στα κυπαρίσσια, ότι δηλ. εί-ναι ευωδιαστά / μυρίζουν ωραία.

(στίχ. 75) μακρύγλωσσες κουρούνες : χαρα-

κτηριστικό επίθετο, γιατί αποδίδει κά-ποιο γνώρισμα σ΄ αυτά τα πουλιά, ότι δηλ. είχαν δυνατές φωνές.

(στίχ. 77) βαθιά σπηλιά : περιγραφικό επίθε-

το, γιατί περιγράφει το σχήμα της σπηλιάς, ότι δηλ. ήταν βαθιά.

(στίχ. 78) καρπερή κληματαριά : περιγραφικό

επίθετο, γιατί περιγράφει την κλημα-ταριά, ότι δηλ. είχε πολλά βλαστάρια.

(στίχ. 80) γάργαρο νερό : χαρακτηριστικό επί-

θετο, γιατί αποδίδει κάποιο γνώρισμα στο νερό, ότι δηλ. ήταν γάργαρο.

(στίχ. 89) αρχοντική θεά : χαρακτηριστικό ε-

πίθετο, γιατί αποδίδει κάποιο γνώρι-σμα στη νεράϊδα, ότι δηλ. ήταν αρχο-ντική.

(στίχ. 97) κάθισμα γυαλιστερό κι ωραίο : περι-

γραφικά επίθετα, γιατί περιγράφουν εξωτερικά το κάθισμα, ότι δηλ. ήταν γυαλιστερό κι όμορφο.

(στίχ. 123) ένδοξοι σύντροφοι : χαρακτηριστικό

επίθετο, γιατί αποδίδει κάποιο γνώρι-σμα στους συντρόφους, ότι δηλαδή ήταν ένδοξοι.


(στίχ. 148) ξακουστοί σύντροφοι : χαρακτηρι-στικό επίθετο, γιατί αποδίδει κάποιο γνώρισμα στους συντρόφους, ότι δηλ. ήταν ξακουστοί.

(στίχ. 156) άκαρπο πέλαγος : χαρακτηριστικό

επίθετο, γιατί αποδίδει κάποιο γνώρι-σμα στο πέλαγος, ότι δηλ. είναι άκαρ-πο.

Μεταφορές : (στίχ. 52-53) με τις πνοές του ανέμου, τον ταξι-δεύουν

(στίχ. 56) κι απ' τον ύπνο τον βαθύ τους ανα-σταίνει

(στίχ. 58-59) απ' τον αιθέρα του ουρανού ... χύ-θηκε στο πέλαγος

(στίχ. 63) καβαλάρης των αμέτρητων κυμά-των

(στίχ. 80) κι όμως η καθεμιά αλλού το γάρ-γαρο νερό της να ξεδίνει

(στίχ. 94) τα σωθικά του τρώγοντας με δά-κρυα, στεναγμούς και λύπες

(στίχ. 100) άνοιξε την ψυχή σου (στίχ. 113) σχίζοντας το απέραντο νερό της

αλμυρής θαλάσσης, (στίχ. 124) από τον άνεμο δαρμένος κι απ' το

κύμα (στίχ. 131) και πέταξαν τα λόγια της σαν τα

πουλιά (στίχ. 148-149) οι άλλοι ... έσβησαν και πάνε (στίχ. 163-164) από την οργή ... μήπως ... πέσει

πάνω σου το βάρος του θυμού του. Εικόνες : (στίχ. 51 - 54) Φανταζόμαστε τον Ερμή να δένει τα

χρυσά σαντάλια στα πόδια του και να παίρνει το μαγικό ραβδί στο χέρι του, έτοιμος να εκτελέσει την εντολή που του ανάθεσε ο Δίας.

(στίχ. 57 - 59) Φανταζόμαστε τον Ερμή να πετάει

στον ουρανό και πάνω από τα κύ-ματα.

(στίχ. 70 - 71) Φανταζόμαστε την Καλυψώ να υφαί-

νει στον αργαλειό και να τραγουδά.


(στίχ. 72 - 82) Φανταζόμαστε το μαγευτικό τοπίο

που περιτριγύριζε τη σπηλιά της Κα-λυψώς.

(στίχ. 92 - 95) Φανταζόμαστε τον Οδυσσέα να κά-

θεται ολομόναχος στην ακροθαλασ-σιά και να θρηνεί απαρηγόρητος, ε-πειδή δεν μπορεί να επιστρέψει στην πατρίδα του.

(στίχ. 130 - 131) Φανταζόμαστε την Καλυψώ ν΄ ακούει

κατάπληκτη όσα της λέει ο Ερμής και να ξεσπάει όλο θυμό, λέγοντας σκλη-ρά λόγια εναντίον των θεών.

(στίχ. 145 - 146) Φανταζόμαστε τον Οδυσσέα θαλασ-

σοδαρμένο και εξαντλημένο από την κούραση να φτάνει πάνω σε μια καρίνα ναυαγός στο νησί της Καλυ-ψώς και η Καλυψώ να προσπαθεί να τον συνεφέρει.

Παρομοιώσεις : (στίχ. 59) το κύμα ακροπατώντας σαν το γλάρο

(παρομοιάζει τον Ερμή με το γλάρο)

Πότε έχουμε παρομοίωση ; Παρομοίωση έχουμε, όταν ο συγγραφέας παρομοιάζει ένα πρόσωπο ή πράγμα με κάτι άλλο και χρησιμοποιεί το "σαν" (= τροπικό επίρρημα). Το σαν όμως μπορεί να είναι και σύνδεσμος χρονικός, υποθετικός, αιτιολογικός ή μόριο (αφού, όταν, έτσι, αν και), οπότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε άλλα σχήματα λόγου ή όταν δεν υπάρχει κανένα σχήμα λόγου.

Στο τεύχος της αποστολής μας θα βρείτε περισσότερα καλολογικά στοιχεία που δίνουν ζωντάνια και παραστατικότητα στο λόγο, ώστε να έχετε μια ολοκληρωμένη εικόνα για το περιεχόμενο της ραψωδίας ε.


Είναι αφοσιωμένος και υπάκουος στον πατέρα

των θεών το Δία, του οποίου τις εντολές φροντίζει να εκτελέσει αμέσως. Είναι ευαίσθητος, γιατί συγκινείται βαθύτατα από την ομορφιά του τοπίου που τον περιτριγυρίζει και στέκεται θαμπωμένος να τη θαυμά-σει. Ο Ερμής αισθάνεται αγαλλίαση και χαρά από τις περιποιήσεις της Καλυψώς, γιατί η φιλοξενία που του παρέχει η Καλυψώ τον ευχαριστεί και χαίρεται με την καρδιά του το φαγητό, και δυσαρέσκεια, γιατί από το ταξίδι αυτό δεν κερδίζει τίποτα. Είναι φιλικός με την Καλυψώ και στενοχωριέται, επειδή ξέρει ότι θα τη δυσαρεστήσει με την ανακοίνωση της εντολής του Δία. Είναι ευγενικός και συμπεριφέρεται με λεπτότητα. Αυτό φαίνεται από τον τρόπο που αναγγέλει την απόφαση του Δία, γιατί την ανακοινώνει σιγά - σιγά στην Καλυψώ, προσπαθώντας να την παρουσιάσει σαν κάτι δικαιολογημένο και παραδεκτό. Στο τέλος πάλι δείχνει το ενδιαφέρον του για την Καλυψώ, υπενθυμίζοντάς της ότι πρέπει να συμμορφωθεί με την εντολή του Δία.

: Ο Ερμής δεν παρουσιάζεται ως τυπικός αγγελιοφόρος που φέρνει τη θεϊκή βουλή όντας αμέτοχος ή απαθής στις συνέπειες αυτής. Εμφανίζεται διστακτικός και χειρίζεται με διπλωματικό τρόπο το πώς θα ανακοινώσει το μήνυμα του Δία στην Καλυψώ. Περισσότερο υπερτερεί το ανθρώπινο στοιχείο σ' αυτόν, καθώς προσπαθεί να απαλλαγεί από τις ευθύνες, να προλάβει άσχημη αντίδραση της Καλυψώς και να ελαφρύνει ακόμα κι αυτή τη θέση του Δία.


Συμπεριφέρεται σαν μια κοινή γυναίκα και όχι σαν

θεά. Στην αρχή ο ποιητής μάς την παρουσιάζει από-λυτα ευτυχισμένη, να υφαίνει στον αργαλειό της και να τραγουδάει. Όταν βλέπει τον Ερμή, έχει την πε-ριέργεια να μάθει όχι ποιος είναι, γιατί τον γνωρίζει, αλλά για ποιο λόγο την επισκέφτηκε. Είναι φιλική και περιποιητική προς τον Ερμή, ετοιμάζοντάς του αμέ-σως το ανάλογο θεϊκό γεύμα, για να τον ευχαριστήσει. Η απορία της μεγαλώνει όσο ο Ερμής αργεί να της ανακοινώσει το σκοπό του ταξιδιού του. έτσι στο άκουσμα της απόφασης του Δία γίνεται εκδηλωτική και αντιδρά έντονα και δραματικά.

Συμπεριφέρεται όπως θα συμπεριφερόταν μια ερωτευμένη γυναίκα που θέλουν να της πάρουν τον αγαπημένο της, γι΄ αυτό αγανακτισμένη και οργισμένη τα βάζει με τους θεούς, αποκαλώντας τους "άσπλαχνους" και "ζηλόφθονους". Είναι απογοητευμένη από την απόφαση των θεών, γιατί δε σκέφτηκαν καθόλου όσα αυτή πρόσφερε στον Οδυσσέα.

Σιγά - σιγά όμως γίνεται πιο διαλλακτική, γιατί παραδέχεται ότι δεν μπορεί ν΄αδιαφορήσει για την εντολή του Δία και τέλος αποφασίζει να υπακούσει σ΄αυτήν : θα αφήσει τον Οδυσσέα να γυρίσει πίσω στην πατρίδα του, όμως αρνείται να τον στείλει η ίδια, γιατί δε διαθέτει κουπιά και καράβι. Θα του δώσει όμως μια συμβουλή, πώς να γυρίσει στην πατρίδα του αβλαβής.

Δεν παίρνει ενεργό μέρος σ΄ αυτή τη σκηνή, αλλά

παρουσιάζεται σιωπηλός από τον ποιητή. Κάθεται θλιμμένος στο ακρογιάλι και θρηνεί, αντικρίζοντας με βουρκωμένα μάτια την απέραντη θάλασσα. Είναι τοσο μεγάλος ο πόνος του και τόσο έντονη η νοσταλγία για την πατρίδα του, ώστε τον αφήνει εντελώς αδιάφορο το μαγευτικό περιβάλλον που τον περιτριγυρίζει. Βρίσκεται σε έσχατη απελπισία και απόγνωση, αλλά δε χάνει το θάρρος του ούτε την επιμονή του. Να προσεχθεί ότι ακόμα και αυτό το δέλεαρ της αθανασίας δεν μπόρεσε να κάμψει ούτε την αντίστασή του ούτε τη νοσταλγία του.


1. Η ανακοίνωση μιας δυσάρεστης για ένα άτομο είδησης πάντα προκαλεί αισθήματα δισταγμού και περίσκεψης σ' εκείνον που θα την αναγγείλει.

2. Ο ερωτευμένος αντιδρά βίαια σε κάθε προσπάθεια επέμβασης ξένων στην προσωπική του ζωή.

Β΄. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

1. [ Από το μύθο της Αυγής και του Τιθωνού ] Έτσι πάλι άρπαξε τον Τιθωνό η χρυσόθρονη Ηώς το δικό σας συγγενή, τον όμοιο με τους αθανάτους. Πήγε λοιπόν να ζητήσει από τον μαυρονέφελο Κρονίωνα αθάνατος να είναι, ζωή παντοτεινή να έχει. Ο Δίας έδωσε τη συγκατάθεση του και την επιθυμία της πραγματοποίησε. Τι ανόητη! Ούτε που σκέφτηκε η σεβαστή Ηώς να ζητήσει τη νιότη και να μη γνωρίσει τη συμφορά των γηρατειών. (Από τον ομηρικό ύμνο Εἰς Ἀφροδίτην, στ. 218-38 - Ομηρικοί Ύμνοι, μτφρ. Φιλολογικής Ομάδας Κάκτου, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 2002)

Προσέξτε στο παραπάνω απόσπασμα το λάθος της Αυγής (δείτε και το σχόλιο 2). Απάντηση Σύμφωνα με τη μυθολογία η θεα Αυγή ή αλλιώς Ηώς, όπως ονομαζόταν στ’ αρχαία, ερωτεύτηκε τον Τιθωνό, ένα θνητό και θέλησε να γίνει γυναίκα του. Η Αυγή λοιπόν παρακάλεσε το Δία να τον κάνει αθάνατο, ξέχασε όμως να του ζητήσει να τον διατηρήσει νέο αιώνα όπως ήταν οι θεοί, και έτσι ο Τιθωνός αλλοιωνόταν από τα γηρατειά, χωρίς όμως να πεθαίνει! Ουσιαστικά το λάθος της Αυγής αντιπαρατίθεται με την απόφαση της Καλυψώς να χαρίσει την αγηρασία στον Οδυσσέα.

ΠΡΩΤΟ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ


[Ο ξενιτεμένος παραγγέλλει στη γυναίκα του με τα χελιδόνια]

Θες, κόρη μου, παντρέψου, θες καλόγραιψε, τι εδώ που ‘μ’ ο καημένος επαντρεύτηκα. Επήρα μια γυναίκα σκύλα, μάγισσα. μαγεύει τα καράβια, δεν κινούν γι’ αυτού, με μάγεψε κι εμένα, δεν κινώ κι εγώ.

Όντας κινώ για να ‘ρθω, χιόνια και βροχές, όντας γυρίζω πίσω, ήλιος ξαστεριά. Ζώνομαι τ’ άρματά μου, πέφτουν καταγής, πιάνω γραφή να γράψω και ξεγράφεται.

(Από το βιβλίο του Αναστασιάδη, ό.π., σ. 102)

Να συγκρίνετε το δημοτικό τραγούδι της ξενιτιάς με τους στίχους ε 16-21 και α 64-6 και να βρείτε τα κοινά τους σημεία.

Απάντηση Όπως παρατηρούμε το απόσπασμα του δημοτικού τραγουδιού παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με τους στίχους της Οδύσσειας, που αναφέρονται στις περιπέτειες του Οδυσσέα. Βλέπουμε τον Οδυσσέα να προσπαθεί εδώ και δέκα χρόνια να επιστρέψει στην πατρίδα του, αλλά μάταια. Ο Θεός Ποσειδώνας φρόντιζε πάντα να δημιουργεί εμπόδια στο δρόμο του καταστρέφοντας το καράβι του και να του προκαλεί πολλά βάσανα. Τώρα βρίσκεται αιχμάλωτος στην Ωγυγία από τη θεά Καλυψώ, η οποία τον ερωτεύτηκε και τον κρατά μαζί της παρά τη θέλησή του. Σε παρόμοια κατάσταση βρίσκεται και ο ξενιτεμένος του δημοτικού τραγουδιού, ο οποίος ζει εγκλωβισμένος στα δίχτυα μιας κακιάς γυναίκας, που την αποκαλεί μάγισσα. Προτρέπει την αγαπημένη του να πάψει να τον περιμένει και να παντρευτεί κάποιον άλλον, διότι πιστεύει πως δε θα καταφέρει να την ξαναδεί, εξαιτίας αυτής της γυναίκας. Υποστηρίζει πως έχει την ικανότητα να εμποδίζει με κάθε τρόπο το ταξίδι του, δημιουργώντας θαλασσοταραχή και κακοκαιρία - όπως ακριβώς έπραττε και η θεά Καλυψώ - με αποτέλεσμα να καταστρέφεται το καράβι του και να γυρίζει πίσω απογοητευμένος και απελπισμένος. Μέχρι και τα όπλα του έκανε άεργα και έσβηνε τα γράμματα που προορίζονταν για την αγαπημένη του. Διαπιστώνουμε επομένως, και οι δύο ήρωες επιθυμούν το νόστο τους στην πατρίδα, ώστε να βρεθούν δίπλα στις αγαπημένες τους, αλλά εμποδίζονται από γυναίκες, οι οποίες διαθέτουν ανώτερες δυνάμεις και είναι αδύνατο να τις αντιμετωπίσουν ή ακόμη και να τις υπερβούν.

∆ΕΥΤΕΡΟ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ


Γ΄. ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Να συγκρίνετε το δεύτερο συμβούλιο των θεών (στ. 3-49) με το πρώτο (με

τους στ. α 56-108, ειδικότερα) και να διακρίνετε: α. τα νέα στοιχεία που προέκυψαν από τις ενέργειες του Τηλέμαχου (τη συνέλευση και το ταξίδι) και β. εκείνα που προδιαγράφουν εξελίξεις.

Στην πρώτη "αγορά" των θεών (ραψ. α, στ. 94 και εξής) αποφασίστηκαν τα ακόλουθα

:

- Να μεταβεί1 ο Ερμής στην Ωγυγία για να ανακοινώσει στην Καλυψώ την απόφαση των

θεών (να αφήσει τον Οδυσσέα να γυρίσει στην Ιθάκη). 1 Óçìåéþíåôáé üôé áõôü ôï á´ ìÝñïò ôïõ ó÷åäßïõ ðïõ ðñïôÜèçêå áðü ôç èåÜ

áíáâëÞèçêå ðñïóùñéíÜ (ãéá ôéò ñáøùäßåò á-ä).

- Να μεταβεί η Αθηνά στην Ιθάκη, να έλθει σε επαφή με το γιο του Οδυσσέα, τον

Τηλέμαχο, και να τον δραστηριοποιήσει (να τον προτρέψει να διώξει τους μνηστήρες

από το ανάκτορό του και να ταξιδέψει στην Πύλο και στη Σπάρτη, προς αναζήτηση

πληροφοριών για το χαμένο του πατέρα).

Στη δεύτερη "αγορά" των θεών (ραψ. ε, στιχ. 26 και εξής) αποφασίστηκαν τ'

ακόλουθα :

- Ο Ερμής να μεταβεί αμέσως στο νησί Ωγυγία και να ανακοινώσει στην Καλυψώ τη

θεϊκή βουλή.

- Η Αθηνά να προστατέψει τον Τηλέμαχο από τους μνηστήρες, καθώς οι τελευταίοι

του έχουν στήσει ενέδρα, με σκοπό να τον δολοφονήσουν κατά την επιστροφή του

από το ταξίδι του. Γεγονός είναι ότι στο β΄συμβούλιο των θεών βλέπουμε το ενδιαφέρον των θεών

για τα ανθρώπινα. Ουσιαστικά πρόκειται για επανάληψη του περιεχο-μένου του

α΄συμβουλίου των θεών με δύο διαφορές : α) Ενώ στο α΄ συμβούλιο η Αθηνά προσπάθησε να κινήσει τη συμπάθεια των θεών

αναφέροντας τα πάθη του Οδυσσέα και τις προσφορές του στους θεούς, στο

β΄συνέδριο η ίδια τονίζει τη δικαιοσύνη του ως βασιλιά και τους κινδύνους που

απειλούν το γιο του, β) ο ∆ίας προδιαγράφει την εξέλιξη της περιπλάνησης του Οδυσσέα.


Ç Ïäýóóåéá óôçí ïõóßá áñ÷ßæåé ìå ôç ñáøùäßá å. Ôï èÝìá ôçò, âÝâáéá, áíáöÝñèçêå óôá äýï ðñïïßìéá êáé óôï á´ ìÝñïò ôïõ ó÷åäßïõ ôçò ÁèçíÜò ðïõ áöïñÜ ôïí Ïäõó-óÝá, áëëÜ ç åöáñìïãÞ ôïõ ó÷åäßïõ áõôïý, ç åìöÜíéóç ôïõ ßäéïõ ôïõ ÏäõóóÝá êáèþò êáé ç ðáñïõóßáóç ôùí ðåñéðëáíÞóåþí ôïõ áñ÷ßæïõí ìå ôç ñáøùäßá å. Ôï ó÷Ý-äéï ôçò ÁèçíÜò (üðùò äéáôõðþèçêå óôç ñáøùäßá á) åß÷å äýï óêÝëç. Ôï äåýôåñï óêÝëïò ôïõ ó÷åäßïõ (ìåôÜâáóç ÁèçíÜò óôçí ÉèÜêç êáé åðáöÞ ìå ôïí ÔçëÝìá÷ï) Ý÷åé Þäç åêôåëåóôåß. Ôþñá ï ðïéçôÞò ìÜò öÝñíåé óôï á´ óêÝëïò (ìåôÜâáóç ÅñìÞ óôçí Ùãõãßá).

Αναφορικά με τα καινούργια στοιχεία που προκύπτουν για το νόστο του Οδυσσέα

(από τη β΄ "αγορά" των θεών) και για το ποια γεγονότα μάς προετοιμάζει αυτή,

επισημαίνουμε τα ακόλουθα : εδώ με το λόγο του ∆ία προς τον Ερμή προοικονομούνται

τα εξής: - η απόφαση των θεών να επιστρέψει ο Οδυσσέας στην Ιθάκη είναι αμετάκλητη

- η επιστροφή θα γίνει με ξυλόδετη σχεδία

- θα υποφέρει (ο Οδυσσέας) πολλά πάθη

- θα χρειαστεί είκοσι μέρες, ώσπου να φθάσει στο νησί των Φαιάκων

- στο νησί των Φαιάκων θα δεχτεί πολλές τιμές και με δικό τους πλοίο θα φθάσει τελικά στο πατρικό του σπίτι. Τέλος, να σημειωθεί, ότι εκτός από τη μετάβαση του Οδυσσέα αρχικά στη Σχερία και

τελικά στην Ιθάκη, προοικονομείται και η ακόλουθη εξέλιξη: η διάσωση του Τηλέμαχου από την ενέδρα των μνηστήρων.

2. Ο ποιτητής επιμένει στην περιγραφή του τοπίου της Ωγυγίας, που ο Ερμής στάθηκε και θαύμαζε την ομορφιά του. Η στάση του θεού αντιπαρατίθεται προς τη στάση του ..............................., που ...................................(στ. 93)

Ο ποιητής επιμένει στην περιγραφή του τοπίου της Ωγυγίας, που ο Ερμής στάθηκε και θαύμαζε την ομορφιά του. Η στάση του θεού αντιπαρατίθεται προς τη στάση του Οδυσσέα, που έκλαιγε στην ακρογιαλιά και νοσταλγούσε την Ιθάκη (στ. 93).

3. Ποια στοιχεία συνθέτουν το περιβάλλον της Καλυψώς (το εσωτερικό της

σπηλιάς και το εξωτερικό του νησιού, στ. 66-82) και τι είδους εικόνες προβάλλουν; (π.χ.: μοσκοβόλαγε το νησί: οσφρητική εικόνα). Ζωγραφίστε μία οπτική εικόνα που σας άρεσε.


Η περιγραφή του νησιού και της σπηλιάς της Καλυψώς γίνεται μέσα από τα μάτια του

Ερμή. Ο αγγελιαφόρος των θεών πέταξε από τον Όλυμπο στην Ωγυγία. Βλέπει τη νύμφη

μέσα στη σπηλιά της να υφαίνει στον αργαλειό και να τραγουδάει. Ο ποιητής βρίσκει την ευκαιρία να μας δώσει μια θαυμάσια περιγραφή του τοπίου μέσα από το έκπληκτο

βλέμμα του Ερμή. Έτσι : Η θέση του Ερμή είναι έξω από τη σπηλιά της νύμφης. οπτικό πεδίο που

έχει το γύρω από αυτήν χώρο, ώστε να έχει θέα των δέντρων, των φυτών, των

λουλουδιών και των άλλων στοιχείων που βρίσκονταν γύρω απ' αυτήν.

Οι εικόνες που δημιουργούνται είναι οπτικές, ακουστικές και οσφραντικές :

- όραση σπηλιά της Καλυψώς, δέντρα, άνθη, πουλιά,

- ακοή χτύπημα αργαλειού, τραγούδι, κελάηδημα που-

λιών, κελάρυσμα νερού, - όσφρηση μοσχοβολιά από το κάψιμο ευωδιαστών ξύλων.

Οι λεπτομέρειες τις οποίες επιλέγει ο ποιητής έχουν σχέση με τη φύση, το φυσικό περιβάλλον. Αυτό παρουσιάζεται μαγευτικό, γεγονός που εξηγεί και τις αντιδράσεις του θεού.

Ο θεός Ερμής, όταν βρίσκεται έξω από τη σπηλιά, σαστίζει και για λίγο χρονικό διάστημα δε σκέφτεται τίποτα. Θαυμάζει το φυσικό τοπίο και αισθάνεται ψυχική αγαλλίαση. Όταν όμως εισέρχεται στη σπηλιά της Καλυψώς, επανέρχεται στην πραγματικότητα και εκτελεί το χρέος του, που είναι να ενημερώσει την Καλυψώ για τη θεϊκή απόφαση.

4. Να συγκρίνετε την εντολή του Δία στον Ερμή (στ. 35-49) με την ανακοίνωση της από τον Ερμή στην Καλυψώ (στ. 109-129), να διαπιστώσετε τις διαφορές και να τις δικαιολογήσετε.

Εντολές ∆ία προς Ερμή : Ο ∆ίας δίνει εντολή στον Ερμή να μεταβεί στην Ωγυγία και να ανακοινώσει στην

Καλυψώ την απόφαση των θεών για το νόστο του Οδυσσέα. Ο κελευστικός λόγος του ∆ία προς τον Ερμή προοικονομεί με εύγλωττο τρόπο τα ακόλουθα :

- ο Οδυσσέας θα γυρίσει στην πατρίδα του

- θα επιστρέψει πάνω σε μία σχεδία (υποδήλωση των δεινών)

- εντός είκοσι ημερών θα φτάσει στη Σχερία, όπου θα τύχει θερμής υποδοχής από

τους κατοίκους της

- θα σταλεί με πολλά δώρα στην Ιθάκη. Εντολές Ερμή προς Καλυψώ : Ο Ερμής μεταβαίνει στην Ωγυγία και εκεί ανακοινώνει στη νύμφη Καλυψώ την εντολή

του ∆ία να αφήσει ελεύθερο τον Οδυσσέα και να τον στείλει στην πατρίδα του. Επισημαίνει στην Καλυψώ ότι η διαταγή του πατέρα των θεών πρέπει να εκτελεστεί


χωρίς διαμαρτυρία, προειδοποιώντας ταυτόχρονα για τις συνέπειες που μπορεί να έχει

αν παρακούσει τις εντολές του ∆ία.

Ôé ðáñáôçñïýìå ; Κάθε πρόσωπο αλλάζει λίγο ή πολύ τις εντολές που παίρνει. παράλληλα,

αλλάζει και τη συμπεριφορά του. Έτσι : ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων, ο ∆ίας, απευθύνεται στον Ερμή, τον αγγελιοφόρο των θεών, και του δίνει εντολή να

μεταφέρει στην Καλυψώ τη θεϊκή απόφαση. Με τη σειρά του ο Ερμής, όντας ανώτερος από την Καλυψώ, διαβιβάζει σ' αυτήν τη διαταγή του ∆ία. Ο Ερμής φαίνεται ολότελα

αφοσιωμένος στο ∆ία και υπάκουος στις διαταγές του πατέρα των θεών. Με

διπλωματικό τρόπο επιδιώκει πρώτα να "προετοιμάσει την κατάσταση". γενικά, τον

διακρίνει η ευγένεια και η λεπτότητα ως προς τους τρόπους. Επισημαίνει, ωστόσο, στη

νύμφη ότι αφενός κανείς δεν μπορεί να αντισταθεί στη βούληση του ∆ία, αφετέρου ότι

ούτε θνητός ούτε θεός δεν μπορεί να αψηφήσει εκείνο που ορίζει η μοίρα.

5. Να εντοπίσετε μερικά σημεία από τις αντιδράσεις της Καλυψώς (στ. 130-161) που επιβεβαιώνουν τον ανθρωπομορφισμό των ομηρικών θεών (βλ. και το Γ5 της 2ης Ενότητας, σελ. 24).

Η Καλυψώ, παρότι είναι θεά, συμπεριφέρεται σα μια γυναίκα θνητή :

α) Αγαπάει ένα θνητό, τον Οδυσσέα, τον οποίο φροντίζει και περιποιείται με στοργή και τρυφερότητα.

β) Παγώνει κυριολεκτικά, όταν ακούει από τον Ερμή την απόφαση του Δία. γ) Αγανακτεί και οργίζεται με την απόφαση των θεών, τους οποίους

κατηγορεί, αποκαλώντας τους άσπλαχνους και ζηλόφθονους. Γενικά, η Καλυψώ συμπεριφέρεται σα μια γυναίκα ερωτευμένη που

αισθάνεται να της κλέβουν τον αγαπημένο της και αντιδρά πολύ έντονα και δραματικά, γιατί τα συναισθήματα που έχει για τον Οδυσσέα είναι πέρα για πέρα ανθρώπινα (έχουμε και εδώ μια χαρακτηριστική περίπτωση ανθρωπο-μορφισμού).

Τα θεϊκά στοιχεία που υπάρχουν σ΄ αυτή την ενότητα διαπιστώνουμε ότι δε

διαφέρουν από τα ανθρώπινα. Η κοινωνία των θεών μοιάζει πολύ με μια αριστοκρατική κοινωνία ανθρώ-

πων. α) Η Καλυψώ αναγνωρίζει τον Ερμή, όπως ένας άνθρωπος γνωρίζει τον άλλον. β) Το τυπικό της φιλοξενίας μεταξύ των θεών είναι το ίδιο με το τυπικό της

φιλοξενίας μεταξύ θνητών. γ) Τα έπιπλα που χρησιμοποιούνται είναι ίδια μ΄ αυτά που χρησιμοποιούν

και οι άνθρωποι. δ) Οι θεοί έχουν τις ίδιες βιολογικές ανάγκες (τροφή) που έχουν οι

άνθρωποι, μόνο που το φαγητό τους (αμβροσία) και το ποτό τους (νέκταρ) είναι διαφορετικό από το ανθρώπινο.


ε) Στην κοινωνία των θεών υπάρχει κάποια ιεράρχηση, όπως και στην κοινωνία των ανθρώπων. Ο Δίας βρίσκεται στην κορυφή της ιεραρχίας, όπως οι βασιλιάδες στους ανθρώπους. Οι υπόλοιποι θεοί τον σέβονται και υποτάσσονται στη θέλησή του.

στ) Υπάρχουν θεοί που αναλαμβάνουν ένα ειδικό έργο, όπως και οι άνθρω-ποι. Ο Ερμής για παράδειγμα, είναι ο αγγελιοφόρος των θεών.

ζ) Οι θεοί έχουν ανθρώπινα συναισθήματα, αγανακτούν, ζηλεύουν και ε-ρωτεύονται, όπως οι άνθρωποι.

η) Οι θεοί έχουν τις ίδιες ασχολίες με τους ανθρώπους. Βλέπουμε την Καλυψώ να υφαίνει στον αργαλειό της, όπως έκανε και η Πηνελόπη στην α ραψωδία.

Ακολουθούν οι ερωτήσεις και οι ασκήσεις εκτός βιβλίου στο ολοκληρωμένο τεύχος.

Documents

ΔΕΙΓΜΑ ΟΔ 1Γ 50 165.copy - deigma.pdfΟμήρου 3 Οδύσσεια Tο a΄ μέρος του παρόντος τεύχους είναι ένα δείγμα από τη ραψωδία